호흡부호 보기
강세부호 보기
장단부호 보기
작은 Iota 보기
모든 부호 보기
ἡ ῥητορική ἐστιν ἀντίστροφοσ τῇ διαλεκτικῇ· ἀμφότεραι γὰρ περὶ τοιούτων τινῶν εἰσιν ἃ κοινὰ τρόπον τινὰ ἁπάντων ἐστὶ γνωρίζειν καὶ οὐδεμιᾶσ ἐπιστήμησ ἀφωρισμένησ· διὸ καὶ πάντεσ τρόπον τινὰ μετέχουσιν ἀμφοῖν· πάντεσ γὰρ μέχρι τινὸσ καὶ ἐξετάζειν καὶ ὑπέχειν λόγον καὶ ἀπολογεῖσθαι καὶ κατηγορεῖν ἐγχειροῦσιν. τῶν μὲν οὖν πολλῶν οἱ μὲν εἰκῇ ταῦτα δρῶσιν, οἱ δὲ διὰ συνήθειαν ἀπὸ ἕξεωσ·
ἐπεὶ δ’ ἀμφοτέρωσ ἐνδέχεται, δῆλον ὅτι εἰή ἂν αὐτὰ καὶ ὁδῷ ποιεῖν· δι’ ὃ γὰρ ἐπιτυγχάνουσιν οἵ τε διὰ συνήθειαν καὶ οἱ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου τὴν αἰτίαν θεωρεῖν ἐνδέχεται, τὸ δὲ τοιοῦτον ἤδη πάντεσ ἂν ὁμολογήσαιεν τέχνησ ἔργον εἶναι. νῦν μὲν οὖν οἱ τὰσ τέχνασ τῶν λόγων συντιθέντεσ οὐδὲν ὡσ εἰπεῖν πεπορίκασιν αὐτῆσ μόριον αἱ γὰρ πίστεισ ἔντεχνόν εἰσι μόνον, τὰ δ’ ἄλλα προσθῆκαι, οἱ δὲ περὶ μὲν ἐνθυμημάτων οὐδὲν λέγουσιν, ὅπερ ἐστὶ σῶμα τῆσ πίστεωσ, περὶ δὲ τῶν ἔξω τοῦ πράγματοσ τὰ πλεῖστα πραγματεύονται·
διαβολὴ γὰρ καὶ ἔλεοσ καὶ ὀργὴ καὶ τὰ τοιαῦτα πάθη τῆσ ψυχῆσ οὐ περὶ τοῦ πράγματόσ ἐστιν, ἀλλὰ πρὸσ τὸν δικαστήν·
ὥστ’ εἰ περὶ πάσασ ἦν τὰσ κρίσεισ καθάπερ ἐν ἐνίαισ γε νῦν ἐστι τῶν πόλεων καὶ μάλιστα ταῖσ εὐνομουμέναισ, οὐδὲν ἂν εἶχον ὅ τι λέγωσιν· ἅπαντεσ γὰρ οἱ μὲν οἰόνται δεῖν οὕτω τοὺσ νόμουσ ἀγορεύειν, οἱ δὲ καὶ χρῶνται καὶ κωλύουσιν ἔξω τοῦ πράγματοσ λέγειν, καθάπερ καὶ ἐν Ἀρείῳ πάγῳ, ὀρθῶσ τοῦτο νομίζοντεσ·
οὐ γὰρ δεῖ τὸν δικαστὴν διαστρέφειν εἰσ ὀργὴν προάγοντασ ἢ φθόνον ἢ ἔλεον· ὅμοιον γὰρ κἂν εἴ τισ ᾧ μέλλει χρῆσθαι κανόνι, τοῦτον ποιήσειε στρεβλόν. ἔτι δὲ φανερὸν ὅτι τοῦ μὲν ἀμφισβητοῦντοσ οὐδέν ἐστιν ἔξω τοῦ δεῖξαι τὸ πρᾶγμα ὅτι ἔστιν ἢ οὐκ ἔστιν, ἢ γέγονεν ἢ οὐ γέγονεν·
εἰ δὲ μέγα ἢ μικρόν, ἢ δίκαιον ἢ ἄδικον, ὅσα μὴ ὁ νομοθέτησ διώρικεν, αὐτὸν δή που τὸν δικαστὴν δεῖ γιγνώσκειν καὶ οὐ μανθάνειν παρὰ τῶν ἀμφισβητούντων. μάλιστα μὲν οὖν προσήκει τοὺσ ὀρθῶσ κειμένουσ νόμουσ, ὅσα ἐνδέχεται, πάντα διορίζειν αὐτούσ, καὶ ὅτι ἐλάχιστα καταλείπειν ἐπὶ τοῖσ κρίνουσι, πρῶτον μὲν ὅτι ἕνα λαβεῖν καὶ ὀλίγουσ ῥᾷον ἢ πολλοὺσ εὖ φρονοῦντασ καὶ δυναμένουσ νομοθετεῖν καὶ δικάζειν·
ἔπειθ’ αἱ μὲν νομοθεσίαι ἐκ πολλοῦ χρόνου σκεψαμένων γίνονται, αἱ δὲ κρίσεισ ἐξ ὑπογυίου, ὥστε χαλεπὸν ἀποδιδόναι τὸ δίκαιον καὶ τὸ συμφέρον καλῶσ τοὺσ κρίνοντασ. τὸ δὲ πάντων μέγιστον, ὅτι ἡ μὲν τοῦ νομοθέτου κρίσισ οὐ κατὰ μέροσ, ἀλλὰ περὶ μελλόντων τε καὶ καθόλου ἐστίν, ὁ δ’ ἐκκλησιαστὴσ καὶ δικαστὴσ ἤδη περὶ παρόντων καὶ ἀφωρισμένων κρίνουσιν· πρὸσ οὓσ καὶ τὸ φιλεῖν ἤδη καὶ τὸ μισεῖν καὶ τὸ ἴδιον συμφέρον συνήρτηται πολλάκισ, ὥστε μηκέτι δύνασθαι θεωρεῖν ἱκανῶσ τὸ ἀληθέσ, ἀλλ’ ἐπισκοτεῖν τῇ κρίσει τὸ ἴδιον ἡδὺ ἢ λυπηρόν. περὶ μὲν οὖν τῶν ἄλλων, ὥσπερ λέγομεν, δεῖ ὡσ ἐλαχίστων ποιεῖν κύριον τὸν κριτήν, περὶ δὲ τοῦ γεγονέναι ἢ μὴ γεγονέναι, ἢ ἔσεσθαι ἢ μὴ ἔσεσθαι, ἢ εἶναι ἢ μὴ εἶναι, ἀνάγκη ἐπὶ τοῖσ κριταῖσ καταλείπειν·
οὐ γὰρ δυνατὸν ταῦτα τὸν νομοθέτην προϊδεῖν. εἰ δὲ ταῦθ’ οὕτωσ ἔχει, φανερὸν ὅτι τὰ ἔξω τοῦ πράγματοσ τεχνολογοῦσιν ὅσοι τἆλλα διορίζουσιν, οἱο͂ν τί δεῖ τὸ προοίμιον ἢ τὴν διήγησιν ἔχειν, καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον μορίων·
οὐδὲν γὰρ ἐν αὐτοῖσ ἄλλο πραγματεύονται πλὴν ὅπωσ τὸν κριτὴν ποιόν τινα ποιήσωσιν, περὶ δὲ τῶν ἐντέχνων πίστεων οὐδὲν δεικνύουσιν, τοῦτο δ’ ἐστὶν ὅθεν ἄν τισ γένοιτο ἐνθυμηματικόσ. διὰ γὰρ τοῦτο τῆσ αὐτῆσ οὔσησ μεθόδου περὶ τὰ δημηγορικὰ καὶ δικανικά, καὶ καλλίονοσ καὶ πολιτικωτέρασ τῆσ δημηγορικῆσ πραγματείασ οὔσησ ἢ τῆσ περὶ τὰ συναλλάγματα, περὶ μὲν ἐκείνησ οὐδὲν λέγουσι, περὶ δὲ τοῦ δικάζεσθαι πάντεσ πειρῶνται τεχνολογεῖν, ὅτι ἧττόν ἐστι πρὸ ἔργου τὰ ἔξω τοῦ πράγματοσ λέγειν ἐν τοῖσ δημηγορικοῖσ καὶ ἧττόν ἐστι κακοῦργον ἡ δημηγορία δικολογίασ, ὅτι κοινότερον.
ἐνταῦθα μὲν γὰρ ὁ κριτὴσ περὶ οἰκείων κρίνει, ὥστ’ οὐδὲν ἄλλο δεῖ πλὴν ἀποδεῖξαι ὅτι οὕτωσ ἔχει ὥσ φησιν ὁ συμβουλεύων· ἐν δὲ τοῖσ δικανικοῖσ οὐχ ἱκανὸν τοῦτο, ἀλλὰ πρὸ ἔργου ἐστὶν ἀναλαβεῖν τὸν ἀκροατήν· περὶ ἀλλοτρίων γὰρ ἡ κρίσισ, ὥστε πρὸσ τὸ αὑτῶν σκοπούμενοι καὶ πρὸσ χάριν ἀκροώμενοι διδόασι τοῖσ ἀμφισβητοῦσιν, ἀλλ’ οὐ κρίνουσιν. διὸ καὶ πολλαχοῦ, ὥσπερ πρότερον εἶπον, ὁ νόμοσ κωλύει λέγειν ἔξω τοῦ πράγματοσ· ἐκεῖ δ’ αὐτοὶ οἱ κριταὶ τοῦτο τηροῦσιν ἱκανῶσ. ἐπεὶ δὲ φανερόν ἐστιν ὅτι ἡ μὲν ἔντεχνοσ μέθοδοσ περὶ τὰσ πίστεισ ἐστίν, ἡ δὲ πίστισ ἀπόδειξίσ τισ τότε γὰρ πιστεύομεν μάλιστα ὅταν ἀποδεδεῖχθαι ὑπολάβωμεν, ἔστι δ’ ἀπόδειξισ ῥητορικὴ ἐνθύμημα, καὶ ἔστι τοῦτο ὡσ εἰπεῖν ἁπλῶσ κυριώτατον τῶν πίστεων, τὸ δ’ ἐνθύμημα συλλογισμόσ τισ, περὶ δὲ συλλογισμοῦ ὁμοίωσ ἅπαντοσ τῆσ διαλεκτικῆσ ἐστιν ἰδεῖν, ἢ αὐτῆσ ὅλησ ἢ μέρουσ τινόσ, δῆλον ὅτι ὁ μάλιστα τοῦτο δυνάμενοσ θεωρεῖν, ἐκ τίνων καὶ πῶσ γίνεται συλλογισμόσ, οὗτοσ καὶ ἐνθυμηματικὸσ ἂν εἰή μάλιστα, προσλαβὼν περὶ ποῖά τέ ἐστι τὸ ἐνθύμημα καὶ τίνασ ἔχει διαφορὰσ πρὸσ τοὺσ λογικοὺσ συλλογισμούσ.
τό τε γὰρ ἀληθὲσ καὶ τὸ ὅμοιον τῷ ἀληθεῖ τῆσ αὐτῆσ ἐστι δυνάμεωσ ἰδεῖν, ἅμα δὲ καὶ οἱ ἄνθρωποι πρὸσ τὸ ἀληθὲσ πεφύκασιν ἱκανῶσ καὶ τὰ πλείω τυγχάνουσι τῆσ ἀληθείασ· διὸ πρὸσ τὰ ἔνδοξα στοχαστικῶσ ἔχειν τοῦ ὁμοίωσ ἔχοντοσ καὶ πρὸσ τὴν ἀλήθειάν ἐστιν. ὅτι μὲν οὖν τὰ ἔξω τοῦ πράγματοσ οἱ ἄλλοι τεχνολογοῦσι, καὶ διότι μᾶλλον ἀπονενεύκασι πρὸσ τὸ δικολογεῖν, φανερόν· χρήσιμοσ δέ ἐστιν ἡ ῥητορικὴ διά τε τὸ φύσει εἶναι κρείττω τἀληθῆ καὶ τὰ δίκαια τῶν ἐναντίων, ὥστε ἐὰν μὴ κατὰ τὸ προσῆκον αἱ κρίσεισ γίγνωνται, ἀνάγκη δι’ αὑτῶν ἡττᾶσθαι, τοῦτο δ’ ἐστὶν ἄξιον ἐπιτιμήσεωσ, ἔτι δὲ πρὸσ ἐνίουσ οὐδ’ εἰ τὴν ἀκριβεστάτην ἔχοιμεν ἐπιστήμην, ῥᾴδιον ἀπ’ ἐκείνησ πεῖσαι λέγοντασ·
διδασκαλίασ γάρ ἐστιν ὁ κατὰ τὴν ἐπιστήμην λόγοσ, τοῦτο δὲ ἀδύνατον, ἀλλ’ ἀνάγκη διὰ τῶν κοινῶν ποιεῖσθαι τὰσ πίστεισ καὶ τοὺσ λόγουσ, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖσ Τοπικοῖσ ἐλέγομεν περὶ τῆσ πρὸσ τοὺσ πολλοὺσ ἐντεύξεωσ. ἔτι δὲ τἀναντία δεῖ δύνασθαι πείθειν, καθάπερ καὶ ἐν τοῖσ συλλογισμοῖσ, οὐχ ὅπωσ ἀμφότερα πράττωμεν οὐ γὰρ δεῖ τὰ φαῦλα πείθειν, ἀλλ’ ἵνα μὴ λανθάνῃ πῶσ ἔχει, καὶ ὅπωσ ἄλλου χρωμένου τοῖσ λόγοισ μὴ δικαίωσ αὐτοὶ λύειν ἔχωμεν. τῶν μὲν οὖν ἄλλων τεχνῶν οὐδεμία τἀναντία συλλογίζεται, ἡ δὲ διαλεκτικὴ καὶ ἡ ῥητορικὴ μόναι τοῦτο ποιοῦσιν· ὁμοίωσ γάρ εἰσιν ἀμφότεραι τῶν ἐναντίων. τὰ μέντοι ὑποκείμενα πράγματα οὐχ ὁμοίωσ ἔχει, ἀλλ’ ἀεὶ τἀληθῆ καὶ τὰ βελτίω τῇ φύσει εὐσυλλογιστότερα καὶ πιθανώτερα ὡσ ἁπλῶσ εἰπεῖν. πρὸσ δὲ τούτοισ ἄτοπον εἰ τῷ σώματι μὲν αἰσχρὸν μὴ δύνασθαι βοηθεῖν ἑαυτῷ, λόγῳ δ’ οὐκ αἰσχρόν· ὃ μᾶλλον ἴδιόν ἐστιν ἀνθρώπου τῆσ τοῦ σώματοσ χρείασ. εἰ δ’ ὅτι μεγάλα βλάψειεν ἂν ὁ χρώμενοσ ἀδίκωσ τῇ τοιαύτῃ δυνάμει τῶν λόγων, τοῦτό γε κοινόν ἐστι κατὰ πάντων τῶν ἀγαθῶν πλὴν ἀρετῆσ, καὶ μάλιστα κατὰ τῶν χρησιμωτάτων, οἱο͂ν ἰσχύοσ ὑγιείασ πλούτου στρατηγίασ·
τούτοισ γὰρ ἄν τισ ὠφελήσειεν τὰ μέγιστα χρώμενοσ δικαίωσ καὶ βλάψειεν ἀδίκωσ. ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστιν οὐθενόσ τινοσ γένουσ ἀφωρισμένου ἡ ῥητορική, ἀλλὰ καθάπερ ἡ διαλεκτική, καὶ ὅτι χρήσιμοσ, φανερόν, καὶ ὅτι οὐ τὸ πεῖσαι ἔργον αὐτῆσ, ἀλλὰ τὸ ἰδεῖν τὰ ὑπάρχοντα πιθανὰ περὶ ἕκαστον, καθάπερ καὶ ἐν ταῖσ ἄλλαισ τέχναισ πάσαισ οὐδὲ γὰρ ἰατρικῆσ τὸ ὑγιᾶ ποιῆσαι, ἀλλὰ μέχρι οὗ ἐνδέχεται, μέχρι τούτου προαγαγεῖν·
ἔστιν γὰρ καὶ τοὺσ ἀδυνάτουσ μεταλαβεῖν ὑγιείασ ὅμωσ θεραπεῦσαι καλῶσ· πρὸσ δὲ τούτοισ ὅτι τῆσ αὐτῆσ τό τε πιθανὸν καὶ τὸ φαινόμενον ἰδεῖν πιθανόν, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῆσ διαλεκτικῆσ συλλογισμόν τε καὶ φαινόμενον συλλογισμόν· ἡ γὰρ σοφιστικὴ οὐκ ἐν τῇ δυνάμει ἀλλ’ ἐν τῇ προαιρέσει· πλὴν ἐνταῦθα μὲν ἔσται ὁ μὲν κατὰ τὴν ἐπιστήμην ὁ δὲ κατὰ τὴν προαίρεσιν ῥήτωρ, ἐκεῖ δὲ σοφιστὴσ μὲν κατὰ τὴν προαίρεσιν, διαλεκτικὸσ δὲ οὐ κατὰ τὴν προαίρεσιν ἀλλὰ κατὰ τὴν δύναμιν. περὶ δὲ αὐτῆσ ἤδη τῆσ μεθόδου πειρώμεθα λέγειν, πῶσ τε καὶ ἐκ τίνων δυνησόμεθα τυγχάνειν τῶν προκειμένων. πάλιν οὖν οἱο͂ν ἐξ ὑπαρχῆσ ὁρισάμενοι αὐτὴν τίσ ἐστι, λέγωμεν τὰ λοιπά.
호흡부호 보기
강세부호 보기
장단부호 보기
작은 Iota 보기
모든 부호 보기