헬라어 문장 검색 - Δεμοστ́Σπεεξηε

(데모스테네스, Speeches 21-30, Κατὰ Ἀριστοκράτους)

μηδεὶσ ὑμῶν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, νομίσῃ μήτ’ ἰδίασ ἔχθρασ ἐμὲ μηδεμιᾶσ ἕνεχ’ ἥκειν Ἀριστοκράτουσ κατηγορήσοντα τουτουί, μήτε μικρὸν ὁρῶντά τι καὶ φαῦλον ἁμάρτημ’ ἑτοίμωσ οὕτωσ ἐπὶ τούτῳ προάγειν ἐμαυτὸν εἰσ ἀπέχθειαν, ἀλλ’ εἴπερ ἄρ’ ὀρθῶσ ἐγὼ λογίζομαι καὶ σκοπῶ, ὑπὲρ τοῦ Χερρόνησον ἔχειν ὑμᾶσ ἀσφαλῶσ καὶ μὴ παρακρουσθέντασ ἀποστερηθῆναι πάλιν αὐτῆσ, περὶ τούτου μοί ἐστιν ἅπασ’ ἡ σπουδή. δεῖ δὴ πάντασ ὑμᾶσ, εἰ βούλεσθ’ ὀρθῶσ περὶ τούτων μαθεῖν καὶ κατὰ τοὺσ νόμουσ δικαίωσ κρῖναι τὴν γραφήν, μὴ μόνον τοῖσ γεγραμμένοισ ἐν τῷ ψηφίσματι ῥήμασιν προσέχειν, ἀλλὰ καὶ τὰ συμβησόμεν’ ἐξ αὐτῶν σκοπεῖν.

εἰ μὲν γὰρ ἦν ἀκούσασιν εὐθὺσ εἰδέναι τὰ κεκακουργημένα, τὴν ἀρχὴν ἴσωσ ἂν οὐκ ἐξηπάτησθε· ἐπειδὴ δὲ τοῦθ’ ἕν ἐστι τῶν ἀδικημάτων, τὸ τοῦτον τὸν τρόπον καὶ λέγειν καὶ γράφειν ἐνίουσ ὃν ἂν ἥκισθ’ ὑμεῖσ ὑπίδοισθέ τι καὶ φυλάξαισθε, προσήκει μὴ πάνυ θαυμάζειν, εἰ καὶ τοῦτο τὸ ψήφισμ’ ἡμεῖσ οὕτω γεγραμμένον ἐπιδείξομεν ὥστε δοκεῖν μὲν Χαριδήμῳ φυλακήν τινα τοῦ σώματοσ διδόναι, τὴν ὡσ ἀληθῶσ δὲ δικαίαν καὶ βέβαιον φυλακὴν Χερρονήσου τῆσ πόλεωσ ἀποστερεῖν.

εἰκότωσ δ’ ἄν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ προσέχοιτέ μοι τὸν νοῦν καὶ μετ’ εὐνοίασ ἀκούσαιθ’ ἃ λέγω.

ἐπειδὴ γάρ, οὐχὶ τῶν ἐνοχλούντων ὑμᾶσ οὐδὲ τῶν πολιτευομένων καὶ πιστευομένων παρ’ ὑμῖν ὤν, πρᾶγμα τηλικοῦτόν φημι δείξειν πεπραγμένον, ἐάν, ὅσον ἐστὶν ἐν ὑμῖν, συναγωνίσησθέ μοι καὶ προθύμωσ ἀκούσητε, τοῦτό τε σώσετε καὶ ποιήσετε μὴ κατοκνεῖν, ἐάν τίσ τι καὶ ἡμῶν οἰήται δύνασθαι ποιῆσαι τὴν πόλιν ἀγαθόν. οἰήσεται δέ, ἂν μὴ χαλεπὸν εἶναι νομίζῃ τὸ παρ’ ὑμῖν λόγου τυχεῖν. νῦν δὲ πολλοῖσ τοῦτο φοβουμένοισ, λέγειν μὲν ἴσωσ οὐ δεινοῖσ, βελτίοσι δ’ ἀνθρώποισ τῶν δεινῶν, οὐδὲ σκοπεῖν ἐπέρχεται τῶν κοινῶν οὐδέν.

ἐγὼ γοῦν ὀμνύω τοὺσ θεοὺσ ἅπαντασ ἀπώκνησ’ ἄν, εὖ ἴστε, καὶ αὐτὸσ τὴν γραφὴν ταύτην ἀπενεγκεῖν, εἰ μὴ πάνυ τῶν αἰσχρῶν ἐνόμιζον εἶναι νῦν μὲν ἡσυχίαν ἄγειν καὶ σιωπῆσαι, πρᾶγμ’ ἀλυσιτελὲσ τῇ πόλει κατασκευάζοντασ ὁρῶν τινασ ἀνθρώπουσ, πρότερον δέ, ὅτ’ ἔπλευσα τριηραρχῶν εἰσ Ἑλλήσποντον, εἰπεῖν καὶ κατηγορῆσαί τινων, οὓσ ἀδικεῖν ὑμᾶσ ἡγούμην. οὐκ ἀγνοῶ μὲν οὖν ὅτι τὸν Χαρίδημον εὐεργέτην εἶναί τινεσ τῆσ πόλεωσ οἰόνται·

ἐγὼ δέ, ἄν περ ἃ βούλομαί τε καὶ οἶδα πεπραγμέν’ ἐκείνῳ δυνηθῶ πρὸσ ὑμᾶσ εἰπεῖν, οἶμαι δείξειν οὐ μόνον οὐκ εὐεργέτην, ἀλλὰ καὶ κακονούστατον ἀνθρώπων ἁπάντων καὶ πολὺ τἀναντί’ ἢ προσῆκεν ὑπειλημμένον. εἰ μὲν οὖν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦτο μέγιστον Ἀριστοκράτησ ἠδίκει, τὸ τοιούτου, οἱο͂ν ἐγώ φημι δείξειν τὸν Χαρίδημον ὄντα, τοσαύτην πεποιῆσθαι πρόνοιαν ἐν τῷ ψηφίσματι ὥστ’ ἰδίαν παρὰ τοὺσ νόμουσ, ἄν τι πάθῃ, τιμωρίαν αὐτῷ δεδωκέναι, ταῦτ’ ἂν ἤδη λέγειν πρὸσ ὑμᾶσ ἐπεχείρουν, ἵν’ εἰδῆτε πολλοῦ δεῖν ἄξιον ὄντα τυχεῖν τοῦ ψηφίσματοσ αὐτὸν τουτουί.

νυνὶ δ’ ἕτερον τούτου μεῖζον διὰ τοῦ ψηφίσματοσ ἔστ’ ἀδίκημα, ὃ δεῖ πρότερον καὶ μαθεῖν ὑμᾶσ καὶ φυλάξασθαι. ἀνάγκη δὲ ἐστὶ πρῶτον ἁπάντων εἰπεῖν καὶ δεῖξαι τί ποτ’ ἐστὶ τὸ Χερρόνησον ὑμᾶσ ἀσφαλῶσ ἔχειν πεποιηκόσ·

διὰ γὰρ τοῦ μαθεῖν τοῦτο καὶ τἀδίκημα σαφῶσ ὄψεσθε. ἔστι τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦτο, τὸ τελευτήσαντοσ Κότυοσ Βηρισάδην καὶ Ἀμάδοκον καὶ Κερσοβλέπτην τρεῖσ ἀνθ’ ἑνὸσ γενέσθαι Θρᾴκησ βασιλέασ· συμβέβηκε γὰρ ἐκ τούτου αὑτοῖσ μὲν ἀντιπάλουσ εἶναι τούτουσ, ὑμᾶσ δ’ ὑπέρχεσθαι καὶ θεραπεύειν. τοῦτο τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, βουλόμενοί τινεσ παῦσαι, καὶ καταλῦσαι μὲν τοὺσ ἑτέρουσ βασιλέασ, παραδοῦναι δ’ ἑνὶ τῷ Κερσοβλέπτῃ τὴν ἀρχὴν ἅπασαν, διαπράττονταί σφισι τοῦτο γενέσθαι τὸ προβούλευμα, τῷ μὲν ἀκοῦσαι κεχωρισμένον τοῦ τι τοιοῦτον δοκεῖν διαπράξασθαι, τῷ δ’ ἔργῳ πάντων μάλιστα τοῦτο περαίνοντεσ, ὡσ ἐγὼ διδάξω.

ἐπειδὴ γὰρ ἑνὸσ τελευτήσαντοσ τῶν βασιλέων Βηρισάδου, παραβὰσ τοὺσ ὁρ́κουσ καὶ τὰσ συνθήκασ ἃσ μεθ’ ὑμῶν ἐποιήσατο, Κερσοβλέπτησ ἐξέφερεν πόλεμον πρόσ τε τοὺσ Βηρισάδου παῖδασ καὶ πρὸσ Ἀμάδοκον, εὔδηλον ἦν ὅτι τοῖσ μὲν Βηρισάδου παισὶν Ἀθηνόδωροσ βοηθήσοι, τῷ δ’ Ἀμαδόκῳ Σίμων καὶ Βιάνωρ·

ὁ μὲν γὰρ Βηρισάδου κηδεστήσ, οἱ δ’ Ἀμαδόκου γεγόνασιν. ἐσκόπουν οὖν τίν’ ἂν τρόπον ἡσυχίαν μὲν ἔχειν ἀναγκασθεῖεν οὗτοι, ἐρήμων δ’ ὄντων ἐκείνων ὁ Κερσοβλέπτῃ πράττων τὴν ἀρχὴν Χαρίδημοσ ἀσφαλῶσ πάντα καταστρέψαιτο.

εἰ πρῶτον μέν, ἄν τισ αὐτὸν ἀποκτείνῃ, ψήφισμ’ ὑμέτερον γένοιτο, ἀγώγιμον εἶναι· δεύτερον δέ, εἰ χειροτονηθείη στρατηγὸσ ὑφ’ ὑμῶν Χαρίδημοσ. οὔτε γὰρ ὑμετέρῳ στρατηγῷ προχείρωσ ἐναντία θήσεσθαι τὰ ὅπλ’ ἔμελλ’ ὁ Σίμων οὐδ’ ὁ Βιάνωρ, πολῖται γεγενημένοι καὶ ἄλλωσ ἐσπουδακότεσ πρὸσ ὑμᾶσ·

ὁ δὲ δὴ γένει πολίτησ Ἀθηνόδωροσ οὐδὲ βουλεύσεσθαι· οὔτε τὴν διὰ τοῦ ψηφίσματοσ αἰτίαν ὑποδύσεσθαι, ἣ πρόδηλοσ ἦν ἐπ’ ἐκείνουσ ἥξουσα, εἴ τι πάθοι Χαρίδημοσ. ἐκ δὲ τούτου τοῦ τρόπου τῶν μὲν ἐρήμων ὄντων βοηθῶν, αὑτοῖσ δ’ ἀδείασ δοθείσησ, ῥᾳδίωσ ἐκβαλεῖν ἐκείνουσ καὶ κατασχήσειν τὴν ἀρχήν. καὶ ὅτι ταῦθ’ οὕτωσ ᾤοντο καὶ τοῦτ’ ἦν τὸ κατασκεύασμ’ αὐτοῖσ, τὰ πραχθέντ’ αὐτὰ κατηγορεῖ.

ἅμα γὰρ τῷ πολέμῳ τ’ ἐνεχείρουν αὐτοὶ καὶ πρὸσ ὑμᾶσ ἧκεν Ἀριστόμαχοσ πρεσβευτὴσ παρ’ αὐτῶν ὁ Ἀλωπεκῆθεν οὑτοσί, ὃσ ἄλλα τ’ ἐδημηγόρει παρ’ ὑμῖν ἐπαινῶν καὶ διεξιὼν τὸν Κερσοβλέπτην καὶ τὸν Χαρίδημον, ὡσ φιλανθρώπωσ ἔχουσι πρὸσ ὑμᾶσ, καὶ μόνον ἀνθρώπων ἂν ἔφη Χαρίδημον Ἀμφίπολιν κομίσασθαι τῇ πόλει δύνασθαι, καὶ παρῄνει στρατηγὸν χειροτονῆσαι. ἡτοίμαστο δ’ αὐτοῖσ τοῦτο τὸ προβούλευμα καὶ προδιῴκητο, ἵν’ εἰ πεισθείητ’ ἐκ τῶν ὑποσχέσεων καὶ τῶν ἐλπίδων ἃσ ὑπέτειν’ ὁ Ἀριστόμαχοσ, εὐθὺσ ἐπικυρώσειεν ὁ δῆμοσ καὶ μηδὲν ἐμποδὼν εἰή.

καίτοι πῶσ ἂν τεχνικώτερον ἢ κακουργότερον συμπαρεσκεύασαν ἄνθρωποι, ὅπωσ οἱ μὲν ἐκπεσοῦνται τῶν βασιλέων, εἷσ δ’ ὃν αὐτοὶ βούλονται πᾶσαν ὑφ’ αὑτῷ ποιήσεται τὴν ἀρχήν, ἢ τοὺσ μὲν τοῖν δυοῖν βοηθήσαντασ ἂν εἰσ φόβον καὶ συκοφαντίασ εὐλάβειαν καθιστάντεσ, ἣν εἰκὸσ προσδοκᾶν ἐκείνουσ ἐφ’ ἑαυτοὺσ ἐλθεῖν ἂν διὰ τοῦ ψηφίσματοσ τουτουί, τῷ δ’ ἑνὶ πράττοντι τὴν ἀρχὴν καὶ πάντα τἀναντία τοῖσ ὑμῖν συμφέρουσι κατασκευάζοντι τοσαύτην ἐξουσίαν διδόντεσ τοῦ ταῦτ’ ἀδεῶσ πράττειν;

οὐ τοίνυν μόνον ἐκ τούτων δῆλόν ἐσθ’ ὅτι τούτων ἕνεκ’ ἐρρήθη τὸ προβούλευμ’ ὧν λέγω, ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ ψηφίσματοσ αὐτοῦ μαρτυρία τίσ ἐστ’ εὐμεγέθησ.

ἂν γὰρ ἀποκτείνῃ τισ Χαρίδημον γράψασ καὶ παραβὰσ τὸ τί πράττοντ’ εἰπεῖν, πότερ’ ἡμῖν συμφέροντ’ ἢ οὔ, γέγραφ’ εὐθὺσ ἀγώγιμον ἐκ τῶν συμμάχων εἶναι. οὐκοῦν τῶν μὲν ἐχθρῶν ὁμοίωσ ἡμῖν τε κἀκείνῳ οὐδέποτ’ εἰσ τοὺσ ἡμετέρουσ ἥξει συμμάχουσ οὐδείσ, οὔτ’ ἀποκτείνασ ἐκεῖνον οὔτε μή, ὥστ’ οὐ κατὰ τούτων γέγραφεν ταύτην τὴν τιμωρίαν.

τῶν δ’ ἡμετέρων μὲν φίλων, ἐκείνου δέ, ὅταν ἐγχειρῇ τι πράττειν ἐναντίον ὑμῖν, ἐχθρῶν, τούτων δή τίσ ἐστιν ὁ τοῦτο τὸ ψήφισμα φοβηθεὶσ ἂν καὶ φυλαξάμενοσ μὴ δι’ ἀνάγκην ἡμῖν εἰσ ἔχθραν ἐλθεῖν. ἔστι τοίνυν οὗτοσ Ἀθηνόδωροσ, Σίμων, Βιάνωρ, οἱ Θρᾴκησ βασιλεῖσ, ἄλλοσ ὅστισ ἂν εἰσ εὐεργεσίασ μέροσ καταθέσθαι βούλοιτο τὸ πράττειν ὑπεναντί’ ἐκεῖνον ἐγχειροῦνθ’ ὑμῖν ἐπισχεῖν. ὧν μὲν τοίνυν ἕνεκ’ ἐρρήθη τὸ προβούλευμα, ἵνα κυρώσειεν ὁ δῆμοσ ἐξαπατηθείσ, καὶ δι’ ἃ τὴν γραφὴν ἐποιησάμεθ’ ἡμεῖσ ταυτηνί, βουλόμενοι κωλῦσαι, ταῦτ’ ἐστίν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι.

δίκαιον δ’ ἐστὶν ἴσωσ ἔμ’ ὑπεσχημένον τρί’ ἐπιδείξειν, ἓν μὲν ὡσ παρὰ τοὺσ νόμουσ τὸ ψήφισμ’ εἴρηται, δεύτερον δ’ ὡσ ἀσύμφορόν ἐστι τῇ πόλει, τρίτον δ’ ὡσ ἀνάξιοσ τυχεῖν τούτων ᾧ γέγραπται, πάντων αἱρ́εσιν ὑμῖν δοῦναι τοῖσ ἀκουσομένοισ, τί πρῶτον ἢ τί δεύτερον ἢ τί τελευταῖον βουλομένοισ ἀκούειν ὑμῖν ἐστιν. ὅ τι δὴ βούλεσθε, ὁρᾶτε, ἵνα τοῦτο λέγω πρῶτον ὑμῖν.

περὶ τοῦ παρανόμου βούλεσθε πρῶτον; τοῦτο τοίνυν ἐροῦμεν. ἃ δὴ δέομαι καὶ ἀξιῶ παρὰ πάντων ὑμῶν τυχεῖν, δίκαια, ὥσ γ’ ἐμαυτὸν πείθω· μηδεὶσ ὑμῶν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τῷ διεψεῦσθαι τοῦ Χαριδήμου καὶ νομίζειν εὐεργέτην εἶναι φιλονικῶν δυσχερέστερον τοὺσ περὶ τῶν νόμων λόγουσ ἀκούσῃ μου, μηδ’ ἀποστερήσῃ διὰ τοῦτο μήθ’ ἑαυτὸν τοῦ θέσθαι τὴν ψῆφον εὐόρκον μήτ’ ἐμὲ τοῦ διδάξαι περὶ πάντων ὑμᾶσ ὡσ βούλομαι. ἀλλὰ ποιησάσθω τὴν ἀκρόασιν ὡδί· καὶ σκοπεῖσθ’ ὡσ δίκαι’ ἐρῶ· ὅταν μὲν λέγω περὶ τῶν νόμων, ἀφελὼν ὅτῳ τὸ ψήφισμ’ εἴρηται καὶ ποίῳ τινί, σκοπείσθω πότερον παρὰ τοὺσ νόμουσ ἢ κατ’ αὐτοὺσ εἴρηται, καὶ μηδὲν ἄλλο·

ὅταν δ’ ἐλέγχω τὰ πεπραγμένα καὶ διεξίω τὸν τρόπον ὃν πεφενάκισθ’ ὑπ’ αὐτοῦ, τὰσ πράξεισ σκοπείσθω, πότερον γεγονυίασ ἢ ψευδεῖσ ἐρῶ· ὅταν δ’ ἐξετάζω περὶ τοῦ συμφέρειν ἢ μὴ τῇ πόλει ταῦτα ψηφίσασθαι, πάντα τἄλλ’ ἀφεὶσ τοὺσ λογισμοὺσ ὁράτω τοὺσ περὶ τούτων, πότερ’ ὀρθῶσ ἔχοντασ ποιοῦμαι ἢ οὔ.

ἐὰν γὰρ τοῦτον ἔχοντεσ τὸν τρόπον ἀκροάσησθέ μου, αὐτοί τ’ ἄρισθ’ ἃ προσήκει συνήσετε, χωρὶσ ἕκαστα σκοποῦντεσ καὶ οὐχ ἅμα πάνθ’ ἁθρό’ ἐξετάζοντεσ, κἀγὼ ῥᾷσθ’ ἃ βούλομαι δυνήσομαι διδάξαι. ἔσονται δὲ βραχεῖσ περὶ πάντων οἱ λόγοι· λαβὲ δὴ τοὺσ νόμουσ αὐτοὺσ καὶ λέγε, ἵν’ ἐξ αὐτῶν ἐπιδεικνύω τούτων τὸ παράνομον.

δικάζειν δὲ τὴν βουλὴν τὴν ἐν Ἀρείῳ πάγῳ φόνου καὶ τραύματοσ ἐκ προνοίασ καὶ πυρκαϊᾶσ καὶ φαρμάκων, ἐάν τισ ἀποκτείνῃ δούσ.

ἐπίσχεσ.

ἠκούσατε μὲν τοῦ τε νόμου καὶ τοῦ ψηφίσματοσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι· ὡσ δ’ ἄν μοι δοκεῖτε τοὺσ περὶ τοῦ παρανόμου λόγουσ αὐτοὺσ ῥᾷστα μαθεῖν, τοῦθ’ ὑμῖν φράσω· εἰ σκέψαισθ’ ἐν τίνι τάξει ποτ’ ἔσθ’ ὑπὲρ οὗ τὸ ψήφισμ’ εἴρηται, πότερα ξένοσ ἢ μέτοικοσ ἢ πολίτησ ἐστίν. εἰ μὲν δὴ μέτοικον φήσομεν, οὐκ ἐροῦμεν ἀληθῆ, εἰ δ’ αὖ ξένον, οὐχὶ δίκαια ποιήσομεν· τὴν γὰρ τοῦ δήμου δωρειάν, ἐν ᾗ πολίτησ γέγονεν, κυρίαν αὐτῷ δίκαιόν ἐστιν εἶναι. ὡσ ὑπὲρ πολίτου τοίνυν, ὡσ ἐοίκε, ποιητέον τοὺσ λόγουσ. θεάσασθε δὴ πρὸσ Διὸσ ὡσ ἁπλῶσ καὶ δικαίωσ χρήσομαι τῷ λόγῳ, ὃσ εἰσ μὲν ταύτην τίθεμαι τὴν τάξιν αὐτὸν ἐν ᾗ πλείστησ ἂν τυγχάνοι τιμῆσ, ἃ δ’ οὐδ’ ἡμῖν τοῖσ γένει πολίταισ ἐστίν, οὐδ’ ἐκείνῳ δεῖν οἶμαι γενέσθαι παρὰ τοὺσ νόμουσ.

τίν’ οὖν ἐστι ταῦτα; ἃ νυνὶ γέγραφ’ οὑτοσί. γέγραπται γὰρ ἐν μὲν τῷ νόμῳ τὴν βουλὴν δικάζειν φόνου καὶ τραύματοσ ἐν προνοίασ καὶ πυρκαϊᾶσ καὶ φαρμάκων, ἐάν τισ ἀποκτείνῃ δούσ. καὶ προσειπὼν ὁ θεὶσ τὸν νόμον ἐὰν ἀποκτείνῃ, κρίσιν πεποίηκεν ὅμωσ, οὐ πρότερον τί χρὴ πάσχειν τὸν δεδρακότ’ εἴρηκεν, καλῶσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦθ’ ὑπὲρ εὐσεβείασ ὅλησ τῆσ πόλεωσ προϊδών.

πῶσ; οὐκ ἔνεστιν ἅπαντασ ἡμᾶσ εἰδέναι τίσ ποτ’ ἐστὶν ὁ ἀνδροφόνοσ. τὸ μὲν δὴ τὰ τοιαῦτ’ ἄνευ κρίσεωσ πιστεύειν, ἄν τισ ἐπαιτιάσηται, δεινὸν ἡγεῖτο, δεῖν δ’ ὑπελάμβανεν, ἐπειδήπερ ἡμεῖσ τιμωρήσομεν τῷ πεπονθότι, πεισθῆναι καὶ μαθεῖν ἡμᾶσ διδασκομένουσ ὡσ δέδρακεν· τηνικαῦτα γὰρ εὐσεβὲσ ἤδη κολάζειν εἰδόσιν εἶναι, πρότερον δ’ οὔ. καὶ ἔτι πρὸσ τούτῳ διελογίζετο, ὅτι πάντα τὰ τοιαῦτ’ ὀνόματα, οἱο͂ν ἐάν τισ ἀποκτείνῃ, ἐάν τισ ἱεροσυλήσῃ, ἐάν τισ προδῷ, καὶ τὰ τοιαῦτα πάντα πρὸ μὲν τοῦ κρίσιν γενέσθαι αἰτιῶν ὀνόματ’ ἐστίν, ἐπειδὰν δὲ κριθείσ τισ ἐξελεγχθῇ, τηνικαῦτ’ ἀδικήματα γίγνεται.

οὐ δὴ δεῖν ᾤετο τῷ τῆσ αἰτίασ ὀνόματι τιμωρίαν προσγράφειν, ἀλλὰ κρίσιν. καὶ διὰ ταῦτα, ἄν τισ ἀποκτείνῃ τινά, τὴν βουλὴν δικάζειν ἔγραψεν, καὶ οὐχ ἅπερ, ἂν ἁλῷ, παθεῖν εἶπεν. ὁ μὲν δὴ τὸν νόμον τιθεὶσ οὕτωσ, ὁ δὲ τὸ ψήφισμα γράφων πῶσ;

ἐάν τισ ἀποκτείνῃ φησὶν Χαρίδημον. τὴν μὲν δὴ προσηγορίαν τοῦ πάθουσ τὴν αὐτὴν ἐποιήσατο, ἄν τισ ἀποκτείνῃ γράψασ, ἥνπερ ὁ τὸν νόμον τιθείσ· μετὰ ταῦτα δ’ οὐκέτι ταὐτά, ἀλλ’ ἀνελὼν τὸ δίκην ὑπέχειν ἀγώγιμον εὐθὺσ ἐποίησεν, καὶ παραβὰσ τὸ διωρισμένον ἐκ τοῦ νόμου δικαστήριον, ἄκριτον τοῖσ ἐπαιτιασαμένοισ παρέδωκεν ὅ τι ἂν βούλωνται χρῆσθαι τὸν οὐδ’ εἰ πεποίηκέ πω φανερόν. καὶ λαβοῦσιν ἐκείνοισ ἐξέσται στρεβλοῦν, αἰκίσασθαι, χρήματα πράξασθαι.

καίτοι πάντα ταῦτ’ ἀπείρηκεν ἄντικρυσ καὶ σαφῶσ ὁ κάτωθεν νόμοσ μηδὲ τοὺσ ἑαλωκότασ καὶ δεδογμένουσ ἀνδροφόνουσ ἐξεῖναι ποιεῖν. λέγε δ’ αὐτοῖσ αὐτὸν τὸν νόμον τὸν μετὰ ταῦτα. τοὺσ δ’ ἀνδροφόνουσ ἐξεῖναι ἀποκτείνειν ἐν τῇ ἡμεδαπῇ καὶ ἀπάγειν, ὡσ ἐν τῷ <α> ἄξονι ἀγορεύει, λυμαίνεσθαι δὲ μή, μηδὲ ἀποινᾶν, ἢ διπλοῦν ὀφείλειν ὅσον ἂν καταβλάψῃ.

εἰσφέρειν δ’ ἐ<σ> τοὺσ ἄρχοντασ, ὧν ἕκαστοι δικασταί εἰσι, τῷ βουλομένῳ. τὴν δ’ ἡλιαίαν διαγιγνώσκειν. ἠκούσατε μὲν τοῦ νόμου, σκέψασθε δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ θεωρήσατε ὡσ καλῶσ καὶ σφόδρ’ εὐσεβῶσ ἔθηκε ὁ τιθεὶσ τὸν νόμον.

τοὺσ ἀνδροφόνουσ φησίν. πρῶτον μὲν δὴ τοῦτον ἀνδροφόνον λέγει, τὸν ἑαλωκότ’ ἤδη τῇ ψήφῳ. οὐ γάρ ἐστ’ οὐδεὶσ ὑπὸ ταύτῃ τῇ προσηγορίᾳ, πρὶν ἂν ἐξελεγχθεὶσ ἁλῷ. ποῦ τοῦτο δηλοῖ;

ἔν τε τῷ προτέρῳ νόμῳ καὶ τούτῳ. ἐν μὲν γὰρ ἐκείνῳ γράψασ ἐάν τισ ἀποκτείνῃ, τὴν βουλὴν δικάζειν εἶπεν, ἐν δὲ τούτῳ τὸν ἀνδροφόνον προσειπών, ἃ χρὴ πάσχειν εἴρηκεν· οὗ μὲν γὰρ ἦν αἰτία τὸ πρᾶγμα, τὴν κρίσιν εἴρηκεν, οὗ δ’ ὁ ἁλοὺσ ἔνοχοσ τῷ προσρήματι τούτῳ καθέστηκεν, τὴν τιμωρίαν ἔγραψεν. περὶ μὲν δὴ τῶν ἑαλωκότων ἂν λέγοι. λέγει δὲ τί; ἐξεῖναι ἀποκτείνειν καὶ ἀπάγειν.

ἆρ’ ὡσ αὑτόν; ἢ ὡσ ἂν βούληταί τισ; πολλοῦ γε καὶ δεῖ. ἀλλὰ πῶσ; ὡσ ἐν τῷ <α> ἄξονι εἴρηται φησίν. τοῦτο δ’ ἐστὶν τί; ὃ πάντεσ ἐπίστασθ’ ὑμεῖσ. οἱ θεσμοθέται τοὺσ ἐπὶ φόνῳ φεύγοντασ κύριοι θανάτῳ ζημιῶσαί εἰσι, καὶ τὸν ἐκ τῆσ ἐκκλησίασ πέρυσιν πάντεσ ἑωρᾶθ’ ὑπ’ ἐκείνων ἀπαχθέντα. ὡσ τούτουσ οὖν ἀπάγειν λέγει.

διαφέρει δὲ τί τοῦτο τοῦ ὡσ αὑτὸν ἄγειν; ὅτι ὁ μὲν ἀπάγων, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὡσ τοὺσ θεσμοθέτασ, τοὺσ νόμουσ κυρίουσ ποιεῖ τοῦ δεδρακότοσ, ὁ δ’ ὡσ αὑτὸν ἄγων ἑαυτόν. ἔστι δ’ ἐκείνωσ μέν, ὡσ ὁ νόμοσ τάττει, δοῦναι δίκην, οὕτω δέ, ὡσ ὁ λαβὼν βούλεται. πλεῖστον δὲ δήπου διαφέρει τὸν νόμον κύριον τῆσ τιμωρίασ ἢ τὸν ἐχθρὸν γίγνεσθαι. λυμαίνεσθαι δὲ φησὶ μή, μηδὲ ἀποινᾶν.

ταῦτα δ’ ἐστὶν τί; τὸ μὲν δὴ μὴ λυμαίνεσθαι γνώριμον οἶδ’ ὅτι πᾶσιν μὴ μαστιγοῦν, μὴ δεῖν, μὴ τὰ τοιαῦτα ποιεῖν λέγει, τὸ δὲ μηδ’ ἀποινᾶν μὴ χρήματα πράττεσθαι· τὰ γὰρ χρήματ’ ἄποιν’ ὠνόμαζον οἱ παλαιοί. ὁ μὲν δὴ νόμοσ οὕτωσ τὸν ἀνδροφόνον καὶ τὸν ἑαλωκότ’ ἤδη διώρισεν ὡσ κολαστέον καὶ οὗ, τὴν τοῦ πεπονθότοσ εἰπὼν πατρίδα, καὶ περὶ τοῦ μηδέν’ ἄλλον τρόπον ἢ τοῦτον μηδ’ ἄλλοθι πλὴν ἐνταῦθ’ ἄντικρυσ εἴρηκεν.

ὁ δὲ τὸ ψήφισμα γράφων, πολλοῦ γε δεῖ, διώρισεν, ὅσ γε πάντα τούτοισ τἀναντί’ εἴρηκεν· γράψασ γὰρ ἐάν τισ ἀποκτείνῃ Χαρίδημον, ἀγώγιμοσ ἔστω φησὶν πανταχόθεν. τί λέγεισ;

τῶν νόμων οὐδὲ τοὺσ ἑαλωκότασ διδόντων ἀπάγειν πλὴν ἐν τῇ ἡμεδαπῇ, σὺ γράφεισ ἄνευ κρίσεώσ τιν’ ἀγώγιμον ἐκ τῆσ συμμαχίδοσ πάσησ; καὶ οὐδ’ ἐν τῇ ἡμεδαπῇ ἄγειν κελευόντων τῶν νόμων, σὺ δίδωσ ἄγειν πανταχόθεν; καὶ μὴν ἔν γε τῷ ποιεῖν ἀγώγιμον πάνθ’ ὅσ’ ἀπείρηκεν ὁ νόμοσ δέδωκασ, χρήματα πράξασθαι, ζῶντα λυμαίνεσθαι, κακοῦν ἔχοντα, αὐτὸν ἀποκτιννύναι. πῶσ οὖν ἄν τισ μᾶλλον ἐλεγχθείη παράνομ’ εἰρηκὼσ ἢ πῶσ δεινότερ’ ἂν γράφων ἢ τοῦτον τὸν τρόπον;

ὃσ δυοῖν ὑποκειμένων ὀνομάτων, κατὰ μὲν τῶν ἐν αἰτίᾳ, ἐάν τισ ἀποκτείνῃ, κατὰ δὲ τῶν ἑαλωκότων, ἐάν τισ ἀνδροφόνοσ ᾖ, ἐν μὲν τῇ προσηγορίᾳ τὸ τοῦ τὴν αἰτίαν ἔχοντοσ ἔλαβεσ ὄνομα, τὴν δὲ τιμωρίαν, ἣν οὐδὲ κατὰ τῶν ἐξεληλεγμένων διδόασιν οἱ νόμοι, ταύτην κατὰ τῶν ἀκρίτων ἔγραψασ, καὶ τὸ μέσον τούτων ἐξεῖλεσ. μέσον γάρ ἐστιν αἰτίασ καὶ ἐλέγχου κρίσισ, ἣν οὐδαμοῦ γέγραφ’ οὗτοσ ἐν τῷ ψηφίσματι. λέγε τοὺσ ἐφεξῆσ νόμουσ.

ἐὰν δέ τισ τὸν ἀνδροφόνον κτείνῃ ἢ αἴτιοσ ᾖ φόνου, ἀπεχόμενον ἀγορᾶσ ἐφορίασ καὶ ἄθλων καὶ ἱερῶν Ἀμφικτυονικῶν, ὥσπερ τὸν Ἀθηναῖον κτείναντα, ἐν τοῖσ αὐτοῖσ ἐνέχεσθαι, διαγιγνώσκειν δὲ τοὺσ ἐφέτασ.

τουτονὶ δεῖ μαθεῖν ὑμᾶσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὸν νόμον τί ποτ’ ἐβούλεθ’ ὁ θείσ·

ὄψεσθε γὰρ ὡσ ἅπαντ’ εὐλαβῶσ διώρισε καὶ νομίμωσ. ἐάν τισ ἀποκτείνῃ τὸν ἀνδροφόνον φησὶν ἢ αἴτιοσ ᾖ φόνου, ἀπεχόμενον ἀγορᾶσ ἐφορίασ καὶ ἄθλων καὶ ἱερῶν Ἀμφικτυονικῶν, ὥσπερ τὸν Ἀθηναῖον κτείναντα, ἐν τοῖσ αὐτοῖσ ἐνέχεσθαι, διαγιγνώσκειν δὲ τοὺσ ἐφέτασ.

τί δὴ ταῦτ’ ἐστίν; ἐκεῖνοσ ᾤετο τὸν πεφευγότ’ ἐπ’ αἰτίᾳ φόνου καὶ ἑαλωκότα, ἐάνπερ ἅπαξ ἐκφύγῃ καὶ σωθῇ, εἴργειν μὲν τῆσ τοῦ παθόντοσ πατρίδοσ δίκαιον εἶναι, κτείνειν δ’ οὐχ ὅσιον πανταχοῦ. τί σκοπῶν; ὅτι καὶ τοὺσ δεῦρο πεφευγότασ, ἂν ἡμεῖσ τοὺσ ἑτέρωσ’ ἀποκτιννύωμεν, ἀποκτενοῦσ’ ἕτεροι. εἰ δὲ τοῦτ’ ἔσται, ἡ μόνη λοιπὴ τοῖσ ἀτυχοῦσιν ἅπασι σωτηρία διαφθαρήσεται.

ἔστι δ’ αὕτη τίσ; ἐκ τῆσ τῶν πεπονθότων μεταστάντα εἰσ τὴν τῶν μηδὲν ἠδικημένων ἀδεῶσ μετοικεῖν. ἵνα δὴ μὴ τοῦτ’ ᾖ μηδ’ ἀπέραντοι τῶν ἀτυχημάτων αἱ τιμωρίαι γίγνωνται, ἔγραψεν ἐάν τισ τὸν ἀνδροφόνον κτείνῃ ἀπεχόμενον φησὶν ἀγορᾶσ ἐφορίασ. τί τοῦτο λέγων; τῶν ὁρίων τῆσ χώρασ· ἐνταῦθα γάρ, ὥσ γ’ ἐμοὶ δοκεῖ, τἀρχαῖα συνῇσαν οἱ πρόσχωροι παρά θ’ ἡμῶν καὶ τῶν ἀστυγειτόνων, ὅθεν ὠνόμακεν ἀγορὰν ἐφορίαν. καὶ πάλιν ἱερῶν Ἀμφικτυονικῶν.

τί δήποτε καὶ τούτων ἀπέκλεισε τὸν ἀνδροφόνον; ὅσων τῷ παθόντι ζῶντι μετῆν, τούτων εἴργει τὸν δεδρακότα, πρῶτον μὲν τῆσ πατρίδοσ καὶ τῶν ἐν ταύτῃ πάντων καὶ ὁσίων καὶ ἱερῶν, τὴν ἐφορίαν ἀγορὰν ὁρ́ον προσγράψασ ἧσ εἴργεσθαί φησιν, εἶτα τῶν ἱερῶν τῶν ἐν Ἀμφικτύοσιν· καὶ γὰρ τούτων, εἴπερ ἦν Ἕλλην ὁ παθών, μετῆν αὐτῷ. καὶ ἄθλων. διὰ τί; ὅτι κοινοὶ πᾶσίν εἰσιν οἱ κατὰ τὴν Ἑλλάδ’ ἀγῶνεσ, κατὰ δὲ τὴν πάντων μετουσίαν μετῆν καὶ τούτων τῷ πεπονθότι· καὶ τούτων οὖν ἀπεχέσθω. τούτων μὲν δὴ τὸν εἰργασμένον εἴργει.

ἂν δ’ ἔξω τούτων κτείνῃ τισ αὐτὸν ἄλλοθι, τὴν αὐτὴν ὑπὲρ αὐτοῦ δίκην δέδωκεν ἥνπερ ἂν τὸν Ἀθηναῖον κτείνῃ. τὸν γὰρ φυγάδα τὸ τῆσ πόλεωσ οὐ προσεῖπ’ ὄνομα, ἧσ οὐκ ἔστι ματουσία αὐτῷ, ἀλλὰ τὸ τοῦ πράγματοσ, ᾧ κατέστησεν αὑτὸν ἐκεῖνοσ ἔνοχον· καὶ διὰ ταῦτ’ ἄν τισ ἀποκτείνῃ φησὶ τὸν ἀνδροφόνον. εἶτ’ εἰπὼν ὧν εἰργόμενον, ἐπὶ τῷ τὴν τιμωρίαν νομίμωσ ἐπιθεῖναι τὸ τῆσ πόλεωσ ὄνομ’ ὠνόμασεν, τοῖσ αὐτοῖσ ἐνεχέσθω καθάπερ ἂν τὸν Ἀθηναῖον ἀποκτείνῃ γράψασ, ἀνομοίωσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τῷ τουτὶ τὸ ψήφισμ’ εἰρηκότι. καίτοι πῶσ οὐχὶ δεινὸν εἰ, οἷσ ὁ νόμοσ δέδωκεν, ἐὰν ὧν εἶπον εἴργωνται, μετ’ ἀσφαλείασ ζῆν φεύγουσιν, τούτουσ ἐκδότουσ τισ εἶναι γράφει, καὶ ἀφαιρεῖται τὸ τῆσ συγγνώμησ ὠφέλιμον, ὃ τοῖσ ἀτυχοῦσιν ὑπάρχειν εἰκὸσ παρὰ τῶν ἔξω τῶν ἐγκλημάτων ὄντων, ὅτῳ ποτὲ τῶν πάντων ἀπόκειται ἄδηλον ὄν, μὴ προδήλου τῆσ ἐπιούσησ τύχησ οὔσησ ἑκάστῳ;

καὶ νυνὶ τὸν ἀποκτείναντα Χαρίδημον, ὄντωσ ἂν ἄρα τοῦτο γένηται, ἂν ἀνταποκτείνωσί τινεσ λαβόντεσ ἔκδοτον, πεφευγότα καὶ τῶν νομίμων εἰργόμενον, ἔνοχοι μὲν αὐτοὶ ταῖσ φονικαῖσ δίκαισ ἔσονται, ἔνοχοσ δὲ σύ· καὶ γὰρ ἄν τισ αἴτιοσ ᾖ γέγραπται, ἔσει δ’ αἴτιοσ τὴν διὰ τοῦ ψηφίσματοσ ἐξουσίαν δεδωκώσ.

οὐκοῦν εἰ μὲν ἐάσομεν ὑμᾶσ τούτων συμβάντων, οὐ καθαροῖσ οὖσιν ὁμοῦ διατρίψομεν· εἰ δ’ ἐπέξιμεν, οἷσ ἐγνώκαμεν αὐτοὶ τἀναντία πράττειν ἀναγκασθησόμεθα. ἆρά γε μικρὸν ἢ τὸ τυχόν ἐστιν ὑπὲρ οὗ δεῖ λῦσαι τὸ ψήφισμ’ ὑμᾶσ; λέγε δὴ τὸν μετὰ ταῦτα νόμον.

ἐάν τίσ τινα τῶν ἀνδροφόνων τῶν ἐξεληλυθότων, ὧν τὰ χρήματα ἐπίτιμα, πέρα ὁρ́ου ἐλαύνῃ ἢ φέρῃ ἢ ἄγῃ, τὰ ἴσα ὀφείλειν ὅσα περ ἂν ἐν τῇ ἡμεδαπῇ δράσῃ.

ἄλλοσ οὗτοσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, νόμοσ ἀνθρωπίνωσ καὶ καλῶσ κείμενοσ, ὃν παραβὰσ οὗτοσ ὁμοίωσ φανήσεται.

ἐάν τίσ τινα τῶν ἀνδροφόνων φησὶ τῶν ἐξεληλυθότων, ὧν τὰ χρήματα ἐπίτιμα.

τῶν ἐπ’ ἀκουσίῳ φόνῳ λέγει μεθεστηκότων. τῷ τοῦτο δῆλον; τῷ τ’ ἐξεληλυθότων εἰπεῖν, ἀλλὰ μὴ φευγόντων, καὶ τῷ διορίζειν ὧν τὰ χρήματα ἐπίτιμα· τῶν γὰρ ἐκ προνοίασ δεδήμευται τὰ ὄντα. περὶ μὲν δὴ τῶν ἀκουσίων ἂν λέγοι.

λέγει δὲ τί; ἐὰν πέρα ὁρ́ου φησὶν ἐλαύνῃ ἢ φέρῃ ἢ ἄγῃ. τοῦτο δ’ ἐστὶν τί, τὸ πέρα ὁρ́ου; ἔστι πᾶσιν ὁρ́οσ τοῖσ ἀνδροφόνοισ τῆσ τοῦ παθόντοσ εἴργεσθαι πατρίδοσ. ἐκ μὲν δὴ ταύτησ δίδωσιν ἐλαύνειν καὶ ἄγειν, πέρα δ’ οὐκ ἐᾷ τούτων οὐδέτερον ποιεῖν. ἐὰν δέ τισ παρὰ ταῦτα ποιῇ, τὴν αὐτὴν ἔδωκεν ὑπὲρ αὐτοῦ δίκην ἥνπερ ἂν εἰ μένοντ’ ἠδίκει οἴκοι, γράψασ ταὔτ’ ὀφείλειν ἅπερ ἂν οἴκοι δράσῃ. εἰ δή τισ ἔροιτ’ Ἀριστοκράτην τουτονί καὶ μὴ νομίσητ’ εὐήθεσ τὸ ἐρώτημα πρῶτον μὲν εἰ οἶδεν εἴ τισ ἀποκτενεῖ Χαρίδημον, ἢ καὶ ἄλλωσ πωσ τελευτήσει, οὐκ ἄν, οἶμαι, φαίη.

θήσομεν τοίνυν ἀποκτενεῖν. πάλιν οἶσθα, ἑκὼν ἢ ἄκων, καὶ ξένοσ ἢ πολίτησ ὁ τοῦτο ποιήσων ἔσται; οὐκ ἔνεστ’ εἰπεῖν ὡσ οἶσθα.

οὐκοῦν ταῦτά γε δήπου προσῆκε γράψαι ἐάν τισ ἀποκτείνῃ γράφοντα, ἄκων ἢ ἑκών, ἀδίκωσ ἢ δικαίωσ, ξένοσ ἢ πολίτησ, ἵν’ ὅτῳ ποτὲ τοὔργον ἐπράχθη, τούτῳ τὰ ἐκ τῶν νόμων ὑπῆρχε δίκαια, μὴ μὰ Δί’ αὐτὸ τὸ τῆσ αἰτίασ ὄνομ’ εἰπόντα ἀγώγιμοσ ἔστω προσγράψαι. τίνα γὰρ σὺ λέλοιπασ ὁρ́ον τῷ γράμματι τούτῳ, τοῦ νόμου σαφῶσ οὑτωσὶ λέγοντοσ μὴ πέρα ὁρ́ων ἐλαύνειν, ὃσ πανταχόθεν δίδωσ ἄγειν; ὁ νόμοσ δ’ οὐκ ἐλαύνειν τῶν ὁρ́ων πέρα, ἀλλ’ οὐδ’ ἄγειν ἐᾷ.

ἐκ δὲ τοῦ σοῦ ψηφίσματοσ ὁ βουλόμενοσ ἄξει τὸν ἄκοντ’ ἀπεκτονότα, ἔκδοτον λαβών, εἰσ τὴν τοῦ παθόντοσ βίᾳ πατρίδα. ἆρ’ οὐ πάντα συγχεῖσ τἀνθρώπινα, καὶ ἀφαιρεῖ τὴν πρόφασιν μεθ’ ἧσ ἢ καλόν ἐστιν ἕκαστον τῶν ἔργων ἢ αἰσχρόν; ὁρᾶτε γὰρ ὡσ ἐπὶ πάντων, οὐκ ἐπὶ τῶν φονικῶν μόνον, οὕτω τοῦτ’ ἔχει.

ἄν τισ τύπτῃ τινά φησὶν ἄρχων χειρῶν ἀδίκων, ὡσ, εἴ γ’ ἠμύνατο, οὐκ ἀδικεῖ. ἄν τισ κακῶσ ἀγορεύῃ, τὰ ψευδῆ προσέθηκεν, ὡσ, εἴ γε τἀληθῆ, προσῆκον. ἄν τισ ἀποκτείνῃ, ἐκ προνοίασ, ὡσ, εἴ γ’ ἄκων, οὐ ταὐτόν. ἄν τισ καταβλάψῃ τινά, ἑκὼν ἀδίκωσ. πανταχοῦ τὴν πρόφασιν βεβαιοῦσαν τὸ πρᾶγμ’ εὑρήσομεν. ἀλλ’ οὐ σοί, ἀλλ’ ἁπλῶσ, ἄν τισ ἀποκτείνῃ Χαρίδημον, ἀγέσθω, κἂν ἄκων, κἂν δικαίωσ, κἂν ἀμυνόμενοσ, κἂν ἐφ’ οἷσ διδόασιν οἱ νόμοι, κἂν ὁπωσοῦν. λέγε τὸν μετὰ ταῦτα νόμον.

φόνου δὲ δίκασ μὴ εἶναι μηδαμοῦ κατὰ τῶν τοὺσ φεύγοντασ ἐνδεικνύντων, ἐάν τισ κατίῃ ὅποι μὴ ἔξεστιν.

ὁ μὲν νόμοσ ἐστὶν οὗτοσ Δράκοντοσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ οἱ ἄλλοι δὲ ὅσουσ ἐκ τῶν φονικῶν νόμων παρεγραψάμην·

δεῖ δ’ ἃ λέγει σκέψασθαι. κατὰ τῶν ἐνδεικνύντων φησὶ τοὺσ κατιόντασ ἀνδροφόνουσ ὅποι μὴ ἔξεστι δίκασ φόνου μὴ εἶναι. ἐνταυθὶ δύο δηλοῖ δίκαια, ἃ παρ’ ἀμφότερ’ οὗτοσ εἴρηκεν τὸ ψήφισμα, ὅτι τ’ ἐνδεικνύναι δίδωσι τὸν ἀνδροφόνον καὶ οὐκ αὐτὸν ἀγώγιμον οἴχεσθαι λαβόντα, καὶ ὅτι, ἐὰν κατίῃ τισ ὅποι μὴ ἔξεστι, καὶ αὐτὸ τοῦτο δίδωσιν, οὐχ ὅπου βούλεταί τισ. οὐκ ἔξεστι δὲ ποῖ;

ἐξ ἧσ ἂν φεύγῃ τισ πόλεωσ. ποῦ καὶ σφόδρα τοῦτο δηλοῖ; ἐάν τισ κατίῃ φησί. τοῦτο δ’ οὐκ ἔστ’ ἐπενεγκεῖν ἄλλῃ πόλει πλὴν ἣν ἂν φεύγῃ τισ· ὅθεν γὰρ μηδ’ ἐξέπεσέν τισ τὴν ἀρχήν, οὐκ ἔνι δήπου κατελθεῖν εἰσ ταύτην. ὁ μὲν τοίνυν νόμοσ ἔνδειξιν δέδωκεν, καὶ ταύτην, ἂν κατίῃ ὅποι μὴ ἔξεστιν· ὁ δὲ ἀγώγιμοσ ἔστω γέγραφεν κἀντεῦθεν, ὅποι φεύγειν οὐδεὶσ κωλύει νόμοσ. λέγ’ ἄλλον νόμον.

ἐάν τισ ἀποκτείνῃ ἐν ἄθλοισ ἄκων, ἢ ἐν ὁδῷ καθελὼν ἢ ἐν πολέμῳ ἀγνοήσασ, ἢ ἐπὶ δάμαρτι ἢ ἐπὶ μητρὶ ἢ ἐπ’ ἀδελφῇ ἢ ἐπὶ θυγατρί, ἢ ἐπὶ παλλακῇ ἣν ἂν ἐπ’ ἐλευθέροισ παισὶν ἔχῃ, τούτων ἕνεκα μὴ φεύγειν κτείναντα.

πολλῶν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, νόμων ὄντων, παρ’ οὓσ εἴρηται τὸ ψήφισμα, παρ’ οὐδένα μᾶλλον ἢ παρὰ τοῦτον τὸν ἀνεγνωσμένον νῦν εἴρηται.

διδόντοσ γὰρ τοῦ νόμου σαφῶσ οὑτωσὶ καὶ λέγοντοσ ἐφ’ οἷσ ἐξεῖναι κτεῖναι, οὗτοσ ἅπαντα παρεῖδε ταῦτα, καὶ γέγραφεν, οὐδὲν ὑπειπὼν πῶσ, ἄν τισ ἀποκτείνῃ, τὴν τιμωρίαν. καίτοι σκέψασθ’ ὡσ ὁσίωσ καὶ καλῶσ ἕκαστα διεῖλεν ὁ ταῦτ’ ἐξ ἀρχῆσ διελών.

ἄν τισ ἐν ἄθλοισ ἀποκτείνῃ τινά, τοῦτον ὡρ́ισεν οὐκ ἀδικεῖν. διὰ τί; οὐ τὸ συμβὰν ἐσκέψατο, ἀλλὰ τὴν τοῦ δεδρακότοσ διάνοιαν. ἔστι δ’ αὕτη τίσ; ζῶντα νικῆσαι καὶ οὐκ ἀποκτεῖναι. εἰ δ’ ἐκεῖνοσ ἀσθενέστεροσ ἦν τὸν ὑπὲρ τῆσ νίκησ ἐνεγκεῖν πόνον, ἑαυτῷ τοῦ πάθουσ αἴτιον ἡγήσατο, διὸ τιμωρίαν οὐκ ἔδωκεν ὑπὲρ αὐτοῦ. πάλιν ἂν ἐν πολέμῳ φησὶν ἀγνοήσασ, καὶ τοῦτον εἶναι καθαρόν.

καλῶσ· εἰ γὰρ ἐγώ τινα τῶν ἐναντίων οἰηθεὶσ εἶναι διέφθειρα, οὐ δίκην ὑπέχειν, ἀλλὰ συγγνώμησ τυχεῖν δίκαιόσ εἰμι. ἢ ἐπὶ δάμαρτι φησὶν ἢ ἐπὶ μητρὶ ἢ ἐπ’ ἀδελφῇ ἢ θυγατρί, ἢ ἐπὶ παλλακῇ ἣν ἂν ἐπ’ ἐλευθέροισ παισὶν ἔχῃ, καὶ τὸν ἐπὶ τούτων τῳ κτείναντ’ ἀθῷον ποιεῖ, πάντων γ’ ὀρθότατ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦτον ἀφιείσ. τί δήποτε; ὅτι ὑπὲρ ὧν τοῖσ πολεμίοισ μαχόμεθα, ἵνα μὴ πάσχωσιν ὑβριστικὸν μηδ’ ἀσελγὲσ μηδέν, ὑπὲρ τούτων καὶ τοὺσ φιλίουσ, ἐὰν παρὰ τὸν νόμον εἰσ αὐτοὺσ ὑβρίζωσι καὶ διαφθείρωσιν, ἔδωκεν ἀποκτεῖναι.

ἐπειδὴ γὰρ οὐ γένοσ ἐστὶν φιλίων καὶ πολεμίων, ἀλλὰ τὰ πραττόμεν’ ἐξεργάζεται τούτων ἑκάτερον, τοὺσ ἐχθρὰ ποιοῦντασ ἐν ἐχθροῦ μέρει κολάζειν ἀπέδωκεν ὁ νόμοσ. οὐκοῦν δεινόν, εἰ τοσούτων ὄντων ἐφ’ οἷσ τοὺσ ἄλλουσ ἔξεστιν ἀποκτιννύναι, μόνον ἀνθρώπων ἐκεῖνον μηδ’ ἐπὶ τούτοισ ἐξέσται ἀποκτεῖναι. φέρε, ἂν δέ τι συμβῇ τοιοῦτον οἱο͂ν ἴσωσ ἤδη τῳ καὶ ἄλλῳ, ἀπαλλαγῇ μὲν ἐκ Θρᾴκησ, ἐλθὼν δ’ εἰσ πόλιν οἰκῇ που, τῆσ μὲν ἐξουσίασ μηκέτι κύριοσ ὢν δι’ ἧσ πολλὰ ποιεῖ τῶν ἀπειρημένων ὑπὸ τῶν νόμων, τοῖσ δ’ ἔθεσιν καὶ ταῖσ ἐπιθυμίαισ ταῦτ’ ἐπιχειρῶν πράττειν, ἄλλο τι ἢ σιγῶντα δεήσει Χαρίδημον ἐᾶν αὑτὸν ὑβρίζειν;

οὐ γὰρ ἀποκτεῖναί γ’ ἀσφαλὲσ οὐδὲ τιμωρίαν λαβεῖν ἣν δίδωσ’ ὁ νόμοσ, διὰ τὸ ψήφισμα τουτί. καὶ μὴν εἴ τισ ἐκεῖν’ ὑπολαμβάνει, ποῦ δὲ γένοιτ’ ἂν ταῦτα;

τί κωλύει κἀμὲ λέγειν, τίσ δ’ ἂν ἀποκτείναι Χαρίδημον; ἀλλὰ μὴ τοῦτο σκοπῶμεν· ἀλλ’ ἐπειδήπερ ἐστὶ τὸ φεῦγον ψήφισμα οὐκ ἐπ’ ἤδη γεγενημένῳ τινὶ πράγματι, ἀλλ’ ἐπὶ τοιούτῳ ὃ μηδ’ εἰ γενήσεται μηδεὶσ οἶδεν, τὸ μὲν τοῦ μέλλοντοσ ἔσεσθαι κοινὸν ἀμφοῖν ὑπαρχέτω, πρὸσ δὲ τοῦθ’ ὑποθέντεσ ἀνθρωπίνωσ τὰσ ἐλπίδασ οὕτω σκοπῶμεν, ὡσ τάχ’ ἄν, εἰ τύχοι, καὶ τούτων κἀκείνων συμβάντων. λύσασι μὲν τοίνυν τὸ ψήφισμα, ἂν ἄρα συμβῇ τι παθεῖν ἐκείνῳ, εἰσὶν αἱ κατὰ τοὺσ νόμουσ ὑπὲρ αὐτοῦ τιμωρίαι·

ἐῶσι δέ, ἂν ἄρ’ ἐκεῖνοσ ζῶν ἀδικῇ τινα, ἀνῄρηται τοῖσ ὑβριζομένοισ ἡ μετὰ τῶν νόμων δίκη. ὥστε πανταχῇ καὶ ἐναντίον ἐστὶ τοῖσ νόμοισ τὸ ψήφισμα καὶ λῦσαι συμφέρει. λέγε τὸν μετὰ ταῦτα νόμον.

καὶ ἐὰν φέροντα ἢ ἄγοντα βίᾳ ἀδίκωσ εὐθὺσ ἀμυνόμενοσ κτείνῃ, νηποινεὶ τεθνάναι.

ἄλλα ταῦτ’ ἐφ’ οἷσ ἔξεστι κτεῖναι.

ἐὰν ἄγοντα ἢ φέροντα βίᾳ ἀδίκωσ εὐθὺσ ἀμυνόμενοσ κτείνῃ, νηποινεὶ τεθνάναι κελεύει. θεάσασθε πρὸσ Διὸσ ὡσ εὖ· τῷ μὲν ὑπειπών, ἐφ’ οἷσ ἐξεῖναι κτείνειν, προσγράψαι τὸ εὐθὺσ ἀφεῖλε τὸν τοῦ βουλεύσασθαί τι κακὸν χρόνον· τῷ δὲ ἀμυνόμενοσ γράψαι δηλοῖ τῷ πάσχοντι διδοὺσ τὴν ἐξουσίαν, οὐκ ἄλλῳ τινί. ὁ μὲν δὴ νόμοσ εὐθὺσ ἀμυνομένῳ δέδωκεν ἀποκτιννύναι, ὁ δ’ οὐδὲν εἴρηκεν, ἀλλ’ ἁπλῶσ ἐάν τισ ἀποκτείνῃ, κἂν ὡσ οἱ νόμοι διδόασιν. ἀλλὰ νὴ Δία συκοφαντοῦμεν τὸ πρᾶγμα·

τίνα γὰρ οἴσει ἢ ἄξει βίᾳ ἀδίκωσ Χαρίδημοσ; πάντασ ἀνθρώπουσ. ἴστε γὰρ δήπου τοῦθ’ ὅτι πάντεσ οἱ στράτευμ’ ἔχοντεσ, ὧν ἂν οἰώνται κρείττουσ ἔσεσθαι, ἄγουσι καὶ φέρουσι χρήματ’ αἰτοῦντεσ. εἶτ’ οὐ δεινόν, ὦ γῆ καὶ θεοί, καὶ φανερῶσ παράνομον, οὐ μόνον παρὰ τὸν γεγραμμένον νόμον, ἀλλὰ καὶ παρὰ τὸν κοινὸν ἁπάντων ἀνθρώπων, τὸν ἄγοντ’ ἢ φέροντα βίᾳ τἄμ’ ἐν πολεμίου μοίρᾳ μὴ ἐξεῖναί μοι ἀμύνεσθαι, εἴ γε μηδὲ τοῦτον τὸν τρόπον ἐξέσται Χαρίδημον ἀποκτεῖναι, ἀλλά, ἐὰν ἀδικῶν ἄγῃ καὶ φέρῃ βίᾳ τά τινοσ λῃζόμενοσ, ἀγώγιμοσ ὁ κτείνασ ἔσται, τοῦ νόμου διδόντοσ, ἐὰν ἐπὶ τούτοισ, ἀθῷον εἶναι; λέγε τὸν μετὰ ταῦτα νόμον.

ὃσ ἂν ἄρχων ἢ ἰδιώτησ αἴτιοσ ᾖ τὸν θεσμὸν συγχυθῆναι τόνδε, ἢ μεταποιήσῃ αὐτόν, ἄτιμον εἶναι καὶ παῖδασ ἀτίμουσ καὶ τὰ ἐκείνου.

ἠκούσατε μὲν τοῦ νόμου λέγοντοσ ἄντικρυσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὃσ ἂν ἄρχων ἢ ἰδιώτησ αἴτιοσ ᾖ τὸν θεσμὸν συγχυθῆναι τόνδε, ἢ μεταποιήσῃ αὐτόν, ἄτιμοσ ἔστω καὶ οἱ παῖδεσ καὶ τὰ ἐκείνου.

ἆρ’ οὖν μικρὰν ἢ φαύλην πρόνοιαν ἔχειν ὑμῖν ὁ θεὶσ τὸν νόμον δοκεῖ, ὅπωσ κύριοσ ἔσται καὶ μήτε συγχυθήσεται μήτ’ αὖ μεταποιηθήσεται; ἀλλ’ Ἀριστοκράτησ οὑτοσὶ μικρὰ φροντίσασ αὐτοῦ μεταποιεῖ καὶ συγχεῖ. τί γὰρ ἄλλ’ ἐστὶν τὸ μεταποιεῖν ἢ ὅταν ἔξω τῶν τεταγμένων δικαστηρίων καὶ ὁρ́ων, ὧν εἴργεσθαι δεῖ, διδῷ τισ τὰσ τιμωρίασ, καὶ τὸ λόγου τυχεῖν ἀναιρῶν ἐκδότουσ ποιῇ; τί δ’ ἄλλο τὸ συγχεῖν ἢ ὅταν ἑξῆσ οὑτωσὶ πάντα τἀναντία τῶν ἐν τοῖσ νόμοισ τισ γεγραμμένων γράφῃ; οὐ τοίνυν τούτουσ μόνον τοὺσ νόμουσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, παραβέβηκεν, ἀλλὰ καὶ ἄλλουσ πολλοὺσ οὓσ οὐ παραγεγράμμεθα διὰ τὸ πλῆθοσ.

ἀλλ’ ἐν κεφαλαίῳ λέγω· ὁπόσοι νόμοι περὶ τῶν φονικῶν δικαστηρίων εἰσίν, καλεῖσθαι λέγοντεσ ἢ μαρτυρεῖν ἢ διόμνυσθαι τοὺσ ἀγωνιζομένουσ ἢ ἄλλ’ ὁτιοῦν προστάττοντεσ, πάντασ ὑπερβέβηκε τούτουσ καὶ πᾶσιν ἐναντίον εἴρηκεν τὸ ψήφισμα τουτί. οὗ γὰρ οὐ κλῆσισ, οὐ κρίσισ, οὐ μαρτυρία συνειδότοσ, οὐ διωμοσία, ἀλλ’ ἀπ’ αἰτίασ εὐθὺσ ἡ τιμωρία γέγραπται, καὶ αὕτη ἣν ἀπαγορεύουσιν οἱ νόμοι, τί ἂν ἄλλο τισ εἴποι; καίτοι ταῦτα πάντ’ ἐπὶ πέντε δικαστηρίοισ γίγνεται προστεταγμένα τοῖσ νόμοισ. νὴ Δία, ἴσωσ εἴποι τισ ἄν, ἀλλὰ ταῦτα μὲν οὐδενόσ ἐστ’ ἄξι’ οὐδὲ δικαίωσ εὑρημένα, ἃ δ’ ἔγραψεν οὗτοσ, δίκαια καὶ καλά.

ἀλλὰ τοὐναντίον τούτου μὲν τοῦ ψηφίσματοσ οὐκ οἶδ’ εἴ τι δεινότερον γέγονεν πώποτ’ ἐν ὑμῖν, τούτων δὲ τῶν πάντων ὁπόσ’ ἐστὶ δικαστήρι’ ἐν ἀνθρώποισ οὐδὲν οὔτε σεμνότερον οὔτε δικαιότερον φανήσεται. βούλομαι δ’ εἰπεῖν διὰ βραχέων ἃ καὶ ζῆλόν τινα καὶ τιμὴν φέρει τῇ πόλει ῥηθέντα καὶ ἡδίουσ ἔσεσθ’ ἀκούσαντεσ. ἄρξομαι δ’ ἐντεῦθεν ὅθεν μάλιστα μαθήσεσθε, ἐπὶ τὴν δωρειὰν ἐπανελθὼν ἣ τῷ Χαριδήμῳ δέδοται. ἡμεῖσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, Χαρίδημον ἐποιησάμεθα πολίτην, καὶ διὰ τῆσ δωρειᾶσ ταύτησ μετεδώκαμεν αὐτῷ καὶ ἱερῶν καὶ ὁσίων καὶ νομίμων καὶ πάντων ὅσων περ αὐτοῖσ μέτεστιν ἡμῖν.

πολλὰ μὲν δὴ παρ’ ἡμῖν ἐστι τοιαῦθ’ οἷ’ οὐχ ἑτέρωθι, ἓν δ’ οὖν ἰδιώτατον πάντων καὶ σεμνότατον, τὸ ἐν Ἀρείῳ πάγῳ δικαστήριον, ὑπὲρ οὗ τοσαῦτ’ ἔστιν εἰπεῖν καλὰ παραδεδομένα καὶ μυθώδη καὶ ὧν αὐτοὶ μάρτυρέσ ἐσμεν, ὅσα περὶ οὐδενὸσ ἄλλου δικαστηρίου· ὧν ὡσπερεὶ δείγματοσ εἵνεκ’ ἄξιόν ἐστιν ἓν ἢ δύ’ ἀκοῦσαι. τοῦτο μὲν τοίνυν τὰ παλαιά, ὡσ ἡμῖν ἀκούειν παραδέδοται, ἐν μόνῳ τούτῳ τῷ δικαστηρίῳ δίκασ φόνου θεοὶ καὶ δοῦναι καὶ λαβεῖν ἠξίωσαν καὶ δικασταὶ γενέσθαι διενεχθεῖσιν ἀλλήλοισ, ὡσ λόγοσ·

λαβεῖν μὲν Ποσειδῶν ὑπὲρ Ἁλιρροθίου τοῦ υἱοῦ παρ’ Ἄρεωσ, δικάσαι δ’ Εὐμενίσιν καὶ Ὀρέστῃ οἱ δώδεκα θεοί. καὶ τὰ μὲν δὴ παλαιὰ ταῦτα· τὰ δ’ ὕστερον, τοῦτο μόνον τὸ δικαστήριον οὐχὶ τύραννοσ, οὐκ ὀλιγαρχία, οὐ δημοκρατία τὰσ φονικὰσ δίκασ ἀφελέσθαι τετόλμηκεν, ἀλλὰ πάντεσ ἀσθενέστερον ἂν τὸ δίκαιον εὑρεῖν ἡγοῦνται περὶ τούτων αὐτοὶ τοῦ παρὰ τούτοισ εὑρημένου δικαίου. πρὸσ δὲ τούτοισ τοιούτοισ οὖσιν, ἐνταυθοῖ μόνον οὐδεὶσ πώποτ’ οὔτε φεύγων ἁλοὺσ οὔτε διώκων ἡττηθεὶσ ἐξήλεγξεν ὡσ ἀδίκωσ ἐδικάσθη τὰ κριθέντα. ταύτην τοίνυν τὴν φυλακὴν καὶ τὰσ ἐν ταύτῃ νομίμουσ τιμωρίασ παραβὰσ ὁ γράφων τὸ ψήφισμα τοδὶ ζῶντι μὲν ἐξουσίαν γέγραφεν τῷ Χαριδήμῳ ποιεῖν ὅ τι ἂν βούληται, παθόντοσ δέ τι τοῖσ οἰκείοισ συκοφαντίαν δέδωκεν.

σκέψασθε γὰρ οὑτωσί. ἴστε δήπου τοῦθ’ ἅπαντεσ, ὅτι ἐν Ἀρείῳ πάγῳ, οὗ δίδωσ’ ὁ νόμοσ καὶ κελεύει τοῦ φόνου δικάζεσθαι, πρῶτον μὲν διομεῖται κατ’ ἐξωλείασ αὑτοῦ καὶ γένουσ καὶ οἰκίασ ὅ τιν’ αἰτιώμενοσ εἰργάσθαι τι τοιοῦτον, εἶτ’ οὐδὲ τὸν τυχόντα τιν’ ὁρ́κον τοῦτο ποιήσει ἀλλ’ ὃν οὐδεὶσ ὄμνυσ’ ὑπὲρ οὐδενὸσ ἄλλου, στὰσ ἐπὶ τῶν τομίων κάπρου καὶ κριοῦ καὶ ταύρου, καὶ τούτων ἐσφαγμένων ὑφ’ ὧν δεῖ καὶ ἐν αἷσ ἡμέραισ καθήκει, ὥστε καὶ ἐκ τοῦ χρόνου καὶ ἐκ τῶν μεταχειριζομένων ἅπαν, ὅσον ἔσθ’ ὅσιον, πεπρᾶχθαι. καὶ μετὰ ταῦθ’ ὁ τὸν τοιοῦτον ὁρ́κον ὀμωμοκὼσ οὔπω πεπίστευται, ἀλλ’ ἐὰν ἐξελεγχθῇ μὴ λέγων ἀληθῆ, τὴν ἐπιορκίαν ἀπενεγκάμενοσ τοῖσ αὑτοῦ παισὶν καὶ τῷ γένει πλέον οὐδ’ ὁτιοῦν ἕξει.

ἂν δὲ δόξῃ τὰ δίκαι’ ἐγκαλεῖν καὶ ἕλῃ τὸν δεδρακότα τοῦ φόνου, οὐδ’ οὕτω κύριοσ γίγνεται τοῦ ἁλόντοσ, ἀλλ’ ἐκείνου μὲν οἱ νόμοι κύριοι κολάσαι καὶ οἷσ προστέτακται, τῷ δ’ ἐπιδεῖν διδόντα δίκην ἔξεστιν, ἣν ἔταξ’ ὁ νόμοσ, τὸν ἁλόντα, πέρα δ’ οὐδὲν τούτου.

καὶ τῷ μὲν διώκοντι ὑπάρχει ταῦτα, τῷ δὲ φεύγοντι τὰ μὲν τῆσ διωμοσίασ ταὐτά, τὸν πρότερον δ’ ἔξεστιν εἰπόντα λόγον μεταστῆναι, καὶ οὔθ’ ὁ διώκων οὔθ’ οἱ δικάζοντεσ οὔτ’ ἄλλοσ ἀνθρώπων οὐδεὶσ κύριοσ κωλῦσαι. τί δήποτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦθ’ οὕτωσ ἔχει;

ὅτι οἱ ταῦτ’ ἐξ ἀρχῆσ τὰ νόμιμα διαθέντεσ, οἵτινέσ ποτ’ ἦσαν, εἴθ’ ἡρ́ωεσ εἴτε θεοί, οὐκ ἐπέθεντο τοῖσ ἀτυχήμασιν, ἀλλ’ ἀνθρωπίνωσ ἐπεκούφισαν, εἰσ ὅσον εἶχε καλῶσ, τὰσ συμφοράσ. ταῦτα μέντοι πάνθ’ οὕτω καλῶσ καὶ νομίμωσ ἔχονθ’ ὁ γράφων τὸ ψήφισμα τουτὶ παραβεβηκὼσ φαίνεται· ἓν γὰρ οὐδ’ ὁτιοῦν ἔνι τούτων ἐν τῷ ψηφίσματι τῷ τούτου. καὶ πρῶτον μὲν παρ’ ἑνὸσ τούτου δικαστηρίου καὶ παρὰ τοὺσ γεγραμμένουσ νόμουσ καὶ τἄγραφα νόμιμα τὸ ψήφισμ’ εἴρηται. δεύτερον δ’ ἕτερον δικαστήριον τὸ τῶν ἀκουσίων φόνων φανήσεται συγχέων, τοὐπὶ Παλλαδίῳ, καὶ τοὺσ παρὰ τούτῳ νόμουσ παραβαίνων.

καὶ γὰρ ἐνταῦθ’ ὑπόκειται πρῶτον μὲν διωμοσία, δεύτερον δὲ λόγοσ, τρίτον δὲ γνῶσισ τοῦ δικαστηρίου, ὧν οὐδέν ἐστιν ἐν τῷ τούτου ψηφίσματι. ἂν δ’ ἁλῷ καὶ δοκῇ τοὔργον εἰργάσθαι, οὔθ’ ὁ διώκων τοῦ δεδρακότοσ κύριοσ οὔτ’ ἄλλοσ οὐδεὶσ πλὴν ὁ νόμοσ. τί οὖν ὁ νόμοσ κελεύει;

τὸν ἁλόντ’ ἐπ’ ἀκουσίῳ φόνῳ ἔν τισιν εἰρημένοισ χρόνοισ ἀπελθεῖν τακτὴν ὁδόν, καὶ φεύγειν ἑώσ ἂν αἰδέσηταί τινα τῶν ἐν γένει τοῦ πεπονθότοσ. τηνικαῦτα δ’ ἥκειν δέδωκεν ἔστιν ὃν τρόπον, οὐχ ὃν ἂν τύχῃ, ἀλλὰ καὶ θῦσαι καὶ καθαρθῆναι καὶ ἄλλ’ ἄττα διείρηκεν ἃ χρὴ ποιῆσαι, ὀρθῶσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πάντα ταῦτα λέγων ὁ νόμοσ. καὶ γὰρ τὸ τῶν ἀκουσίων ἐλάττω τὴν τιμωρίαν ἢ τῶν ἑκουσίων τάξαι δίκαιον, καὶ τὸ παρασχόντ’ ἀσφάλειαν ἀπελθεῖν οὕτω προστάττειν φεύγειν ὀρθῶσ ἐστιν ἔχον, καὶ τὸ τὸν κατιόνθ’ ὁσιοῦν καὶ καθαίρεσθαι νομίμοισ τισί, καὶ τὸ τοὺσ νόμουσ κυρίουσ ἁπάντων εἶναι, καὶ πάντα ταῦτ’ ἔχει καλῶσ.

ταῦτα τοίνυν ἅπαντα δικαίωσ οὕτω διορισθένθ’ ὑπὸ τῶν ἐξ ἀρχῆσ νομοθετησάντων παρέβη γράφων τὸ ψήφισμ’ οὑτοσί. ταῦτα μὲν δὴ δύο τηλικαῦτα καὶ τοιαῦτα δικαστήρια καὶ νόμιμ’ ἐκ παντὸσ τοῦ χρόνου παραδεδομένα οὕτωσ ἀναιδῶσ ὑπερπεπήδηκεν. τρίτον δ’ ἕτερον πρὸσ τούτοισ δικαστήριον, ὃ πάντων ἁγιώτατα τούτων ἔχει καὶ φρικωδέστατα, ἄν τισ ὁμολογῇ μὲν κτεῖναι, ἐννόμωσ δὲ φῇ δεδρακέναι.

τοῦτο δ’ ἐστὶ τοὐπὶ Δελφινίῳ. δοκοῦσι γάρ μοι, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, ζητῆσαι τοῦτο πρῶτον ἁπάντων οἱ περὶ τούτων ἐν ἀρχῇ τὰ δίκαι’ ὁρίσαντεσ, πότερ’ οὐδένα χρὴ φόνον ὅσιον εἶναι νομίζειν ἢ τινά γ’ ἔσθ’ ὅσιον νομιστέον, λογιζόμενοι δ’ ὅτι μητέρ’ Ὀρέστησ ἀπεκτονὼσ ὁμολογῶν θεῶν δικαστῶν τυχὼν ἀποφυγγάνει, νομίσαι δίκαιόν τιν’ εἶναι φόνον· οὐ γὰρ ἂν τά γε μὴ δίκαια θεοὺσ ψηφίσασθαι. ὡσ δὲ τοῦτ’ ἐνόμισαν, γράφουσιν ἤδη καὶ διορίζουσι σαφῶσ ἐφ’ οἷσ ἐξεῖναι ἀποκτιννύναι. ἀλλ’ οὐχ οὗτοσ οὐδὲν ἀφεῖλεν, ἀλλ’ ἁπλῶσ, ἐάν τισ ἀποκτείνῃ Χαρίδημον, κἂν δικαίωσ, κἂν ὡσ οἱ νόμοι διδόασιν, ἔκδοτον ποιεῖ.

καίτοι πᾶσίν εἰσι πράγμασι καὶ λόγοισ δύο προσθῆκαι, ἡ τοῦ δικαίου καὶ ἀδίκου· ἃσ ἅμα μὲν ταὐτὸ πρᾶγμ’ οὐδὲν ἂν δύναιτο σχεῖν οὐδὲ λόγοσ οὐδείσ πῶσ γὰρ ἂν δίκαι’ ἅμα ταὐτὰ καὶ μὴ γένοιτο; τὴν ἑτέραν δ’ ἕκαστον ἔχον δοκιμάζεται, κἂν μὲν τὴν ἄδικον φανῇ, πονηρὸν κρίνεται, ἂν δὲ τὴν δικαίαν, χρηστὸν καὶ καλόν. σὺ τοίνυν οὐδετέραν προσέθηκασ τούτων, ἄν τισ ἀποκτείνῃ γράφων· ἀλλ’ ἀόριστον εἰπὼν αὐτὴν τὴν αἰτίαν, καὶ μετὰ ταῦτ’ εὐθὺσ προσγράψασ ἀγώγιμον εἶναι, τρίτον τουτὶ δικαστήριον καὶ τὰ τούτου νόμιμα παραβεβηκὼσ φαίνει. τέταρτον τοίνυν ἄλλο πρὸσ τούτοισ τοὐπὶ Πρυτανείῳ.

τοῦτο δ’ ἐστὶ τί; ἐὰν λίθοσ ἢ ξύλον ἢ σίδηροσ ἤ τι τοιοῦτον ἐμπεσὸν πατάξῃ, καὶ τὸν μὲν βαλόντ’ ἀγνοῇ τισ, αὐτὸ δ’ εἰδῇ καὶ ἔχῃ τὸ τὸν φόνον εἰργασμένον, τούτοισ ἐνταῦθα λαγχάνεται. εἰ τοίνυν τῶν ἀψύχων καὶ μὴ μετεχόντων τοῦ φρονεῖν οὐδέν ἐσθ’ ὅσιον, τοιαύτην ἔχον αἰτίαν, ἐᾶν ἄκριτον, ἦ που τόν γ’ ἀδικοῦντα μὲν οὐδέν, ἐὰν τύχῃ, θήσω δ’ ἀδικοῦντα, ἀλλ’ ἄνθρωπόν γ’ ὄντα καὶ μετειληφότα τῇ τύχῃ τῆσ αὐτῆσ ἡμῖν φύσεωσ, ἀνόσιον καὶ δεινὸν ἄνευ λόγου καὶ ψήφου ποιεῖν ἔκδοτον ἐπ’ αἰτίᾳ τοιαύτῃ. ἔτι τοίνυν πέμπτον δικαστήριον ἄλλο θεάσασθ’ οἱο͂ν ὑπερβέβηκε, τὸ ἐν Φρεαττοῖ.

ἐνταῦθα γάρ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, κελεύει δίκασ ὑπέχειν ὁ νόμοσ, ἐάν τισ ἐπ’ ἀκουσίῳ φόνῳ πεφευγώσ, μήπω τῶν ἐκβαλλόντων αὐτὸν ᾐδεσμένων, αἰτίαν ἔχῃ ἑτέρου φόνου ἑκουσίου. καὶ οὐχ, ὅτι δεῦρ’ οὐχ οἱο͂́ν τ’ ἐλθεῖν αὐτῷ, παρεῖδεν αὐτὸν ὁ ταῦθ’ ἕκαστα τάξασ, οὐδ’, ὅτι καὶ πρότερόν τι τοιοῦτον ἐποίησε, καὶ δὴ τὴν ὁμοίαν ἐποιήσατο πιστὴν αἰτίαν κατ’ αὐτοῦ, ἀλλὰ τό τ’ εὐσεβὲσ εὑρ͂εν ὅπωσ ἔσται, κἀκεῖνον οὐκ ἀπεστέρησε λόγου καὶ κρίσεωσ. τί οὖν ἐποίησεν;

ἤγαγε τοὺσ δικάσοντασ οἷ προσελθεῖν οἱο͂́ν τ’ ἐκείνῳ, τῆσ χώρασ ἀποδείξασ τόπον τιν’ ἐν Φρεαττοῖ καλούμενον ἐπὶ θαλάττῃ. εἶθ’ ὁ μὲν ἐν πλοίῳ προσπλεύσασ λέγει τῆσ γῆσ οὐχ ἁπτόμενοσ, οἱ δ’ ἀκροῶνται καὶ δικάζουσιν ἐν τῇ γῇ· κἂν μὲν ἁλῷ, τὴν ἐπὶ τοῖσ ἑκουσίοισ φόνοισ δίκην ἔδωκε δικαίωσ, ἂν δ’ ἀποφύγῃ, ταύτησ μὲν ἀθῷοσ ἀφίεται, τὴν δ’ ἐπὶ τῷ πρότερον φόνῳ φυγὴν ὑπέχει. τίνοσ οὖν ποθ’ εἵνεκα ταῦθ’ οὕτω διεσπούδασται;

ἴσον ἡγεῖτ’ ἀσέβημ’ ὁ ταῦτα διαιρῶν τόν τ’ ἀδικοῦντ’ ἐᾶν καὶ τὸν ἀναίτιον ἐκδιδόναι πρὸ δίκησ. καίτοι εἰ περὶ τῶν ἀνδροφόνων τῶν ἤδη κεκριμένων τοσαύτη σπουδή, ὅπωσ λόγου καὶ κρίσεωσ καὶ πάντων ὁπόσ’ ἐστὶ δίκαια τεύξονται περὶ τῶν ὕστερον αἰτιῶν, ἦ που περί γε τοῦ μήθ’ ἑαλωκότοσ μήτ’ ἐγνωσμένου πότερον δέδρακεν ἢ οὒ καὶ πότερ’ ἄκων ἢ ἑκών, πάνδεινον γράφειν ὡσ ἐκδοτέον τοῖσ ἐγκαλοῦσιν. ἔτι τοίνυν ἔσθ’ ἕκτη τιμωρία πρὸσ ἁπάσαισ ταύταισ, ἣν ὁμοίωσ παραβὰσ γέγραφεν τὸ ψήφισμ’ οὑτοσί.

εἰ πάντα ταῦτά τισ ἠγνόηκεν, ἢ καὶ παρεληλύθασιν οἱ χρόνοι ἐν οἷσ ἔδει τούτων ἕκαστα ποιεῖν, ἢ δι’ ἄλλο τι οὐχὶ βούλεται τούτουσ τοὺσ τρόπουσ ἐπεξιέναι, τὸν ἀνδροφόνον δ’ ὁρᾷ περιιόντ’ ἐν τοῖσ ἱεροῖσ καὶ κατὰ τὴν ἀγοράν, ἀπάγειν ἔξεστιν εἰσ τὸ δεσμωτήριον, οὐκ οἴκαδ’ οὐδ’ ὅποι βούλεται, ὥσπερ σὺ δέδωκασ. κἀνταῦθ’ ἀπαχθεὶσ οὐδ’ ὁτιοῦν, πρὶν ἂν κριθῇ, πείσεται, ἀλλ’ ἐὰν μὲν ἁλῷ, θανάτῳ ζημιωθήσεται, ἐὰν δὲ μὴ μεταλάβῃ τὸ πέμπτον μέροσ τῶν ψήφων ὁ ἀπαγαγών, χιλίασ προσοφλήσει. ἀλλ’ οὐχ οὗτοσ ἔγραψε ταῦτα, ἀλλὰ τὸν μὲν ἀθῷον αἰτιᾶσθαι, τὸν δ’ ἄκριτον παραχρῆμ’ ἐκδίδοσθαι.

ἂν δέ τισ ἀνθρώπων ἢ καὶ ὅλη πόλισ τοσούτοισ νομίμοισ ἀναιρουμένοισ ὅσοισ ἐγὼ διεξελήλυθα, καὶ τοσούτοισ δικαστηρίοισ καταλυομένοισ ὅσοισ εἴρηκα, ἃ θεοὶ κατέδειξαν καὶ μετὰ ταῦτ’ ἄνθρωποι χρῶνται πάντα τὸν χρόνον, βοηθήσῃ καὶ τὸν ὑβριζόμενον καὶ παρανομούμενον ἀφέληται, ἔκσπονδον ἔγραψεν εἶναι, καὶ οὐδὲ τούτῳ λόγον οὐδὲ κρίσιν πεποίηκεν, ἀλλὰ καὶ τοῦτον εὐθὺσ ἄνευ κρίσεωσ κολάζει. πῶσ ἂν ἢ δεινότερον γένοιτ’ ἢ παρανομώτερον τούτου ψήφισμα; ἆρά τισ ἡμῖν ἔτι λοιπόσ ἐστι νόμοσ;

δεῖξον. οὑτοσί. λέγε τοῦτον. Νόμοσ ἐάν τισ βιαίῳ θανάτῳ ἀποθάνῃ, ὑπὲρ τούτου τοῖσ προσήκουσιν εἶναι τὰσ ἀνδροληψίασ, ἑώσ ἂν ἢ δίκασ τοῦ φόνου ὑπόσχωσιν ἢ τοὺσ ἀποκτείναντασ ἐκδῶσι. τὴν δὲ ἀνδροληψίαν εἶναι μέχρι τριῶν, πλέον δὲ μή.

πολλῶν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καλῶσ ἐχόντων νόμων οὐκ οἶδ’ εἴ τινοσ ἧττον οὗτοσ ἔχει καλῶσ καὶ δικαίωσ ὁ νόμοσ.

σκέψασθε γὰρ ὡσ νομίμωσ καὶ σφόδρ’ ἀνθρωπίνωσ κεῖται. ἐάν τισ βιαίῳ θανάτῳ ἀποθάνῃ, φησίν.

πρῶτον μὲν δὴ τοῦτο προσγράψασ τὸ βιαίωσ, σύμβολον πεποίηκεν ᾧ γιγνώσκομεν ὅτι, ἂν ἀδίκωσ, λέγει. ὑπὲρ τούτου φησὶ τοῖσ προσήκουσιν εἶναι τὰσ ἀνδροληψίασ, ἑώσ ἂν ἢ δίκασ τοῦ φόνου ὑπόσχωσιν ἢ τοὺσ ἀποκτείναντασ ἐκδῶσιν. σκοπεῖσθ’ ὡσ καλῶσ. πρότερον μὲν ὑποσχεῖν δίκασ ἀξιοῖ, μετὰ ταῦτα δέ, ἂν τοῦτο μὴ βούλωνται, προσέταξεν ἐκδοῦναι· ἐὰν δὲ μηδέτερον τούτων ἐθέλωσι, τὸ ἀνδρολήψιόν φησιν εἶναι μέχρι τριῶν, πλέον δὲ μή. παρὰ τοίνυν ὅλον τοῦτον τὸν νόμον εἴρηται τὸ ψήφισμα. πρῶτον μὲν γάρ, ἐάν τισ ἀποκτείνῃ γράφων, οὐ προσέγραψ’ ἀδίκωσ οὐδὲ βιαίωσ οὐδ’ ὅλωσ οὐδέν.

εἶτα πρὸ τοῦ δίκην ἀξιῶσαι λαβεῖν, εὐθὺσ ἔγραψεν ἀγώγιμον εἶναι. πρὸσ δὲ τούτοισ ὁ μὲν νόμοσ, ἐὰν μήτε δίκασ ὑπόσχωσι παρ’ οἷσ ἂν τὸ πάθοσ γένηται, μήτε τοὺσ δεδρακότασ ἐκδῶσι, κελεύει κατὰ τούτων εἶναι μέχρι τριῶν τὸ ἀνδρολήψιον· ὁ δὲ τούτουσ μὲν ἀθῴουσ παρῆκε, καὶ οὐδὲ λόγον πεποίηται περὶ αὐτῶν οὐδένα, τοὺσ δὲ τὸν ἤδη πεφευγότα θήσω γὰρ οὕτω κατὰ τὸν κοινὸν ἁπάντων ἀνθρώπων νόμον, ὃσ κεῖται τὸν φεύγοντα δέχεσθαι, ὑποδεξαμένουσ ἐκσπόνδουσ εἶναι γράφει, ἐὰν μὴ τὸν ἱκέτην ἔκδοτον διδῶσιν.

οὐκοῦν καὶ τῷ μὴ προσθεῖναι πῶσ, ἐὰν ἀποκτείνῃ, καὶ τῷ μηδεμίαν κρίσιν εἰπεῖν, καὶ τῷ μὴ δίκασ αἰτεῖν, καὶ τῷ πανταχόθεν διδόναι λαβεῖν, καὶ τῷ τοὺσ ὑποδεξαμένουσ, ἀλλὰ μὴ παρ’ οἷσ ἂν τὸ πάθοσ γένηται κολάζειν, καὶ πᾶσιν οὑτωσὶ φανερῶσ καὶ παρὰ τοῦτον εἴρηκε τὸν νόμον. λέγε δὴ τὸν ἐφεξῆσ.

μηδὲ νόμον ἐπ’ ἀνδρὶ ἐξεῖναι θεῖναι, ἐὰν μὴ τὸν αὐτὸν ἐπὶ πᾶσιν Ἀθηναίοισ.

ἔστι μὲν οὐκέτι τῶν φονικῶν ὅδ’ ὁ νῦν ἀνεγνωσμένοσ νόμοσ, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, οὐδ’ ὁτιοῦν δ’ ἧττον ἔχει καλῶσ, εἴπερ καὶ ἄλλοσ τισ.

ὥσπερ γὰρ τῆσ ἄλλησ πολιτείασ ἴσον μέτεστιν ἑκάστῳ, οὕτωσ ᾤετο δεῖν καὶ τῶν νόμων ἴσον μετέχειν πάντασ ὁ θεὶσ αὐτόν, καὶ διὰ ταῦτ’ ἔγραψεν μηδὲ νόμον ἐπ’ ἀνδρὶ ἐξεῖναι θεῖναι, ἐὰν μὴ τὸν αὐτὸν ἐφ’ ἅπασιν Ἀθηναίοισ. ὁπότε τοίνυν τὰ ψηφίσματα δεῖν κατὰ τοὺσ νόμουσ ὁμολογεῖται γράφειν, ὁ γράφων ἰδίᾳ τι Χαριδήμῳ τοιοῦτον ὃ μὴ πᾶσι καὶ ὑμῖν ἔσται, σαφῶσ καὶ παρὰ τοῦτον ἂν εἰρηκὼσ εἰή τὸν νόμον. οὐ γὰρ δήπου, ἃ μηδὲ νομοθετεῖν ἔξεστιν, ταῦτ’ ἐν ψηφίσματι γράψασ τισ ἔννομ’ ἂν εἰρηκὼσ εἰή. λέγε τὸν μετὰ ταῦτα νόμον.

ἢ οὗτοι πάντεσ εἰσίν; ψήφισμα δὲ μηδὲν μήτε βουλῆσ μήτε δήμου νόμου κυριώτερον εἶναι.

κατάθου.

Πάνυ μικρὸν ὑπείληφά μοι τὸν λόγον, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, καὶ ῥᾴδιον εἶναι περὶ τοῦ παρὰ τοῦτον εἰρῆσθαι τὸν νόμον τὸ ψήφισμα. ὃσ γὰρ ὑπαρχόντων τοσούτων νόμων πάντασ ὑπερβὰσ τούτουσ γέγραφεν καὶ κατέκλεισ’ ἴδιον πρᾶγμα ψηφίσματι, τοῦτον τί τισ ἄλλο ποιεῖν φήσει πλὴν ψήφισμα νόμου κυριώτερον ἀξιοῦν εἶναι; βούλομαι τοίνυν ὑμῖν καὶ ἓν ἢ δύο ψηφίσματα δεῖξαι τῶν γεγραμμένων τοῖσ ὡσ ἀληθῶσ εὐεργέταισ τῆσ πόλεωσ, ἵν’ εἰδῆθ’ ὅτι ῥᾴδιόν ἐστι γράφειν τὰ δίκαια, ὅταν αὐτοῦ τισ εἵνεκα τούτου γράφῃ, τοῦ τιμῆσαί τινα καὶ μεταδοῦναι τῶν ἡμῖν ὑπαρχόντων, καὶ μὴ διὰ τοῦ ταῦτα δοκεῖν ποιεῖν βούληται κακουργεῖν καὶ παρακρούεσθαι.

λέγε τὰ ψηφίσματα ταυτί. ἀλλ’ ἵνα μὴ μακρὸν ὑμῖν ἀκούειν ᾖ, ἐξ ἑκάστου τῶν ψηφισμάτων αὐτὸ τοῦτ’ ἐξείλεκται περὶ οὗ τούτου κατηγορῶ. λέγε. Ψηφίσματα ὁρᾶθ’ ὅτι πάντεσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὸν αὐτὸν τρόπον γεγράφασιν. ἔστω φησὶν ὑπὲρ αὐτοῦ ἡ αὐτὴ τιμωρία καθάπερ ἂν τὸν Ἀθηναῖον ἀποκτείνῃ, κυρίουσ μὲν ἐῶντεσ τοὺσ περὶ τούτων ὑπάρχοντασ ὑμῖν νόμουσ, σεμνοὺσ δ’ ἀποφαίνοντεσ, οἵ γ’ ἐν δωρειᾶσ ἐποιήσαντο τάξει τὸ τούτων μεταδοῦναι.

ἀλλ’ οὐκ Ἀριστοκράτησ, ἀλλὰ προπηλακίζει μὲν καθ’ ὅσον δύναται τούτουσ ὡσ γοῦν οὐδενὸσ ἀξίων ἴδιόν τι γράφειν ἐπεχείρησεν, μικρὰν δ’ ἀποφαίνει κἀκείνην τὴν δωρειὰν ᾗ τὴν πολιτείαν δεδώκατε τῷ Χαριδήμῳ. ὃσ γάρ, ὡσ ἀγαπώντων τοῦθ’ ὑμῶν καὶ προσοφειλόντων χάριν αὐτῷ, γέγραφεν καὶ πρὸσ φυλάττειν ὑμᾶσ ἐκεῖνον, ὅπωσ ἀδεῶσ ὅ τι ἂν βούληται ποιῇ, πῶσ οὐ τοῦθ’ ὃ λέγω διαπράττεται; οὐκ ἀγνοῶ τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὅτι ὡσ μὲν οὐ παρὰ τοὺσ νόμουσ φανερῶσ γέγραφεν τὸ ψήφισμα Ἀριστοκράτησ οὐχ ἕξει δεῖξαι, ὃ δὲ δεινότατον πάντων ἐστίν, τὸ μηδεμίαν κρίσιν ἐν παντὶ ποιῆσαι τῷ ψηφίσματι τοιαύτησ αἰτίασ, τοῦθ’ ὑφαιρεῖσθαι πειράσεται.

ἐγὼ δὲ περὶ αὐτοῦ τούτου πολλὰ μὲν λέγειν οὐκ οἶμαι δεῖν, ἐκ δὲ τοῦ ψηφίσματοσ αὐτοῦ δείξω σαφῶσ οὐδ’ αὐτὸν τοῦτον ἡγούμενον εἶναι κρίσιν οὐδεμίαν τῷ τὴν αἰτίαν ἔχοντι. γέγραφεν γὰρ ἐάν τισ ἀποκτείνῃ Χαρίδημον, ἀγώγιμοσ ἔστω, ἐὰν δέ τισ ἀφέληται ἢ πόλισ ἢ ἰδιώτησ, ἔκσπονδοσ ἔστω, οὐκ ἐὰν μὴ παράσχῃ εἰσ κρίσιν τὸν ἀφαιρεθέντα, ἀλλ’ ὅλωσ εὐθύσ.

καίτοι εἴ γ’ ἐδίδου κρίσιν καὶ μὴ ἀφῃρεῖτο, τότ’ ἂν προσέγραψεν κατὰ τῶν ἀφελομένων τὴν τιμωρίαν, ὁπότ’ εἰσ τὴν κρίσιν μὴ παρέσχον ὃν ἐξείλοντο. οἶμαι τοίνυν αὐτὸν κἀκεῖνον ἐρεῖν τὸν λόγον, καὶ σφόδρα ταύτῃ ζητήσειν ἐξαπατᾶν ὑμᾶσ, ὡσ ἄκυρόν ἐστι τὸ ψήφισμα·

προβούλευμα γάρ ἐστιν, ὁ νόμοσ δ’ ἐπέτεια κελεύει τὰ τῆσ βουλῆσ εἶναι ψηφίσματα, ὥστε κἂν αὐτοῦ νῦν ἀποψηφίσησθε, ἥ γε πόλισ φλαῦρον οὐδὲν πείσεται κατὰ τὸ ψήφισμα τοῦτο. ἐγὼ δὲ πρὸσ ταῦτ’ οἶμαι δεῖν ὑμᾶσ ἐκεῖν’ ὑπολαμβάνειν, ὅτι τὸ ψήφισμα τοῦθ’ οὗτοσ ἔγραψεν οὐχ ἵν’ ὄντοσ ἀκύρου μηδὲν ἀηδὲσ ὑμῖν συμβῇ τὴν ἀρχὴν γὰρ ἐξῆν αὐτῷ μὴ γράφειν, εἴ γε τὸ βέλτιστον τῇ πόλει σκοπεῖν ἐβούλετο ἀλλ’ ἵν’ ἐξαπατηθέντων ὑμῶν διαπράξαιντό τινεσ τἀναντία τοῖσ ὑμῖν συμφέρουσιν.

οἱ δὲ γραψάμενοι καὶ χρόνουσ ἐμποιήσαντεσ καὶ δι’ οὓσ ἄκυρόν ἐστιν, ἡμεῖσ ἐσμεν. ἄτοπον δὴ γένοιτ’ ἄν, εἰ ὧν ἡμῖν χάριν εἰκὸσ ὑπάρχειν, ταῦτα τούτοισ εἰσ σωτηρίαν ὑπάρξειεν. ἔτι τοίνυν οὐδ’ ἁπλοῦν τοῦθ’ οὕτωσ ἐστίν, ὥσ τισ οἰέται.

εἰ μὲν γὰρ μηδεὶσ ἄλλοσ ἦν ὅστισ ἔμελλεν ὁμοίωσ τούτῳ τῶν συμφερόντων ὑμῖν ὀλιγωρήσασ γράφειν, ἴσωσ ἂν ἦν τοῦτο· νῦν δ’ ὄντων οὐκ ὀλίγων οὐχὶ καλῶσ ἔχει μὴ λῦσαι τὸ ψήφισμ’ ὑμῖν. τίσ γὰρ οὐ γράψει θαρρῶν πάλιν, ἡνίκ’ ἂν ᾖ τοῦτ’ ἀποπεφευγόσ; τίσ δ’ οὐκ ἐπιψηφιεῖ; τίσ δὲ γράψεται; οὐ τοίνυν τοῦτο σκεπτέον, εἰ τοῦτ’ ἔστιν ἄκυρον τοῖσ χρόνοισ, ἀλλ’ ἐκεῖνο, ὅτι τῇ περὶ τούτου ψήφῳ, νῦν ἐὰν ἀποψηφίσησθε, τοῖσ ἀδικεῖν βουλομένοισ αὖθισ ὑμᾶσ ἄδειαν δώσετε. οὐ τοίνυν οὐδ’ ἐκεῖνό μ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, λέληθεν, ὅτι ἁπλῆν μὲν οὐδὲ δικαίαν οὐδ’ ἡντινοῦν ἀπολογίαν Ἀριστοκράτησ ἕξει λέγειν, παραγωγὰσ δέ τινασ τοιαύτασ ἐρεῖ, ὡσ ἄρα πολλὰ τοιαῦτ’ ἤδη γέγονε ψηφίσματα πολλοῖσ.

ἔστι δ’ οὐδέν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦτο σημεῖον τοῦ τοῦτον ἔννομ’ εἰρηκέναι· πολλαὶ γὰρ προφάσεισ εἰσὶν δι’ ἃσ πολλάκισ ὑμεῖσ ἐξηπάτησθε. οἱο͂ν εἴ τι τῶν ἑαλωκότων ψηφισμάτων παρ’ ὑμῖν μὴ ἐγράφη, κύριον ἂν δήπουθεν ἦν·

καὶ μὴν παρὰ τοὺσ νόμουσ γ’ ἂν εἴρητο. καὶ εἴ τί γε γραφὲν ἢ καθυφέντων τῶν κατηγόρων ἢ μὴ δυνηθέντων μηδὲν διδάξαι ἀπέφυγεν, καὶ τοῦτ’ οὐδὲν κωλύει παράνομον εἶναι. οὐκ ἄρ’ εὐορκοῦσιν οἱ δικάσαντεσ αὐτό; ναί. πῶσ; ἐγὼ διδάξω. γνώμῃ τῇ δικαιοτάτῃ δικάσειν ὀμωμόκασιν, ἡ δὲ τῆσ γνώμησ δόξα ἀφ’ ὧν ἂν ἀκούσωσι παρίσταται· ὅτε τοίνυν κατὰ ταύτην ἔθεντο τὴν ψῆφον, εὐσεβοῦσιν. πᾶσ γὰρ ὁ μήτε δι’ ἔχθραν μήτε δι’ εὔνοιαν μήτε δι’ ἄλλην ἄδικον πρόφασιν μηδεμίαν παρ’ ἃ γιγνώσκει θέμενοσ τὴν ψῆφον εὐσεβεῖ·

εἰ γὰρ ἠγνόησέν τι διδασκόμενοσ, τοῦ μὴ συνεῖναι δίκην οὐκ ὀφείλει δοῦναι· ἀλλ’ εἴ τισ εἰδὼσ ἐκείνουσ προδέδωκεν ἢ ἐξαπατᾷ, οὗτόσ ἐστ’ ἔνοχοσ τῇ ἀρᾷ. διόπερ καταρᾶται καθ’ ἑκάστην ἐκκλησίαν ὁ κῆρυξ, οὐκ εἴ τινεσ ἐξηπατήθησαν, ἀλλ’ εἴ τισ ἐξαπατᾷ λέγων ἢ βουλὴν ἢ δῆμον ἢ τὴν ἡλιαίαν. μὴ δὴ τοῦθ’ ὑμῖν ἐᾶτε λέγειν, ὡσ γέγονεν, ἀλλ’ ὡσ ἔστι δίκαιον γίγνεσθαι, μηδ’ ὡσ ἕτεροι δικάσαντεσ ἐκύρωσαν ἐκεῖνα, ἀλλ’ ὑμᾶσ αὐτοὺσ ἀξιοῦτε διδάσκειν ὡσ δικαιότερ’ ἡμῶν περὶ τοῦδε λέγουσιν.

εἰ δὲ τοῦτο μὴ δυνήσονται, οὐχὶ καλῶσ ἔχειν ὑμῖν ἡγοῦμαι τὴν ἑτέρων ἀπάτην κυριωτέραν ποιήσασθαι τῆσ ὑμετέρασ αὐτῶν γνώμησ. ἔτι τοίνυν ἔμοιγε δοκεῖ καὶ σφόδρ’ ἀναιδὴσ ὁ τοιοῦτοσ εἶναι λόγοσ, ὡσ γέγονεν καὶ πρότερόν τισιν ἄλλοισ τοιαῦτα ψηφίσματα.

οὐ γὰρ εἴ τι πώποτε μὴ κατὰ τοὺσ νόμουσ ἐπράχθη, σὺ δὲ τοῦτ’ ἐμιμήσω, διὰ τοῦτ’ ἀποφεύγειν σοι προσήκει, ἀλλὰ τοὐναντίον πολὺ μᾶλλον ἁλίσκεσθαι διὰ ταῦτα. ὥσπερ γάρ, εἴ τισ ἐκείνων ἑάλω, σὺ τάδ’ οὐκ ἂν ἔγραψασ, οὕτωσ, ἐὰν σὺ νῦν ἁλῷσ, ἄλλοσ οὐ γράψει. ὡσ μὲν τοίνυν οὐ παρὰ πάντασ τοὺσ νόμουσ φανερῶσ γέγραφεν τὸ ψήφισμ’ Ἀριστοκράτησ, οὐκ οἶμαι λέγειν αὐτὸν ἕξειν·

ἤδη δέ τιν’ εἶδον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, γραφὴν ἀγωνιζόμενον παρανόμων τοῖσ νόμοισ μὲν ἁλισκόμενον, ὡσ δὲ συμφέρονθ’ ὑμῖν γέγραφεν λέγειν ἐπιχειροῦντα καὶ ταύτῃ βιαζόμενον, εὐήθη μέν, οἶμαι, μᾶλλον δ’ ἀναιδῆ λόγον. εἰ γὰρ καὶ κατὰ τἄλλα πάντα συμφέρει τὰ εἰρημένα, ᾗ γ’ ὀμωμοκότασ κατὰ τοὺσ νόμουσ δικάσειν ὑμᾶσ ἀξιοῖ κυροῦν ἃ μηδ’ αὐτὸσ ἔχει δικαίωσ δεῖξαι γεγραμμένα, ἀσύμφορ’ ἂν εἰή, εἴπερ τὸ εὐορκεῖν περὶ πλείστου πᾶσίν ἐστι ποιητέον·

οὐ μὴν ἀλλ’ ἔχει τιν’ ὅμωσ ἡ ἀναίδει’ αὕτη λόγον. τούτῳ τοίνυν οὐδ’ οὗτοσ ἐνέσται πρὸσ ὑμᾶσ ὁ λόγοσ· οὕτω γὰρ σφόδρ’ ἐναντίον ὂν τοῖσ νόμοισ τὸ ψήφισμα μᾶλλον ἀσύμφορόν ἐστιν ἢ παράνομον. βούλομαι δ’ ἤδη καὶ τοῦθ’ ὑμῖν ἐπιδεικνύναι.

ἵνα δ’ ὡσ διὰ βραχυτάτου λόγου δῆλον ὃ βούλομαι ποιήσω, παράδειγμά τι γνώριμον πᾶσιν ὑμῖν ἐρῶ. ἴσθ’ ὅτι συμφέρει τῇ πόλει μήτε Θηβαίουσ μήτε Λακεδαιμονίουσ ἰσχύειν, ἀλλὰ τοῖσ μὲν Φωκέασ ἀντιπάλουσ, τοῖσ δ’ ἄλλουσ τινὰσ εἶναι· ἐκ γὰρ τοῦ ταῦθ’ οὕτωσ ἔχειν ἡμῖν ὑπάρχει μεγίστοισ οὖσιν ἀσφαλῶσ οἰκεῖν. τοῦτο τοίνυν νομίζετε ταὐτὸ καὶ τοῖσ Χερρόνησον οἰκοῦσι τῶν πολιτῶν συμφέρειν, μηδέν’ εἶναι τῶν Θρᾳκῶν ἰσχυρόν·

ἡ γὰρ ἐκείνων πρὸσ ἀλλήλουσ ταραχὴ καὶ ὑποψία φρουρὰ Χερρονήσου μεγίστη τῶν πασῶν ἐστιν καὶ βεβαιοτάτη. τὸ τοίνυν ψήφισμα τουτὶ τῷ μὲν ἡγουμένῳ τῶν Κερσοβλέπτου πραγμάτων ἀσφάλειαν διδόν, τοῖσ δὲ τῶν ἑτέρων βασιλέων στρατηγοῖσ φόβον καὶ δέοσ μή τιν’ αἰτίαν ἔχωσι παριστάν, τοὺσ μὲν ἀσθενεῖσ, τὸν δ’ ἕν’ ὄντ’ ἰσχυρὸν καθίστησιν. ἵνα δὲ μὴ πάνυ θαυμάζητ’ εἰ τὰ παρ’ ὑμῖν ψηφίσματα τηλικαύτην ἔχει δύναμιν, γεγονὸσ καὶ ὃ πάντεσ ἐπίστασθε πρᾶγμ’ ὑμᾶσ ὑπομνήσω.

ὅτε Μιλτοκύθησ ἀπέστη Κότυοσ, συχνὸν ἤδη χρόνον ὄντοσ τοῦ πολέμου, καὶ ἀπηλλαγμένου μὲν Ἐργοφίλου, μέλλοντοσ δ’ Αὐτοκλέουσ ἐκπλεῖν στρατηγοῦ, ἐγράφη τι παρ’ ὑμῖν ψήφισμα τοιοῦτον, δι’ οὗ Μιλτοκύθησ μὲν ἀπῆλθε φοβηθεὶσ καὶ νομίσασ ὑμᾶσ οὐ προσέχειν αὐτῷ, Κότυσ δ’ ἐγκρατὴσ τοῦ τ’ ὄρουσ τοῦ ἱεροῦ καὶ τῶν θησαυρῶν ἐγένετο. καὶ γάρ τοι μετὰ ταῦτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, Αὐτοκλῆσ μὲν ἐκρίνεθ’ ὡσ ἀπολωλεκὼσ Μιλτοκύθην, οἱ δὲ χρόνοι κατὰ τοῦ τὸ ψήφισμ’ εἰπόντοσ τῆσ γραφῆσ ἐξεληλύθεσαν, τὰ δὲ πράγματ’ ἀπωλώλει τῇ πόλει. εὖ τοίνυν ἴσθ’ ὅτι καὶ νῦν, εἰ μὴ λύσετε τὸ ψήφισμα τοδί, καὶ τοῖσ βασιλεῦσι θαυμαστὴ γενήσεται δι’ αὔτ’ ἀθυμία καὶ τοῖσ στρατηγοῖσ αὐτῶν·

ὅλωσ γὰρ ἡγήσονται παρεῶσθαι μὲν αὐτοί, πρὸσ Κερσοβλέπτην δ’ ἀποκλίνειν ὑμᾶσ. εἰ δ’ ἐκ τοῦ ταῦτα γνῶναι παραχωρήσονται τῆσ ἀρχῆσ ἐπὶ καιροῦ τινοσ αὐτοῖσ ἐπιθεμένου τοῦ Κερσοβλέπτου, πάλιν ὁρᾶτε τί συμβήσεται. φέρε γὰρ πρὸσ θεῶν, ἂν ἡμᾶσ ἀδικῇ Κερσοβλέπτησ, ὃ μᾶλλον ἐλπὶσ ἢ μὴ δυνηθέντα ποιῆσαι, οὐκ ἐπ’ ἐκείνουσ ἴμεν καὶ δι’ ἐκείνων ἀσθενῆ ποιεῖν αὐτὸν ζητήσομεν;

ἂν οὖν εἴπωσ’ ἡμῖν ὅτι ὑμεῖσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, οὐ μόνον ἡμῖν ἀδικουμένοισ οὐκ ἐβοηθήσατε, ἀλλὰ καὶ φόβον, ἂν ὑπὲρ ἡμῶν αὐτῶν ἀμυνώμεθα, θαυμαστὸν παρεστήσατε, ψήφισμα ποιησάμενοι, τὸν ἐναντία τοῖσ ὑμῖν συμφέρουσι καὶ ἡμῖν πράττοντ’ ἐάν τισ ἀποκτείνῃ, ἀγώγιμον εἶναι· οὔκουν ἐστὲ δίκαιοι βοηθοὺσ καλεῖν ἡμᾶσ, ἐφ’ οἷσ καὶ περὶ ὑμᾶσ αὐτοὺσ καὶ περὶ ἡμᾶσ κακῶσ ἐβουλεύσασθε, εἰπέ μοι, ταῦτ’ ἐὰν λέγωσιν, οὐ δικαιότερ’ ἡμῶν ἐροῦσιν; ἔγωγ’ οἶμαι. καὶ μὴν οὐδ’ ἐκεῖνό γ’ ἔστιν εἰπεῖν, ὅτι νὴ Δί’ εἰκότωσ ἐφενακίσθητε καὶ παρεκρούσθητε.

εἰ γὰρ μηδὲν εἴχετε τῶν ἄλλων λογίσασθαι, μηδ’ ἐφ’ ὑμῶν αὐτῶν οἱοῖ́ τ’ ἦτε ταῦτα συνεῖναι, ἦν ἰδεῖν παράδειγμα Ὀλυνθίουσ τουτουσί, οἳ τί πεποιηκότοσ αὐτοῖσ Φιλίππου πῶσ αὐτῷ χρῶνται; ἐκεῖνοσ ἐκείνοισ Ποτείδαιαν οὐχὶ τηνικαῦτ’ ἀπέδωκεν, ἡνίκ’ ἀποστερεῖν οὐκέθ’ οἱο͂́σ τ’ ἦν, ὥσπερ ὑμῖν Κερσοβλέπτησ Χερρόνησον· ἀλλὰ πρὸσ ὑμᾶσ πολεμῶν χρήματα πόλλ’ ἀναλώσασ, ἑλὼν καὶ δυνηθεὶσ ἂν αὐτὸσ ἔχειν, εἴπερ ἐβουλήθη, παρέδωκεν καὶ οὐδ’ ἐπεχείρησεν ἄλλο ποιεῖν οὐδέν. ἀλλ’ ὅμωσ ἐκεῖνοι, τέωσ μὲν ἑώρων αὐτὸν τηλικοῦτον ἡλίκοσ ὢν πιστὸσ ὑπῆρχεν, σύμμαχοί τ’ ἦσαν καὶ δι’ ἐκεῖνον ἡμῖν ἐπολέμουν, ἐπειδὴ δ’ εἶδον μείζω τῆσ πρὸσ αὑτοὺσ πίστεωσ γιγνόμενον, τοσοῦτ’ ἀπέχουσι τοῦ ψηφίσασθαι, ἐάν τισ ἀποκτείνῃ τινὰ τῶν ἐκείνῳ συγκατεσκευακότων τὴν ἀρχήν, ἐκ τῶν ἑαυτῶν συμμάχων ἀγώγιμον εἶναι, ὥσθ’ ὑμᾶσ, οὓσ ἴσασιν ἁπάντων ἀνθρώπων ἥδιστ’ ἂν καὶ τοὺσ ἐκείνου φίλουσ καὶ αὐτὸν τὸν Φίλιππον ἀποκτείναντασ, φίλουσ πεποίηνται, φασὶ δὲ καὶ συμμάχουσ ποιήσεσθαι.

εἶτ’ Ὀλύνθιοι μὲν ἴσασι τὸ μέλλον προορᾶν, ὑμεῖσ δ’ ὄντεσ Ἀθηναῖοι ταὐτὸν τοῦτ’ οὐχὶ ποιήσετε;

ἀλλ’ αἰσχρὸν τοὺσ <τῷ> περὶ πραγμάτων ἐπίστασθαι βουλεύσασθαι δοκοῦντασ προέχειν ἧττον Ὀλυνθίων τὸ συμφέρον εἰδότασ ὀφθῆναι. ἀκούω τοίνυν αὐτὸν καὶ τοιοῦτόν τιν’ ἐρεῖν λόγον, οἱο͂ν καὶ πρότερόν ποτ’ Ἀριστόμαχοσ παρ’ ὑμῖν ἐδημηγόρει, ὡσ οὐκ ἔστιν ὅπωσ ποτὲ Κερσοβλέπτησ αἱρήσεται Χερρόνησον ἀποστερεῖν ἐπιχειρῶν ἐχθρὸσ ὑμῖν εἶναι·

οὐδὲ γὰρ εἰ λάβοι καὶ κατάσχοι, λυσιτελήσειν αὐτῷ. ἐκ μέν γ’ ἐκείνησ οὐκ ἔστιν ὑπὲρ τριάκοντα τάλανθ’ ἡ πρόσοδοσ μὴ πολεμουμένησ, εἰ πολεμήσεται δέ, οὐδὲ ἕν· ἐκ δὲ τῶν ἐμπορίων, ἃ τότ’ ἂν κλεισθείη, πλεῖν ἢ διακόσια τάλαντά ἐσθ’ ἡ πρόσοδοσ· ὥστε τί βουλόμενοσ μικρὰ λαμβάνειν καὶ πολεμεῖν ἂν ἕλοιτο, ἐξὸν τὰ πλείω καὶ φίλοσ εἶναι, θαυμάζειν φήσουσιν. ἐγὼ δ’ οὐκ ἀπορῶ μὲν εἰπεῖν πόλλ’ ἅ μοι δοκεῖ μᾶλλον ἄν τισ ἰδὼν ἀπιστεῖν εἰκότωσ ἢ τούτοισ πιστεύων ἐκεῖνον ἐᾶν μέγαν γίγνεσθαι·

οὐ μὴν ἀλλ’ ὃ μάλιστα πρόχειρον ἔχω, τοῦτ’ ἐρῶ. ἴστε δήπου Φίλιππον, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τουτονὶ τὸν Μακεδόνα, ᾧ πολὺ δήπου μᾶλλον ἐλυσιτέλει τὰσ ἐξ ἁπάσησ Μακεδονίασ προσόδουσ ἀδεῶσ λαμβάνειν ἢ μετὰ κινδύνων τὰσ ἐξ Ἀμφιπόλεωσ, καὶ χρῆσθαι φίλοισ αἱρετώτερον ἦν αὐτῷ τοῖσ πατρικοῖσ ὑμῖν ἢ Θετταλοῖσ, οἳ τὸν πατέρ’ αὐτοῦ ποτ’ ἐξέβαλον. ἄνευ γὰρ τούτου κἀκεῖν’ ἔστιν ἰδεῖν·

ὑμεῖσ μέν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, οὐδένα προὐδώκατε πώποτε τῶν φίλων, Θετταλοὶ δ’ οὐδένα πώποθ’ ὅντιν’ οὔ. ἀλλ’ ὅμωσ οὕτωσ ἐχόντων τούτων μικρὰ λαμβάνειν καὶ τοὺσ ἀπίστουσ φίλουσ καὶ τὸ κινδυνεύειν ἀντὶ τοῦ μετ’ ἀσφαλείασ ζῆν ὁρᾶτε προῃρημένον αὐτόν. τί δή ποτ’ αἴτιον;

οὐ γὰρ δὴ λόγον γε τὸ πρᾶγμ’ οὑτωσὶ πρόχειρον ἔχει. ὅτι, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, δυοῖν ἀγαθοῖν ὄντοιν πᾶσιν ἀνθρώποισ, τοῦ μὲν ἡγουμένου καὶ μεγίστου πάντων, τοῦ εὐτυχεῖν, τοῦ δ’ ἐλάττονοσ μὲν τούτου, τῶν δ’ ἄλλων μεγίστου, τοῦ καλῶσ βουλεύεσθαι, οὐχ ἅμ’ ἡ κτῆσισ παραγίγνεται τοῖσ ἀνθρώποισ, οὐδ’ ἔχει τῶν εὖ πραττόντων οὐδεὶσ ὁρ́ον οὐδὲ τελευτὴν τῆσ τοῦ πλεονεκτεῖν ἐπιθυμίασ· δι’ ὅπερ πολλοὶ πολλάκισ μειζόνων ἐπιθυμοῦντεσ τὰ παρόντ’ ἀπώλεσαν. καὶ τί δεῖ Φίλιππον λέγειν ἤ τιν’ ἄλλον;

ἀλλ’ ὁ πατὴρ αὐτὸσ ὁ Κερσοβλέπτου Κότυσ, ἡνίκα μὲν στασιάζοι πρόσ τινασ, πρέσβεισ πέμπων ἅπαντα ποιεῖν ἕτοιμοσ ἦν, καὶ τότ’ ᾐσθάνετο ὡσ ἀλυσιτελὲσ τὸ τῇ πόλει πολεμεῖν· ἐπειδὴ δ’ ὑφ’ αὑτῷ τὴν Θρᾴκην ἔχοι, κατελάμβανε τὰσ πόλεισ, ἠδίκει, μεθύων ἐπαρῴνει μάλιστα μὲν εἰσ αὑτόν, εἶτα καὶ εἰσ ἡμᾶσ, τὴν χώραν ἐποιεῖθ’ ἑαυτοῦ, τὸ πρᾶγμ’ ἀμήχανον ἦν. τῶν γὰρ ὑπὲρ τοῦ πλεονεκτεῖν ἐπιχειρούντων οἷσ οὐ χρὴ οὐ τὰ δυσχερέσταθ’ ἕκαστοσ εἰώθε λογίζεσθαι, ἀλλ’ ἃ κατορθώσασ διαπράξεται. ἐγὼ δὴ δεῖν ὑμᾶσ οἶμαι τοῦτον τὸν τρόπον βεβουλεῦσθαι, ὅπωσ, ἂν μὲν ἃ χρὴ περὶ ὑμῶν γιγνώσκῃ Κερσοβλέπτησ, μηδὲν ὑφ’ ὑμῶν ἀδικήσεται, ἂν δ’ ἀλόγωσ ἀδικεῖν ἐπιχειρῇ, μὴ μείζων ἔσται τοῦ δίκην δοῦναι.

ἀναγνώσομαι δ’ ὑμῖν τὴν ἐπιστολὴν ἥν, ὅτ’ ἀφειστήκει Μιλτοκύθησ, Κότυσ ἔπεμψεν, καὶ ἣν ὅτε πᾶσαν ἔχων τὴν ἀρχὴν πέμψασ Τιμομάχῳ τὰ χωρί’ ὑμῶν ἐξεῖλεν. τοῦτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὸ παράδειγμ’ ἑορακότεσ, ἂν ἐμοὶ πείθησθε, κἀκεῖν’ εἰδότεσ, ὅτι Φίλιπποσ, ὅτε μὲν Ἀμφίπολιν ἐπολιόρκει, ἵν’ ὑμῖν παραδῷ πολιορκεῖν ἔφη, ἐπειδὴ δ’ ἔλαβεν, καὶ Ποτείδαιαν προσαφείλετο, ἐκείνην τὴν πίστιν βουλήσεσθ’ ἔχειν, ἥνπερ φασὶ πρὸσ Λακεδαιμονίουσ ποτ’ εἰπεῖν Φιλοκράτην τὸν Ἐφιάλτου.

καὶ γὰρ ἐκεῖνόν φασιν, ἐξαπατώντων τι τῶν Λακεδαιμονίων καὶ προτεινόντων πίστιν ἥντινα βούλεται λαμβάνειν, εἰπεῖν ὅτι πίστιν ἂν οἰέται γενέσθαι μόνην, εἰ δείξειαν ὅπωσ, ἂν ἀδικεῖν βούλωνται, μὴ δυνήσονται, ἐπεὶ ὅτι γ’ ἀεὶ βουλήσονται εὖ εἰδέναι·

ἑώσ ἂν οὖν δύνωνται, πίστιν οὐκ εἶναι. ταύτην, ἂν ἐμοὶ χρῆσθε συμβούλῳ, φυλάξετε τὴν πίστιν πρὸσ τοῦτον τὸν Θρᾷκα, καὶ μὴ βουλήσεσθ’ εἰδέναι τιν’ ἄν, εἰ πάσησ ἄρξειε Θρᾴκησ, πρὸσ ὑμᾶσ σχοίη γνώμην. ὅτι τοίνυν ὅλωσ οὐδ’ ὑγιαινόντων ἐστὶν ἀνθρώπων τοιαῦτα γράφειν ψηφίσματα καὶ διδόναι τισὶ τοιαύτασ δωρειάσ, καὶ τοῦτ’ ἐκ πολλῶν ῥᾴδιον γνῶναι.

ἴστε γὰρ δήπου πάντεσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦθ’ ὁμοίωσ ἐμοί, ὅτι τὸν Κότυν ποτ’ ἐκεῖνον ἐποιήσασθε πολίτην, δῆλον ὡσ κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον εὔνουν ἡγούμενοι. καὶ μὴν καὶ χρυσοῖσ στεφάνοισ ἐστεφανοῦτε, οὐκ ἄν, εἴ γ’ ἐχθρὸν ἡγεῖσθε. ἀλλ’ ὅμωσ, ἐπειδὴ πονηρὸσ καὶ θεοῖσ ἐχθρὸσ ἦν καὶ μεγάλ’ ὑμᾶσ ἠδίκει, τοὺσ ἀποκτείναντασ ἐκεῖνον Πύθωνα καὶ Ἡρακλείδην, τοὺσ Αἰνίουσ, πολίτασ ἐποιήσασθ’ ὡσ εὐεργέτασ καὶ χρυσοῖσ στεφάνοισ ἐστεφανώσατε.

εἰ δὴ τότε, ὅθ’ ὑμῖν οἰκείωσ ἔχειν ὁ Κότυσ ἐδόκει, ἔγραψέ τισ, ἄν τισ ἀποκτείνῃ Κότυν, ἔκδοτον αὐτὸν εἶναι, πότερ’ ἐξέδοτ’ ἂν τὸν Πύθωνα καὶ τὸν ἀδελφόν, ἢ παρὰ τὸ ψήφισμα τοῦτο πολίτασ ἐποιεῖσθε καὶ ὡσ εὐεργέτασ ἐτιμᾶτε; τί δ’;

Ἀλέξανδρον ἐκεῖνον τὸν Θετταλόν, ἡνίκ’ εἶχε μὲν αἰχμάλωτον δήσασ Πελοπίδαν, ἐχθρὸσ δ’ ὡσ οὐδεὶσ ἦν Θηβαίοισ, ὑμῖν δ’ οἰκείωσ διέκειθ’ οὕτωσ ὥστε παρ’ ὑμῶν στρατηγὸν αἰτεῖν, ἐβοηθεῖτε δ’ αὐτῷ καὶ πάντ’ ἦν Ἀλέξανδροσ, πρὸσ Διὸσ εἴ τισ ἔγραψεν, ἄν τισ ἀποκτείνῃ Ἀλέξανδρον, ἀγώγιμον εἶναι, ἆρ’ ἂν ὧν μετὰ ταῦθ’ ὕβρισεν καὶ προὐπηλάκισεν ἀσφαλὲσ ἦν τῳ παρ’ αὐτοῦ δίκην πειρᾶσθαι λαβεῖν; τί δὲ τἄλλα λέγοι τισ ἄν;

ἀλλ’ ὁ μάλιστα δοκῶν νῦν ἡμῖν ἐχθρὸσ εἶναι Φίλιπποσ οὑτοσί, εἰ τότε, ὅτ’ Ἀργαῖον κατάγοντασ λαβὼν τῶν ἡμετέρων τινὰσ πολιτῶν ἀφῆκε μὲν αὐτούσ, ἀπέδωκε δὲ πάνθ’ ὅσ’ ἀπώλεσαν αὐτοῖσ, πέμψασ δὲ γράμματ’ ἐπηγγέλλεθ’ ἕτοιμοσ εἶναι συμμαχίαν ποιεῖσθαι καὶ τὴν πατρικὴν φιλίαν ἀνανεοῦσθαι, εἰ τότ’ ἠξίωσε τυχεῖν τούτων καί τισ ἔγραψε τῶν ἀφεθέντων ὑπ’ αὐτοῦ, ἐάν τισ ἀποκτείνῃ Φίλιππον, ἀγώγιμον εἶναι, καλήν γ’ ὕβριν ἦμεν ἂν ὑβρισμένοι. ἆρά γ’ ὁρᾶτε καὶ καταμανθάνετ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ἐφ’ ἑκάστου τούτων ἡλίκην ἂν ὠφληκότεσ ἦτε παράνοιαν, εἴ τι τοιοῦτον ἐτυγχάνετ’ ἐψηφισμένοι;

ἔστι γὰρ οὐχ ὑγιαινόντων, οἶμαι, ἀνθρώπων, οὔθ’ ὅταν τιν’ ὑπειλήφωσι φίλον, οὕτω πιστεύειν ὥστε, ἂν ἀδικεῖν ἐπιχειρῇ, τὸ ἀμύνασθαι σφῶν αὐτῶν ἀφελέσθαι, οὔθ’ ὅταν ἐχθρόν τιν’ ἡγῶνται, οὕτωσ αὖ μισεῖν ὥστε, ἂν παυσάμενοσ βούληται φίλοσ εἶναι, τὸ ποιεῖν ἐξεῖναι ταῦτα κωλῦσαι· ἀλλ’ ἄχρι τούτου καὶ φιλεῖν, οἶμαι, χρὴ καὶ μισεῖν, μηδετέρου τὸν καιρὸν ὑπερβάλλοντασ. οὐ τοίνυν ἔγωγ’ οὐδ’ ἐκεῖν’ ἰδεῖν δύναμαι, ὡσ οὐχὶ πάντεσ ἄνθρωποι τούτων ἀξιώσουσι τυχεῖν, ὅσοισ πέρ ἐστι καὶ ἡτισοῦν εὐεργεσίασ πρόφασισ πρὸσ ὑμᾶσ, εἰ Χαριδήμῳ δώσετε, οἱο͂ν, εἰ βούλεσθε, Σίμων, Βιάνωρ, Ἀθηνόδωροσ, ἄλλοι μυρίοι.

εἰ μὲν τοίνυν πᾶσι ψηφιούμεθα ταῦτα, λήσομεν, ὡσ ἐοίκε, μισθοφόρων ἔργον ἀνθρώπων ποιοῦντεσ τὴν ἑκάστου σωτηρίαν τούτων δορυφοροῦντεσ· εἰ δὲ τῷ μέν, τοῖσ δ’ οὔ, δικαίωσ ἐγκαλοῦσιν οἱ μὴ τυχόντεσ. φέρ’, ἐὰν δὲ δὴ καὶ Μενέστρατοσ ἡμᾶσ ὁ Ἐρετριεὺσ ἀξιοῖ ταὐτὰ καὶ αὑτῷ ψηφίσασθαι, ἢ Φάυλλοσ ὁ Φωκεὺσ ἤ τισ ἄλλοσ δυνάστησ πολλοῖσ δὲ δήπου διὰ καιρούσ τινασ πολλάκισ φίλοι γιγνόμεθα, πότερον ψηφιούμεθα πᾶσιν ἢ οὔ;

ψηφιούμεθα νὴ Δία. καὶ τί φήσομεν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καλόν, εἰ τῶν Ἑλλήνων ἐπ’ ἐλευθερίᾳ προεστάναι φάσκοντεσ τοὺσ ἰδίᾳ δυνάμεισ ἐπὶ τοῖσ πλήθεσι κεκτημένουσ δορυφοροῦντεσ φανούμεθα; εἰ γάρ ἐστί τῳ δοτέον τι τοιοῦτον, ὡσ ἔγωγ’ οὔ φημι, πρῶτον μὲν τῷ μηδὲν ἠδικηκότι πώποτε, δεύτερον δὲ μηδ’ ἂν ἀδικεῖν βούληται δυνησομένῳ, ἔπειθ’ ὡσ ἀληθῶσ ὅστισ ἅπασιν ἀνθρώποισ ἔσται φανερὸσ ὑπὲρ τοῦ μή <τι> παθεῖν ταῦθ’ εὑρισκόμενοσ, καὶ οὐκ ἐπὶ τῷ ποιεῖν μετ’ ἀδείασ ἑτέρουσ κακῶσ, τούτῳ δοτέον.

ὅτι μὲν τοίνυν ὁ Χαρίδημοσ οὔτε τῶν ἀναμαρτήτων ἐστὶ πρὸσ ὑμᾶσ οὔτε τῶν ἵνα μή τι πάθῃ ταῦθ’ εὑρισκομένων, ἐάσω· ἀλλ’ ὡσ οὐδὲ πιστὸσ εἰσ τὸν ἔπειτα χρόνον, ἀκούσατέ μου, καὶ σκοπεῖτε, ἂν ὑμῖν ὀρθῶσ ἐξετάζειν δοκῶ. ἐγὼ νομίζω, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὅσοι μὲν τῶν ἡμετέρων ἐθῶν καὶ νόμων ἐπιθυμηταὶ γενόμενοι πολῖται γενέσθαι ἐσπούδασαν, ἅμα τ’ αὐτοὺσ ἂν τυγχάνειν τούτων καὶ παρ’ ἡμῖν οἰκεῖν καὶ μετέχειν ὧν ἐπεθύμησαν·

ὅσουσ δὲ τούτων μὲν μηδενὸσ μήτ’ ἐπιθυμία μήτε ζῆλοσ εἰσέρχεται, τὴν πλεονεξίαν δ’ ἀγαπῶσιν ἣν διὰ τοῦ δοκεῖν ὑφ’ ὑμῶν τιμᾶσθαι καρποῦνται, τούτουσ δ’ οἰόμαι, μᾶλλον δ’ οἶδα σαφῶσ, ὅταν ποτὲ μείζονοσ πλεονεξίασ ἑτέρωθεν ἐλπίδ’ ἴδωσιν, οὐδ’ ὁτιοῦν ὑμῶν φροντίσαντασ ἐκείνην θεραπεύσειν. οἱο͂ν, ἵν’ εἰδῆτε καὶ ὑμεῖσ πρὸσ ὃ ταῦτ’ ἐγὼ βλέπων λέγω, Πύθων οὑτοσί, ὅτε μὲν Κότυν εὐθὺσ ἀπεκτονὼσ οὐκ ἀσφαλὲσ ἡγεῖτ’ ἀπελθεῖν ὅποι τύχοι, ἦλθεν ὡσ ὑμᾶσ καὶ πολιτείαν ᾔτησεν καὶ πάντων ἐποιήσατο πρώτουσ ὑμᾶσ, ἐπειδὴ δ’ οἰέται τὰ Φιλίππου πράγματα συμφέρειν αὑτῷ μᾶλλον, οὐδ’ ὁτιοῦν ὑμῶν φροντίσασ τἀκείνου φρονεῖ.

οὐ γάρ ἐστιν, οὐκ ἔστιν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, παρὰ τούτοισ τοῖσ ἐπὶ τῇ τοῦ πλεονεκτεῖν προαιρέσει ζῶσιν οὐδὲν οὔτε βέβαιον οὔθ’ ὅσιον, ἀλλὰ δεῖ τούτων, ὅστισ εὖ φρονεῖ, φυλαττόμενον περιεῖναι, μὴ προπιστεύσαντα κατηγορεῖν. εἰ τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοὐναντίον ἢ τἀληθὲσ ὑπάρχει, θείημεν τὸν Χαρίδημον αὐτὸν καὶ γεγενῆσθαι περὶ ἡμᾶσ σπουδαῖον καὶ εἶναι καὶ ἔσεσθαι, καὶ μηδέποτ’ ἄλλην γνώμην ἢ ταύτην σχήσειν, οὐδὲν μᾶλλον ἔχει καλῶσ ταῦτ’ αὐτῷ ψηφίσασθαι.

εἰ μὲν γὰρ ἐπ’ ἄλλο τι ταύτην τὴν ἄδειαν ἐλάμβανε, τὴν ἐκ τοῦ ψηφίσματοσ, ἢ τὰ Κερσοβλέπτου πράγματα, ἧττον ἂν ἦν δεινόν· νῦν δέ, ὑπὲρ οὗ καταχρήσεται τῇ διὰ τοῦ ψηφίσματοσ πλεονεξίᾳ, οὐκ ἀξιόπιστον οὔθ’ ἡμῖν οὔτ’ ἐκείνῳ λογιζόμενοσ αὐτὸν εὑρίσκω. σκέψασθε δ’ ὡσ δικαίωσ ἕκαστ’ ἐξετάζω, καὶ σφόδρα γ’ εἰκότωσ δεδιώσ.

ἐγὼ σκοπῶ Κότυν, ὅτι κηδεστὴσ ἦν Ἰφικράτει τὸν αὐτὸν τρόπον ὅνπερ Χαριδήμῳ Κερσοβλέπτησ, καὶ τὰ πεπραγμέν’ ὁρῶ πολλῷ μείζονα καὶ χάριτοσ πλείονοσ ἄξι’ ὑπὲρ Κότυοσ Ἰφικράτει ἢ ὑπὲρ Κερσοβλέπτου Χαριδήμῳ. σκεψώμεθα δ’ οὑτωσί.

ἴστε δήπου τοῦτ’, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὅτι χαλκῆσ εἰκόνοσ οὔσησ παρ’ ὑμῖν Ἰφικράτει καὶ σιτήσεωσ ἐν πρυτανείῳ καὶ δωρειῶν καὶ τιμῶν ἄλλων, δι’ ἃσ εὐδαίμων ἐκεῖνοσ ἦν, ὅμωσ ἐτόλμησεν ὑπὲρ τῶν Κότυοσ πραγμάτων ἐναντία τοῖσ ὑμετέροισ στρατηγοῖσ ναυμαχεῖν, καὶ περὶ πλείονοσ ἐποιήσατο τὴν ἐκείνου σωτηρίαν ἢ τὰσ ὑπαρχούσασ ἑαυτῷ παρ’ ὑμῖν τιμάσ· καὶ εἰ μὴ μετριωτέραν ἔσχετε τὴν ὀργὴν ὑμεῖσ τῆσ ἐκείνου προπετείασ, οὐδὲν ἂν αὐτὸν ἐκώλυεν ἀθλιώτατον ἀνθρώπων ἁπάντων εἶναι. οὐκ ἐθέλοντοσ δ’ ἐκείνου, λαβὼν αὐτὸσ τήν τε βαρβαρικὴν δύναμιν καὶ τὴν ὑπ’ ἐκείνου συνειλεγμένην, καὶ τὸν Χαρίδημον τοῦτον προσμισθωσάμενοσ, προσέβαλλε τοῖσ ὑμετέροισ χωρίοισ, καὶ εἰσ τοῦτο κατέστησε τὸν Ἰφικράτην ἀπορίασ, ὥστ’ ἀπελθόντ’ εἰσ Ἄντισσαν οἰκεῖν καὶ πάλιν εἰσ Δρῦν, ἡγούμενον ὡσ μὲν ὑμᾶσ οὐχὶ καλῶσ ἔχειν ἐλθεῖν, οὓσ ὑστέρουσ ἐπεποίητο τοῦ Θρᾳκὸσ καὶ τοῦ βαρβάρου, παρ’ ἐκείνῳ δ’ οὐκ ἀσφαλὲσ εἶναι μένειν, ὃν οὕτωσ ὀλιγωροῦνθ’ ἑώρα τῆσ ἑαυτοῦ σωτηρίασ.

ἂν οὖν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ Κερσοβλέπτησ ἐκ τῆσ τῷ Χαριδήμῳ νῦν ἀδείασ κατασκευαζομένησ αὐξηθεὶσ ὀλιγωρῇ μὲν ἐκείνου, νεωτερίζῃ δέ τι καὶ κινῇ πρὸσ ὑμᾶσ, ἐξαρκεῖ τοῦθ’ ὑμῖν, ἐὰν Χαρίδημοσ ἐξαπατηθῇ, τὸν Θρᾷκ’ ἰσχυρὸν ἐφ’ ὑμᾶσ αὐτοὺσ κατεσκευακέναι;

ἐγὼ μὲν οὐκ ἀξιῶ. καὶ γὰρ ἐκεῖνο νομίζω δίκαιον, εἰ μὲν αἰσθάνεται ταῦτα καὶ προορᾷ Χαρίδημοσ, εἶθ’ ὅπωσ τοιούτων ψηφισμάτων τεύξεται διαπράττεται, ὡσ ἐπιβουλεύοντι μὴ ἐπιτρέπειν αὐτῷ, εἰ δὲ λέληθεν αὐτόν, ὅσῳ μᾶλλον εὔνουν τισ αὐτὸν ὑπείληφεν εἶναι, τοσούτῳ μᾶλλον προϊδέσθαι καὶ ὑπὲρ αὑτοῦ καὶ ὑπὲρ ἐκείνου. ἔστι γὰρ φίλων ἀγαθῶν οὐ τὰ τοιαῦτα χαρίζεσθαι τοῖσ εὔνοισ, ἐξ ὧν κἀκείνοισ καὶ σφίσιν αὐτοῖσ ἔσται τισ βλάβη, ἀλλ’ ὃ μὲν ἂν μέλλῃ συνοίσειν ἀμφοῖν, συμπράττειν, ὃ δ’ ἂν αὐτὸσ ἄμεινον ἐκείνου προορᾷ, πρὸσ τὸ καλῶσ ἔχον τίθεσθαι καὶ μὴ τὴν ἤδη χάριν τοῦ μετὰ ταῦτα χρόνου παντὸσ περὶ πλείονοσ ἡγεῖσθαι.

οὐ τοίνυν οὐδ’ ἐκεῖνο λογιζόμενοσ δύναμαι κατιδεῖν, ὡσ, εἰ καὶ βάρβαροσ καὶ ἄπιστοσ ὁ Κερσοβλέπτησ, ὅμωσ προνοηθείη γ’ ἂν μὴ τὰ τηλικαῦτ’ ἀδικῆσαι Χαρίδημον.

ὅταν γὰρ πάλιν ἐξετάσω ἡλίκων Κότυσ Ἰφικράτην ἀποστερήσειν μέλλων οὐδὲν ἐφρόντισεν, παντελῶσ τούτῳ γ’ οὐδὲν ἂν ἡγοῦμαι μελῆσαι τῶν ἀπολουμένων Χαριδήμῳ. ὁ μέν γ’ ἐκεῖνον τιμάσ, σίτησιν, εἰκόνασ, πατρίδ’ ἣ ζηλωτὸν αὐτὸν ἐποίησεν, ὀλίγου δέω λέγειν πάνθ’ ὧν ἄνευ ζῆν οὐκ ἄξιον ἦν Ἰφικράτει, νομίζων ἀποστερήσειν οὐκ ἐπεστράφη·

οὗτοσ δ’ ὡσ ἀληθῶσ τίνοσ ἂν καὶ λόγον σχοίη μὴ τίνοσ Χαρίδημον ἀποστερήσῃ; οὐδ’ ὁτιοῦν ἐστι γὰρ παρ’ ὑμῖν αὐτῷ, οὐ παῖδεσ, οὐκ εἰκών, οὐ συγγενεῖσ, οὐκ ἄλλ’ οὐδέν. καὶ μὴν εἰ μήτε φύσει πιστὸσ ὁ Κερσοβλέπτησ, ἔκ τε τῶν γεγενημένων πρότερον δικαίωσ ἄπιστοσ, μηδέν τε τοιοῦτον ὑπάρχει τοῖσ πράγμασιν δι’ ὃ κἂν παρὰ γνώμην καὶ φύσιν προνοηθείη τι τοῦ Χαριδήμου, τίνοσ εἵνεχ’ ἁπλῶσ καὶ κομιδῇ τετυφωμένωσ οὕτωσ, ἃ βούλεται διαπράξασθαι, συλλάβωμεν αὐτῷ, καὶ ταῦτ’ ἐφ’ ἡμῖν ὄντα;

ἐγὼ μὲν οὐχ ὁρῶ. ὅτι τοίνυν ἄνευ τοῦ τοῖσ πράγμασι μὴ συμφέρειν τὸ ψήφισμα, οὐδὲ πρὸσ δόξαν συμφέρει τῇ πόλει τοιοῦτον οὐδὲν ἐψηφισμένῃ φαίνεσθαι, καὶ τοῦτο δεῖ μαθεῖν ὑμᾶσ.

εἰ μὲν γάρ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πόλιν οἰκοῦντί τῳ καὶ νόμοισ πολιτευομένῳ τὸ ψήφισμ’ ἐγέγραπτο, δεινὸν ὂν ἧττον ἂν ἦν αἰσχρόν· νῦν δὲ γέγραπται Χαριδήμῳ τῷ πόλιν μὲν οὐδ’ ἡντινοῦν οἰκοῦντι, Θρᾳκὶ δ’ ἀνθρώπῳ βασιλεῖ στρατηγοῦντι καὶ διὰ τῆσ ἐκείνου βασιλείασ πολλοὺσ ἀδικοῦντι. ἴστε γὰρ δήπου τοῦθ’ ὅτι πάντεσ οἱ ξεναγοῦντεσ οὗτοι πόλεισ καταλαμβάνοντεσ Ἑλληνίδασ ἄρχειν ζητοῦσιν, καὶ πάντων, ὅσοι περ νόμοισ οἰκεῖν βούλονται τὴν αὑτῶν ὄντεσ ἐλεύθεροι, κοινοὶ περιέρχονται κατὰ πᾶσαν χώραν, εἰ δεῖ τἀληθὲσ εἰπεῖν, ἐχθροί.

ἆρ’ οὖν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καλὸν ἢ πρέπον ὑμῖν τοῦ μὲν εἵνεκα τῆσ ἑαυτοῦ πλεονεξίασ ἐπιβουλεύσοντοσ οἷσ ἂν τύχῃ τοιαύτην φυλακὴν ἐψηφισμένουσ φαίνεσθαι, τοῖσ δ’ ὑπὲρ τῆσ ἑαυτῶν ἐλευθερίασ ἀμυνουμένοισ εἴργεσθαι τῆσ ὑμετέρασ συμμαχίασ προειρηκέναι; ἐγὼ μὲν οὐχ ὑπολαμβάνω τοῦτ’ οὔτε καλῶσ ἔχειν οὔθ’ ὑμῶν ἀξίωσ.

πῶσ γὰρ οὐκ αἰσχρὸν Λακεδαιμονίοισ μὲν ἐγκαλεῖν ὅτι τοὺσ τὴν Ἀσίαν οἰκοῦντασ Ἕλληνασ ἔγραψαν ἐξεῖναι δρᾶσαι πᾶν ὅ τι ἂν θέλῃ βασιλεύσ, αὐτοὺσ δ’ ἐκδοῦναι καὶ τοὺσ τὴν Εὐρώπην οἰκοῦντασ Κερσοβλέπτῃ καὶ πάντασ ὅσων περ ἂν οἰήται κρείττων Χαρίδημοσ ἔσεσθαι; οὐ γὰρ ἄλλο τι ποιεῖ τὸ ψήφισμα τουτί, ὅτε τῷ μὲν ἐκείνου στρατηγῷ οὐ διῄρηται τί πρακτέον ἢ μή, πᾶσι δέ, ἄν τισ ἀμύνηται, τοσοῦτοσ ἐπήρτηται φόβοσ. καὶ μήν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ γεγονόσ τι πρᾶγμα φράσαι πρὸσ ὑμᾶσ βούλομαι, δι’ οὗ μᾶλλον ἔθ’ ὑμῖν γενήσεται δῆλον ὡσ σφόδρα δεῖ λῦσαι τὸ ψήφισμα τουτί.

ὑμεῖσ ἐποιήσασθ’ ἔν τισι καιροῖσ καὶ χρόνοισ Ἀριοβαρζάνην πολίτην καὶ δι’ ἐκεῖνον Φιλίσκον, ὥσπερ νῦν διὰ Κερσοβλέπτην Χαρίδημον. ὢν δ’ ὅμοιοσ ἐκεῖνοσ τούτῳ τῇ προαιρέσει τοῦ βίου, διὰ τῆσ Ἀριοβαρζάνου δυνάμεωσ πόλεισ κατελάμβανεν Ἑλληνίδασ, εἰσ ἃσ εἰσιὼν πολλὰ καὶ δείν’ ἐποίει, παῖδασ ἐλευθέρουσ ἀδικῶν καὶ γυναῖκασ ὑβρίζων, καὶ πάντα ποιῶν ὅσ’ ἂν ἄνθρωποσ ποιήσειεν ἄνευ νόμων καὶ τῶν ἐν πολιτείᾳ καλῶν τεθραμμένοσ εἰσ ἐξουσίαν ἐλθών. ἐν δὴ Λαμψάκῳ τινὲσ ἄνθρωποι γίγνονται δύο·

Θερσαγόρασ ὄνομ’ αὐτῶν θατέρῳ, τῷ δ’ Ἐξήκεστοσ· οἳ παραπλήσια τοῖσ παρ’ ἡμῖν γνόντεσ περὶ τῶν τυράννων ἀποκτιννύασι τὸν Φιλίσκον δικαίωσ, τὴν αὑτῶν πατρίδ’ οἰόμενοι δεῖν ἐλευθεροῦν. εἰ δὴ τῶν τόθ’ ὑπὲρ Φιλίσκου λεγόντων, ὅτ’ ἐμισθοδότει μὲν τοῖσ ἐν Περίνθῳ ξένοισ, εἶχεν δ’ ὅλον τὸν Ἑλλήσποντον, μέγιστοσ δ’ ἦν τῶν ὑπάρχων, ἔγραψέ τισ ὥσπερ οὗτοσ νυνί, ἐάν τισ ἀποκτείνῃ Φιλίσκον, ἀγώγιμον αὐτὸν ἐκ τῶν συμμάχων εἶναι, πρὸσ Διὸσ θεάσασθ’ εἰσ ὅσην αἰσχύνην ἂν ἡ πόλισ ἡμῶν ἐληλύθει. ἧκε μὲν γὰρ ὁ Θερσαγόρασ καὶ ὁ Ἐξήκεστοσ εἰσ Λέσβον καὶ ᾤκουν ἐκεῖ·

εἰ δ’ ἐφήπτετό τισ τῶν Φιλίσκου φίλων ἢ παίδων, ἐξεδίδοντ’ ἂν ὑπὸ τοῦ ὑμετέρου ψηφίσματοσ. πῶσ οὖν οὐκ αἰσχρὸν καὶ δεινὸν ἂν ἦτε πεποιηκότεσ, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, εἰ τοὺσ μὲν παρ’ ὑμῖν τοιοῦτό τι πράξαντασ χαλκοῦσ ἱστάντεσ καὶ ταῖσ μεγίσταισ δωρειαῖσ τιμῶντεσ ἐφαίνεσθε, τοὺσ δ’ ἑτέρωθί που τὴν αὐτὴν τούτοισ διάνοιαν ὑπὲρ τῆσ αὑτῶν πατρίδοσ ἔχοντασ ἐκδότουσ εἶναι κατεψηφισμένοι; τοῦτο τοίνυν ἐπ’ ἐκείνου μέν, εὖ ποιοῦν, οὐ συνέβη φενακισθεῖσιν ὑμῖν αἰσχύνην ὀφλεῖν· ἐπὶ τούτου δέ, ἂν ἐμοὶ πίθησθε, φυλάξεσθε. μὴ γὰρ ὡρισμένου μηδενόσ, ἀλλ’ ἁπλῶσ ἄν τισ ἀποκτείνῃ Χαρίδημον γεγραμμένου, τάχ’ ἄν, εἰ τύχοι, καὶ τοιοῦτό τι συμβαίη. βούλομαι τοίνυν ἤδη καὶ τὰ πεπραγμέν’ ἐξετάσαι τῷ Χαριδήμῳ διὰ βραχέων, καὶ δεῖξαι τὴν ὑπερβολὴν τῆσ ἀναιδείασ τῶν ἐπαινούντων αὐτόν.

ἓν δ’ ὑμῖν ἐκεῖν’ ὑπισχνοῦμαι, καί μου μηδεὶσ ἀχθεσθῇ τῇ ὑποσχέσει· οὐ μόνον ὑμῖν ἐπιδείξω τῆσ φυλακῆσ οὐκ ἄξιον ἣν γέγραφ’ οὗτοσ, ἀλλὰ καὶ δίκην δόντ’ ἂν δικαίωσ τὴν μεγίστην, εἴπερ οἱ κακόνοι καὶ φενακίζοντεσ ὑμᾶσ καὶ διὰ παντὸσ ἐναντία πράττοντεσ κολάζοιντ’ ἂν δικαίωσ. ἴσωσ δέ τισιν λογιζομένοισ ὑμῶν ὅτι πρῶτον μὲν πολίτησ γέγον’ ἅνθρωποσ, εἶτα πάλιν χρυσοῖσ στεφάνοισ ὡσ εὐεργέτησ ἐστεφάνωται, θαυμάζειν ἐπελήλυθεν εἰ τὰ τηλικαῦθ’ οὕτωσ ἐξηπάτησθε ῥᾳδίωσ.

εὖ τοίνυν ἴστ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὅτι ἐξηπάτησθε. καὶ δι’ ἅ γ’ εἰκότωσ τοῦτο πεπόνθατε, ἐγὼ πρὸσ ὑμᾶσ φράσω. ὅτι, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πολλὰ γιγνώσκοντεσ ὀρθῶσ ὑμεῖσ οὐ διὰ τέλουσ αὐτοῖσ χρῆσθε. οἱο͂ν τί λέγω;

εἴ τισ ὑμᾶσ ἔροιτο τί πονηρότατον νομίζετε τῶν ἐν τῇ πόλει πάντων ἐθνῶν, οὔτε τοὺσ γεωργοὺσ οὔτε τοὺσ ἐμπόρουσ οὔτε τοὺσ ἐκ τῶν ἀργυρείων οὔτε τῶν τοιούτων οὐδὲν ἂν εἴποιτε, ἀλλ’ εἰ τοὺσ ἐπὶ μισθῷ λέγειν καὶ γράφειν εἰωθότασ εἴποι τισ, εὖ οἶδ’ ὅτι συμφήσαιτ’ ἂν ἅπαντεσ. μέχρι μὲν δὴ τούτου καλῶσ ἐγνώκατε, ἔπειτ’ οὐκέτ’ ὀρθῶσ τὸ λοιπόν. οὓσ γὰρ αὐτοὶ πονηροτάτουσ νομίζετε πάντων, τούτοισ περὶ τοῦ ποῖόν τιν’ ἕκαστον χρὴ νομίζειν πεπιστεύκατε·

οἱ δ’ ὃν ἂν αὑτοῖσ λυσιτελῇ, καὶ χρηστὸν καὶ πονηρὸν εἶναί φασιν, οὐχ ὃν ἂν ᾖ δίκαιον καὶ ἀληθέσ. ὅπερ πεποιήκασι τὸν Χαρίδημον τοῦτον οἱ ῥήτορεσ πάντα τὸν χρόνον, ὡσ καὶ ὑμεῖσ ὁμολογήσετε, ἐπειδὰν ἀκούσητέ μου τὰ πεπραγμέν’ αὐτῷ. ὅσα μὲν δὴ στρατιώτησ ὢν ἐν σφενδονήτου καὶ ψιλοῦ μέρει τὸ ἀπ’ ἀρχῆσ ἐναντί’ ἐστράτευται τῇ πόλει, οὐ τίθημ’ ἐν ἀδικήματοσ μέρει, οὐδ’ ὅτι λῃστικόν ποτε πλοῖον ἔχων ἐλῄζετο τοὺσ ὑμετέρουσ συμμάχουσ, ἀλλ’ ἐῶ ταῦτα.

διὰ τί; ὅτι, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, αἱ ἀναγκαῖαι χρεῖαι τοὺσ τοῦ τί πρακτέον ἢ μὴ λογισμοὺσ ἀναιροῦσιν ἅπαντασ, ὥστ’ οὐ πάνυ ταῦτ’ ἀκριβολογεῖσθαι δεῖ τὸν δικαίωσ ἐξετάζοντα. ἀλλ’ ὅθεν ἀρξάμενοσ ξεναγῶν ἤδη καί τινων ἄρχων στρατιωτῶν κακῶσ ὑμᾶσ ἐποίει, ταῦτ’ ἀκούσατέ μου. οὗτοσ ἓν μὲν ἁπάντων πρῶτον, μισθωθεὶσ ὑπ’ Ἰφικράτουσ καὶ πλεῖν ἢ τρί’ ἔτη μισθοφορήσασ παρ’ ἐκείνῳ, ἐπειδὴ τὸν μὲν Ἰφικράτην ἀποστράτηγον ἐποιήσατε, Τιμόθεον δ’ ἐπ’ Ἀμφίπολιν καὶ Χερρόνησον ἐξεπέμψατε στρατηγόν, πρῶτον μὲν τοὺσ Ἀμφιπολιτῶν ὁμήρουσ, οὓσ παρ’ Ἁρπάλου λαβὼν Ἰφικράτησ ἔδωκε φυλάττειν αὐτῷ, ψηφισαμένων ὑμῶν ὡσ ὑμᾶσ κομίσαι παρέδωκεν Ἀμφιπολίταισ·

καὶ τοῦ μὴ λαβεῖν Ἀμφίπολιν τοῦτ’ ἐμποδὼν κατέστη. δεύτερον δέ, μισθουμένου Τιμοθέου πάλιν αὐτὸν καὶ τὸ στράτευμα, τούτῳ μὲν οὐ μισθοῖ, πρὸσ δὲ Κότυν πλέων ᾤχετ’ ἔχων τὰσ ὑμετέρασ τριακοντόρουσ, ὃν ἀκριβῶσ ᾔδει τῶν ὄντων ἀνθρώπων ἐχθρόταθ’ ὑμῖν διακείμενον. καὶ μετὰ ταῦτα, ἐπειδὴ τὸν πρὸσ Ἀμφίπολιν πόλεμον πρότερον πολεμεῖν εἵλετο Τιμόθεοσ τοῦ πρὸσ Χερρόνησον, καὶ οὐδὲν εἶχε ποιεῖν ὑμᾶσ ἐκεῖ κακόν, μισθοῖ πάλιν αὑτὸν Ὀλυνθίοισ τοῖσ ὑμετέροισ ἐχθροῖσ καὶ τοῖσ ἔχουσιν Ἀμφίπολιν κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον.

καὶ πλέων ἐκεῖσε, ἐκ Καρδίασ ἀναχθείσ, ἵνα τἀναντία τῇ πόλει πολεμῇ, ὑπὸ τῶν ἡμετέρων τριήρων ἑάλω. διὰ τὸν παρόντα δὲ καιρὸν καὶ τὸ δεῖν ξένων ἐπὶ τὸν πόλεμον τὸν ἐπ’ Ἀμφίπολιν, ἀντὶ τοῦ δίκην δοῦναι ὅτι οὐκ ἀπεδεδώκει τοὺσ ὁμήρουσ καὶ διότι πρὸσ Κότυν ἐχθρὸν ὄνθ’ ὑμῖν ηὐτομόλησεν ἔχων τὰσ τριακοντόρουσ, πίστεισ δοὺσ καὶ λαβὼν ἐστράτευσε μεθ’ ὑμῶν. ὧν δ’ ἐκεῖνον δίκαιον ἦν χάριν ὑμῖν ἔχειν οὐκ ἀπολωλότα, τοῦτο παθόντ’ ἂν δικαίωσ, ἀντὶ τούτων ὡσ ὀφείλουσ’ ἡ πόλισ αὐτῷ στεφάνουσ καὶ πολιτείαν καὶ ἃ πάντεσ ἐπίστασθε δέδωκεν.

καὶ ὅτι ταῦτ’ ἀληθῆ λέγω, τό τε ψήφισμ’ ἀνάγνωθί μοι τὸ περὶ τῶν ὁμήρων, καὶ τὴν Ἰφικράτουσ ἐπιστολὴν καὶ τὴν Τιμοθέου, καὶ μετὰ ταῦτα τὴν μαρτυρίαν ταυτηνί· ὄψεσθε γὰρ οὐ λόγουσ οὐδ’ αἰτίαν, ἀλλ’ ἀλήθειαν οὖσαν ὧν λέγω. λέγε. ΨήφισμαἘπιστολαίΜαρτυρία ὅτι μὲν τοίνυν καὶ τὸ πρῶτον, οὗ πολεμεῖν ὑμῖν ᾤετο, ἐκεῖσ’ ἐμίσθωσεν αὑτὸν πολλαχόσ’ ἄλλοσε μισθῶσαι παρόν, καὶ μετὰ ταῦτα, ὡσ οὐδὲν ἐκεῖ κακὸν εἶχε ποιεῖν ὑμᾶσ, ἔπλει δεῦρο πάλιν οὗ τἀναντί’ ἔμελλε πράξειν τῇ πόλει, καὶ τοῦ μὴ λαβεῖν Ἀμφίπολιν πάντων οὗτοσ αἰτιώτατόσ ἐστιν, ἀκηκόατ’ ἐκ τῆσ ἐπιστολῆσ καὶ τῆσ μαρτυρίασ. καὶ τὰ μὲν πρῶτα τοιαῦτ’ ἐστὶν τῶν ἔργων τῶν Χαριδήμου, μετὰ ταῦτα δ’ ἄλλα θεάσασθε.

χρόνου γὰρ διελθόντοσ καὶ τοῦ πολέμου πρὸσ Κότυν ὄντοσ ἤδη, πέμπει πρὸσ ὑμᾶσ ἐπιστολήν μᾶλλον δ’ οὐχὶ πρὸσ ὑμᾶσ, ἀλλὰ πρὸσ Κηφισόδοτον·

οὕτω σφόδρ’ ὑπ’ αὐτοῦ γε οὐδ’ ἂν ἐξαπατηθῆναι τὴν πόλιν ἡγεῖτο, συνειδὼσ ἃ πεποίηκεν ἐν ᾗ Χερρόνησον ὑπέσχετο τῇ πόλει κομιεῖσθαι, πάντα τούτοισ τἀναντί’ ἐγνωκὼσ ποιεῖν. δεῖ δ’ ὑμᾶσ τὸ πρᾶγμ’ οἱο͂ν ἦν τὸ περὶ τὴν ἐπιστολὴν ἀκοῦσαι καὶ γάρ ἐστι βραχύ καὶ θεωρῆσαι τὸν τρόπον τἀνθρώπου, ὡσ ὑμῖν ἀπ’ ἀρχῆσ κέχρηται. ἐκεῖνοσ ὡσ ἀπόμισθοσ γίγνεται παρὰ τοῦ Τιμοθέου τότε, ἀπ’ Ἀμφιπόλεωσ ἀναχωρῶν, διαβὰσ εἰσ τὴν Ἀσίαν, διὰ τὴν σύλληψιν τὴν Ἀρταβάζῳ συμβᾶσαν τόθ’ ὑπ’ Αὐτοφραδάτου μισθοῖ τὸ στράτευμα καὶ αὑτὸν τοῖσ Ἀρταβάζου κηδεσταῖσ, λαβὼν δὲ πίστεισ καὶ δούσ, ὀλιγωρήσασ τῶν ὁρ́κων καὶ παραβὰσ αὐτούσ, ἀφυλάκτων ὄντων ὡσ ἂν πρὸσ φίλον τῶν ἐν τῇ χώρᾳ, καταλαμβάνει Σκῆψιν καὶ Κεβρῆνα καὶ Ἴλιον αὐτῶν.

ἐγκρατὴσ δὲ τούτων γενόμενοσ τῶν χωρίων πρᾶγμ’ ἔπαθεν τοιοῦτον οἱο͂ν οὐχ ὅτι στρατηγὸσ ἂν ἠγνόησέ τισ εἶναι φάσκων, ἀλλ’ οὐδ’ ὁ τυχὼν ἄνθρωποσ.

οὐδ’ ὁτιοῦν γὰρ ἔχων χωρίον ἐπὶ θαλάττῃ, οὐδ’ ὅθεν ἂν σιτοπομπίασ ηὐπόρησε τοῖσ στρατιώταισ, οὐδ’ αὖ σῖτον ἔχων ἐν τοῖσ χωρίοισ, ὑπέμειν’ ἐν τοῖσ τείχεσιν καὶ οὐ διαρπάσασ ᾤχετο, ἐπειδή γ’ ἀδικεῖν ἔγνω. ὡσ δὲ συλλέξασ δύναμιν παρῆν ὁ Ἀρτάβαζοσ, ἀφειμένοσ παρὰ τοῦ Αὐτοφραδάτου, τῷ μὲν ὑπῆρχ’ ἐπισιτισμὸσ ἐκ τῆσ ἄνωθεν Φρυγίασ καὶ Λυδίασ καὶ Παφλαγονίασ οἰκείασ οὔσησ, τῷ δ’ οὐδ’ ὁτιοῦν ἄλλο πλὴν πολιορκία περιειστήκει. αἰσθόμενοσ δ’ οὗ ἦν κακοῦ καὶ λογισμὸν λαβὼν ὅτι ληφθήσεται, κἂν μηδενὶ τῶν ἄλλων, τῷ γε λιμῷ, εἶδεν, εἴτε δή τινοσ εἰπόντοσ εἴτ’ αὐτὸσ συνείσ, ὅτι σωτηρία μόνη γένοιτ’ ἂν αὐτῷ ἥπερ ἅπαντασ ἀνθρώπουσ σῴζει.

ἔστι δ’ αὕτη τίσ; ἡ ὑμετέρα, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, εἴτε χρὴ φιλανθρωπίαν λέγειν εἴθ’ ὅ τι δήποτε. γνοὺσ δὲ τοῦτο πέμπει τὴν ἐπιστολὴν ὑμῖν, ἧσ ἄξιόν ἐστιν ἀκοῦσαι, βουλόμενοσ διὰ τῆσ ὑποσχέσεωσ τοῦ κομιεῖσθαι Χερρόνησον ὑμῖν, καὶ διὰ τοῦ τὸν Κηφισόδοτον δοκεῖν ἐχθρὸν ὄντα τοῦ Κότυοσ καὶ τοῦ Ἰφικράτουσ ταῦτα βούλεσθαι, τριήρων εὐπορήσασ παρ’ ὑμῶν ἀσφαλῶσ ἐκ τῆσ Ἀσίασ ἀποδρᾶναι. τί δὴ συμβαίνει παραυτά, ὅθεν ἐξηλέγχθη τὸ πρᾶγμ’ ἐπ’ αὐτοφώρῳ;

ὁ Μέμνων καὶ ὁ Μέντωρ, οἱ κηδεσταὶ τοῦ Ἀρταβάζου, ἄνθρωποι νέοι καὶ κεχρημένοι ἀπροσδοκήτῳ εὐτυχίᾳ τῇ τοῦ Ἀρταβάζου κηδείᾳ, βουλόμενοι τῆσ χώρασ ἄρχειν εὐθὺσ ἐν εἰρήνῃ καὶ τιμᾶσθαι καὶ μὴ πολεμεῖν μηδὲ κινδυνεύειν, πείθουσι τὸν Ἀρτάβαζον τοῦ μὲν τιμωρεῖσθαι τὸν Χαρίδημον ἀφέσθαι, ἀποστεῖλαι δ’ ὑπόσπονδον, διδάσκοντεσ ὡσ ὑμεῖσ, κἂν ἐκεῖνοσ μὴ ’θέλῃ, διαβιβᾶτε καὶ οὐ δυνήσεται κωλύειν. ὡσ δὲ τυγχάνει ταύτησ τῆσ ἀλόγου καὶ ἀπροσδοκήτου σωτηρίασ ὁ Χαρίδημοσ, διαβὰσ εἰσ τὴν Χερρόνησον ἐφ’ αὑτοῦ διὰ τὰσ σπονδάσ, τοσούτου ἐδέησεν ἐπελθεῖν τῷ Κότυϊ, γεγραφὼσ ὅτι οὐχ ὑπομενεῖ Κότυσ αὐτὸν ἐπιόντα, ἢ τὴν Χερρόνησον ὅπωσ κομιεῖσθ’ ὑμεῖσ συμπρᾶξαι, ὥστε πάλιν μισθώσασ αὑτὸν τῷ Κότυϊ τὰ ὑπόλοιπα τῶν ὑμετέρων χωρίων Κριθώτην καὶ Ἐλαιοῦντ’ ἐπολιόρκει.

καὶ ὅτι ταῦτα, καὶ ἡνίκ’ ἔτ’ ἦν ἐν τῇ Ἀσίᾳ καὶ τὴν ἐπιστολὴν ἔπεμπε πρὸσ ὑμᾶσ, ἐγνωκὼσ ποιεῖν ἐφενάκιζεν ὑμᾶσ, ἀπὸ τῆσ διαβάσεωσ ἣν ἐποιήσατο γνώσεσθε· ἐκ γὰρ Ἀβύδου τῆσ τὸν ἅπαντα χρόνον ὑμῖν ἐχθρᾶσ καὶ ὅθεν ἦσαν οἱ Σηστὸν καταλαβόντεσ, εἰσ Σηστὸν διέβαινεν, ἣν εἶχε Κότυσ. καίτοι μὴ νομίζετε μήτ’ ἂν τοὺσ Ἀβυδηνοὺσ αὐτὸν ὑποδέχεσθαι μήτ’ ἂν τοὺσ ἐν τῇ Σηστῷ, τῆσ ἐπιστολῆσ ὑμῖν ἐκείνησ πεπεμμένησ, εἰ μὴ συνῄδεσαν αὐτῷ φενακίζοντι τότε καὶ συνεξηπάτων αὐτοί, βουλόμενοι τοῦ μὲν διαβῆναι τὸ στράτευμ’ ὑμᾶσ παρέχειν τὴν ἀσφάλειαν, διαβάντοσ δέ, ὅπερ συνέβη δόντοσ Ἀρταβάζου τὴν ἄδειαν, αὑτοῖσ ὑπάρξαι τὴν χρείαν.

ὅτι τοίνυν οὕτω ταῦτ’ ἔχει, λέγε τὰσ ἐπιστολάσ, ἥν τ’ ἔπεμψεν ἐκεῖνοσ καὶ τὰσ παρὰ τῶν ἀρχόντων τῶν ἐκ Χερρονήσου· γνώσεσθε γὰρ ἐκ τούτων ὅτι ταῦθ’ οὕτωσ ἔχει. λέγε. ἐνθυμεῖσθ’ ὅθεν οἷ διέβη, ἐξ Ἀβύδου εἰσ Σηστόν.

ἆρ’ οὖν οἰέσθ’ ἂν ὑποδέξασθαι τοὺσ Ἀβυδηνοὺσ ἢ τοὺσ Σηστίουσ, εἰ μὴ συνεξηπάτων ὅτε τὴν πρὸσ ὑμᾶσ ἔπεμπεν ἐπιστολήν; λέγ’ αὐτοῖσ τὴν ἐπιστολὴν αὐτήν.

καὶ θεωρεῖτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὰσ ὑπερβολὰσ ὧν αὐτὸσ περὶ αὑτοῦ πρὸσ ὑμᾶσ ἔγραψεν ἐπαίνων, καὶ τὰ μὲν ὡσ πεποίηκε λέγων, τὰ δ’ ὑπισχνούμενοσ ποιήσειν. λέγε. Ἐπιστολή καλά γ’, οὐ γάρ; ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὰ γεγραμμένα καὶ χάριτοσ πολλῆσ ἄξια, εἴ γ’ ἦν ἀληθῆ.

νῦν δέ, ὅτε μὲν τῶν σπονδῶν οὐκ ᾤετο τεύξεσθαι, ταῦτ’ ἔγραφ’ ἐξαπατῶν· ἐπειδὴ δ’ ἔτυχεν, λέγ’ οἷ’ ἐποίησεν. Ἐπιστολή οὐκοῦν τοῦ κομιεῖσθαι τἀπολωλότα χωρί’ ὑποσχομένου Χαριδήμου διαβάντοσ φησὶν ὁ ἄρχων Κριθώτησ περὶ τῶν ὑπαρχόντων γεγενῆσθαι μείζουσ τῶν πρότερον τοὺσ κινδύνουσ. λέγ’ ἐξ ἑτέρασ ἐπιστολῆσ ἐπιδείξασ.

Ἐπιστολή λέγ’ ἐξ ἑτέρασ. Ἐπιστολή ὁρᾶθ’ ὅτι πανταχόθεν τὸ πρᾶγμα μαρτυρεῖται, ὅτι διαβὰσ οὐκ ἐπὶ τὸν Κότυν, ἀλλ’ ἐφ’ ἡμᾶσ μετ’ ἐκείνου ἐπορεύετο.

ἔτι τοίνυν ταύτην μόνην ἀνάγνωθί μοι τὴν ἐπιστολήν, τὰσ δ’ ἄλλασ ἐά·

δῆλον γάρ που ὑμῖν γέγον’ ὡσ πεφενάκικεν ὑμᾶσ. λέγε. Ἐπιστολή ἐπίσχεσ. ἐνθυμεῖσθ’ ὅτι γράψασ μὲν ὡσ ἀποδώσει Χερρόνησον, τὰ λοίπ’ ἀφελέσθαι μισθώσασ αὑτὸν τοῖσ ὑμετέροισ ἐχθροῖσ ἐπεχείρει, γράψασ δ’ ὡσ Ἀλεξάνδρου πρεσβευσαμένου πρὸσ αὐτὸν οὐ προσεδέξατο, τοῖσ λῃσταῖσ φαίνεται τοῖσ παρ’ ἐκείνου ταὐτὰ πράττων.

εὔνουσ γ’, οὐ γάρ; ἁπλῶσ ὑμῖν, καὶ οὐδὲν ἂν ἐπιστείλασ ψεῦδοσ οὐδ’ ἐξαπατήσασ. οὐ τοίνυν ἐκ τούτων πω δῆλόν ἐσθ’, οὕτω σαφῶσ δῆλον ὄν, ὡσ οὐδὲν πιστόν ἐσθ’ ὧν ἐκεῖνόσ φησιν προσποιεῖται τῇ πόλει προσέχειν, ἀλλ’ ἐκ τῶν μετὰ ταῦτα συμβάντων ἔσται φανερώτερον.

τὸν μὲν γὰρ Κότυν, εὖ ποιῶν, ὄντα γ’ ἐχθρὸν ὑμῖν καὶ πονηρὸν ἀποκτίννυσιν ὁ Πύθων, ὁ δὲ Κερσοβλέπτησ ὁ νυνὶ βασιλεύων μειρακύλλιον ἦν καὶ πάντεσ οἱ τοῦ Κότυοσ παῖδεσ, τῶν δὲ πραγμάτων κύριοσ διὰ τὴν παρουσίαν καὶ τὸ δύναμιν ἔχειν ὁ Χαρίδημοσ ἐγεγόνει, ἧκε δὲ Κηφισόδοτοσ στρατηγῶν, πρὸσ ὃν αὐτὸσ ἔπεμψε τὴν ἐπιστολὴν ἐκείνην, καὶ αἱ τριήρεισ, αἵ, ὅτ’ ἦν ἄδηλα τὰ τῆσ σωτηρίασ αὐτῷ, καὶ μὴ συγχωροῦντοσ Ἀρταβάζου σῴζειν ἔμελλον αὐτόν. τί δὴ προσῆκεν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὸν ὡσ ἀληθῶσ ἁπλοῦν καὶ φίλον, παρόντοσ μὲν στρατηγοῦ οὐχ ὧν ἐκεῖνοσ ἔφησεν ἂν αὑτῷ φθονεῖν οὐδενόσ, ἀλλ’ ὃν αὐτὸσ ἑαυτοῦ φίλον προείλετο τῶν παρ’ ὑμῖν, καὶ πρὸσ ὃν τὴν ἐπιστολὴν ἐπεπόμφει, τετελευτηκότοσ δὲ Κότυοσ, κύριον δ’ ὄντα τῶν πραγμάτων;

οὐκ ἀποδοῦναι μὲν τὴν χώραν εὐθέωσ ὑμῖν, κοινῇ δὲ μεθ’ ὑμῶν καθιστάναι τὸν βασιλέα τῆσ Θρᾴκησ, δηλῶσαι δ’ ὡσ εἶχεν εὐνοϊκῶσ ὑμῖν, καιροῦ τοιούτου λαβόμενον; ἔγωγ’ ἂν φαίην.

ἆρ’ οὖν ἐποίησέ τι τούτων; πολλοῦ γε δεῖ. ἀλλὰ τὸν μὲν ἅπαντα χρόνον μῆνασ ἑπτὰ διήγαγεν ἡμᾶσ πολεμῶν, ἐκ προφανοῦσ ἐχθρὸσ ὢν καὶ οὐδὲ λόγον φιλάνθρωπον διδούσ. καὶ κατ’ ἀρχὰσ μὲν ἡμῶν δέκα ναυσὶ μόναισ εἰσ Πέρινθον ὁρμισαμένων, ἀκηκοότων ὅτι πλησίον ἐστὶν ἐκεῖνοσ, ὅπωσ συμμείξαιμεν αὐτῷ καὶ περὶ τούτων εἰσ λόγουσ ἔλθοιμεν, ἀριστοποιουμένουσ φυλάξασ τοὺσ στρατιώτασ ἐπεχείρησε μὲν ἡμῶν τὰ σκάφη λαβεῖν, πολλοὺσ δ’ ἀπέκτεινε τῶν ναυτῶν, κατήραξε δ’ εἰσ τὴν θάλατταν ἅπαντασ, ἱππέασ ἔχων καὶ ψιλούσ τινασ. μετὰ ταῦτα δὲ πλευσάντων ἡμῶν ‐ οὐκ ἐπὶ τῆσ Θρᾴκησ τόπον οὐδέν’ οὐδὲ χωρίον·

οὐδὲ γὰρ τοῦτό γ’ ἂν εἴποι τισ νὴ Δί’, ἀμυνόμενοσ γὰρ ὑπὲρ τοῦ μὴ παθεῖν ἐποίει τι κακόν· οὐκ ἔστι τοῦτο· ἐνταῦθα δ’ ἐλθόντων ἡμῶν καὶ πολιορκούντων τούτουσ, πορευθεὶσ διὰ Χερρονήσου πάσησ τῆσ ὑμετέρασ ἡμῖν μὲν προσέβαλλεν, ἐβοήθει δὲ τοῖσ λῃσταῖσ καὶ καταποντισταῖσ.

καὶ πρότερον προσκαθήμενοσ τὸν ὑμέτερον στρατηγὸν ἔπεισε καὶ ἠνάγκασε μὴ τὰ βέλτισθ’ ὑπὲρ ὑμῶν πράττειν, ἢ αὐτὸσ ὑπὸ τούτου ἐπείσθη ὧν ὡμολογήκει καὶ ὑπέσχητό τι πρᾶξαι, καὶ γράφει δὴ τὰσ συνθήκασ ταύτασ τὰσ πρὸσ Κηφισόδοτον, ἐφ’ αἷσ ὑμεῖσ οὕτωσ ἠγανακτήσατε καὶ χαλεπῶσ ἠνέγκατε, ὥστ’ ἀπεχειροτονήσατε μὲν τὸν στρατηγόν, πέντε ταλάντοισ δ’ ἐζημιώσατε, τρεῖσ δὲ μόναι ψῆφοι διήνεγκαν τὸ μὴ θανάτου τιμῆσαι. καίτοι πηλίκην τινὰ χρὴ νομίζειν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ταύτην τὴν ἀλογίαν, ὅταν τισ ἴδῃ διὰ τὰσ αὐτὰσ πράξεισ τὸν μὲν ὡσ ἀδικοῦντα κολασθέντα πικρῶσ οὕτωσ, τὸν δ’ ὡσ εὐεργέτην ἔτι καὶ νῦν τιμώμενον;

ὅτι τοίνυν ταῦτ’ ἀληθῆ λέγω, τῶν μὲν τῷ στρατηγῷ συμβάντων δήπου μάρτυρεσ ὑμεῖσ ἐστέ μοι· καὶ γὰρ ἐκρίνεθ’ ὑμεῖσ καὶ ἀπεχειροτονεῖτε καὶ ὠργίζεσθε, καὶ πάντα ταῦτα σύνισθ’ ὑμεῖσ· τῶν δ’ ἐν Περίνθῳ καὶ τῶν ἐν Ἀλωπεκοννήσῳ κάλει μοι τοὺσ τριηράρχουσ μάρτυρασ. μετὰ ταῦτα τοίνυν, ἐπειδὴ Κηφισόδοτοσ μὲν ἀπηλλάγη τοῦ στρατηγεῖν, ὑμῖν δ’ οὐκ ἐδόκουν καλῶσ ἔχειν οὐδὲ δικαίωσ αἱ πρὸσ ἐκεῖνον γραφεῖσαι συνθῆκαι, τὸν μὲν Μιλτοκύθην, τὸν διὰ παντὸσ εὔνουν ὑμῖν τοῦ χρόνου, λαβὼν προδοθένθ’ ὑπὸ τοῦ Σμικυθίωνοσ ὁ χρηστὸσ οὗτοσ Χαρίδημοσ, οὐκ ὄντοσ νομίμου τοῖσ Θρᾳξὶν ἀλλήλουσ ἀποκτιννύναι, γνοὺσ ὅτι σωθήσεται πρὸσ Κερσοβλέπτην ἂν ἀχθῇ, παραδίδωσι Καρδιανοῖσ τοῖσ ὑμετέροισ ἐχθροῖσ.

κἀκεῖνοι λαβόντεσ καὶ αὐτὸν καὶ τὸν υἱόν, ἀναγαγόντεσ εἰσ τὸ πέλαγοσ ἐν πλοίῳ, τὸν μὲν υἱὸν ἀπέσφαξαν, ἐκεῖνον δ’ ἐπιδόντα τὸν υἱὸν ἀποσφαττόμενον κατεπόντισαν. τῶν δὲ Θρᾳκῶν ἁπάντων χαλεπῶσ ἐνεγκόντων ἐπὶ τούτοισ, καὶ συστραφέντων τοῦ τε Βηρισάδου καὶ τοῦ Ἀμαδόκου, ἰδὼν τὸν καιρὸν τοῦτον Ἀθηνόδωροσ, συμμαχίαν ποιησάμενοσ πρὸσ τούτουσ οἱο͂σ ἦν πολεμεῖν.

ἐν φόβῳ δὲ καταστάντοσ τοῦ Κερσοβλέπτου γράφει ὁ Ἀθηνόδωροσ συνθήκασ, καθ’ ἃσ ἀναγκάζει τὸν Κερσοβλέπτην ὀμόσαι πρόσ θ’ ὑμᾶσ καὶ τοὺσ βασιλέασ εἶναι μὲν τὴν ἀρχὴν κοινὴν τῆσ Θρᾴκησ εἰσ τρεῖσ διῃρημένην, πάντασ δ’ ὑμῖν ἀποδοῦναι τὴν χώραν. ὡσ δ’ ἐν ἀρχαιρεσίαισ ὑμεῖσ Χαβρίαν ἐπὶ τὸν πόλεμον τοῦτον κατεστήσατε, καὶ τῷ μὲν Ἀθηνοδώρῳ συνέβη διαφεῖναι τὴν δύναμιν χρήματ’ οὐκ ἔχοντι παρ’ ὑμῶν οὐδ’ ἀφορμὴν τῷ πολέμῳ, τῷ Χαβρίᾳ δὲ μίαν ναῦν ἔχοντι μόνην ἐκπλεῖν, τί ποιεῖ πάλιν οὗτοσ ὁ Χαρίδημοσ;

ἃσ μὲν ὤμοσε πρὸσ τὸν Ἀθηνόδωρον συνθήκασ ἔξαρνοσ γίγνεται καὶ τὸν Κερσοβλέπτην ἀρνεῖσθαι πείθει, γράφει δ’ ἑτέρασ πρὸσ τὸν Χαβρίαν ἔτι τῶν πρὸσ Κηφισόδοτον δεινοτέρασ· οὐκ ἔχων δ’ ἐκεῖνοσ, οἶμαι, δύναμιν στέργειν ἠναγκάζετο τούτοισ. ἀκούσαντεσ δ’ ὑμεῖσ ταῦτα, ἐν τῷ δήμῳ λόγων ῥηθέντων πολλῶν καὶ τῶν συνθηκῶν ἀναγνωσθεισῶν, οὔτε τὴν Χαβρίου δόξαν αἰσχυνθέντεσ οὔτε τῶν συναγορευόντων οὐδένα, ἀπεχειροτονήσατε καὶ ταύτασ πάλιν τὰσ συνθήκασ, καὶ ψηφίζεσθε ψήφισμα Γλαύκωνοσ εἰπόντοσ ἑλέσθαι πρέσβεισ δέκ’ ἄνδρασ ἐξ ὑμῶν αὐτῶν, τούτουσ δέ, ἂν μὲν ἐμμένῃ ταῖσ πρὸσ Ἀθηνόδωρον συνθήκαισ, ὁρκίσαι πάλιν αὐτόν, εἰ δὲ μή, παρὰ μὲν τοῖν δυοῖν βασιλέοιν ἀπολαβεῖν τοὺσ ὁρ́κουσ, πρὸσ δ’ ἐκεῖνον ὅπωσ πολεμήσετε βουλεύεσθαι.

ἐκπεπλευκότων δὲ τῶν πρέσβεων συμβαίνει τοῖσ χρόνοισ εἰσ τοῦθ’ ὑπηγμένα τὰ πράγματ’ ἤδη, διατριβόντων τούτων καὶ οὐδὲν ἁπλοῦν οὐδὲ δίκαιον ὑμῖν ἐθελόντων πρᾶξαι, ὥστ’ ἐβοηθοῦμεν εἰσ Εὔβοιαν, καὶ Χάρησ ἧκεν ἔχων τοὺσ ξένουσ, καὶ στρατηγὸσ ὑφ’ ὑμῶν αὐτοκράτωρ εἰσ Χερρόνησον ἐξέπλει.

οὕτω γράφει πάλιν συνθήκασ πρὸσ τὸν Χάρητα, παραγενομένου Ἀθηνοδώρου καὶ τῶν βασιλέων, ταύτασ αἵπερ εἰσὶν ἄρισται καὶ δικαιόταται. καὶ ἔργῳ ἑαυτὸν ἐξήλεγξεν ὅτι καιροφυλακεῖ τὴν πόλιν ἡμῶν, καὶ οὐδὲν ἁπλοῦν ἔγνωκε ποιεῖν οὐδ’ ἴσον. εἶθ’ ὃν ὁρᾶτ’ ἐκ προσαγωγῆσ ὑμῖν φίλον, καὶ ὅπωσ ἂν ὑμᾶσ δύνασθαι νομίσῃ, οὕτω πρὸσ ὑμᾶσ εὐνοίασ ἔχοντα, τοῦτον οἰέσθε δεῖν ἰσχυρόν ποτ’ ἐᾶσαι γενέσθαι, καὶ ταῦτα δι’ ὑμῶν;

οὐκ ἄρ’ ὀρθῶσ ἐγνώκατε. ἵνα τοίνυν εἰδῆθ’ ὅτι τἀληθῆ λέγω, λαβέ μοι τὴν ἐπιστολὴν ἣ μετὰ τὰσ πρώτασ συνθήκασ ἦλθεν, εἶτα τὴν παρὰ Βηρισάδου· μάλιστα γὰρ οὕτω γνώσεσθε διδασκόμενοι. Ἐπιστολή λέγε καὶ τὴν ἐπιστολὴν τὴν τοῦ Βηρισάδου. Ἐπιστολή ἡ μὲν τοίνυν συμμαχία τοῖσ βασιλεῦσι τοῖν δυοῖν τοῦτον τὸν τρόπον μετὰ τὴν παράκρουσιν τὴν διὰ τῶν πρὸσ Κηφισόδοτον συνθηκῶν συνεστάθη, ἤδη Μιλτοκύθου μὲν ἀνῃρημένου, Χαριδήμου δ’ ἔργῳ φανεροῦ γεγενημένου ὅτι τῆσ πόλεωσ ἐχθρόσ ἐστιν.

ὃσ γὰρ ὃν ᾔδει διὰ παντὸσ τοῦ χρόνου πάντων τῶν Θρᾳκῶν εὐνούστατον ὄνθ’ ὑμῖν, τοῦτον ἠξίωσ’ ὑποχείριον λαβὼν τοῖσ ὑμετέροισ ἐχθροῖσ Καρδιανοῖσ ἐγχειρίσαι, πῶσ οὐ μεγάλησ ἔχθρασ δεῖγμα πρὸσ ὑμᾶσ ἐξέφερεν;

ἃσ δὴ τὸν πόλεμον δεδιὼσ τὸν πρὸσ τοὺσ Θρᾷκασ καὶ πρὸσ Ἀθηνόδωρον ἐποιήσατο συνθήκασ μετὰ ταῦθ’ ὁ Κερσοβλέπτησ, λέγε. Συνθῆκαι ταῦτα τοίνυν γράψασ καὶ συνθέμενοσ, καὶ τὸν ὁρ́κον ὃν ἠκούσαθ’ ὑμεῖσ ὀμόσασ, ἐπειδὴ τὴν μὲν Ἀθηνοδώρου δύναμιν διαφειμένην εἶδεν, μιᾷ δὲ μόνον τριήρει Χαβρίαν ἥκοντα, οὔτε τὸν Ἰφιάδου παρέδωκεν υἱὸν ὑμῖν οὔτ’ ἄλλ’ οὐδὲν ὧν ὤμοσ’ ἐποίησεν, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν ἄλλων τῶν γεγραμμένων ἐν ταῖσ συνθήκαισ ἔξαρνοσ γίγνεται, καὶ γράφει ταύτασ τὰσ συνθήκασ. λαβέ μοι καὶ λέγε ταυτασί.

Συνθῆκαι ἐνθυμεῖσθ’ ὅτι καὶ τέλη καὶ δεκάτασ ἠξίου λαμβάνειν, καὶ πάλιν ὡσ αὑτοῦ τῆσ χώρασ οὔσησ τοὺσ λόγουσ ἐποιεῖτο, τοὺσ δεκατηλόγουσ ἀξιῶν τοὺσ αὑτοῦ τῶν τελῶν κυρίουσ εἶναι, καὶ τὸν ὅμηρον τὸν υἱὸν τὸν Ἰφιάδου, ὃν ὑπὲρ Σηστοῦ ἔχων ὤμοσε πρὸσ τὸν Ἀθηνόδωρον παραδώσειν, οὐδ’ ὑπισχνεῖται παραδώσειν ἔτι. λαβὲ τὸ ψήφισμ’ ὃ πρὸσ ταῦθ’ ὑμεῖσ ἐψηφίσασθε.

λέγε. ἐλθόντων τοίνυν μετὰ ταῦτα τῶν πρέσβεων εἰσ Θρᾴκην, ὁ μὲν Κερσοβλέπτησ ὑμῖν ἐπιστέλλει ταυτί, καὶ οὐδ’ ὁτιοῦν ὡμολόγει δίκαιον, οἱ δ’ ἕτεροι ταυτί.

λέγ’ αὐτοῖσ. Ἐπιστολή λέγε δὴ τὴν παρὰ τῶν βασιλέων. καὶ σκοπεῖτ’ εἰ ἄρ’ ὑμῖν δοκοῦσι μηδὲν ἐγκαλεῖν.

Ἐπιστολή ὁρᾶτε καὶ συνίετ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὴν πονηρίαν καὶ τὴν ἀπιστίαν, ὡσ ἄνω καὶ κάτω. τὸ πρῶτον ἠδίκει Κηφισόδοτον, πάλιν φοβηθεὶσ Ἀθηνόδωρον ἐπαύσατο·

αὖθισ ἠδίκει Χαβρίαν, πάλιν ὡμολόγει Χάρητι. πάντ’ ἄνω καὶ κάτω πεποίηκεν, καὶ οὐδὲν ἁπλῶσ οὐδὲ δικαίωσ ἔπραξεν. μετὰ ταῦτα τοίνυν ὅσον μὲν χρόνον ἡ ὑμετέρα δύναμισ παρῆν ἐν Ἑλλησπόντῳ, κολακεύων καὶ φενακίζων ὑμᾶσ διαγέγονεν·

ἐπεὶ δ’ εἶδε τάχιστα τὸν Ἑλλήσποντον ἔρημον δυνάμεωσ, εὐθὺσ ἐνεχείρει καταλύειν καὶ ἀπαλλάξαι τοὺσ δύο τῆσ ἀρχῆσ καὶ πᾶσαν ὑφ’ ἑαυτῷ ποιήσασθαι τὴν ἀρχήν, ἔργῳ πεῖραν ἔχων ὅτι τῶν πρὸσ ὑμᾶσ οὐδὲν μὴ δυνηθῇ πρότερον λῦσαι, πρὶν ἂν ἐκβάλῃ τούτουσ. ἵνα δ’ ὡσ ῥᾷστα τοῦτο περάνειε, ψήφισμα τοιοῦτο παρ’ ὑμῶν εὑρ́ετο ἐξ οὗ κυρωθέντοσ ἄν, εἰ μὴ δι’ ἡμᾶσ καὶ ταύτην τὴν γραφήν, ἠδίκηντο μὲν φανερῶσ οἱ δύο τῶν βασιλέων, ἡσυχίαν δ’ ἂν ἦγον οἱ στρατηγοῦντεσ αὐτοῖσ, ὁ Βιάνωρ, ὁ Σίμων, ὁ Ἀθηνόδωροσ, φοβούμενοι τὴν διὰ τοῦ ψηφίσματοσ συκοφαντίαν, ὁ δὲ ταύτησ τῆσ ἐξουσίασ ἀπολαύσασ καὶ πᾶσαν ὑφ’ αὑτῷ λαβὼν τὴν ἀρχὴν ἰσχυρὸσ ἂν ἐχθρὸσ ὑπῆρχεν ὑμῖν.

ἔχει δ’ ὁρμητήριον παρὰ πάντα τὸν χρόνον αὑτῷ τετηρημένον τὴν Καρδιανῶν πόλιν, ἣν ἐν ἁπάσαισ μὲν ταῖσ συνθήκαισ ἐξαίρετον αὑτῷ γέγραφεν, τὸ τελευταῖον δὲ καὶ φανερῶσ αὐτὴν ἀφείλετο παρ’ ὑμῶν.

καίτοι τοῖσ ἀπηλλαγμένοισ μὲν τοῦ περὶ ἡμῶν τι φρονεῖν ἄδικον, μετὰ πάσησ δ’ ἀληθείασ ἁπλῶσ εὐνοεῖν ἡμῖν ᾑρημένοισ τί προσῆκεν αὑτοῖσ ὁρμητήριον καταλείπειν χρήσιμον τοῦ πρὸσ ἡμᾶσ πολέμου; ἴστε γὰρ δήπου τοῦτο, οἱ μὲν ἀφιγμένοι σαφῶσ, οἱ δ’ ἄλλοι τούτων ἀκούοντεσ, ὅτι τῆσ Καρδιανῶν πόλεωσ ἐχούσησ ὡσ ἔχει, εἰ γενήσεται τὰ πρὸσ τοὺσ Θρᾷκασ εὐτρεπῆ τῷ Κερσοβλέπτῃ, παρ’ ἡμέραν ἔξεστιν αὐτῷ βαδίζειν ἐπὶ Χερρόνησον ἀσφαλῶσ.

ὥσπερ γὰρ Χαλκὶσ τῷ τόπῳ τῆσ Εὐβοίασ πρὸσ τῆσ Βοιωτίασ κεῖται, οὕτω Χερρονήσου κεῖται πρὸσ τῆσ Θρᾴκησ ἡ Καρδιανῶν πόλισ. ἣν ὃν ἔχει τόπον ὅστισ οἶδεν ὑμῶν, οὐδ’ ἐκεῖν’ ἀγνοεῖ, τίνοσ εἵνεκα καιροῦ περιπεποίηται καὶ διεσπούδασται μὴ λαβεῖν ὑμᾶσ. ὃν οὐ συμπαρασκευάσαι καθ’ ὑμῶν αὐτῶν ὀφείλετε, ἀλλὰ κωλῦσαι καθ’ ὅσον δυνατὸν καὶ σκοπεῖν ὅπωσ μὴ γενήσεται, ἐπεὶ ὅτι γ’ οὐδ’ ἂν ὁντινοῦν καιρὸν παρείη, δεδήλωκεν.

Φιλίππου γὰρ εἰσ Μαρώνειαν ἐλθόντοσ ἔπεμψεν πρὸσ αὐτὸν Ἀπολλωνίδην, πίστεισ δοὺσ ἐκείνῳ καὶ Παμμένει· καὶ εἰ μὴ κρατῶν τῆσ χώρασ Ἀμάδοκοσ ἀπεῖπε Φιλίππῳ μὴ ἐπιβαίνειν, οὐδὲν ἂν ἦν ἐν μέσῳ πολεμεῖν ἡμᾶσ πρὸσ Καρδιανοὺσ ἤδη καὶ Κερσοβλέπτην. καὶ ὅτι ταῦτ’ ἀληθῆ λέγω, λαβὲ τὴν Χάρητοσ ἐπιστολήν. Ἐπιστολή ταῦτα μέντοι δεῖ σκοπουμένουσ ἀπιστεῖν καὶ μὴ τετυφῶσθαι, μηδ’ ὡσ εὐεργέτῃ προσέχειν τὸν νοῦν. οὐ γὰρ ὧν ἀναγκαζόμενοσ φίλοσ εἶναί φησι φενακίζων ὑμᾶσ, χάριν ἐστὶ δίκαιον ὀφείλειν Κερσοβλέπτῃ, οὐδ’ ὧν μίκρ’ ἀναλίσκων ἰδίᾳ καὶ τοῖσ στρατηγοῖσ καὶ τοῖσ ῥήτορσιν Χαρίδημοσ διαπράττεται πρὸσ ὑμᾶσ ἐπαίνουσ αὑτοῦ γράφεσθαι· ἀλλ’ ὧν, ὁσαχοῦ κύριοσ γέγονεν τοῦ πράττειν ὅ τι βούλεται, πανταχοῦ κακῶσ ἐπιχειρῶν ἡμᾶσ ποιεῖν φαίνεται, τούτων πολὺ μᾶλλον ὀργίζεσθαι προσήκει.

οἱ μὲν τοίνυν ἄλλοι πάντεσ, ὅσοι τι παρ’ ὑμῶν εὑρ́ηνται πώποτε, ἐφ’ οἷσ εὖ πεποιήκασιν ὑμᾶσ τετίμηνται, οὗτοσ δ’ εἷσ ἁπάντων τῶν ἄλλων μόνοσ ἐφ’ οἷσ ἐγχειρῶν οὐ δεδύνηται κακῶσ ποιῆσαι.

καίτοι τῷ τοιούτῳ τὸ δίκησ, ἣν ἔδωκε δικαίωσ ἄν, ἀφεῖσθαι, μεγάλη δωρειὰ παρ’ ὑμῶν ἦν. ἀλλ’ οὐ ταῦτα δοκεῖ τοῖσ ῥήτορσιν, ἀλλὰ πολίτησ, εὐεργέτησ, στέφανοι, δωρειαί, δι’ ἃ τούτοισ ἰδίᾳ δίδωσιν· οἱ δ’ ἄλλοι πεφενακισμένοι κάθησθε, τὰ πράγματα θαυμάζοντεσ. τὸ τελευταῖον δὲ νυνὶ κἂν φύλακασ κατέστησαν ὑμᾶσ ἐκείνου διὰ τοῦ προβουλεύματοσ τούτου, εἰ μὴ τὴν γραφὴν ἐποιησάμεθ’ ἡμεῖσ ταυτηνί, καὶ τὸ τοῦ μισθοφόρου καὶ θεραπεύοντοσ ἐκεῖνον ἔργον ἡ πόλισ ἂν διεπράττετο, ἐφρούρει Χαρίδημον.

καλόν γ’, οὐ γάρ; ὦ Ζεῦ καὶ θεοί, ὃσ αὐτόσ ποτε τοὺσ ὑμετέρουσ ἐχθροὺσ μισθὸν λαμβάνων ἐδορυφόρει, τοῦτον ὑφ’ ὑμετέρου ψηφίσματοσ φανῆναι φυλαττόμενον. ἴσωσ τοίνυν ἐκεῖν’ ἄν τίσ μ’ ἔροιτο, τί δήποτε ταῦτ’ εἰδὼσ οὕτωσ ἀκριβῶσ ἐγὼ καὶ παρηκολουθηκὼσ ἐνίοισ τῶν ἀδικημάτων εἰάσα, καὶ οὔθ’ ὅτ’ αὐτὸν ἐποιεῖσθε πολίτην οὐδὲν ἀντεῖπον, οὔθ’ ὅτ’ ἐπῃνεῖτε, οὔθ’ ὅλωσ πρότερον, πρὶν τὸ ψήφισμα τουτὶ γενέσθαι, λόγον οὐδέν’ ἐποιησάμην.

ἐγὼ δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πρὸσ ὑμᾶσ ἅπασαν ἐρῶ τὴν ἀλήθειαν. καὶ γὰρ ὡσ ἀνάξιοσ ἦν ᾔδειν, καὶ παρῆν ὅτε τούτων ἠξιοῦτο, καὶ οὐκ ἀντεῖπον· ὁμολογῶ. διὰ τί;

ὅτι, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πρῶτον μὲν ἀσθενέστερον ἡγούμην ἔσεσθαι πολλῶν ψευδομένων ἑτοίμωσ περὶ αὐτοῦ πρὸσ ὑμᾶσ ἕνα τἀληθῆ λέγοντ’ ἐμαυτόν· ἔπειθ’ ὧν μὲν ἐκεῖνοσ εὑρίσκετ’ ἐξαπατῶν ὑμᾶσ, μὰ τὸν Δία καὶ θεοὺσ πάντασ οὐδενὸσ εἰσῄει μοι φθονεῖν, κακὸν δ’ οὐδὲν ἑώρων ὑπερφυὲσ πεισομένουσ ὑμᾶσ, εἴ τιν’ ἠδικηκότα πόλλ’ ἀφίετε καὶ προὐκαλεῖσθέ τι τοῦ λοιποῦ ποιεῖν ὑμᾶσ ἀγαθόν· ἐν γὰρ τῷ πολίτην ποιεῖσθαι καὶ στεφανοῦν ταῦτ’ ἐνῆν ἀμφότερα. ἐπειδὴ δ’ ὁρῶ προσκατασκευαζόμενόν τι τοιοῦτον δι’ οὗ, ἂν μόνον εὐτρεπίσηται τοὺσ ἐνθάδ’ ἐξαπατήσοντασ ὑμᾶσ ὑπὲρ αὑτοῦ, τῶν γ’ ἔξω φίλων καὶ βουλομένων ἄν τι ποιεῖν ὑμᾶσ ἀγαθὸν κἀκεῖνον κωλύειν ἐναντία πράττειν ὑμῖν, οἱο͂ν Ἀθηνόδωρον λέγω, Σίμωνα, Βιάνορα, Ἀρχέβιον τὸν Βυζάντιον, τοὺσ Θρᾷκασ τοὺσ δύο, τοὺσ βασιλέασ, τούτων μηδενὶ μήτ’ ἐναντιωθῆναι μήτε κωλύειν ἐκεῖνον ἐξέσται, τηνικαῦθ’ ἥκω καὶ κατηγορῶ.

καὶ νομίζω τὸ μέν, οἷσ ἔμελλεν ἐκεῖνοσ λαβὼν μηδὲν ὑπερμέγεθεσ τὴν πόλιν βλάψειν, ἀντιλέγειν ἢ κακῶσ ἰδίᾳ πεπονθότοσ ἢ συκοφαντοῦντοσ εἶναι, τὸ δέ, ἐφ’ οἷσ μέγα πρᾶγμ’ ἀλυσιτελὲσ τῇ πόλει κατεσκευάζετο, ἐναντιοῦσθαι χρηστοῦ καὶ φιλοπόλιδοσ ἀνδρὸσ ἔργον εἶναι.

διὰ ταῦτ’ ἐπ’ ἐκείνοισ οὐδὲν εἰπὼν νῦν λέγω. ἔστιν τοίνυν τισ αὐτοῖσ τοιοῦτοσ λόγοσ δι’ οὗ προσδοκῶσι παράξειν ὑμᾶσ, ὡσ ὁ Κερσοβλέπτησ καὶ Χαρίδημοσ ἴσωσ ἐναντί’ ἔπραττον τῇ πόλει τόθ’ ὅτ’ ἦσαν ἐχθροί, νῦν δὲ φίλοι καὶ χρησίμουσ παρέχουσιν ἑαυτούσ.

οὐ δὴ δεῖ μνησικακεῖν· οὐδὲ γὰρ Λακεδαιμονίουσ ὅτ’ ἐσῴζομεν, οὐκ ἀνεμιμνῃσκόμεθ’ εἴ τι κακῶσ ἐποίησαν ἡμᾶσ ὄντεσ ἐχθροί, οὐδὲ Θηβαίουσ, οὐδ’ Εὐβοέασ τὰ τελευταῖα νυνί. ἐγὼ δ’ ἡγοῦμαι τοῦτον τὸν λόγον, εἰ μὲν ἔν τινι καιρῷ, βοηθείασ γεγραμμένησ τῷ Κερσοβλέπτῃ καὶ τῷ Χαριδήμῳ, κωλυόντων ἡμῶν ταύτην, ἔλεγον, ὀρθῶσ ἂν λέγεσθαι·

εἰ δὲ τοιούτου μὲν μηδενὸσ ὄντοσ μηδὲ γεγραμμένου, βουλόμενοι δὲ μείζω τοῦ δέοντοσ ποιῆσαι διὰ τοῦ παρ’ ὑμῶν ἄδειαν λαβεῖν τοὺσ ἐκείνου στρατηγούσ, δεινὰ ποιεῖν αὐτοὺσ ἡγοῦμαι. οὐ γάρ ἐστι δίκαιον, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοὺσ τῶν σωθῆναι ζητούντων λόγουσ πρὸσ ὑμᾶσ λέγειν ὑπὲρ τῶν ὅπωσ ἀδικεῖν αὑτοῖσ ἐξέσται πραττόντων. χωρὶσ δὲ τούτων, εἰ μὲν ἐχθρὸσ ὢν κακῶσ ἐποίει, φίλοσ δὲ φήσασ μετεβέβλητο, τάχ’ ἂν ταῦτά τισ ἤκουεν·

ἐπειδὴ δ’ οὐ τοιοῦτ’ ἐστίν, ἀλλ’ ἐξ οὗ φίλοσ εἶναι προσποιεῖται, ἐκ τούτου πλεῖσθ’ ὑμᾶσ ἐξηπάτηκεν, εἰ μὴ καὶ δι’ ἐκεῖνα μισεῖν, διά γε ταῦτ’ ἀπιστεῖν δήπου προσήκει. καὶ μὴν περὶ τοῦ γε μὴ μνησικακεῖν ἔγωγ’ ὡδί πωσ λέγω· ὁ μὲν εἵνεκα τοῦ κακόν τι ποιεῖν τὰ τοιαῦτ’ ἐξετάζων μνησικακεῖ, ὁ δ’ ὑπὲρ τοῦ μὴ παθεῖν, ἀλλὰ φυλάξασθαι σκοπῶν σωφρονεῖ. ἴσωσ τοίνυν καὶ τοιαύτην τιν’ ἐροῦσ’ ὑπόνοιαν, ὡσ ὡρμηκότα νῦν τὸν ἄνθρωπον φίλον εἶναι καὶ βουλόμενόν τι ποιεῖν ἀγαθὸν τὴν πόλιν εἰσ ἀθυμίαν τρέψομεν, εἰ καταψηφιούμεθα, καὶ ποιήσομεν ὑπόπτωσ ἔχειν πρὸσ ἡμᾶσ.

ἐγὼ δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, θεάσασθ’ ὡσ ἔχω. εἰ μετ’ ἀληθείασ ἁπλῶσ ἦν ἡμῖν φίλοσ καὶ νὴ Δία πάντ’ ἀγάθ’ ἔμελλεν ἡμᾶσ ποιήσειν, οὐδ’ ἂν οὕτωσ ᾤμην δεῖν τοῦτον ἀκούειν τὸν λόγον· οὐδένα γὰρ ἂν νομίζω τοσαῦτ’ ἀγαθὰ ποιῆσαι, δι’ ὃν ὑμῖν προσήκειν ἐπιορκῆσαι καὶ παρ’ ἃ φαίνεται δίκαια τὴν ψῆφον θέσθαι. ἐπειδὴ δὲ καὶ φενακίζων καὶ οὐδ’ ὁτιοῦν ὑγιὲσ πράττων ἐξελέγχεται, δυοῖν ἀγαθοῖν θάτερον ὑμῖν, ἂν καταψηφίσησθε, συμβήσεται·

ἢ γὰρ ἐξαπατῶν παύσεται νομίσασ οὐκέτι λανθάνειν, ἢ εἴπερ αὐτῷ βουλομένῳ πρὸσ ὑμᾶσ ἔστιν οἰκείωσ ἔχειν ὡσ ἀληθῶσ, ἀγαθόν τι ποιεῖν πειράσεται, γνοὺσ ὅτι τῷ φενακίζειν οὐκέθ’ ἃ βούλεται πράξει. ὥστε καὶ εἰ μηδὲ δι’ ἓν τῶν ἄλλων, διὰ τοῦτο καταψηφίσασθαι συμφέρει. ἄξιον τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, κἀκεῖν’ ἐξετάσαι, πῶσ ποθ’ οἱ πάλαι τὰσ τιμὰσ ἔνεμον καὶ τὰσ δωρειὰσ τοῖσ ὡσ ἀληθῶσ εὐεργέταισ, καὶ ὅσοι πολῖται τύχοιεν ὄντεσ καὶ ὅσοι ξένοι.

κἂν μὲν ἴδητ’ ἐκείνουσ ἄμεινον ὑμῶν, καλὸν τὸ μιμήσασθαι, ἂν δ’ ὑμᾶσ αὐτούσ, ἐφ’ ὑμῖν ἔσται τὸ πράττειν. πρῶτον μὲν τοίνυν ἐκεῖνοι Θεμιστοκλέα τὸν τὴν ἐν Σαλαμῖνι ναυμαχίαν νικήσαντα καὶ Μιλτιάδην τὸν ἡγούμενον Μαραθῶνι καὶ πολλοὺσ ἄλλουσ, οὐκ ἴσα τοῖσ νῦν στρατηγοῖσ ἀγάθ’ εἰργασμένουσ, οὐ χαλκοῦσ ἵστασαν οὐδ’ ὑπερηγάπων. οὐκ ἄρα τοῖσ ἑαυτοὺσ ἀγαθόν τι ποιοῦσιν χάριν εἶχον;

σφόδρα γ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ ἀπεδίδοσάν γε καὶ αὑτῶν κἀκείνων ἀξίαν· ὄντεσ γὰρ πολλοῦ πάντεσ ἄξιοι προὔκρινον ἐκείνουσ αὑτῶν ἡγεῖσθαι. ἔστι δὲ σώφροσιν ἀνθρώποισ καὶ πρὸσ ἀλήθειαν βουλομένοισ σκοπεῖν πολὺ μείζων τιμὴ τῆσ χαλκῆσ εἰκόνοσ τὸ καλῶν κἀγαθῶν ἀνδρῶν κεκρίσθαι πρώτουσ. καὶ γάρ τοι τῶν ἔργων τῶν τότ’, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, οὐδενὸσ ἀπεστέρησαν ἑαυτούσ, οὐδ’ ἔστιν οὐδεὶσ ὅστισ ἂν εἴποι τὴν ἐν Σαλαμῖνι ναυμαχίαν Θεμιστοκλέουσ, ἀλλ’ Ἀθηναίων, οὐδὲ τὴν Μαραθῶνι μάχην Μιλτιάδου, ἀλλὰ τῆσ πόλεωσ.

νῦν δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πολλοὶ τοῦτο λέγουσιν, ὡσ Κέρκυραν εἷλε Τιμόθεοσ καὶ τὴν μόραν κατέκοψεν Ἰφικράτησ καὶ τὴν περὶ Νάξον ἐνίκα ναυμαχίαν Χαβρίασ· δοκεῖτε γὰρ αὐτοὶ τῶν ἔργων τούτων παραχωρεῖν τῶν τιμῶν ταῖσ ὑπερβολαῖσ αἷσ δεδώκατ’ ἐπ’ αὐτοῖσ ἑκάστῳ τούτων. τὰσ μὲν δὴ πολιτικὰσ δωρειὰσ οὕτωσ ἐκεῖνοί τε καλῶσ καὶ λυσιτελούντωσ αὑτοῖσ ἐδίδοσαν καὶ ἡμεῖσ οὐκ ὀρθῶσ·

τὰσ δὲ τῶν ξένων πῶσ; ἐκεῖνοι Μένωνι τῷ Φαρσαλίῳ δώδεκα μὲν τάλαντ’ ἀργυρίου δόντι πρὸσ τὸν ἐπ’ Ηιὄνι τῇ πρὸσ Ἀμφιπόλει πόλεμον, τριακοσίοισ δ’ ἱππεῦσι πενέσταισ ἰδίοισ βοηθήσαντι, οὐκ ἐψηφίσαντο, αὐτὸν ἄν τισ ἀποκτείνῃ, ἀγώγιμον εἶναι, ἀλλὰ πολιτείαν ἔδοσαν καὶ ταύτην ἱκανὴν ὑπελάμβανον εἶναι τὴν τιμήν. καὶ πάλιν Περδίκκᾳ τῷ κατὰ τὴν τοῦ βαρβάρου ποτ’ ἐπιστρατείαν βασιλεύοντι Μακεδονίασ, τοὺσ ἀναχωροῦντασ ἐκ Πλαταιῶν τῶν βαρβάρων διαφθείραντι καὶ τέλειον τἀτύχημα ποιήσαντι τῷ βασιλεῖ, οὐκ ἐψηφίσαντ’ ἀγώγιμον, ἄν τισ ἀποκτείνῃ Περδίκκαν, ᾧ βασιλεὺσ ἐχθρὸσ δι’ ἡμᾶσ ἀπεδέδεικτο, ἀλλὰ πολιτείαν ἔδωκαν μόνον.

καὶ γάρ τοι τότε μὲν οὕτω τίμιον ἦν πᾶσιν ἀνθρώποισ τὸ γενέσθαι πολίταισ παρ’ ὑμῖν ὥσθ’ ὑπὲρ τοῦ τυχεῖν τούτου τηλικαῦθ’ ὑμᾶσ ἀγάθ’ ἤθελον ποιεῖν, νῦν δ’ οὕτωσ ἄτιμον ὥστε τῶν τετυχηκότων πολλοὶ πλείω κακὰ τῶν φανερῶσ ἐχθρῶν εἰσιν ὑμᾶσ εἰργασμένοι. οὐ μόνον δ’ αὕτη τῆσ πόλεωσ ἡ δωρειὰ προπεπηλάκισται καὶ φαύλη γέγονεν, ἀλλὰ καὶ πᾶσαι διὰ τὴν τῶν καταράτων καὶ θεοῖσ ἐχθρῶν ῥητόρων, τῶν τὰ τοιαῦτα γραφόντων ἑτοίμωσ, πονηρίαν, οἳ τοσαύτην ὑπερβολὴν πεποίηνται τῆσ αὑτῶν αἰσχροκερδείασ ὥστε τὰσ τιμὰσ καὶ τὰσ παρ’ ὑμῶν δωρειάσ, ὥσπερ οἱ τὰ μικρὰ καὶ κομιδῇ φαῦλ’ ἀποκηρύττοντεσ, οὕτω πωλοῦσιν ἐπευωνίζοντεσ καὶ πολλοῖσ ἀπὸ τῶν αὐτῶν λημμάτων γράφοντεσ πᾶν ὅ τι ἂν βούλωνται.

πρῶτον μέν, ἵνα τῶν τελευταίων πρώτων μνησθῶμεν, Ἀριοβαρζάνην ἐκεῖνον οὐ μόνον αὐτὸν καὶ τοὺσ υἱεῖσ τρεῖσ ὄντασ πάντων ἠξίωσαν ὅσων ἐβουλήθησαν, ἀλλὰ καὶ δύ’ Ἀβυδηνούσ, μισαθηναιοτάτουσ καὶ πονηροτάτουσ ἀνθρώπουσ, προσέθηκαν αὐτῷ Φιλίσκον καὶ Ἀγαυόν.

πάλιν Τιμοθέου δόξαντόσ τι ποιῆσαι τῶν δεόντων ὑμῖν, πρὸσ τῷ πάνθ’ ἃ μέγιστ’ ἦν αὐτῷ δοῦναι προσέθηκαν αὐτῷ Φρασιηρίδην καὶ Πολυσθένην, ἀνθρώπουσ οὐδ’ ἐλευθέρουσ, ἀλλ’ ὀλέθρουσ καὶ τοιαῦτα πεποιηκότασ οἱᾶ λέγειν ὀκνήσειεν ἄν τισ εὖ φρονῶν. τὸ τελευταῖον δὲ νῦν, ἐπειδὴ Κερσοβλέπτην ἠξίουν ὧν αὐτοῖσ ἐδόκει, καὶ περὶ τούτων ἦν ἡ σπουδή, προστιθέασιν δύ’ αὐτῷ, τὸν μὲν ὅσ’ ὑμεῖσ ἀκηκόατ’ εἰργασμένον κακά, τὸν δ’ ὅλωσ οὐδεὶσ οἶδεν ἀνθρώπων τίσ ἐστιν, Εὐδέρκην ὄνομα.

τοιγάρτοι διὰ ταῦτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, μικρά, ἃ πρὸ τοῦ μεγάλ’ ἦν, φαίνεται, καὶ τὸ πρᾶγμ’ ἤδη καὶ πορρωτέρω βαδίζει καὶ οὐκέτι ταῦτ’ ἀπόχρη, ἀλλ’ εἰ μὴ καὶ φυλάξεθ’ ἕκαστον τούτων, ἐκείνων γ’ οὐδεμία χάρισ, ὡσ ἐοίκεν. τοῦ μέντοι ταῦθ’ οὕτωσ αἰσχρῶσ προεληλυθέναι, εἰ δεῖ μετὰ παρρησίασ εἰπεῖν τἀληθῆ, οὐδένεσ ὑμῶν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, μᾶλλόν εἰσιν αἴτιοι.

οὐδὲ γὰρ δίκην ἔτι λαμβάνειν ἐθέλετε παρὰ τῶν ἀδικούντων, ἀλλὰ καὶ τοῦτ’ ἐξελήλυθεν ἐκ τῆσ πόλεωσ. καίτοι σκέψασθ’ ὡσ ἐκόλαζον οἱ πρόγονοι τοὺσ ἀδικοῦντασ ἑαυτούσ, εἰ παραπλησίωσ ὑμῖν. ἐκεῖνοι Θεμιστοκλέα λαβόντεσ μεῖζον ἑαυτῶν ἀξιοῦντα φρονεῖν ἐξήλασαν ἐκ τῆσ πόλεωσ καὶ μηδισμὸν κατέγνωσαν·

καὶ Κίμωνα, ὅτι τὴν πάτριον μετεκίνησε πολιτείαν ἐφ’ ἑαυτοῦ, παρὰ τρεῖσ μὲν ἀφεῖσαν ψήφουσ τὸ μὴ θανάτῳ ζημιῶσαι, πεντήκοντα δὲ τάλαντ’ ἐξέπραξαν. καὶ τοῦτον τὸν τρόπον προσεφέροντο τηλικαῦτ’ αὐτοὺσ ἀγάθ’ εἰργασμένοισ ἀνθρώποισ. δικαίωσ· οὐ γὰρ αὐτοῖσ ἀπεδίδοντο τὴν αὑτῶν ἐλευθερίαν καὶ μεγαλοψυχίαν τῶν ἔργων, ἀλλὰ χρηστοὺσ μὲν ὄντασ ἐτίμων, ἀδικεῖν δ’ ἐπιχειροῦσιν οὐκ ἐπέτρεπον. ὑμεῖσ δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοὺσ τὰ μέγιστ’ ἀδικοῦντασ καὶ φανερῶσ ἐξελεγχομένουσ, ἂν ἓν ἢ δύ’ ἀστεῖ’ εἴπωσιν καὶ παρὰ τῶν φυλετῶν τινεσ ᾑρημένοι σύνδικοι δεηθῶσιν, ἀφίετε·

ἂν δὲ καὶ καταψηφίσησθέ του, πέντε καὶ εἴκοσι δραχμῶν ἐτιμήσατε. καὶ γάρ τοι τότε μὲν τὰ μὲν τῆσ πόλεωσ ἦν εὔπορα καὶ λαμπρὰ δημοσίᾳ, ἰδίᾳ δ’ οὐδεὶσ ὑπερεῖχε τῶν πολλῶν. τεκμήριον δέ·

τὴν Θεμιστοκλέουσ μὲν οἰκίαν καὶ τὴν Μιλτιάδου καὶ τῶν τότε λαμπρῶν, εἴ τισ ἄρ’ ὑμῶν οἶδεν ὁποία ποτ’ ἐστίν, ὁρᾷ τῶν πολλῶν οὐδὲν σεμνοτέραν οὖσαν, τὰ δὲ τῆσ πόλεωσ οἰκοδομήματα καὶ κατασκευάσματα τηλικαῦτα καὶ τοιαῦθ’ ὥστε μηδενὶ τῶν ἐπιγιγνομένων ὑπερβολὴν λελεῖφθαι, προπύλαια ταῦτα, νεώσοικοι, στοαί, Πειραιεύσ, τἄλλ’ οἷσ κατεσκευασμένην ὁρᾶτε τὴν πόλιν. νῦν δ’ ἰδίᾳ μὲν ἑκάστῳ τῶν τὰ κοινὰ πραττόντων τοσαύτη περιουσία ἐστὶν ὥστε τινὲσ μὲν αὐτῶν πολλῶν δημοσίων οἰκοδομημάτων σεμνοτέρασ τὰσ ἰδίασ κατεσκευάκασιν οἰκίασ, γῆν δ’ ἔνιοι πλείω πάντων ὑμῶν τῶν ἐν τῷ δικαστηρίῳ συνεώνηνται·

δημοσίᾳ δ’ ὑμεῖσ ἃ μὲν οἰκοδομεῖτε καὶ κονιᾶτε, ὡσ μικρὰ καὶ γλίσχρα, αἰσχύνη λέγειν. ἀλλ’ ἔχετ’ εἰπεῖν ὅ τι κοινῇ κτησάμενοι καταλείψετε, ὥσπερ ἐκεῖνοι Χερρόνησον, Ἀμφίπολιν, δόξαν ἔργων καλῶν; ἣν οἱ τοιοῦτοι πολῖται πάντ’ ἀναλίσκοντεσ τρόπον οὐχ οἱοῖ́ τ’ εἰσὶν ἀφανίσαι, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι. εἰκότωσ·

τότε μὲν γὰρ τῷ κυρίῳ τῶν φόρων γενομένῳ τάξαι Ἀριστείδῃ οὐδὲ μιᾷ δραχμῇ πλείω τὰ ὑπάρχοντ’ ἐγένετο, ἀλλὰ καὶ τελευτήσαντ’ αὐτὸν ἔθαψεν ἡ πόλισ· ὑμῖν δ’, εἴ τι δέοισθε, χρήμαθ’ ὑπῆρχε κοινῇ πλεῖστα τῶν πάντων Ἑλλήνων, ὥσθ’ ὁπόσου χρόνου ψηφίσαισθ’ ἐξιέναι, τοσούτου μισθὸν ἔχοντεσ ἐξῇτε. νῦν δ’ οἱ μὲν τὰ κοινὰ διοικοῦντεσ ἐκ πτωχῶν εὔποροι καὶ πολλοῦ χρόνου τροφὴν ἄφθονόν εἰσιν ἡτοιμασμένοι· ὑμῖν δ’ οὐδὲ μιᾶσ ἡμέρασ ἐφόδι’ ἐστὶν ἐν τῷ κοινῷ, ἀλλ’ ἅμα δεῖ τι ποιεῖν, καὶ πόθεν οὐκ ἔχετε. τότε μὲν γὰρ ὁ δῆμοσ ἦν δεσπότησ τῶν πολιτευομένων, νῦν δ’ ὑπηρέτησ. αἴτιοι δ’ οἱ τὰ τοιαῦτα γράφοντεσ, καὶ συνεθίζοντεσ ὑμᾶσ ὑμῶν μὲν αὐτῶν καταφρονεῖν, ἕνα δ’ ἢ δύο θαυμάζειν ἀνθρώπουσ.

εἶθ’ οὗτοι κληρονομοῦσι τῆσ ὑμετέρασ δόξησ καὶ τῶν ἀγαθῶν, ὑμεῖσ δ’ οὐδ’ ὁτιοῦν ἀπολαύετε, ἀλλὰ μάρτυρέσ ἐστε τῶν ἑτέρων ἀγαθῶν, οὐδενὸσ ἄλλου μετέχοντεσ ἢ τοῦ ἐξαπατᾶσθαι. καίτοι πηλίκον τί ποτ’ ἂν στενάξειαν οἱ ἄνδρεσ ἐκεῖνοι, οἱ ὑπὲρ δόξησ καὶ ἐλευθερίασ τελευτήσαντεσ, καὶ πολλῶν καὶ καλῶν ἔργων ὑπομνήματα καταλιπόντεσ, εἰ ἄρ’ αἴσθοινθ’ ὅτι νῦν ἡ πόλισ εἰσ ὑπηρέτου σχῆμα καὶ τάξιν προελήλυθεν, καὶ Χαρίδημον εἰ χρὴ φρουρεῖν βουλεύεται; Χαρίδημον; οἴμοι. ἀλλ’ οὐ τοῦτ’ ἔστι τὸ δεινόν, εἰ τῶν προγόνων, οἳ διενηνόχασιν ἁπάντων ἀρετῇ, χεῖρον βουλευόμεθα, ἀλλ’ ὅτι καὶ πάντων ἀνθρώπων.

πῶσ γὰρ οὐκ αἰσχρὸν Αἰγινήτασ μὲν τουτουσί, νῆσον οἰκοῦντασ οὕτω μικρὰν καὶ οὐδὲν ἔχοντασ ἐφ’ ᾧ μέγα χρὴ φρονεῖν αὐτούσ, Λάμπιν, ὃσ μέγιστα ναυκλήρια κέκτηται τῶν Ἑλλήνων, καὶ κατεσκεύακεν τὴν πόλιν αὐτοῖσ καὶ τὸ ἐμπόριον, μηδέπω καὶ τήμερον πολίτην πεποιῆσθαι, ἀλλὰ μόλισ τῆσ ἀτελείασ αὐτὸν ἠξιωκέναι τῆσ τοῦ μετοικίου· καὶ Μεγαρέασ τουτουσὶ τοὺσ καταράτουσ οὕτωσ εὖ τὰ παρ’ αὑτοῖσ σεμνύνειν ὥσθ’ Ἕρμωνα τὸν κυβερνήτην, τὸν μετὰ Λυσάνδρου λαβόντα τριήρεισ διακοσίασ ὅτ’ ἐν Αἰγὸσ ποταμοῖσ ἠτυχήσαμεν ἡμεῖσ, πεμψάντων Λακεδαιμονίων καὶ κελευόντων ποιήσασθαι πολίτην ἀποκρίνασθαι ὅτι, ὅταν αὐτοὺσ ἴδωσι Σπαρτιάτην αὐτὸν πεποιημένουσ, τότε καὶ αὐτοὶ Μεγαρέα ποιήσονται·

καὶ Ὠρείτασ ἐκείνουσ, μέροσ τέταρτον Εὐβοίασ οἰκοῦντασ, τὸν Χαρίδημον τοῦτον αὐτόν, ᾧ μήτηρ μὲν ὑπάρχει πολῖτισ ἐκεῖ, πατὴρ δ’ οὐκ ἐρῶ τίσ ἢ πόθεν οὐδὲν γὰρ δεῖ πλείω τῶν ἀναγκαίων αὐτὸν ἐξετάζεσθαι, ἀλλ’ ὅμωσ, τὸ ἥμισυ τοῦ γένουσ αὐτοῦ συμβαλλομένου, τοῦ ἡμίσεοσ μέχρι τῆσ τήμερον ἡμέρασ οὐκ ἠξιώκασιν, ἀλλ’ εἰσ τοὺσ νόθουσ ἐκεῖ συντελεῖ, καθάπερ ποτ’ ἐνθάδ’ εἰσ Κυνόσαργεσ οἱ νόθοι·

ὑμεῖσ δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πάσησ τῆσ πόλεωσ μεταδόντεσ αὐτῷ καὶ τετιμηκότεσ ἄλλοισ, ἔτι καὶ τοῦτ’ αὐτῷ προσθήσετε;

ὅτι τί; ποίασ ἔλαβεν ναῦσ ὑμῖν δι’ ἃσ ὑπὸ τῶν ἀπολωλεκότων ἐπιβουλεύεται; ἢ ποίαν πόλιν παρέδωκεν αἰχμάλωτον λαβών; ἢ τίνασ κινδύνουσ ὑπὲρ ὑμῶν κεκινδύνευκεν; ἢ τίνασ ἐχθροὺσ τοὺσ αὐτοὺσ ὑμῖν ᾕρηται; οὐδ’ ἂν εἷσ εἰπεῖν ἔχοι. περὶ δὴ τῶν νόμων ὧν παραγεγράμμεθ’, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, βούλομαι μικρὰ πρὸσ ὑμᾶσ εἰπὼν καταβαίνειν, ἃ νομίζω μνημονεύοντασ ἂν ὑμᾶσ ἄμεινον φυλάττειν, ἂν παράγειν καὶ φενακίζειν οὗτοι ζητῶσιν.

ὁ πρῶτοσ νόμοσ ἄντικρυσ εἴρηκεν, ἄν τισ ἀποκτείνῃ, τὴν βουλὴν δικάζειν· ὁ δέ, ἄν τισ ἀποκτείνῃ, εὐθὺσ ἔγραψεν ἀγώγιμον εἶναι. τοῦτο φυλάττετε καὶ μέμνησθε, ὅτι πάντων ἐναντιώτατόν ἐστι τῷ κρίνειν τὸ μὴ διδόντα κρίσιν ἔκδοτον ποιεῖν. οὐκ ἐᾷ μετὰ ταῦθ’ ὁ δεύτεροσ νόμοσ οὐδὲ τὸν ἑαλωκότ’ ἀνδροφόνον λυμαίνεσθαι οὐδὲ χρήματα πράττεσθαι·

ὁ δ’ ἐν τῷ ποιεῖν ἀγώγιμον πάντα ταῦτα δέδωκεν· ἐπὶ γὰρ τοῖσ λαβοῦσιν ἔσται ποιεῖν ὅ τι ἂν βούλωνται. ἀπάγειν ὁ νόμοσ ὡσ τοὺσ θεσμοθέτασ κελεύει, καὶ τοῦτ’, ἂν ἐν τῇ τοῦ πεπονθότοσ λάβῃ τισ πατρίδι· ὁ δ’ ἀγώγιμον αὐτῷ τῷ τὴν αἰτίαν ἐπενεγκόντι δίδωσιν ὡσ αὑτόν, κἂν τῆσ ἀλλοτρίασ που λάβῃ. ἔστιν ἐφ’ οἷσ ἀδικήμασιν δέδωκεν ἀποκτείνειν ὁ νόμοσ·

ὁ δ’ οὐδὲν ὑπειπών, κἂν ἐπὶ τούτοισ τισ κτείνῃ, δίδωσιν ἔκδοτον τὸν ἀθῷον ἀφειμένον ἐν τοῖσ νόμοισ. ἄν τισ πάθῃ τι τοιοῦτον, δίκασ ὁ νόμοσ κελεύει αἰτεῖν πρῶτον· ὁ δὲ τοὐναντίον οὐδεμίαν κρίσιν οὔτ’ αὐτὸσ εἰπὼν οὔτε παρ’ ὧν ἀξιοῖ λαβεῖν αἰτήσασ, ἀγώγιμον εὐθὺσ ἔγραψεν, κἄν τισ ἀφαιρῆται, παραχρῆμ’ ἔκσπονδον. τὸ ἀνδρολήψιον, παρ’ οἷσ ἂν ὁ δράσασ ᾖ, ἂν μὴ διδῶσι δίκασ, κελεύουσιν οἱ νόμοι μέχρι τριῶν εἶναι·

ὁ δέ, ἂν ἀφέληταί τισ τὸν ἄγοντα μὴ βουλόμενοσ πρὸ δίκησ ἐκδοῦναι, εὐθὺσ ἔκσπονδον ποιεῖ. οὐκ ἐᾷ νόμον, ἂν μὴ τὸν αὐτὸν ἐπὶ πᾶσι τιθῇ τισ, εἰσφέρειν· ὁ δ’ ἐπ’ ἀνδρὶ γράφει ψήφισμ’ ἴδιον. οὐκ ἐᾷ ψήφισμ’ ὁ νόμοσ κυριώτερον εἶναι νόμου· ὁ δ’ ὑπαρχόντων τοσούτων νόμων ψήφισμα ποιεῖ κύριον τοὺσ νόμουσ ἀναιρῶν. ταῦτα φυλάττετε καὶ μεμνημένοι κάθησθε.

καὶ τὰσ μὲν παραγωγάσ, ἃσ οὗτοι ποιήσονται, χαίρειν ἐᾶτε καὶ μὴ ἐπιτρέπετε λέγειν αὐτοῖσ, κελεύετε δὲ δεῖξαι ποῦ γέγραφεν κρίσιν, ἢ ποῦ γέγραφεν, ἄν τισ ἁλῷ φόνου, κατὰ τούτου τὰσ τιμωρίασ. εἰ γὰρ ἢ τὸν ἄλλοθί που κριθέντα καὶ ἑαλωκότα ὅτι δεῖ κολάζειν ἔγραψεν, ἢ αὐτὸσ ἔγραψεν κρίσιν εἰ πεποίηκεν ἢ οὒ καὶ εἰ δικαίωσ ἢ ἀδίκωσ, οὐκ ἂν ἠδίκει. εἰ δὲ τὸ τῆσ αἰτίασ ὄνομ’ αὐτὸ γράψασ ἄν τισ ἀποκτείνῃ, καὶ ὑπερβὰσ τὸ καὶ ἁλῷ φόνου, καὶ τὸ δόξῃ ἀπεκτονέναι, καὶ τὸ δίκασ ὑπεχέτω τοῦ φόνου, καὶ τὸ τὰσ τιμωρίασ εἶναι κατ’ αὐτοῦ τὰσ αὐτὰσ ἅσπερ ἂν τὸν Ἀθηναῖον κτείνῃ, καὶ πάνθ’ ὅσ’ ἐστὶ δίκαι’ ὑπερβὰσ ἀγώγιμον εἶναι γέγραφεν, μὴ φενακίζεσθε, ἀλλ’ εὖ ἴσθ’ ὅτι πάντων παρανομώτατ’ εἴρηκεν.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Demosthenes, Speeches 21-30, Κατὰ Ἀριστοκράτους

(데모스테네스, Speeches 21-30, Κατὰ Ἀριστοκράτους)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION