헬라어 문장 검색 - ΔιοΞηρ́Ορατιον́11́

(디오, 크리소토모스, 연설, Ὀλυμπικὸσ ἢ περὶ τῆσ πρώτησ τοῦ θεοῦ ἐννοίας)

ἀλλ’ ἦ τὸ λεγόμενον, ὦ ἄνδρεσ, ἐγὼ καὶ παρ’ ὑμῖν καὶ παρ’ ἑτέροισ πλείοσι πέπονθα τὸ τῆσ γλαυκὸσ ἄτοπον καὶ παράδοξον πάθοσ; ἐκείνην γὰρ οὐδὲν σοφωτέραν οὖσαν αὐτῶν οὐδὲ βελτίω τὸ εἶδοσ, ἀλλὰ τοιαύτην ὁποίαν ἴσμεν, ὅταν δήποτε φθέγξηται λυπηρὸν καὶ οὐδαμῶσ ἡδύ, περιέπουσι τὰ ἄλλα ὄρνεα, καὶ ὅταν γε ἴδῃ μόνον, τὰ μὲν καθιζόμενα ἐγγύσ, τὰ δὲ κύκλῳ περιπετόμενα, ὡσ μὲν ἐμοὶ δοκεῖ, καταφρονοῦντα τῆσ φαυλότητοσ καὶ τῆσ ἀσθενείασ· οἱ δὲ ἄνθρωποί φασιν ὅτι θαυμάζει τὴν γλαῦκα τὰ ὄρνεα. πῶσ δὲ οὐ τὸν ταῶ μᾶλλον ὁρῶντα θαυμάζει, καλὸν οὕτω καὶ ποικίλον, ἔτι δὲ αὐτὸν ἐπαιρόμενον καὶ ἐπιδεικνύντα τὸ κάλλοσ τῶν πτερῶν, ὅταν ἁβρύνηται πρὸσ τὴν θήλειαν, ἀνακλάσασ τὴν οὐρὰν καὶ περιστήσασ αὑτῷ πανταχόθεν ὥσπερ εὐειδὲσ ἄντρον ἤ τινα γραφῇ μιμηθέντα οὐρανὸν ποικίλον ἄστροισ, σύν γε τῷ λοιπῷ σώματι θαυμαστόν, ἐγγύτατα χρυσοῦ κυάνῳ κεκραμένου, καὶ δὴ ἐν ἄκροισ τοῖσ πτεροῖσ οἱο͂ν ὀφθαλμῶν ἐνόντων ἤ τινων δακτυλίων τό τε σχῆμα καὶ κατὰ τὴν ἄλλην ὁμοιότητα;

εἰ δ’ αὖ τισ ἐθέλοι σκοπεῖν τῆσ πτερώσεωσ τὸ κοῦφον, ὡσ μὴ χαλεπὸν εἶναι μηδὲ δύσφορον διὰ τὸ μῆκοσ, ἐν μέσῳ μάλα ἥσυχον καὶ ἀτρεμοῦντα παρέχει θεάσασθαι ἑαυτόν, ὥσπερ ἐν πομπῇ περιστρεφόμενοσ, ὅταν δὲ βουληθῇ ἐκπλῆξαι, σείων τὰ πτερὰ καί τινα ἦχον οὐκ ἀηδῆ ποιῶν, οἱο͂ν ἀνέμου κινήσαντοσ οὐ πολλοῦ πυκνήν τινα ὕλην.

ἀλλ’ οὔτε τὸν ταῶ πάντα ταῦτα καλλωπιζόμενον τὰ ὄρνεα βούλεται ὁρᾶν οὔτε τῆσ ἀηδόνοσ ἀκούοντα τῆσ φωνῆσ ἑώθεν ἐπορθρευομένησ οὐδὲν πάσχει πρὸσ αὐτήν, ἀλλ’ οὐδὲ τὸν κύκνον ἀσπάζεται διὰ τὴν μουσικήν, οὐδὲ ὅταν ὑμνῇ τὴν ὑστάτην ᾠδήν ἅτε εὐγήρωσ, ὑπὸ ἡδονῆσ τε καὶ λήθησ τῶν ἐν τῷ βίῳ χαλεπῶν εὐφημῶν ἅμα καὶ προπέμπων ἀλύπωσ αὑτόν, ὡσ ἐοίκε, πρὸσ ἄλυπον τὸν θάνατον· οὔκουν οὐδὲ τότε ἀθροίζεται κηλούμενα τοῖσ μέλεσι πρὸσ ὄχθην ποταμοῦ τινοσ ἢ λειμῶνα πλατὺν ἢ καθαρὰν ᾐόνα λίμνησ ἤ τινα σμικρὰν εὐθαλῆ ποταμίαν νησῖδα.

καὶ βούλεσθε ἀκούειν, τοῦ μηδὲν εἰδότοσ μηδὲ φάσκοντοσ εἰδέναι, ἆρ’ οὐκ ὀρθῶσ ἀπεικάζω τὴν σπουδὴν ὑμῶν τῷ περὶ τὴν γλαῦκα γιγνομένῳ σχεδὸν οὐκ ἄνευ δαιμονίασ τινὸσ βουλήσεωσ;

ὑφ’ ἧσ καὶ τῇ Ἀθηνᾷ λέγεται προσφιλὲσ εἶναι τὸ ὄρνεον, τῇ καλλίστῃ τῶν θεῶν καὶ σοφωτάτῃ, καὶ τῆσ γε Φειδίου τέχνησ παρὰ Ἀθηναίοισἔτυχεν, οὐκ ἀπαξιώσαντοσ αὐτὴν συγκαθιδρῦσαι τῇ θεῷ, συνδοκοῦν τῷ δήμῳ.

Περικλέα δὲ καὶ αὑτὸν λαθὼν ἐποίησεν, ὥσ φασιν, ἐπὶ τῆσ ἀσπίδοσ. οὐ μέντοι ταῦτά γε εὐτυχήματα νομίζειν ἔπεισί μοι τῆσ γλαυκόσ, εἰ μή τινα φρόνησιν ἄρα κέκτηται πλείω. ὅθεν οἶμαι καὶ τὸν μῦθον Αἴσωποσ ξυνέστησεν ὅτι σοφὴοὖσα ξυνεβούλευε τοῖσ ὀρνέοισ τῆσ δρυὸσ ἐν ἀρχῇ φυομένησ μὴ ἐᾶσαι, ἀλλ’ ἀνελεῖν πάντα τρόπον·

ἔσεσθαι γὰρ φάρμακον ἀπ’ αὐτῆσ ἄφυκτον, ὑφ’ οὗ ἁλώσονται, τὸν ἰξόν. πάλιν δὲ τὸ λίνον τῶν ἀνθρώπων σπειρόντων, ἐκέλευε καὶ τοῦτο ἐκλέγειν τὸ σπέρμα· μὴ γὰρ ἐπ’ ἀγαθῷ φυήσεσθαι.

τρίτον δὲ ἰδοῦσα τοξευτήν τιναἄνδρα προέλεγεν ὅτι οὗτοσ ὁ ἀνὴρ φθάσει ὑμᾶσ τοῖσ ὑμετέροισ πτεροῖσ, πεζὸσ ὢν αὐτὸσ πτηνὰ ἐπιπέμπων βέλη. τὰ δὲ ἠπίστει τοῖσ λόγοισ καὶ ἀνόητον αὐτὴν ἡγοῦντο καὶ μαίνεσθαι ἔφασκον· ὕστερον δὲ πειρώμενα ἐθαύμαζε καὶ τῷ ὄντι σοφωτάτην ἐνόμιζεν. καὶ διὰ τοῦτο, ἐπὰν φανῇ, πρόσεισιν ὡσ πρὸσ ἅπαντα ἐπισταμένην· ἡ δὲ συμβουλεύει μὲν αὐτοῖσ οὐδὲν ἔτι, ὀδύρεται δὲ μόνον.

ἴσωσ οὖν παρειλήφατε ὑμεῖσ λόγον τινὰ ἀληθῆ καὶ ξυμβουλὴν συμφέρουσαν, ἥντινα ξυνεβούλευσε φιλοσοφία τοῖσ πρότερον Ἕλλησιν, ἣν οἱ τότε μὲν ἠγνόησαν καὶ ἠτίμασαν, οἱ δὲ νῦν ὑπομιμνήσκονται καί μοι προσίασι διὰ τὸ σχῆμα, φιλοσοφίαν τιμῶντεσ ὥσπερ τὴν γλαῦκα ἄφωνον τό γε ἀληθὲσ καὶ ἀπαρρησίαστον οὖσαν. οὐδὲν αὑτῷ ξύνοιδα οὔτε πρότερον εἰπόντι σπουδῆσ ἄξιον οὔτε νῦν ἐπισταμένῳ πλέον ὑμῶν.

ἀλλὰ εἰσὶν ἕτεροι σοφοὶ καὶ μακάριοι παντελῶσ ἄνδρεσ, οὓσ ὑμῖν ἐγώ, εἰ βούλεσθε, μηνύσω, ἕκαστον ὀνομαστὶ δεικνύμενοσ.

καὶ γὰρ νὴ Δία τοῦτο μόνον οἶμαι χρήσιμον ἔχειν, τὸ γιγνώσκειν τοὺσ σοφούσ τε καὶ δεινοὺσ καὶ πάντα ἐπισταμένουσ· οἷσ ἐὰν ὑμεῖσ ἐθέλητε ξυνεῖναι τἄλλα ἐάσαντεσ, καὶ γονεῖσ καὶ πατρίδασ καὶ θεῶν ἱερὰ καὶ προγόνων τάφουσ, ἐκείνοισ ξυνακολουθοῦντεσ, ἔνθα ἂν ἄγωσιν ἢ καὶ μένοντέσ που καθιδρύωσιν, εἴτε ἐν τῇ Νίνου καὶ Σεμιράμιδοσ εἴτε ἐν Βάκτροισ ἢ Σούσοισ ἢ Παλιβόθροισ ἢ ἄλλῃ τινὶ πόλει τῶν ἐνδόξων καὶ πλουσίων, χρήματα διδόντεσ ἢ καὶ ἄλλῳ τρόπῳ πείθοντεσ, εὐδαιμονέστεροι ἔσεσθε αὐτῆσ τῆσ εὐδαιμονίασ. εἰ δ’ αὐτοὶ μὴ βούλεσθε, καταμεμφόμενοι τὴν αὑτῶν φύσιν ἢ πενίαν ἢ γῆρασ ἢ ἀσθένειαν, ἀλλὰ τοῖσ γε υἱέσι μὴ φθονοῦντεσ μηδὲ ἀφαιρούμενοι τῶν μεγίστων ἀγαθῶν, ἑκοῦσί τε ἐπιτρέποντεσ καὶ ἄκοντασ πείθοντεσ ἢ βιαζόμενοι πάντα τρόπον, ὡσ ἂν παιδευθέντεσ ἱκανῶσ καὶ γενόμενοι σοφοὶ παρὰ πᾶσιν Ἕλλησι καὶ βαρβάροισ ὀνομαστοὶ ὦσι τὸ λοιπόν, διαφέροντεσ ἀρετῇ καὶ δόξῃ καὶ πλούτῳ καὶ δυνάμει τῇ πάσῃ σχεδόν.

οὐ γὰρ μόνον πλούτῳ φασὶν ἀρετὴν καὶ κῦδοσ ὀπηδεῖν, ἀλλὰ καὶ πλοῦτοσ ἀρετῇ συνέπεται ἐξ ἀνάγκησ. ταῦτα δὲ ὑμῖν ἐναντίον τοῦδε τοῦ θεοῦ προλέγω καὶ ξυμβουλεύω δι’ εὔνοιαν καὶ φιλίαν προαγόμενοσ.

οἶμαι δὲ ἐμαυτὸν ἂν πρῶτον πείθειν καὶ παρακαλεῖν, εἴ μοι τὰ τοῦ σώματοσ καὶ τὰ τῆσ ἡλικίασ ἐπεδέχετο· ἀλλὰ γὰρ ἀνάγκη διὰ τὸ , εἴ πού τι δυνησόμεθα εὑρέσθαι παρὰ τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν ὥσπερ ἀπερριμμένον ἤδη καὶ ἑώλον σοφίασ λείψανον χήτει τῶν κρειττόνων τε καὶ ζώντων διδασκάλων. ἐρῶ δὲ ὑμῖν καὶ ἄλλο, ὃ πέπονθα τῇ γλαυκὶ παραπλήσιον, ἐὰν καὶ βούλησθε καταγελᾶν τῶν λόγων. ὥσπερ γὰρ ἐκείνη αὐτὴ μὲν οὐδὲν χρῆται τοῖσ προσπετομένοισ, ἀνδρὶ δὲ ὀρνιθοθήρᾳ πάντων λυσιτελέστατόν ἐστι κτημάτων·

οὐδὲν γὰρ δεῖ οὔτε τροφὴν προβάλλειν οὔτε φωνὴν μιμεῖσθαι, μόνον δ’ ἐπιδεικνύντα τὴν γλαῦκα πολὺπλῆθοσ ἔχειν ὀρνέων· οὕτω κἀμοὶ τῆσ σπουδῆσ τῶν πολλῶν οὐδὲν ὄφελοσ. οὐ γὰρ λαμβάνω μαθητάσ, εἰδὼσ ὅτι οὐδὲν ἂν ἔχοιμι διδάσκειν, ἅτε οὐδ’ αὐτὸσ ἐπιστάμενοσ· ὡσ δὲ ψεύδεσθαι καὶ ἐξαπατᾶν ὑπισχνούμενοσ, οὐκ ἔχω ταύτην τὴν ἀνδρείαν· σοφιστῇ δὲ ἀνδρὶ ξυνὼν μεγάλα ἂν ὠφέλουν ὄχλον πολὺν ἀθροίζων πρὸσαὑτόν, ἔπειτα ἐκείνῳ παρέχων ὅπωσ βούλεται διαθέσθαι τὴν ἄγραν. ἀλλ’ οὐκ οἶδα ὅπωσ οὐδείσ με ἀναλαμβάνει τῶν σοφιστῶν οὐδὲ ἥδονται ὁρῶντεσ. σχεδὸν μὲν οὖν ἐπίσταμαι ὅτι πιστεύετέ μοι λέγοντι ὑπὲρ τῆσ ἀπειρίασ τε κἀνεπιστημοσύνησ τῆσ ἐμαυτοῦ, δῆλον ὡσ διὰ τὴν αὑτῶν ἐπιστήμην καὶ φρόνησιν·

καὶτοῦτο οὐκ ἐμοὶ μόνον, ἀλλὰ καὶ Σωκράτει δοκεῖτέ μοι πιστεύειν ἄν, ταὐτὰ ὑπὲρ αὑτοῦ προβαλλομένῳ πρὸσ ἅπαντασ ὡσ οὐδὲν ᾔδει· τὸν δὲ Ἱππίαν καὶ τὸν Πῶλον καὶ τὸν Γοργίαν, ὧν ἕκαστοσ αὑτὸν μάλιστα ἐθαύμαζε καὶ ἐξεπλήττετο, σοφοὺσ ἂν ἡγεῖσθαι καὶ μακαρίουσ· ὅμωσ δὲ προλέγω ὑμῖν ὅτι ἐσπουδάκατε ἀνδρὸσ ἀκοῦσαιτοσοῦτον πλῆθοσ ὄντεσ οὔτε καλοῦ τὸ εἶδοσ οὔτε ἰσχυροῦ, τῇ τε ἡλικίᾳ παρηκμακότοσ ἤδη, μαθητὴν δὲ οὐδένα ἔχοντοσ, τέχνην δὲ ἢ ἐπιστήμην οὐδεμίαν ὑπισχνουμένου σχεδὸν οὔτε τῶν σεμνῶν οὔτε τῶν ἐλαττόνων, οὔτε μαντικὴν οὔτε σοφιστικήν ἀλλ’ οὐδὲ ῥητορικήν τινα ἢ κολακευτικὴν δύναμιν, οὐδὲ δεινοῦ ξυγγράφειν οὐδὲ ἔργον τι ἔχοντοσ ἄξιον ἐπαίνου καὶ σπουδῆσ, ἀλλ’ ἢ μόνον κομῶντοσ·

εἰ δ’ ὑμῖν δοκέει τόδε λωίτερον καὶ ἄμεινον, δραστέον τοῦτο καὶ πειρατέον ὅπωσ ἂν ᾖ δυνατὸν ἡμῖν. οὐ μέντοι λόγων ἀκούσεσθε ὁποίων ἄλλου τινὸσ τῶν νῦν, ἀλλὰ πολὺ φαυλοτέρων καὶ ἀτοπωτέρων, ὁποίουσ δὴ καὶ ὁρᾶτε. χρὴ δὲ ἐᾶν ὑμᾶσ ἔμβραχυ, ὅ,τι ἂν ἐπίῃ μοι, τούτῳ ἕπεσθαι, καὶ μὴ ἀγανακτεῖν, ἐὰν φαίνωμαι πλανώμενοσ ἐν τοῖσ λόγοισ, ὥσπερ ἀμέλει καὶ τὸν ἄλλον χρόνον ἔζηκα ἀλώμενοσ, ἀλλὰ συγγνώμην ἔχειν, ἅτε ἀκούοντασ ἀνδρὸσ ἰδιώτου καὶ ἀδολέσχου.

καὶ γὰρ δὴ τυγχάνω μακράν τινα ὁδὸν τὰ νῦν πεπορευμένοσ, εὐθὺ τοῦ Ἴστρου καὶ τῆσ Γετῶν χώρασ ἢ Μυσῶν, ὥσ φησιν Όμηροσ κατὰ τὴν νῦν ἐπίκλησιν τοῦ ἔθνουσ. ἦλθον δὲ οὐ χρημάτων ἔμποροσ οὐδὲ τῶν πρὸσ ὑπηρεσίαν τοῦ στρατοπέδου σκευοφορῶν ἢ βοηλατῶν, οὐδὲ πρεσβείαν ἐπρέσβευον συμμαχικὴν ἤ τινα εὔφημον, τῶν ἀπὸ γλώττησ μόνον συνευχομένων, γυμνὸσ ἄτερ κόρυθόσ τε καὶ ἀσπίδοσ, οὐδ’ ἔχον ἔγχοσ, οὐ μὴν οὐδὲ ἄλλο ὅπλον οὐθέν.

ὥστε ἐθαύμαζον ὅπωσ με ἠνείχοντο ὁρῶντεσ. οὔτε γὰρ ἱππεύειν ἐπιστάμενοσ οὔτε τοξότησ ἱκανὸσ ὢν οὔθ’ ὁπλίτησ, ἀλλ’ οὐδὲ τῶν κούφων καὶ ἀνόπλων ἀκοντιστήσ ἢ λιθοβόλοσ, οὐδ’ αὖ τεμεῖν ὕλην ἢ τάφρον ὀρύττειν δυνατὸσ οὐδὲ ἀμῆσαι χιλὸν ἐκ πολεμίου λειμῶνοσ πυκνὰ μεταστρεφόμενοσ, οὐδὲ ἐγεῖραι σκηνὴν ἢ χάρακα, ὥσπερ ἀμέλει ξυνέπονται τοῖσ στρατοπέδοισ πολεμικοί τινεσ ὑπηρέται·

πρὸσ ἅπαντα δὴ ταῦτα ἀμηχάνωσ ἔχων ἀφικόμην εἰσ ἄνδρασ οὐ νωθροὺσ οὐδὲ σχολὴν ἄγοντασ ἀκροᾶσθαι λόγων, ἀλλὰ μετεώρουσ καὶ ἀγωνιῶντασ καθάπερ ἵππουσ ἀγωνιστὰσ ἐπὶ τῶν ὑσπλήγων, οὐκ ἀνεχομένουσ τὸν χρόνον, ὑπὸ σπουδῆσ δὲ καὶ προθυμίασ κόπτοντασ τὸ ἔδαφοσ ταῖσ ὁπλαῖσ·

ἔνθα γε ἦν ὁρᾶν πανταχοῦ μὲν ξίφη, πανταχοῦ δὲ θώρακασ, πανταχοῦ δὲ δόρατα, πάντα δὲ ἵππων, πάντα δὲ ὡπλισμένων ἀνδρῶν μεστά·

μόνοσ δὴ ἐν τοσούτοισ φαινόμενοσ ῥᾴθυμοσ ἀτεχνῶσ σφόδρα τε εἰρηνικὸσ πολέμου θεατήσ, τὸ μὲν σῶμα ἐνδεήσ, τὴν δὲ ἡλικίαν προήκων, οὐ χρυσοῦν σκῆπτρον φέρων οὐδὲ στέμματα ἱερὰ θεοῦ τινοσ, ἐπὶ λύσει θυγατρὸσ ἥκων εἰσ τὸ στρατόπεδον ἀναγκαίαν ὁδόν, ἀλλ’ ἐπιθυμῶν ἰδεῖν ἄνδρασ ἀγωνιζομένουσ ὑπὲρ ἀρχῆσ καὶ δυνάμεωσ, τοὺσ δὲ ὑπὲρ ἐλευθερίασ τε καὶ πατρίδοσ· ἔπειτα οὐ τὸν κίνδυνον ἀποκνήσασ,μὴ τοῦτο ἡγησάσθω μηδείσ, ἀλλ’ εὐχῆσ τινοσ μνησθεὶσ παλαιᾶσ δεῦρο ἀπετράπην πρὸσ ὑμᾶσ, ἀεὶ τὰ θεῖα κρείττω καὶ προυργιαίτερα νομίζων τῶν ἀνθρωπίνων, ἡλίκα ἂν ῃ.

πότερον οὖν ἥδιον ὑμῖν καὶ μᾶλλον ἐν καιρῷ περὶ τῶν ἐκεῖ διηγήσασθαι, τοῦ τε ποταμοῦ τὸ μέγεθοσ καὶ τῆσ χώρασ τὴν φύσινἢ ὡρῶν ὡσ ἔχουσι κράσεωσ καὶ περὶ τῶν ἀνθρώπων τοῦ γένουσ, ἔτι δὲ οἶμαι τοῦ πλήθουσ καὶ τῆσ παρασκευῆσ, ἢ μᾶλλον ἅψασθαι τῆσ πρεσβυτέρασ τε καὶ μείζονοσ ἱστορίασ περὶ τοῦδε τοῦ θεοῦ, παρ’ ᾧ νῦν ἐσμεν;

οὗτοσ γὰρ δὴ κοινὸσ ἀνθρώπων καὶ θεῶν βασιλεύσ τε καὶ ἄρχων καὶ πρύτανισ καὶ πατήρ, ἔτι δὲ εἰρήνησ καὶπολέμου ταμίασ, ὡσ τοῖσ πρότερον ἐμπείροισ καὶ σοφοῖσ ποιηταῖσ ἔδοξεν, ἐάν πωσ ἱκανοὶ γενώμεθα τήν τε φύσιν αὐτοῦ καὶ τὴν δύναμιν ὑμνῆσαι λόγῳ βραχεῖ καὶ ἀποδέοντι τῆσ ἀξίασ, αὐτά που ταῦτα λέγοντεσ.

ἆρ’ οὖν κατὰ Ἡσίοδον ἄνδρα ἀγαθὸν καὶ Μούσαισ φίλον ἀρκτέον, ὡσ ἐκεῖνοσ μάλα ἐμφρόνωσ οὐκ αὐτὸσ ἐτόλμησενἄρξασθαι παρ’ αὑτοῦ διανοηθείσ, ἀλλὰ τὰσ Μούσασ παρακαλεῖ διηγήσασθαι περὶ τοῦ σφετέρου πατρόσ;

τῷ παντὶ γὰρ μᾶλλον πρέπον τόδε τὸ ᾆσμα ταῖσ θεαῖσ ἢ τοὺσ ἐπὶ Ἴλιον ἐλθόντασ ἀριθμεῖν, αὐτούσ τε καὶ τὰ σέλματα τῶν νεῶν ἐφεξῆσ, ὧν οἱ πολλοὶ ἀνόητοι ἦσαν· καὶ ποιητὴσ σοφώτερόσ τε καὶ ἀμείνων ὁ παρακαλῶν ἐπὶ τοῦτο τὸ ἔργον ὧδέ πωσ·

Μοῦσαι Πιερίηθεν ἀοιδῇσι κλείουσαι, δεῦτε Δί’ ἐννέπετε σφέτερον πατέρ’ ὑμνείουσαι, ὅντε διὰ βροτοὶ ἄνδρεσ ὁμῶσ ἄφατοί τε φατοί τε ῥητοί τ’ ἄρρητοί τε, Διὸσ μεγάλοιο ἕκητι·

ῥέα μὲν γὰρ βριάει, ῥέα δὲ βριάοντα χαλέπτει, ῥεῖα δ’ ἀρίζηλον μινύθει καὶ ἄδηλον ἀέξει, ῥεῖα δέ τ’ ἰθύνει σκολιὸν καὶ ἀγήνορα κάρφει Ζεὺσ ὑψιβρεμέτησ, ὃσ ὑπέρτατα δώματα ναίει. ὑπολαβόντεσ οὖν εἴπατε πότερον ἁρμόζων ὁ λόγοσ οὗτοσ καὶ τὸ ᾆσμα τῇ συνόδῳ γένοιτ’ ἄν, ὦ παῖδεσ Ἠλείων·

ὑμεῖσ γὰρ ἄρχοντεσ καὶ ἡγεμόνεσ τῆσδε τῆσ πανηγύρεωσ, ἔφοροί τε καὶ ἐπίσκοποι τῶν ἐνθάδε ἔργων καὶ λόγων· τοῦ κινήσαντοσ ὀλίγῳ νεύματι τῶν ὀφρύων τὸν ξύμπαντα Ὄλυμπον, ὡσ ἐκεῖνοσ μάλιστα ἐναργῶσ καὶ πεποιθότωσ ἐν τοῖσ ἔπεσιν εἴρηκεν, ἦ καὶ κυανέῃσιν ἐπ’ ὀφρύσι νεῦσε Κρονίων, ἀμβρόσιαι δ’ ἄρα χαῖται ἐπερρώσαντο ἄνακτοσ κρατὸσ ἀπ’ ἀθανάτοιο, μέγαν δ’ ἐλέλιξεν Ὄλυμπον.

ἢ καὶ περὶ αὐτῶν τούτων σκεπτέον ἡμῖν ἐπιμελέστερον τῶν τε ποιημάτων καὶ ἀναθημάτων καὶ ἀτεχνῶσ εἴ τι τοιουτότροπόν ἐστι, τὴν ἀνθρωπίνην περὶ τοῦ δαιμονίου δόξαν ἁμῃγέπῃ πλάττον καὶ ἀνατυποῦν, ἅτε ἐν φιλοσόφου διατριβῇ τὰ νῦν.

περὶ δὴ θεῶν τῆσ τε καθόλου φύσεωσ καὶ μάλιστα τοῦ πάντων ἡγεμόνοσ πρῶτον μὲν καὶ ἐν πρώτοισ δόξα καὶ ἐπίνοια κοινὴ τοῦ ξύμπαντοσ ἀνθρωπίνου γένουσ, ὁμοίωσ μὲν Ἑλλήνων, ὁμοίωσ δὲβαρβάρων, ἀναγκαία καὶ ἔμφυτοσ ἐν παντὶ τῷ λογικῷ γιγνομένη κατὰ φύσιν ἄνευ θνητοῦ διδασκάλου καὶ μυσταγωγοῦ χωρὶσ ἀπάτησ καὶ χαρᾶσ διά τε τὴν ξυγγένειαν τὴν πρὸσ αὐτοὺσ καὶ πολλὰ μαρτύρια τἀληθοῦσ, οὐκ ἐῶντα κατανυστάξαι καὶ ἀμελῆσαι τοὺσ πρεσβυτάτουσ καὶ παλαιοτάτουσ·

ἅτε γὰρ οὐ μακρὰν οὐδ’ ἔξω τοῦ θείου διῳκισμένοικαθ’ αὑτούσ, ἀλλὰ ἐν αὐτῷ μέσῳ πεφυκότεσ, μᾶλλον δὲ συμπεφυκότεσ ἐκείνῳ καὶ προσεχόμενοι πάντα τρόπον, οὐκ ἐδύναντο μέχρι πλείονοσ ἀξύνετοι μένειν, περιλαμπόμενοι πάντοθεν θείοισ καὶ μεγάλοισ φάσμασιν οὐρανοῦ τε καὶ ἄστρων, ἔτι δὲ ἡλίου καὶ σελήνησ,νυκτόσ τε καὶ ἡμέρασ ἐντυγχάνοντεσ ποικίλοισ καὶ ἀνομοίοισ εἴδεσιν, ὄψεισ τε ἀμηχάνουσ ὁρῶντεσ καὶ φωνὰσ ἀκούοντεσ παντοδαπὰσ ἀνέμων τε καὶ ὕλησ καὶ ποταμῶν καὶ θαλάττησ, ἔτι δὲ ζῴων ἡμέρων καὶ ἀγρίων, αὐτοί τε φθόγγον ἥδιστον καὶ σαφέστατον ἱέντεσ καὶ ἀγαπῶντεσ τῆσ ἀνθρωπίνησ φωνῆσ τὸ γαῦρον καὶ ἐπιστῆμον,ἐπιθέμενοι σύμβολα τοῖσ εἰσ αἴσθησιν ἀφικνουμένοισ, ὡσ πᾶν τὸ νοηθὲν ὀνομάζειν καὶ δηλοῦν, εὐμαρῶσ ἀπείρων πραγμάτων μνήμασ καὶ ἐπινοίασ παραλαμβάνοντεσ.

πῶσ οὖν ἀγνῶτεσ εἶναι ἔμελλον καὶ μηδεμίαν ἕξειν ὑπόνοιαν τοῦ σπείραντοσ καὶ φυτεύσαντοσ καὶ σῴζοντοσ καὶ τρέφοντοσ, πανταχόθεν ἐμπιμπλάμενοιτῆσ θείασ φύσεωσ διά τε ὄψεωσ καὶ ἀκοῆσ συμπάσησ τε ἀτεχνῶσ αἰσθήσεωσ;

τροφὰσ δὲ ἀφθόνουσ ἔχοντεσ, εὐπορήσαντοσ καὶ προπαρασκευάσαντοσ τοῦ προπάτοροσ θεοῦ πρώτην μὲν τοῖσ πρώτοισ καὶ αὐτόχθοσι τὴν γεώδη, μαλακῆσ ἔτι καὶ πίονοσ τῆσ ἰλύοσ τότε οὔσησ, ὥσπερ ἀπὸ μητρὸσ τῆσ γῆσ λιχμωμένοισ καὶ, καθάπερ τὰ φυτὰ νῦν, ἕλκουσι τὴν ἐξ αὐτῆσ ἰκμάδα, δευτέραν δὲ τοῖσ ἤδη προϊοῦσι καρπῶν τε αὐτομάτων καὶ πόασ οὐ σκληρᾶσ ἅμα δρόσῳ γλυκείᾳ καὶ νάμασι νυμφῶν ποτίμοισ, καὶ δὴ καὶ τοῦ περιέχοντοσ ἠρτημένοι καὶ τρεφόμενοι τῇ διηνεκεῖ τοῦ πνεύματοσ ἐπιρροῇ, ἀέρα ὑγρὸν ἕλκοντεσ, ὥσπερ νήπιοι παῖδεσ, οὔποτε ἐπιλείποντοσ γάλακτοσ ἀεί σφισι θηλῆσ ἐγκειμένησ.

σχεδὸν γὰρ ἂν ταύτην δικαιότερον λέγοιμεν πρώτην τροφὴν τοῖσ τε πρότερον καὶ τοῖσ ὕστερον ἁπλῶσ.

ἐπειδὰν γὰρ ἐκπέσῃ τῆσ γαστρὸσ νωθρὸν ἔτι καὶ ἀδρανὲσ τὸ βρέφοσ, δέχεται μὲν ἡ γῆ, ἡ τῷ ὄντι μήτηρ, ὁ δὲ ἀὴρ εἰσπνεύσασ τε καὶ ψύξασ εὐθὺσ ἤγειρεν ὑγροτέρᾳ τροφῇ γάλακτοσ καὶ φθέγξασθαι παρέσχεν. ταύτην εἰκότωσ πρώτην λέγοιτ’ ἂν τοῖσ γεννωμένοισ ἡ φύσισ ἐπισχεῖν θηλήν. λογίζεσθαι καὶ διανοεῖσθαι περὶ αὐτῶν.

σχεδὸν οὖν ὅμοιον ὥσπερ εἴ τισ ἄνδρα Ἕλληνα ἢ βάρβαρον μυοίη παραδοὺσ εἰσ μυστικόν τινα οἶκον ὑπερφυῆ κάλλει καὶ μεγέθει, πολλὰ μὲν ὁρῶντα μυστικὰ θεάματα, πολλῶν δὲ ἀκούοντα τοιούτων φωνῶν, σκότουσ τε καὶ φωτὸσ ἐναλλὰξ αὐτῷ φαινομένων, ἄλλων τε μυρίων γιγνομένων, ἔτι δὲ καθάπερ εἰώθασιν ἐν τῷ καλουμένῳ θρονισμῷ καθίσαντεσ τοὺσ μυουμένουσ οἱ τελοῦντεσ κύκλῳ περιχορεύειν· ἆρά γε τὸν ἄνδρα τοῦτον μηδὲν παθεῖν εἰκὸσ τῇ ψυχῇ μηδ’ ὑπονοῆσαι τὰ γιγνόμενα, ὡσ μετὰ γνώμησ καὶ παρασκευῆσ πράττεται σοφωτέρασ, εἰ καὶ πάνυ τισ εἰή τῶν μακρόθεν καὶ ἀνωνύμων βαρβάρων, μηδενὸσ ἐξηγητοῦ μηδὲ ἑρμηνέωσ παρόντοσ, ἀνθρωπίνην ψυχὴν ἔχων;

ἢ τοῦτο μὲν οὐκ ἀνυστόν, κοινῇ δὲ ξύμπαν τὸ τῶν ἀνθρώπων γένοστὴν ὁλόκληρον καὶ τῷ ὄντι τελείαν τελετὴν μυούμενον, οὐκ ἐν οἰκήματι μικρῷ παρασκευασθέντι πρὸσ ὑποδοχὴν ὄχλου βραχέοσ ὑπὸ Ἀθηναίων, ἀλλὰ ἐν τῷδε τῷ κόσμῳ, ποικίλῳ καὶ σοφῷ δημιουργήματι, μυρίων ἑκάστοτε θαυμάτων φαινομένων, ἔτι δὲ οὐκ ἀνθρώπων ὁμοίων τοῖσ τελουμένοισ, ἀλλὰ θεῶν ἀθανάτων θνητοὺστελούντων, νυκτί τε καὶ ἡμέρᾳ , εἰ θέμισ εἰπεῖν, ἀτεχνῶσ περιχορευόντων ἀεί, τούτων ξυμπάντων μηδεμίαν αἴσθησιν μηδὲ ὑποψίαν λαβεῖν τοῦ κορυφαίου προεστῶτοσ τῶν ὅλων καὶ κατευθύνοντοσ τὸν ἅπαντα οὐρανὸν καὶ κόσμον, οἱο͂ν σοφοῦ κυβερνήτου νεὼσ ἄρχοντοσ πάνυ καλῶσ τε καὶ ἀνενδεῶσ παρεσκευασμένησ;

οὐ γὰρ ἐπὶ τῶν ἀνθρώπων τὸ τοιοῦτον γιγνόμενον θαυμάσαι τισ ἄν, πολὺ δὲ μᾶλλον ὅπωσ καὶ μέχρι τῶν θηρίων διικνεῖται τῶν ἀφρόνων καὶ ἀλόγων, ὡσ καὶ ταῦτα γιγνώσκειν καὶ τιμᾶν τὸν θεὸν καὶ προθυμεῖσθαι ζῆν κατὰ τὸν ἐκείνου θεσμόν·

ἔτι δὲ μᾶλλον ἀπεοικότωσ τὰ φυτά, οἷσ μηδεμίαμηδενὸσ ἔννοια, ἀλλὰ ἄψυχα καὶ ἄφωνα ἁπλῇ τινι φύσει διοικούμενα, ὅμωσ δὲ καὶ αὐτὰ ἑκουσίωσ καὶ βουλόμενα καρπὸν ἐκφέρει τὸν προσήκοντα ἑκάστῳ. οὕτω πάνυ ἐναργὴσ καὶ πρόδηλοσ ἡ τοῦδε τοῦ θεοῦ γνώμη καὶ δύναμισ. ἀλλ’ ἦπου σφόδρα γελοῖοι καὶ ἀρχαῖοι δόξομεν ἐπὶ τοῖσ λόγοισ, ἐγγυτέρω φάσκοντεσ εἶναι τὴν τοιαύτηνξύνεσιν τοῖσ θηρίοισ καὶ τοῖσ δένδροισ ἤπερ ἡμῖν τὴν ἀπειρίαν τε καὶ ἄγνοιαν;

ὁπότε ἄνθρωποί τινεσ σοφώτεροι γενόμενοι τῆσ ἁπάσησ σοφίασ, οὐ κηρὸν ἐγχέαντεσ τοῖσ ὠσίν, ὥσπερ οἶμαί φασι τοὺσ Ἰθακησίουσ ναύτασ ὑπὲρ τοῦ μὴ κατακοῦσαι τῆσ τῶν Σειρήνων ᾠδῆσ, ἀλλὰ μολύβδου τινὸσ μαλθακὴν ὁμοῦ καὶ ἄτρωτον ὑπὸ φωνῆσ φύσιν, ἔτι δὲ οἶμαι πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν σκότοσ πολὺ προβαλόμενοι καὶ ἀχλύν, ὑφ’ ἧσ Ὅμηρόσ φησι κωλύεσθαι τὸν καταληφθέντα διαγιγνώσκειν θεόν, ὑπερφρονοῦσι τὰ θεῖα, καὶ μίαν ἱδρυσάμενοι δαίμονα πονηρὰν καὶ ἄλυπον, τρυφήν τινα ἢ ῥᾳθυμίαν πολλὴν καὶ ἀνειμένην ὕβριν, ἡδονὴν ἐπονομάζοντεσ, γυναικείαν τῷ ὄντι θεόν, προτιμῶσι καὶ θεραπεύουσι κυμβάλοισ τισὶν ἢ ψόφοισ καὶ αὐλοῖσ ὑπὸ σκότοσ αὐλουμένοισ, ἧσ εὐωχίασ οὐδεὶσ ἐκείνοισ φθόνοσ, εἰ μέχρι τοῦ ᾅδειν αὐτοῖσ τὸ σοφὸν ἦν, ἀλλὰ μὴ τοὺσ θεοὺσ ἡμῶν ἀφῃροῦντο καὶ ἀπῴκιζον, ἐξελαύνοντεσ ἐκ τῆσ αὑτῶν πόλεώσ τε καὶ ἀρχῆσ, ἐκ τοῦδε τοῦ κόσμου παντόσ, εἴσ τινασ χώρασ ἀτόπουσ, καθάπερ ἀνθρώπουσ δυστυχεῖσ εἴσ τινασ νήσουσ ἐρήμουσ·

τάδε δὲ τὰ ξύμπαντα φάσκοντεσ ἀγνώμονα καὶ ἄφρονα καὶ ἀδέσποτα καὶ μηδένα ἔχοντα ἄρχοντα μηδὲ ταμίαν μηδὲ ἐπιστάτην πλανᾶσθαι εἰκῇ καὶ φέρεσθαι, μηδενὸσ μήτε νῦν προνοοῦντοσ μήτε πρότερον ἐργασαμένου τὸ πᾶν, μηδὲ ὥσπερ οἱ παῖδεσ τοὺσ τροχοὺσ αὐτοὶ κινήσαντεσ εἶτα ἐῶσιν ἀφ’ αὑτῶν φέρεσθαι.

ταῦτα μὲν οὖν ἐπεξῆλθεν ὁ λόγοσ καθ’ αὑτὸν ἐκβάσ·

τυχὸν γὰρ οὐ ῥᾴδιον τὸν τοῦ φιλοσόφου νοῦν καὶ λόγον ἐπισχεῖν, ἔνθα ἂν ὁρμήσῃ, τοῦ ξυναντῶντοσ ἀεὶ φαινομένου ξυμφέροντοσ καὶ ἀναγκαίου τοῖσ ἀκροωμένοισ, οὐ μελετηθέντα πρὸσ ὕδωρ καὶ δικανικὴν ἀνάγκην, ὥσπερ οὖν ἔφη τισ, ἀλλὰ μετὰ πολλῆσ ἐξουσίασ καὶ ἀδείασ. οὐκοῦν τό γε ἀναδραμεῖν οὐ χαλεπόν, ὥσπερ ἐν πλῷ τοῖσ ἱκανοῖσ κυβερνήταισ οὐ πολὺ παραλλάξασι. τῆσ γὰρ περὶ τὸ θεῖον δόξησ καὶ ὑπολήψεωσ πρώτην μὲν ἀτεχνῶσ πηγὴν ἐλέγομεν τὴν ἔμφυτον ἅπασιν ἀνθρώποισ ἐπίνοιαν, ἐξ αὐτῶν γιγνομένην τῶν ἔργων καὶ τἀληθοῦσ, οὐ κατὰ πλάνην συστᾶσαν οὐδὲ ὡσ ἔτυχεν, ἀλλὰ πάνυ ἰσχυρὰν καὶ ἀέναον ἐκ τοῦ παντὸσ χρόνου καὶ παρὰ πᾶσι τοῖσ ἔθνεσιν ἀρξαμένην καὶ διαμένουσαν, σχεδόν τι κοινὴν καὶ δημοσίαν τοῦ λογικοῦ γένουσ·

δευτέραν δὲ λέγομεν τὴν ἐπίκτητον καὶ δι’ ἑτέρων ἐγγιγνομένην ταῖσ ψυχαῖσ λόγοισ τε καὶ μύθοισ καὶ ἔθεσι, τοῖσ μὲν ἀδεσπότοισ τε καὶ ἀγράφοισ, τοῖσ δὲ ἐγγράφοισ καὶ σφόδρα γνωρίμουσ ἔχουσι τοὺσ κυρίουσ. τῆσ δὲ τοιαύτησ ὑπολήψεωσ τὴν μέν τινα ἑκουσίαν καὶ παραμυθητικὴν φῶμεν, τὴν δὲ ἀναγκαίαν καὶ προστακτικήν.

λέγω δὲ τοῦ μὲν ἑκουσίουκαὶ παραμυθίασ ἐχομένην τὴν τῶν ποιητῶν, τοῦ δὲ ἀναγκαίου καὶ προστάξεωσ τὴν τῶν νομοθετῶν· τούτων γὰρ οὐδετέραν ἰσχῦσαι δυνατὸν μὴ πρώτησ ἐκείνησ ὑπούσησ, δι’ ἣν βουλομένοισ ἐγίγνοντο καὶ τρόπον τινὰ προειδόσιν αὐτοῖσ αἵ τε προστάξεισ καὶ παραμυθίαι, τῶν μὲν ὀρθῶσ καὶ ξυμφώνωσ ἐξηγουμένων ποιητῶνκαὶ νομοθετῶν τῇ τε ἀληθείᾳ καὶ ταῖσ ἐννοίαισ, τῶν δὲ ἀποπλανωμένων ἔν τισιν. ἀμφοῖν δὲ τοῖν λεγομένοιν ποτέραν πρεσβυτέραν φῶμεν τῷ χρόνῳ παρά γε ἡμῖν τοῖσ Ἕλλησι, , οὐκ ἄν ἔχοιμι διατεινόμενοσ εἰπεῖν ἐν τῷ παρόντι.

πρέπει δὲ ἴσωσ τὸ ἀζήμιον καὶ πειστικὸν ἀρχαιότερον εἶναι τοῦ μετὰ ζημίασ καὶ προστάξεωσ. σχεδὸν οὖν μέχρι τοῦδε ὁμοίωσ πρόεισι τοῖσ ἀνθρώποισ τὰ περὶ τοῦ πρώτου καὶ ἀθανάτου γονέωσ, ὃν καὶ πατρῷον Δία καλοῦμεν οἱ τῆσ Ἑλλάδοσ κοινωνοῦντεσ, καὶ τὰ περὶ τῶν θνητῶν καὶ ἀνθρωπίνων γονέων.

δευτέρα δὲ καὶ τρίτη ποιητῶν καὶ νομοθετῶν, τῶν μὲν παραινούντων μὴ ἀποστερεῖν χάριν τὸ πρεσβύτερον καὶ ξυγγενέσ, ἔτι δὲ αἴτιον ζωῆσ καὶ τοῦ εἶναι, τῶνδὲ ἐπαναγκαζόντων καὶ ἀπειλούντων κόλασιν τοῖσ οὐ πειθομένοισ, ἄνευ τοῦ διασαφεῖν καὶ δηλοῦν ὁποῖοί τινέσ εἰσιν οἱ γονεῖσ καὶ τίνων εὐεργεσιῶν χρέοσ ὀφειλόμενον κελεύουσι μὴ ἀνέκτιτον ἐᾶν.

ὁρῶ μὲν οὖν ἔγωγε τοῖσ πολλοῖσ πανταχοῦ τὴν ἀκρίβειαν κοπῶδεσ καὶ τὰ περὶ τοὺσ λόγουσ οὐδὲν ἧττον οἷσ μέλει πλήθουσ μόνον, οὐδὲν προειπόντεσ οὐδὲ διαστειλάμενοι περὶ τοῦ πράγματοσ, οὐδὲ ἀπό τινοσ ἀρχῆσ ἀρχόμενοι τῶν λόγων, ἀλλ’ αὐτό γε, ὥσ φασιν, ἀπλύτοισ ποσὶ διεξίασι τὰ φανερώτατα καὶ γυμνότατα. καὶ ποδῶν μὲν ἀπλύτων οὐ μεγάλη βλάβη διά τε πηλοῦ καὶ πολλῶν καθαρμάτων ἰόντων, γλώττησ δὲ ἀνεπιστήμονοσ οὐ μικρὰ ζημία γίγνεται τοῖσ ἀκροωμένοισ.

ἀλλὰ γὰρ εἰκὸσ τοὺσ πεπαιδευμένουσ, ὧν λόγον τινὰ ἔχειν ἄξιον, συνεξανύειν καὶ συνεκπονεῖν, μέχρισ ἂν ὡσ ἐκ καμπῆσ τινοσ καὶ δυσχωρίασ καταστήσωμεν εἰσ εὐθεῖαν τοὺσ λόγουσ. χαλκοῦ καὶ τῶν ὁμοίων ὅσα τίμια διὰ πυρὸσ ἐλαθέντων ἢ ῥυέντων ἐπί τινασ τύπουσ, εἴτε κηροῦ πλάσει ῥᾷστα ξυνακολουθοῦντοσ τῇ τέχνῃ καὶ πλεῖστον ἐπιδεχομένου τὸ τῆσ μετανοίασ·

οἱο͂σ ἦν Φειδίασ τε καὶ Ἀλκαμένησ καὶ Πολύκλειτοσ, ἔτι δὲ Ἀγλαοφῶν καὶ Πολύγνωτοσ καὶ Ζεῦξισ καὶ πρότεροσ αὐτῶν ὁ Δαίδαλοσ.

οὐ γὰρ ἀπέχρη τούτοισ περὶ τἄλλα ἐπιδείκνυσθαι τὴν αὑτῶν δεινότητα καὶ σοφίαν, ἀλλὰ καὶ θεῶν εἰκόνασ καὶ διαθέσεισ παντοδαπὰσ ἐπιδεικνύντεσ, ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ χορηγοὺσ τὰσ πόλεισ λαμβάνοντεσ, πολλῆσ ἐνέπλησαν ὑπονοίασ καὶ ποικίλησ περὶ τοῦ δαιμονίου, οὐ παντελῶσ διαφερόμενοι τοῖσ ποιηταῖσ καὶ νομοθέταισ, τὸ μὲν ὅπωσ μὴ δοκῶσι παράνομοι καὶ ταῖσ ἐπικειμέναισ ἐνέχωνται ζημίαισ, τὸ δὲ ὁρῶντεσ προκατειλημμένουσ αὐτοὺσ ὑπὸ τῶν ποιητῶν καὶ πρεσβυτέραν οὖσαν τὴν ἐκείνων εἰδωλοποιίαν. οὔκουν ἐβούλοντο φαίνεσθαιτοῖσ πολλοῖσ ἀπίθανοι καὶ ἀηδεῖσ καινοποιοῦντεσ. τὰ μὲν οὖν πολλὰ τοῖσ μύθοισ ἑπόμενοι καὶ συνηγοροῦντεσ ἔπλαττον, τὰ δὲ καὶ παρ’ αὑτῶν εἰσέφερον, ἀντίτεχνοι καὶ ὁμότεχνοι τρόπον τινὰ γιγνόμενοι τοῖσ ποιηταῖσ, ὡσ ἐκεῖνοι δι’ ἀκοῆσ ἐπιδεικνύντεσ, ἀτεχνῶσ καὶ αὐτοὶ δι’ ὄψεωσ ἐξηγούμενοι τὰ θεῖα τοῖσ πλείοσι καὶ ἀπειροτέροισθεαταῖσ.

πάντα δὲ ταῦτα τὴν ἰσχὺν ἔσχεν ἀπὸ τῆσ πρώτησ ἀρχῆσ ἐκείνησ, ὡσ ἐπὶ τιμῇ καὶ χάριτι ποιούμενα τοῦ δαιμονίου. καὶ μὴν τῆσ ἁπλῆσ καὶ πρεσβυτάτησ ἐννοίασ περὶ θεῶν καὶ ξυγγενῶσ πᾶσιν ἀνθρώποισ ἅμα τῷ λόγῳ φυομένησ πρὸσ τοῖσ τρισὶ τούτοισ ἑρμηνεῦσι καὶ διδασκάλοισ τέταρτον ἀνάγκη παραλαβεῖν, οὐδαμῇ ῥᾴθυμον οὐδὲ ἀπείρωσ ἡγούμενον ἔχειν ὑπὲρ αὐτῶν, λέγω δὲ τὸν φιλόσοφον ἄνδρα, λόγῳ ἐξηγητὴν καὶ προφήτην τῆσ ἀθανάτου φύσεωσ ἀληθέστατον ἴσωσ καὶ τελειότατον.

τὸν μὲν οὖν νομοθέτην ἐάσωμεν τὰ νῦν εἰσ εὐθύνασ ἄγειν, ἄνδρα αὐστηρὸν καὶ τοὺσ ἄλλουσ αὐτὸν εὐθύνοντα·

δέοι γὰρ ἂν αὐτὸν αὐτοῦ φείδεσθαι καὶ τῆσ ὑμετέρασ ἀσχολίασ.

ὑπὲρ δὲ τῶν λοιπῶν ἑκάστου γένουσ προχειρισάμενοι τὸν ἄκρον σκοπῶμεν, εἴ τινα ὠφέλειαν ἢ καὶ βλάβην φανήσονται πεποιηκότεσ πρὸσ εὐσέβειαν τοῖσ αὑτῶν ἔργοισ ἢ λόγοισ, ὅπωσ τε ἔχουσιν ὁμολογίασ ἢτοῦ διαφέρεσθαι ἀλλήλοισ, καὶ τίσ αὐτῶν ξυνέπεται τῷ ἀληθεῖ μάλιστα, τῇ πρώτῃ καὶ ἀδόλῳ γνώμῃ σύμφωνοσ ὤν. πάντεσ οὗτοι ξυνᾴδουσιν, ὥσπερ ἑνὸσ ἴχνουσ λαβόμενοι, καὶ τοῦτο σῴζοντεσ, οἱ μὲν σαφῶσ, οἱ δὲ ἀδηλότερον. οὐ γὰρ ἂν ἴσωσ δέοιτο παραμυθίασ ὁ τῇ ἀληθείᾳ φιλόσοφοσ, εἰ μὴ πρὸσ σύγκρισιν ἄγοιτο ποιηταῖσ ἀγαλμάτων ἢ μέτρων, καὶ ταῦτα ἐν ὄχλῳ πανηγύρεωσ ἐκείνοισ φίλων δικαστῶν. εἰ γάρ τισ Φειδίαν πρῶτον ἐν τοῖσ Ἕλλησιν εὐθύνοι, τὸν σοφὸν τοῦτον καὶ δαιμόνιον ἐργάτην τοῦ σεμνοῦ καὶ παγκάλου δημιουργήματοσ, καθίσασ δικαστὰσ τοὺσ βραβεύοντασ τῷ θεῷ τὸν ἀγῶνα, μᾶλλον δὲ κοινὸν δικαστήριον ξυμπάντων Πελοποννησίων, ἔτι δὲ Βοιωτῶν καὶ Ιὤνων καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων τῶν πανταχοῦ κατὰ τὴν Εὐρώπην καὶ τὴν Ἀσίαν, οὐ τῶν χρημάτων λόγον ἀπαιτῶν οὐδὲ τῆσ περὶ τὸ ἄγαλμα δαπάνησ, ὁπόσων χρυσὸσ ὠνήθη ταλάντων καὶ ἐλέφασ, ἔτι δὲ κυπάριττοσ καὶ θύον πρὸσ τὴν ἐντὸσ ἐργασίαν μόνιμοσ ὕλη καὶ ἀδιάφθοροσ, τροφῆσ τε καὶ μισθῶν ἀναλώματοσ τοῖσ ἐργασαμένοισ οὐκ ὀλίγοισ οὐδὲ ὀλίγον χρόνον ἄλλοισ τε οὐ φαύλοισ δημιουργοῖσ καὶ τὸν πλεῖστον μισθὸν ὑπὲρ τῆσ τέχνησ Φειδίᾳ·

ταῦτα μὲν γὰρ Ἠλείοισ προσήκοντα λογίσασθαι τοῖσ ἀναλώσασιν ἀφθόνωσ καὶ μεγαλοπρεπῶσ·

ἡμεῖσ δὲ ὑπὲρ ἄλλου φήσομεν τῷ Φειδίᾳ προκεῖσθαι τὸν ἀγῶνα· πᾶσιν Ἕλλησι καὶ βαρβάροισ, ὅσοι ποτὲ δεῦρο ἀφίκοντο πολλοὶ πολλάκισ, οὐδεὶσ ἀντερεῖ.

τῷ γὰρ ὄντι καὶ τὴν ἄλογον ἄν ἐκπλήξειε τοῦτό γε τῶν ζῴων φύσιν, εἰ δύναιντο προσιδεῖν μόνον, ταύρων τε τῶν ἀεὶ πρὸσ τόνδε τὸν βωμὸν ἀγομένων, ὡσ ἑκόντασ ὑπέχειν τοῖσ καταρχομένοισ, εἴ τινα παρέξουσι τῷ θεῷ χάριν, ἔτι δὲ ἀετῶν τε καὶ ἵππων καὶ λεόντων, ὡσ τὸ ἀνήμερον καὶ ἄγριον σβέσαντασ τοῦ θυμοῦ πολλὴν ἡσυχίαν ἄγειν, τερφθέντασ ὑπὸ τῆσ θέασ·

ἀνθρώπων δέ, ὃσ ἂν ᾖ παντελῶσ ἐπίπονοσ τὴν ψυχήν, πολλὰσ ἀναντλήσασ συμφορὰσ καὶ λύπασ ἐν τῷ βίῳ μηδὲ ὕπνον ἡδὺν ἐπιβαλλόμενοσ, καὶ ὅσ δοκεῖ μοι κατ’ ἐναντίον στὰσ τῆσδε τῆσ εἰκόνοσ ἐκλαθέσθαι ἂν πάντων ὅσα ἐν ἀνθρωπίνῳ βίῳ δεινὰ καὶ χαλεπὰ γίγνεται παθεῖν. οὕτωσ σύγε ἀνεῦρεσ καὶ ἐμηχανήσω θέαμα, ἀτεχνῶσ νηπενθέσ τ’ ἄχολόν τε, κακῶν ἐπίληθεσ ἁπάντων.

τοσοῦτον φῶσ καὶ τοσαύτη χάρισ ἔπεστιν ἀπὸ τῆσ τέχνησ. οὐδὲγὰρ αὐτὸν τὸν Ἥφαιστον εἰκὸσ ἐγκαλέσαι τῷδε τῷ ἔργῳ, κρίνοντα πρὸσ ἡδονὴν καὶ τέρψιν ἀνθρωπίνησ ὄψεωσ. εἰ δ’ αὖ τὸ πρέπον εἶδοσ καὶ τὴν ἀξίαν μορφὴν τῆσ θεοῦ φύσεωσ ἐδημιούργησασ, ὕλῃ τε ἐπιτερπεῖ χρησάμενοσ, ἀνδρόσ τε μορφὴν ὑπερφυᾶ τὸ κάλλοσ καὶ τὸ μέγεθοσ δείξασ, πλὴν ἀνδρὸσ καὶ τἄλλα ποιήσασὡσ ἐποίησασ, σκοπῶμεν τὰ νῦν· ὑπὲρ ὧν ἀπολογησάμενοσ ἱκανῶσ ἐν τοῖσ παροῦσι, καὶ πείσασ ὅτι τὸ οἰκεῖον καὶ τὸ πρέπον ἐξεῦρεσ σχήματόσ τε καὶ μορφῆσ τῷ πρώτῳ καὶ μεγίστῳ θεῷ, μισθὸν ἕτερον τοῦ παρ’ Ἠλείων προσλάβοισ ἂν μείζω καὶ τελειότερον. ὁρᾷσ γὰρ ὅτι οὐ μικρὸσ ἁγὼν οὐδ’ ὁ κίνδυνοσ ἡμῖν.

πρότερον μὲν γάρ,ἅτε οὐδὲν σαφὲσ εἰδότεσ, ἄλλην ἄλλοσ ἀνεπλάττομεν ἰδέαν, κατὰ τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν καὶ φύσιν ἕκαστοσ ἰνδαλλόμενοι καὶ ὀνειρώττοντεσ· ἔμπροσθεν εἰκάσματα τεχνιτῶν, οὐ πάνυ τούτοισ οὔτε πιστεύοντεσ οὔτε προσέχοντεσ τὸν νοῦν.

σὺ δέ γε ἰσχύϊ τέχνησ ἐνίκησασκαὶ ξυνέλεξασ τὴν Ἑλλάδα πρῶτον, ἔπειτα τοὺσ ἄλλουσ τῷδε τῷ φάσματι, θεσπέσιον καὶ λαμπρὸν ἀποδείξασ, ὡσ μηδένα τῶν ἰδόντων δόξαν ἑτέραν ἔτι λαβεῖν ῥᾳδίωσ. ἆρ’ οὖν οἰεί τὸν Ἴφιτον καὶ τὸν Λυκοῦργον καὶ τοὺσ τότε Ἠλείουσ διὰ χρημάτων ἀπορίαν τὸν μὲν ἀγῶνα καὶ τὴν θυσίαν ποιῆσαι τῷ Διὶ πρέπουσαν, ἄγαλμαδὲ μηδὲν ἐξευρεῖν ἐπ’ ὀνόματι καὶ σχήματι τοῦ θεοῦ, σχεδόν τι προέχοντασ δυνάμει τῶν ὕστερον, ἢ μᾶλλον φοβηθέντασ μήποτε οὐ δύναιντο ἱκανῶσ ἀπομιμήσασθαι διὰ θνητῆσ τέχνησ τὴν ἄκραν καὶ τελειοτάτην φύσιν;

πρὸσ δὴ ταῦτα τυχὸν εἴποι ἂν Φειδίασ, ἅτε ἀνὴρ οὐκ ἄγλωττοσ οὐδὲ ἀγλώττου πόλεωσ, ἔτι δὲ συνήθησ καὶ ἑταῖροσ Περικλέουσ·

ἄνδρεσ Ἕλληνεσ, ὁ μὲν ἀγὼν τῶν πώποτε μέγιστοσ· οὐ γὰρ περὶ ἀρχῆσ οὐδὲ περὶ στρατηγίασ μιᾶσ πόλεωσ οὐδὲ περὶ νεῶν πλήθουσ ἢ πεζοῦ στρατοπέδου, πότερον ὀρθῶσ ἢ μὴ διῴκηται, τὰ νῦν ὑπέχω λόγον, ἀλλὰ περὶ τοῦ πάντων κρατοῦντοσ θεοῦ καὶ τῆσ πρὸσ ἐκεῖνον ὁμοιότητοσ, εἴτε εὐσχημόνωσ καὶ προσεοικότωσ γέγονεν, οὐδὲν ἐλλείπουσα τῆσ δυνατῆσ πρὸσ τὸ δαιμόνιον ἀνθρώποισ ἀπεικασίασ, εἴτε ἀναξία καὶ ἀπρεπήσ. ἐνθυμεῖσθε δὲ ὅτι οὐκ ἐγὼ πρῶτοσ ὑμῖν ἐγενόμην ἐξηγητὴσ καὶ διδάσκαλοσ τῆσ ἀληθείασ. οὐδὲ γὰρ ἔφυν ἔτι κατ’ ἀρχὰσ τῆσ Ἑλλάδοσ οὐδέπω σαφῆ καὶ ἀραρότα δόγματα ἐχούσησ περὶ τούτων, ἀλλὰ πρεσβυτέρασ τρόπον τινὰ καὶ τὰ περὶ τοὺσ θεοὺσ ἤδη πεπεισμένησ καὶ νομιζούσησ ἰσχυρῶσ.

καὶ ὅσα μὲν λιθοξόων ἔργα ἢ γραφέων ἀρχαιότερα τῆσ ἐμῆσ τέχνησ σύμφωνα ἦσαν, πλὴν ὅσον κατὰ τὴν ἀκρίβειαν τῆσ ποιήσεωσ, ἐῶ λέγειν. πρεσβυτέρουσ ἡμῶν καὶ πολὺ σοφωτέρουσ ἀξιοῦντασ εἶναι, τοὺσ ποιητάσ, ἐκείνων μὲν δυναμένων εἰσ πᾶσαν ἐπίνοιαν ἄγειν διὰ τῆσ ποιήσεωσ, τῶν δὲ ἡμετέρων αὐτουργημάτων μόνην ταύτην ἱκανὴν ἐχόντων εἰκασίαν.

τὰ γὰρ θεῖα φάσματα, λέγω δὲ ἡλίου καὶ σελήνησ καὶ σύμπαντοσ οὐρανοῦ καὶ ἄστρων, αὐτὰ μὲν καθ’ αὑτὰ φαινόμενα θαυμαστὰ πάντωσ, ἡ δὲ μίμησισ αὐτῶν ἁπλῆ καὶ ἄτεχνοσ, εἴ τισ ἐθέλοι τὰ σελήνησ σχήματα ἀφομοιοῦν ἢ τὸν ἡλίου κύκλον·

ἔτι δὲ ἤθουσ καὶ διανοίασ αὐτὰ μὲν ἐκεῖνα μεστὰ πάντωσ, ἐν δὲ τοῖσ εἰκάσμασιν οὐδὲν ἐνδεικνύμενα τοιοῦτον· ὅθεν ἴσωσ καὶ τὸ ἐξ ἀρχῆσ οὕτωσ ἐνομίσθη τοῖσ Ἕλλησι. νοῦν γὰρ καὶ φρόνησιν αὐτὴν μὲν καθ’ αὑτὴν οὔτε τισ πλάστησ οὔτε τισ γραφεὺσ εἰκάσαι δυνατὸσ ἔσται·

ἀθέατοι γὰρ τῶν τοιούτων καὶ ἀνιστόρητοι παντελῶσ πάντεσ. τὸ δὲ ἐν ᾧ τοῦτο γιγνόμενόν ἐστιν οὐχ ὑπονοοῦντεσ, ἀλλ’ εἰδότεσ, ἐπ’ αὐτὸ καταφεύγομεν, ἀνθρώπινον σῶμα ὡσ ἀγγεῖον φρονήσεωσ καὶ λόγου θεῷ προσάπτοντεσ, ἐνδείᾳ καὶ ἀπορίᾳ παραδείγματοσ τῷ φανερῷ τε καὶ εἰκαστῷ τὸ ἀνείκαστον καὶ ἀφανὲσ ἐνδείκνυσθαι ζητοῦντεσ, συμβόλου δυνάμει χρώμενοι, κρεῖττονἤ φασι τῶν βαρβάρων τινὰσ ζῴοισ τὸ θεῖον ἀφομοιοῦν κατὰ σμικρὰσ καὶ ἀτόπουσ ἀφορμάσ. ὁ δὲ πλεῖστον ὑπερβαλὼν κάλλει καὶ σεμνότητι καὶ μεγαλοπρεπείᾳ, σχεδὸν οὗτοσ πολὺ κράτιστοσ δημιουργὸσ τῶν περὶ τὰ θεῖα ἀγαλμάτων. οὐδὲ γὰρ ὡσ βέλτιον ὑπῆρχε μηδὲν ἵδρυμα μηδὲ εἰκόνα θεῶν ἀποδεδεῖχθαιπαρ’ ἀνθρώποισ φαίη τισ ἄν, ὡσ πρὸσ μόνα ὁρᾶν δέον τὰ οὐράνια.

ταῦτα μὲν γὰρ ξύμπαντα ὅ γε νοῦν ἔχων σέβει, θεοὺσ ἡγούμενοσ μακαρίουσ μακρόθεν ὁρῶν· διὰ δὲ τὴν πρὸσ τὸ δαιμόνιον ὁρμὴν ἰσχυρὸσ ἔρωσ πᾶσιν ἀνθρώποισ ἐγγύθεν τιμᾶν καὶ θεραπεύειν τὸ θεῖον, προσιόντασ καὶ ἁπτομένουσ μετὰ πειθοῦσ, θύοντασ καὶ στεφανοῦντασ. ἀτεχνῶσ γὰρ ὥσπερ νήπιοι παῖδεσ πατρὸσ ἢ μητρὸσ ἀπεσπασμένοι δεινὸν ἵμερον ἔχοντεσ καὶ πόθον ὀρέγουσι χεῖρασ οὐ παροῦσι πολλάκισ ὀνειρώττοντεσ, οὕτω καὶ θεοῖσ ἄνθρωποι ἀγαπῶντεσ δικαίωσ διά τε εὐεργεσίαν καὶ συγγένειαν, προθυμούμενοι πάντα τρόπον συνεῖναί τε καὶ ὁμιλεῖν·

ὥστε καὶ πολλοὶ τῶνβαρβάρων πενίᾳ τε καὶ ἀπορίᾳ τέχνησ ὄρη θεοὺσ ἐπονομάζουσι καὶ δένδρα ἀργὰ καὶ ἀσήμουσ λίθουσ, οὐδαμῇ οἰκειότερα τῆσ μορφῆσ. εἰ δ’ ὑμῖν ἐπαίτιόσ εἰμι τοῦ σχήματοσ, οὐκ ἂν φθάνοιτε Ὁμήρῳ πρότερον χαλεπῶσ ἔχοντεσ·

ἐκεῖνοσ γὰρ οὐ μόνον μορφὴνἐγγύτατα τῆσ δημιουργίασ ἐμιμήσατο, χαίτασ τε ὀνομάζων τοῦ θεοῦ, ἔτι δὲ ἀνθερεῶνα εὐθὺσ ἐν ἀρχῇ τῆσ ποιήσεωσ, ὅτε φησὶν ἱκετεύειν τὴν Θέτιν ὑπὲρ τιμῆσ τοῦ παιδόσ· πρὸσ δὲ τούτοισ ὁμιλίασ τε καὶ βουλεύσεισ καὶ δημηγορίασ τοῖσ θεοῖσ, ἔτι δὲ ἐξ Ἴδησ ἀφίξεισ πρὸσ οὐρανὸν καὶ Ὄλυμπον, ὕπνουσ τε καὶ συμπόσια καὶ μίξεισ, μάλα μὲν ὑψηλῶσ σύμπαντα κοσμῶν τοῖσ ἔπεσιν, ὅμωσ δὲ ἐχόμενα θνητῆσ ὁμοιότητοσ. καὶ δή γε καὶ ὁπότε ἐτόλμησεν Ἀγαμέμνονα προσεικάσαι τοῦ θεοῦ τοῖσ κυριωτάτοισ μέρεσιν εἰπών, ὄμματα καὶ κεφαλὴν ἴκελοσ Διὶ τερπικεραύνῳ. τὸ δέ γε τῆσ ἐμῆσ ἐργασίασ οὐκ ἄν τισ οὐδὲ μανείσ τινι ἀφομοιώσειεν θνητῷ, πρὸσ κάλλοσ ἢ μέγεθοσ συνεξεταζόμενον.

μὴ Ὁμήρου πολὺ φανῶ κρείττων καὶ σωφρονέστεροσ ποιητήσ, τοῦ δόξαντοσ ὑμῖν ἰσοθέου τὴν σοφίαν, ἣν βούλεσθε ζημίαν ἕτοιμοσ ὑπέχειν ἐγώ. λέγω δὲ πρὸσ τὸ δυνατὸν τῆσ ἐμαυτοῦ τέχνησ· δαψιλὲσ γὰρ χρῆμα ποίησισ καὶ πάντα τρόπον εὔπορον καὶ αὐτόνομον, καὶ χορηγίᾳ γλώττησ καὶ πλήθει ῥημάτων ἱκανὸν ἐξ αὑτοῦ πάντα δηλῶσαι τὰ τῆσ ψυχῆσ βουλήματα, κἂν ὁποιονοῦν διανοηθῇ σχῆμα ἢ ἔργον ἢ πάθοσ ἢ μέγεθοσ, οὐκ ἂν ἀπορήσειεν ἀγγέλου φωνῆσ πάνυ ἐναργῶσ σημαινούσησ ἕκαστα.

στρεπτὴ γὰρ γλῶσσ’ ἐστὶ βροτῶν, πολέεσ δ’ ἔνι μῦθοι, φησὶν Ὅμηροσ αὐτόσ, παντοῖοι, ἐπέων δὲ πολὺσ νομὸσ ἔνθα καὶ ἔνθα.

κινδυνεύει γὰρ οὖν τὸ ἀνθρώπινον γένοσ ἁπάντων ἐνδεὲσ γενέσθαι μᾶλλον ἢ φωνῆσ καὶ λέξεωσ·

τούτου δὲ μόνου κέκτηται θαυμαστόν τινα πλοῦτον. οὐδὲν γοῦν παραλέλοιπεν ἄφθεγκτον οὐδὲ ἄσημον τῶν πρὸσ αἴσθησιν ἀφικνουμένων, ἀλλ’ εὐθὺσ ἐπιβάλλει τῷ νοηθέντι σαφῆ σφραγῖδα ὀνόματοσ, πολλάκισ δὲ καὶ πλείουσ φωνὰσ ἑνὸσ πράγματοσ, ὧν ὁπόταν φθέγξηταί τινα, παρέσχε δόξαν οὐ πολὺ ἀσθενεστέραν τἀληθοῦσ. πλείστη μὲν οὖν ἐξουσία καὶ δύναμισ ἀνθρώπῳ περὶ λόγον ἐνδείξασθαι τὸ παραστάν. ἡ δὲ τῶν ποιητῶν τέχνη μάλα αὐθάδησ καὶ ἀνεπίληπτοσ, ἄλλωσ τε Ὁμήρου, τοῦ πλείστην ἄγοντοσ παρρησίαν, ὃσ οὐχ ἕνα εἵλετο χαρακτῆρα λέξεωσ, ἀλλὰ πᾶσαν τὴν Ἑλληνικὴν γλῶτταν διῃρημένην τέωσ ἀνέμιξε, Δωριέων τε καὶ Ιὤνων, ἔτι δὲ τὴν Ἀθηναίων, εἰσ ταὐτὸ κεράσασ πολλῷ μᾶλλον ἢ τὰ χρώματα οἱ βαφεῖσ, οὐ μόνον τῶν καθ’ αὑτόν, ἀλλὰ καὶ τῶν πρότερον, εἴ πού τι ῥῆμα ἐκλελοιπόσ, καὶ τοῦτο ἀναλαβὼν ὥσπερ νόμισμα ἀρχαῖον ἐκ θησαυροῦ ποθεν ἀδεσπότου διὰ φιλορρηματίαν, πολλὰ δὲ καὶ βαρβάρων ὀνόματα, φειδόμενοσ οὐδενὸσ ὅ,τι μόνον ἡδονὴν ἢ σφοδρότητα ἔδοξεν αὐτῷ ἔχειν·

πρὸσ δὲ τούτοισ μεταφέρων οὐ τὰ γειτνιῶντα μόνον οὐδὲ ἀπὸ τῶν ἐγγύθεν, ἀλλὰ τὰ πλεῖστον ἀπέχοντα, ὅπωσ κηλήσῃ τὸν ἀκροατὴν μετ’ ἐκπλήξεωσ καταγοητεύσασ, καὶ οὐδὲ ταῦτα κατὰ χώραν ἐῶν, ἀλλὰ τὰ μὲν μηκύνων, τὰ δὲ συναιρῶν, τὰ δὲ ἄλλωσ παρατρέπων·

τελευτῶν δὲ αὑτὸν ἀπέφαινεν οὐ μόνον μέτρων ποιητήν, ἀλλὰ καὶ ῥημάτων, παρ’ αὑτοῦ φθεγγόμενοσ, τὰ μὲν ἁπλῶσ τιθέμενοσ ὀνόματα τοῖσ πράγμασι, τὰ δ’ ἐπὶ τοῖσ κυρίοισ ἐπονομάζων, οἱο͂ν σφραγῖδα σφραγῖδι ἐπιβάλλων ἐναργῆ μᾶλλον καὶ εὔδηλον, οὐδενὸσ φθόγγου ἀπεχόμενοσ, ἀλλὰ ἔμβραχυ ποταμῶν τε μιμούμενοσ φωνὰσ καὶ ὕλησ καὶ ἀνέμων καὶ πυρὸσ καὶ θαλάττησ,ἔτι δὲ χαλκοῦ καὶ λίθου καὶ ξυμπάντων ἁπλῶσ ζῴων καὶ ὀργάνων, τοῦτο μὲν θηρίων, τοῦτο δὲ ὀρνίθων, τοῦτο δὲ αὐλῶν τε καὶ συρίγγων· καναχάσ τε καὶ βόμβουσ καὶ κτύπον καὶ δοῦπον καὶ ἄραβον πρῶτοσ ἐξευρὼν καὶ ὀνομάσασ ποταμούσ τε μορμύροντασ καὶ βέλη κλάζοντα καὶ βοῶντα κύματα καὶ χαλεπαίνοντασ ἀνέμουσκαὶ ἄλλα τοιαῦτα δεινὰ καὶ ἄτοπα τῷ ὄντι θαύματα, πολλὴν ἐμβάλλοντα τῇ γνώμῃ ταραχήν καὶ θόρυβον·

ὥστε οὐκ ἦν αὐτῷ ἀπορία φοβερῶν ὀνομάτων καὶ ἡδέων, ἔτι δὲ λείων καὶ τραχέων καὶ μυρίασ ἄλλασ ἐχόντων διαφορὰσ ἔν τε τοῖσ ἤχοισ καὶ τοῖσ διανοήμασιν.

ὑφ’ ἧσ ἐποποιίασ δυνατὸσ ἦν ὁποῖον ἐβούλετο ἐμποιῆσαιτῇ ψυχῇ πάθοσ. τὸ δὲ ἡμέτερον αὖ γένοσ, τὸ χειρωνακτικὸν καὶ δημιουργικόν, οὐδαμῇ ἐφικνεῖται τῆσ τοιαύτησ ἐλευθερίασ, ἀλλὰ πρῶτον μὲν ὕλησ προσδεόμεθα, ἀσφαλοῦσ μὲν ὥστε διαμεῖναι, πολὺν δὲ ἐχούσησ κάματον πορισθῆναί τε οὐ ῥᾳδίασ, ἔτι δὲ οὐκ ὀλίγων συνεργῶν. πρὸσ δὲ αὖ τούτοισ ἓν σχῆμα ἑκάστησ εἰκόνοσ ἀνάγκη ἐργάσασθαι, καὶ τοῦτο ἀκίνητον καὶ μένον, ὥστε τὴν πᾶσαν ἐν αὑτῷ τοῦ θεοῦ ξυλλαβεῖν φύσιν καὶ δύναμιν. τοῖσ δὲ ποιηταῖσ πολλάσ τινασ μορφὰσ καὶ παντοδαπὰ εἴδη περιλαβεῖν τῇ ποιήσει ῥᾴδιον, κινήσεισ τε καὶ ἡσυχίασ προστιθέντασ αὐτοῖσ, ὅπωσ ἂν ἑκάστοτε πρέπειν ἡγῶνται, καὶ ἔργα καὶ λόγουσ, καὶ προσέτι οἶμαι τὸ τῆσ ἀπάτησ καὶ τοῦ χρόνου.

μιᾷ γὰρ ἐπινοίᾳ καὶ ὁρμῇ τῆσ ψυχῆσ ἐνεχθεὶσ ὁ ποιητὴσ πολύ τι πλῆθοσ ἐπῶν ἤρυσεν, ὥσπερ ἐκ πηγῆσ ὕδατοσ ὑπερβλύσαντοσ, πρὶν ἐπιλιπεῖν αὐτὸν καὶ διαρρυῆναι τὸ φάντασμα καὶ τὴν ἐπίνοιαν ἣν ἔλαβε. τὸ δέ γε ἡμέτερον τῆσ τέχνησ ἐπίπονον καὶ βραδύ, μόλισ καὶ κατ’ ὀλίγον προβαῖνον, ἅτε οἶμαι πετρώδει καὶ στερεᾷ κάμνον ὕλῃ.

τὸ δὲ πάντων χαλεπώτατον, ἀνάγκη παραμένειν τῷ δημιουργῷ τὴν εἰκόνα ἐν τῇ ψυχῇ τὴν αὐτὴν ἀεί, μέχρισ ἂν ἐκτελέσῃ τὸ ἔργον, πολλάκισ καὶ πολλοῖσ ἔτεσι.

καὶ δὴ τὸ λεγόμενον, ὡσ ἔστιν ἀκοῆσ πιστότερα ὄμματα, ἀληθὲσ ἴσωσ· πολύ γε μὴν δυσπειστότερα καὶ πλείονοσ δεόμενα ἐναργείασ. ἡ μὲν γὰρ ὄψισ αὐτοῖσ τοῖσ ὁρωμένοισ συμβάλλει, τὴν δὲ ἀκοὴν οὐκ ἀδύνατον ἀναπτερῶσαι καὶ παραλογίσασθαι, μιμήματα εἰσπέμποντα γεγοητευμένα μέτροισ καὶ ἤχοισ. καὶ μὴν τά γε ἡμέτερα τῆσ τέχνησ ἀναγκαῖα μέτρα πλήθουσ τε πέρι καὶ μεγέθουσ·

τοῖσ δὲ ποιηταῖσ ἔξεστι καὶ ταῦτα ἐφ’ ὁποσονοῦν αὐξῆσαι. τοιγαροῦν Ὁμήρῳ μὲν ῥᾴδιον ἐγένετο εἰπεῖν τὸ μέγεθοσ τῆσ Ἔριδοσ, ὅτι οὐρανῷ ἐστήριξε κάρη καὶ ἐπὶ χθονὶ βαίνει· ἐμοὶ δὲ ἀγαπητὸν δήπουθεν πληρῶσαι τὸν ὑπὸ Ἠλείων ἢ Ἀθηναίων ἀποδειχθέντα τόπον. σὺ μὲν οὖν φήσεισ, ὦ σοφώτατε τῶν ποιητῶν Ὅμηρε, πολὺ τῇ τε δυνάμει τῆσ ποιήσεωσ καὶ τῷ χρόνῳ προέχων, σχεδὸν πρῶτοσ ἐπιδεῖξαι τοῖσ Ἕλλησι τῶν τε ἄλλων ἁπάντων θεῶν καὶ δὴ τοῦ μεγίστου θεῶν πολλὰσ καὶ καλὰσ εἰκόνασ, τὰσ μέν τινασ ἡμέρουσ, τὰσ δὲ φοβερὰσ καὶ δεινάσ.

ὁ δὲ ἡμέτεροσ εἰρηνικὸσ καὶ πανταχοῦ πρᾷοσ, οἱο͂σ ἀστασιάστου καὶ ὁμονοούσησ τῆσ Ἑλλάδοσ ἐπίσκοποσ·

ὃν ἐγὼ μετὰ τῆσ ἐμαυτοῦ τέχνησ καὶ τῆσ Ἠλείων πόλεωσ σοφῆσ καὶ ἀγαθῆσ βουλευσάμενοσ ἱδρυσάμην, ἥμερον καὶ σεμνὸνἐν ἀλύπῳ σχήματι, τὸν βίου καὶ ζωῆσ καὶ ξυμπάντων δοτῆρα τῶν ἀγαθῶν, κοινὸν ἀνθρώπων καὶ πατέρα καὶ σωτῆρα καὶ φύλακα, ὡσ δυνατὸν ἦν θνητῷ διανοηθέντι μιμήσασθαι τὴν θείαν καὶ ἀμήχανον φύσιν. σκόπει δέ, εἰ μὴ πάσαισ ταῖσ ἐπωνυμίαισ ταῖσ τοῦ θεοῦ πρέπουσαν εὑρήσεισ τὴν εἰκόνα·

φίλιοσ δὲ καὶ Ἑταιρεῖοσ, ὅτι πάντασ ἀνθρώπουσ ξυνάγει καὶ βούλεται φίλουσ εἶναι ἀλλήλοισ, ἐχθρὸν δὲ ἢ πολέμιον οὐδένα οὐδενόσ, Ἱκέσιοσ δέ, ὡσ ἂν ἐπήκοόσ τε καὶ ἵλεωσ τοῖσ δεομένοισ, Φύξιοσ δὲ διὰ τὴντῶν κακῶν ἀπόφυξιν, Ξένιοσ δέ, ὅτι δεῖ μηδὲ τῶν ξένων ἀμελεῖν μηδὲ ἀλλότριον ἡγεῖσθαι ἀνθρώπων μηδένα, Κτήσιοσ δὲ καὶ Ἐπικάρπιοσ, ἅτε τῶν καρπῶν αἴτιοσ καὶ δοτὴρ πλούτου καὶ δυνάμεωσ.

ὅτου δὲ ἦν ἐπιδεῖξαι ταῦτα μὴ φθεγγόμενον, ἆρα οὐχ ἱκανῶσ ἔχει κατὰ τὴν τέχνην;

τὴν μὲν γὰρ ἀρχὴν καὶ τὸν βασιλέα βούλεται δηλοῦντὸ ἰσχυρὸν τοῦ εἴδουσ καὶ τὸ μεγαλοπρεπέσ· τὸν δὲ πατέρα καὶ τὴν κηδεμονίαν τὸ πρᾷον καὶ προσφιλέσ· τὸν δὲ Πολιέα καὶ νόμιμον ἥ τε σεμνότησ καὶ τὸ αὐστηρόν· τὴν δὲ ἀνθρώπων καὶ θεῶν ξυγγένειαν αὐτό που τὸ τῆσ μορφῆσ ὅμοιον ἐν εἴδει συμβόλου· τὸν δὲ Φίλιον καὶ Ἱκέσιον καὶ Ξένιον καὶ Φύξιον καὶ πάντα τὰτοιαῦτα ἁπλῶσ ἡ φιλανθρωπία καὶ τὸ χρηστὸν ἐμφαινόμενα προσομοιοῖ· τὸν δὲ Κτήσιον καὶ τὸν Ἐπικάρπιον ἥ τε ἁπλότησ καὶ ἡ μεγαλοφροσύνη, δηλουμένη διὰ τῆσ μορφῆσ· ἀτεχνῶσ γὰρ διδόντι καὶ χαριζομένῳ μάλιστα προσέοικε τἀγαθά. ταῦτα μὲν οὖν ὡσ οἱο͂́ν τε ἦν ἐμιμησάμην, ἅτε οὐκ ἔχων ὀνομάσαι.

συνεχῶσ δὲ ἀστράπτοντα ἐπὶ πολέμῳ καὶ φθορᾷ πλήθουσ ἢ ὄμβρων ὑπερβολὴν ἢ χαλάζησ ἢ χιόνοσ, ἢ τανύοντα κυανῆν ἶριν, τοῦ πολέμου ξύμβολον, ἢ ἀστέρα πέμποντα ξυνεχεῖσ σπινθῆρασ ἀποβάλλοντα, δεινὸν τέρασ ναύταισ , ἢ ἐπιπέμποντα ἔριν ἀργαλέαν Ἕλλησι καὶ βαρβάροισ, ὥστε ἔρωτα ἐμβάλλειν πολέμου καὶ μάχησ ἄπαυστον κάμνουσιν ἀνθρώποισ καὶ ἀπειρηκόσιν· οὐδέ γε ἱστάντα ἐπὶπλάστιγγοσ ἀνθρώπων ἡμιθέων κῆρασ ἢ στρατοπέδων ὅλων, αὐτομάτῳ ῥοπῇ κρινομένασ·

οὐκ ἦν διὰ τῆσ τέχνησ μιμεῖσθαι· οὐ μὴν οὐδὲ παρὸν ἠθέλησά γ’ ἄν ποτε. βροντῆσ γὰρ εἴδωλον ἄφθογγον ἢ κεραυνοῦ εἴκασμα ἀλαμπὲσ ἐκ τῶν τῇδε ἐπιγείων μεταλλευμάτων ποῖον ἄν τι καὶ γένοιτο;

ἔτι δὲ γῆν σειομένην καὶ κινούμενον Ὄλυμπον ὑπὸ νεύματι βραχεῖ τῶν ὀφρύων ἤ τινα νέφουσ περὶ τῇ κεφαλῇ στέφανον Ὁμήρῳ μὲν εἰπεῖν εὐμαρὲσ καὶ πολλὴ πρὸσ τὰ τοιαῦτα ἅπαντα ἐλευθερία, τῇ δέ γε ἡμετέρᾳ τέχνῃ παντελῶσ ἄπορον, ἐγγύθεν ἐχούσῃ καὶ σαφῆ τὸν ἔλεγχον τῆσ ὄψεωσ. εἰ δ’ αὖ τὸ τῆσ ὕλησ ἀσημότερον ἡγεῖταί τισ ἢ κατὰ τὴν ἀξίαν τοῦ θεοῦ, τοῦτο μὲν ἀληθέσ τε καὶ ὀρθόν·

ἀλλ’ οὔτε τοὺσ δόντασ οὔτε τὸν ἑλόμενον καὶ δοκιμάσαντα ἐν δίκῃ μέμφοιτ’ ἄν. οὐ γὰρ ἦν ἑτέρα φύσισ ἀμείνων οὐδὲ λαμπροτέρα πρὸσ ὄψιν, ἣν δυνατὸν εἰσ χεῖρασ ἀνθρώπων ἀφικέσθαι καὶ μεταλαβεῖν δημιουργίασ. ἀέρα γὰρ ἢ πῦρ ἐργάσασθαι καὶ τὴν ἄφθονον πηγὴν ὕδατοσ ὅσον τε ἐν ἅπασι τούτοισ στερεὸν ἑρ́μα·

λέγω δὲ οὐ χρυσοῦ καὶ λίθου, ταῦτα μὲν γὰρ σμικρὰ καὶ φαῦλα, ἀλλὰ τὴν πᾶσαν ἰσχυρὰν καὶ βαρεῖαν οὐσίαν· ἰδίᾳ τε ἕκαστον διακρίνοντα καὶ συμπλέκοντα εἰσ γένεσιν ζῴων καὶ φυτῶν, οὐδὲ θεοῖσ πᾶσι δυνατὸν ἢ μόνῳ τούτῳ σχεδὸν ὃν πάνυ καλῶσ ποιητὴσ προσεῖπεν ἕτεροσ, Δωδωναῖε μεγασθενὲσ ἀριστοτέχνα πάτερ. οὗτοσ γὰρ δὴ πρῶτοσ καὶ τελειότατοσ δημιουργόσ, χορηγὸν λαβὼν τῆσ αὑτοῦ τέχνησ οὐ τὴν Ἠλείων πόλιν, ἀλλὰ τὴν πᾶσαν τοῦ παντὸσ ὕλην.

Φειδίαν δὲ ἢ Πολύκλειτον οὐκ ἂν εἰκότωσ ἀπαιτοῖτε πλέον οὐδέν, ἀλλὰ καὶ ταῦτα μείζω καὶ σεμνότερα τῆσ ἡμετέρασ χειρωναξίασ.

οὐδὲ γὰρ τὸν Ἥφαιστον Ὅμηροσ ἐν ἄλλοισ πεποίηκενἐπιδεικνύμενον τὴν ἐμπειρίαν, ἀλλὰ τεχνίτην μὲν θεὸν εὐπόρησεν ἐπὶ τὸ τῆσ ἀσπίδοσ ἔργον, ὕλην δὲ ἑτέραν οὐκ ἐφίκετο εὑρεῖν.

φησὶ γὰρ οὕτω· χαλκὸν δ’ ἐν πυρὶ βάλλεν ἀτειρέα κασσίτερόν τε καὶ χρυσὸν τιμῆντα καὶ ἄργυρον. ἀνθρώπων μὲν οὖν ἔγωγε οὐδενὶ παραχωρήσαιμ’ ἂν κρείττονα ἐμοῦ ποτε γενέσθαι περὶ τὴν τέχνην, αὐτῷ δὲ τῷ Διί, δημιουργοῦντι τὸν ἅπαντα κόσμον οὐ χρὴ ξυμβάλλειν οὐδένα θνητόν. ταῦτ’ οὖν εἰπόντα καὶ ἀπολογησάμενον τὸν Φειδίαν εἰκότωσ ἐμοὶ δοκοῦσιν οἱ Έλληνεσ στεφανῶσαι ἄν.

τῷ γὰρ ὄντι τοιοῦτοσ ἡμῖν προσορᾶν ἐοίκε, πάνυ εὔνουσ καὶ κηδόμενοσ, ὥστ’ ἔμοιγε μικροῦ φθέγγεσθαι δοκεῖ ̔τάδε μὲν οὕτωσ, ὦ σύμπασα Ἑλλάσ, καλῶσ καὶ προσηκόντωσ ἐπιτελεῖσ, θυσίασ τε θύουσα ἐκ τῶν παρόντων μεγαλοπρεπεῖσ καὶ δὴ καὶ τὸν εὐκλεέστατον ἀγῶνα τιθεῖσα ὡσ ἀπ’ ἀρχῆσ εὐεξίασ καὶ ῥώμησ καὶ τάχουσ, ὅσα τε ἑορτῶν καὶ μυστηρίων ἔθη λαβοῦσα διαφυλάττεισ.

αὐτήν σ’ οὐκ ἀγαθὴ κομιδὴ ἔχει, ἀλλ’ ἅμα γῆρασ λυγρὸν ἔχεισ αὐχμεῖσ τε κακῶσ καὶ ἀεικέα ἕσσαι.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Dio, Chrysostom, Orationes, Ὀλυμπικὸσ ἢ περὶ τῆσ πρώτησ τοῦ θεοῦ ἐννοίας

(디오, 크리소토모스, 연설, Ὀλυμπικὸσ ἢ περὶ τῆσ πρώτησ τοῦ θεοῦ ἐννοίας)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION