헬라어 문장 검색 - ΔιοΞηρ́Ορατιον́03́

(디오, 크리소토모스, 연설, περὶ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ γ.)

Σωκράτησ Ἀθήνησι, πρεσβύτησ ἀνὴρ καὶ πένησ, ὃν καὶ σὺ γιγνώσκεισ ἀκοῇ πρὸ πάνυ πολλῶν ἐτῶν γενόμενον, πυθομένου τινὸσ εἰ εὐδαίμονα νομίζοι τὸν Περσῶν βασιλέα, Τυχόν, εἶπεν, εὐδαίμων· οὐκ ἔφη δὲ αὐτὸσ εἰδέναι διὰ τὸ μὴ συγγενέσθαι αὐτῷ μηδὲ γιγνώσκειν ὁποῖόσ ἐστι τὴν διάνοιαν, ὡσ οὐκ ἀλλαχόθεν οἶμαιγιγνόμενον τὸ εὐδαιμονεῖν, ἀπὸ χρυσωμάτων ἢ πόλεων ἢ χώρασ ἢ ἄλλων ἀνθρώπων, ἑκάστῳ δὲ παρά τε αὑτοῦ καὶ τῆσ αὑτοῦ διανοίασ. ὁ μὲν οὖν Σωκράτησ, ὅτι ἐτύγχανεν ἄπειροσ ὢν τοῦ Πέρσου τῆσ ψυχῆσ, ἄπειροσ ἡγεῖτο εἶναι καὶ τῆσ εὐδαιμονίασ αὐτοῦ.

ἐγὼ δέ, ὦ γενναῖε αὐτοκράτορ, παραγέγονά σοι, καὶ τυχὸν οὐδενὸσ ἧττονἔμπειρόσ εἰμι τῆσ σῆσ φύσεωσ, ὅτι τυγχάνεισ χαίρων ἀληθείᾳ καὶ παρρησίᾳ μᾶλλον ἢ θωπείᾳ καὶ ἀπάτῃ. αὐτίκα τὰσ μὲν ἀλόγουσ ἡδονὰσ ὑποπτεύεισ, καθάπερ ἀνθρώπουσ κόλακασ, τοὺσ δὲ πόνουσ ὑπομένεισ, ἐλέγχουσ ὑπολαμβάνων εἶναι τῆσ ἀρετῆσ.

ἐπειδὴ δὲ ὁρῶ σε, αὐτοκράτορ, ἐντυγχάνοντα τοῖσ παλαιοῖσ ἀνδράσι καὶσυνιέντα φρονίμων καὶ ἀκριβῶν λόγων, φημὶ δὴ σαφῶσ ἄνδρα εἶναι μακάριον, τὸν μεγίστην μὲν ἔχοντα δύναμιν μετὰ τοὺσ θεούσ, κάλλιστα δὲ τῷ δύνασθαι χρώμενον. ὅταν ᾖ νομιμώτεροσ μὲν δικαστὴσ τῶν κατὰ κλῆρον δικαζόντων, ἐπιεικέστεροσ δὲ βασιλεὺσ τῶν ὑπευθύνων ἐν ταῖσ πόλεσιν ἀρχόντων, δικαιότεροσ δὲ στρατηγὸσ τῶν ἑπομένων στρατιωτῶν, φιλοπονώτεροσ δὲ ἐν ἅπασι τοῖσ ἔργοισ τῶνὑπ’ ἀνάγκησ πονούντων, ἔλαττον δὲ βουλόμενοσ τρυφᾶν τῶν μηδεμιᾶσ εὐπορούντων τρυφῆσ, εὐνούστεροσ δὲ τοῖσ ὑπηκόοισ τῶν φιλοτέκνων πατέρων, φοβερώτεροσ δὲ τοῖσ πολεμίοισ τῶν ἀνικήτων καὶ ἀμάχων θεῶν, πῶσ οὐκ ἂν εἴποι τισ τοῦδε τοῦ ἀνδρὸσ ἀγαθὸν εἶναι τὸν δαίμονα, οἰκ αὐτῷ μόνον, ἀλλὰ καὶ τοῖσ ἄλλοισ ἅπασι;

τῶν μὲν γὰρ πολλῶν ἀνθρώπων καὶ ἰδιωτῶν ὀλίγοσ ὁ δαίμων καὶ μόνου τοῦ ἔχοντοσ·

ὅτου δ’ ἄν παμπληθεῖσ μὲν ὑπακούωσι πόλεισ, πάμπολλα δὲ ἔθνη κυβερνᾶται διὰ τῆσ γνώμησ, ἀνήριθμα δὲ φῦλα ἀνθρώπων καὶ ἄμικτα ἀλλήλοισ ἀποβλέπῃ πρὸσ τὴν φρόνησιν, πάντων οὗτοσ ἀνθρώπων γίγνεται σωτὴρ καὶ φύλαξ, ἄνπερ ᾖ τοιοῦτοσ. τοῦ γὰρ πάντων ἄρχοντοσ καὶ κρατοῦντοσ ἡ μὲν φρόνησισ ἱκανὴ καὶ τοὺσ ἄφρονασ ὠφελεὶν· βουλεύεται γὰρ ὁμοίωσ ὑπὲρ πάντων. ἡ δὲ σωφροσύνη καὶ τοὺσ ἀκολαστοτέρουσ σωφρονεστέρουσ ποιεῖ·

ἐφορᾷ γὰρ ὁμοίωσ ἅπαντασ. ἡ δὲ δικαιοσύνη καὶ τοῖσ ἀδίκοισ αὑτῆσ μεταδίδωσιν, ἡ δὲ ἀνδρεία καὶ τοὺσ ἧττον εὐψύχουσ οὐ μόνον σῴζειν, ἀλλὰ καὶ θαρραλεωτέρουσ ποιεῖν δύναται. οὔτε γὰρ δειλὸσ οὕτωσ ἄγαν οὐδεὶσ ὥστε μὴ θαρρεῖν ἑπόμενοσ μεθ’ οὗ νικᾶν ἕτοιμον, οὔτε ἐπὶ τοσοῦτον ἀνειμένοσ ὥστε ῥᾳθυμεῖν παραταττόμενον ὁρῶν ᾧ μόνῳ τὸ προστάττειν ἔνειμεν ὁ θεόσ, οὐδ’ αὖ σφόδρα οὕτωσ ἀναίσχυντοσ ὥστε περὶ ἑτέρου πονεῖν ἀναγκαῖον, τούτῳ δὲ μὴ συμπονεῖν ἐθέλειν.

δοκεῖ δέ μοι καὶ Ὅμηροσ αὐτὸ τοῦτο φράζειν·

μνησθεὶσ γὰρ τοῦ χρηστοῦ βασιλέωσ ἐπὶ πᾶσιν εἴρηκεν, ἀρετῶσι δὲ λαοὶ ὑπ’ αὐτοῦ. ὁ γὰρ τοιοῦτοσ βασιλεὺσ τοῖσ μὲν ἄλλοισ καλὸν κτῆμα τὴν ἀρετὴν νενόμικεν, αὑτῷ δὲ καὶ ἀναγκαῖον. τίνι μὲν γὰρ δεῖ πλείονοσ φρονήσεωσ ἢ τῷ βουλευομένῳ περὶ τῶν μεγίστων;

τίνι δὲ ἀκριβεστέρασ δικαιοσύνησ ἢ τῷ μείζονι τῶν νόμων; τίνι δὲ σωφροσύνησ ἐγκρατεστέρασ ἢ ὅτῳ πάντα ἔξεστι; τίνι δὲ ἀνδρείασ ἰσχυροτέρασ ἢ ὑφ’ οὗ πάντα σῴζεται; τίνα δὲ μᾶλλον εὐφραίνει τὰ ἔργα τῆσ ἀρετῆσ ἢ τὸν σύμπαντασ ἀνθρώπουσ θεατὰσ καὶ μάρτυρασ ἔχοντα τῆσ αὑτοῦ ψυχῆσ;

ὥστε μήποτε πράξαντι μηδὲν οἱο͂́ν τε λαθεῖν, οὐ μᾶλλον ἢ τῷ ἡλίῳ πορεύεσθαι διὰ σκότουσ· πάντα γὰρ τἄλλα ἀναφαίνων πρῶτον ἑαυτὸν ἐπιδείκνυσι. λέγω δὲ ταῦτα οὐκ ἀγνοῶν ὅτι τὰ ῥηθέντα νῦν ὑπ’ ἐμοῦ ἐν πλείονι χρόνῳ ἀνάγκη λέγεσθαι·

ἀλλ’ οὐκ ἔστι δέοσ μήποτε ἐγὼ φανῶ τι κολακείᾳ λέγων. οὐ γὰρ ὀλίγην οὐδὲ ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ δέδωκα βάσανον τῆσ ἐλευθερίασ. εἰ δὲ ἐγὼ πρότερον μέν, ὅτε πᾶσιν ἀναγκαῖον ἐδόκει ψεύδεσθαι διὰφόβον, μόνοσ ἀληθεύειν ἐτόλμων, καὶ ταῦτα κινδυνεύων ὑπὲρ τῆσ ψυχῆσ, νῦν δέ, ὅτε πᾶσιν ἔξεστι τἀληθῆ λέγειν, ψεύδομαι, μηδενὸσ κινδύνου παρεστῶτοσ, οὐκ ἂν εἰδείην οὔτε παρρησίασ οὔτε κολακείασ καιρόν.

καίτοι σύμπαντεσ οἱ πράττοντεσ ὁτιοῦν ἑκόντεσ ἢ χρημάτων ἕνεκα πράττουσιν ἢ δόξησ ἢ δι’ ἡδονήν τινα ἄλλην ἢ λοιπὸν οἶμαι δι’ ἀρετὴν καὶ τὸ καλὸν αὐτὸ τιμῶντεσ.

ἐγὼ δὲ χρήματα μὲν λαβεῖν παρ’ οὐδενὸσ πώποτε ἠξίωσα, πολλῶν δοῦναι βουλομένων, τῶν ἐμαυτοῦ δὲ ὀλίγων ὑπαρχόντων οὐ μόνον μεταδιδοὺσ ἑτέροισ, ἀλλὰ καὶ ῥίπτων φανήσομαι πολλάκισ.

ἡδονὴν δὲ ποίαν ἐθηρώμην, ὁπότε καὶ τῶν κολάκων οἱ φανερῶσ πεποιημένοιτέχνην ταύτην ὁμολογοῦσιν ἁπάντων ἀηδέστερον τὸ κολακεύειν;

πῶσ γὰρ ἡδύ, ἵν’ ἄλλον ἀδίκωσ ἐπαινῇ τισ, αὐτὸν δικαίωσ ψέγεσθαι;

καὶ μὴν οὐδὲ ἔνδοξον οὐδὲ καλὸν εἶναι δοκεῖ τὸ κολακεύειν, ἵνα τιμῆσ ἕνεκεν ἢ δι’ ἀρετήν τισ τοῦτο ἐπιτηδεύῃ.

πασῶν γάρ, ὡσ ἔποσ εἰπεῖν, τῶν κακιῶν αἰσχίστην τισ ἂν εὑρ́οι τὴν κολακείαν. πρῶτον μὲν γὰρ τὸ κάλλιστον καὶ δικαιότατον διαφθείρει, τὸν ἔπαινον, ὥστε μηκέτι δοκεῖν πιστὸν μηδὲ ἀληθῶσ γιγνόμενον, καὶ τό γε πάντων δεινότατον, τὰ τῆσ ἀρετῆσ ἔπαθλα τῇ κακίᾳ δίδωσιν.

ὥστε πολὺ χεῖρον δρῶσι τῶν διαφθειρόντων τὸ νόμισμα· οἱ μὲν γὰρ ὕποπτον ποιοῦσι τὸ νόμισμα, οἱ δὲ τὴν ἀρετὴν ἄπιστον. ἔπειτα δὲ οἶμαι ἀεί ποτε μὲν ὁ πονηρὸσ ἀνόητοσ λέγεται καὶ ἔστιν ὄντωσ, τῷ δὲ ἄφρονι πάντασ ὑπερβέβληκεν ὁ κόλαξ.

μόνοσ γὰρ τῶν ἀφανιζόντων τὴν ἀλήθειαν πρὸσ ἐκείνουσ θαρρεῖ τὰ ψευδῆ λέγειν τοὺσ μάλιστα εἰδότασ ὅτι ψεύδεται. τίσ γὰρ ἄπειρόσ ἐστι τῶν ἑαυτοῦ πραγμάτων; ἢ τίσ ἠλίθιοσ οὕτωσ ὅστισ οὐκ οἶδεν πότερον πόνοισ ἢ ῥᾳθυμίᾳ χαίρει καὶ πότερον ἥδεται πλέον ἔχων ἢ τὰ δίκαια πράττων καὶ πότερον ἡδονῶν ἥττων ἐστὶν ἢ τῶν καλῶν πράξεων ἐραστήσ; καὶ τοίνυν ὃ μάλιστα οἰέται, χαρίζεσθαι τοῖσ ἐπαινουμένοισ, ἐμοὶ δοκεῖ τούτου καὶ μάλιστα ἀποτυγχάνειν·

τοὐναντίον γὰρ ἀπεχθάνεσθαι μᾶλλον ἢ χαρίζεσθαι τοῖσ μὴ τελέωσ κούφοισ. αὐτίκα ὁ τὸν πένητα μακαρίζων ὡσ πλούσιον αὐτὸσ μὲν ψεύδεται, τῷ δὲ μακαριζομένῳ τὴν πενίαν ὀνειδίζει.

πάλιν ὁ τὸν αἴσχιστον ὡσ καλὸν ἐπαινῶν ἄλλο τι ἢ προφέρει τὸ αἶσχοσ αὐτῷ; ἢ ὁ τὸν ἀνάπηρον ὁλόκληρον εἶναι λέγων πῶσ ἂν χαρίζοιτο ὑπομιμνήσκων τῆσ ἀτυχίασ; ὁ δὲ αὖ τὸν ἀνόητον ὡσ φρόνιμον ὑμνῶν, οὗτοσ ἂν τυχὸν ἁπάντων εἰή πιθανώτεροσ διὰ τὴν ἄνοιαν τοῦ ἀκούοντοσ καὶ τοσούτῳ γε μείζονα ἐργάζεται βλάβην· ἀναπείθει γὰρ ὑπὲρ ἑαυτοῦ βουλεύεσθαι καὶ μὴ τοῖσ φρονίμοισ ἐπιτρέπειν.

καθόλου δὲ φωραθεὶσ μὲν ὁ κόλαξ οὐ καταγιγνώσκεται μόνον, ἀλλὰ καὶ μισεῖται·

δοκεῖ γὰρ καταγελῶν λέγειν· πείσασ δὲ ὡσ ἀληθῶσ λέγει οὐ μεγάλησ τινὸσ τυγχάνει χάριτοσ. τί γὰρ καὶ δοκεῖ χαρίζεσθαι τἀληθῆ λέγων; πολύ γε μὴν πονηρότερόσ ἐστι τῶν ψευδομένων μαρτύρων.

οἱ μὲν γὰρ οὐ διαφθείρουσι τὸν δικαστήν, ἀλλὰ μόνον ἐξαπατῶσιν· ὁ δὲ κολακεύων ἅμα δεκάζει τῷ ἐπαίνῳ. ἵνα δὲ μήτε ἐγὼ κολακείασ αἰτίαν ἔχω τοῖσ θέλουσι διαβάλλειν μήτε σὺ τοῦ κατ’ ὀφθαλμοὺσ ἐθέλειν ἐπαινεῖσθαι, ποιήσομαι τοὺσ λόγουσ ὑπὲρ τοῦ χρηστοῦ βασιλέωσ, ὁποῖον εἶναι δεῖ καὶ τίσ ἡ διαφορὰ τοῦ προσποιουμένου μὲν ἄρχοντοσ εἶναι, πλεῖστον δὲ ἀπέχοντοσ ἀρχῆσ καὶ βασιλείασ.

εἰ δέ τισ φήσει με τοὺσ αὐτοὺσ ποιεῖσθαι λόγουσ, τοῦτο ἂν εἰή κοινὸν ἐμοὶ τὸ ἔγκλημα καὶ Σωκράτει.

φασὶ γάρ ποτε Ἱππίαν τὸν Ἠλεῖον, διὰ χρόνου πλείονοσ ἀκούοντα τοῦ Σωκράτουσ περὶ δικαιοσύνησ καὶ ἀρετῆσ λέγοντοσ, καὶ παραβάλλοντοσ, ὥσπερ εἰώθει, τοὺσ κυβερνήτασ καὶ ἰατροὺσ καὶ σκυτοτόμουσ καὶ κεραμέασ, εἰπεῖν, ἅτε σοφιστήν, Πάλιν σὺ ταὐτά, Σώκρατεσ; καὶ ὅσ γελάσασ ἔφη, Καὶ περὶ τῶν αὐτῶν.

σὺ μὲν γάρ, ὡσ ἐοίκεν, ὑπὸ σοφίασ οὐδέποτε ταὐτὰ περὶ τῶν αὐτῶν λέγεισ, ἡμῖν δὲ ἓν τοῦτο δοκεῖ τῶν καλλίστων εἶναι. τοὺσ μὲν γὰρ ψευδομένουσ οἴδαμεν πολλὰ καὶ ἀνόμοια λέγοντασ· τοῖσ δὲ ἀληθεύουσιν οὐχ οἱο͂́ν τε ἕτερα εἰπεῖν τῶν ἀληθῶν.

ἐγὼ δὲ εἰ μὲν ἑώρων ἄλλην ὑπόθεσιν σπουδαιοτέραν ἢ σοὶ μᾶλλον προσήκουσαν, ἐκείνην ἂν ἐπεχείρουν ποιήσασθαι. νῦν δὲ οὔτε ἰατρὸν ἄλλουσ τινὰσ ἀκούειν λόγουσ φαίην ἂν ὀρθῶσ ἢ τοὺσ περὶ ὑγιείασσώματοσ καὶ νόσου· οὔτε κυβερνήτην ἢ τοὺσ περὶ ὡρῶν καὶ ἀνέμων καὶ ἄστρων· οὗτοι γὰρ κυβερνητικοὶ δικαίωσ λέγονται·

οὔτε ἄρχοντα καὶ βασιλέα ἢ τοὺσ περὶ ἀρχῆσ τε καὶ διοικήσεωσ ἀνθρώπων.

ὡσ δὲ καὶ περὶ τούτων ἐνόμιζε Σωκράτησ πειράσομαι εἰπεῖν. τὴν περὶ τῆσ εὐδαιμονίασ ἐπύθετο τοῦ Σωκράτουσ ὁ ἐκεῖνο τὸ ἐρώτημα ἐρωτήσασ, ὦ Σώκρατεσ, ἔφη, τοῦτο μὲν ἐπίστασαι παντὸσ μᾶλλον, ὅτι τῶν ὑπὸ τὸν ἥλιον ἀνθρώπων ἐκεῖνόσ ἐστιν ἰσχυρότατοσ καὶ μηδὲ τῶν θεῶν αὐτῶν ἥττονα ἔχων δύναμιν, ᾧ γε ἔνεστι καὶ τὰ ἀδύνατα δοκοῦντα ποιῆσαι δυνατά, εἰ βούλοιτο πεζεύεσθαι μὲν τὴν θάλατταν, πλεῖσθαι δὲ τὰ ὄρη, τοὺσ δὲ ποταμοὺσ ἐκλείπειν ὑπὸ ἀνθρώπων πινομένουσ.

ἢ οὐκ ἀκήκοασ ὅτι Ξέρξησ ὁ τῶν Περσῶν βασιλεὺσ τὴν μὲν γῆν ἐποίησε θάλατταν, διελὼν τὸ μέγιστον τῶν ὀρῶν καὶ διαστήσασ ἀπὸ τῆσ ἠπείρου τὸν Ἄθω, διὰ δὲ τῆσ θαλάττησ τὸν πεζὸν στρατὸν ἄγων ἤλαυνεν ἐφ’ ἁρ́ματοσ;

ὥσπερ οἶμαι τὸν Ποσειδῶνά φησιν Ὅμηροσ· καὶ τυχὸν ὁμοίωσ οἵ τε δελφῖνεσ καὶ τὰ κήτη κάτωθεν ὑπέπλει τὴν σχεδίαν, ὁπότε ἐκεῖνοσ ἤλαυνεν. καὶ ὁ Σωκράτησ, Οὐδὲ τοῦτό σοι ἔχω εἰπεῖν, εἴτε μέγιστον ὁ ταῦτα ποιῶν δύναται, καθάπερ σὺ λέγεισ, εἴτε ἐλάχιστον ἢ τὸ παράπαν οὐδέν.

αὐτίκα εἰ μὲν ἦν σώφρων καὶ ἀνδρεῖοσ καὶ δίκαιοσ καὶ μετὰ γνώμησ ἔπραττεν ὅσα ἔπραττεν, ἰσχυρὸν αὐτὸν ἡγοῦμαι καὶ μεγίστην ἔχειν τῷ ὄντι δύναμιν· εἴ δὲ αὖ δειλὸσ καὶ ἀνόητοσ καὶ ἀσελγὴσ καὶ παράνομοσ καὶ δι’ ὕβριν ταῦτα ἐπιχειρῶν, τοὐναντίον ἔμοιγε ἀσθενέστεροσ εἶναι δοκεῖ τῶν σφόδρα πενήτων καὶ μηδὲ ἕνα γῆσ κεκτημένων βῶλον, ὥστε διαθρύψαι μακέλλῃ τροφῆσ ἕνεκεν, .

δὲ ἀπώσασθαι λύπην, ἐνίοτε μηδενὸσ λυπηροῦ παρόντοσ, οὐ δυνάμενοσ δὲ ὑπομεῖναι πόνουσ, οὐδὲ τοὺσ ἡδονῆσ ἕνεκεν γιγνομένουσ, ἀδύνατοσ δὲ τῆσ ψυχῆσ ἀπελάσαι φόβον, οὐδὲν ὠφελοῦντα ἐν τοῖσ δεινοῖσ, ἀλλὰ τὰ μέγιστα βλάπτοντα, πῶσ οὐκ ἄνανδροσ σφόδρα, ἡττώμενοσ μὲν γυναικῶν, ἡττώμενοσ δὲ εὐνούχων;

ἢ σὺ ἰσχυρὸν εἶναι λέγεισ τὸν καὶ τοῦ μαλακωτάτου πάντων ἀσθενέστερον, ὕπνου;

ὑφ’ οὗ ξυμποδισθεὶσ πολλάκισ ἄνευ δεσμῶν οὐχ ὅπωσ ἄλλοισ, ἀλλ’ οὐδ’ ἑαυτῷ δύναται βοηθεῖν οὐδὲ ἐπίκουρον οὐδένα καλέσαι τῶν βουλομένων ἀμύνειν; ταῦτα δὲ ἀκούσασ εἶπεν, Ἐκεῖνο μέντοι οἶσθα δήπου, ὦ Σώκρατεσ, ὅτι τῆσ ἁπάσησ οἰκουμένησ τοῦ πλείστου καὶ ἀρίστου βασιλεύει μέρουσ.

ἔξω γὰρ τῆσ Ἑλλάδοσ καὶ τῆσ Ἰταλίασ καί τινων ὀλίγων ἐθνῶν ἄλλων τῶν κατὰ τὴν Εὐρώπην ξύμπαντα τἄλλα ὑφ’ ἑαυτῷ πεποίηται, καὶ τῆσ μὲν καλουμένησ Ἀσίασ ὅλησ ἄρχει μέχρισ Ἰνδῶν· πολλοὺσ δὲ καὶ αὐτῶν φασιν ὑπακούειν·

τῆσ δὲ Λιβύησ τοῦ πλείονοσ μέρουσ· ἐν δὲ τῇ Εὐρώπῃ Θρᾴκησ καὶ Μακεδονίασ· ἁπάντων τούτων κρατεῖ· ὅθεν δὴ καὶ μέγασ βασιλεὺσ κέκληται μόνοσ ἐκεῖνοσ. καὶ ὁ Σωκράτησ εἶπεν, Ἀλλ’ οὐδὲ τοῦτο οἶδα ὅλωσ γε, εἰ βασιλεύσ ἐστι τὴν ἀρχὴνοὐδεμιᾶσ πόλεωσ ἢ κώμησ.

σὺ ἄρα, εἶπε, μόνοσ ἀνήκοοσ εἶ τούτων ἃ πάντεσ ἴσασιν; ἀκούω, ἔφη, πολλῶν λεγόντων ἃ σὺ λέγεισ καὶ Ἑλλήνων καὶ βαρβάρων· ὃ δὲ οὐκ ἐᾷ με γιγνώσκειν ὃ λέγω τοιοῦτόν ἐστιν· οὐκ οἶδα, ὦ ἄριστε, εἰ νομίμωσ καὶ δικαίωσ τούτων ἁπάντων προέστηκεν καὶ τοιοῦτοσ ὢν ὁποῖον εἴρηκα πολλάκισ·

εἰ μὲν γὰρ εὐγνώμων καὶ φιλάνθρωποσ καὶ νόμιμοσ ὢν ἐπὶ σωτηρίᾳ καὶ τῷ συμφέροντι τῶν ἀρχομένων ἐπιμελεῖται, αὐτὸσ πρῶτοσ εὐδαίμων ὤν, καθάπερ εἶπον, καὶ τοῖσ ἄλλοισ μεταδιδοὺσ τῆσ αὑτοῦ εὐδαιμονίασ, οὐ δίχα θεὶσ τό τε αὑτοῦ καὶ τὸ τῶν ἀρχομένων συμφέρον, ἀλλὰ τότε χαίρων μάλιστα καὶ τότε νομίζωνἄριστα πράττειν, ὅταν ὁρᾷ καλῶσ πράττοντασ τοὺσ ἀρχομένουσ, δυνάμει τε μέγιστόσ ἐστιν καὶ βασιλεὺσ ἀληθῶσ· δὲ καὶ πλείστασ καρπούμενοσ ἡδονάσ, ῥᾳθύμωσ δὲ διάγων καὶἀπόνωσ·

τοὺσ δὲ ὑπηκόουσ ἅπαντασ ἡγούμενοσ δούλουσ καὶ ὑπηρέτασ τῆσ αὑτοῦ τρυφῆσ, οὐδὲ ποιμένοσ ἐπιεικοῦσ ἔχων ἦθοσ, σκέπησ καὶ νομῆσ προνοούμενοσ τοῖσ αὑτοῦ κτήνεσιν, ἔτι δὲ θῆρασ ἀπαμύνων καὶ φῶρασ προφυλάττων, ἀλλ’ αὐτὸσ πρῶτοσ διαρπάζων τε καὶ φθείρων καὶ τοῖσ ἄλλοισ ἐπιτρέπων, καθάπερ, οἶμαι, πολεμίωνλείαν, οὐκ ἄν ποτε εἴποιμι τὸν τοιοῦτον ἄρχοντα ἢ αὐτοκράτορα ἢ βασιλέα, πολὺ δὲ μᾶλλον τύραννον καὶ λευστῆρα, ὥσ ποτε προσεῖπεν ὁ Ἀπόλλων τὸν Σικυώνιον τύραννον, εἰ καὶ πολλὰσ μὲν ἔχοι τιάρασ, πολλὰ δὲ σκῆπτρα ὑπακούοιεν αὐτῷ.

τοιαῦτα μὲν ἐκεῖνοσ εἰώθει λέγειν, προτρέπων ἀεὶ πρὸσ ἀρετὴν καὶ βελτίουσ ποιῶν καὶ ἄρχοντασ καὶ ἰδιώτασ.

ὅμοια δὲ εἰρήκασι περὶ ἀρχῆσ καὶ βασιλείασ οἱ μετ’ αὐτόν, ὡσ οἱο͂́ν τε ἑπόμενοι τῇ σοφωτάτῃ γνώμῃ. αὐτὰ δὲ πρῶτα δηλοῖ τὰ ὀνόματα τὴν διαφορὰν τῶν πραγμάτων. λέγεται γὰρ ἡ μὲν ἀρχὴ νόμιμοσ ἀνθρώπων διοίκησισ καὶ πρόνοια ἀνθρώπων κατὰ νόμον, βασιλεία δὲ ἀνυπεύθυνοσ ἀρχή, ὁ δὲ νόμοσ βασιλέωσ δόγμα.

ὁ δὲ τύραννοσ καὶ ἡ τυραννὶσ ἐναντίον τούτοισ βίαιοσ καὶ παράνομοσ χρῆσισ ἀνθρώπων τοῦ δοκοῦντοσ ἰσχύειν πλέον.

τρία γὰρ εἴδη, τὰ φανερώτατα, πολιτειῶν γιγνομένων κατὰ νόμον καὶ δίκην μετὰ δαίμονόσ τε ἀγαθοῦ καὶ τύχησ ὁμοίασ·

μία μὲν ἡ πρώτη καὶ μάλιστα συμβῆναι δυνατή, περὶ ἧσ ὁ νῦν λόγοσ, εὖ διοικουμένησ πόλεωσ ἢ πλειόνων ἐθνῶν ἢ ξυμπάντων ἀνθρώπων ἑνὸσ ἀνδρὸσ ἀγαθοῦ γνώμῃ καὶ ἀρετῇ· δευτέρα δὲ ἀριστοκρατία καλουμένη, οὔτε ἑνὸσ οὔτε πολλῶν τινων, ἀλλὰ ὀλίγων τῶν ἀρίστων ἡγουμένων, πλεῖον ἀπέχουσα ἤδη τοῦ δυνατοῦ καὶ τοῦ συμφέροντοσ·

οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη·

εἷσ κοίρανοσ ἔστω, εἷσ βασιλεύσ, ᾧ ἔδωκε Κρόνου παῖσ ἀγκυλομήτεω. τρίτη δὲ πασῶν ἀδυνατωτάτη σχεδὸν ἡ σωφροσύνῃ καὶ ἀρετῇ δήμου προσδοκῶσά ποτε εὑρήσειν κατάστασιν ἐπιεικῆ καὶ νόμιμον, δημοκρατία προσαγορευομένη, ἐπιεικὲσ ὄνομα καὶ πρᾷον, εἴπερ ἦν δυνατόν.

τρισὶ δὲ ταύταισ, ὥσπερ εἴρηται, πολιτείαισ τρεῖσ ἐναντίαι παράνομοι διαφθοραί, ἡ μὲν πρώτη τε καὶ ἀρίστη καὶ μόνη δυνατή, τυραννίσ, ἑνὸσ ὕβρει καὶ βίᾳ τοῦ κακίστου τῶν ἄλλων ἀπολλυμένων·

ἡ δὲ μετ’ ἐκείνην ὀλιγαρχία, σκληρὰ καὶ ἄδικοσ πλεονεξία πλουσίων τινῶν καὶ πονηρῶν ὀλίγων ἐπὶ τοὺσ πολλοὺσ καὶ ἀπόρουσ συστᾶσα· ἡ δὲ ἑξῆσ ποικίλη καὶ παντοδαπὴ φορὰ πλήθουσ οὐδὲν εἰδότοσ ἁπλῶσ, ταραττομένου δὲ ἀεὶ καὶ ἀγριαίνοντοσὑπὸ ἀκολάστων δημαγωγῶν, ὥσπερ κλύδωνοσ ἀγρίου καὶ χαλεποῦ ὑπὸ ἀνέμων σκληρῶν μεταβαλλομένου.

τούτων μὲν οὖν ὁ λόγοσ ἄλλωσ ἐπεμνήσθη, πολλὰ παθήματα καὶ συμφορὰσ ἑκάστησ αὐτῶν ἐκ τοῦ πρότερον χρόνου δεῖξαι δυνάμενοσ· περὶ δὲ τῆσ εὐδαίμονόσ τε καὶ θείασ καταστάσεωσ τῆσ νῦν ἐπικρατούσησ χρὴ διελθεῖν ἐπιμελέστερον.

πολλαὶ μὲν οὖν εἰκόνεσ ἐναργεῖσ καὶ παραδείγματα οὐκ ἀμυδρὰ τῆσδε τῆσ ἀρχῆσ, ἔν τε ἀγέλαισ καὶ σμήνεσι διασημαινούσησ τῆσ φύσεωσ τὴν κατὰ φύσιν τοῦ κρείττονοσ τῶν ἐλαττόνων ἀρχὴν καὶ πρόνοιαν· ἅτε τῆσ μεγίστησ τυγχάνων παρὰ θεῶν τιμῆσ καὶ πίστεωσ.

καὶ πρῶτόν γε καὶ μάλιστα θεραπεύσει τὸ θεῖον, οὐχ ὁμολογῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ πεπεισμένοσ εἶναι θεούσ, ἵνα δὴ καὶ αὐτὸσ ἔχῃ τοὺσ κατ’ ἀξίαν ἄρχοντασ.

ἡγεῖται δὲ τοῖσ ἄλλοισ ἀνθρώποισ συμφέρειν τὴν αὑτοῦ πρόνοιαν οὕτωσ ὡσ αὐτῷ τὴν ἐκείνων ἀρχήν.

καὶ μὴν ἐκεῖνο ἑαυτῷ συνειδὼσ ὡσ οὔποτε δῶρον δέξεται παρὰ κακῶν ἀνδρῶν, οὐδὲ τοὺσ θεοὺσ ἀναθήμασιν οὐδὲ θυσίαισ οἰέται χαίρειν τῶν ἀδίκων , παρὰ μόνων δὲ τῶν ἀγαθῶν προσίεσθαι τὰ διδόμενα. τοιγαροῦν θεραπεύειν ἀφθόνωσ αὐτοὺσ σπουδάσει καὶ τούτοισ· ἐκείνοισ γε μὴν οὐδέποτε παύσεται τιμῶν, τοῖσ καλοῖσ ἔργοισ καὶ ταῖσ δικαίαισ πράξεσιν. ἕκαστόν γε μὴν τῶν θεῶν ἱλάσκεται κατὰ δύναμιν. ἡγεῖται δὲ τὴν μὲν ἀρετὴν ὁσιότητα, τὴν δὲ κακίαν πᾶσαν ἀσέβειαν.

εἶναι γὰρ ἐναγεῖσ καὶ ἀλιτηρίουσ οὐ μόνον τοὺσ τὰ ἱερὰ συλῶντασ ἢ λέγοντάσ τι βλάσφημον περὶ τῶν θεῶν, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον τούσ τε δειλοὺσ καὶ ἀδίκουσ καὶ ἀκρατεῖσ καὶ ἀνοήτουσ καὶ καθόλου τοὺσ ἐναντίον τι πράττοντασ τῇ τε δυνάμει καὶ βουλήσει τῶν θεῶν. οὐ μόνον δὲ ἡγεῖται θεούσ, ἀλλὰ καὶ δαίμονασ καὶ ἡρ́ωασ ἀγαθοὺσ τὰσ τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν ψυχὰσ μεταβαλούσασ ἐκ τῆσ θνητῆσ φύσεωσ·

τοῦτο δὲ βεβαιοῖ τὸ δόγμα οὐχ ἥκιστα χαριζόμενοσ αὑτῷ.

τήν τε τῶν ἀνθρώπων ἐπιμέλειαν οὐ πάρεργον οὐδὲ ἀσχολίαν ἄλλωσ νενόμικεν, βαρυνόμενοσ οἶμαι τὰσ φροντίδασ, ἀλλὰ ἔργον αὑτοῦ καὶ τέχνην ταύτην. καὶ ὅταν μὲν ἄλλο τι ποιῇ, οὐδὲν ἡγεῖται σπουδαῖον οὐδὲ τῶν αὑτοῦ πράττειν· ὅταν δὲ ἀνθρώπουσ ὠφελῇ, τότε νομίζει τὸ προσῆκον ἀποτελεῖν, ἅτε ὑπὸ τοῦ μεγίστου θεοῦ ταχθεὶσ ἐπὶ τοῦτο τὸ ἔργον, ᾧ ἀπειθεῖν οὐ θέμισ οὐδὲν οὐδὲ ἄχθεσθαι. .

οὐδεὶσ γὰρ οὕτω μαλακὸσ οὐδὲ φιλήδονοσ ὃσ οἰχ ἥδεται τῇ αὑτοῦ πράξει, κἂν τύχῃ ἐπίπονοσ· ὡσ ἥκιστα μὲν κυβερνήτησ ἂν ἀχθεσθείη τοῖσ ἐν θαλάττῃ πόνοισ, ἥκιστα δὲ γεωργὸσ τοῖσ περὶ γεωργίαν ἔργοισ, ἥκιστα δὲ κυνηγέτησ οἷσ δεῖ θηρῶντα κάμνειν·

σφόδρα δὲ κυνηγεσία.

οὐ μὴν ἀπαξιοῖ τὸ κάμνειν καὶ ἐνοχλεῖσθαι τῶν ἄλλων ἕνεκεν, οὐδὲ ταύτῃ χεῖρον πράττειν νενόμικεν, ἐὰν δέῃ πλείστουσ αὐτὸν ἀνέχεσθαι πόνουσ καὶ πλεῖστα πράγματα ἔχειν. ὁρᾷ γὰρ ὅτι πανταχοῦ τὸ βέλτιον τοῦ ἥττονοσ ἔταξεν ὁ θεὸσ προνοεῖν τε καὶ ἄρχειν, οἱο͂ν τέχνην μὲν ἀτεχνίασ, ἀσθενείασ δὲ δύναμιν, τοῦ δὲ ἀνοήτου τὸ φρόνιμον προνοεῖν καὶ προβουλεύειν ἐποίησεν.

ἐν πάσαισ δὲ ταύταισ ταῖσ ἐπιμελείαισ τὸ ἄρχειν οὐδαμῶσ ῥᾴθυμον, ἀλλὰ ἐπίπονον, οὐδὲ πλεονεκτοῦν ἀνέσεωσ καὶ σχολῆσ, ἀλλὰ φροντίδων καὶ πόνων. αὐτίκα ἐν νηὶ ἐπιβάταισ ἔξεστιν ἀμελεῖνκαὶ μηδὲ ὁρᾶν τὴν θάλατταν, ἀλλὰ μηδὲ ὅποι γῆσ εἰσι, τὸ τοῦ λόγου, τοῦτο εἰδέναι·

καὶ πολλοὶ τὸν τρόπον τοῦτον πλέουσι ταῖσ εὐδίαισ, οἱ μὲν πεττεύοντεσ, οἱ δὲ ᾅδοντεσ, οἱ δὲ εὐωχούμενοι δι’ ἡμέρασ· ὅταν δὲ καταλάβῃ χειμών, ἐγκαλυψάμενοι περιμένουσι τὸ συμβησόμενον· οἱ δέ τινεσ καθυπνώσαντεσ οὐδὲ ἀνέστησαν, ἑώσ ἐγένοντο ἐν τῷ λιμένι. τῷ κυβερνήτῃ δὲ ἀνάγκη μὲν ὁρᾶν πρὸσ τὸ πέλαγοσ, ἀνάγκη δὲ ἀποβλέπειν εἰσ τὸν οὐρανόν, ἀνάγκη δὲ προσκοπεῖν τὴν γῆν·

οὐ μὴν οὐδὲ τὰ ἐν τῷ βυθῷ χρὴ λανθάνειν αὐτόν, ἢ λήσεται περιπεσὼν ὑφάλοισ πέτραισ ἢ ἀδήλοισ ἑρ́μασι· μόνῳ δὲ ἐκείνῳ τῆσ μὲν νυκτὸσ ἧττον ἔξεστι καθυπνῶσαι ἢ τοῖσνηχομένοισ·

ἡμέρασ δὲ εἴ πού τι βραχὺ κλέψειε τοῦ ὕπνου, καὶ τοῦτο μετέωρον καὶ ἀμφίβολον, ὡσ ἀναβοᾶν πολλάκισ ἢ τὸ ἱστίον στέλλειν ἢ παράγειν τὸ πηδάλιον ἢ ἄλλο τι τῶν ναυτικῶν· ὥστε καὶ κοιμώμενοσ ἐκεῖνοσ μᾶλλον ἐπιμελεῖται τῆσ νεὼσ ἢ τῶν ἄλλων οἱ σφόδρα ἐγρηγορότεσ. ἔν γε μὴν τῷ στρατεύεσθαι τῶν μὲν στρατιωτῶνἕκαστοσ αὑτῷ μόνῳ ἐπιμελεῖται καὶ ὅπλων καὶ τροφῆσ, καὶ ταῦτα οὐ πορίζων, ἀλλ’ ἕτοιμα ἀξιῶν ἔχειν·

μόνησ δὲ φροντίζει τῆσ ὑγιείασ τῆσ ἑαυτοῦ, μόνησ δὲ τῆσ σωτηρίασ. τῷ στρατηγῷ δὲ ἔργον ἐστὶν ἅπαντασ μὲν ὡπλίσθαι καλῶσ, ἅπαντασ δὲ εὐπορεῖν σκέπησ, οὐ μόνον δὲ τὰσ τῶν ἀνθρώπων γαστέρασ πληροῦν, ἀλλὰ καὶ τὰσ τῶν ἵππων·

ἐὰν δὲ μὴ πάντεσ ἔχωσι τὰ ἐπιτήδεια, πολὺ μᾶλλον ἄχθεται ἢ αὐτὸσ νοσῶν·

σωτηρίαν γε μὴν τὴν ἐκείνων οὐ περὶ ἐλάττονοσ ποιεῖται τῆσ αὑτοῦ. πάλιν δὲκαθ’ ἕκαστον ἡμῶν τὸ μὲν σῶμα, ἅτε ἀνόητον, οὐδὲ αὑτῷ βοηθεῖν ἱκανόν ἐστιν , ὅ γε τῆσ ψυχῆσ ἀπολιπούσησ οὐδὲ ὀλίγον δύναται διαμένειν, ἀλλὰ παραχρῆμα λύεται καὶ ἀπόλλυται·

ἡ ψυχὴ δὲ ὑπὲρ ἐκείνου πάσασ μὲν φροντίδασ φροντίζει, πάσασ δὲ ἐπινοίασ σκύλλει καὶ πολλὰ μὲν ἀνιᾶται λυπουμένη. καὶ τὸ μὲν σῶμα παρούσησ αὐτὸ μόνον αἰσθάνεται τῆσ ἀλγηδόνοσ·

ἡ ψυχὴ δὲ πρὶν ἢ γενέσθαι τὴν ἀλγηδόνα ἀνιᾶται, πολλάκισ δὲ καὶ μὴ μελλούσησ γίγνεσθαι δι’ ὀρρωδίαν. θανάτου δὲ σῶμα μὲν οὐδέποτε ᾔσθετο· ψυχὴ δὲ καὶ τούτου συνίησι, καὶ πολλὰ πάσχει ῥυομένη μὲν ἐκ νόσων τὸ σῶμα, ῥυομένη δὲ ἐκ πολέμων, ῥυομένη δὲ ἐκ χειμῶνοσ, ῥυομένη δὲ ἐκ θαλάσσησ. ὁ̣ ̣ ̓τω πανταχῇ ἐπιπονώτερον ψυχὴ καὶ ταλαιπωρότερον σώματοσ, ὅμωσ δὲ θειότερον καὶ βασιλικώτερον. καὶ μὴν τῶν γε ἀνθρώπων πᾶσ ἂν ὁμολογήσειεν ὡσ ἰσχυρότερον καὶ ἡγεμονικώτερον ἀνὴρ γυναικόσ.

ἀλλ’ ἐκείναισ μὲν τὰ πολλὰ τῶν ἔργων κατ’ οἰκίαν ἐστί, καὶ ἄπειροι μὲν ὡσ τὸ πολὺ χειμώνων διατελοῦσιν, ἄπειροι δὲ πολέμων, ἄπειροι δὲ κινδύνων. τοῖσ δὲ ἀνδράσι προσήκει μὲν στρατεύεσθαι, προσήκει δὲ ναυτιλίασ , ἀνάγκη δὲ ἐν ὑπαίθρῳ τὰ ἔργα διαπονεῖν.

ἀλλ’ οὐ διὰ τοῦτο μᾶλλον ἄν τισ μακαρίσειε τῶν ἀνδρῶν τὰσ γυναῖκασ. ὅσοι δ’ αὖ δι’ ἀσθένειάν τε καὶ μαλακίαν ἐζήλωσαν τὸν ἐκείνων βίον, ὥσπερ Σαρδανάπαλλοσ, διαβόητοι μέχρι νῦν εἰσιν ἐπὶ τοῖσ αἰσχροῖσ.

τὸ δὲ μέγιστον, ὁρᾷσ τὸν ἥλιον, πόσῳ μὲν τῶν ἀνθρώπων ὑπερέχει μακαριότητι θεὸσ ὤν·

ἀναίνεται δι’ αἰῶνοσ ἡμῖν ὑπουργῶν καὶ τῆσ ἡμετέρασ ἕνεκα σωτηρίασ πράττων ἅπαντα.

τί γὰρ ἂν ἄλλο τισ εἴποι τὸν ἥλιον ἐργάζεσθαι δι’ αἰῶνοσ ἢ ὁπόσων ἄνθρωποι δέονται;

ποιοῦντα μὲν καὶ διακρίνοντα τὰσ ὡρ́ασ, αὔξοντα δὲ καὶ τρέφοντα πάντα μὲν τὰ ζῷα, πάντα δὲ τὰ φυτά, χορηγοῦντα δὲ τὸ κάλλιστον καὶ ἥδιστον ὁραμάτων, φῶσ, οὗ χωρὶσ οὐδὲ τῶν ἄλλων ὄφελοσ οὐδὲν τῶν καλῶν, οὔτε οὐρανίων οὔτε ἐπιγείων, ἀλλ’ οὐδὲ τοῦ ζῆν· καὶ ταῦτα οὐδέποτε κάμνει χαριζόμενοσ. ἦπού γε δουλείαν δουλεύειν φαίη τισ ἂν πάνυ ἰσχυράν.

εἰ γὰρ καὶ σμικρὸν ἀμελήσειε καὶ παραβαίη τῆσ αὑτοῦ τάξεωσ, οὐδὲν κωλύει πάντα μὲν οὐρανόν, πᾶσαν δὲ γῆν, πᾶσαν δὲ θάλατταν οἴχεσθαι, πάντα δὲ τοῦτον τὸν εὐειδῆ καὶμακάριον κόσμον τὴν αἰσχίστην καὶ χαλεπωτάτην ἀκοσμίαν φανῆναι. νῦν δέ, ὥσπερ ἐν λύρᾳ φθόγγων ἁπτόμενοσ ἐμμελῶσ, οὐδέποτε ἐξίσταται τῆσ καθαρᾶσ τε καὶ ἄκρασ ἁρμονίασ, μίαν ἀεὶ καὶ τὴν αὐτὴν ἀπιὼν ὁδόν.

ἐπεὶ δὲ δεῖται μὲν ἀλέασ ἡ γῆ ὥστε γεννῆσαι τὰ φυόμενα καὶ ὥστε αὐξῆσαι καὶ ὥστε ἐπιτελέσαι, δεῖται δὲ τὰζῷα καὶ σωτηρίασ ἕνεκα τῶν σωμάτων καὶ ἡδονῆσ τῆσ κατὰ φύσιν, δεόμεθα δὲ πάντων μάλιστα ἡμεῖσ, ἅτε πλείστησ χρῄζοντεσ βοηθείασ, θέροσ ἐποίησεν ἀεὶ μᾶλλον, ἐγγυτέρω προσιὼν τῆσ ἡμετέρασ οἰκήσεωσ, ἵνα πάντα μὲν φύσῃ, πάντα δὲ θρέψῃ, πάντα δὲ τελειώσῃ, θείαν δὲ καὶ θαυμαστὴν παράσχῃ τοῖσ ἀνθρώποισ εὐφροσύνην τε καὶ ἑορτήν.

ἐπεὶ δὲ αὖ πάλιν τἄλλα τε καὶ ἡμεῖσ ἐν χρείᾳ γιγνόμεθα τῆσ ἐναντίασ κράσεωσ· δεῖται μὲν γὰρ ὑπὸ τοῦ ψύχουσ τὰ σώματα συνίστασθαι, δεῖται δὲ πυκνώσεωσ τὰ φυτά, δεῖται δὲ ὄμβρων ἡ γῆ·

πάλιν ἄπεισιν ἀφ’ ἡμῶν ἀφιστάμενοσ τὸ μέτριον. πρὸσ τὸ ἡμῖν συμφέρον, ὥστε εἴτε προσιὼν ὀλίγον ἐγγυτέρω γένοιτο, πάντα ἂν συμφλέξειεν, εἴτε ἀπιὼν μικρὸν ὑπερβάλοι, πάντα ἂν ἀποψυγείη τῷ κρύει.

ἐπεὶ δὲ ἀσθενέστεροι φέρειν ἐσμὲν τὴν μεταβολὴν ἀθρόαν γιγνομένην, κατ’ ὀλίγον ταῦτα μηχανᾶται, καὶ τρόπον τινὰ λανθάνει συνεθίζων μὲν ἡμᾶσ διὰ τοῦ ἦροσ ὑπενεγκεῖντὸ θέροσ, προγυμνάζων δὲ διὰ τοῦ μετοπώρου χειμῶνα ἀνέχεσθαι, ἐκ μὲν τοῦ χειμῶνοσ θάλπων κατ’ ὀλίγον, ἐκ δὲ τοῦ θέρουσ ἀναψύχων, ὥστε ἀλύπωσ ἀφικνεῖσθαι πρὸσ ἑκατέραν τὴν ὑπερβολήν.

ἐπεὶ δὲ αὖ τὸ φῶσ ὁρᾶσθαι μὲν ἥδιστον, πράττειν δὲ ἀδύνατον ὁτιοῦν χωρὶσ αὐτοῦ, κοιμώμενοι δὲ πᾶσαν μὲν ἡσυχίαν ἄγομεν, οὐδὲν δὲ χρώμεθα τῷ φωτί, ὅσον μὲν ἱκανὸν ἐγρηγορέναι χρόνον, ἡμέραν ἐποίησεν, ὅσον δὲ κοιμᾶσθαι ἀναγκαῖον, νύκτα ἀπέδειξε, περὶ πᾶσαν ἰὼν γῆν, ἄλλοτε ἄλλουσ ἀναπαύων τε καὶ ἀνιστάσ, ἀφιστάμενοσ μὲν ἀπὸ τῶν μηκέτι δεομένων φωτόσ, τοῖσ δὲ ἀεὶ δεομένοισ ἐπιφαινόμενοσ.

καὶ ταῦτα μηχανώμενοσ δι’ αἰῶνοσ οὐδέποτε κάμνει. ὅπου δὲ θεὸσ ὁ πάντων κάλλιστοσ καὶ φανερώτατοσ οὐχ ὑπερορᾷ τὸν ἅπαντα χρόνον ἀνθρώπων ἐπιμελούμενοσ, ἦπού γε ἄνθρωπον θεοφιλῆ καὶ φρόνιμον χρὴ βαρύνεσθαι τὸ τοιοῦτον, ἀλλὰ μὴ καθ’ ὅσον οἰο͂́σ τέ ἐστι μιμεῖσθαι τὴν ἐκείνου δύναμιν καὶ φιλανθρωπίαν;

ταῦτα δὴ λογιζόμενοσ οὐκ ἄχθεται καρτερῶν.

κατανοεῖ δὲ τοὺσ μὲν πόνουσ ὑγίειάν τε παρέχοντασ καὶ σωτηρίαν ἔτι δὲ δόξαν ἀγαθήν, τὴν δὲ αὖ τρυφὴν ἅπαντα τούτων τἀναντία. ἔτι δὲ οἱ μὲν πόνοι αὑτοὺσ ἐλάττουσ ἀεὶ ποιοῦσι καὶ φέρειν ἐλαφροτέρουσ, τὰσ δὲ ἡδονὰσ μείζουσ καὶ ἀβλαβεστέρασ, ὅταν γίγνωνται μετὰ τοὺσ πόνουσ. ἡ δέ γε τρυφὴ τοὺσ μὲν πόνουσ ἀεὶ χαλεπωτέρουσ ποιεῖ φαίνεσθαι, τὰσ δὲ ἡδονὰσ ἀπομαραίνει καὶ ἀσθενεῖσ ἀποδείκνυσιν. ὁ γὰρ ἀεὶ τρυφῶν ἄνθρωποσ, μηδέποτε δὲ ἁπτόμενοσ πόνου μηδενόσ, τελευτῶν πόνον μὲν οὐκ ἂν οὐδένα ἀνάσχοιτο, ἡδονῆσ δὲ οὐδεμιᾶσ ἂν αἴσθοιτο, οὐδὲ τῆσ σφοδροτάτησ.

ὥστε ὁ φιλόπονοσ καὶ ἐγκρατὴσ οὐ μόνον βασιλεύειν ἱκανώτερόσ ἐστιν, ἀλλὰ καὶ ἥδιον βιοτεύει πολὺ τῶν ἐναντίων.

εἰ δὲ δεῖ τὰσ αὐτὰσ μὲν φροντίδασ ἔχειν ἢ καὶ πλείουσ, πολὺ δὲμείζουσ ἀσχολίασ, ὁμοίωσ δὲ εὐλαβεῖσθαι τὰσ ἡδονάσ, ὁμοίωσ δὲ τοὺσ κινδύνουσ ὑπομένειν, πόσῳ γε κρεῖττον μετὰ δικαιοσύνησ καὶ ἀρετῆσ ἢ μετὰ πονηρίασ καὶ ἀδικίασ πάντα ταῦτα ἐπιτηδεύειν, καὶ μετὰ ἐπαίνου ἢ μετὰ ψόγου, ἀγαπώμενον μὲν ὑπὸ ἀνθρώπων, ἀγαπώμενον δὲ ὑπὸ θεῶν, ἢ τοὐναντίον μισούμενον;

καὶ τοίνυν τὸ μὲν παρὸν βραχύ τι τῷ ἀνθρώπῳ καὶ ἀσυλλόγιστον, κατέχει δὲ τοῦ βίου τὸ πλεῖστον ἡ μνήμη τῶν προγεγονότων καὶ ἡ τῶν μελλόντων ἐλπίσ.

πότερον οὖν τοῖν ἀνδροῖν ἡγώμεθα εὐφραίνειν τὴν μνήμην καὶ πότερον ἀνιᾶν, καὶ πότερον θαρρύνειν τὰσ ἐλπίδασ καὶ πότερον ἐκπλήττειν; οὐκοῦν καὶ ἡδίονα ἀνάγκη τὸν βίονεἶναι τοῦ ἀγαθοῦ βασιλέωσ. φιλίαν γε μὴν ἁπάντων νενόμικε τῶν αὑτοῦ κτημάτων κάλλιστον καὶ ἱερώτατον.

οὐ γὰρ οὕτωσ αἰσχρὸν εἶναι οὐδὲ ἐπικίνδυνον χρημάτων ἀπορεῖν ὡσ φίλων, οὐδ’ ἂν οὕτωσ τῇ χορηγίᾳ καὶ τοῖσ στρατοπέδοισ καὶ τῇ ἄλλῃ δυνάμει διαφυλάττειν τὴν εὐδαιμονίαν ὡσ τῇ πίστει τῶν φίλων. μόνοσ μὲν γὰρ οὐδεὶσ πρὸσ οὐδὲν οὐδὲ τῶν ἰδίων ἱκανόσ ἐστι·

τοῖσ δὲ βασιλεῦσιν ὅσῳ πλείω τε καὶ μείζω πράττειν ἀνάγκη, πλειόνων δεῖ καὶ τῶν συνεργούντων καὶ μετ’ εὐνοίασ πλείονοσ. ἀνάγκη γὰρ τὰ μέγιστα καὶ σπουδαιότατα τῶν πραγμάτων ἢ πιστεύειν ἑτέροισ ἢ προϊέσθαι. καὶ τοίνυν τοῖσ μὲν ἰδιώταισ οἱ νόμοι παρέχουσι τὸ μὴ ἀδικεῖσθαι ῥᾳδίωσ ὑπὸ τούτων οἷσ ἂν συμβάλωσιν ἢ χρήματα πιστεύσαντεσ ἢ οἶκον ἐπιτρέψαντεσ ἢ ἔργου τινὸσ κοινωνήσαντεσ, ζημιοῦντεσ τὸν ἀδικοῦντα·

τοῖσ δὲ βασιλεῦσι τὸ μὴ ἀδικεῖσθαι πιστεύσαντασ οὐκ ἔστι παρὰ τῶν νόμων ζητεῖν, ἀλλὰ παρὰ τῆσ εὐνοίασ. καὶ γὰρ ἰσχυροτάτουσ μὲν εἰκὸσ ἁπάντων εἶναι τοὺσ ἐγγὺσ τῶν βασιλέων καὶ τὴν ἀρχὴν συνδιοικοῦντασ.

ἀπὸ δὲ τούτων οὐκ ἔστιν ἄλλη φυλακὴ πλὴν τὸ ἀγαπᾶσθαι· καὶ τοῖσ μὲν τυχοῦσιν οὐκ ἀσφαλὲσ εἰκῇ μεταδιδόναι δυνάμεωσ, ὅσῳ δ’ ἄν τισ τοὺσ φίλουσ ἰσχυροτέρουσ ποιῇ, τοσούτῳ ἰσχυρότεροσ αὐτὸσ γίγνεται. ὁρ́α δὲ ὅτι τῶν μὲν ἄλλων κτημάτων τὰ μὲν ἀναγκαῖα μόνον καὶ χρήσιμα δοκεῖ πᾶσι, τέρψιν δὲ οὐδεμίαν παρέχεται·

τὰ δὲ ἡδέα μόνον, συμφέροντα δὲ οὔ·

τοὐναντίον δὲ τὰ πλεῖστα τῶν ἡδέων ἀσύμφορα εὑρίσκεται. καὶ τοίνυν ὅσα μὲν ἀναγκαῖα καὶ χρήσιμα τῶν κτημάτων, οὐ πάντωσ ἡδονήν τινα ἔχει τοῖσ κεκτημένοισ·

ὅσα δὲ τερπνά, οὐκ εὐθὺσ διὰ τοῦτο καὶ συμφέροντα· τοὐναντίον γὰρ πολλὰ τῶν ἡδέων ἀξύμφορα ἐξελέγχεται. αὐτίκα τείχη μὲν καὶ ὅπλα καὶ μηχανήματα καὶ στρατόπεδα τῶν ἀναγκαίων ἐστὶ κτημάτων τοῖσ κρατοῦσιν·

ἄνευ γὰρ τούτων οὐχ οἱο͂́ν τε σώζεσθαι τὴν ἀρχήν· τέρψιν δὲ οὐχ ὁρῶ ποίαν δίχα γε τῆσ ὠφελείασ ἔχει. καλὰ δὲ ἄλση καὶ οἰκίαι πολυτελεῖσ καὶ ἀνδριάντεσ καὶ γραφαὶ τῆσ παλαιᾶσ τε καὶ ἄκρασ τέχνησ καὶ χρυσοῖ κρατῆρεσ καὶ ποικίλαι τράπεζαι καὶ πορφύρα καὶ ἐλέφασ καὶ ἤλεκτροσ καὶ μύρων ὀσμαὶ καὶ θεαμάτων παντοίων καὶ ἀκουσμάτων τέρψεισ διά τε φωνῆσ καὶ ὀργάνων, ξύμπαντα ταῦτα οὐδεμιᾶσ ἕνεκα χρείασ, ἀλλ’ ἡδονῆσ εὑρημένα φαίνεται.

μόνῃ δὲ τῇ φιλίᾳ συμβέβηκεν ἁπάντων μὲν εἶναι συμφορώτατον, ἁπάντων δὲ ἥδιστον.

εὐθὺσ οἶμαι τῶν ἀναγκαίων τὰ μέγιστα, ὅπλα καὶ τείχη καὶ στρατεύματα καὶ πόλεισ, ἄνευ τῶν διοικούντων φίλων οὔτε χρήσιμα οὔτε συμφέροντα, ἀλλὰ καὶ λίαν ἐπισφαλῆ· οἱ δέ γε φίλοι καὶ δίχα τούτων ὠφέλιμοι. καὶ ταῦταμὲν ἐν πολέμῳ μόνον χρήσιμα, τοῖσ δὲ ἀεὶ βιωσομένοισ ἐν εἰρήνῃ, ἂν ᾖ δυνατόν, ἀχρεῖα καὶ βαρέα·

ἄνευ δὲ φιλίασ οὐδ’ ἐν εἰρήνῃ ζῆν ἀσφαλέσ.

καὶ μὴν ὧν εἶπον ἡδέων τὸ μὲν κοινωνεῖν φίλοισ τερπνότερον, μόνον δὲ ἀπολαύειν ἐν ἐρημίᾳ πάντων ἀηδέστατον, καὶ οὐδεὶσ ἂν ὑπομείνειεν· ἔτι δὲ λυπηρότερον, εἰ δεήσειε κοινωνεῖν τοῖσ μὴ ἀγαπῶσιν. ποία μὲν γὰρ εὐφροσύνη προσφιλήσ, εἱ̓ καὶ πάντα παρείη τὰ μέγιστἀ, ποῖον δὲ συμπόσιον ἡδὺ χωρὶσ εὐνοίασ τῶν παρόντων;

μαστεύουσιν εὔνοιαν ἀνθρώποισ ἐπῆλθε παρὰ παιδικῶν ἢ παρὰ γυναικῶν;

πολλαὶ μὲν γὰρ ἐπωνυμίαι τῆσ φιλίασ, ὥσπερ ἀμέλει καὶ χρεῖαι·

ἡ δὲ μετὰ κάλλουσ καὶ ὡρ́ασ γιγνομένη φιλία δικαίωσ ἔρωσ ὠνόμασται, καὶ δοκεῖ κάλλιστοσ τῶν θεῶν. καὶ μὴν τά γε ὠφέλιμα φάρμακα τοῖσ μὲν νοσοῦσιν ὠφέλιμα, τοῖσ δὲ ὑγιαίνουσιπεριττά.

φιλίασ δὲ καὶ τοῖσ ὑγιαίνουσιν ἀεὶ σφόδρα δεῖ καὶ τοῖσ νοσοῦσιν· ἥ συμφυλάττει μὲν πλοῦτον, ἐπαρκεῖ δὲ πενίᾳ, λαμπρύνει πρύνει μὲν δόξαν, ἀμαυροῖ δὲ ἀδοξίαν. μόνον δὲ τοῦτο τὰ μὲν δυσχερῆ πάντα μειοῖ, τὰ δὲ ἀγαθὰ πάντα αὔξει.

ποία μὲν γὰρ συμφορὰ δίχα φιλίασ οὐκ ἀφόρητοσ, ποία δὲ εὐτυχία χωρὶσ φίλωνοὐκ ἄχαρισ; εἰ δὲ σκυθρωπὸν ἐρημία καὶ πάντων φοβερώτατον, οὐ τὴν ἀνθρώπων ἐρημίαν χρὴ τοιοῦτον νομίζειν, ἀλλὰ τὴν τῶν φίλων· ἐπεὶ τῶν γε μὴ εὐνοούντων πολλάκισ ἡ ἐρημία κρείττων.

ἐγὼ μὲν γὰρ οὐδ’ εὐτυχίαν ἐκείνην νενόμικα, ἥ μηδένα ἔχει τὸν συνηδόμενον. ῥᾷον γὰρ ἄν τισ συμφορὰν τὴν χαλεπωτάτην φέροι μετὰ φίλων ἢ μόνοσ εὐτυχίαν τὴν μεγίστην. ἐν δὲ ταῖσ εὐτυχίαισ οὐδένα τὸν συνηδόμενον.

εἰ δὲ ὀφθαλμοὶ καὶ ὦτα καὶ γλῶττα καὶ χεῖρεσ ἀνθρώπῳ τοῦ παντὸσ ἄξια οὐ μόνον πρὸσ τὸ ἥδεσθαι ζῶντα, ἀλλὰ δύνασθαι ζῆν, τούτων οὐκ ἔλαττον, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον φίλοι χρήσιμοι.

διὰ μὲν γὰρ τῶν ὀφθαλμῶν μόλισ ὁρᾶν ἔστι τὰ ἐμποδών, διὰ δὲ τῶν φίλων καὶ τὰ ἐπὶ γῆσ πέρασι θεᾶσθαι.

καὶ διὰ μὲν τῶν ὤτων οὐκ ἄν τισ ἀκούσαι ἢ τῶν σφόδρα ἐγγύθεν, διὰ δὲ τῶν εὐνοούντων οὐδενὸσ τῶν ἀναγκαίων ὅπου δήποτε ἀνήκοόσ ἐστι.

καὶ τῇ μὲν γλώττῃ μόνοισ τοῖσ παροῦσι σημαίνει, καὶ ταῖσ χερσίν, εἰ καὶ σφόδρα εἰή καρτερόσ, οὐκ ἂν ἐργάσαιτο πλεῖον ἔργον ἢ δύ’ ἀνδρῶν·

διὰ δὲ τῶν φίλων δύναται καὶ πᾶσιν ἀνθρώποισ διαλέγεσθαι καὶ πάντων ἔργων ἐφικνεῖσθαι. οἱ γὰρ εὐνοοῦντεσ πάντα ἐκείνῳ συμφέροντα καὶ λέγουσι καὶ δρῶσι. τὸ δὲ δὴ πάντων παραδοξότατον, ἕνα γὰρ ὄντα ἐγχωρεῖ, ὅστισ πολύφιλοσ, πολλὰ μὲν ἐν ταὐτῷ χρόνῳ πράττειν, περὶ πολλῶν δὲ ἅμα βουλεύεσθαι, πολλὰ δὲ ὁρᾶν, πολλὰ δὲ ἀκούειν, ἐν πολλοῖσ δὲ ἅμα εἶναι τόποισ, ὃ καὶ τοῖσ θεοῖσ χαλεπόν, ὡσ μηδαμοῦ μηδὲν ἔρημον ἀπολείπεσθαι τῆσ ἐκείνου προνοίασ.

καὶ τοίνυν οὐχ ἧττον αἱ τῶν φίλων εὐπάθειαι τὸν ἀγαθὸν πεφύκασιν εὐφραίνειν τῆσ αὐτοῦ τινοσ τέρψεωσ.

πῶσ γὰρ οὐ μακαριστόν, ὅτῳ πάρεστι πολλοῖσ μὲν σώμασιν ἡδόμενον εὐφραίνεσθαι, πολλαῖσ δὲ ψυχαῖσ εὐτυχοῦντα χαίρειν; εἰ δὲ δόξα τοῖσ φιλοτίμοισ περισπούδαστον, πολλάκισ ἂν εὐδοξεῖν εἰή τῶν φίλων ἐπαινουμένων.

εἰ δὲ πλοῦτοσ πέφυκεν εὐφραίνειν τοὺσ κτωμένουσ, πολλάκισ ἂν εἰή πλούσιοσ ὁ τοῖσ φίλοισ μεταδιδοὺσ τῶν παρόντων. καὶ τοίνυν ἡδὺ μὲν χαρίζεσθαι τοῖσ ἐλευθέροισ, ἀφθόνων ὄντων, ἡδὺ δὲ λαμβάνειν δῶρα, δικαίωσ λαμβάνοντα καὶ δι’ ἀρετήν·

ὁ τοίνυν τοῖσ φίλοισ χαριζόμενοσ ἥδεται ἅμα μὲν ὡσ διδούσ, ἅμα δὲ ὡσ αὐτὸσ κτώμενοσ. καὶ γὰρ δὴ παλαιόσ ἐστιν ὁ λόγοσ ὁ κοινὰ ἀποφαίνων τὰ τῶν φίλων. οὐκοῦν ἀγαθῶν παρόντων τοῖσ ἀγαθοῖσ οὐχ ἥκιστα ἂν εἰή ταῦτα κοινά. ἐν μὲν οὖν τοῖσ ἄλλοισ οὐ πάντωσ ὑπερβάλλειν τοὺσ ἰδιώτασ ὁ τοιοῦτοσ βασιλεὺσ βούλεται, πολλαχοῦ δὲ καὶ ἔλαττον ἐκείνων ἔχειν, οἱο͂ν σχολῆσ, ῥᾳθυμίασ, ἀνέσεωσ· ἐν μόνῃ δὲ φιλίᾳ βούλεται πλεονεκτεῖν.

οὐχ οὕτωσ δ’ ἡγεῖται μακάριον ὅτι ἔξεστι κεκτῆσθαι καλλίστουσ μὲνἵππουσ, κάλλιστα δὲ ὅπλα, καλλίστην δὲ ἐσθῆτα, καὶ τἄλλα ὁμοίωσ, ἀλλ’ ὅτι φίλουσ τοὺσ καλλίστουσ, καὶ πολύ γε αἴσχιον φιλίασ ἐνδεέστερον ἔχειν τῶν ἰδιωτῶν ἢ τούτων τινόσ.

ᾧ γὰρ ἐξ ἁπάντων ἀνθρώπων ἐκλέξασθαι τοὺσ πιστοτάτουσ ὑπάρχει, καὶ σχεδὸν οὐδείσ ἐστιν ὃσ οὐκ ἂν ἄσμενοσ ὑπακούσειεν αὐτῷ βουλομένῳχρῆσθαι, πῶσ οὐ καταγέλαστον τοῦτον μὴ χρῆσθαι τοῖσ σπουδαιοτάτοισ;

οἱ μὲν γὰρ πολλοὶ τῶν δυναστῶν τοὺσ ὅπωσ δήποτε πλησίον γενομένουσ καὶ τοὺσ κολακεύειν ἐθέλοντασ, τούτουσ μόνουσ ὁρῶσι, τοὺσ δὲ ἄλλουσ πάντασ ἀπελαύνουσι, καὶ τούσ γε βελτίστουσ ἔτι μᾶλλον. ὁ δὲ ἐξ ἁπάντων ποιεῖται τὴν ἐκλογήν, ἄτοπον ἡγούμενοσΝισαίουσ μὲν ἵππουσ μεταπέμπεσθαι, ὅτι βελτίουσ εἰσὶ τῶν Θετταλῶν, καὶ κύνασ Ἰνδικάσ, ἀνθρώποισ δὲ μόνοισ χρῆσθαι τοῖσ ἐγγύσ.

πάντα γὰρ ὑπάρχει τούτῳ, δι’ ὧν ἐστι φιλία κτητόν. προσάγεται γὰρ εἰσ εὔνοιαν τοὺσ μὲν φιλοτίμουσ ἔπαινοσ, τοὺσ δὲ ἡγεμονικοὺσ τὸ ἀρχῆσ μεταλαμβάνειν, τοὺσ δὲ αὖ πολεμικοὺσ τὸ πράττειν τι τῶν πολεμικῶν, τοὺσ δὲ ἐπιμελεῖσ τὸ πράγματα διοικεῖν·

τούσ γε μὴν φιλοστόργουσ ἡ συνήθεια.

τίσ οὖν δύναται μᾶλλον ἄρχοντασ ἀποδεικνύειν; τίσ δὲ πλειόνων δεῖται τῶν ἐπιμελουμένων; τίσ δὲ κύριοσ μειζόνων μεταδοῦναι πραγμάτων; τίνι δὲ μᾶλλον ἔξεστιν ἑτέρῳ πιστεύειν τὰ πρὸσ πόλεμον; αἱ παρὰ τίνοσ δὲ τιμαὶ φανερώτεραι; ἡ παρὰ τίνι δὲ εὐδοξοτέρα τράπεζα; εἰ δὲ ὠνητὸν ὑπῆρχε φιλία, τίσ εὐπορώτεροσ χρημάτων, ὥστε μηδένα ἔχειν τὸν ἀντιποιησόμενον;

καὶ οὐ μόνον οὐδὲν ἡγεῖται ποιεῖν ἄτοπον, ἀλλὰ καὶ ἀγάλλεται μᾶλλον μὲν ὑπὸ τῶν νεωτέρων ἀγαπώμενοσ ἢ οἱ γονεῖσ, μᾶλλον δὲ ὑπὸ τῶν πρεσβυτέρων ἢ τοὺσ παῖδασ ἀγαπῶσι, μᾶλλον δὲ ὑπὸ τῶν συνόντων ἢ τοὺσ ἐξ ἴσου συνόντασ ἀγαπῶσι, μᾶλλον δὲ ὑπὸ τῶν ἀκοῇ μόνον ἀκουόντων ἢ οἱ σφόδρα ἐγγὺσ ὄντεσ ἀγαπῶσι·

φιλοσυγγενέστατοσ δὲ ὢν καὶ φιλοικειότατοσ ἔσθ’ ὅπῃ μεῖζον ἀγαθὸν νενόμικε τὴν φιλίαν τῆσ συγγενείασ.

ἄνευ μὲν γὰρ συγγενείασ οἱ φίλοι χρήσιμοι, ἄνευ δὲ φιλίασ οὐδὲ οἱ σφόδρα ἐγγὺσ ὠφέλιμοι. τοσούτου δὲ ἀξίαν κρίνει τὴν φιλίαν, ὥστε οὐδένα ἡγεῖται τῶν πώποτε ἠδικῆσθαι ὑπὸ φίλου, ἀλλὰ τοῦτο δὴ ἓν τῶν λεγομένων ἀδυνάτων εἶναι . ἅμα γάρ τισ ἀδικῶν πεφώραται καὶ δῆλον πεποίηκεν ὅτι οὐκ ἦν φίλοσ.

ὅσοι δὲ πεπόνθασι δεινόν, ὑπ’ ἐχθρῶν πεπόνθασι, λεγομένων μὲν φίλων, ἀγνοουμένων δὲ ὅτι ἦσαν ἐχθροί. δεῖ οὖν καταμέμφεσθαι τὴν αὑτῶν ἄγνοιαν, ἀλλὰ μὴ ψέγειν τὸ τῆσ φιλίασ ὄνομα. καίτοι πατέρα γε ὄντα οὐκ ἀδύνατον υἱὸν ἀδικῆσαι καὶ παῖδα περὶ τοὺσ γονέασ ἐξαμαρτεῖν·

ὁμοίωσ δὲ ἀδελφοὺσ ἀλλήλων κακόν τι ἀπολαῦσαι. οὕτωσ δὲ πάνυ τὴν φιλίαν ἱερὸν νενόμικεν ὥστε καὶ τοὺσ θεοὺσ αὑτῷ πειρᾶται ποιεῖν φίλουσ. ἐν ἅπασι μὲν οὖν τοῖσ εἰρημένοισ ἔστι συννοεῖν ὅτι πάντα τἀναντία τοῖσ τυράννοισ κακὰ πρόσεστιν ὧν ἐμνήσθημεν ἀγαθῶν, οὐχ ἥκιστα δὲ ἐν τῷ νῦν λεγομένῳ.

πάντων γὰρ ἀπορώτατόσ ἐστι φιλίασ τύραννοσ· οὐδὲ γὰρ δύναται ποιεῖσθαι φίλουσ. τοὺσ μὲν γὰρ ὁμοίουσ αὑτῷ, πονηροὺσὑφορᾶται, ὑπὸ δὲ τῶν ἀνομοίων καὶ ἀγαθῶν μισεῖται.

λεγόμενον, καὶ τοῦτον οὐ σπουδαῖον ἄνθρωπον, ἀλλὰ ἐκ τῶν ἐπιτυχόντων,ἀγνοῶν ὅτι τοῦ ἀγαθοῦ βασιλέωσ οἱ φίλοι πάντεσ εἰσὶν ὀφθαλμοί.

φιλοίκειοσ δὲ καὶ φιλοσυγγενὴσ πῶσ οὐκ ἂν εἰή διαφερόντωσ; ὅσ γε τοὺσ οἰκείουσ καὶ τοὺσ συγγενεῖσ μέροσ νενόμικε τῆσ αὑτοῦ ψυχῆσ;

καὶ προνοεῖ γε οὐ μόνον ὅπωσ μετέχωσι τῆσ λεγομένησ εὐδαιμονίασ, πολὺ δὲ μᾶλλον ὅπωσ ἄξιοι δοκῶσι κοινωνεῖντῆσ ἀρχῆσ, καὶ τοῦτο ἐσπούδακεν ἐξ ἅπαντοσ ὅπωσ μὴ διὰ τὴν συγγένειαν αὐτούσ, ἀλλὰ διὰ τὴν ἀρετὴν φαίνηται προτιμῶν.

καὶ τοὺσ μὲν ζῶντασ μάλιστα πάντων ἀγαπᾷ καὶ φίλουσ ἀναγκαίουσ νενόμικεν. τοὺσ μὲν γὰρ φίλουσ ἔστι διαλύσασθαι δυσχέρειάν τινα ἐν αὐτοῖσ ἐνιδόντα·

πρὸσ δὲ τοὺσ συγγενεῖσ οὐχ οἱο͂́ν τε διαλύσασθαιτὴν συγγένειαν, ἀλλ’ ὁποῖοί ποτ’ ἂν ὦσιν, ἀνάγκη τοῦτο ἀκούειν τὸ ὄνομα. γυναῖκα δὲ οὐ κοίτησ μόνον ἢ ἀφροδισίων κοινωνὸν νενόμικεν, βουλῆσ δὲ καὶ ἔργων καὶ τοῦ ξύμπαντοσ βίου συνεργόν.

μόνοσ δὲ τὴν εὐδαιμονίαν οὐχ ἡδυπάθειαν νενόμικε, πολὺ δὲ μᾶλλον καλοκἀγαθίαν, τὴν δὲ ἀρετὴν οὐκ ἀνάγκην, ἀλλὰβούλησιν, τὴν δὲ καρτερίαν οὐ ταλαιπωρίαν, ἀλλ’ ἀσφάλειαν, καὶ τὰσ μὲν ἡδονὰσ αὔξει τοῖσ πόνοισ καὶ μείζουσ διὰ τοῦτο καρποῦται, τοὺσ δὲ πόνουσ ἐπελαφρύνει τῷ ἔθει.

ταὐτὰ δὲ ἡγεῖται συμφέροντα καὶ ἡδέα·

ὁρᾷ γὰρ τοὺσ μὲν ἰδιώτασ, εἰ μέλλουσιν ὑγιαίνειν καὶ παραμένειν εἰσ γῆρασ, οὔποτε ἀργῷ καὶ ἀπόνῳ τῷ σώματι τροφὴν προσφέροντασ, ἀλλὰ τοὺσ μὲν τέχνασ ἐργαζομένουσ, ἐνίασ αὐτῶν καὶ πολὺν ἐχούσασ τὸν κάματον, τοὺσ μὲν χαλκέασ, τοὺσ δὲ ναυπηγούσ, τοὺσ δὲ οἰκοδόμουσ· ὅσοι δὲ κέκτηνται γῆν, διαπονοῦντασ πρότερον τὰ περὶ γεωργίαν, ὅσοι δὲ ἐν ἄστει διάγουσι, τῶν κατὰ πόλιν τι πράττοντασ·

ἀσκοῦντασ οὐκ ὄντασ ἀθλητάσ.

ἁπλῶσ δὲ εἰπεῖν, ἑκάστων τῶν μὴ σφόδρα ἀνοήτων καὶ σίτων καὶ λουτρῶν καὶ ὑγιεινῶν καὶ πάντων, ὁ ἄρχων ἁπάντων τούτων διαφέρει τῷ μὴ μάτην πονεῖν μηδὲ τὸ σῶμα μόνον αὔξειν, ἀλλ’ ἕνεκα πράξεων· ἢ γὰρ ἦλθε πρόσ τι τῶν δεομένων προνοίασ ἢ ἔφθασεν ὅπου δεῖ τάχουσ ἢ κατήνυσέν τι τῶν οὐ ῥᾳδίων ἀνυσθῆναι ἢ στρατιὰν ἐξέταξεν ἢ χώραν ἡμέρωσεν ἢ πόλιν ᾤκισεν ἢ ποταμοὺσ ἔζευξεν ἢ γῆν ὁδευτὴν ἐποίησεν.

ἐπειδὴ ἄνθρωπον ὄντα φύσει τῶν ἐν τῷ βίῳ διαφερόντων καὶ τοῦτο τῶν ἄλλων ὥσπερ παραμύθιον ἔχειν δεῖ·

ὅθεν δὴ πολλὰ πολλοῖσ προσέπεσε νοσήματα ἀγεννῆ καὶ λυμαινόμενα τὰσ ψυχάσ, ἔτι δὲ καθαιροῦντα τὸ ἀξίωμα τῆσ βασιλείασ· ὁ μὲν γὰρ ᾠδῆσ ἁλοὺσ μινυρίζων διετέλει καὶ θρηνῶν ἐν τοῖσ θεάτροισ, ἀμελήσασ δὲ τῆσ αὑτοῦ βασιλείασ, τοὺσ παλαιοὺσ ὑποκρινόμενοσ ἠγάπα βασιλέασ·

ὁ δὲ αὐλήσεωσ ἐραστὴσ ἐγένετο· ὁ δὲ ἀγαθὸσ βασιλεὺσ τῶν μὲν τοιούτων οὐδέποτε ἀκροᾶται συνεχῶσ·

κάλλιστον δὲ εὑρ́εμα ἡγεῖται κυνηγεσίαν, καὶ τούτῳ μάλιστα χαίρει· δἰ οὗ τὸ μὲν σῶμα γίγνεται ῥωμαλεώτερον, ἡ ψυχὴ δὲ ἀνδρειοτέρα, τὰ πολεμικὰ δὲ ἅπαντα ἀσκεῖται. καὶ γὰρ ἱππεῦσαι καὶ δραμεῖν ἀναγκαῖον καὶ ὑφίστασθαι πολλὰ τῶν ἀλκίμων θηρίων καὶ καῦμα ἀνέχεσθαι καὶ ψῦχοσ ὑπομένειν, πολλάκισ δὲ καὶ λιμοῦ καὶ δίψουσ πειραθῆναι, διὰ δὲ τὴν ἐπιθυμίαν ἐθίζοντα καρτερεῖν μεθ’ ἡδονῆσ οὐ μέντοι τήν γε Περσικὴν θήραν.

ἐκεῖνοι μὲν γὰρ παραδείσοισ περιλαβόντεσ, ὁπότε ἐπιθυμήσειαν, ὥσπερ ἐν εἱρκτῇ τὰ θηρία ἔκτεινον, ὡσ μήτε ζητοῦντεσ πονεῖν μήτε αὖ κινδυνεύοντεσ, ἅτεἀσθενῆ καὶ δεδουλωμένα·

ὁμοίωσ δὲ ἀφῃροῦντο τὴν ἐπὶ τῷ εὑρεῖν χαρὰν καὶ τὴν ἐπὶ τῷ φθάσαι σπουδὴν καὶ τὴν ἐπὶ τῷ συμβῆναι ἀγωνίαν. ὅμοιον γὰρ ἐποίουν ὥσπερ εἰ πολεμικοὶ φάσκοντεσ εἶναι ἀφέντεσ τὸ τοῖσ πολεμίοισ μάχεσθαι τοὺσ αἰχμαλώτουσ οἴκοι λαβόντεσ ἔκτεινον.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Dio, Chrysostom, Orationes, περὶ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ γ.

(디오, 크리소토모스, 연설, περὶ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ γ.)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION