Dio, Chrysostom, Orationes, περὶ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ δ.

(디오, 크리소토모스, 연설, περὶ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ δ.)

φασί ποτε Ἀλέξανδρον Διογένει συμβαλεῖν οὐ πάνυ τι σχολάζοντα πολλὴν ἄγοντι σχολήν. ἦν γὰρ ὁ μὲν βασιλεὺσ Μακεδόνων τε καὶ ἄλλων πολλῶν, ὁ δὲ φυγὰσ ἐκ Σινώπησ. ταῦτα δὲ λέγουσι καὶ γράφουσι πολλοί, τὸν Ἀλέξανδρον οὐχ ἧττον θαυμάζοντεσ καὶ ἐπαινοῦντεσ, ὅτι τοσούτων ἄρχων καὶ τῶν τότε μέγιστον δυνάμενοσοὐχ ὑπερεώρα πένητοσ ἀνθρώπου συνουσίαν νοῦν ἔχοντοσ καὶ δυναμένου καρτερεῖν. οἱ γὰρ ἄνθρωποι χαίρουσι φύσει πάντεσ τιμωμένην ὁρῶντεσ φρόνησιν ὑπὸ τῆσ μεγίστησ ἐξουσίασ τε καὶ δυνάμεωσ, ὥστε οὐ μόνον τἀληθῆ διηγοῦνται περὶ τῶν τοιούτων, ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ πλάττουσιν ὑπερβάλλοντεσ, προσέτι καὶ τἄλλαἀφαιρούμενοι τῶν φρονίμων, οἱο͂ν χρήματα καὶ τιμὰσ καὶ τὴν τοῦ σώματοσ δύναμιν, ὅπωσ διὰ μόνην δόξωσι τιμᾶσθαι τὴν ξύνεσιν.

ὡσ δὲ εἰκὸσ ἐκείνοισ γενέσθαι τὴν ξυνουσίαν , εἴποιμ’ ἄν, ἐπειδὴ καὶ τυγχάνομεν σχολὴν ἄγοντεσ ἀπὸ τῶν ἄλλων πραγμάτων.

ἦν μὲν γάρ, ὥσ φασιν, ὁ Ἀλέξανδροσ ἀνθρώπων φιλοτιμότατοσ καὶ μάλιστα δόξησ ἐραστὴσ καὶ τοῦ καταλιπεῖν ὡσ μέγιστον αὑτοῦ ὄνομα ἐν πᾶσιν Ἕλλησι καὶ βαρβάροισ, καὶ ἐπεθύμει γε τιμᾶσθαι σχεδὸν οὐχ ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων μόνον πανταχοῦ, ἀλλ’ εἴ πωσ δυνατὸν ἦν, ὑπό τε τῶν ὀρνίθων καὶ τῶν ἐν τοῖσ ὄρεσι θηρίων.

τῶν μὲν οὖν ἄλλων πάντων κατεφρόνει καὶ οὐδένα ᾤετο ἀξιόμαχον αὑτῷ περὶ τούτου τοῦ πράγματοσ, οὔτε τὸν Πέρσην οὔτε τὸν Σκύθην οὔτε τὸν Ἰνδὸν οὔτε ἐν τοῖσ Ἕλλησιν οὐδένα οὔτε ἄνδρα οὔτε πόλιν.

ᾐσθάνετο γὰρ ὅτι μικροῦ διεφθαρμένοι πάντεσ εἰσὶ τὰσ ψυχὰσ ὑπὸ τρυφῆσ καὶ ἀργίασ καὶ τοῦ κερδαίνειν καὶ ἡδονῆσ ἥττονεσ.

πολλάκισ δὲ ἐθαύμαζε καὶ ἐζηλοτύπει τῆσ τε ἀνδρείασ τοῦτον καὶ τῆσ καρτερίασ, καὶ μάλιστα τῆσ δόξησ, ὅτι τοιοῦτοσ ὢν πᾶσι τοῖσ Ἕλλησι γιγνώσκοιτο καὶ θαυμάζοιτο, καὶ οὐδεὶσ ἠδύνατο τῶν ἄλλων οἱο͂σ ἐκεῖνοσ γενέσθαι τῇ φιλοτιμίᾳ·

καὶ ὅτι αὐτῷ μὲν ἔδει τῆσ Μακεδόνων φάλαγγοσ καὶ τοῦ Θετταλῶν ἱππικοῦ καὶ Θρᾳκῶν καὶ Παιόνων καὶ ἄλλων πολλῶν, εἰ μέλλοι βαδίζειν ὅποι βούλοιτο καὶ τυγχάνειν ὧν ἐπιθυμοῖ·

ὁ δὲ μόνοσ ἀπῄει πάνυ ἀσφαλῶσ οὐ μόνον ἡμέρασ, ἀλλὰ καὶ νυκτόσ, ἔνθα αὐτῷ ἐδόκει· καὶ ὅτι αὐτὸσ μὲν χρυσίου καὶ ἀργυρίου παμπόλλου ἐδεῖτο, ὥστε ἐπιτελέσαι τι ὧν ἐβούλετο·

ἔτι δὲ εἰ μέλλοι πειθομένουσ ἕξειν Μακεδόνασ καὶ τοὺσ ἄλλουσ Ἕλληνασ, θεραπευτέον αὐτῷ τούσ τε ἄρχοντασ καὶ τὸν ἄλλον ὄχλον λόγοισ τε καὶ δώροισ πολλάκισ· ὁ δὲ οὐδένα ἀνθρώπων ὑπῄει θωπεύων, ἀλλὰ τἀληθῆ πρὸσ ἅπαντασ λέγων καὶ οὐδεμίαν δραχμὴν κεκτημένοσ ὡσ ἐβούλετο ἔπραττε καὶ τῶν προκειμένων οὐδενὸσ ἀπετύγχανε καὶ τὸν βίον ἔζη μόνοσ, ὃν ἡγεῖτο ἄριστον καὶ εὐδαιμονέστατον, καὶ οὐκ ἂν ἠλλάξατο τὴν ἐκείνου βασιλείαν οὐδὲ τὸν τῶν Περσῶν τε καὶ Μήδων πλοῦτον ἀντὶ τῆσ ἑαυτοῦ πενίασ.

διὰ ταῦτα δὴ δακνόμενοσ, εἴ τισ αὐτοῦ διοίσει ῥᾳδίωσ οὕτωσ καὶ ἀπραγμόνωσ ζῶν, καὶ προσέτι οὐχ ἧττον ὀνομαστὸσ ἔσοιτο, τυχὸν δέ τι καὶ ὠφεληθήσεσθαι νομίζων ἀπὸ τῆσ συνουσίασ τἀνδρόσ, πάλαι μὲν ἐπεθύμει θεάσασθαι τὸν ἄνδρα καὶ συγγενέσθαι αὐτῷ·

ἐπεὶ δὲ ἧκεν εἰσ Κόρινθον καὶ τάσ τε πρεσβείασ ἀπεδέξατο τὰσ παρὰ τῶν Ἑλλήνων καὶ τἄλλα τὰ τῶνξυμμάχων διῴκησεν, ἔφη τοῖσ περὶ αὐτὸν ὅτι σχολάσαι τι βούλοιτο, καὶ ᾤχετο, οὐκ ἐπὶ θύρασ τοῦ Διογένουσ·

ἑστίαν δὲ ἐνόμιζε τὴν γῆν ἅπασαν, ἥπερ ἐστὶ κοινὴ τῶν ἀνθρώπων ἑστία καὶ τροφόσ.

καὶ τότε ἐτύγχανεν ἐν τῷ Κρανείῳ διατρίβων μόνοσ·

οὐδὲ γὰρ μαθητάσ τινασ οὐδὲ τοιοῦτον ὄχλον περὶ αὑτὸν εἶχεν, ὥσπερ οἱ σοφισταὶ καὶ αὐληταὶ καὶ οἱ διδάσκαλοι τῶν χορῶν. προσῆλθεν οὖν αὐτῷ καθημένῳ καὶ ἠσπάσατο. καὶ ὃσ ἀνέβλεψεπρὸσ αὐτὸν γοργόν, ὥσπερ οἱ λέοντεσ, καὶ ἐκέλευσεν ἀποστῆναι σμικρόν· ἐτύγχανε γὰρ ἀλεαινόμενοσ πρὸσ τὸν ἥλιον. ὁ οὖν Ἀλέξανδροσ εὐθὺσ ἠγάσθη τοῦ ἀνδρὸσ τὸ θάρσοσ καὶ τὴν ἡσυχίαν, ὅτι οὐ κατεπλάγη ἐπιστάντοσ αὐτῷ.

καὶ γάρ πωσ πεφύκασιν οἱ μὲν θαρραλέοι τοὺσ θαρραλέουσ φιλεῖν, οἱ δὲ δειλοὶ τοὺσ μὲν ὑφορῶνταικαὶ μισοῦσιν ὡσ ἐχθρούσ, τοὺσ δὲ ἀγεννεῖσ προσίενται καὶ ἀγαπῶσιν. ὅθεν τοῖσ μὲν ἀλήθεια καὶ παρρησία πάντων ἐστὶν ἥδιστον, τοῖσ δὲ κολακεία καὶ ψεῦδοσ, καὶ ἀκούουσιν ἡδέωσ οἱ μὲν τῶν πρὸσ χάριν ὁμιλούντων, οἱ δὲ τῶν πρὸσ ἀλήθειαν. ὁ οὖν Διογένησ ὀλίγον ἐπισχὼν ἤρετο αὐτὸν ὅστισ εἰή καὶ τί βουλόμενοσ ἥκοι πρὸσ αὐτόν,ἤ, ἔφη, τῶν ἐμῶν τι ληψόμενοσ;

ἦ γάρ, ἔφη, χρήματα ἔστι σοι καὶ ἔχεισ ὅτου ἂν μεταδοίησ; πολλά γε, εἶπε, καὶ πολλοῦ ἄξια, ὧν σὺ οὐκ οἶδα εἴ ποτε δυνήσῃ μεταλαβεῖν. οὐ μέντοι ἁ̓όρασ οὐδὲ λέβητασ’ οὐδὲ κρατῆρασ οὐδὲ κλίνασ καὶ τραπέζασ τυγχάνω κεκτημένοσ, ὥσ τινέσ φασι κεκτῆσθαι Δαρεῖον ἐν Πέρσαισ. τί δέ, ἔφη, οὐκ οἶσθα Ἀλέξανδρον τὸν βασιλέα;

τό γε ὄνομα, εἶπεν, ἀκούω πολλῶν λεγόντων, ὡσ κολοιῶν περιπετομένων, αὐτὸν δὲ οὐ γιγνώσκω· οὐ γάρ εἰμι ἔμπειροσ αὐτοῦ τῆσ διανοίασ.

ἀλλὰ νῦν, ἔφη, γνώσῃ καὶ τὴν διάνοιαν· ἥκω γὰρ ἐπ’ αὐτὸ τοῦτο, ἐμαυτόν τε παρέξων σοι καταμαθεῖν καὶ σὲ ὀψόμενοσ. ἀλλὰ χαλεπῶσ, ἔφη, με ἂν ἴδοισ, ὥσπερ τὸ φῶσ οἱ τὰ ὄμματα ἀσθενεῖσ. τόδε δέ μοι εἰπέ, σὺ ἐκεῖνοσ εἶ Ἀλέξανδροσ, ὃν λέγουσιν ὑποβολιμαῖον; καὶ ὃσ ἀκούσασ ἠρυθρίασε μὲν καὶ ὠργίσθη, κατέσχε δ’ ἑαυτόν· μετενόει δέ, ὅτι εἰσ λόγουσ ἠξίωσεν ἐλθεῖν ἀνδρὶ σκαιῷ τε καὶ ἀλαζόνι, ὡσ αὐτὸσ ἐνόμιζεν.

ὁ οὖν Διογένησ καταμαθὼν αὐτὸν τεταραγμένον, ἐβουλήθη μεταβαλεῖν αὐτοῦ τὴν ψυχήν, ὥσπερ οἱ παῖδεσ τοὺσ ἀστραγάλουσ.

εἰπόντοσ δὲ αὐτοῦ, Πόθεν δέ σοι ἐπῆλθεν ἡμᾶσ ὑποβολιμαίουσ εἰπεῖν; ὁπόθεν, ἔφη, καὶ τὴν μητέρα σου ἀκούω ταῦτα περὶ σοῦ λέγειν. ἢ οὐκ Ὀλυμπιάσ ἐστιν ἡ εἰποῦσα ὅτι οὐκ ἐκ Φιλίππου τυγχάνεισ γεγονώσ, ἀλλ’ ἐκ δράκοντοσ ἢ Ἄμμωνοσ ἢ οὐκ οἶδα ὅτου ποτὲ θεῶν ἢ ἀνθρώπων ἢ θηρίων; καίτοι οὕτωσ ὑποβολιμαῖοσ ἂν εἰήσ. ἢ σὺ τοὺσ ἀλεκτρυόνασ οὐ καλεῖσ νόθουσ, οἳ ἂν ὦσιν ἐξ ἀνομοίων;

ἢ οὐ μείζων σοι δοκεῖ διαφορὰ θεοῦ πρὸσ γυναῖκα θνητὴν ἢ γενναίου ἀλεκτρυόνοσ; εἰ οὖν γέγονασ οὕτωσ καθάπερ φασί, καὶ σὺ νόθοσ ἂν εἰήσ ὥσπερ ἀλεκτρυών. τυχὸν δὲ καὶ μαχιμώτατοσ ἔσῃ τῶν ἄλλων διὰ ταύτην τὴν νοθείαν. ἐνταῦθα ὁ Ἀλέξανδροσ ἐμειδίασεν, καὶ ἥσθη ὡσ οὐδέποτε, καὶ ἔδοξεν αὐτῷ ὁ Διογένησ οὐ μόνον οὐ σκαιόσ, ἀλλὰ καὶ δεξιώτατοσ ἁπάντων καὶ μόνοσ εἰδὼσ χαρίζεσθαι.

τί οὖν, ἔφη, πότερον ἀληθὴσ ἢ ψευδὴσ εἶναι δοκεῖ σοι ὁ λόγοσ; ἄδηλον, ἔφη, ἐστίν· ἐὰν μὲν γὰρ ᾖσ σώφρων καὶ ἀνδρεῖοσ καὶ τὴν τοῦ Διὸσ ἐπιστάμενοσ τέχνην τὴν βασιλικήν, οὐθέν σε κωλύει τοῦ Διὸσ εἶναι υἱόν·

ἐπεὶ τοῦτό γε καὶ Ὅμηρόν φασι λέγειν, ὅτι πατήρ ἐστιν ὁ Ζεύσ, ὥσπερ τῶν θεῶν, καὶ τῶν ἀνδρῶν, ἀλλ’ οὐ τῶν ἀνδραπόδων οὐδὲ τῶν φαύλων τε καὶ ἀγεννῶν οὐδενόσ·

ἐὰν δὲ δειλὸσ ᾖσ καὶ τρυφερὸσ καὶ ἀνελεύθεροσ, οὔτε σοι θεῶν οὔτε ἀνθρώπων τῶν ἀγαθῶν προσήκει. ἀλλὰ τοῖσ μὲν ἐν Θήβαισ Σπαρτοῖσ ποτε λεγομένοισ σημεῖον λέγεται εἶναι τοῦ γένουσ λόγχη τισ οἶμαι ἐπὶ τοῦσώματοσ·

ὅστισ δὲ τοῦτο τὸ σημεῖον μὴ ἔχοι, οὐ δοκεῖν τῶν Σπαρτῶν εἶναι· τοῖσ δὲ τοῦ Διὸσ ἐκγόνοισ οὐκ οἰεί σημεῖον ἐνεῖναι τῇ ψυχῇ, ἐξ οὗ φανεροὶ ἔσονται τοῖσ δυναμένοισ γνωρίζειν εἴτε ἐξ ἐκείνου γεγονότεσ εἰσὶν εἴτε μή; πάνυ οὖν ἥσθη τούτῳ τῷ λόγῳ ὁ Ἀλέξανδροσ. μετὰ δὲ τοῦτο ἤρετο αὐτόν, Πῶσ ἄν, ἔφη, κάλλισταβασιλεύοι τισ;

καὶ ὃσ δεινὸν ὑποβλέψασ, Ἀλλ’ οὐδὲ ἔστιν, ἔφη, βασιλεύειν κακῶσ οὐ μᾶλλον ἢ κακῶσ ἀγαθὸν εἶναι. ὁ γὰρ βασιλεὺσ ἀνθρώπων ἄριστόσ ἐστιν, ἀνδρειότατοσ ὢν καὶ δικαιότατοσ καὶ φιλανθρωπότατοσ καὶ ἀνίκητοσ ὑπὸ παντὸσ πόνου καὶ πάσησ ἐπιθυμίασ. ἢ σὺ οἰεί τὸν ἀδύνατον ἡνιοχεῖν ἡνίοχον εἶναι τοῦτον;

ἢ τὸν ἄπειρον τοῦ κυβερνᾶν κυβερνήτην, ἢ τὸν οὐκ ἐπιστάμενον ἰᾶσθαι ἰατρόν;

οὐκ ἔστιν. καθάπερ οὖν οὐκ ἔστι κυβερνᾶν μὴ κυβερνητικῶσ, οὕτωσ οὐδὲ βασιλεύειν μὴ βασιλικῶσ, οὐδ’ ἂν πάντεσ φῶσιν Ἕλληνεσ καὶ βάρβαροι καὶ πολλὰ διαδήματα καὶ σκῆπτρα καὶ τιάρασ προσάψωσιν αὐτῷ, καθάπερ τὰ περιδέραια τοῖσ ἐκτιθεμένοισ παιδίοισ, ἵνα μὴ ἀγνοῆται. καὶ ὁ Ἀλέξανδροσ φοβηθεὶσ μὴ ἄρα ἄπειροσ ἀναφανῇ τῆσ βασιλικῆσ ἐπιστήμησ, Καὶ τίσ, ἔφη, σοι δοκεῖ τὴν τέχνην ταύτην παραδιδόναι;

ἢ ποῖ δεῖ πορευθέντα μαθεῖν;

ὁ οὖν Διογένησ εἶπεν, Ἀλλ’ ἐπίστασαι αὐτήν, εἴπερ ἀληθὴσ ὁ τῆσ Ὀλυμπιάδοσ λόγοσ καὶ γέγονασ ἐκ τοῦ Διόσ· ἐκεῖνοσγάρ ἐστιν ὁ τὴν ἐπιστήμην ταύτην πρῶτοσ καὶ μάλιστα ἔχων καὶ οἷσ ἐθέλει μεταδιδούσ· οἷσ δὲ ἂν μεταδῷ, πάντεσ οὗτοι Διὸσ παῖδέσ εἰσί τε καὶ λέγονται. ἢ σὺ οἰεί τοὺσ σοφιστὰσ εἶναι τοὺσ διδάσκοντασ βασιλεύειν;

ἀλλ’ ἐκείνων μὲν οἱ πολλοὶ οὐχ ὅπωσ βασιλεύειν, ἀλλ’ οὐδὲ ζῆν ἴσασιν. οὐκ οἶσθα, ἔφη, ὅτι διττή ἐστιν ἡ παιδεία, ἡ μέν τισ δαιμόνιοσ, ἡ δὲ ἀνθρωπίνη;

ἡ μὲν οὖν θεία μεγάλη καὶ ἰσχυρὰ καὶ ῥᾳδία, ἡ δὲ ἀνθρωπίνη μικρὰ καὶ ἀσθενὴσ καὶ πολλοὺσ ἔχουσα κινδύνουσ καὶ ἀπάτην οὐκ ὀλίγην· ὅμωσ δὲ ἀναγκαία προσγενέσθαι ἐκείνῃ, εἰ ὀρθῶσ γίγνοιτο. καλοῦσι δὲ οἱ πολλοὶ ταύτην μὲν παιδείαν, , καὶ νομίζουσι τὸν πλεῖστα γράμματα εἰδότα, Περσικά τε καὶ Ἑλληνικὰ καὶ τὰ Σύρων καὶ τὰ Φοινίκων, καὶ πλείστοισ ἐντυγχάνοντα βιβλίοισ, τοῦτον σοφώτατον καὶ μάλιστα πεπαιδευμένον·

πάλιν δὲ ὅταν ἐντύχωσι τῶν τοιούτων τισὶ μοχθηροῖσ καὶ δειλοῖσ καὶ φιλαργύροισ, ὀλίγου ἄξιόν φασι τὸ πρᾶγμα · τὴν δὲ ἑτέραν ἐνίοτε μὲν παιδείαν, ἐνίοτε δὲ ἀνδρείαν καὶ μεγαλοφροσύνην. καὶ οὕτω δὴ Διὸσ παῖδασ ἐκάλουν οἱ πρότερον τοὺσ τῆσ ἀγαθῆσ παιδείασ ἐπιτυγχάνοντασ καὶ τὰσ ψυχὰσ ἀνδρείουσ, πεπαιδευμένουσ ὡσ Ἡρακλέα ἐκεῖνον.

οὐκοῦν ὅστισ ἂν ἐκείνην τὴν παιδείαν ἔχῃ καλῶσ πεφυκώσ, ῥᾳδίωσ καὶ ταύτησ γίγνεται μέτοχοσ, ὀλίγα ἀκούσασ καὶ ὀλιγάκισ, αὐτὰ τὰ μέγιστα καὶ κυριώτατα, καὶ μεμύηται καὶ φυλάττει ἐν τῇ ψυχῇ.

καὶ οὐδεὶσ ἂν αὐτόν τι τούτων ἀφέλοιτο οὔτε καιρὸσ οὔτε ἄνθρωποσ σοφιστήσ, ἀλλ’ οὐδ’ ἂν πυρί τισ ἐκκαῦσαι βουλόμενοσ·

ἀλλὰ κἂν ἐμπρήσῃ τισ τὸν ἄνθρωπον, ὥσπερ τὸν Ἡρακλέα φασὶν αὑτὸν ἐμπρῆσαι, μένοι ἂν αὐτοῦ τὰ δόγματα ἐν τῇ ψυχῇ, καθάπερ οἶμαι τῶν κατακαιομένων νεκρῶν τοὺσ ὀδόντασ φασὶ διαμένειν, τοῦ ἄλλου σώματοσ δαπανηθέντοσ ὑπὸ τοῦ πυρόσ. προσέτι δέ, ἐὰν μὲν ἀνδρὶ περιπέσῃ ὥσπερ ὁδὸν ἐπισταμένῳ, ῥᾳδίωσ ἐκεῖνοσ ἐπέδειξεν αὐτῷ, καὶ μαθὼν εὐθὺσ ἄπεισιν·

ἐὰν δὲ ἀγνοοῦντι καὶ ἀλαζόνι κατατρίψει περιάγων αὐτόν, ὁτὲ μὲν πρὸσ ἀνατολάσ, ὁτὲ δὲ πρὸσ δύσιν, ὁτὲ δὲ πρὸσ μεσημβρίαν ἕλκων, οὐδὲν αὐτὸσ εἰδώσ, ἀλλὰ εἰκάζων, καὶ πολὺ πρότερον αὐτὸσ ὑπὸ τοιούτων ἀλαζόνων πεπλανημένοσ. ὥσπερ γὰρ αἱ ἀμαθεῖσ καὶ ἀκόλαστοι κύνεσ ἐν τῇ θήρᾳ μηδὲν ξυνεῖσαι μηδὲ γνωρίσασαι τὸ ἴχνοσ ἐξαπατῶσιν ἄλλασ τῇ φωνῇ καὶ τῷ σχήματι, ὡσεἰδυῖαί τε καὶ ὁρῶσαι, καὶ πολλαὶ συνέπονται ταύταισ, αἱ ἀφρονέσταται σχεδὸν ταῖσ μάτην φθεγγομέναισ, τούτων δ’ αἱ μὲν ἄφθογγοι καὶ σιωπῶσαι μόναι αὐταὶ ἐξαπατῶνται, αἱ δὲ προπετέσταται καὶ ἀνοητόταται μιμούμεναι τὰσ πρώτασ θορυβοῦσι καὶ φιλοτιμοῦνται ἄλλασ ἐξαπατᾶν, τοιοῦτον εὑρ́οισ ἂν καὶ περὶ τοὺσκαλουμένουσ σοφιστάσ πολὺν ὄχλον ἐνίοτε συνεπόμενον ἀνθρώπων ἠλιθίων·

καὶ γνώσῃ ὅτι οὐδὲν διαφέρει σοφιστὴσ ἄνθρωποσ εὐνούχου ἀκολάστου.

εὐνούχῳ παρέβαλεν, καὶ ἤρετο αὐτόν.

ἂν τάσ τε νύκτασ καὶ τὰσ ἡμέρασ συνῶσιν αὐταῖσ.

καὶ παρὰ τοῖσ σοφισταῖσ οὖν πολλοὺσ εὑρήσεισ γηράσκοντασ ἀμαθεῖσ, πλανωμένουσ ἐν τοῖσ λόγοισ πολὺ κάκιον ἢ τὸν Ὀδυσσέα φησὶν Ὅμηροσ ἐν τῇ θαλάττῃ, καὶ πρότερον εἰσ ᾅδου ἂν ἀφίκοιτο, ὥσπερ ἐκεῖνοσ, ἢ γένοιτο ἀνὴρ ἀγαθὸσ λέγων τε καὶ ἀκούων. καὶ σύ, ἐπείπερ οὕτω πέφυκασ, ἐὰν τύχῃσ ἐπισταμένου ἀνδρόσ, ἱκανή σοί ἐστι μία ἡμέρα πρὸσ τὸ συνιδεῖν τὸ πρᾶγμα καὶ τὴν τέχνην, καὶ οὐδὲν ἔτι δεήσῃ ποικίλων σοφισμάτων ἢ λόγων·

ἐὰν δὲ μὴ τύχῃσ διδασκάλου τοῦ Διὸσ ἢ ἄλλου τοιούτου, ταχὺ καὶ σαφῶσ φράζοντοσ ἃ δεῖ ποιεῖν,οὐδέν σοι πλέον, οὐδὲ ἂν ὅλον κατατρίψῃσ τὸν βίον ἀγρυπνῶν τε καὶ ἀσιτῶν παρὰ τοῖσ κακοδαίμοσι σοφισταῖσ. τοῦτο δὲ οὐκ ἐγὼ λέγω νῦν, ἀλλ’ Ὅμηροσ ἐμοῦ πρότεροσ.

ἢ οὐκ ἔμπειροσ εἶ τῶν Ὁμήρου ἐπῶν; ὁ δὲ Ἀλέξανδροσ μέγιστον ἐφρόνει, ὅτι ἠπίστατο μὲν τὸ ἕτερον ποίημα ὅλον, τὴν Ἰλιάδα, πολλὰ δὲ καὶ τῆσ Ὀδυσσείασ. θαυμάσασ οὖν ἔφη, Καὶ ποῦ διείλεκται περὶ τούτων Ὅμηροσ; ἐκεῖ, ἔφη, ὅπου τὸν Μίνω λέγει τοῦ Διὸσ ὀαριστήν. ἢ οὐ τὸ ὀαρίζειν ὁμιλεῖν ἐστιν; οὐκοῦν ὁμιλητὴν τοῦ Διόσ φησιν αὐτὸν εἶναι, ὥσπερ ἂν εἰ ἔφη μαθητήν.

ἆρ’ οὖν ὑπὲρ ἄλλων αὐτὸν οἰεί ὁμιλεῖν τῷ Διὶ πραγμάτων ἢ τῶν δικαίων καὶ βασιλικῶν; ἐπεί τοι καὶ λέγεται δικαιότατοσ ὁ Μίνωσ πάντων γενέσθαι. πάλιν δὲ ὅταν λέγῃ διοτρεφεῖσ τοὺσ βασιλέασ καὶ διιφίλουσ, ἄλλο τι οἰεί λέγειν αὐτὸν τὴν τροφὴν ταύτην, ἢ διδασκαλίαν καὶ μαθητείαν;

ἢ σὺ οἰεί λέγειν αὐτὸν ὑπὸ τοῦ Διὸσ τοὺσ βασιλέασ τρέφεσθαι ὥσπερ ὑπὸ τίτθησ γάλακτι καὶ οἴνῳ καὶ σιτίοισ, ἀλλ’ οὐκ ἐπιστήμῃ καὶ ἀληθείᾳ; ὁμοίωσ δὲ καὶ φιλίαν ἄλλην ἢ τὸ ταὐτὰ βούλεσθαι καὶ διανοεῖσθαι, ὁμόνοιάν τινα οὖσαν;

οὕτωσ γὰρ δήπου καὶ τοῖσ ἀνθρώποισ δοκοῦσιν οἱ φίλοι πάντων μάλιστα ὁμονοεῖν καὶ μὴ διαφέρεσθαι περὶ μηδενόσ. ὃσ ἂν οὖν τῷ Διὶ φίλοσ ᾖ καὶ ὁμονοῇ πρὸσ ἐκεῖνον, ἔσθ’ ὅπωσ ἀδίκου τινὸσ ἐπιθυμήσει πράγματοσ ἢ πονηρόν τι καὶ αἰσχρὸν διανοηθήσεται;

αὐτὸ δὲ τοῦτο ἐοίκε δηλοῦν καὶ ὅταν ἐγκωμιάζων τινὰ λέγῃ τῶν βασιλέων ̔ποιμένα λαῶν’. τοῦ γὰρ ποιμένοσ οὐκ ἄλλο τι ἔργον ἢ πρόνοια καὶ σωτηρία καὶ φυλακὴ προβάτων.

καίτοι ἐνίοτε πολλὰ πρόβατα ἐλαύνει μάγειροσ εἷσ ὠνησάμενοσ ὥστε κατακόπτειν καὶ σφάττειν καὶ δέρειν. ἀλλὰ πλεῖστον διαφέρει μαγειρική τε καὶ ποιμενική, σχεδὸν ὅσον βασιλεία τε καὶ τυραννίσ. ὅτε γοῦν Ξέρξησ καὶ Δαρεῖοσ ἄνωθεν ἐκ Σούσων ἤλαυνον πολὺν ὄχλον Περσῶν τε καὶ Μήδων καὶ Σακῶν καὶ Ἀράβων καὶ Αἰγυπτίων δεῦρο εἰσ τὴν Ἑλλάδα ἀπολούμενον, πότερον βασιλικὸν ἢ μαγειρικὸν ἔπραττον ἔργον λείαν ἐλαύνοντεσ κατακοπησομένην;

καὶ ὁ Ἀλέξανδροσ, Σοί, ἔφη, ὡσ ἐοίκεν, οὐ δοκεῖ βασιλεὺσ εἶναι οὐδὲ ὁ μέγασ βασιλεύσ;

καὶ ὁ Διογένησ μειδιάσασ, Οὐ μᾶλλον, εἶπεν, ὦ Ἀλέξανδρε, ἢ ὁ σμικρὸσ δάκτυλοσ. οὐδ’ ἄρα ἐγώ, ἔφη, καταλύσασ ἐκεῖνον μέγασ βασιλεὺσ ἔσομαι; οἰ τούτου γε ἕνεκα, εἶπεν ὁ Διογένησ.

οὐδὲ γὰρ τῶν παίδων ὁ νικήσασ, ὅταν παίζωσιν, ὡσ αὐτοί φασι, βασιλέασ, τῷ ὄντι βασιλεύσ ἐστιν. οἱ μέντοι παῖδεσ ἴσασιν ὅτι ὁ νενικηκὼσ καὶ λεγόμενοσ βασιλεὺσ σκυτοτόμου υἱόσ ἐστιν ἢ τέκτονοσ, καὶ δεῖ μανθάνειν αὐτὸν τὴν τοῦπατρὸσ τέχνην· ἴσωσ οὖν καὶ ὑμεῖσ τοιοῦτόν τι ποιεῖτε, ἑκάτεροσ ὑμῶν παῖδασ ἔχοντεσ τοὺσ συμφιλονικοῦντασ, ὁ μὲν Πέρσασ καὶ τοὺσ ἄλλουσ τοὺσ κατὰ τὴν Ἀσίαν, σὺ δὲ Μακεδόνασ τε καὶ τοὺσ ἄλλουσ Ἕλληνασ2καὶ ὥσπερ ἐκεῖνοι τῇ σφαίρᾳ στοχάζονται ἀλλήλων, ὁ δὲ πληγεὶσ ἥττηται, καὶ σὺ νῦν Δαρείου στοχάζῃ καὶ σοῦ ἐκεῖνοσ, καὶ τυχὸν ἂν πλήξαισ τε καὶ ἐκβάλοισ αὐτόν·

ἐπισκοπώτεροσ γὰρ εἶναί μοι δοκεῖσ.

ἔπειτα οἱ μετ’ ἐκείνου πρότερον ὄντεσ μετὰ σοῦ ἔσονται καὶ ὑποκύψουσι, καὶ σὺ ὀνομασθήσῃ βασιλεὺσ ἁπάντων.

ὁ οὖν Ἀλέξανδροσπάλιν ἐλυπεῖτο καὶ ἤχθετο. οὐδὲ γὰρ ζῆν ἐβούλετο, εἰ μὴ βασιλεὺσ εἰή τῆσ Εὐρώπησ καὶ τῆσ Ἀσίασ καὶ τῆσ Λιβύησ καὶ εἴ πού τίσ ἐστι νῆσοσ ἐν τῷ Ὠκεανῷ κειμένη. ἐπεπόνθει γὰρ τοὐναντίον ἤ φησιν Ὅμηροσ τὸν Ἀχιλλέα νεκρὸν πεπονθέναι.

ἐκεῖνοσ μὲν γὰρ ἔλεγεν ὅτι ζῶν βούλοιτο θητεύειν ἀνδρὶ παρ’ ἀκλήρῳ, ᾧ μὴ βίοτοσ πολὺσ εἰή, ἢ πᾶσιν νεκύεσσι καταφθιμένοισιν ἀνάσσειν· ὁ δὲ Ἀλέξανδροσ δοκεῖ μοι ἑλέσθαι ἂν καὶ τοῦ τρίτου μέρουσ τῶν νεκρῶν ἄρχειν ἀποθανὼν ἢ ζῆν τὸν ἅπαντα χρόνον θεὸσ γενόμενοσ, εἰ μὴ βασιλεὺσ γένοιτο τῶν ἄλλων θεῶν. μόνου δ’ ἴσωσοὐκ ἂν ὑπερεῖδε τοῦ Διόσ, ὅτι βασιλέα καλοῦσιν αὐτὸν · ὅθεν καὶ ἐκόλαζεν αὐτὸν ὁ Διογένησ πάντα τρόπον.

ἔφη οὖν, ὦ Διόγενεσ, σὺ μέν μοι παίζειν δοκεῖσ· ἐγὼ δὲ ἂν Δαρεῖον ἕλω καὶ ἔτι τὸν Ἰνδῶν βασιλέα, οὐδέν με κωλύσει τῶν πώποτε βασιλέων μέγιστον εἶναι. τί γὰρ ἐμοὶ λοιπόν ἐστι κρατήσαντι Βαβυλῶνοσ καὶ Σούσων καὶ Ἐκβατάνων καὶ τῶν ἐν Ἰνδοῖσ πραγμάτων; ἀποτείνασαι ἑαυτὰσ πέτονται, Ἀλλ’ οὐδὲν ἕξεισ, ἔφη, πλέον οὐδενὸσ οὐδὲ τῷ ὄντι βασιλεύσεισ ἀφ’ ἧσ ἔχεισ διανοίασ, οὐδὲ ἂν ὑπερβαλλόμενοσ τὸ ἐν Βαβυλῶνι τεῖχοσ οὕτωσ ἕλῃσ τὴν πόλιν, ἀλλὰ μὴ διορύττων ἔξωθεν καὶ ὑπορύττων, , οὐδ’ ἂν Κῦρον μιμησάμενοσ κατὰ τὸν ποταμὸν εἰσρυῇσ, ὥσπερ ὕδροσ, οὐδ’ ἂν ἑτέραν προσλάβῃσ μείζω τῆσ Ἀσίασ ἤπειρον, τὸν Ὠκεανὸν διανηξάμενοσ.

καὶ τίσ, εἶπεν, ἔτι μοι καταλείπεται πολέμιοσ, ἐὰν ἕλω τούτουσ οὓσ εἶπον;

ὁ πάντων, ἔφη, δυσμαχώτατοσ, οὐ περσίζων, οὐ μηδίζων τῇ φωνῇ, καθάπερ οἶμαι Δαρεῖοσ, ἀλλὰ μακεδονίζων τε καὶ ἑλληνίζων. καὶ ὃσ ἐταράχθη τε καὶ ἠγωνίασεν μή τινα ἐπίσταιτο ἐν Μακεδονίᾳ ἢ ἐν τῇ Ἑλλάδι παρασκευαζόμενον ὡσ πολεμήσοντα καὶ ἤρετο, τίσ οὗτόσ ἐστιν ἐμὸσ πολέμιοσ ἐν τῇ Ἑλλάδι ἢ Μακεδονίᾳ; σύ, ἔφη, ἀγνοεῖσ, πάντων μάλιστα γιγνώσκειν οἰόμενοσ;

ἔπειτα, ἔφη, οὐκ ἐρεῖσ αὐτόν, ἀλλὰ κρύψεισ; πάλαι γάρ, εἶπε, λέγω, σὺ δὲ οὐκ ἀκούεισ, ὅτι σὺ αὑτῷ μάλιστα ἔχθιστοσ εἶ καὶ πολεμιώτατοσ, μέχρι ἂν ᾖσ κακὸσ καὶ ἀνόητοσ. καὶ οὗτοσ, ἔφη, ἐστὶν ἁνήρ, ὃν σὺ ἀγνοεῖσ, ὡσ οὐδένα ἄλλον. οὐδεὶσ γὰρ τῶν ἀφρόνων καὶ πονηρῶν ἐπίσταται ἑαυτόν.

οὐ γὰρ ἂν τοῦτο πρῶτον προσέταττεν ὁ Ἀπόλλων ὡσ χαλεπώτατον ἑκάστῳ, γνῶναι ἑαυτόν. ἢ οὐ τὴν ἀφροσύνην ἡγῇ μεγίστην καὶ τελεωτάτην πασῶν νόσον καὶ βλάβην τοῖσ ἔχουσι καὶ τὸν ἄφρονα ἄνδρα αὐτὸν αὑτῷ βλαβερώτατον;

ἢ οὐ τὸν βλαβερώτατον ἑκάστῳ καὶ πλείστων κακῶν αἴτιον, τοῦτον ἔχθιστον καὶ πολεμιώτατον ἐκείνῳ ὁμολογεῖσ εἶναι; πρὸσ ταῦτα χαλέπαινε καὶ πήδα, ἔφη, καὶ μιαρώτατον ἀνθρώπων ἐμὲ νόμιζε καὶ λοιδόρει πρὸσ ἅπαντασ, ἐὰν δέ σοι δόξῃ, τῷ δορατίῳ διαπερόνησον·

ὡσ ἀκούσει παρὰ μόνου ἀνθρώπων ἐμοῦ τἀληθῆ, καὶ παρ’ οὐδενὸσ ἄλλου ἂν μάθοισ. πάντεσ γάρ εἰσι χείρουσ ἐμοῦ καὶ ἀνελευθερώτεροι.

ταῦτα δὲ ἔλεγεν ὁ Διογένησ, παρ’ οὐδὲν μὲν ἡγούμενοσ, εἰ καί τι πείσεται, πλὴν σαφῶσ γε εἰδὼσ ὅτι οὐδὲν ἔσοιτο.

ἠπίστατογὰρ τὸν Ἀλέξανδρον δοῦλον ὄντα τῆσ δόξησ καὶ οὐδέποτ’ ἂν ἁμαρτόντα περὶ ἐκείνην. ἔφη οὖν αὐτὸν μηδὲ τὸ σημεῖον τὸ βασιλικὸν ἔχειν.

καὶ ὁ Ἀλέξανδροσ θαυμάσασ, Οὐκ ἄρτι ἔλεγεσ, ἔφη, ὅτι οὐδὲν δεῖ σημείων τῷ βασιλεῖ; ναὶ μὰ Δί’, εἶπε, τῶν γε ἔξωθεν, οῖον τιάρασ καὶ πορφύρασ· τούτων γὰρ οὐδέν ἐστιν ὄφελοσ· τὸ δὲ ἐκ τῆσ φύσεωσ αὐτῷ δεῖ προσεῖναι πάντων μάλιστα. καὶ τί τοῦτό ἐστιν, ἔφη ὁ Ἀλέξανδροσ;

ὃ καὶ τῶν μελιττῶν, ἦ δ’ ὅσ, τῷ βασιλεῖ πρόσεστιν. ἢ οὐκ ἀκήκοασ ὅτι ἐστὶ βασιλεὺσ ἐν ταῖσ μελίτταισ φύσει γιγνόμενοσ, οὐκ ἐκ γένουσ τοῦτο ἔχων, ὥσπερ ὑμεῖσ φατε, ἀφ’ Ἡρακλέουσ ὄντεσ; τί οὖν τοῦτό ἐστιν, εἶπεν ὁ Ἀλέξανδροσ, τὸ σημεῖον; οὐκ ἀκήκοασ, εἶπε, τῶν γεωργῶν ὅτι μόνη ἐκείνη ἡ μέλιττα ἄνευ κέντρου ἐστίν, ὡσ οὐδὲν αὐτῇ δέον ὅπλου πρὸσ οὐδένα;

οὐδεμία γὰρ αὐτῇ τῶν ἄλλων μελιττῶν ἀμφισβητήσει περὶ τῆσ βασιλείασ οὐδὲ μαχήσεται τοῦτο ἐχούσῃ. σὺ δέ μοι δοκεῖσ οὐ μόνον περιπατεῖν, ἀλλὰ καὶ καθεύδειν ἐν τοῖσ ὅπλοισ. οὐκ οἶσθα,ἔφη, ὅτι φοβουμένου ἐστὶν ἀνθρώπου ὅπλα ἔχειν;

φοβούμενοσ δὲ οὐδέποτ’ ἂν οὐδεὶσ γένοιτο βασιλεύσ, οὐ μᾶλλον ἢ δοῦλοσ. ἀκούσασ δὲ ὁ Ἀλέξανδροσ ὀλίγου ἐκ τῆσ χειρὸσ ἀφῆκε τὸ δοράτιον. ταῦτα δὲ ἔλεγεν ὁ Διογένησ, προτρέπων αὐτὸν εὐεργεσίᾳ πιστεύειν καὶ τῷ δίκαιον παρέχειν αὑτόν, ἀλλὰ μὴ τοῖσ ὅπλοισ.

σὺ δέ, ἔφη, καὶτὸν θυμὸν ἐν τῇ ψυχῇ φορεῖσ ἠκονημένον, χαλεπὸν οὕτωσ καὶ βίαιον κέντρον. οὐκ ἀπορρίψασ ταῦτα ἃ νῦν ἔχεισ, ἐξωμίδα λαβὼν λατρεύσεισ τοῖσ αὑτοῦ κρείττοσιν, ἀλλὰ περιελεύσῃ διάδημα ἔχων καταγέλαστον;

μικρῷ δὲ ὕστερον ἴσωσ λόφον φύσεισ καὶ τιάραν, ὥσπερ οἱ ἀλεκτρυόνεσ; οὐκ ἐννενόηκασ τὴν τῶν Σακῶν ἑορτήν, ἣν Πέρσαι ἄγουσιν, οὗ νῦν ὡρ́μηκασ στρατεύεσθαι; καὶ ὃσ εὐθὺσ ἠρώτα, Ποίαν τινά; ἐβούλετο γὰρ πάντα εἰδέναι τὰ τῶν Περσῶν πράγματα.

λαβόντεσ, ἔφη, τῶν δεσμωτῶν ἕνα τῶν ἐπὶ θανάτῳ καθίζουσιν εἰσ τὸν θρόνον τὸν τοῦ βασιλέωσ, καὶ τὴν ἐσθῆτα διδόασιν αὐτῷ τὴν βασιλικήν, καὶ προστάττειν ἐῶσι καὶ πίνειν καὶ τρυφᾶν καὶ ταῖσ παλλακαῖσ χρῆσθαι τὰσ ἡμέρασ ἐκείνασ ταῖσ βασιλέωσ, καὶ οὐδεὶσ οὐδὲν αὐτὸν κωλύει ποιεῖν ὧν βούλεται.

μετὰ δὲ ταῦτα ἀποδύσαντεσ καὶ μαστιγώσαντεσ ἐκρέμασαν. τίνοσ οὖν ἡγῇ τοῦτο εἶναι σύμβολον καὶ διὰ τί γίγνεσθαι παρὰ τοῖσ Πέρσαισ;

οὐχ ὅτι πολλάκισ ἀνόητοι ἄνθρωποι καὶ πονηροὶ τῆσ ἐξουσίασ ταύτησ καὶ τοῦ ὀνόματοσ τυγχάνουσιν, ἔπειτα χρόνον τινὰ ὑβρίσαντεσ αἴσχιστα καὶ τάχιστα ἀπόλλυνται; οὐκοῦν τότε, ἐπειδὰν ἄρωσι τὸν ἄνθρωπον ἐκ τῶν δεσμῶν, εἰκόσ ἐστι τὸν μὲν ἀνόητον καὶ ἄπειρον τοῦ πράγματοσ χαίρειν καὶ μακαρίζειν ἑαυτὸν ἐπὶ τοῖσ γιγνομένοισ, τὸν δὲ εἰδότα ὀδύρεσθαι καὶ μὴ ἐθέλειν ἑκόντα συνακολουθεῖν, ἀλλὰ μᾶλλον, ὥσπερ εἶχε, μένειν ἐν ταῖσ πέδαισ.

μὴ οὖν πρότερον, ὦ μάταιε, βασιλεύειν ἐπιχείρει πρὶν ἢ φρονῆσαι.

τέωσ δέ, ἔφη, κρεῖττον μηδὲν προστάττειν, ἀλλὰ μόνον αὐτὸν ζῆν διφθέραν ἔχοντα. σύ, ἔφη, κελεύεισ ἐμὲ διφθέραν λαβεῖν τὸν ἀφ’ Ἡρακλέουσ γεγονότα καὶ τῶν Ἑλλήνων ἡγεμόνα καὶ Μακεδόνων βασιλέα; πάνυ γε, εἶπεν, ὥσπερ ὁ πρόγονόσ σου. ποῖοσ, ἔφη, πρόγονοσ;

Ἀρχέλαοσ. ἢ οὐκ αἰπόλοσ ἦν ὁ Ἀρχέλαοσ οὐδὲ ἦλθεν εἰσ Μακεδονίαν αἶγασ ἐλαύνων; πότερον οὖν αὐτὸν ἐν πορφύρᾳ μᾶλλον ἢ ἐν διφθέρᾳ οἰεί τοῦτο ποιεῖν; καὶ ὁ Ἀλέξανδροσ ἀνείθη τε καὶ ἐγέλασε καὶ ἔφη, Τὰ περὶ τὸν χρησμόν, ὦ Διόγενεσ, λέγεισ. ὁ δὲ στρυφνῷ τῷ προσώπῳ, Ποῖον, εἶπε, χρησμόν;

οὐκ οἶδα ἔγωγε, πλὴν ὅτι αἰπόλοσ ἦν ὁ Ἀρχέλαοσ. ἀλλ’ ἂν ἀπαλλαγῇσ τοῦ τύφου καὶ τῶν νῦν πραγμάτων, ἔσῃ βασιλεύσ, οὐ λόγῳ τυχόν, ἀλλ’ ἔργῳ· καὶ κρατήσεισ οὐ μόνον τῶν ἀνδρῶν ἁπάντων, ἀλλὰ καὶ τῶν γυναικῶν, ὥσπερ ὁ Ἡρακλῆσ, ὅν σου φῂσ πρόγονον εἶναι. καὶ ὅσ, Ποίων, ἔφη, γυναικῶν;

ἢ δῆλον, ἔφη, ὅτι τῶν Ἀμαζόνων λέγεισ; ἀλλ’ ἐκείνων, ἦ δ’ ὅσ, οὐδὲν ἦν κρατῆσαι χαλεπόν· ἑτέρου δέ τινοσ γένουσ, δεινοῦ καὶ ἀγρίου παντελῶσ.

ἢ οὐκ ἀκήκοασ τὸν Λιβυκὸν μῦθον; καὶ ὃσ οὐκ ἔφη ἀκηκοέναι.

διηγεῖτο δὴ μετὰ ταῦτα προθύμωσ καὶ ἡδέωσ, βουλόμενοσ αὐτὸν παραμυθήσασθαι, καθάπερ αἱ τίτθαι τὰ παιδία, ἐπειδὰν αὐτοῖσ πληγὰσ ἐμβάλωσι, παραμυθούμεναι καὶ χαριζόμεναι μῦθον αὐτοῖσ ὕστερον διηγήσαντο. εὖ δὲ ἴσθι, ἔφη, ὅτι οὐ πρότερον ἔσῃ βασιλεύσ, πρὶν ἂν ἱλάσῃ τὸν αὑτοῦ δαίμονα καὶ θεραπεύσασ ὡσ δεῖ ἀποδείξῃσ ἀρχικόν τε καὶ ἐλευθέριον καὶ βασιλικόν, ἀλλὰ μή, ὡσ νῦν ἔχεισ, δοῦλον καὶ ἀνελεύθερον καὶ πονηρόν.

ἐνταῦθα δὴ ὁ Ἀλέξανδροσ ἐκπεπληγμένοσ τοῦ ἀνθρώπουτὸ ἀνδρεῖον καὶ τὸ ἀδεέσ, νομίσασ πλέον τι τῶν ἄλλων ἐπίστασθαι αἰ τόν, παντοδαπὸσ ἦν ἱκετεύων μὴ φθονῆσαι μηδένα τρόπον, ἀλλὰ φράσαι τίσ ἔστιν ὁ δαίμων αὐτοῦ καὶ πῶσ χρὴ ἱλάσασθαι αὐτόν.

ἤλπιζε γὰρ ὄνομά τι ἀκούσεσθαι δαίμονοσ καὶ θυσίασ τινὰσ ἢ καθαρμούσ, οὓσ δεῖ ἐπιτελέσαι. κατιδὼν οὖν αὐτὸν ὁ Διογένηστεθορυβημένον καὶ σφόδρα τῇ ψυχῇ μετέωρον, προσέπαιζε καὶ περιεῖλκεν, εἴ πωσ δύναιτο κινηθεὶσ ἀπὸ τοῦ τύφου καὶ τῆσ δόξησ μικρόν τι ἀνανῆψαι.

καὶ γὰρ δὴ ᾐσθάνετο αὐτὸν νῦν μὲν ἡδόμενον, νῦν δὲ λυπούμενον ἐν τῷ αὐτῷ καὶ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἄκριτον οὖσαν, ὥσπερ τὸν ἀέρα ἐν ταῖσ τροπαῖσ, ὅταν ἐκ τοῦ αὐτοῦ νέφουσὑῄ τε καὶ λάμπῃ ὁ ἥλιοσ.

συνίει δὲ ὅτι καὶ τοῦ τρόπου κατεφρόνει, ἐν ᾧ διελέγετο πρὸσ αὐτόν, ἅτε οὐδέποτε ἀκηκοὼσ δεινοῦ λέγειν ἀνδρόσ, ἀλλὰ τοὺσ τῶν σοφιστῶν θαυμάζων λόγουσ, ὡσ ὑψηλούσ τε καὶ μεγαλοπρεπεῖσ. πονηρὸσ δὲ ὁ τοῦ πονηροῦ, ὡσαύτωσ δὲ ἐλεύθεροσ μὲν ὁ τοῦ ἐλευθέρου, δοῦλοσ δὲ ὁ τοῦ δούλου, καὶ βασιλικὸσ μὲν ὁ τοῦ βασιλικοῦ καὶ μεγαλόφρονοσ, ταπεινὸσ δὲ ὁ τοῦ ταπεινοῦ καὶ ἀγεννοῦσ.

ἵνα δέ, ἔφη, μὴ καθ’ ἓν ἕκαστον ἐπιὼν πολύ τι πλῆθοσ ἐπάγωμαι λόγων, ἐρῶ τοὺσ κοινοτάτουσ καὶ φανερωτάτουσ δαίμονασ, ὑφ’ ὧν ἅπαντεσ, ὡσ εἰπεῖν, ἐλαύνονται τύραννοι καὶ ἰδιῶται καὶ πλούσιοι καὶ πένητεσ καὶ ὅλα ἔθνη καὶ πόλεισ.

ἐνταῦθα δὴ πάντα ἀνεὶσ κάλων μάλα ὑψηλῶσ καὶ ἀδεῶσ τὸν ἑξῆσ διεπέραινε λόγον. πολλαὶ μέν, ὦ παῖ Φιλίππου, περὶ πάντα κακίαι τε καὶ διαφθοραὶ τῶν ἀθλίων ἀνθρώπων, καὶ τοσαῦται σχεδὸν ὅσασ οὐ δυνατὸν διελθεῖν.

τῷ ὄντι γὰρ κατὰ τὸν ποιητὴν οὐκ ἔστιν οὐδὲν δεινὸν ὧδ’ εἰπεῖν ἔποσ οὐδὲ πάθοσ οὐδὲ συμφορὰν θεήλατον, ἧσ οὐκ ἂν ἄραιτ’ ἄχθοσ ἀνθρώπου φύσισ. τριῶν δὲ ἐπικρατούντων, ὡσ ἔποσ εἰπεῖν, βίων, εἰσ οὓσ μάλιστα ἐμπίπτουσιν οἱ πολλοί, μὰ Δί’ οὐ μετὰ λογισμοῦ σκεψάμενοι καὶ δοκιμάσαντεσ, ἀλόγῳ δὲ ὁρμῇ καὶ τύχῃ προσενεχθέντεσ, τοσούτουσ φατέον εἶναι καὶ δαίμονασ, οἷσ συνέπονται καὶ λατρεύουσιν ὁ πολὺσ καὶ ἀμαθὴσ ὅμιλοσ, ἄλλοι ἄλλῳ, καθάπερ ἡγεμόνι πονηρῷ καὶ μαινομένῳ πονηρὸσ καὶ ἀσελγὴσ θίασοσ.

ἔστι δὲ τούτων ὧν ἔφην βίων ὁ μὲν ἡδυπαθὴσ καὶ τρυφερὸσ περὶ τὰσ τοῦ σώματοσ ἡδονάσ, ὁ δ’ αὖ φιλοχρήματοσ καὶ φιλόπλουτοσ, ὁ δὲ τρίτοσ ἀμφοτέρων ἐπιφανέστερόσ τε καὶ μᾶλλον τεταραγμένοσ, ὁ φιλότιμοσ καὶ φιλόδοξοσ, ἐκδηλοτέραν καὶ σφοδροτέραν ἐπιδεικνύμενοσ τὴν ταραχὴν καὶ τὴν μανίαν, ἐξαπατῶν αὑτόν, ὡσ καλοῦ δή τινοσ ἐραστήν.

κἀκεῖνοι φωνὰσ μὲν οὐκ ἔχουσι προσθεῖναι τοῖσ εἰδώλοισ, εἴδη δὲ οἰκεῖα καὶ σημεῖα ἀπὸ τῆσ φύσεωσ, οἱο͂ν τοὺσ ποταμοὺσ κατακειμένουσ γυμνοὺσ τὸ πλέον, γένειον πολὺ καθεικότασ, μυρίκην ἢ κάλαμον ἐστεφανωμένουσ·

οὐκοῦν καὶ ἡμεῖσ μὴ χείρουσ μηδὲ φαυλότεροι περὶ τοὺσ λόγουσ φανῶμεν ἢ ἐκεῖνοι περὶ τὰσ αὑτῶν τέχνασ, τῷ πλάττειν καὶ ἀφομοιοῦν τοὺσ τρόπουσ τοῦ τριπλοῦ δαίμονοσ τῶν τριῶν βίων, τὴν ἐναντίαν ἕξιν καὶ ἀντίστροφον ἐπιδεικνύμενοι τῆσ τῶν λεγομένων φυσιογνωμόνων ἐμπειρίασ καὶ μαντικῆσ.

οἱ μὲν γὰρ ἀπὸ τῆσ μορφῆσ καὶ τοῦ εἴδουσ τὸ ἦθοσ γιγνώσκουσι καὶ ἀπαγγέλλουσιν, ἡμεῖσδὲ ἀπὸ τῶν ἠθῶν καὶ τῶν ἔργων χαρακτῆρα καὶ μορφὴν ἀξίαν ἐκείνων σπάσωμεν, εἰ ἄρα μᾶλλον ἅψασθαι δυνησόμεθα τῶν πολλῶν καὶ φαυλοτέρων·

πρὸσ τὸ ἀποδεῖξαι τὴν τῶν βίων ἀτοπίαν οὐδὲν ἄσχημον ὂν οὐδὲ νεμεσητὸν καὶ ποιηταῖσ παραβαλλομένουσ καὶ χειροτέχναισ καὶ καθαρταῖσ ,σσσσ εἰ δέοι, σπεύδειν πανταχόθενεἰκόνασ καὶ παραδείγματα πορίζοντασ, ἄν πωσ ἰσχύσωμεν ἀποτρέψαι κακίασ καὶ ἀπάτησ καὶ πονηρῶν ἐπιθυμιῶν, εἰσ ἀρετῆσ δὲ φιλίαν προαγαγεῖν καὶ ἔρωτα ζωῆσ ἀμείνονοσ·

ἢ ὡσ εἰώθασιν ἔνιοι τῶν περὶ τὰσ τελετὰσ καὶ τὰ καθάρσια, μῆνιν Ἑκάτησ ἱλασκόμενοί τε καὶ ἐξάντη φάσκοντεσ ποιήσειν, ἔπειτα οἶμαι φάσματαπολλὰ καὶ ποικίλα πρὸ τῶν καθαρμῶν ἐξηγούμενοι καὶ ἐπιδεικνύντεσ, ἅ φασιν ἐπιπέμπειν χολουμένην τὴν θεόν.

εἰε͂ν·

ὁ μὲν δὴ φιλοχρήματοσ δαίμων χρυσοῦ καὶ ἀργύρου καὶ γῆσ καὶ βοσκημάτων καὶ συνοικιῶν καὶ πάσησ κτήσεωσ ἐραστήσ. ἆρα οὐκ ἂν σκυθρωπόσ τε καὶ συννεφὴσ ἰδεῖν ἐν σχήματι ταπεινῷ καὶ ἀγεννεῖ πλάττοιτο ὑπὸ δημιουργοῦ μὴ φαύλου τὴν τέχνην; τὸ δὲ τῆσ ἀπεχθείασ καὶ τὸ τοῦ μίσουσ καὶ τῶν βλασφημιῶν οὐδαμῇ λογιζόμενοσ, ἔτι δὲ τῇ μὲν ἄλλῃ κτήσει καλλωπισμόν τινα προσεῖναι καὶ διατριβὴν ἡγούμενοσ, τὸ δὲ ἀργύριον ὡσ ἐν βραχυτάτῳ συνειληφέναι τὴν τοῦ πλούτου δύναμιν.

τοῦτο οὖν διώκει καὶ ζητεῖ πανταχόθεν, οὐδέν τι μεταστρεφόμενοσ, οὔτ’ εἰ μετ’ αἰσχύνησ οὔτ’ εἰ μετ’ ἀδικίασ γίγνοιτο, πλὴν ὅσον τὰσ κολάσεισ ὑφορώμενοσ ὁδοιδόκων δειλίᾳ κρατηθείσ, κυνὸσ ἀχρήστου ψυχὴν ἔχων, τὰ μὲν ἁρπάζοντοσ, ἐὰν ἐλπίσῃ λήσεσθαι, τοῖσ δὲ ἐπεμβλέποντοσ καὶ ἄκοντοσ ἀπεχομένου διὰ τοὺσ ἐφεστηκότασ φύλακασ.

μᾶλλον δὲ δούλουσ καὶ ὑπηρέτασ λωβώμενοσ καὶ καταισχύνων πάντα τρόπον, ἐάν τε ἐν ἰδιώτου σχήματι λάβῃ τινὰσ ἐάν τε ἐν βασιλέωσ.

ἢ οὐ πολλοὺσ τῶν καλουμένων βασιλέων ἰδεῖν ἔστι καπήλουσ καὶ τελώνασ καὶ πορνοβοσκούσ;

ἀλλὰ Δρόμωνα μὲν καὶ Σάραμβον, ὅτι ἐν Ἀθήναισ καπηλεύουσι καὶ ὑπὸ Ἀθηναίων τοῦτο ἀκούουσι τὸ ὄνομα, δικαίωσ φαμὲν ἀκούειν, Δαρεῖον δὲ τὸν πρότερον, ὅτι ἐν Βαβυλῶνι καὶ Σούσοισ ἐκαπήλευε, καὶ Πέρσαι αὐτὸν ἔτι καὶ νῦν καλοῦσι κάπηλον, οὐ δικαίωσ κεκλῆσθαι; ἴδιόν γε μὴν τούτῳσυμβέβηκε παρὰ τοὺσ ἄλλουσ δαίμονασ· ἐνίοτε μὲν γὰρ ἄρχει καὶ κρατεῖ τῆσ ψυχῆσ, ἐνίοτε δὲ ἐκείνοισ συνέπεται διὰ τὸ πάσησ ἐπιθυμίασ καὶ σπουδῆσ ὑπηρέτην τε καὶ διάκονον ἀπροφάσιστον εἶναι τὸν πλοῦτον.

ἀλλ’ ἐγὼ λέγω νῦν τὸν αὐτὸν ἡγούμενον καὶ προεστηκότα τῆσ τοῦ δυστυχοῦσ ἀνθρώπου διανοίασ, οὔτε ἐφ’ ἡδονήντινα οὔτε εἰσ δόξαν ἀναφέροντα τὴν τῶν χρημάτων κτῆσιν, οὐδὲ ὡσ ἀναλώσοντα καὶ χρησόμενον ξυνάγοντα, ἀνέξοδον δὲ καὶ ἀχρεῖον φυλάττοντα τὸν πλοῦτον τῷ ὄντι, κατάκλειστον ἔν τισι κρυπτοῖσ καὶ ἀφεγγέσι θαλάμοισ.

εἰε͂ν·

καὶ κατακλίσεισ ἠσκημένασ καὶ διακονίασ ἀκριβεῖσ καθ’ ἑκάστην ἐπιθυμίαν τε καὶ χρείαν, περὶ ταῦτα πάντα δεινῶσ ἐπτοημένοσ, μάλιστα μέντοι καὶ ἀκρατέστατα περὶ τὴν τῶν ἀφροδισίων ὀξεῖανκαὶ διάπυρον μανίαν θηλυκῶν τε καὶ ἀρρενικῶν μίξεων καὶ ἔτι πλειόνων ἀρρήτων καὶ ἀνωνύμων αἰσχρουργιῶν, ἐπὶ πάντα ὁμοίωσ τὰ τοιαῦτα φερόμενοσ καὶ ἄγων, οὐδὲν ἀπώμοτον οὐδὲ ἄπρακτον ποιούμενοσ.

νῦν γὰρ δὴ ἕνα τοῦτον τίθεμεν τὸν ἁπάσασ τὰσ τοιαύτασ παρειληφότα νόσουσ καὶ ἀκρασίασ τῆσ ψυχῆσ, ἵνα μὴ πολύν τινα ἀθροίσωμεν ἑσμὸν μοιχικῶν τινων δαιμονίων καὶ φιλόψων καὶ φιλοίνων καὶ ἄλλων δὴ μυρίων, ἀλλ’ ἁπλῶσ ἕνα δαίμονα τιθῶμεν τὸν ἀκόλαστον καὶ δεδουλωμένον ὑφ’ ἡδονῆσ, ἐὰν μὲν ἐπιρρέῃ ποθὲν ἀνελλιπὲσ τὸ τῆσ χορηγίασ, χρημάτων βασιλικῶν ἤ τινοσ μεγάλησ ἰδιωτικῆσ ὑπούσησ οὐσίασ, ἐν πολλῇ καὶ ἀφθόνῳ κυλινδούμενον ἀσελγείᾳ μέχρι γήρωσ·

εἰ δὲ μή, ταχὺ μάλα ἐξαναλώσαντα τὰ παρόντα, πένητα ἀκρατῆ καὶ ἀκόλαστον ἐν σπάνει καὶ ἱμέρῳ δεινῶσ τῶν ἐπιθυμιῶν λειπόμενον.

ἔτι δέ τινασ οὗτοσ τῶν ὑπ’ αὐτοῦ κρατουμένων εἰσ γυναικεῖον μετέβαλε βίον τε καὶ σχῆμα, ὥσπερ οἱ μῦθοί φασι τοὺσ μεταβαλόντασ ἐξ ἀνθρώπων εἰσ ὄρνιθασ ἢ θηρία, ἐὰν τύχωσι τοιαύτησ ἡττηθέντεσ ἡδονῆσ·

πάλιν δὲ κἀνταῦθα διττὴ χορηγία πέφηνεν.

ὁ μὲν γὰρ ἀσθενήσ τε καὶ ἄτολμοσ ἐκ τούτου τοῦ γένουσ δαίμων ἐπί τε τὰσ γυναικείασ νόσουσ καὶ ἄλλασ αἰσχύνασ, ὁπόσαισ πρόσεστι ζημία καὶ ὀνείδη, προσάγει ῥᾳδίωσ· ὅπου δὲ τιμωρίαι πρόσεισι, θανάτοισ ἢ δεσμοῖσ κολάζουσαι τοὺσ ἐξαμαρτάνοντασ ἢ χρημάτων πολλῶν ἐκτίσεσιν, οὐ πάνυ τι πρὸσ ταῦτα ἐφίησιν. καὶ τὰ θεῖα.

καὶ ὁ μὲν ἀσθενήσ τε καὶ ἄτολμοσ ἔνθα προσθέμενοσ τὴν τοιαύτην αἰσχύνην ὁμολογεῖ οὐδενὸσ ἀνδρείου πράγματοσ ἁπτόμενοσ, ἀλλὰ παραχωρῶν τῶν κοινῶν καὶ πολιτικῶν τοῖσ ἄμεινον βεβιωκόσιν· ὁ δὲ ἰταμὸσ καὶ ἄτρεστοσ, πολλὰσ ὕβρεισ τε καὶ αἰσχύνασ ὑπομείνασ, ὀστράκου, φασί, μεταπεσόντοσ, στρατηγὸσ ἢ δημαγωγὸσ πέφηνεν ὀξὺ καὶ διάτορον βοῶν, ὥσπερ οἱ τῶν δραμάτων ὑποκριταί ἀπορρίψασ μεταξὺ τὴν γυναικείαν στολήν, ἔπειτα στρατιώτου τινὸσ ἢ ῥήτοροσ στολὴν ἁρπάσασ περιέρχεται συκοφάντησ καὶ φοβερόσ, ἀντίον πᾶσι βλέπων.

ἆρ’ οὖν ἀρρενωπόν τι καὶ σεμνὸν εἶδοσ τῷ τοιούτῳ δαίμονι πρέπει ἢ μᾶλλον ὑγρόν τε καὶ μαλθακόν ;

οὐκοῦν τὸ οἰκεῖον αὐτῷ σχῆμαπροσθήσομεν, οὐχ ὃ πλαττόμενοσ ἐνδύεται πολλάκισ · προΐτω γε μὴν νὴ Δία τρυφῶν τε καὶ μύρου καὶ οἴνου ἀποπνέων ἐν κροκωτῷ μετὰ πολλοῦ καὶ ἀτάκτου γέλωτοσ, μεθύοντι προσεοικώσ κωμάζοντι μεθ’ ἡμέραν ἀσελγῆ κῶμον, στεφάνουσ τινὰσ ἐστεφανωμένοσ ἑώλουσ τήν τε κεφαλὴν καὶ περὶ τῷ τραχήλῳ , καὶπλάγιοσ φερόμενοσ, ὀρχούμενόσ τε καὶ ᾅδων θῆλυ καὶ ἄμουσον μέλοσ.

ἀγέσθω δὲ ὑπὸ γυναικῶν ἀναισχύντων καὶ ἀκολάστων, ἄλλων ἐπ’ ἄλλα ἑλκουσῶν, μηδεμίαν αὐτῶν ἀπωθούμενοσ μηδὲ ἀντιλέγων, ἀλλὰ ἑτοίμωσ δὴ καὶ προθύμωσ συνεπόμενοσ.

αἱ δὲ μετὰ πολλοῦ πατάγου κυμβάλων τε καὶαὐλῶν φέρουσαι μαινόμενον αὐτὸν σπουδῇ προΐτωσαν. ὁ δ’ ἐκ μέσων ἀναβοάτω τῶν γυναικῶν ὀξύτερον καὶ ἀκρατέστερον, λευκὸσ ἰδεῖν καὶ τρυφερόσ, αἰθρίασ καὶ πόνων ἄπειροσ, ἀποκλίνων τὸν τράχηλον, ὑγροῖσ τοῖσ ὄμμασι μάχλον ὑποβλέπων, ἀεί ποτε τὸ σῶμα καταθεώμενοσ, τῇ ψυχῇ δὲ οὐδὲν προσέχων οὐδὲ τοῖσ ὑπ’ αὐτῆσ προσταττομένοισ.

τοῦτον ἀγαλματοποιὸσ ἢ γραφεὺσ ἀναγκαζόμενοσ εἰκάζειν οὐκ ἂν ὁμοιότερον ἄλλῳ ἐργάσαιτο ἢ τῷ Σύρων βασιλεῖ μετ’ εὐνούχων καὶ παλλακῶν ἔνδον διαβιοῦντι, στρατοπέδου δὲ καὶ πολέμου καὶ ἀγορᾶσ ἀθεάτῳ τὸ παράπαν.

δὲ καὶ τούτου ἀπάτη, πάνυ ὡραία καὶ πιθανή, κεκοσμημένη κόσμοισπορνικοῖσ, μειδιῶσα καὶ ὑπισχνουμένη πλῆθοσ ἀγαθῶν, ὡσ ἐπ’ αὐτὴν ἄγουσα τὴν εὐδαιμονίαν, ἑώσ ἂν εἰσ τὸ βάραθρον καταβάλῃ λαθοῦσα, εἰσ πολύν τε καὶ ῥυπαρὸν βόρβορον, ἔπειτα ἐάσῃ κυλινδεῖσθαι μετὰ τῶν στεφάνων καὶ τοῦ κροκωτοῦ.

τοιούτῳ δεσπότῃ λατρεύουσαι καὶ τοιαῦτα πάσχουσαι πλανῶνται κατὰ τὸν βίον ὅσαι ψυχαὶ πρὸσ μὲν πόνουσ δειλαὶ καὶ ἀδύνατοι, δεδουλωμέναι δὲ ἡδοναῖσ, φιλήδονοι καὶ φιλοσώματοι, βίον αἰσχρὸν καὶ ἐπονείδιστον οὐχ ἑλόμεναι ζῶσιν, ἀλλὰ ἐνεχθεῖσαι πρὸσ αὐτόν.

οὐκοῦν μετὰ τοῦτον ὁ λόγοσ ὥσπερ ἐν ἀγῶνι σφύττει τρίτον εἰσάγειν, ὡσ ἐκεῖ χορόν, τὸν φιλότιμον, οὐ πάνυ προθύμωσ τὰ νῦν ἀγωνιούμενον, καίτοι φιλόνικον ὄντα τῇ φύσει περὶ πάντα καὶ πρωτεύειν ἀξιοῦντα·

πλὴν οὐ περὶ δόξησ ἢ τιμῆσ ἡ κρίσισ αὐτῷ τὰ νῦν ἐνέστηκεν, ὑπὲρ δὲ πολλῆσ καὶ δικαίασ ἀδοξίασ. φέρε δὴ ποῖόν τι πλάττωμεν τό τε σχῆμα καὶ εἶδοσ τοῦ φιλοτίμου δαίμονοσ;

ἢ δῆλον ὅτι πτερωτόν τε καὶ ὑπηνέμιον κατὰ τὸ ἦθοσ αὐτοῦ καὶ τὴν ἐπιθυμίαν ἅμα τοῖσ πνεύμασι φερόμενον, ὁποίουσ τοὺσ Βορεάδασ ἐνεθυμήθησάν τε καὶ ἔγραψαν οἱ γραφεῖσ, ἐλαφρούσ τε καὶ μεταρσίουσ, ταῖσ τοῦ πατρὸσ αὔραισ συνθέοντασ. ἀλλ’ ἐκεῖνοι μέν, ὁπότε βουληθεῖεν, ἐπεδείκνυντο τὴν αὑτῶν δύναμιν, τέωσ δὲ μετὰ τῶν ἄλλων ἡρώων ἐν τῇ Ἀργοῖ συνέπλεον ναυτιλλόμενοι καὶ τἄλλα πράττοντεσ οὐδενὸσ ἧττον.

ὅταν μὲν αἰθρίασ τύχῃ καὶ γαλήνησ ἢ ζεφύρου τινὸσ ἐπιεικῶσ πνέοντοσ, ἀεὶ μᾶλλον ἀγαλλόμενόσ τε καὶ ἀνιὼν εἰσ αὐτὸν τὸν αἰθέρα, πολλάκισ δ’ ἐν σκοτεινῷ νέφει κρυπτόμενοσ, ἀδοξίασ τινὸσ συντρεχούσησ καὶ ψόγου παρὰ τῶν πολλῶν ἀνθρώπων, οὕσ ἐκεῖνοσ θεραπεύει καὶ τιμᾷ καὶ τῆσ εὐδαιμονίασ τῆσ αὑτοῦ κυρίουσ ἀπέδειξεν.

οὐδέν γε μὴν προσέοικεν ἀσφαλείασ ἕνεκεν οὔτε ἀετοῖσ οὔτε γεράνοισ οὔτε ἄλλῳ τινὶ πτηνῷ γένει τὴν φύσιν, ἀλλὰ μᾶλλον ἄν τισ αὐτὸν προσεικάσειε τῇ Ἰκαρίου βιαίῳ καὶ παρὰ φύσιν φορᾷ, οὐ δυνατὸν τέχνημα ἐπιχειρήσαντοσ Δαιδάλου τεχνήσασθαι.

τοιγαροῦν ὑπὸ νεότητοσ καὶ ἀλαζονείασ ἐπιθυμῶν ὑψηλότεροσ τῶν ἄστρων φέρεσθαι χρόνον μέν τινα ἐσῴζετο βραχύν, χαλωμένων δὲ τῶν δεσμῶν καὶ τοῦ κηροῦ ῥέοντοσ, ἐπωνυμίαν ἀπὸ τοῦδε τῷ πελάγει παρέσχεν, οὗπερ ἠφανίσθη πεσών·

κἀκεῖνοσ ἀσθενέσι καὶ κούφοισ τῷ ὄντι πιστεύσασ πτεροῖσ, λέγω δὲ τιμαῖσ τε καὶ ἐπαίνοισ ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων τῶν πολλῶν ὡσ ἔτυχε γιγνομένοισ, ἐπισφαλῶσ καὶ ἀσταθμήτωσ φέρεται καὶφέρει τὸν ἄνδρα τὸν αὑτοῦ ζηλωτήν τε καὶ ὑπηρέτην, νῦν μὲν ὑψηλὸν καὶ μακάριον πολλοῖσ φαινόμενον, πάλιν δὲ αὖ ταπεινόν τε καὶ ἄθλιον τοῖσ τε ἄλλοισ καὶ πρώτῳ καὶ μάλιστα αὑτῷ δοκοῦντα.

εἰ δέ τῳ οὐ φίλον πτηνὸν αὐτὸν διανοεῖσθαι καὶ ποιεῖν, ὁ δὲ ἀφομοιούτω αὐτὸν τῇ τοῦ Ἰξίονοσ χαλεπῇ καὶ βιαίῳ φορᾷ τε καὶἀνάγκῃ, τροχοῦ τινοσ ῥύμῃ κύκλῳ κινουμένου τε καὶ φερομένου.

οὐ γὰρ ἀπεοικὸσ οὐδὲ μακρὰν δὴ τῶν σοφῶν τε καὶ κομψῶν εἰκασμάτων εἰή ἂν ὁ τροχὸσ δόξῃ παραβαλλόμενοσ, τῇ τε κινήσει καὶ μεταβολῇ πάνυ ῥᾳδίωσ περιθέων, ἐν δὲ τῇ περιφορᾷ παντοῖα σχήματα τὴν ψυχὴν ἀναγκάζων λαμβάνειν μᾶλλον ἢ ὁ τῶν κεραμέων τὰ ἐπ’ αὐτῷ πλαττόμενα. ἄνδρα δὴ τοιοῦτον εἱλούμενον ἀεὶ καὶ περιφερόμενον, κόλακα δήμων τε καὶ ὄχλων ἐν ἐκκλησίαισ ἢ ἐπιδείξεσιν ἢ βασιλέων ἢ τυράννων λεγομέναισ δὴ φιλίαισ καὶ θεραπείαισ, τίσ οὐκ ἂν ἐλεήσειε τῆσ φύσεωσ καὶ τοῦ βίου;

λέγω δὲ οὐχ ὃσ ἂν ἀπὸ τοῦ βελτίστου προεστηκὼσ πολύ τι πλῆθοσ ἀνθρώπων πειθοῖκαὶ λόγῳ μετ’ εὐνοίασ καὶ δικαιοσύνησ πειρᾶται ῥυθμίζειν τε καὶ ἄγειν ἐπὶ τὰ βελτίω. ἐχέτω δὴ καὶ οὗτοσ ἡμῖν ὁ δαίμων τέλοσ, ἵνα μὴ νῦν στολάσ τε καὶ μορφὰσ προστιθέντεσ αὐτῷ καὶ τἄλλα τὰ προσήκοντα πολὺν καὶ ἄπειρον εἰσφερώμεθα λόγων ὄχλον.

εἰή δ’ ἂν αὐτοῦ τὸ ἦθοσ, ὡσ ἐν βραχεῖ περιλαβεῖν, φιλόνικον,ἀνόητον, χαῦνον, ἀλαζονείᾳ καὶ ζηλοτυπίᾳ καὶ πᾶσι τοῖσ τοιούτοισ ἔγγιστα χαλεποῖσ καὶ ἀγρίοισ πάθεσιν.

ἅπαντα γὰρ ταῦτα φιλοτίμῳ τρόπῳ ψυχῆσ ἀκοινώνητα καὶ ἄγρια καὶ χαλεπὰ ἀνάγκη πᾶσα συνέπεσθαι, ἔτι δὲ αὐτὸν πολὺ μεταλλάττειν καὶ ἀνώμαλον ἔχειν τὴν διάνοιαν, ἅτε ἀνωμάλῳ δουλεύοντα καὶ προσέχοντα πράγματι, πυκνότερον καὶ συνεχέστερον ἢ τοὺσ κυνηγέτασ φασὶ χαίροντα καὶ λυπούμενον· ἐκείνοισ γὰρ δὴ μάλιστα τοῦτο πλεῖστον καὶ συνεχέστατον συμβαίνειν λέγουσι, φαινομένησ τε καὶ ἀπολλυμένησ τῆσ ἄγρασ·

ὅταν μὲν γὰρ εὐδοκιμήσεισ τε καὶ ἔπαινοι συμβαίνωσιν αὐτοῖσ, ἡ ψυχὴ τοῦ τοιούτου ἀνδρὸσ αὔξει καί βλαστάνει καὶ θαυμαστὸν ἴσχει μέγεθοσ, καθάπερ Ἀθήνησί φασι τὸν ἱερὸν τῆσ ἐλαίασ θαλλὸν ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ βλαστῆσαι καὶ τέλειον γενέσθαι·

ταχὺ δὲ αὖ πάλιν συστέλλεται καὶ ταπεινοῦται καὶ φθίνει, ψόγου τινὸσ προσπεσόντοσ ἢ δυσφημίασ. ἀπάτη δὲ καὶ τούτῳ παρέπεται τῷ δαίμονι ἁπασῶν πιθανωτάτη.

οὐ γὰρ ὡσ ἡ τοῦ φιλαργύρου καὶ φιληδόνου λαμπρὸν μὲν οὐδὲν λόγῳ ἐδύναντο ὑποσχέσθαι, οὐδ’ ὡσ ἐπὶ σεμνὰ καὶ λαμπρὰ προήγαγον τοὺσ ἀπατωμένουσ ὑπ’ αὐτῶν, ἀλλὰ μόνον τὸ τῶν ἀγαθῶν αὐτοῖσ ὄνομα ἐπεφήμιζον καὶ προσετίθεσαν, οὕτωσ ἡ τοῦδε ἀπάτη, ἀλλ’ ἐπᾴδουσα καὶ γοητεύουσά φησι φιλόκαλον αὐτὸν εἶναι καὶ ὡσ ἐπ’ ἀρετήν τινα ἢ εὔκλειαν ἄγει τὴν δόξαν. πάλιν οὖν ἐνθάδε κινδυνεύσω τὸ δεύτερον εἰσ τὸν αὐτὸν πεσεῖν μῦθον τὸν Ἰξίονοσ.

καὶ γὰρ ἐκεῖνόν φασιν ἐπιθυμήσαντα τῶν Ἥρασ μακαρίων γάμων νεφέλῃ τινὶ συγγενόμενον σκοτεινῇ καὶ ἀχλυώδει ἄχρηστα καὶ ἀλλόκοτα γεννῆσαι τέκνα, τὸ τῶν Κενταύρων γένοσ ποικίλον καὶ συμπεφορημένον. λέληθεν ἀντὶ τῆσ θείασ καὶ σεμνῆσ ὁμιλίασ συνών.

ἐκ δὲ τῶν τοιούτων συνουσιῶν ἢ γάμων ὠφέλιμον μὲν ἢ χρήσιμον οὐδὲν ἂν γένοιτο, θαυμαστὰ δὲ καὶ ἄλογα, προσεοικότα τοῖσ Κενταύροισ, δημαγωγῶν τινων πολιτεύματα καὶ ξυγγράμματα σοφιστῶν. ξεναγοὶ γὰρ καὶ σοφισταὶ καὶ δημαγωγοί· λέγω δὲ διακρίνων στρατηγούσ τε καὶ παιδευτὰσ καὶ πολιτικοὺσ ἄνδρασ ἀπὸ τῶν νῦν εἰρημένων·

οὗτοι πάντεσ ἐκείνῳ τῷ δαίμονι προσνέμεσθαι ἄξιοι καὶ τῆσ ἐκείνου μερίδοσ τε καὶ ἑταιρείασ ἀριθμεῖσθαι. καὶ δὴ νῦν μὲν ἐπεξῆλθον τοὺσ ὑφ’ ἑνὸσ ἑκάστου τῶν εἰρημένωνδαιμόνων ἐλαυνομένουσ·

εἰ μὴ πείθοιτο, μεγάλαισ τισὶ περιβαλεῖν ζημίαισ, ὁ μὲν φιλήδονοσ ἀναλίσκειν εἰσ τὰσ ἡδονὰσ κελεύων, καὶ μήτε χρυσοῦ μήτε ἀργύρου μήτε ἄλλου κτήματοσ φείδεσθαι μηδενόσ, ὁ δ’ αὖ φιλοχρήματοσκαὶ μικρολόγοσ οὐκ ἐῶν, ἀλλὰ κατέχων τε καὶ ἀπειλῶν, εἰ πείσεται ἐκείνῳ, λιμῷ τε καὶ δίψῃ καὶ ἁπάσῃ πενίᾳ τε καὶ ἀπορίᾳ διολλύειν αὐτόν.

πάλιν δὲ ὁ μὲν φιλόδοξοσ συμβουλεύει καὶ παρακαλεῖ προϊέσθαι τὰ ὄντα τιμῆσ ἕνεκεν·

ὁ δὲ καὶ πρὸσ τοῦτον ἀπομάχεται καὶ ἀντιβαίνει. καὶ μὴν ὅ γε τῆσ ἡδονῆσ φίλοσκαὶ ὁ τῆσ δόξησ οὔποτε δύνανται συνᾷσαι οὐδὲ τὸ αὐτὸ εἰπεῖν. ὁ μὲν γὰρ καταφρονεῖ τῆσ δόξησ καὶ λῆρον ἡγεῖται καὶ τὸ τοῦ Σαρδαναπάλλου προφέρεται πολλάκισ ἐλεγεῖον, τόσσ’ ἔχω ὅσσ’ ἔφαγον καὶ ἐφύβρισα καὶ μετ’ ἔρωτοσ τέρπν’ ἔπαθον· τὰ δὲ λοιπὰ καὶ ὄλβια πάντα λέλειπται, καὶ μάλιστα τὸν θάνατον ἀεὶ πρὸ ὀφθαλμῶν δείκνυσιν, ὡσ οὐδενὸσ ἔτι τῶν ἡδέων δυνησομένῳ μετασχεῖν· ὁ δὲ φιλόδοξοσ ἀπάγει τε καὶ ἀφέλκει τῶν ἡδονῶν, τά τε ὀνείδη καὶ τὰσ λοιδορίασ ἐπανατεινόμενοσ.

οὐκ ἔχων οὖν ὃ ποιήσῃ καὶ ὅποι τράπηται καὶ καταδύσηται, ἀποδιδράσκει πολλάκισ εἰσ τὸ σκότοσ, καὶ πειρᾶται λανθάνων τῷ ἑτέρῳ χαρίζεσθαι καὶ ὑπηρετεῖν·

ὁ δὲ ἀποκαλύπτει καὶ εἰσ τὸ μέσον αὐτὸν ἕλκει.

οὕτω δὴ ψυχὴν διαφορουμένην τε καὶ διασπωμένην, ἀεί ποτε ἐν μάχῃ καὶ στάσει διηνεκεῖ πρὸσ αὑτὴν οὖσαν, ἀνάγκη πρὸσ πᾶσαν ἀφικνεῖσθαι δυστυχίαν.

ὥσπερ γὰρ τὰ νοσήματα ἀλλήλοισ ἐπιπλεκόμενα, τἀναντία δοκοῦντα πολλάκισ, χαλεπὴν καὶ ἄπορον ποιεῖ τὴν ἰάσιν, τὸν αὐτὸν οἶμαι τρόπον ἀνάγκη γίγνεσθαι καὶ τῶν τῆσ ψυχῆσ συμμιγνυμένων τε καὶ συμπλεκομένων εἰσ τὸ αὐτὸ παθῶν. ἀλλὰ δὴ μεταλαβόντεσ καθαράν τε καὶ κρείττω τῆσ πρότερον ἁρμονίασ τὸν ἀγαθὸν καὶ σώφρονα ὑμνῶμεν δαίμονα καὶ θεὸν, οἷσ ποτε ἐκείνου τυχεῖν ἐπέκλωσαν ἀγαθαὶ Μοῖραι παιδείασ ὑγιοῦσ καὶ λόγου μεταλαβοῦσι .

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION