헬라어 문장 검색 - ΧενοπήΞψροπαέ1́6́

(크세노폰, Cyropaedia, Κύρου Παιδείασ Α, chapter 6)

Κῦροσ δὲ ἐλθὼν οἴκαδε καὶ προσευξάμενοσ Ἑστίᾳ πατρῴᾳ καὶ Διὶ πατρῴῳ καὶ τοῖσ ἄλλοισ θεοῖσ ὡρμᾶτο ἐπὶ τὴν στρατείαν, συμπρούπεμπε δὲ αὐτὸν καὶ ὁ πατήρ. ἐπεὶ δὲ ἔξω τῆσ οἰκίασ ἐγένοντο, λέγονται ἀστραπαὶ καὶ βρονταὶ αὐτῷ αἴσιοι γενέσθαι. τούτων δὲ φανέντων οὐδὲν ἄλλο ἔτι οἰωνιζόμενοι ἐπορεύοντο, ὡσ οὐδένα ἂν λύσαντα τὰ τοῦ μεγίστου θεοῦ σημεῖα. προϊόντι δὲ τῷ Κύρῳ ὁ πατὴρ ἤρχετο λόγου τοιοῦδε.

ὦ παῖ, ὅτι μὲν οἱ θεοὶ ἵλεῴ τε καὶ εὐμενεῖσ πέμπουσί σε καὶ ἐν ἱεροῖσ δῆλον καὶ ἐν οὐρανίοισ σημείοισ· γιγνώσκεισ δὲ καὶ αὐτόσ. ἐγὼ γάρ σε ταῦτα ἐπίτηδεσ ἐδιδαξάμην, ὅπωσ μὴ δι’ ἄλλων ἑρμηνέων τὰσ τῶν θεῶν συμβουλίασ συνιείησ, ἀλλ’ αὐτὸσ καὶ ὁρῶν τὰ ὁρατὰ καὶ ἀκούων τὰ ἀκουστὰ γιγνώσκοισ καὶ μὴ ἐπὶ μάντεσιν εἰήσ, εἰ βούλοιντό σε ἐξαπατᾶν ἕτερα λέγοντεσ ἢ τὰ παρὰ τῶν θεῶν σημαινόμενα, μηδ’ αὖ, εἴ ποτε ἄρα ἄνευ μάντεωσ γένοιο, ἀποροῖο θείοισ σημείοισ ὅ τι χρῷο, ἀλλὰ γιγνώσκων διὰ τῆσ μαντικῆσ τὰ παρὰ τῶν θεῶν συμβουλευόμενα, τούτοισ πείθοιο. καὶ μὲν δή, ὦ πάτερ, ἔφη ὁ Κῦροσ, ὡσ ἂν ἵλεῳ οἱ θεοὶ ὄντεσ ἡμῖν συμβουλεύειν θέλωσιν, ὅσον δύναμαι κατὰ τὸν σὸν λόγον διατελῶ ἐπιμελούμενοσ.

μέμνημαι γάρ, ἔφη, ἀκούσασ ποτέ σου ὅτι εἰκότωσ ἂν καὶ παρὰ θεῶν πρακτικώτεροσ εἰή ὥσπερ καὶ παρ’ ἀνθρώπων ὅστισ μὴ ὁπότε ἐν ἀπόροισ εἰή, τότε κολακεύοι, ἀλλ’ ὅτε τὰ ἄριστα πράττοι, τότε μάλιστα τῶν θεῶν μεμνῇτο· καὶ τῶν φίλων δ’ ἔφησθα χρῆναι ὡσαύτωσ οὕτωσ ἐπιμελεῖσθαι. οὐκοῦν νῦν, ἔφη, ὦ παῖ, διά γ’ ἐκείνασ τὰσ ἐπιμελείασ ἥδιον μὲν ἔρχῃ πρὸσ τοὺσ θεοὺσ δεησόμενοσ, ἐλπίζεισ δὲ μᾶλλον τεύξεσθαι ὧν ἂν δέῃ, ὅτι συνειδέναι σαυτῷ δοκεῖσ οὐπώποτ’ ἀμελήσασ αὐτῶν;

πάνυ μὲν οὖν, ἔφη, ὦ πάτερ, ὡσ πρὸσ φίλουσ μοι ὄντασ τοὺσ θεοὺσ οὕτω διάκειμαι. τί γάρ, ἔφη, ὦ παῖ, μέμνησαι ἐκεῖνα ἅ ποτε ἐδόκει ἡμῖν, ὡσ ἅπερ δεδώκασιν οἱ θεοὶ μαθόντασ ἀνθρώπουσ βέλτιον πράττειν ἢ ἀνεπιστήμονασ αὐτῶν ὄντασ καὶ ἐργαζομένουσ μᾶλλον ἁνύτειν ἢ ἀργοῦντασ καὶ ἐπιμελουμένουσ ἀσφαλέστερον ἂν διάγειν ἢ ἀφυλακτοῦντασ τούτων, ‐ παρέχοντασ οὖν τοιούτουσ ἑαυτοὺσ οἱούσ δεῖ, οὕτωσ ἡμῖν ἐδόκει δεῖν καὶ αἰτεῖσθαι τἀγαθὰ παρὰ τῶν θεῶν;

ναὶ μὰ Δί’, ἔφη ὁ Κῦροσ, μέμνημαι μέντοι τοιαῦτα ἀκούσασ σου·

καὶ γὰρ ἀνάγκη με πείθεσθαι τῷ λόγῳ· καὶ γὰρ οἶδά σε λέγοντα ἀεὶ ὡσ οὐδὲ θέμισ εἰή αἰτεῖσθαι παρὰ τῶν θεῶν οὔτε ἱππεύειν μὴ μαθόντασ ἱππομαχοῦντασ νικᾶν, οὔτε μὴ ἐπισταμένουσ τοξεύειν τοξεύοντασ κρατεῖν τῶν ἐπισταμένων, οὔτε μὴ ἐπισταμένουσ κυβερνᾶν σῴζειν εὔχεσθαι ναῦσ κυβερνῶντασ, οὐδὲ μὴ σπείροντάσ γε σῖτον εὔχεσθαι καλὸν αὐτοῖσ φύεσθαι, οὐδὲ μὴ φυλαττομένουσ γε ἐν πολέμῳ σωτηρίαν αἰτεῖσθαι· παρὰ γὰρ τοὺσ τῶν θεῶν θεσμοὺσ πάντα τὰ τοιαῦτα εἶναι· τοὺσ δὲ ἀθέμιτα εὐχομένουσ ὁμοίωσ ἔφησθα εἰκὸσ εἶναι παρὰ θεῶν ἀτυχεῖν ὥσπερ καὶ παρὰ ἀνθρώπων ἀπρακτεῖν τοὺσ παράνομα δεομένουσ. ἐκείνων δέ, ὦ παῖ, ἐπελάθου ἅ ποτε ἐγὼ καὶ σὺ ἐλογιζόμεθα ὡσ ἱκανὸν εἰή καὶ καλὸν ἀνδρὶ ἔργον, εἴ τισ δύναιτο ἐπιμεληθῆναι ὅπωσ ἂν αὐτόσ τε καλὸσ κἀγαθὸσ δοκίμωσ γένοιτο καὶ τὰ ἐπιτήδεια αὐτόσ τε καὶ οἱ οἰκέται ἱκανῶσ ἔχοιεν;

τὸ δέ, τούτου μεγάλου ἔργου ὄντοσ, οὕτωσ ἐπίστασθαι ἀνθρώπων ἄλλων προστατεύειν ὅπωσ ἕξουσι πάντα τὰ ἐπιτήδεια ἔκπλεω καὶ ὅπωσ ἔσονται πάντεσ οἱούσ δεῖ, τοῦτο θαυμαστὸν δήπου ἡμῖν τότε ἐφαίνετο εἶναι. ναὶ μὰ Δί’, ἔφη, ὦ πάτερ, μέμνημαι καὶ τοῦτό σου λέγοντοσ·

συνεδόκει οὖν καὶ ἐμοὶ ὑπερμέγεθεσ εἶναι ἔργον τὸ καλῶσ ἄρχειν· καὶ νῦν γ’, ἔφη, ταὐτά μοι δοκεῖ ταῦτα, ὅταν πρὸσ αὐτὸ τὸ ἄρχειν σκοπῶν λογίζωμαι. ὅταν μέντοι γε πρὸσ ἄλλουσ ἀνθρώπουσ ἰδὼν κατανοήσω οἱοῖ ὄντεσ διαγίγνονται ἄρχοντεσ καὶ οἱοῖ ὄντεσ ἀνταγωνισταὶ ἡμῖν ἔσονται, πάνυ μοι δοκεῖ αἰσχρὸν εἶναι τὸ τοιούτουσ ὑποπτῆξαι καὶ μὴ θέλειν ἰέναι αὐτοῖσ ἀνταγωνιουμένουσ· οὕσ, ἔφη, ἐγὼ αἰσθάνομαι ἀρξάμενοσ ἀπὸ τῶν ἡμετέρων φίλων τούτων ἡγουμένουσ δεῖν τὸν ἄρχοντα τῶν ἀρχομένων διαφέρειν τῷ καὶ πολυτελέστερον δειπνεῖν καὶ πλέον ἔχειν ἔνδον χρυσίον καὶ πλείονα χρόνον καθεύδειν καὶ πάντα ἀπονώτερον τῶν ἀρχομένων διάγειν. ἐγὼ δὲ οἶμαι, ἔφη, τὸν ἄρχοντα οὐ τῷ ῥᾳδιουργεῖν χρῆναι διαφέρειν τῶν ἀρχομένων, ἀλλὰ τῷ προνοεῖν καὶ φιλοπονεῖν. ἀλλά τοι, ἔφη, ὦ παῖ, ἔνιά ἐστιν ἃ οὐ πρὸσ ἀνθρώπουσ ἀγωνιστέον, ἀλλὰ πρὸσ αὐτὰ τὰ πράγματα, ὧν οὐ ῥᾴδιον εὐπόρωσ περιγενέσθαι.

αὐτίκα δήπου οἶσθα ὅτι εἰ μὴ ἕξει τὰ ἐπιτήδεια ἡ στρατιά, καταλελύσεταί σου ἡ ἀρχή. οὐκοῦν ταῦτα μέν, ἔφη, ὦ πάτερ, Κυαξάρησ φησὶ παρέξειν τοῖσ ἐντεῦθεν ἰοῦσι πᾶσιν ὁπόσοι ἂν ὦσι. τούτοισ δὴ σύ, ἔφη, ὦ παῖ, πιστεύων ἔρχῃ, τοῖσ παρὰ Κυαξάρου χρήμασιν; ἔγωγ’, ἔφη ὁ Κῦροσ. τί δέ, ἔφη, οἶσθα ὁπόσα αὐτῷ ἔστι; μὰ τὸν Δί’, ἔφη ὁ Κῦροσ, οὐ μὲν δή. ὅμωσ δὲ τούτοισ πιστεύεισ τοῖσ ἀδήλοισ; ὅτι δὲ πολλῶν μὲν σοὶ δεήσει, πολλὰ δὲ καὶ ἄλλα νῦν ἀνάγκη δαπανᾶν ἐκεῖνον, οὐ γιγνώσκεισ; γιγνώσκω, ἔφη ὁ Κῦροσ. ἢν οὖν, ἔφη, ἐπιλίπῃ αὐτὸν ἡ δαπάνη ἢ καὶ ἑκὼν ψεύσηται, πῶσ σοι ἕξει τὰ τῆσ στρατιᾶσ; δῆλον ὅτι οὐ καλῶσ. ἀτάρ, ἔφη, ὦ πάτερ, σὺ εἰ ἐνορᾷσ τινα πόρον καὶ ἀπ’ ἐμοῦ ἂν προσγενόμενον, ἑώσ ἔτι ἐν φιλίᾳ ἐσμέν, λέγε. ἐρωτᾷσ, ἔφη, ὦ παῖ, ποῦ ἂν ἀπὸ σοῦ πόροσ προσγένοιτο;

ἀπὸ τίνοσ δὲ μᾶλλον εἰκόσ ἐστι πόρον γενέσθαι ἢ ἀπὸ τοῦ δύναμιν ἔχοντοσ; σὺ δὲ πεζὴν μὲν δύναμιν ἐνθένδε ἔχων ἔρχῃ ἀνθ’ ἧσ οἶδ’ ὅτι πολλαπλασίαν ἄλλην οὐκ ἂν δέξαιο, ἱππικὸν δέ σοι, ὅπερ κράτιστον, τὸ Μήδων σύμμαχον ἔσται. ποῖον οὖν ἔθνοσ τῶν πέριξ οὐ δοκεῖ σοι καὶ χαρίζεσθαι βουλόμενον ὑμῖν ὑπηρετήσειν καὶ φοβούμενον μή τι πάθῃ; ἃ χρή σε κοινῇ σὺν Κυαξάρῃ σκοπεῖσθαι μήποτε ἐπιλίπῃ τι ὑμᾶσ ὧν δεῖ ὑπάρχειν, καὶ ἔθουσ δὲ ἕνεκα μηχανᾶσθαι προσόδου πόρον. τόδε δὲ πάντων μάλιστά μοι μέμνησο μηδέποτε ἀναμένειν τὸ πορίζεσθαι τὰ ἐπιτήδεια ἔστ’ ἂν ἡ χρεία σε ἀναγκάσῃ· ἀλλ’ ὅταν μάλιστα εὐπορῇσ, τότε πρὸ τῆσ ἀπορίασ μηχανῶ. καὶ γὰρ τεύξῃ μᾶλλον παρ’ ὧν ἂν δέῃ μὴ ἄποροσ δοκῶν εἶναι, καὶ ἔτι ἀναίτιοσ ἔσῃ παρὰ τοῖσ σαυτοῦ στρατιώταισ· ἐκ τούτου δὲ μᾶλλον καὶ ὑπ’ ἄλλων αἰδοῦσ τεύξῃ, καὶ ἤν τινασ βούλῃ ἢ εὖ ποιῆσαι τῇ δυνάμει ἢ κακῶσ, μᾶλλον ἑώσ ἂν ἔχωσι τὰ δέοντα οἱ στρατιῶται ὑπηρετήσουσί σοι, καὶ πειστικωτέρουσ, σάφ’ ἴσθι, λόγουσ δυνήσῃ τότε λέγειν ὅτανπερ καὶ ἐνδείκνυσθαι μάλιστα δύνῃ καὶ εὖ ποιεῖν ἱκανὸσ ὢν καὶ κακῶσ. ἀλλ’, ἔφη, ὦ πάτερ, ἄλλωσ τέ μοι καλῶσ δοκεῖσ ταῦτα λέγειν πάντα, καὶ ὅτι ὧν μὲν νῦν λέγονται λήψεσθαι οἱ στρατιῶται, οὐδεὶσ αὐτῶν ἐμοὶ τούτων χάριν εἴσεται·

ἴσασι γὰρ ἐφ’ οἷσ αὐτοὺσ Κυαξάρησ ἐπάγεται συμμάχουσ· ὅ τι δ’ ἂν πρὸσ τοῖσ εἰρημένοισ λαμβάνῃ τισ, ταῦτα καὶ τιμὴν νομιοῦσι καὶ χάριν τούτων εἰκὸσ εἰδέναι τῷ διδόντι. τὸ δ’ ἔχοντα δύναμιν ᾗ ἔστι μὲν φίλουσ εὖ ποιοῦντα ἀντωφελεῖσθαι, ἔστι δὲ ἐχθροὺσ ἔχοντα πειρᾶσθαι τείσασθαι, ἔπειτ’ ἀμελεῖν τοῦ πορίζεσθαι, οἰεί τι, ἔφη, ἧττόν τι τοῦτο εἶναι αἰσχρὸν ἢ εἴ τισ ἔχων μὲν ἀγρούσ, ἔχων δὲ ἐργάτασ οἷσ ἂν ἐργάζοιτο, ἔπειτ’ ἐῴη τὴν ἀργοῦσαν ἀνωφέλητον εἶναι; ὥσ γ’ ἐμοῦ, ἔφη, μηδέποτε ἀμελήσοντοσ τοῦ τὰ ἐπιτήδεια τοῖσ στρατιώταισ συμμηχανᾶσθαι μήτ’ ἐν φιλίᾳ μήτ’ ἐν πολεμίᾳ οὕτωσ ἔχε τὴν γνώμην. τί γάρ, ἔφη, ὦ παῖ, τῶν ἄλλων, ὧν ἐδόκει ποθ’ ἡμῖν ἀναγκαῖον εἶναι μὴ παραμελεῖν, ἦ μέμνησαι;

οὐ γάρ, ἔφη, μέμνημαι ὅτε ἐγὼ μὲν πρὸσ σὲ ἦλθον ἐπ’ ἀργύριον, ὅπωσ ἀποδοίην τῷ φάσκοντι στρατηγεῖν με πεπαιδευκέναι, σὺ δὲ ἅμα διδούσ μοι ἐπηρώτασ ὧδέ πωσ· ἆρά γε, εἶπασ, ὦ παῖ, ἐν τοῖσ στρατηγικοῖσ καὶ οἰκονομίασ τί σοι ἐπεμνήσθη ὁ ἀνὴρ ᾧ τὸν μισθὸν φέρεισ; οὐδὲν μέντοι ἧττον οἱ στρατιῶται τῶν ἐπιτηδείων δέονται ἢ οἱ ἐν οἴκῳ οἰκέται. ἐπεὶ δ’ ἐγώ σοι λέγων τἀληθῆ εἶπον ὅτι οὐδ’ ὁτιοῦν περὶ τούτου ἐπεμνήσθη, ἐπήρου με πάλιν εἴ τί μοι ὑγιείασ πέρι ἢ ῥώμησ ἔλεξεν, ὡσ δεῆσον τούτων ὥσπερ καὶ τῆσ στρατηγίασ τὸν στρατηγὸν ἐπιμελεῖσθαι. ὡσ δὲ καὶ ταῦτ’ ἀπέφησα, ἐπήρου με αὖ πάλιν εἴ τινασ τέχνασ ἐδίδαξεν, αἳ τῶν πολεμικῶν ἔργων κράτισται ἂν σύμμαχοι γένοιντο.

ἀποφήσαντοσ δέ μου καὶ τοῦτο ἀνέκρινασ αὖ σὺ καὶ τόδε εἴ τί μ’ ἐπαίδευσεν ὡσ ἂν δυναίμην στρατιᾷ προθυμίαν ἐμβαλεῖν, λέγων ὅτι τὸ πᾶν διαφέρει ἐν παντὶ ἔργῳ προθυμία ἀθυμίασ. ἐπεὶ δὲ καὶ τοῦτο ἀνένευον, ἤλεγχεσ αὖ σὺ εἴ τινα λόγον ποιήσαιτο διδάσκων περὶ τοῦ πείθεσθαι τὴν στρατιάν, ὡσ ἄν τισ μάλιστα μηχανῷτο. ἐπεὶ δὲ καὶ τοῦτο παντάπασιν ἄρρητον ἐφαίνετο, τέλοσ δή μ’ ἐπήρου ὅ τι ποτὲ διδάσκων στρατηγίαν φαίη με διδάσκειν.

κἀγὼ δὴ ἐνταῦθα ἀποκρίνομαι ὅτι τὰ τακτικά. καὶ σὺ γελάσασ διῆλθέσ μοι παρατιθεὶσ ἕκαστον τί εἰή ὄφελοσ στρατιᾷ τακτικῶν ἄνευ τῶν ἐπιτηδείων, τί δ’ ἄνευ τοῦ ὑγιαίνειν, τί δ’ ἄνευ τοῦ ἐπίστασθαι τὰσ ηὑρημένασ εἰσ πόλεμον τέχνασ, . . τί δ’ ἄνευ τοῦ πείθεσθαι. ὡσ δέ μοι καταφανὲσ ἐποίησασ ὅτι μικρόν τι μέροσ εἰή στρατηγίασ τὰ τακτικά, ἐπερομένου μου εἴ τι τούτων σύ με διδάξαι ἱκανὸσ εἰήσ, ἀπιόντα με ἐκέλευσασ τοῖσ στρατηγικοῖσ νομιζομένοισ ἀνδράσι διαλέγεσθαι καὶ πυθέσθαι πῇ ἕκαστα τούτων γίγνεται. ἐκ τούτου δ’ ἐγὼ συνῆν τούτοισ, οὓσ μάλιστα φρονίμουσ περὶ τούτων ἤκουον εἶναι.

καὶ περὶ μὲν τροφῆσ ἐπείσθην ἱκανὸν εἶναι ὑπάρχον ὅ τι Κυαξάρησ ἔμελλε παρέξειν ἡμῖν, περὶ δὲ ὑγιείασ, ἀκούων καὶ ὁρῶν ὅτι καὶ πόλεισ αἱ χρῄζουσαι ὑγιαίνειν ἰατροὺσ αἱροῦνται καὶ οἱ στρατηγοὶ τῶν στρατιωτῶν ἕνεκεν ἰατροὺσ ἐξάγουσιν, οὕτω καὶ ἐγὼ ἐπεὶ ἐν τῷ τέλει τούτῳ ἐγενόμην, εὐθὺσ τούτου ἐπεμελήθην, καὶ οἶμαι, ἔφη, ὦ πάτερ, πάνυ ἱκανοὺσ τὴν ἰατρικὴν τέχνην ἕξειν μετ’ ἐμαυτοῦ ἄνδρασ. πρὸσ ταῦτα δὴ ὁ πατὴρ εἶπεν· ἀλλ’, ὦ παῖ, ἔφη, οὗτοι μὲν οὓσ λέγεισ, ὥσπερ ἱματίων ῥαγέντων εἰσί τινεσ ἀκεσταί, οὕτω καὶ οἱ ἰατροί, ὅταν τινὲσ νοσήσωσι, τότε ἰῶνται τούτουσ·

σοὶ δὲ τούτου μεγαλοπρεπεστέρα ἔσται ἡ τῆσ ὑγιείασ ἐπιμέλεια· τὸ γὰρ ἀρχὴν μὴ κάμνειν τὸ στράτευμα, τούτου σοι δεῖ μέλειν. καὶ τίνα δὴ ἐγώ, ἔφη, ὦ πάτερ, ὁδὸν ἰὼν τοῦτο πράττειν ἱκανὸσ ἔσομαι; ἢν μὲν δήπου χρόνον τινὰ μέλλῃσ ἐν τῷ αὐτῷ μένειν, ὑγιεινοῦ πρῶτον δεῖ στρατοπέδου μὴ ἀμελῆσαι· τούτου δὲ οὐκ ἂν ἁμάρτοισ, ἄνπερ μελήσῃ σοι. καὶ γὰρ λέγοντεσ οὐδὲν παύονται ἅνθρωποι περί τε τῶν νοσηρῶν χωρίων καὶ περὶ τῶν ὑγιεινῶν· μάρτυρεσ δὲ σαφεῖσ ἑκατέροισ αὐτῶν παρίστανται τά τε σώματα καὶ τὰ χρώματα. ἔπειτα δὲ οὐ τὰ χωρία μόνον ἀρκέσει σκέψασθαι, ἀλλὰ μνήσθητι σὺ πῶσ πειρᾷ σαυτοῦ ἐπιμελεῖσθαι ὅπωσ ὑγιαίνῃσ. καὶ ὁ Κῦροσ εἶπε·

πρῶτον μὲν νὴ Δία πειρῶμαι μηδέποτε ὑπερπίμπλασθαι· δύσφορον γάρ· ἔπειτα δὲ ἐκπονῶ τὰ εἰσιόντα· οὕτω γάρ μοι δοκεῖ ἥ τε ὑγίεια μᾶλλον παραμένειν καὶ ἰσχὺσ προσγενέσθαι. οὕτω τοίνυν, ἔφη, ὦ παῖ, καὶ τῶν ἄλλων δεῖ ἐπιμελεῖσθαι. ἦ καὶ σχολή, ἔφη, ὦ πάτερ, ἔσται, σωμασκεῖν τοῖσ στρατιώταισ; οὐ μὰ Δί’, ἔφη ὁ πατήρ, οὐ μόνον γε, ἀλλὰ καὶ ἀνάγκη. δεῖ γὰρ δήπου στρατιάν, εἰ μέλλει πράξειν τὰ δέοντα, μηδέποτε παύεσθαι ἢ τοῖσ πολεμίοισ κακὰ πορσύνουσαν ἢ ἑαυτῇ ἀγαθά· ὡσ χαλεπὸν μὲν καὶ ἕνα ἄνθρωπον ἀργὸν τρέφεσθαι, πολὺ δ’ ἔτι χαλεπώτερον, ὦ παῖ, οἶκον ὅλον, πάντων δὲ χαλεπώτατον στρατιὰν ἀργὸν τρέφειν. πλεῖστά τε γὰρ τὰ ἐσθίοντα ἐν στρατιᾷ καὶ ἀπ’ ἐλαχίστων ὁρμώμενα καὶ οἷσ ἂν λάβῃ δαψιλέστατα χρώμενα, ὥστε οὔποτε ἀργεῖν δεήσει στρατιάν. λέγεισ σύ, ἔφη, ὦ πάτερ, ὡσ ἐμοὶ δοκεῖ, ὥσπερ οὐδὲ γεωργοῦ ἀργοῦ οὐδὲν ὄφελοσ, οὕτωσ οὐδὲ στρατηγοῦ ἀργοῦντοσ οὐδὲν ὄφελοσ εἶναι.

τὸν δέ γε ἐργάτην στρατηγὸν ἐγώ, ἔφη, ἀναδέχομαι, ἢν μή τισ θεὸσ βλάπτῃ, ἅμα καὶ τὰ ἐπιτήδεια μάλιστα ἔχοντασ τοὺσ στρατιώτασ ἀποδείξειν καὶ τὰ σώματα ἄριστα ἔχοντασ παρασκευάσειν. ἀλλὰ μέντοι, ἔφη, τό γε μελετᾶσθαι ἕκαστα τῶν πολεμικῶν ἔργων, ἀγῶνασ ἄν τίσ μοι δοκεῖ, ἔφη, ὦ πάτερ, προειπὼν ἑκάστοισ καὶ ἆθλα προτιθεὶσ μάλιστ’ ἂν ποιεῖν εὖ ἀσκεῖσθαι ἕκαστα, ὥστε ὁπότε δέοιτο ἔχειν ἂν παρεσκευασμένοισ χρῆσθαι. κάλλιστα λέγεισ, ἔφη, ὦ παῖ· τοῦτο γὰρ ποιήσασ, σάφ’ ἴσθι, ὥσπερ χοροὺσ τὰσ τάξεισ ἀεὶ τὰ προσήκοντα μελετώσασ θεάσῃ. ἀλλὰ μήν, ὁ Κῦροσ ἔφη, εἴσ γε τὸ προθυμίαν ἐμβαλεῖν στρατιώταισ οὐδέν μοι δοκεῖ ἱκανώτερον εἶναι ἢ τὸ δύνασθαι ἐλπίδασ ἐμποιεῖν ἀνθρώποισ.

ἀλλ’, ἔφη, ὦ παῖ, τοῦτό γε τοιοῦτόν ἐστιν οἱο͂́νπερ εἴ τισ κύνασ ἐν θήρᾳ ἀνακαλοῖτο ἀεὶ τῇ κλήσει ᾗπερ ὅταν τὸ θηρίον ὁρᾷ. τὸ μὲν γὰρ πρῶτον προθύμωσ εὖ οἶδ’ ὅτι ἔχει ὑπακουούσασ· ἢν δὲ πολλάκισ ψεύδηται αὐτάσ, τελευτῶσαι οὐδ’ ὁπόταν ἀληθῶσ ὁρῶν καλῇ πείθονται αὐτῷ. οὕτω καὶ τὸ περὶ τῶν ἐλπίδων ἔχει· ἢν πολλάκισ προσδοκίασ ἀγαθῶν ἐμβαλὼν ψεύδηταί τισ, οὐδ’ ὁπόταν ἀληθεῖσ ἐλπίδασ λέγῃ ὁ τοιοῦτοσ πείθειν δύναται. ἀλλὰ τοῦ μὲν αὐτὸν λέγειν ἃ μὴ σαφῶσ εἰδείη εἴργεσθαι δεῖ, ὦ παῖ, ἄλλοι δ’ ἐνετοὶ λέγοντεσ ταὔτ’ ἂν διαπράττοιεν· τὴν δ’ αὐτοῦ παρακέλευσιν εἰσ τοὺσ μεγίστουσ κινδύνουσ δεῖ ὡσ μάλιστα ἐν πίστει διασῴζειν. ἀλλὰ ναὶ μὰ τὸν Δί’, ἔφη ὁ Κῦροσ, ὦ πάτερ, καλῶσ μοι δοκεῖσ λέγειν, καὶ ἐμοὶ οὕτωσ ἥδιον. τό γε μὴν πειθομένουσ παρέχεσθαι τοὺσ στρατιώτασ, οὐκ ἀπείρωσ μοι δοκῶ αὐτοῦ ἔχειν, ὦ πάτερ·

σύ τε γάρ με εὐθὺσ τοῦτο ἐκ παιδίου ἐπαίδευεσ, σαυτῷ πείθεσθαι ἀναγκάζων· ἔπειτα τοῖσ διδασκάλοισ παρέδωκασ, καὶ ἐκεῖνοι αὖ τὸ αὐτὸ τοῦτο ἔπραττον· ἐπεὶ δ’ ἐν τοῖσ ἐφήβοισ ἦμεν, ὁ ἄρχων τοῦ αὐτοῦ τούτου ἰσχυρῶσ ἐπεμελεῖτο· καὶ οἱ νόμοι δέ μοι δοκοῦσιν οἱ πολλοὶ ταῦτα δύο μάλιστα διδάσκειν, ἄρχειν τε καὶ ἄρχεσθαι. καὶ τοίνυν κατανοῶν περὶ τούτων ἐν πᾶσιν ὁρᾶν μοι δοκῶ τὸ προτρέπον πείθεσθαι μάλιστα ὂν τὸ τὸν πειθόμενον ἐπαινεῖν τε καὶ τιμᾶν, τὸν δὲ ἀπειθοῦντα ἀτιμάζειν τε καὶ κολάζειν. καὶ ἐπὶ μέν γε τὸ ἀνάγκῃ ἕπεσθαι αὕτη, ὦ παῖ, ἡ ὁδόσ ἐστιν·

ἐπὶ δὲ τὸ κρεῖττον τούτου πολύ, τὸ ἑκόντασ πείθεσθαι, ἄλλη ἐστὶ συντομωτέρα. ὃν γὰρ ἂν ἡγήσωνται περὶ τοῦ συμφέροντοσ ἑαυτοῖσ φρονιμώτερον ἑαυτῶν εἶναι, τούτῳ οἱ ἄνθρωποι ὑπερηδέωσ πείθονται. γνοίησ δ’ ἂν ὅτι τοῦθ’ οὕτωσ ἔχει ἐν ἄλλοισ τε πολλοῖσ καὶ δὴ καὶ ἐν τοῖσ κάμνουσιν, ὡσ προθύμωσ τοὺσ ἐπιτάξοντασ ὅ τι χρὴ ποιεῖν καλοῦσι· καὶ ἐν θαλάττῃ δὲ ὡσ προθύμωσ τοῖσ κυβερνήταισ οἱ συμπλέοντεσ πείθονται· καὶ οὕσ γ’ ἂν νομίσωσί τινεσ βέλτιον αὑτῶν ὁδοὺσ εἰδέναι, ὡσ ἰσχυρῶσ τούτων οὐδ’ ἀπολείπεσθαι θέλουσιν. ὅταν δὲ οἰώνται πειθόμενοι κακόν τι λήψεσθαι, οὔτε ζημίαισ πάνυ τι θέλουσιν εἴκειν οὔτε δώροισ ἐπαίρεσθαι. οὐδὲ γὰρ δῶρα ἐπὶ τῷ αὑτοῦ κακῷ ἑκὼν οὐδεὶσ λαμβάνει. λέγεισ σύ, ὦ πάτερ, εἰσ τὸ πειθομένουσ ἔχειν οὐδὲν εἶναι ἀνυσιμώτερον τοῦ φρονιμώτερον δοκεῖν εἶναι τῶν ἀρχομένων.

λέγω γὰρ οὖν, ἔφη. καὶ πῶσ δή τισ ἄν, ὦ πάτερ, τοιαύτην δόξαν τάχιστα περὶ αὑτοῦ παρασχέσθαι δύναιτο; οὐκ ἔστιν ἔφη, ὦ παῖ, συντομωτέρα ὁδὸσ <ἐπὶ τό,> περὶ ὧν βούλει, δοκεῖν φρόνιμοσ εἶναι ἢ τὸ γενέσθαι περὶ τούτων φρόνιμον. καθ’ ἓν δ’ ἕκαστον σκοπῶν γνώσῃ ὅτι ἐγὼ ἀληθῆ λέγω. ἢν γὰρ βούλῃ μὴ ὢν ἀγαθὸσ γεωργὸσ δοκεῖν εἶναι ἀγαθόσ, ἢ ἱππεὺσ ἢ ἰατρὸσ ἢ αὐλητὴσ ἢ ἄλλ’ ὁτιοῦν, ἐννόει πόσα σε δέοι ἂν μηχανᾶσθαι τοῦ δοκεῖν ἕνεκα. καὶ εἰ δὴ πείσαισ ἐπαινεῖν τέ σε πολλούσ, ὅπωσ δόξαν λάβοισ, καὶ κατασκευὰσ καλὰσ ἐφ’ ἑκάστῳ αὐτῶν κτήσαιο, ἄρτι τε ἐξηπατηκὼσ εἰήσ ἂν καὶ ὀλίγῳ ὕστερον, ὅπου πεῖραν δοίησ, ἐξεληλεγμένοσ ἂν προσέτι καὶ ἀλαζὼν φαίνοιο. φρόνιμοσ δὲ περὶ τοῦ συνοίσειν μέλλοντοσ πῶσ ἄν τισ τῷ ὄντι γένοιτο;

δῆλον, ἔφη, ὦ παῖ, ὅτι ὅσα μὲν ἔστι μαθόντα εἰδέναι, μαθὼν ἄν, ὥσπερ τὰ τακτικὰ ἔμαθεσ· ὅσα δὲ ἀνθρώποισ οὔτε μαθητὰ οὔτε προορατὰ ἀνθρωπίνῃ προνοίᾳ, διὰ μαντικῆσ ἂν παρὰ θεῶν πυνθανόμενοσ φρονιμώτεροσ ἄλλων εἰήσ· ὅ τι δὲ γνοίησ βέλτιον ὂν πραχθῆναι, ἐπιμελόμενοσ ἂν τούτου ὡσ ἂν πραχθείη. καὶ γὰρ τὸ ἐπιμελεῖσθαι οὗ ἂν δέῃ φρονιμωτέρου ἀνδρὸσ ἢ τὸ ἀμελεῖν. ἀλλὰ μέντοι ἐπὶ τὸ φιλεῖσθαι ὑπὸ τῶν ἀρχομένων, ὅπερ ἔμοιγε ἐν τοῖσ μεγίστοισ δοκεῖ εἶναι, δῆλον ὅτι ἡ αὐτὴ ὁδὸσ ἥπερ εἴ τισ ὑπὸ τῶν φίλων στέργεσθαι ἐπιθυμοίη·

εὖ γὰρ οἶμαι δεῖν ποιοῦντα φανερὸν εἶναι. ἀλλὰ τοῦτο μέν, ἔφη, ὦ παῖ, χαλεπὸν τὸ ἀεὶ δύνασθαι εὖ ποιεῖν οὓσ ἄν τισ ἐθέλῃ· τὸ δὲ συνηδόμενόν τε φαίνεσθαι, ἤν τι ἀγαθὸν αὐτοῖσ συμβαίνῃ, καὶ συναχθόμενον, ἤν τι κακόν, καὶ συνεπικουρεῖν προθυμούμενον ταῖσ ἀπορίαισ αὐτῶν, καὶ φοβούμενον μή τι σφαλῶσι, καὶ προνοεῖν πειρώμενον ὡσ μὴ σφάλλωνται, ταῦτά πωσ δεῖ μᾶλλον συμπαρομαρτεῖν. καὶ ἐπὶ τῶν πράξεων δέ, ἢν μὲν ἐν θέρει ὦσι, τὸν ἄρχοντα δεῖ τοῦ ἡλίου πλεονεκτοῦντα φανερὸν εἶναι·

ἢν δὲ ἐν χειμῶνι, τοῦ ψύχουσ· ἢν δὲ διὰ μόχθων, τῶν πόνων· πάντα γὰρ ταῦτα εἰσ τὸ φιλεῖσθαι ὑπὸ τῶν ἀρχομένων συλλαμβάνει. λέγεισ σύ, ἔφη, ὦ πάτερ, ὡσ καὶ καρτερώτερον δεῖ πρὸσ πάντα τὸν ἄρχοντα τῶν ἀρχομένων εἶναι. λέγω γὰρ οὖν, ἔφη. θάρρει μέντοι τοῦτο, ὦ παῖ· εὖ γὰρ ἴσθι ὅτι τῶν ὁμοίων σωμάτων οἱ αὐτοὶ πόνοι οὐχ ὁμοίωσ ἅπτονται ἄρχοντόσ τε ἀνδρὸσ καὶ ἰδιώτου, ἀλλ’ ἐπικουφίζει τι ἡ τιμὴ τοὺσ πόνουσ τῷ ἄρχοντι καὶ αὐτὸ τὸ εἰδέναι ὅτι οὐ λανθάνει ὅ τι ἂν ποιῇ. ὁπότε δέ, ὦ πάτερ, σοι ἤδη ἔχοιεν μὲν τὰ ἐπιτήδεια οἱ στρατιῶται, ὑγιαίνοιεν δέ, πονεῖν δὲ δύναιντο, τὰσ δὲ πολεμικὰσ τέχνασ ἠσκηκότεσ εἰε͂ν, φιλοτίμωσ δ’ ἔχοιεν πρὸσ τὸ ἀγαθοὶ φαίνεσθαι, τὸ δὲ πείθεσθαι αὐτοῖσ ἥδιον εἰή τοῦ ἀπειθεῖν, οὐκ ἂν τηνικαῦτα σωφρονεῖν ἄν τίσ σοι δοκοίη διαγωνίζεσθαι βουλόμενοσ πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ ὡσ τάχιστα;

ναὶ μὰ Δί’, ἔφη, εἰ μέλλοι γε πλέον ἕξειν· εἰ δὲ μή, ἔγωγ’ ἂν ὅσῳ οἰοίμην καὶ αὐτὸσ βελτίων εἶναι καὶ τοὺσ ἑπομένουσ βελτίονασ ἔχειν, τόσῳ ἂν μᾶλλον φυλαττοίμην, ὥσπερ καὶ τἆλλα ἃ ἂν οἰώμεθα πλείστου ἡμῖν ἄξια εἶναι, ταῦτα πειρώμεθα ὡσ ἐν ἐχυρωτάτῳ ποιεῖσθαι. πλέον δ’ ἔχειν, ὦ πάτερ, πολεμίων πῶσ ἄν τισ δύναιτο μάλιστα;

οὐ μὰ Δί’, ἔφη, οὐκέτι τοῦτο φαῦλον, ὦ παῖ, οὐδ’ ἁπλοῦν ἔργον ἐρωτᾷσ· ἀλλ’ εὖ ἴσθι ὅτι δεῖ τὸν μέλλοντα τοῦτο ποιήσειν καὶ ἐπίβουλον εἶναι καὶ κρυψίνουν καὶ δολερὸν καὶ ἀπατεῶνα καὶ κλέπτην καὶ ἁρ́παγα καὶ ἐν παντὶ πλεονέκτην τῶν πολεμίων. καὶ ὁ Κῦροσ ἐπιγελάσασ εἶπεν· ὦ Ἡράκλεισ, οἱο͂ν σὺ λέγεισ, ὦ πάτερ, δεῖν ἄνδρα με γενέσθαι. οἱο͂σ ἂν <ὤν>, ἔφη, ὦ παῖ, δικαιότατόσ τε καὶ νομιμώτατοσ ἀνὴρ εἰήσ. πῶσ μήν, ἔφη, παῖδασ ὄντασ ἡμᾶσ καὶ ἐφήβουσ τἀναντία τούτων ἐδιδάσκετε;

ἢ οὐ πάντα γιγνώσκεισ ταῦτα ὅτι κακουργίαι τέ εἰσι καὶ ἀπάται καὶ δολώσεισ καὶ πλεονεξίαι; ναὶ μὰ Δί’, ἔφη, καὶ νῦν πρὸσ τοὺσ φίλουσ τε καὶ πολίτασ· ὅπωσ δέ γε τοὺσ πολεμίουσ δύναισθε κακῶσ ποιεῖν οὐκ οἶσθα μανθάνοντασ ὑμᾶσ πολλὰσ κακουργίασ; οὐ δῆτα, ἔφη, ἔγωγε, ὦ πάτερ. τίνοσ μὴν ἕνεκα, ἔφη, ἐμανθάνετε τοξεύειν; τίνοσ δ’ ἕνεκα ἀκοντίζειν; τίνοσ δ’ ἕνεκα δολοῦν ὗσ ἀγρίουσ καὶ πλέγμασι καὶ ὀρύγμασι; τί δ’ ἐλάφουσ ποδάγραισ καὶ ἁρπεδόναισ; τί δὲ λέουσι καὶ ἄρκτοισ καὶ παρδάλεσιν οὐκ εἰσ τὸ ἴσον καθιστάμενοι ἐμάχεσθε, ἀλλὰ μετὰ πλεονεξίασ τινὸσ αἰεὶ ἐπειρᾶσθε ἀγωνίζεσθαι πρὸσ αὐτά; ναὶ μὰ Δί’, ἔφη, θηρίων γε·

ἀνθρώπων δὲ εἰ καὶ δόξαιμι βούλεσθαι ἐξαπατῆσαί τινα, πολλὰσ πληγὰσ οἶδα λαμβάνων. οὐδὲ γὰρ τοξεύειν, οἶμαι, οὐδ’ ἀκοντίζειν ἄνθρωπον ἐπετρέπομεν ὑμῖν, ἀλλ’ ἐπὶ σκοπὸν βάλλειν ἐδιδάσκομεν, ἵνα γε νῦν μὲν μὴ κακουργοίητε τοὺσ φίλουσ, εἰ δέ ποτε πόλεμοσ γένοιτο, δύναισθε καὶ ἀνθρώπων στοχάζεσθαι· καὶ ἐξαπατᾶν δὲ καὶ πλεονεκτεῖν οὐκ ἐν ἀνθρώποισ ἐπαιδεύομεν ὑμᾶσ, ἀλλ’ ἐν θηρίοισ, ἵνα μηδ’ ἐν τούτοισ τοὺσ φίλουσ βλάπτοιτε, εἰ δέ ποτε πόλεμοσ γένοιτο, μηδὲ τούτων ἀγύμναστοι εἰήτε. οὐκοῦν, ἔφη, ὦ πάτερ, εἴπερ χρήσιμά ἐστιν ἀμφότερα ἐπίστασθαι, εὖ τε ποιεῖν καὶ κακῶσ ἀνθρώπουσ, καὶ διδάσκειν ἀμφότερα ταῦτα ἔδει ἐν ἀνθρώποισ.

ἀλλὰ λέγεται, ἔφη, ὦ παῖ, ἐπὶ τῶν ἡμετέρων προγόνων γενέσθαι ποτὲ ἀνὴρ διδάσκαλοσ τῶν παίδων, ὃσ ἐδίδασκεν ἄρα τοὺσ παῖδασ τὴν δικαιοσύνην, ὥσπερ σὺ κελεύεισ, μὴ ψεύδεσθαι καὶ ψεύδεσθαι, καὶ μὴ ἐξαπατᾶν καὶ ἐξαπατᾶν, καὶ μὴ διαβάλλειν καὶ διαβάλλειν, καὶ μὴ πλεονεκτεῖν καὶ πλεονεκτεῖν.

διώριζε δὲ τούτων ἅ τε πρὸσ τοὺσ φίλουσ ποιητέον καὶ ἃ πρὸσ ἐχθρούσ. καὶ ἔτι γε ταῦτα ἐδίδασκεν ὡσ καὶ τοὺσ φίλουσ δίκαιον εἰή ἐξαπατᾶν ἐπί γε ἀγαθῷ, καὶ κλέπτειν τὰ τῶν φίλων ἐπὶ ἀγαθῷ. ταῦτα δὲ διδάσκοντα ἀνάγκη καὶ γυμνάζειν ἦν πρὸσ ἀλλήλουσ τοὺσ παῖδασ ταῦτα ποιεῖν, ὥσπερ καὶ ἐν πάλῃ φασὶ τοὺσ Ἕλληνασ διδάσκειν ἐξαπατᾶν, καὶ γυμνάζειν δὲ τοὺσ παῖδασ πρὸσ ἀλλήλουσ τοῦτο δύνασθαι ποιεῖν.

γενόμενοι οὖν τινεσ οὕτωσ εὐφυεῖσ καὶ πρὸσ τὸ εὖ ἐξαπατᾶν καὶ πρὸσ τὸ εὖ πλεονεκτεῖν, ἴσωσ δὲ καὶ πρὸσ τὸ φιλοκερδεῖν οὐκ ἀφυεῖσ ὄντεσ, οὐκ ἀπείχοντο οὐδ’ ἀπὸ τῶν φίλων τὸ μὴ οὐ πλεονεκτεῖν αὐτῶν πειρᾶσθαι. ἐγένετο οὖν ἐκ τούτων ῥήτρα, ᾗ καὶ νῦν χρώμεθα ἔτι, ἁπλῶσ διδάσκειν τοὺσ παῖδασ ὥσπερ τοὺσ οἰκέτασ πρὸσ ἡμᾶσ αὐτοὺσ διδάσκομεν ἀληθεύειν καὶ μὴ ἐξαπατᾶν καὶ μὴ πλεονεκτεῖν·

εἰ δὲ παρὰ ταῦτα ποιοῖεν, κολάζειν, ὅπωσ σὺν τοιούτῳ ἔθει ἐθισθέντεσ πρᾳότεροι πολῖται γένοιντο. ἐπεὶ δὲ ἔχοιεν τὴν ἡλικίαν ἣν σὺ νῦν ἔχεισ, ἤδη καὶ τὰ πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ νόμιμα ἐδόκει ἀσφαλὲσ εἶναι διδάσκειν.

οὐ γὰρ ἂν ἔτι ἐξενεχθῆναι δοκεῖτε πρὸσ τὸ ἄγριοι πολῖται γενέσθαι ἐν τῷ αἰδεῖσθαι ἀλλήλουσ συντεθραμμένοι· ὥσπερ γε καὶ περὶ ἀφροδισίων οὐ διελεγόμεθα πρὸσ τοὺσ ἄγαν νέουσ, ἵνα μὴ πρὸσ τὴν ἰσχυρὰν ἐπιθυμίαν αὐτοῖσ ῥᾳδιουργίασ προσγενομένησ ἀμέτρωσ αὐτῇ χρῷντο οἱ νέοι. νὴ Δί’, ἔφη·

ὡσ τοίνυν ὀψιμαθῆ ὄντα ἐμὲ τούτων τῶν πλεονεξιῶν, ὦ πάτερ, μὴ φείδου εἴ τι ἔχεισ διδάσκειν ὅπωσ πλεονεκτήσω ἐγὼ τῶν πολεμίων. μηχανῶ τοίνυν, ἔφη, ὅπωσ ἐσ τὴν δύναμιν τεταγμένοισ τε τοῖσ σαυτοῦ ἀτάκτουσ λαμβάνῃσ τοὺσ πολεμίουσ καὶ ὡπλισμένοισ ἀόπλουσ καὶ ἐγρηγορόσι καθεύδοντασ, καὶ φανερούσ σοι ὄντασ ἀφανὴσ αὐτὸσ ὢν ἐκείνοισ καὶ ἐν δυσχωρίᾳ αὐτοὺσ γιγνομένουσ ἐν ἐρυμνῷ αὐτὸσ ὢν ὑποδέξῃ. καὶ πῶσ ἄν, ἔφη, τισ τοιαῦτα, ὦ πάτερ, ἁμαρτάνοντασ δύναιτ’ ἂν τοὺσ πολεμίουσ λαμβάνειν;

ὅτι, ἔφη, ὦ παῖ, πολλὰ μὲν τούτων ἀνάγκη ἐστὶ καὶ ὑμᾶσ καὶ τοὺσ πολεμίουσ παρασχεῖν· σιτοποιεῖσθαί τε γὰρ ἀνάγκη ἀμφοτέρουσ, κοιμᾶσθαί τε ἀνάγκη ἀμφοτέρουσ καὶ ἑώθεν ἐπὶ τὰ ἀναγκαῖα σχεδὸν ἅμα πάντασ ἱέσθαι, καὶ ταῖσ ὁδοῖσ ὁποῖαι ἂν ὦσι τοιαύταισ ἀνάγκη χρῆσθαι. ἃ χρή σε πάντα κατανοοῦντα, ἐν ᾧ μὲν ἂν ὑμᾶσ γιγνώσκῃσ ἀσθενεστάτουσ γιγνομένουσ, ἐν τούτῳ μάλιστα φυλάττεσθαι· ἐν ᾧ δ’ ἂν τοὺσ πολεμίουσ αἰσθάνῃ εὐχειρωτοτάτουσ γιγνομένουσ, ἐν τούτῳ μάλιστα ἐπιτίθεσθαι. πότερον δ’, ἔφη ὁ Κῦροσ, ἐν τούτοισ μόνον ἔστι πλεονεκτεῖν ἢ καὶ ἐν ἄλλοισ τισί;

καὶ πολύ γε μᾶλλον, ἔφη, ὦ παῖ· ἐν τούτοισ μὲν γὰρ ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ πάντεσ ἰσχυρὰσ φυλακὰσ ποιοῦνται εἰδότεσ ὅτι δέονται. οἱ δ’ ἐξαπατῶντεσ τοὺσ πολεμίουσ δύνανται καὶ θαρρῆσαι ποιήσαντεσ ἀφυλάκτουσ λαμβάνειν καὶ διῶξαι παραδόντεσ ἑαυτοὺσ ἀτάκτουσ ποιῆσαι καὶ εἰσ δυσχωρίαν φυγῇ ὑπαγαγόντεσ ἐνταῦθα ἐπιτίθεσθαι. δεῖ δή, ἔφη, φιλομαθῆ σε τούτων ἁπάντων ὄντα οὐχ οἷσ ἂν μάθῃσ τούτοισ μόνοισ χρῆσθαι, ἀλλὰ καὶ αὐτὸν ποιητὴν εἶναι τῶν πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ μηχανημάτων, ὥσπερ καὶ οἱ μουσικοὶ οὐχ οἷσ ἂν μάθωσι τούτοισ μόνον χρῶνται, ἀλλὰ καὶ ἄλλα νέα πειρῶνται ποιεῖν.

καὶ σφόδρα μὲν καὶ ἐν τοῖσ μουσικοῖσ τὰ νέα καὶ ἀνθηρὰ εὐδοκιμεῖ, πολὺ δὲ καὶ ἐν τοῖσ πολεμικοῖσ μᾶλλον τὰ καινὰ μηχανήματα εὐδοκιμεῖ· ταῦτα γὰρ μᾶλλον καὶ ἐξαπατᾶν δύναται τοὺσ ὑπεναντίουσ. εἰ δὲ σύ γε, ἔφη, ὦ παῖ, μηδὲν ἄλλο ἢ μετενέγκοισ ἐπ’ ἀνθρώπουσ τὰσ μηχανὰσ ἃσ καὶ πάνυ ἐπὶ τοῖσ μικροῖσ θηρίοισ ἐμηχανῶ, οὐκ οἰεί ἄν, ἔφη, πρόσω πάνυ ἐλάσαι τῆσ πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ πλεονεξίασ;

σὺ γὰρ ἐπὶ μὲν τὰσ ὄρνιθασ ἐν τῷ ἰσχυροτάτῳ χειμῶνι ἀνιστάμενοσ ἐπορεύου νυκτόσ, καὶ πρὶν κινεῖσθαι τὰσ ὄρνιθασ ἐπεποίηντό σοι αἱ πάγαι αὐταῖσ καὶ τὸ κεκινημένον χωρίον ἐξείκαστο τῷ ἀκινήτῳ· ὄρνιθεσ δ’ ἐπεπαίδευντό σοι ὥστε σοὶ μὲν τὰ συμφέροντα ὑπηρετεῖν, τὰσ δὲ ὁμοφύλουσ ὄρνιθασ ἐξαπατᾶν· αὐτὸσ δὲ ἐνήδρευεσ, ὥστε ὁρᾶν μὲν αὐτάσ, μὴ ὁρᾶσθαι δὲ ὑπ’ αὐτῶν· ἠσκήκεισ δὲ φθάνων ἕλκειν ἢ τὰ πτηνὰ φεύγειν. πρὸσ δ’ αὖ τὸν λαγῶ, ὅτι μὲν ἐν σκότει νέμεται, τὴν δ’ ἡμέραν ἀποδιδράσκει, κύνασ ἔτρεφεσ αἳ τῇ ὀσμῇ αὐτὸν ἀνηύρισκον.

ὅτι δὲ ταχὺ ἔφευγεν, ἐπεὶ εὑρεθείη, ἄλλασ κύνασ εἶχεσ ἐπιτετηδευμένασ πρὸσ τὸ κατὰ πόδασ αἱρεῖν. εἰ δὲ καὶ ταύτασ ἀποφύγοι, τοὺσ πόρουσ αὐτῶν ἐκμανθάνων καὶ πρὸσ οἱᾶ χωρία φεύγοντεσ ἀφικνοῦνται οἱ λαγῷ, ἐν τούτοισ δίκτυα δυσόρατα ἐνεπετάννυεσ ἄν, καὶ τῷ σφόδρα φεύγειν αὐτὸσ ἑαυτὸν ἐμπεσὼν συνέδει. τοῦ δὲ μηδ’ ἐντεῦθεν διαφεύγειν σκοποὺσ τοῦ γιγνομένου καθίστησ, οἳ ἐγγύθεν ταχὺ ἔμελλον ἐπιγενήσεσθαι· καὶ αὐτὸσ μὲν σὺ ὄπισθεν κραυγῇ οὐδὲν ὑστεριζούσῃ τοῦ λαγῶ βοῶν ἐξέπληττεσ αὐτὸν ὥστε ἄφρονα ἁλίσκεσθαι, τοὺσ δ’ ἔμπροσθεν σιγᾶν διδάξασ ἐνεδρεύοντασ λανθάνειν ἐποίεισ. ὥσπερ οὖν προεῖπον, εἰ τοιαῦτα ἐθελήσαισ καὶ ἐπὶ τοῖσ ἀνθρώποισ μηχανᾶσθαι, οὐκ οἶδ’ ἔγωγε εἴ τινοσ λείποιο ἂν τῶν πολεμίων.

ἢν δέ ποτε ἄρα ἀνάγκη γένηται καὶ ἐν τῷ ἰσοπέδῳ καὶ ἐκ τοῦ ἐμφανοῦσ καὶ ὡπλισμένουσ ἀμφοτέρουσ μάχην συνάπτειν, ἐν τῷ τοιούτῳ δή, ὦ παῖ, αἱ ἐκ πολλοῦ παρεσκευασμέναι πλεονεξίαι μέγα δύνανται. ταύτασ δὲ ἐγὼ λέγω εἶναι, ἢν τῶν στρατιωτῶν εὖ μὲν τὰ σώματα ἠσκημένα ᾖ, εὖ δὲ αἱ ψυχαὶ τεθηγμέναι, εὖ δὲ αἱ πολεμικαὶ τέχναι μεμελετημέναι ὦσιν. εὖ δὲ χρὴ καὶ τοῦτο εἰδέναι ὅτι ὁπόσουσ ἂν ἀξιοῖσ σοι πείθεσθαι, καὶ ἐκεῖνοι πάντεσ ἀξιώσουσι σὲ πρὸ ἑαυτῶν βουλεύεσθαι.

μηδέποτ’ οὖν ἀφροντίστωσ ἔχε, ἀλλὰ τῆσ μὲν νυκτὸσ προσκόπει τί σοι ποιήσουσιν οἱ ἀρχόμενοι, ἐπειδὰν ἡμέρα γένηται, τῆσ δ’ ἡμέρασ ὅπωσ τὰ εἰσ νύκτα κάλλιστα ἕξει. ὅπωσ δὲ χρὴ τάττειν εἰσ μάχην στρατιὰν ἢ ὅπωσ ἄγειν ἡμέρασ ἢ νυκτὸσ ἢ στενὰσ ἢ πλατείασ ὁδοὺσ ἢ ὀρεινὰσ ἢ πεδινάσ, ἢ ὅπωσ στρατοπεδεύεσθαι, ἢ ὅπωσ φυλακὰσ νυκτερινὰσ καὶ ἡμερινὰσ καθιστάναι, ἢ ὅπωσ προσάγειν πρὸσ πολεμίουσ ἢ ἀπάγειν ἀπὸ πολεμίων, ἢ ὅπωσ παρὰ πόλιν πολεμίαν ἄγειν ἢ ὅπωσ πρὸσ τεῖχοσ ἄγειν ἢ ἀπάγειν, ἢ ὅπωσ νάπη ἢ ποταμοὺσ διαβαίνειν, ἢ ὅπωσ ἱππικὸν φυλάττεσθαι ἢ ὅπωσ ἀκοντιστὰσ ἢ τοξότασ, καὶ εἴ γε δή σοι κατὰ κέρασ ἄγοντι οἱ πολέμιοι ἐπιφανεῖεν, πῶσ χρὴ ἀντικαθιστάναι, καὶ εἴ σοι ἐπὶ φάλαγγοσ ἄγοντι ἄλλοθέν ποθεν οἱ πολέμιοι φαίνοιντο ἢ κατὰ πρόσωπον, ὅπωσ χρὴ ἀντιπαράγειν, ἢ ὅπωσ τὰ τῶν πολεμίων ἄν τισ μάλιστα αἰσθάνοιτο, ἢ ὅπωσ τὰ σὰ οἱ πολέμιοι ἥκιστα εἰδεῖεν, ταῦτα δὲ πάντα τί ἂν ἐγὼ λέγοιμί σοι;

ὅσα τε γὰρ ἔγωγε ᾔδειν, πολλάκισ ἀκήκοασ, ἄλλοσ τε ὅστισ ἐδόκει τι τούτων ἐπίστασθαι, οὐδενὸσ αὐτῶν ἠμέληκασ οὐδ’ ἀδαὴσ γεγένησαι. δεῖ οὖν πρὸσ τὰ συμβαίνοντα, οἶμαι, τούτοισ χρῆσθαι ὁποῖον ἂν συμφέρειν σοι τούτων δοκῇ. μάθε δέ μου καὶ τάδε, ἔφη, ὦ παῖ, τὰ μέγιστα·

παρὰ γὰρ ἱερὰ καὶ οἰωνοὺσ μήτε σαυτῷ μηδέποτε μήτε στρατιᾷ κινδυνεύσῃσ, κατανοῶν ὡσ ἄνθρωποι μὲν αἱροῦνται πράξεισ εἰκάζοντεσ, εἰδότεσ δὲ οὐδὲν ἀπὸ ποίασ ἔσται αὐτοῖσ τὰ ἀγαθά. γνοίησ δ’ ἂν ἐξ αὐτῶν τῶν γιγνομένων·

πολλοὶ μὲν γὰρ ἤδη πόλεισ ἔπεισαν καὶ ταῦτα οἱ δοκοῦντεσ σοφώτατοι εἶναι πόλεμον ἄρασθαι πρὸσ τούτουσ ὑφ’ ὧν οἱ πεισθέντεσ ἐπιθέσθαι ἀπώλοντο, πολλοὶ δὲ πολλοὺσ ηὔξησαν καὶ ἰδιώτασ καὶ πόλεισ ὑφ’ ὧν αὐξηθέντων τὰ μέγιστα κακὰ ἔπαθον, πολλοὶ δὲ οἷσ ἐξῆν φίλοισ χρῆσθαι καὶ εὖ ποιεῖν καὶ εὖ πάσχειν, τούτοισ δούλοισ μᾶλλον βουληθέντεσ ἢ φίλοισ χρῆσθαι, ὑπ’ αὐτῶν τούτων δίκην ἔδοσαν· πολλοῖσ δ’ οὐκ ἤρκεσεν αὐτοῖσ τὸ μέροσ ἔχουσι ζῆν ἡδέωσ, ἐπιθυμήσαντεσ δὲ πάντων κύριοι εἶναι, διὰ ταῦτα καὶ ὧν εἶχον ἀπέτυχον· πολλοὶ δὲ τὸν πολύευκτον πλοῦτον κατακτησάμενοι, διὰ τοῦτον ἀπώλοντο. οὕτωσ ἡ ἀνθρωπίνη σοφία οὐδὲν μᾶλλον οἶδε τὸ ἄριστον αἱρεῖσθαι ἢ εἰ κληρούμενοσ ὅ τι λάχοι τοῦτό τισ πράττοι.

θεοὶ δέ, ὦ παῖ, αἰεὶ ὄντεσ πάντα ἴσασι τά τε γεγενημένα καὶ τὰ ὄντα καὶ ὅ τι ἐξ ἑκάστου αὐτῶν ἀποβήσεται, καὶ τῶν συμβουλευομένων ἀνθρώπων οἷσ ἂν ἵλεῳ ὦσι, προσημαίνουσιν ἅ τε χρὴ ποιεῖν καὶ ἃ οὐ χρή. εἰ δὲ μὴ πᾶσιν ἐθέλουσι συμβουλεύειν, οὐδὲν θαυμαστόν· οὐ γὰρ ἀνάγκη αὐτοῖσ ἐστιν ὧν ἂν μὴ θέλωσιν ἐπιμελεῖσθαι.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Xenophon, Cyropaedia, Κύρου Παιδείασ Α, chapter 6

(크세노폰, Cyropaedia, Κύρου Παιδείασ Α, chapter 6)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION