Homer, Odyssey, Book 1

(호메로스, 오디세이아, Book 1)

ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃσ μάλα πολλὰ πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίησ ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν· πολλῶν δ’ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω, πολλὰ δ’ ὅ γ’ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν, ἀρνύμενοσ ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων. ἀλλ’ οὐδ’ ὣσ ἑτάρουσ ἐρρύσατο, ἱέμενόσ περ· αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο, νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦσ Ὑπερίονοσ Ηἐλίοιο ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ. τῶν ἁμόθεν γε, θεά, θύγατερ Διόσ, εἰπὲ καὶ ἡμῖν. ἔνθ’ ἄλλοι μὲν πάντεσ, ὅσοι φύγον αἰπὺν ὄλεθρον, οἴκοι ἔσαν, πόλεμόν τε πεφευγότεσ ἠδὲ θάλασσαν·

τὸν δ’ οἰο͂ν νόστου κεχρημένον ἠδὲ γυναικὸσ νύμφη πότνι’ ἔρυκε Καλυψὼ δῖα θεάων ἐν σπέσσι γλαφυροῖσι, λιλαιομένη πόσιν εἶναι. ἀλλ’ ὅτε δὴ ἔτοσ ἦλθε περιπλομένων ἐνιαυτῶν, τῷ οἱ ἐπεκλώσαντο θεοὶ οἶκόνδε νέεσθαι εἰσ Ἰθάκην, οὐδ’ ἔνθα πεφυγμένοσ ἠε͂ν ἀέθλων καὶ μετὰ οἷσι φίλοισι. θεοὶ δ’ ἐλέαιρον ἅπαντεσ νόσφι Ποσειδάωνοσ· ὁ δ’ ἀσπερχὲσ μενέαινεν ἀντιθέῳ Ὀδυσῆι πάροσ ἣν γαῖαν ἱκέσθαι. ἀλλ’ ὁ μὲν Αἰθίοπασ μετεκίαθε τηλόθ’ ἐόντασ, Αἰθίοπασ τοὶ διχθὰ δεδαίαται, ἔσχατοι ἀνδρῶν, οἱ μὲν δυσομένου Ὑπερίονοσ οἱ δ’ ἀνιόντοσ, ἀντιόων ταύρων τε καὶ ἀρνειῶν ἑκατόμβησ.

ἔνθ’ ὅ γ’ ἐτέρπετο δαιτὶ παρήμενοσ· οἱ δὲ δὴ ἄλλοι Ζηνὸσ ἐνὶ μεγάροισιν Ὀλυμπίου ἁθρόοι ἦσαν. τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε· μνήσατο γὰρ κατὰ θυμὸν ἀμύμονοσ Αἰγίσθοιο, τόν ῥ’ Ἀγαμεμνονίδησ τηλεκλυτὸσ ἔκταν’ Ὀρέστησ· τοῦ ὅ γ’ ἐπιμνησθεὶσ ἔπε’ ἀθανάτοισι μετηύδα· "ὢ πόποι, οἱο͂ν δή νυ θεοὺσ βροτοὶ αἰτιόωνται·

ἐξ ἡμέων γάρ φασι κάκ’ ἔμμεναι, οἱ δὲ καὶ αὐτοὶ σφῇσιν ἀτασθαλίῃσιν ὑπὲρ μόρον ἄλγε’ ἔχουσιν, ὡσ καὶ νῦν Αἴγισθοσ ὑπὲρ μόρον Ἀτρεί̈δαο γῆμ’ ἄλοχον μνηστήν, τὸν δ’ ἔκτανε νοστήσαντα, εἰδὼσ αἰπὺν ὄλεθρον, ἐπεὶ πρό οἱ εἴπομεν ἡμεῖσ, Ἑρμείαν πέμψαντεσ, ἐύσκοπον ἀργεϊφόντην, μήτ’ αὐτὸν κτείνειν μήτε μνάασθαι ἄκοιτιν· ἐκ γὰρ Ὀρέσταο τίσισ ἔσσεται Ἀτρεί̈δαο, ὁππότ’ ἂν ἡβήσῃ τε καὶ ἧσ ἱμείρεται αἰήσ. ὣσ ἔφαθ’ Ἑρμείασ, ἀλλ’ οὐ φρένασ Αἰγίσθοιο πεῖθ’ ἀγαθὰ φρονέων· νῦν δ’ ἁθρόα πάντ’ ἀπέτισεν. τὸν δ’ ἠμείβετ’ ἔπειτα θεά, γλαυκῶπισ Ἀθήνη·

τί νύ οἱ τόσον ὠδύσαο, Ζεῦ; "ὦ πάτερ ἡμέτερε Κρονίδη, ὕπατε κρειόντων, καὶ λίην κεῖνόσ γε ἐοικότι κεῖται ὀλέθρῳ· ὡσ ἀπόλοιτο καὶ ἄλλοσ, ὅτισ τοιαῦτά γε ῥέζοι· ἀλλά μοι ἀμφ’ Ὀδυσῆι δαί̈φρονι δαίεται ἦτορ, δυσμόρῳ, ὃσ δὴ δηθὰ φίλων ἄπο πήματα πάσχει νήσῳ ἐν ἀμφιρύτῃ, ὅθι τ’ ὀμφαλόσ ἐστι θαλάσσησ. νῆσοσ δενδρήεσσα, θεὰ δ’ ἐν δώματα ναίει, Ἄτλαντοσ θυγάτηρ ὀλοόφρονοσ, ὅσ τε θαλάσσησ πάσησ βένθεα οἶδεν, ἔχει δέ τε κίονασ αὐτὸσ μακράσ, αἳ γαῖάν τε καὶ οὐρανὸν ἀμφὶσ ἔχουσιν. τοῦ θυγάτηρ δύστηνον ὀδυρόμενον κατερύκει, αἰεὶ δὲ μαλακοῖσι καὶ αἱμυλίοισι λόγοισιν θέλγει, ὅπωσ Ἰθάκησ ἐπιλήσεται· αὐτὰρ Ὀδυσσεύσ, ἱέμενοσ καὶ καπνὸν ἀποθρῴσκοντα νοῆσαι ἧσ γαίησ, θανέειν ἱμείρεται. οὐδέ νυ σοί περ ἐντρέπεται φίλον ἦτορ, Ὀλύμπιε. οὔ νύ τ’ Ὀδυσσεὺσ Ἀργείων παρὰ νηυσὶ χαρίζετο ἱερὰ ῥέζων Τροίῃ ἐν εὐρείῃ; τὴν δ’ ἀπαμειβόμενοσ προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύσ·

"τέκνον ἐμόν, ποῖόν σε ἔποσ φύγεν ἑρ́κοσ ὀδόντων. πῶσ ἂν ἔπειτ’ Ὀδυσῆοσ ἐγὼ θείοιο λαθοίμην, ὃσ περὶ μὲν νόον ἐστὶ βροτῶν, περὶ δ’ ἱρὰ θεοῖσιν ἀθανάτοισιν ἔδωκε, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν; ἀλλὰ Ποσειδάων γαιήοχοσ ἀσκελὲσ αἰεὶ Κύκλωποσ κεχόλωται, ὃν ὀφθαλμοῦ ἀλάωσεν, ἀντίθεον Πολύφημον, ὁού κράτοσ ἐστὶ μέγιστον πᾶσιν Κυκλώπεσσι· Θόωσα δέ μιν τέκε νύμφη, Φόρκυνοσ θυγάτηρ ἁλὸσ ἀτρυγέτοιο μέδοντοσ, ἐν σπέσσι γλαφυροῖσι Ποσειδάωνι μιγεῖσα. ἐκ τοῦ δὴ Ὀδυσῆα Ποσειδάων ἐνοσίχθων οὔ τι κατακτείνει, πλάζει δ’ ἀπὸ πατρίδοσ αἰήσ. ἀλλ’ ἄγεθ’, ἡμεῖσ οἵδε περιφραζώμεθα πάντεσ νόστον, ὅπωσ ἔλθῃσι· Ποσειδάων δὲ μεθήσει ὃν χόλον· οὐ μὲν γὰρ τι δυνήσεται ἀντία πάντων ἀθανάτων ἀέκητι θεῶν ἐριδαινέμεν οἰο͂σ. τὸν δ’ ἠμείβετ’ ἔπειτα θεά, γλαυκῶπισ Ἀθήνη·

"ὦ πάτερ ἡμέτερε Κρονίδη, ὕπατε κρειόντων, εἰ μὲν δὴ νῦν τοῦτο φίλον μακάρεσσι θεοῖσιν, νοστῆσαι Ὀδυσῆα πολύφρονα ὅνδε δόμονδε, Ἑρμείαν μὲν ἔπειτα διάκτορον ἀργεϊφόντην νῆσον ἐσ Ὠγυγίην ὀτρύνομεν, ὄφρα τάχιστα νύμφῃ ἐυπλοκάμῳ εἴπῃ νημερτέα βουλήν, νόστον Ὀδυσσῆοσ ταλασίφρονοσ, ὥσ κε νέηται· αὐτὰρ ἐγὼν Ἰθάκηνδ’ ἐσελεύσομαι, ὄφρα οἱ υἱὸν μᾶλλον ἐποτρύνω καί οἱ μένοσ ἐν φρεσὶ θείω, εἰσ ἀγορὴν καλέσαντα κάρη κομόωντασ Ἀχαιοὺσ πᾶσι μνηστήρεσσιν ἀπειπέμεν, οἵ τέ οἱ αἰεὶ μῆλ’ ἁδινὰ σφάζουσι καὶ εἰλίποδασ ἕλικασ βοῦσ. πέμψω δ’ ἐσ Σπάρτην τε καὶ ἐσ Πύλον ἠμαθόεντα νόστον πευσόμενον πατρὸσ φίλου, ἤν που ἀκούσῃ, ἠδ’ ἵνα μιν κλέοσ ἐσθλὸν ἐν ἀνθρώποισιν ἔχῃσιν. ὣσ εἰποῦσ’ ὑπὸ ποσσὶν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα, ἀμβρόσια χρύσεια, τά μιν φέρον ἠμὲν ἐφ’ ὑγρὴν ἠδ’ ἐπ’ ἀπείρονα γαῖαν ἅμα πνοιῇσ ἀνέμοιο·

εἵλετο δ’ ἄλκιμον ἔγχοσ, ἀκαχμένον ὀξέι χαλκῷ, βριθὺ μέγα στιβαρόν, τῷ δάμνησι στίχασ ἀνδρῶν ἡρώων, τοῖσίν τε κοτέσσεται ὀβριμοπάτρη. βῆ δὲ κατ’ Οὐλύμποιο καρήνων ἀίξασα, στῆ δ’ Ἰθάκησ ἐνὶ δήμῳ ἐπὶ προθύροισ Ὀδυσῆοσ, οὐδοῦ ἐπ’ αὐλείου· παλάμῃ δ’ ἔχε χάλκεον ἔγχοσ, εἰδομένη ξείνῳ, Ταφίων ἡγήτορι Μέντῃ. εὑρ͂ε δ’ ἄρα μνηστῆρασ ἀγήνορασ. οἱ μὲν ἔπειτα πεσσοῖσι προπάροιθε θυράων θυμὸν ἔτερπον ἥμενοι ἐν ῥινοῖσι βοῶν, οὓσ ἔκτανον αὐτοί· κήρυκεσ δ’ αὐτοῖσι καὶ ὀτρηροὶ θεράποντεσ οἱ μὲν οἶνον ἔμισγον ἐνὶ κρητῆρσι καὶ ὕδωρ, οἱ δ’ αὖτε σπόγγοισι πολυτρήτοισι τραπέζασ νίζον καὶ πρότιθεν, τοὶ δὲ κρέα πολλὰ δατεῦντο. τὴν δὲ πολὺ πρῶτοσ ἴδε Τηλέμαχοσ θεοειδήσ, ἧστο γὰρ ἐν μνηστῆρσι φίλον τετιημένοσ ἦτορ, ὀσσόμενοσ πατέρ’ ἐσθλὸν ἐνὶ φρεσίν, εἴ ποθεν ἐλθὼν μνηστήρων τῶν μὲν σκέδασιν κατὰ δώματα θείη, τιμὴν δ’ αὐτὸσ ἔχοι καὶ δώμασιν οἷσιν ἀνάσσοι.

τὰ φρονέων, μνηστῆρσι μεθήμενοσ, εἴσιδ’ Ἀθήνην. βῆ δ’ ἰθὺσ προθύροιο, νεμεσσήθη δ’ ἐνὶ θυμῷ ξεῖνον δηθὰ θύρῃσιν ἐφεστάμεν· ἐγγύθι δὲ στὰσ χεῖρ’ ἕλε δεξιτερὴν καὶ ἐδέξατο χάλκεον ἔγχοσ, καί μιν φωνήσασ ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· "χαῖρε, ξεῖνε, παρ’ ἄμμι φιλήσεαι·

αὐτὰρ ἔπειτα δείπνου πασσάμενοσ μυθήσεαι ὅττεό σε χρή. "ὣσ εἰπὼν ἡγεῖθ’, ἡ δ’ ἕσπετο Παλλὰσ Ἀθήνη.

οἱ δ’ ὅτε δή ῥ’ ἔντοσθεν ἔσαν δόμου ὑψηλοῖο, ἔγχοσ μέν ῥ’ ἔστησε φέρων πρὸσ κίονα μακρὴν δουροδόκησ ἔντοσθεν ἐυξόου, ἔνθα περ ἄλλα ἔγχε’ Ὀδυσσῆοσ ταλασίφρονοσ ἵστατο πολλά, αὐτὴν δ’ ἐσ θρόνον εἷσεν ἄγων, ὑπὸ λῖτα πετάσσασ, καλὸν δαιδάλεον· ὑπὸ δὲ θρῆνυσ ποσὶν ἠε͂ν. πὰρ δ’ αὐτὸσ κλισμὸν θέτο ποικίλον, ἔκτοθεν ἄλλων μνηστήρων, μὴ ξεῖνοσ ἀνιηθεὶσ ὀρυμαγδῷ δείπνῳ ἁδήσειεν, ὑπερφιάλοισι μετελθών, ἠδ’ ἵνα μιν περὶ πατρὸσ ἀποιχομένοιο ἔροιτο. χέρνιβα δ’ ἀμφίπολοσ προχόῳ ἐπέχευε φέρουσα καλῇ χρυσείῃ, ὑπὲρ ἀργυρέοιο λέβητοσ, νίψασθαι· παρὰ δὲ ξεστὴν ἐτάνυσσε τράπεζαν. σῖτον δ’ αἰδοίη ταμίη παρέθηκε φέρουσα, εἴδατα πόλλ’ ἐπιθεῖσα, χαριζομένη παρεόντων· δαιτρὸσ δὲ κρειῶν πίνακασ παρέθηκεν ἀείρασ παντοίων, παρὰ δέ σφι τίθει χρύσεια κύπελλα· κῆρυξ δ’ αὐτοῖσιν θάμ’ ἐπῴχετο οἰνοχοεύων. ἐσ δ’ ἦλθον μνηστῆρεσ ἀγήνορεσ.

οἱ μὲν ἔπειτα ἑξείησ ἕζοντο κατὰ κλισμούσ τε θρόνουσ τε, τοῖσι δὲ κήρυκεσ μὲν ὕδωρ ἐπὶ χεῖρασ ἔχευαν, σῖτον δὲ δμῳαὶ παρενήνεον ἐν κανέοισιν, κοῦροι δὲ κρητῆρασ ἐπεστέψαντο ποτοῖο. οἱ δ’ ἐπ’ ὀνείαθ’ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρασ ἰάλλον. αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιοσ καὶ ἐδητύοσ ἐξ ἔρον ἕντο μνηστῆρεσ, τοῖσιν μὲν ἐνὶ φρεσὶν ἄλλα μεμήλει, μολπή τ’ ὀρχηστύσ τε· τὰ γὰρ τ’ ἀναθήματα δαιτόσ· κῆρυξ δ’ ἐν χερσὶν κίθαριν περικαλλέα θῆκεν Φημίῳ, ὅσ ῥ’ ἠείδε παρὰ μνηστῆρσιν ἀνάγκῃ. ἦ τοι ὁ φορμίζων ἀνεβάλλετο καλὸν ἀείδειν. αὐτὰρ Τηλέμαχοσ προσέφη γλαυκῶπιν Ἀθήνην, ἄγχι σχὼν κεφαλήν, ἵνα μὴ πευθοίαθ’ οἱ ἄλλοι·

"ξεῖνε φίλ’, ἦ καὶ μοι νεμεσήσεαι ὅττι κεν εἴπω; τούτοισιν μὲν ταῦτα μέλει, κίθαρισ καὶ ἀοιδή, ῥεῖ’, ἐπεὶ ἀλλότριον βίοτον νήποινον ἔδουσιν, ἀνέροσ, οὗ δή που λεύκ’ ὀστέα πύθεται ὄμβρῳ κείμεν’ ἐπ’ ἠπείρου, ἢ εἰν ἁλὶ κῦμα κυλίνδει. εἰ κεῖνόν γ’ Ἰθάκηνδε ἰδοίατο νοστήσαντα, πάντεσ κ’ ἀρησαίατ’ ἐλαφρότεροι πόδασ εἶναι ἢ ἀφνειότεροι χρυσοῖό τε ἐσθῆτόσ τε. νῦν δ’ ὁ μὲν ὣσ ἀπόλωλε κακὸν μόρον, οὐδέ τισ ἡμῖν θαλπωρή, εἴ πέρ τισ ἐπιχθονίων ἀνθρώπων φῇσιν ἐλεύσεσθαι· τοῦ δ’ ὤλετο νόστιμον ἦμαρ. ἀλλ’ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέωσ κατάλεξον· τίσ πόθεν εἰσ ἀνδρῶν; πόθι τοι πόλισ ἠδὲ τοκῆεσ; ὁπποίησ τ’ ἐπὶ νηὸσ ἀφίκεο· πῶσ δέ σε ναῦται ἤγαγον εἰσ Ἰθάκην; τίνεσ ἔμμεναι εὐχετόωντο; οὐ μὲν γὰρ τί σε πεζὸν ὀίομαι ἐνθάδ’ ἱκέσθαι. καί μοι τοῦτ’ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ’ ἐὺ εἰδῶ, ἠὲ νέον μεθέπεισ ἦ καὶ πατρώιόσ ἐσσι ξεῖνοσ, ἐπεὶ πολλοὶ ἴσαν ἀνέρεσ ἡμέτερον δῶ ἄλλοι, ἐπεὶ καὶ κεῖνοσ ἐπίστροφοσ ἦν ἀνθρώπων. τὸν δ’ αὖτε προσέειπε θεά, γλαυκῶπισ Ἀθήνη·

"τοιγὰρ ἐγώ τοι ταῦτα μάλ’ ἀτρεκέωσ ἀγορεύσω. Μέντησ Ἀγχιάλοιο δαί̈φρονοσ εὔχομαι εἶναι υἱόσ, ἀτὰρ Ταφίοισι φιληρέτμοισιν ἀνάσσω. νῦν δ’ ὧδε ξὺν νηὶ κατήλυθον ἠδ’ ἑτάροισιν πλέων ἐπὶ οἴνοπα πόντον ἐπ’ ἀλλοθρόουσ ἀνθρώπουσ, ἐσ Τεμέσην μετὰ χαλκόν, ἄγω δ’ αἴθωνα σίδηρον. νηῦσ δέ μοι ἥδ’ ἕστηκεν ἐπ’ ἀγροῦ νόσφι πόληοσ, ἐν λιμένι Ῥείθρῳ ὑπὸ Νηίῳ ὑλήεντι. ξεῖνοι δ’ ἀλλήλων πατρώιοι εὐχόμεθ’ εἶναι ἐξ ἀρχῆσ, εἴ πέρ τε γέροντ’ εἴρηαι ἐπελθὼν Λαέρτην ἡρ́ωα, τὸν οὐκέτι φασὶ πόλινδε ἔρχεσθ’, ἀλλ’ ἀπάνευθεν ἐπ’ ἀγροῦ πήματα πάσχειν γρηὶ σὺν ἀμφιπόλῳ, ἥ οἱ βρῶσίν τε πόσιν τε παρτιθεῖ, εὖτ’ ἄν μιν κάματοσ κατὰ γυῖα λάβῃσιν ἑρπύζοντ’ ἀνὰ γουνὸν ἀλωῆσ οἰνοπέδοιο. νῦν δ’ ἦλθον· δὴ γάρ μιν ἔφαντ’ ἐπιδήμιον εἶναι, σὸν πατέρ’· ἀλλά νυ τόν γε θεοὶ βλάπτουσι κελεύθου. οὐ γάρ πω τέθνηκεν ἐπὶ χθονὶ δῖοσ Ὀδυσσεύσ, ἀλλ’ ἔτι που ζωὸσ κατερύκεται εὐρέι πόντῳ νήσῳ ἐν ἀμφιρύτῃ, χαλεποὶ δέ μιν ἄνδρεσ ἔχουσιν ἄγριοι, οἵ που κεῖνον ἐρυκανόωσ’ ἀέκοντα. αὐτὰρ νῦν τοι ἐγὼ μαντεύσομαι, ὡσ ἐνὶ θυμῷ ἀθάνατοι βάλλουσι καὶ ὡσ τελέεσθαι ὀίω, οὔτε τι μάντισ ἐὼν οὔτ’ οἰωνῶν σάφα εἰδώσ. οὔ τοι ἔτι δηρόν γε φίλησ ἀπὸ πατρίδοσ αἰήσ ἔσσεται, οὐδ’ εἴ πέρ τε σιδήρεα δέσματ’ ἔχῃσιν· φράσσεται ὥσ κε νέηται, ἐπεὶ πολυμήχανόσ ἐστιν. ἀλλ’ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέωσ κατάλεξον, εἰ δὴ ἐξ αὐτοῖο τόσοσ πάϊσ εἰσ Ὀδυσῆοσ. αἰνῶσ μὲν κεφαλήν τε καὶ ὄμματα καλὰ ἐοίκασ κείνῳ, ἐπεὶ θαμὰ τοῖον ἐμισγόμεθ’ ἀλλήλοισιν, πρίν γε τὸν ἐσ Τροίην ἀναβήμεναι, ἔνθα περ ἄλλοι Ἀργείων οἱ ἄριστοι ἔβαν κοίλῃσ ἐνὶ νηυσίν· ἐκ τοῦ δ’ οὔτ’ Ὀδυσῆα ἐγὼν ἴδον οὔτ’ ἔμ’ ἐκεῖνοσ. τὴν δ’ αὖ Τηλέμαχοσ πεπνυμένοσ ἀντίον ηὔδα·

"τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ’ ἀτρεκέωσ ἀγορεύσω. μήτηρ μέν τέ μέ φησι τοῦ ἔμμεναι, αὐτὰρ ἐγώ γε οὐκ οἶδ’· οὐ γάρ πώ τισ ἑὸν γόνον αὐτὸσ ἀνέγνω. ὡσ δὴ ἐγώ γ’ ὄφελον μάκαρόσ νύ τευ ἔμμεναι υἱὸσ ἀνέροσ, ὃν κτεάτεσσιν ἑοῖσ ἔπι γῆρασ ἔτετμε. νῦν δ’ ὃσ ἀποτμότατοσ γένετο θνητῶν ἀνθρώπων, τοῦ μ’ ἔκ φασι γενέσθαι, ἐπεὶ σύ με τοῦτ’ ἐρεείνεισ. τὸν δ’ αὖτε προσέειπε θεά, γλαυκῶπισ Ἀθήνη·

"οὐ μέν τοι γενεήν γε θεοὶ νώνυμνον ὀπίσσω θῆκαν, ἐπεὶ σέ γε τοῖον ἐγείνατο Πηνελόπεια. ἀλλ’ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέωσ κατάλεξον· τίσ δαίσ, τίσ δὲ ὅμιλοσ ὅδ’ ἔπλετο; τίπτε δέ σε χρεώ; εἰλαπίνη ἠὲ γάμοσ; ἐπεὶ οὐκ ἔρανοσ τάδε γ’ ἐστίν· ὥσ τέ μοι ὑβρίζοντεσ ὑπερφιάλωσ δοκέουσι δαίνυσθαι κατὰ δῶμα. νεμεσσήσαιτό κεν ἀνὴρ αἴσχεα πόλλ’ ὁρόων, ὅσ τισ πινυτόσ γε μετέλθοι. τὴν δ’ αὖ Τηλέμαχοσ πεπνυμένοσ ἀντίον ηὔδα·

"ξεῖν’, ἐπεὶ ἂρ δὴ ταῦτά μ’ ἀνείρεαι ἠδὲ μεταλλᾷσ, μέλλεν μέν ποτε οἶκοσ ὅδ’ ἀφνειὸσ καὶ ἀμύμων ἔμμεναι, ὄφρ’ ἔτι κεῖνοσ ἀνὴρ ἐπιδήμιοσ ἠε͂ν· νῦν δ’ ἑτέρωσ ἐβόλοντο θεοὶ κακὰ μητιόωντεσ, οἳ κεῖνον μὲν ἀίστον ἐποίησαν περὶ πάντων ἀνθρώπων, ἐπεὶ οὔ κε θανόντι περ ὧδ’ ἀκαχοίμην, εἰ μετὰ οἷσ ἑτάροισι δάμη Τρώων ἐνὶ δήμῳ, ἠὲ φίλων ἐν χερσίν, ἐπεὶ πόλεμον τολύπευσεν. τῷ κέν οἱ τύμβον μὲν ἐποίησαν Παναχαιοί, ἠδέ κε καὶ ᾧ παιδὶ μέγα κλέοσ ἤρατ’ ὀπίσσω. νῦν δέ μιν ἀκλειῶσ ἁρ́πυιαι ἀνηρείψαντο· οἴχετ’ ἀίστοσ ἄπυστοσ, ἐμοὶ δ’ ὀδύνασ τε γόουσ τε κάλλιπεν. οὐδέ τι κεῖνον ὀδυρόμενοσ στεναχίζω οἰο͂ν, ἐπεί νύ μοι ἄλλα θεοὶ κακὰ κήδε’ ἔτευξαν. ὅσσοι γὰρ νήσοισιν ἐπικρατέουσιν ἄριστοι, Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ, ἠδ’ ὅσσοι κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσιν, τόσσοι μητέρ’ ἐμὴν μνῶνται, τρύχουσι δὲ οἶκον. ἡ δ’ οὔτ’ ἀρνεῖται στυγερὸν γάμον οὔτε τελευτὴν ποιῆσαι δύναται· τοὶ δὲ φθινύθουσιν ἔδοντεσ οἶκον ἐμόν· τάχα δή με διαρραίσουσι καὶ αὐτόν. τὸν δ’ ἐπαλαστήσασα προσηύδα Παλλὰσ Ἀθήνη·

"ὢ πόποι, ἦ δὴ πολλὸν ἀποιχομένου Ὀδυσῆοσ δεύῃ, ὅ κε μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρασ ἐφείη. εἰ γὰρ νῦν ἐλθὼν δόμου ἐν πρώτῃσι θύρῃσι σταίη, ἔχων πήληκα καὶ ἀσπίδα καὶ δύο δοῦρε, τοῖοσ ἐὼν οἱο͂́ν μιν ἐγὼ τὰ πρῶτ’ ἐνόησα οἴκῳ ἐν ἡμετέρῳ πίνοντά τε τερπόμενόν τε, ἐξ Ἐφύρησ ἀνιόντα παρ’ Ἴλου Μερμερίδαο ‐ ᾤχετο γὰρ καὶ κεῖσε θοῆσ ἐπὶ νηὸσ Ὀδυσσεὺσ φάρμακον ἀνδροφόνον διζήμενοσ, ὄφρα οἱ εἰή ἰοὺσ χρίεσθαι χαλκήρεασ· ἀλλ’ ὁ μὲν οὔ οἱ δῶκεν, ἐπεί ῥα θεοὺσ νεμεσίζετο αἰὲν ἐόντασ, ἀλλὰ πατήρ οἱ δῶκεν ἐμόσ· φιλέεσκε γὰρ αἰνῶσ ‐ τοῖοσ ἐὼν μνηστῆρσιν ὁμιλήσειεν Ὀδυσσεύσ· πάντεσ κ’ ὠκύμοροί τε γενοίατο πικρόγαμοί τε. ἀλλ’ ἦ τοι μὲν ταῦτα θεῶν ἐν γούνασι κεῖται, ἤ κεν νοστήσασ ἀποτίσεται, ἠε͂ καὶ οὐκί, οἷσιν ἐνὶ μεγάροισι· σὲ δὲ φράζεσθαι ἄνωγα, ὅππωσ κε μνηστῆρασ ἀπώσεαι ἐκ μεγάροιο. εἰ δ’ ἄγε νῦν ξυνίει καὶ ἐμῶν ἐμπάζεο μύθων· αὔριον εἰσ ἀγορὴν καλέσασ ἡρ́ωασ Ἀχαιοὺσ μῦθον πέφραδε πᾶσι, θεοὶ δ’ ἐπὶ μάρτυροι ἔστων. μνηστῆρασ μὲν ἐπὶ σφέτερα σκίδνασθαι ἄνωχθι, μητέρα δ’, εἴ οἱ θυμὸσ ἐφορμᾶται γαμέεσθαι, ἂψ ἴτω ἐσ μέγαρον πατρὸσ μέγα δυναμένοιο· οἱ δὲ γάμον τεύξουσι καὶ ἀρτυνέουσιν ἐέδνα πολλὰ μάλ’, ὅσσα ἐοίκε φίλησ ἐπὶ παιδὸσ ἕπεσθαι. σοὶ δ’ αὐτῷ πυκινῶσ ὑποθήσομαι, αἴ κε πίθηαι· νῆ’ ἄρσασ ἐρέτῃσιν ἐείκοσιν, ἥ τισ ἀρίστη, ἔρχεο πευσόμενοσ πατρὸσ δὴν οἰχομένοιο, ἤν τίσ τοι εἴπῃσι βροτῶν, ἢ ὄσσαν ἀκούσῃσ ἐκ Διόσ, ἥ τε μάλιστα φέρει κλέοσ ἀνθρώποισι.

πρῶτα μὲν ἐσ Πύλον ἐλθὲ καὶ εἴρεο Νέστορα δῖον, κεῖθεν δὲ Σπάρτηνδε παρὰ ξανθὸν Μενέλαον· ὃσ γὰρ δεύτατοσ ἦλθεν Ἀχαιῶν χαλκοχιτώνων. εἰ μέν κεν πατρὸσ βίοτον καὶ νόστον ἀκούσῃσ, ἦ τ’ ἂν τρυχόμενόσ περ ἔτι τλαίησ ἐνιαυτόν· εἰ δέ κε τεθνηῶτοσ ἀκούσῃσ μηδ’ ἔτ’ ἐόντοσ, νοστήσασ δὴ ἔπειτα φίλην ἐσ πατρίδα γαῖαν σῆμά τέ οἱ χεῦαι καὶ ἐπὶ κτέρεα κτερεί̈ξαι πολλὰ μάλ’, ὅσσα ἐοίκε, καὶ ἀνέρι μητέρα δοῦναι. αὐτὰρ ἐπὴν δὴ ταῦτα τελευτήσῃσ τε καὶ ἔρξῃσ, φράζεσθαι δὴ ἔπειτα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμὸν ὅππωσ κε μνηστῆρασ ἐνὶ μεγάροισι τεοῖσι κτείνῃσ ἠὲ δόλῳ ἢ ἀμφαδόν· οὐδέ τί σε χρὴ νηπιάασ ὀχέειν, ἐπεὶ οὐκέτι τηλίκοσ ἐσσι. ἢ οὐκ ἀίεισ οἱο͂ν κλέοσ ἔλλαβε δῖοσ Ὀρέστησ πάντασ ἐπ’ ἀνθρώπουσ, ἐπεὶ ἔκτανε πατροφονῆα, Αἴγισθον δολόμητιν, ὅ οἱ πατέρα κλυτὸν ἔκτα; καὶ σύ, φίλοσ, μάλα γάρ σ’ ὁρόω καλόν τε μέγαν τε, ἄλκιμοσ ἔσσ’, ἵνα τίσ σε καὶ ὀψιγόνων ἐὺ εἴπῃ. αὐτὰρ ἐγὼν ἐπὶ νῆα θοὴν κατελεύσομαι ἤδη ἠδ’ ἑτάρουσ, οἵ πού με μάλ’ ἀσχαλόωσι μένοντεσ· σοὶ δ’ αὐτῷ μελέτω, καὶ ἐμῶν ἐμπάζεο μύθων. τὴν δ’ αὖ Τηλέμαχοσ πεπνυμένοσ ἀντίον ηὔδα·

"ξεῖν’, ἦ τοι μὲν ταῦτα φίλα φρονέων ἀγορεύεισ, ὥσ τε πατὴρ ᾧ παιδί, καὶ οὔ ποτε λήσομαι αὐτῶν. ἀλλ’ ἄγε νῦν ἐπίμεινον, ἐπειγόμενόσ περ ὁδοῖο, ὄφρα λοεσσάμενόσ τε τεταρπόμενόσ τε φίλον κῆρ, δῶρον ἔχων ἐπὶ νῆα κίῃσ, χαίρων ἐνὶ θυμῷ, τιμῆεν, μάλα καλόν, ὅ τοι κειμήλιον ἔσται ἐξ ἐμεῦ, οἱᾶ φίλοι ξεῖνοι ξείνοισι διδοῦσι. τὸν δ’ ἠμείβετ’ ἔπειτα θεά, γλαυκῶπισ Ἀθήνη·

"μή μ’ ἔτι νῦν κατέρυκε, λιλαιόμενόν περ ὁδοῖο. δῶρον δ’ ὅττι κέ μοι δοῦναι φίλον ἦτορ ἀνώγῃ, αὖτισ ἀνερχομένῳ δόμεναι οἶκόνδε φέρεσθαι, καὶ μάλα καλὸν ἑλών· σοὶ δ’ ἄξιον ἔσται ἀμοιβῆσ. ἡ μὲν ἄρ’ ὣσ εἰποῦσ’ ἀπέβη γλαυκῶπισ Ἀθήνη, ὄρνισ δ’ ὣσ ἀνόπαια διέπτατο·

τῷ δ’ ἐνὶ θυμῷ θῆκε μένοσ καὶ θάρσοσ, ὑπέμνησέν τέ ἑ πατρὸσ μᾶλλον ἔτ’ ἢ τὸ πάροιθεν. ὁ δὲ φρεσὶν ᾗσι νοήσασ θάμβησεν κατὰ θυμόν· ὀίσατο γὰρ θεὸν εἶναι. αὐτίκα δὲ μνηστῆρασ ἐπῴχετο ἰσόθεοσ φώσ. τοῖσι δ’ ἀοιδὸσ ἀείδε περικλυτόσ, οἱ δὲ σιωπῇ ἡάτ’ ἀκούοντεσ·

ὁ δ’ Ἀχαιῶν νόστον ἀείδε λυγρόν, ὃν ἐκ Τροίησ ἐπετείλατο Παλλὰσ Ἀθήνη. τοῦ δ’ ὑπερωιόθεν φρεσὶ σύνθετο θέσπιν ἀοιδὴν κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρων Πηνελόπεια· κλίμακα δ’ ὑψηλὴν κατεβήσετο οἱο͂ δόμοιο, οὐκ οἰή, ἅμα τῇ γε καὶ ἀμφίπολοι δύ’ ἕποντο. ἡ δ’ ὅτε δὴ μνηστῆρασ ἀφίκετο δῖα γυναικῶν, στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεοσ πύκα ποιητοῖο, ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα· ἀμφίπολοσ δ’ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη. δακρύσασα δ’ ἔπειτα προσηύδα θεῖον ἀοιδόν· "Φήμιε, πολλὰ γὰρ ἄλλα βροτῶν θελκτήρια οἶδασ, ἔργ’ ἀνδρῶν τε θεῶν τε, τά τε κλείουσιν ἀοιδοί·

τῶν ἕν γέ σφιν ἀείδε παρήμενοσ, οἱ δὲ σιωπῇ οἶνον πινόντων· ταύτησ δ’ ἀποπαύε’ ἀοιδῆσ λυγρῆσ, ἥ τέ μοι αἰεὶ ἐνὶ στήθεσσι φίλον κῆρ τείρει, ἐπεί με μάλιστα καθίκετο πένθοσ ἄλαστον. τοίην γὰρ κεφαλὴν ποθέω μεμνημένη αἰεί, ἀνδρόσ, τοῦ κλέοσ εὐρὺ καθ’ Ἑλλάδα καὶ μέσον Ἄργοσ. τὴν δ’ αὖ Τηλέμαχοσ πεπνυμένοσ ἀντίον ηὔδα·

τοῦ γὰρ κράτοσ ἔστ’ ἐνὶ οἴκῳ. "μῆτερ ἐμή, τί τ’ ἄρα φθονέεισ ἐρίηρον ἀοιδὸν τέρπειν ὅππῃ οἱ νόοσ ὄρνυται; οὔ νύ τ’ ἀοιδοὶ αἴτιοι, ἀλλά ποθι Ζεὺσ αἴτιοσ, ὅσ τε δίδωσιν ἀνδράσιν ἀλφηστῇσιν, ὅπωσ ἐθέλῃσιν, ἑκάστῳ. τούτῳ δ’ οὐ νέμεσισ Δαναῶν κακὸν οἶτον ἀείδειν· τὴν γὰρ ἀοιδὴν μᾶλλον ἐπικλείουσ’ ἄνθρωποι, ἥ τισ ἀκουόντεσσι νεωτάτη ἀμφιπέληται. σοί δ’ ἐπιτολμάτω κραδίη καὶ θυμὸσ ἀκούειν· οὐ γὰρ Ὀδυσσεὺσ οἰο͂σ ἀπώλεσε νόστιμον ἦμαρ ἐν Τροίῃ, πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι φῶτεσ ὄλοντο. ἀλλ’ εἰσ οἶκον ἰοῦσα τὰ σ’ αὐτῆσ ἔργα κόμιζε, ἱστόν τ’ ἠλακάτην τε, καὶ ἀμφιπόλοισι κέλευε ἔργον ἐποίχεσθαι· μῦθοσ δ’ ἄνδρεσσι μελήσει πᾶσι, μάλιστα δ’ ἐμοί· ἡ μὲν θαμβήσασα πάλιν οἶκόνδε βεβήκει·

παιδὸσ γὰρ μῦθον πεπνυμένον ἔνθετο θυμῷ. ἐσ δ’ ὑπερῷ’ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶ κλαῖεν ἔπειτ’ Ὀδυσῆα φίλον πόσιν, ὄφρα οἱ ὕπνον ἡδὺν ἐπὶ βλεφάροισι βάλε γλαυκῶπισ Ἀθήνη. μνηστῆρεσ δ’ ὁμάδησαν ἀνὰ μέγαρα σκιόεντα, πάντεσ δ’ ἠρήσαντο παραὶ λεχέεσσι κλιθῆναι.

τοῖσι δὲ Τηλέμαχοσ πεπνυμένοσ ἤρχετο μύθων· "μητρὸσ ἐμῆσ μνηστῆρεσ ὑπέρβιον ὕβριν ἔχοντεσ, νῦν μὲν δαινύμενοι τερπώμεθα, μηδὲ βοητὺσ ἔστω, ἐπεὶ τόδε καλὸν ἀκουέμεν ἐστὶν ἀοιδοῦ τοιοῦδ’ οἱο͂σ ὅδ’ ἐστί, θεοῖσ ἐναλίγκιοσ αὐδήν.

ἠῶθεν δ’ ἀγορήνδε καθεζώμεσθα κιόντεσ πάντεσ, ἵν’ ὕμιν μῦθον ἀπηλεγέωσ ἀποείπω, ἐξιέναι μεγάρων· ἄλλασ δ’ ἀλεγύνετε δαῖτασ, ὑμὰ κτήματ’ ἔδοντεσ, ἀμειβόμενοι κατὰ οἴκουσ. εἰ δ’ ὕμιν δοκέει τόδε λωίτερον καὶ ἄμεινον ἔμμεναι, ἀνδρὸσ ἑνὸσ βίοτον νήποινον ὀλέσθαι, κείρετ’· ἐγὼ δὲ θεοὺσ ἐπιβώσομαι αἰὲν ἐόντασ, αἴ κέ ποθι Ζεὺσ δῷσι παλίντιτα ἔργα γενέσθαι· νήποινοί κεν ἔπειτα δόμων ἔντοσθεν ὄλοισθε. "ὣσ ἔφαθ’, οἱ δ’ ἄρα πάντεσ ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντεσ Τηλέμαχον θαύμαζον, ὃ θαρσαλέωσ ἀγόρευεν.

τὸν δ’ αὖτ’ Ἀντίνοοσ προσέφη, Εὐπείθεοσ υἱόσ·

"Τηλέμαχ’, ἦ μάλα δή σε διδάσκουσιν θεοὶ αὐτοὶ ὑψαγόρην τ’ ἔμεναι καὶ θαρσαλέωσ ἀγορεύειν· μὴ σέ γ’ ἐν ἀμφιάλῳ Ἰθάκῃ βασιλῆα Κρονίων ποιήσειεν, ὅ τοι γενεῇ πατρώιόν ἐστιν. τὸν δ’ αὖ Τηλέμαχοσ πεπνυμένοσ ἀντίον ηὔδα·

"Ἀντίνο’, ἦ καί μοι νεμεσήσεαι ὅττι κεν εἴπω; καὶ κεν τοῦτ’ ἐθέλοιμι Διόσ γε διδόντοσ ἀρέσθαι. ἦ φῂσ τοῦτο κάκιστον ἐν ἀνθρώποισι τετύχθαι; οὐ μὲν γάρ τι κακὸν βασιλευέμεν· αἶψά τέ οἱ δῶ ἀφνειὸν πέλεται καὶ τιμηέστεροσ αὐτόσ. ἀλλ’ ἦ τοι βασιλῆεσ Ἀχαιῶν εἰσὶ καὶ ἄλλοι πολλοὶ ἐν ἀμφιάλῳ Ἰθάκῃ, νέοι ἠδὲ παλαιοί, τῶν κέν τισ τόδ’ ἔχῃσιν, ἐπεὶ θάνε δῖοσ Ὀδυσσεύσ· αὐτὰρ ἐγὼν οἴκοιο ἄναξ ἔσομ’ ἡμετέροιο καὶ δμώων, οὕσ μοι ληίσσατο δῖοσ Ὀδυσσεύσ. τὸν δ’ αὖτ’ Εὐρύμαχοσ Πολύβου πάϊσ ἀντίον ηὔδα·

"Τηλέμαχ’, ἦ τοι ταῦτα θεῶν ἐν γούνασι κεῖται, ὅσ τισ ἐν ἀμφιάλῳ Ἰθάκῃ βασιλεύσει Ἀχαιῶν· κτήματα δ’ αὐτὸσ ἔχοισ καὶ δώμασιν οἷσιν ἀνάσσοισ. μὴ γὰρ ὅ γ’ ἔλθοι ἀνὴρ ὅσ τίσ σ’ ἀέκοντα βίηφιν κτήματ’ ἀπορραίσει, Ἰθάκησ ἔτι ναιετοώσησ. ἀλλ’ ἐθέλω σε, φέριστε, περὶ ξείνοιο ἐρέσθαι, ὁππόθεν οὗτοσ ἀνήρ, ποίησ δ’ ἐξ εὔχεται εἶναι γαίησ, ποῦ δέ νύ οἱ γενεὴ καὶ πατρὶσ ἄρουρα. ἠέ τιν’ ἀγγελίην πατρὸσ φέρει ἐρχομένοιο, ἦ ἑὸν αὐτοῦ χρεῖοσ ἐελδόμενοσ τόδ’ ἱκάνει; οἱο͂ν ἀναί̈ξασ ἄφαρ οἴχεται, οὐδ’ ὑπέμεινε γνώμεναι· οὐ μὲν γάρ τι κακῷ εἰσ ὦπα ἐῴκει. τὸν δ’ αὖ Τηλέμαχοσ πεπνυμένοσ ἀντίον ηὔδα·

"Εὐρύμαχ’, ἦ τοι νόστοσ ἀπώλετο πατρὸσ ἐμοῖο· οὔτ’ οὖν ἀγγελίῃ ἔτι πείθομαι, εἴ ποθεν ἔλθοι, οὔτε θεοπροπίησ ἐμπάζομαι, ἥν τινα μήτηρ ἐσ μέγαρον καλέσασα θεοπρόπον ἐξερέηται. ξεῖνοσ δ’ οὗτοσ ἐμὸσ πατρώιοσ ἐκ Τάφου ἐστίν, Μέντησ δ’ Ἀγχιάλοιο δαί̈φρονοσ εὔχεται εἶναι υἱόσ, ἀτὰρ Ταφίοισι φιληρέτμοισιν ἀνάσσει. ὣσ φάτο Τηλέμαχοσ, φρεσὶ δ’ ἀθανάτην θεὸν ἔγνω.

οἱ δ’ εἰσ ὀρχηστύν τε καὶ ἱμερόεσσαν ἀοιδὴν τρεψάμενοι τέρποντο, μένον δ’ ἐπὶ ἕσπερον ἐλθεῖν.

ἔνθ’ ὅ γε παννύχιοσ, κεκαλυμμένοσ οἰὸσ ἀώτῳ, βούλευε φρεσὶν ᾗσιν ὁδὸν τὴν πέφραδ’ Ἀθήνη. τοῖσι δὲ τερπομένοισι μέλασ ἐπὶ ἕσπεροσ ἦλθε· δὴ τότε κακκείοντεσ ἔβαν οἶκόνδε ἕκαστοσ. Τηλέμαχοσ δ’, ὅθι οἱ θάλαμοσ περικαλλέοσ αὐλῆσ ὑψηλὸσ δέδμητο περισκέπτῳ ἐνὶ χώρῳ, ἔνθ’ ἔβη εἰσ εὐνὴν πολλὰ φρεσὶ μερμηρίζων. τῷ δ’ ἄρ’ ἅμ’ αἰθομένασ δαί̈δασ φέρε κεδνὰ ἰδυῖα Εὐρύκλει’, Ὦποσ θυγάτηρ Πεισηνορίδαο, τήν ποτε Λαέρτησ πρίατο κτεάτεσσιν ἑοῖσιν πρωθήβην ἔτ’ ἐοῦσαν, ἐεικοσάβοια δ’ ἔδωκεν, ἶσα δέ μιν κεδνῇ ἀλόχῳ τίεν ἐν μεγάροισιν, εὐνῇ δ’ οὔ ποτ’ ἔμικτο, χόλον δ’ ἀλέεινε γυναικόσ· ἥ οἱ ἅμ’ αἰθομένασ δαί̈δασ φέρε, καί ἑ μάλιστα δμῳάων φιλέεσκε, καὶ ἔτρεφε τυτθὸν ἐόντα. ὠίξεν δὲ θύρασ θαλάμου πύκα ποιητοῖο, ἕζετο δ’ ἐν λέκτρῳ, μαλακὸν δ’ ἔκδυνε χιτῶνα· καὶ τὸν μὲν γραίησ πυκιμηδέοσ ἔμβαλε χερσίν. ἡ μὲν τὸν πτύξασα καὶ ἀσκήσασα χιτῶνα, πασσάλῳ ἀγκρεμάσασα παρὰ τρητοῖσι λέχεσσι βῆ ῥ’ ἴμεν ἐκ θαλάμοιο, θύρην δ’ ἐπέρυσσε κορώνῃ ἀργυρέῃ, ἐπὶ δὲ κληῖδ’ ἐτάνυσσεν ἱμάντι.

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION