Xenophon, Cyropaedia, Κύρου Παιδείασ Ζ, chapter 5

(크세노폰, Cyropaedia, Κύρου Παιδείασ Ζ, chapter 5)

ἐπεὶ δὲ πρὸσ Βαβυλῶνι ἦν ὁ Κῦροσ, περιέστησε μὲν πᾶν τὸ στράτευμα περὶ τὴν πόλιν, ἔπειτα αὐτὸσ περιήλαυνε τὴν πόλιν σὺν τοῖσ φίλοισ τε καὶ ἐπικαιρίοισ τῶν συμμάχων. ἐπεὶ δὲ κατεθεάσατο τὰ τείχη, ἀπάγειν παρεσκευάσατο τὴν στρατιὰν ἀπὸ τῆσ πόλεωσ·

ἐξελθὼν δέ τισ αὐτόμολοσ εἶπεν ὅτι ἐπιτίθεσθαι μέλλοιεν αὐτῷ, ὁπότε ἀπάγοι τὸ στράτευμα· καταθεωμένοισ γάρ, ἔφη, αὐτοῖσ ἀπὸ τοῦ τείχουσ ἀσθενὴσ ἐδόκει εἶναι ἡ φάλαγξ· καὶ οὐδὲν θαυμαστὸν ἦν οὕτωσ ἔχειν· περὶ γὰρ πολὺ τεῖχοσ κυκλουμένοισ ἀνάγκη ἦν ἐπ’ ὀλίγων τὸ βάθοσ γενέσθαι τὴν φάλαγγα. ἀκούσασ οὖν ὁ Κῦροσ ταῦτα, στὰσ κατὰ μέσον τῆσ αὑτοῦ στρατιᾶσ σὺν τοῖσ περὶ αὐτὸν παρήγγειλεν ἀπὸ τοῦ ἄκρου ἑκατέρωθεν τοὺσ ὁπλίτασ ἀναπτύσσοντασ τὴν φάλαγγα ἀπιέναι παρὰ τὸ ἑστηκὸσ τοῦ στρατεύματοσ, ἑώσ γένοιτο ἑκατέρωθεν τὸ ἄκρον κατ’ αὐτὸν καὶ κατὰ τὸ μέσον.

οὕτωσ οὖν ποιούντων οἵ τε μένοντεσ εὐθὺσ θαρραλεώτεροι ἐγίγνοντο ἐπὶ διπλασίων τὸ βάθοσ γιγνόμενοι, οἵ τ’ ἀπιόντεσ ὡσαύτωσ θαρραλεώτεροι·

εὐθὺσ γὰρ οἱ μένοντεσ <ἀντ’> αὐτῶν πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ ἐγίγνοντο. ἐπεὶ δὲ πορευόμενοι ἑκατέρωθεν συνῆψαν τὰ ἄκρα, ἔστησαν ἰσχυρότεροι γεγενημένοι, οἵ τε ἀπεληλυθότεσ διὰ τοὺσ ἔμπροσθεν, οἵ τ’ ἔμπροσθεν διὰ τοὺσ ὄπισθεν προσγεγενημένουσ. ἀναπτυχθείσησ δ’ οὕτω τῆσ φάλαγγοσ ἀνάγκη τοὺσ πρώτουσ ἀρίστουσ εἶναι καὶ τοὺσ τελευταίουσ, ἐν μέσῳ δὲ τοὺσ κακίστουσ τετάχθαι·

ἡ δ’ οὕτωσ ἔχουσα τάξισ καὶ πρὸσ τὸ μάχεσθαι ἐδόκει εὖ παρεσκευάσθαι καὶ πρὸσ τὸ μὴ φεύγειν. καὶ οἱ ἱππεῖσ δὲ καὶ οἱ γυμνῆτεσ οἱ ἀπὸ τῶν κεράτων αἰεὶ ἐγγύτερον ἐγίγνοντο τοῦ ἄρχοντοσ τοσούτῳ ὅσῳ ἡ φάλαγξ βραχυτέρα ἐγίγνετο ἀναδιπλουμένη. ἐπεὶ δὲ οὕτω συνεσπειράθησαν, ἀπῇσαν, ἑώσ μὲν ἐξικνεῖτο τὰ βέλη ἀπὸ τοῦ τείχουσ, ἐπὶ πόδα·

ἐπεὶ δὲ ἔξω βελῶν ἐγένοντο, στραφέντεσ, καὶ τὸ μὲν πρῶτον ὀλίγα βήματα προϊόντεσ μετεβάλοντο ἐπ’ ἀσπίδα καὶ ἵσταντο πρὸσ τὸ τεῖχοσ βλέποντεσ· ὅσῳ δὲ προσωτέρω ἐγίγνοντο, τόσῳ δὲ μανότερον μετεβάλλοντο. ἐπεὶ δ’ ἐν τῷ ἀσφαλεῖ ἐδόκουν εἶναι, ξυνεῖρον ἀπιόντεσ, ἔστ’ ἐπὶ ταῖσ σκηναῖσ ἐγένοντο. ἐπεὶ δὲ κατεστρατοπεδεύσαντο, συνεκάλεσεν ὁ Κῦροσ τοὺσ ἐπικαιρίουσ καὶ ἔλεξεν·

ἄνδρεσ σύμμαχοι, τεθεάμεθα μὲν κύκλῳ τὴν πόλιν· ἐγὼ δὲ ὅπωσ μὲν ἄν τισ τείχη οὕτωσ μὲν κύκλῳ τὴν πόλιν· ἐγὼ δὲ ὅπωσ μὲν ἄν τισ τείχη οὕτωσ ὅσῳ δὲ πλέονεσ ἄνθρωποι ἐν τῇ πόλει εἰσίν, ἐπείπερ οὐ μάχονται ἐξιόντεσ, τοσούτῳ ἂν θᾶττον λιμῷ αὐτοὺσ ἡγοῦμαι ἁλῶναι. εἰ μή τιν’ οὖν ἄλλον τρόπον ἔχετε λέγειν, τούτῳ πολιορκητέουσ φημὶ εἶναι τοὺσ ἄνδρασ. καὶ ὁ Χρυσάντασ εἶπεν·

ὁ δὲ ποταμόσ, ἔφη, οὗτοσ οὐ διὰ μέσησ τῆσ πόλεωσ ῥεῖ πλάτοσ ἔχων πλέον ἢ ἐπὶ δύο στάδια; ναὶ μὰ Δί’, ἔφη ὁ Γωβρύασ, καὶ βάθοσ γ’ ὡσ οὐδ’ ἂν δύο ἄνδρεσ ὁ ἕτεροσ ἐπὶ τοῦ ἑτέρου ἑστηκὼσ τοῦ ὕδατοσ ὑπερέχοιεν· ὥστε τῷ ποταμῷ ἔτι ἰσχυροτέρα ἐστὶν ἡ πόλισ ἢ τοῖσ τείχεσι. καὶ τοὺσ παῖδασ δέ, οἳ ἂν ἡμῶν γίγνωνται, ἐνθάδε παιδεύωμεν·

αὐτοί τε γὰρ βελτίονεσ ἐσόμεθα, βουλόμενοι τοῖσ παισὶν ὡσ βέλτιστα παραδείγματα ἡμᾶσ αὐτοὺσ παρέχειν, οἵ τε παῖδεσ οὐδ’ ἂν εἰ βούλοιντο ῥᾳδίωσ πονηροὶ γένοιντο, αἰσχρὸν μὲν μηδὲν μήτε ὁρῶντεσ μήτε ἀκούοντεσ, ἐν δὲ καλοῖσ κἀγαθοῖσ ἐπιτηδεύμασι διημερεύοντεσ. καὶ ὁ Κῦροσ, ταῦτα μέν, ἔφη, ὦ Χρυσάντα, ἐῶμεν ὅσα κρείττω ἐστὶ τῆσ ἡμετέρασ δυνάμεωσ·

διαμετρησαμένουσ δὲ χρὴ ὡσ τάχιστα τὸ μέροσ ἑκάστουσ ἡμῶν ὀρύττειν τάφρον ὡσ πλατυτάτην καὶ βαθυτάτην, ὅπωσ ὅτι ἐλαχίστων ἡμῖν τῶν φυλάκων δέῃ. οὕτω δὴ κύκλῳ διαμετρήσασ περὶ τὸ τεῖχοσ, ἀπολιπὼν ὅσον τύρσεσι μεγάλαισ ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ, ὤρυττεν ἔνθεν καὶ ἔνθεν τοῦ τείχουσ τάφρον ὑπερμεγέθη, καὶ τὴν γῆν ἀνέβαλλον πρὸσ ἑαυτούσ.

καὶ πρῶτον μὲν πύργουσ ἐπὶ τῷ ποταμῷ ᾠκοδόμει, φοίνιξι θεμελιώσασ οὐ μεῖον ἢ πλεθριαίοισ εἰσὶ γὰρ καὶ μείζονεσ ἢ τοσοῦτοι τὸ μῆκοσ πεφυκότεσ·

καὶ γὰρ δὴ πιεζόμενοι οἱ φοίνικεσ ὑπὸ βάρουσ ἄνω κυρτοῦνται, ὥσπερ οἱ ὄνοι οἱ κανθήλιοι· τούτουσ δ’ ὑπετίθει τούτου ἕνεκα ὅπωσ ὅτι μάλιστα ἐοίκοι πολιορκήσειν παρασκευαζομένῳ, ὡσ εἰ καὶ διαφύγοι ὁ ποταμὸσ εἰσ τὴν τάφρον, μὴ ἀνέλοι τοὺσ πύργουσ.

ἀνίστη δὲ καὶ ἄλλουσ πολλοὺσ πύργουσ ἐπὶ τῆσ ἀμβολάδοσ γῆσ, ὅπωσ ὅτι πλεῖστα φυλακτήρια εἰή. οἱ μὲν δὴ ταῦτ’ ἐποίουν·

οἱ δ’ ἐν τῷ τείχει κατεγέλων τῆσ πολιορκίασ, ὡσ ἔχοντεσ τὰ ἐπιτήδεια πλέον ἢ εἴκοσιν ἐτῶν. ἀκούσασ δὲ ταῦτα ὁ Κῦροσ τὸ στράτευμα κατένειμε δώδεκα μέρη, ὡσ μῆνα τοῦ ἐνιαυτοῦ ἕκαστον τὸ μέροσ φυλάξον. οἱ δὲ αὖ Βαβυλώνιοι ἀκούσαντεσ ταῦτα πολὺ ἔτι μᾶλλον κατεγέλων, ἐννοούμενοι εἰ σφᾶσ Φρύγεσ καὶ Λυδοὶ καὶ Ἀράβιοι καὶ Καππαδόκαι φυλάξοιεν, οὓσ σφίσιν ἐνόμιζον πάντασ εὐμενεστέρουσ εἶναι ἢ Πέρσαισ.

καὶ αἱ μὲν τάφροι ἤδη ὀρωρυγμέναι ἦσαν.

ὁ δὲ Κῦροσ ἐπειδὴ ἑορτὴν τοιαύτην ἐν τῇ Βαβυλῶνι ἤκουσεν εἶναι, ἐν ᾗ πάντεσ Βαβυλώνιοι ὅλην τὴν νύκτα πίνουσι καὶ κωμάζουσιν, ἐν ταύτῃ, ἐπειδὴ τάχιστα συνεσκότασε, λαβὼν πολλοὺσ ἀνθρώπουσ ἀνεστόμωσε τὰσ τάφρουσ πρὸσ τὸν ποταμόν. ὡσ δὲ τοῦτο ἐγένετο, τὸ ὕδωρ κατὰ τὰσ τάφρουσ ἐχώρει ἐν τῇ νυκτί, ἡ δὲ διὰ τῆσ πόλεωσ τοῦ ποταμοῦ ὁδὸσ πορεύσιμοσ ἀνθρώποισ ἐγίγνετο.

ὡσ δὲ τὸ τοῦ ποταμοῦ οὕτωσ ἐπορσύνετο, παρηγγύησεν ὁ Κῦροσ Πέρσαισ χιλιάρχοισ καὶ πεζῶν καὶ ἱππέων εἰσ δύο ἄγοντασ τὴν χιλιοστὺν παρεῖναι πρὸσ αὐτόν, τοὺσ δ’ ἄλλουσ συμμάχουσ κατ’ οὐρὰν τούτων ἕπεσθαι ᾗπερ πρόσθεν τεταγμένουσ.

οἱ μὲν δὴ παρῆσαν·

ὁ δὲ καταβιβάσασ εἰσ τὸ ξηρὸν τοῦ ποταμοῦ τοὺσ ὑπηρέτασ καὶ πεζοὺσ καὶ ἱππέασ, ἐκέλευσε σκέψασθαι εἰ πορεύσιμον εἰή τὸ ἔδαφοσ τοῦ ποταμοῦ. ἐπεὶ δὲ ἀπήγγειλαν ὅτι πορεύσιμον εἰή, ἐνταῦθα δὴ συγκαλέσασ τοὺσ ἡγεμόνασ τῶν πεζῶν καὶ ἱππέων ἔλεξε τοιάδε.

ἄνδρεσ, ἔφη, φίλοι, ὁ μὲν ποταμὸσ ἡμῖν παρακεχώρηκε τῆσ εἰσ τὴν πόλιν ὁδοῦ.

ἡμεῖσ δὲ θαρροῦντεσ εἰσίωμεν μηδὲν φοβούμενοι εἴσω, ἐννοούμενοι ὅτι οὗτοι ἐφ’ οὓσ νῦν πορευσόμεθα ἐκεῖνοί εἰσιν οὓσ ἡμεῖσ καὶ συμμάχουσ πρὸσ ἑαυτοῖσ ἔχοντασ καὶ ἐγρηγορότασ ἅπαντασ καὶ νήφοντασ καὶ ἐξωπλισμένουσ καὶ συντεταγμένουσ ἐνικῶμεν· νῦν δ’ ἐπ’ αὐτοὺσ ἴμεν ἐν ᾧ πολλοὶ μὲν αὐτῶν καθεύδουσι, πολλοὶ δ’ αὐτῶν μεθύουσι, πάντεσ δ’ ἀσύντακτοί εἰσιν·

ὅταν δὲ αἴσθωνται ἡμᾶσ ἔνδον ὄντασ, πολὺ ἔτι μᾶλλον ἢ νῦν ἀχρεῖοι ἔσονται ὑπὸ τοῦ ἐκπεπλῆχθαι. εἰ δέ τισ τοῦτο ἐννοεῖται, ὃ δὴ λέγεται φοβερὸν εἶναι τοῖσ εἰσ πόλιν εἰσιοῦσι, μὴ ἐπὶ τὰ τέγη ἀναβάντεσ βάλλωσιν ἔνθεν καὶ ἔνθεν, τοῦτο μάλιστα θαρρεῖτε·

ἢν γὰρ ἀναβῶσί τινεσ ἐπὶ τὰσ οἰκίασ, ἔχομεν σύμμαχον θεὸν Ἥφαιστον. εὔφλεκτα δὲ τὰ πρόθυρα αὐτῶν, φοίνικοσ μὲν αἱ θύραι πεποιημέναι, ἀσφάλτῳ δὲ ὑπεκκαύματι κεχριμέναι. ἡμεῖσ δ’ αὖ πολλὴν μὲν δᾷδα ἔχομεν, ἣ ταχὺ πολὺ πῦρ τέξεται, πολλὴν δὲ πίτταν καὶ στυππεῖον, ἃ ταχὺ παρακαλεῖ πολλὴν φλόγα·

ὥστε ἀνάγκην εἶναι ἢ φεύγειν ταχὺ τοὺσ ἀπὸ τῶν οἰκιῶν ἢ ταχὺ κατακεκαῦσθαι. ἀλλ’ ἄγετε λαμβάνετε τὰ ὅπλα·

ἡγήσομαι δ’ ἐγὼ σὺν τοῖσ θεοῖσ. ὑμεῖσ δ’, ἔφη, ὦ Γαδάτα καὶ Γωβρύα, δείκνυτε τὰσ ὁδούσ· ἴστε γάρ· ὅταν δ’ ἐντὸσ γενώμεθα, τὴν ταχίστην ἄγετε ἐπὶ τὰ βασίλεια. καὶ μήν, ἔφασαν οἱ ἀμφὶ τὸν Γωβρύαν, οὐδὲν ἂν εἰή θαυμαστὸν εἰ καὶ ἄκλειστοι αἱ πύλαι αἱ τοῦ βασιλείου εἰε͂ν·

κωμάζει γὰρ ἡ πόλισ πᾶσα τῇδε τῇ νυκτί. φυλακῇ μέντοι πρὸ τῶν πυλῶν ἐντευξόμεθα· ἔστι γὰρ αἰεὶ τεταγμένη. οὐκ ἂν μέλλειν δέοι, ἔφη ὁ Κῦροσ, ἀλλ’ ἰέναι, ἵνα ἀπαρασκεύουσ ὡσ μάλιστα λάβωμεν τοὺσ ἄνδρασ. ἐπεὶ δὲ ταῦτα ἐρρήθη, ἐπορεύοντο·

τῶν δὲ ἀπαντώντων οἱ μὲν ἀπέθνῃσκον παιόμενοι, οἱ δ’ ἔφευγον πάλιν εἴσω, οἱ δ’ ἐβόων· οἱ δ’ ἀμφὶ τὸν Γωβρύαν συνεβόων αὐτοῖσ, ὡσ κωμασταὶ ὄντεσ καὶ αὐτοί· καὶ ἰόντεσ ᾗ ἐδύναντο ὡσ τάχιστα ἐπὶ τοῖσ βασιλείοισ ἐγένοντο. καὶ οἱ μὲν σὺν τῷ Γωβρύᾳ καὶ Γαδάτᾳ τεταγμένοι κεκλειμένασ εὑρίσκουσι τὰσ πύλασ τοῦ βασιλείου·

οἱ δὲ ἐπὶ τοὺσ φύλακασ ταχθέντεσ ἐπεισπίπτουσιν αὐτοῖσ πίνουσι πρὸσ φῶσ πολύ, καὶ εὐθὺσ ὡσ πολεμίοισ ἐχρῶντο αὐτοῖσ. ὡσ δὲ κραυγὴ καὶ κτύποσ ἐγίγνετο, αἰσθόμενοι οἱ ἔνδον τοῦ θορύβου, κελεύσαντοσ τοῦ βασιλέωσ σκέψασθαι τί εἰή τὸ πρᾶγμα, ἐκθέουσί τινεσ ἀνοίξαντεσ τὰσ πύλασ.

οἱ δ’ ἀμφὶ τὸν Γαδάταν ὡσ εἶδον τὰσ πύλασ χαλώσασ εἰσπίπτουσι καὶ τοῖσ πάλιν φεύγουσιν εἴσω ἐφεπόμενοι καὶ παίοντεσ ἀφικνοῦνται πρὸσ τὸν βασιλέα·

καὶ ἤδη ἑστηκότα αὐτὸν καὶ ἐσπασμένον ὃν εἶχεν ἀκινάκην εὑρίσκουσι. καὶ τοῦτον μὲν οἱ σὺν Γαδάτᾳ καὶ Γωβρύᾳ ἐχειροῦντο·

καὶ οἱ σὺν αὐτῷ δὲ ἀπέθνῃσκον, ὁ μὲν προβαλλόμενόσ τι, ὁ δὲ φεύγων, ὁ δέ γε καὶ ἀμυνόμενοσ ὅτῳ ἐδύνατο. ὁ δὲ Κῦροσ διέπεμπε τὰσ τῶν ἱππέων τάξεισ κατὰ τὰσ ὁδοὺσ καὶ προεῖπεν οὓσ μὲν ἔξω λαμβάνοιεν κατακαίνειν, τοὺσ δ’ ἐν ταῖσ οἰκίαισ κηρύττειν τοὺσ συριστὶ ἐπισταμένουσ ἔνδον μένειν·

εἰ δέ τισ ἔξω ληφθείη, ὅτι θανατώσοιτο. οἱ μὲν δὴ ταῦτ’ ἐποίουν.

Γαδάτασ δὲ καὶ Γωβρύασ ἧκον· καὶ θεοὺσ μὲν πρῶτον προσεκύνουν, ὅτι τετιμωρημένοι ἦσαν τὸν ἀνόσιον βασιλέα, ἔπειτα δὲ Κύρου κατεφίλουν καὶ χεῖρασ καὶ πόδασ, πολλὰ δακρύοντεσ ἅμα χαρᾷ καὶ εὐφραινόμενοι. ἐπεὶ δὲ ἡμέρα ἐγένετο καὶ ᾔσθοντο οἱ τὰσ ἄκρασ ἔχοντεσ ἑαλωκυῖάν τε τὴν πόλιν καὶ τὸν βασιλέα τεθνηκότα, παραδιδόασι καὶ τὰσ ἄκρασ.

ὁ δὲ Κῦροσ τὰσ μὲν ἄκρασ εὐθὺσ παρελάμβανε καὶ φρουράρχουσ τε καὶ φρουροὺσ εἰσ ταύτασ ἀνέπεμπε, τοὺσ δὲ τεθνηκότασ θάπτειν ἐφῆκε τοῖσ προσήκουσι·

τοὺσ δὲ κήρυκασ κηρύττειν ἐκέλευεν ἀποφέρειν πάντασ τὰ ὅπλα Βαβυλωνίουσ· ὅπου δὲ ληφθήσοιτο ὅπλα ἐν οἰκίᾳ, προηγόρευεν ὡσ πάντεσ οἱ ἔνδον ἀποθανοῖντο. οἱ μὲν δὴ ἀπέφερον, ὁ δὲ Κῦροσ ταῦτα μὲν εἰσ τὰσ ἄκρασ κατέθετο, ὡσ εἰή ἕτοιμα, εἴ τί ποτε δέοι χρῆσθαι. ἐπεὶ δὲ ταῦτ’ ἐπέπρακτο, πρῶτον μὲν τοὺσ μάγουσ καλέσασ, ὡσ δοριαλώτου τῆσ πόλεωσ οὔσησ ἀκροθίνια τοῖσ θεοῖσ καὶ τεμένη ἐκέλευσεν ἐξελεῖν·

ἐκ τούτου δὲ καὶ οἰκίασ διεδίδου καὶ ἀρχεῖα τούτοισ οὕσπερ κοινῶνασ ἐνόμιζε τῶν καταπεπραγμένων· οὕτω δὲ διένειμεν, ὥσπερ ἐδέδοκτο, τὰ κράτιστα τοῖσ ἀρίστοισ. εἰ δέ τισ οἰοίτο μεῖον ἔχειν, διδάσκειν προσιόντασ ἐκέλευε. προεῖπε δὲ Βαβυλωνίοισ μὲν τὴν γῆν ἐργάζεσθαι καὶ τοὺσ δασμοὺσ ἀποφέρειν καὶ θεραπεύειν τούτουσ οἷσ ἕκαστοι αὐτῶν ἐδόθησαν·

Πέρσασ δὲ τοὺσ κοινῶνασ καὶ τῶν συμμάχων ὅσοι μένειν ᾑροῦντο παρ’ αὐτῷ ὡσ δεσπότασ ὧν ἔλαβον προηγόρευε διαλέγεσθαι. ἐκ δὲ τούτου ἐπιθυμῶν ὁ Κῦροσ ἤδη κατασκευάσασθαι καὶ αὐτὸσ ὡσ βασιλεῖ ἡγεῖτο πρέπειν, ἔδοξεν αὐτῷ τοῦτο σὺν τῇ τῶν φίλων γνώμῃ ποιῆσαι, ὡσ ὅτι ἥκιστα ἂν ἐπιφθόνωσ σπάνιόσ τε καὶ σεμνὸσ φανείη.

ὧδε οὖν ἐμηχανᾶτο τοῦτο. ἅμα τῇ ἡμέρᾳ στὰσ ὅπου ἐδόκει ἐπιτήδειον εἶναι προσεδέχετο τὸν βουλόμενον λέγειν τι καὶ ἀποκρινάμενοσ ἀπέπεμπεν. οἱ δ’ ἄνθρωποι ὡσ ἔγνωσαν ὅτι προσδέχοιτο, ἧκον ἀμήχανοι τὸ πλῆθοσ·

καὶ ὠθουμένων περὶ τοῦ προσελθεῖν μηχανή τε πολλὴ καὶ μάχη ἦν. οἱ δὲ ὑπηρέται ὡσ ἐδύναντο διακρίναντεσ προσίεσαν.

ὁπότε δέ τισ καὶ τῶν φίλων διωσάμενοσ τὸν ὄχλον προφανείη, προτείνων ὁ Κῦροσ τὴν χεῖρα προσήγετο αὐτοὺσ καὶ οὕτωσ ἔλεγεν· ἄνδρεσ φίλοι, περιμένετε, ἑώσ <ἂν> τὸν ὄχλον διωσώμεθα· ἔπειτα δὲ καθ’ ἡσυχίαν συγγενησόμεθα. οἱ μὲν δὴ φίλοι περιέμενον. ὁ δ’ ὄχλοσ πλείων καὶ πλείων ἐπέρρει, ὥστ’ ἔφθασεν ἑσπέρα γενομένη πρὶν τοῖσ φίλοισ αὐτὸν σχολάσαι καὶ συγγενέσθαι. οὕτω δὴ ὁ Κῦροσ λέγει·

ὡρ́α, ἔφη, ὦ ἄνδρεσ, νῦν μὲν καιρὸσ διαλυθῆναι· αὔριον δὲ πρῲ ἔλθετε· καὶ γὰρ ἐγὼ βούλομαι ὑμῖν τι διαλεχθῆναι. ἀκούσαντεσ ταῦτα οἱ φίλοι ἄσμενοι ᾤχοντο ἀποθέοντεσ, δίκην δεδωκότεσ ὑπὸ πάντων τῶν ἀναγκαίων. καὶ τότε μὲν οὕτωσ ἐκοιμήθησαν. τῇ δ’ ὑστεραίᾳ ὁ μὲν Κῦροσ παρῆν εἰσ τὸ αὐτὸ χωρίον, ἀνθρώπων δὲ πολὺ πλέον πλῆθοσ περιειστήκει βουλομένων προσιέναι, καὶ πολὺ πρότερον ἢ οἱ φίλοι παρῆσαν.

ὁ οὖν Κῦροσ περιστησάμενοσ τῶν ξυστοφόρων Περσῶν κύκλον μέγαν εἶπε μηδένα παριέναι ἢ τοὺσ φίλουσ τε καὶ ἄρχοντασ τῶν Περσῶν τε καὶ τῶν συμμάχων. ἐπεὶ δὲ συνῆλθον οὗτοι, ἔλεξεν ὁ Κῦροσ αὐτοῖσ τοιάδε·

ἄνδρεσ φίλοι καὶ σύμμαχοι, τοῖσ μὲν θεοῖσ οὐδὲν ἂν ἔχοιμεν μέμψασθαι τὸ μὴ οὐχὶ μέχρι τοῦδε πάντα ὅσα ηὐχόμεθα καταπεπραχέναι· εἰ μέντοι τοιοῦτον ἔσται τὸ μεγάλα πράττειν ὥστε μὴ οἱο͂́ν τ’ εἶναι μήτε ἀμφ’ αὑτὸν σχολὴν ἔχειν μήτε μετὰ τῶν φίλων εὐφρανθῆναι, ἐγὼ μὲν χαίρειν ταύτην τὴν εὐδαιμονίαν κελεύω. ἐνενοήσατε γάρ, ἔφη, καὶ χθὲσ δήπου ὅτι ἑώθεν ἀρξάμενοι ἀκούειν τῶν προσιόντων οὐκ ἐλήξαμεν πρόσθεν ἑσπέρασ·

καὶ νῦν ὁρᾶτε τούτουσ ἄλλουσ πλείονασ τῶν χθὲσ παρόντασ ὡσ πράγματα ἡμῖν παρέξοντασ. εἰ οὖν τισ τούτοισ ὑφέξει ἑαυτόν, λογίζομαι μικρὸν μέν τι ὑμῖν μέροσ ἐμοῦ μετεσόμενον, μικρὸν δέ τι ἐμοὶ ὑμῶν·

ἐμαυτοῦ μέντοι σαφῶσ οἶδ’ ὅτι οὐδ’ ὁτιοῦν μοι μετέσται. ἔτι δ’, ἔφη, καὶ ἄλλο ὁρῶ γελοῖον πρᾶγμα·

ἐγὼ γὰρ δήπου ὑμῖν μὲν ὥσπερ εἰκὸσ διάκειμαι· τούτων δὲ τῶν περιεστηκότων ἤ τινα ἢ οὐδένα οἶδα, καὶ οὗτοι πάντεσ οὕτω παρεσκευασμένοι εἰσὶν ὡσ, ἢν νικῶσιν ὑμᾶσ ὠθοῦντεσ, πρότεροι ἃ βούλονται ὑμῶν παρ’ ἐμοῦ διαπραξόμενοι. ἐγὼ δὲ ἠξίουν τοὺσ τοιούτουσ, εἴ τίσ τι ἐμοῦ δέοιτο, θεραπεύειν ὑμᾶσ τοὺσ ἐμοὺσ φίλουσ δεομένουσ προσαγωγῆσ. ἴσωσ ἂν οὖν εἴποι τισ, τί δῆτα οὐχ οὕτωσ ἐξ ἀρχῆσ παρεσκευασάμην, ἀλλὰ παρεῖχον ἐν τῷ μέσῳ ἐμαυτόν.

ὅτι τὰ τοῦ πολέμου τοιαῦτα ἐγίγνωσκον ὄντα ὡσ μὴ ὑστερίζειν δέον τὸν ἄρχοντα μήτε τῷ εἰδέναι ἃ δεῖ μήτε τῷ πράττειν ἃ ἂν καιρὸσ ᾖ· τοὺσ δὲ σπανίουσ ἰδεῖν στρατηγοὺσ πολλὰ ἐνόμιζον ὧν δεῖ πραχθῆναι παριέναι. νῦν δ’ ἐπειδὴ καὶ ὁ φιλοπονώτατοσ πόλεμοσ ἀναπέπαυται, δοκεῖ μοι καὶ ἡ ἐμὴ ψυχὴ ἀναπαύσεώσ τινοσ ἀξιοῦν τυγχάνειν.

ὡσ οὖν ἐμοῦ ἀποροῦντοσ ὅ τι ἂν τύχοιμι ποιῶν ὥστε καλῶσ ἔχειν τά τε ἡμέτερα καὶ τὰ τῶν ἄλλων ὧν ἡμᾶσ δεῖ ἐπιμελεῖσθαι, συμβουλευέτω ὅ τι τισ ὁρᾷ συμφορώτατον. Κῦροσ μὲν οὕτωσ εἶπεν·

ἀνίσταται δ’ ἐπ’ αὐτῷ Ἀρτάβαζοσ ὁ συγγενήσ ποτε φήσασ εἶναι καὶ εἶπεν· ἦ καλῶσ, ἔφη, ἐποίησασ, ὦ Κῦρε, ἄρξασ τοῦ λόγου. ἐγὼ γὰρ ἔτι νέου μὲν ὄντοσ σοῦ πάνυ ἀρξάμενοσ ἐπεθύμουν φίλοσ γενέσθαι, ὁρῶν δέ σε οὐδὲν δεόμενον ἐμοῦ κατώκνουν σοι προσιέναι. ἐπεὶ δ’ ἔτυχέσ ποτε καὶ ἐμοῦ δεηθεὶσ προθύμωσ ἐξαγγεῖλαι πρὸσ Μήδουσ τὰ παρὰ Κυαξάρου, ἐλογιζόμην, εἰ ταῦτα προθύμωσ σοι συλλάβοιμι, ὡσ οἰκεῖόσ τέ σοι ἐσοίμην καὶ ἐξέσοιτό μοι διαλέγεσθαί σοι ὁπόσον χρόνον βουλοίμην.

καὶ ἐκεῖνα μὲν δὴ ἐπράχθη ὥστε σε ἐπαινεῖν. μετὰ τοῦτο Ὑρκάνιοι μὲν πρῶτοι φίλοι ἡμῖν ἐγένοντο καὶ μάλα πεινῶσι συμμάχων·

ὥστε μόνον οὐκ ἐν ταῖσ ἀγκάλαισ περιεφέρομεν αὐτοὺσ ἀγαπῶντεσ. μετὰ δὲ τοῦτο ἐπεὶ ἑάλω τὸ πολέμιον στρατόπεδον, οὐκ οἶμαι σχολή σοι ἦν ἀμφ’ ἐμὲ ἔχειν· καὶ ἐγώ σοι συνεγίγνωσκον. ἐκ δὲ τούτου Γωβρύασ ἡμῖν φίλοσ ἐγένετο, καὶ ἐγὼ ἔχαιρον·

καὶ αὖθισ Γαδάτασ· καὶ ἤδη ἔργον σοῦ ἦν μεταλαβεῖν. ἐπεί γε μέντοι καὶ Σάκαι καὶ Καδούσιοι σύμμαχοι ἐγεγένηντο, θεραπεύειν εἰκότωσ ἔδει τούτουσ· καὶ γὰρ οὗτοι σὲ ἐθεράπευον. ὡσ δ’ ἤλθομεν πάλιν ἔνθεν ὡρμήθημεν, ὁρῶν σε ἀμφ’ ἵππουσ ἔχοντα, ἀμφ’ ἁρ́ματα, ἀμφὶ μηχανάσ, ἡγούμην, ἐπεὶ ἀπὸ τούτων σχολάσαισ, τότε σε καὶ ἀμφ’ ἐμὲ ἕξειν σχολήν.

ὥσ γε μέντοι ἦλθεν ἡ δεινὴ ἀγγελία τὸ πάντασ ἀνθρώπουσ ἐφ’ ἡμᾶσ συλλέγεσθαι, ἐγίγνωσκον ὅτι ταῦτα μέγιστα εἰή· εἰ δὲ ταῦτα καλῶσ γένοιτο, εὖ ἤδη ἐδόκουν εἰδέναι ὅτι πολλὴ ἔσοιτο ἀφθονία τῆσ ἐμῆσ καὶ τῆσ σῆσ συνουσίασ. καὶ νῦν δὴ νενικήκαμέν τε τὴν μεγάλην μάχην καὶ Σάρδεισ καὶ Κροῖσον ὑποχείριον ἔχομεν καὶ Βαβυλῶνα ᾑρήκαμεν καὶ πάντασ κατεστράμμεθα, καὶ μὰ τὸν Μίθρην ἐγώ τοι ἐχθέσ, εἰ μὴ πολλοῖσ διεπύκτευσα, οὐκ ἂν ἐδυνάμην σοι προσελθεῖν.

ἐπεί γε μέντοι ἐδεξιώσω με καὶ παρὰ σοὶ ἐκέλευσασ μένειν, ἤδη περίβλεπτοσ ἦν, ὅτι μετὰ σοῦ ἄσιτοσ καὶ ἄποτοσ διημέρευον. νῦν οὖν εἰ μὲν ἔσται πῃ ὅπωσ οἱ πλείστου ἄξιοι γεγενημένοι πλεῖστόν σου μέροσ μεθέξομεν·

εἰ δὲ μή, πάλιν αὖ ἐγὼ ἐθέλω παρὰ σοῦ ἐξαγγέλλειν ἀπιέναι πάντασ ἀπὸ σοῦ πλὴν ἡμῶν τῶν ἐξ ἀρχῆσ φίλων. ἐπὶ τούτῳ ἐγέλασε μὲν ὁ Κῦροσ καὶ ἄλλοι πολλοί·

Χρυσάντασ δ’ ἀνέστη ὁ Πέρσησ καὶ ἔλεξεν ὧδε· ἀλλὰ τὸ μὲν πρόσθεν, ὦ Κῦρε, εἰκότωσ ἐν τῷ φανερῷ σαυτὸν παρεῖχεσ, δι’ ἅ τε αὐτὸσ εἶπασ καὶ ὅτι οὐχ ἡμᾶσ σοι μάλιστα ἦν θεραπευτέον. ἡμεῖσ μὲν γὰρ καὶ ἡμῶν αὐτῶν ἕνεκα παρῆμεν· τὸ δὲ πλῆθοσ ἔδει ἀνακτᾶσθαι ἐκ παντὸσ τρόπου, ὅπωσ ὅτι ἥδιστα συμπονεῖν καὶ συγκινδυνεύειν ἡμῖν ἐθέλοιεν. νῦν δ’ ἐπεὶ οὐ τούτουσ τρόπον μόνον ἔχεισ, ἀλλὰ καὶ ἄλλουσ ἀνακτᾶσθαι δύνασαι οὓσ καιρὸσ εἰή, ἤδη καὶ οἰκίασ σε τυχεῖν ἄξιον·

ἢ τί ἀπολαύσαισ ἂν τῆσ ἀρχῆσ, εἰ μόνοσ ἄμοιροσ εἰήσ ἑστίασ, οὗ οὔτε ὁσιώτερον χωρίον ἐν ἀνθρώποισ οὔτε ἥδιον οὔτε οἰκειότερόν ἐστιν οὐδέν; ἔπειτα δ’, ἔφη, οὐκ ἂν οἰεί καὶ ἡμᾶσ αἰσχύνεσθαι, εἰ σὲ μὲν ὁρῷμεν ἔξω καρτεροῦντα, αὐτοὶ δ’ ἐν οἰκίαισ εἰήμεν καὶ σοῦ δοκοίημεν πλεονεκτεῖν; ἐπεὶ δὲ Χρυσάντασ ταῦτα ἔλεξε, συνηγόρευον αὐτῷ κατὰ ταὐτὰ πολλοί.

ἐκ τούτου δὴ εἰσέρχεται εἰσ τὰ βασίλεια, καὶ τὰ ἐκ Σάρδεων χρήματα ἐνταῦθ’ οἱ ἄγοντεσ ἀπέδοσαν. ἐπεὶ δ’ εἰσῆλθεν ὁ Κῦροσ, πρῶτον μὲν Ἑστίᾳ ἔθυσεν, ἔπειτα Διὶ βασιλεῖ καὶ εἴ τινι ἄλλῳ θεῷ οἱ μάγοι ἐξηγοῦντο. ποιήσασ δὲ ταῦτα τὰ ἄλλα ἤδη ἤρχετο διοικεῖν.

ἐννοῶν δὲ τὸ αὑτοῦ πρᾶγμα ὅτι ἐπιχειροίη μὲν ἄρχειν πολλῶν ἀνθρώπων, παρασκευάζοιτο δὲ οἰκεῖν ἐν πόλει τῇ μεγίστῃ τῶν φανερῶν, αὕτη δ’ οὕτωσ ἔχοι αὐτῷ ὡσ πολεμιωτάτη ἂν γένοιτο ἀνδρὶ πόλισ, ταῦτα δὴ λογιζόμενοσ φυλακῆσ περὶ τὸ σῶμα ἡγήσατο δεῖσθαι. γνοὺσ δ’ ὅτι οὐδαμοῦ ἄνθρωποι εὐχειρωτότεροί εἰσιν ἢ ἐν σίτοισ καὶ ποτοῖσ καὶ λουτροῖσ καὶ κοίτῃ καὶ ὕπνῳ, ἐσκόπει τίνασ ἂν ἐν τούτοισ περὶ αὑτὸν πιστοτάτουσ ἔχοι.

ἐνόμισε δὲ μὴ ἂν γενέσθαι ποτὲ πιστὸν ἄνθρωπον ὅστισ ἄλλον μᾶλλον φιλήσοι τοῦ τῆσ φυλακῆσ δεομένου. τοὺσ μὲν οὖν ἔχοντασ παῖδασ ἢ γυναῖκασ συναρμοττούσασ ἢ παιδικὰ ἔγνω φύσει ἠναγκάσθαι ταῦτα μάλιστα φιλεῖν·

τοὺσ δ’ εὐνούχουσ ὁρῶν πάντων τούτων στερομένουσ ἡγήσατο τούτουσ ἂν περὶ πλείστου ποιεῖσθαι οἵτινεσ δύναιντο πλουτίζειν μάλιστα αὐτοὺσ καὶ βοηθεῖν, εἴ τι ἀδικοῖντο, καὶ τιμὰσ περιάπτειν αὐτοῖσ· τούτοισ δ’ εὐεργετοῦντα ὑπερβάλλειν αὐτὸν οὐδέν’ ἂν ἡγεῖτο δύνασθαι. πρὸσ δὲ τούτοισ ἄδοξοι ὄντεσ οἱ εὐνοῦχοι παρὰ τοῖσ ἄλλοισ ἀνθρώποισ καὶ διὰ τοῦτο δεσπότου ἐπικούρου προσδέονται·

οὐδεὶσ γὰρ ἀνὴρ ὅστισ οὐκ ἂν ἀξιώσειεν εὐνούχου πλέον ἔχειν ἐν παντί, εἰ μή τι ἄλλο κρεῖττον ἀπείργοι· δεσπότῃ δὲ πιστὸν ὄντα οὐδὲν κωλύει πρωτεύειν καὶ τὸν εὐνοῦχον. ὃ δ’ ἂν μάλιστά τισ οἰηθείη, ἀνάλκιδασ τοὺσ εὐνούχουσ γίγνεσθαι, οὐδὲ τοῦτο ἐφαίνετο αὐτῷ.

ἐτεκμαίρετο δὲ καὶ ἐκ τῶν ἄλλων ζῴων ὅτι οἵ τε ὑβρισταὶ ἵπποι ἐκτεμνόμενοι τοῦ μὲν δάκνειν καὶ ὑβρίζειν ἀποπαύονται, πολεμικοὶ δὲ οὐδὲν ἧττον γίγνονται, οἵ τε ταῦροι ἐκτεμνόμενοι τοῦ μὲν μέγα φρονεῖν καὶ ἀπειθεῖν ὑφίενται, τοῦ δ’ ἰσχύειν καὶ ἐργάζεσθαι οὐ στερίσκονται, καὶ οἱ κύνεσ δὲ ὡσαύτωσ τοῦ μὲν ἀπολείπειν τοὺσ δεσπότασ ἀποπαύονται ἐκτεμνόμενοι, φυλάττειν δὲ καὶ εἰσ θήραν οὐδὲν κακίουσ γίγνονται. καὶ οἵ γε ἄνθρωποι ὡσαύτωσ ἠρεμέστεροι γίγνονται στερισκόμενοι ταύτησ τῆσ ἐπιθυμίασ, οὐ μέντοι ἀμελέστεροί γε τῶν προσταττομένων, οὐδ’ ἧττόν τι ἱππικοί, οὐδὲ ἧττόν τι ἀκοντιστικοί, οὐδὲ ἧττον φιλότιμοι.

κατάδηλοι δ’ ἐγίγνοντο καὶ ἐν τοῖσ πολέμοισ καὶ ἐν ταῖσ θήραισ ὅτι ἔσῳζον τὸ φιλόνικον ἐν ταῖσ ψυχαῖσ.

τοῦ δὲ πιστοὶ εἶναι ἐν τῇ φθορᾷ τῶν δεσποτῶν μάλιστα βάσανον ἐδίδοσαν· οὐδένεσ γὰρ πιστότερα ἔργα ἀπεδείκνυντο ἐν ταῖσ δεσποτικαῖσ συμφοραῖσ τῶν εὐνούχων. εἰ δέ τι ἄρα τῆσ τοῦ σώματοσ ἰσχύοσ μειοῦσθαι δοκοῦσιν, ὁ σίδηροσ ἀνισοῖ τοὺσ ἀσθενεῖσ τοῖσ ἰσχυροῖσ ἐν τῷ πολέμῳ.

ταῦτα δὴ γιγνώσκων ἀρξάμενοσ ἀπὸ τῶν θυρωρῶν πάντασ τοὺσ περὶ τὸ ἑαυτοῦ σῶμα θεραπευτῆρασ ἐποιήσατο εὐνούχουσ. ἡγησάμενοσ δὲ οὐχ ἱκανὴν εἶναι τὴν φυλακὴν ταύτην πρὸσ τὸ πλῆθοσ τῶν δυσμενῶσ ἐχόντων, ἐσκόπει τίνασ τῶν ἄλλων ἂν πιστοτάτουσ περὶ τὸ βασίλειον φύλακασ λάβοι.

εἰδὼσ οὖν Πέρσασ τοὺσ οἴκοι κακοβιωτάτουσ μὲν ὄντασ διὰ πενίαν, ἐπιπονώτατα δὲ ζῶντασ διὰ τὴν τῆσ χώρασ τραχύτητα καὶ διὰ τὸ αὐτουργοὺσ εἶναι, τούτουσ ἐνόμισε μάλιστ’ ἂν ἀγαπᾶν τὴν παρ’ αὑτῷ δίαιταν.

λαμβάνει οὖν τούτων μυρίουσ δορυφόρουσ, οἳ κύκλῳ μὲν νυκτὸσ καὶ ἡμέρασ ἐφύλαττον περὶ τὰ βασίλεια, ὁπότε ἐπὶ χώρασ εἰή·

ὁπότε δὲ ἐξίοι ποι, ἔνθεν καὶ ἔνθεν τεταγμένοι ἐπορεύοντο. νομίσασ δὲ καὶ Βαβυλῶνοσ ὅλησ φύλακασ δεῖν εἶναι ἱκανούσ, εἴτ’ ἐπιδημῶν αὐτὸσ τυγχάνοι εἴτε καὶ ἀποδημῶν, κατέστησε καὶ ἐν Βαβυλῶνι φρουροὺσ ἱκανούσ·

μισθὸν δὲ καὶ τούτοισ Βαβυλωνίουσ ἔταξε παρέχειν, βουλόμενοσ αὐτοὺσ ὡσ ἀμηχανωτάτουσ εἶναι, ὅπωσ ὅτι ταπεινότατοι καὶ εὐκαθεκτότατοι εἰε͂ν. αὕτη μὲν δὴ ἡ περὶ αὐτόν τε φυλακὴ καὶ ἡ ἐν Βαβυλῶνι τότε κατασταθεῖσα καὶ νῦν ἔτι οὕτωσ ἔχουσα διαμένει.

σκοπῶν δ’ ὅπωσ ἂν καὶ ἡ πᾶσα ἀρχὴ κατέχοιτο καὶ ἄλλη ἔτι προσγίγνοιτο, ἡγήσατο τοὺσ μισθοφόρουσ τούτουσ οὐ τοσοῦτον βελτίονασ τῶν ὑπηκόων εἶναι ὅσον ἐλάττονασ· τοὺσ δὲ ἀγαθοὺσ ἄνδρασ ἐγίγνωσκε συνεκτέον εἶναι, οἵπερ σὺν τοῖσ θεοῖσ τὸ κρατεῖν παρέσχον, καὶ ἐπιμελητέον ὅπωσ μὴ ἀνήσουσι τὴν τῆσ ἀρετῆσ ἄσκησιν. ὅπωσ δὲ μὴ ἐπιτάττειν αὐτοῖσ δοκοίη, ἀλλὰ γνόντεσ καὶ αὐτοὶ ταῦτα ἄριστα εἶναι οὕτωσ ἐμμένοιέν τε καὶ ἐπιμελοῖντο τῆσ ἀρετῆσ, συνέλεξε τούσ τε ὁμοτίμουσ καὶ πάντασ ὁπόσοι ἐπικαίριοι ἦσαν καὶ ἀξιοχρεώτατοι ἐδόκουν αὐτῷ κοινωνοὶ εἶναι καὶ πόνων καὶ ἀγαθῶν.

ἐπεὶ δὲ συνῆλθον, ἔλεξε τοιάδε.

ἄνδρεσ φίλοι καὶ σύμμαχοι, τοῖσ μὲν θεοῖσ μεγίστη χάρισ ὅτι ἔδοσαν ἡμῖν τυχεῖν ὧν ἐνομίζομεν ἄξιοι εἶναι.

νῦν γὰρ δὴ ἔχομεν καὶ γῆν πολλὴν καὶ ἀγαθὴν καὶ οἵτινεσ ταύτην ἐργαζόμενοι θρέψουσιν ἡμᾶσ· ἔχομεν δὲ καὶ οἰκίασ καὶ ἐν ταύταισ κατασκευάσ. καὶ μηδείσ γε ὑμῶν ἔχων ταῦτα νομισάτω ἀλλότρια ἔχειν·

νόμοσ γὰρ ἐν πᾶσιν ἀνθρώποισ ἀίδιόσ ἐστιν, ὅταν πολεμούντων πόλισ ἁλῷ, τῶν ἑλόντων εἶναι καὶ τὰ σώματα τῶν ἐν τῇ πόλει καὶ τὰ χρήματα. οὔκουν ἀδικίᾳ γε ἕξετε ὅ τι ἂν ἔχητε, ἀλλὰ φιλανθρωπίᾳ οὐκ ἀφαιρήσεσθε, ἤν τι ἐᾶτε ἔχειν αὐτούσ. τὸ μέντοι ἐκ τοῦδε οὕτωσ ἐγὼ γιγνώσκω ὅτι εἰ μὲν τρεψόμεθα ἐπὶ ῥᾳδιουργίαν καὶ τὴν τῶν κακῶν ἀνθρώπων ἡδυπάθειαν, οἳ νομίζουσι τὸ μὲν πονεῖν ἀθλιότητα, τὸ δὲ ἀπόνωσ βιοτεύειν εὐδαιμονίαν, ταχὺ ἡμᾶσ φημι ὀλίγου ἀξίουσ ἡμῖν αὐτοῖσ ἔσεσθαι καὶ ταχὺ πάντων τῶν ἀγαθῶν στερήσεσθαι.

οὐ γάρ τοι τὸ ἀγαθοὺσ ἄνδρασ γενέσθαι τοῦτο ἀρκεῖ ὥστε καὶ διατελεῖν ὄντασ ἀγαθούσ, ἢν μή τισ αὐτοῦ διὰ τέλουσ ἐπιμελῆται·

ἀλλ’ ὥσπερ καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι ἀμεληθεῖσαι μείονοσ ἄξιαι γίγνονται καὶ τὰ σώματά γε τὰ εὖ ἔχοντα, ὁπόταν τισ αὐτὰ ἀνῇ ἐπὶ ῥᾳδιουργίαν, πονήρωσ πάλιν ἔχει, οὕτω καὶ ἡ σωφροσύνη καὶ ἡ ἐγκράτεια καὶ ἡ ἀλκή, ὁπόταν τισ αὐτῶν ἀνῇ τὴν ἄσκησιν, ἐκ τούτου εἰσ τὴν πονηρίαν πάλιν τρέπεται. οὔκουν δεῖ ἀμελεῖν οὐδ’ ἐπὶ τὸ αὐτίκα ἡδὺ προϊέναι αὑτούσ.

μέγα μὲν γὰρ οἶμαι ἔργον καὶ τὸ ἀρχὴν καταπρᾶξαι, πολὺ δ’ ἔτι μεῖζον τὸ λαβόντα διασώσασθαι. τὸ μὲν γὰρ λαβεῖν πολλάκισ τῷ τόλμαν μόνον παρασχομένῳ ἐγένετο, τὸ δὲ λαβόντα κατέχειν οὐκέτι τοῦτο ἄνευ σωφροσύνησ οὐδ’ ἄνευ ἐγκρατείασ οὐδ’ ἄνευ πολλῆσ ἐπιμελείασ γίγνεται. ἃ χρὴ γιγνώσκοντασ νῦν πολὺ μᾶλλον ἀσκεῖν τὴν ἀρετὴν ἢ πρὶν τάδε τἀγαθὰ κτήσασθαι, εὖ εἰδότασ ὅτι ὅταν πλεῖστά τισ ἔχῃ, τότε πλεῖστοι καὶ φθονοῦσι καὶ ἐπιβουλεύουσι καὶ πολέμιοι γίγνονται, ἄλλωσ τε κἂν παρ’ ἀκόντων τά τε κτήματα καὶ τὴν θεραπείαν ὥσπερ ἡμεῖσ ἔχῃ.

τοὺσ μὲν οὖν θεοὺσ οἰέσθαι χρὴ σὺν ἡμῖν ἔσεσθαι· οὐ γὰρ ἐπιβουλεύσαντεσ ἀδίκωσ ἔχομεν, ἀλλ’ ἐπιβουλευθέντεσ ἐτιμωρησάμεθα. τὸ μέντοι μετὰ τοῦτο κράτιστον ἡμῖν αὐτοῖσ παρασκευαστέον·

τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ βελτίονασ ὄντασ τῶν ἀρχομένων ἄρχειν ἀξιοῦν. θάλπουσ μὲν οὖν καὶ ψύχουσ καὶ σίτων καὶ ποτῶν καὶ πόνων καὶ ὕπνου ἀνάγκη καὶ τοῖσ δούλοισ μεταδιδόναι· μεταδιδόντασ γε μέντοι πειρᾶσθαι δεῖ ἐν τούτοισ πρῶτον βελτίονασ αὐτῶν φαίνεσθαι. πολεμικῆσ δ’ ἐπιστήμησ καὶ μελέτησ παντάπασιν οὐ μεταδοτέον τούτοισ, οὕστινασ ἐργάτασ ἡμετέρουσ καὶ δασμοφόρουσ βουλόμεθα καταστήσασθαι, ἀλλ’ αὐτοὺσ δεῖ τούτοισ τοῖσ ἀσκήμασι πλεονεκτεῖν, γιγνώσκοντασ ὅτι ἐλευθερίασ ταῦτα ὄργανα καὶ εὐδαιμονίασ οἱ θεοὶ τοῖσ ἀνθρώποισ ἀπέδειξαν·

καὶ ὥσπερ γε ἐκείνουσ τὰ ὅπλα ἀφῃρήμεθα, οὕτωσ ἡμᾶσ αὐτοὺσ δεῖ μήποτ’ ἐρήμουσ ὅπλων γίγνεσθαι, εὖ εἰδότασ ὅτι τοῖσ ἀεὶ ἐγγυτάτω τῶν ὅπλων οὖσι τούτοισ καὶ οἰκειότατά ἐστιν ἃ ἂν βούλωνται. εἰ δέ τισ τοιαῦτα ἐννοεῖται, τί δῆτα ἡμῖν ὄφελοσ καταπρᾶξαι ἃ ἐπεθυμοῦμεν, εἰ ἔτι δεήσει καρτερεῖν καὶ πεινῶντασ καὶ διψῶντασ καὶ πονοῦντασ καὶ ἐπιμελουμένουσ, ἐκεῖνο δεῖ καταμαθεῖν ὅτι τοσούτῳ τἀγαθὰ μᾶλλον εὐφραίνει ὅσῳ ἂν μᾶλλον προπονήσασ τισ ἐπ’ αὐτὰ ἰῄ·

οἱ γὰρ πόνοι ὄψον τοῖσ ἀγαθοῖσ· ἄνευ δὲ τοῦ δεόμενον τυγχάνειν τινὸσ οὐδὲν οὕτω πολυτελῶσ παρασκευασθείη ἂν ὥσθ’ ἡδὺ εἶναι. εἰ δὲ ὧν μὲν μάλιστα ἄνθρωποι ἐπιθυμοῦσιν ὁ δαίμων ἡμῖν ταῦτα συμπαρεσκεύακεν, ὡσ δ’ ἂν ἥδιστα ταῦτα φαίνοιτο αὐτόσ τισ αὑτῷ ταῦτα παρασκευάσει, ὁ τοιοῦτοσ ἀνὴρ τοσούτῳ πλεονεκτήσει τῶν ἐνδεεστέρων βίου ὡσ πεινήσασ τῶν ἡδίστων σίτων τεύξεται καὶ διψήσασ τῶν ἡδίστων ποτῶν ἀπολαύσεται καὶ δεηθεὶσ ἀναπαύσεωσ <ᾗ> ἥδιστον ἀναπαύσεται.

ὧν ἕνεκά φημι χρῆναι νῦν ἐπιταθῆναι ἡμᾶσ εἰσ ἀνδραγαθίαν, ὅπωσ τῶν τε ἀγαθῶν ᾗ ἄριστον καὶ ἥδιστον ἀπολαύσωμεν καὶ ὅπωσ τοῦ πάντων χαλεπωτάτου ἄπειροι γενώμεθα.

οὐ γὰρ τὸ μὴ λαβεῖν τἀγαθὰ οὕτω χαλεπὸν ὥσπερ τὸ λαβόντα στερηθῆναι λυπηρόν. ἐννοήσατε δὲ κἀκεῖνο τίνα πρόφασιν ἔχοντεσ ἂν προσιοίμεθα κακίονεσ ἢ πρόσθεν γενέσθαι.

πότερον ὅτι ἄρχομεν; ἀλλ’ οὐ δήπου τὸν ἄρχοντα τῶν ἀρχομένων πονηρότερον προσήκει εἶναι. ἀλλ’ ὅτι εὐδαιμονέστεροι δοκοῦμεν νῦν ἢ πρότερον εἶναι; ἔπειτα τῇ εὐδαιμονίᾳ φήσει τισ τὴν κακίαν ἐπιπρέπειν; ἀλλ’ ὅτι ἐπεὶ κεκτήμεθα δούλουσ, τούτουσ κολάσομεν, ἢν πονηροὶ ὦσι; καὶ τί προσήκει αὐτὸν ὄντα πονηρὸν πονηρίασ ἕνεκα ἢ βλακείασ ἄλλουσ κολάζειν;

ἐννοεῖτε δὲ καὶ τοῦτο ὅτι τρέφειν μὲν παρεσκευάσμεθα πολλοὺσ καὶ τῶν ἡμετέρων οἴκων φύλακασ καὶ τῶν σωμάτων· αἰσχρὸν δὲ πῶσ οὐκ ἂν εἰή, εἰ δι’ ἄλλουσ μὲν δορυφόρουσ τῆσ σωτηρίασ οἰησόμεθα χρῆναι τυγχάνειν, αὐτοὶ δὲ ἡμῖν αὐτοῖσ οὐ δορυφορήσομεν; καὶ μὴν εὖ γε δεῖ εἰδέναι ὅτι οὐκ ἔστιν ἄλλη φυλακὴ τοιαύτη οἱά αὐτόν τινα καλὸν κἀγαθὸν ὑπάρχειν· τοῦτο γὰρ δεῖ συμπαρομαρτεῖν· τῷ δ’ ἀρετῆσ ἐρήμῳ οὐδὲ ἄλλο καλῶσ ἔχειν οὐδὲν προσήκει. τί οὖν φημι χρῆναι ποιεῖν καὶ ποῦ τὴν ἀρετὴν ἀσκεῖν καὶ ποῦ τὴν μελέτην ποιεῖσθαι;

οὐδὲν καινόν, ὦ ἄνδρεσ, ἐρῶ· ἀλλ’ ὥσπερ ἐν Πέρσαισ ἐπὶ τοῖσ ἀρχείοισ οἱ ὁμότιμοι διάγουσιν, οὕτω καὶ ἡμᾶσ φημι χρῆναι ἐνθάδε ὄντασ τοὺσ ὁμοτίμουσ πάντα ἅπερ κἀκεῖ ἐπιτηδεύειν, καὶ ὑμᾶσ τε ἐμὲ ὁρῶντασ κατανοεῖν παρόντασ εἰ ἐπιμελόμενοσ ὧν δεῖ διάξω, ἐγώ τε ὑμᾶσ κατανοῶν θεάσομαι, καὶ οὓσ ἂν ὁρῶ τὰ καλὰ καὶ τἀγαθὰ ἐπιτηδεύοντασ, τούτουσ τιμήσω.

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION