헬라어 문장 검색 - ΠλατόΕυτηψδέ2́

(플라톤, Euthydemus, Protagoras, Gorgias, Meno, Πρωταγόρας)

πόθεν, ὦ Σώκρατεσ, φαίνῃ; ἢ δῆλα δὴ ὅτι ἀπὸ κυνηγεσίου τοῦ περὶ τὴν Ἀλκιβιάδου ὡρ́αν; καὶ μήν μοι καὶ πρῴην ἰδόντι καλὸσ μὲν ἐφαίνετο ἀνὴρ ἔτι, ἀνὴρ μέντοι, ὦ Σώκρατεσ, ὥσ γ’ ἐν αὐτοῖσ ἡμῖν εἰρῆσθαι, καὶ πώγωνοσ ἤδη ὑποπιμπλάμενοσ. εἶτα τί τοῦτο; οὐ σὺ μέντοι Ὁμήρου ἐπαινέτησ εἶ, ὃσ ἔφη χαριεστάτην ἥβην εἶναι τοῦ <πρῶτον> ὑπηνήτου, ἣν νῦν Ἀλκιβιάδησ ἔχει; τί οὖν τὰ νῦν;

ἦ παρ’ ἐκείνου φαίνῃ; καὶ πῶσ πρόσ σε ὁ νεανίασ διάκειται; εὖ, ἔμοιγε ἔδοξεν, οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ τῇ νῦν ἡμέρᾳ· καὶ γὰρ πολλὰ ὑπὲρ ἐμοῦ εἶπε βοηθῶν ἐμοί, καὶ οὖν καὶ ἄρτι ἀπ’ ἐκείνου ἔρχομαι. ἄτοπον μέντοι τί σοι ἐθέλω εἰπεῖν· παρόντοσ γὰρ ἐκείνου, οὔτε προσεῖχον τὸν νοῦν, ἐπελανθανόμην τε αὐτοῦ θαμά. καὶ τί ἂν γεγονὸσ εἰή περὶ σὲ κἀκεῖνον τοσοῦτον πρᾶγμα;

οὐ γὰρ δήπου τινὶ καλλίονι ἐνέτυχεσ ἄλλῳ ἔν γε τῇδε τῇ πόλει. καὶ πολύ γε. τί φῄσ; ἀστῷ ἢ ξένῳ; ξένῳ. ποδαπῷ; Ἀβδηρίτῃ. καὶ οὕτω καλόσ τισ ὁ ξένοσ ἔδοξέν σοι εἶναι, ὥστε τοῦ Κλεινίου ὑέοσ καλλίων σοι φανῆναι; πῶσ δ’ οὐ μέλλει, ὦ μακάριε, τὸ σοφώτατον κάλλιον φαίνεσθαι; ἀλλ’ ἦ σοφῷ τινι ἡμῖν, ὦ Σώκρατεσ, ἐντυχὼν πάρει; σοφωτάτῳ μὲν οὖν δήπου τῶν γε νῦν, εἴ σοι δοκεῖ σοφώτατοσ εἶναι Πρωταγόρασ.

ὢ τί λέγεισ; Πρωταγόρασ ἐπιδεδήμηκεν; τρίτην γε ἤδη ἡμέραν. καὶ ἄρτι ἄρα ἐκείνῳ συγγεγονὼσ ἥκεισ; πάνυ γε, πολλὰ καὶ εἰπὼν καὶ ἀκούσασ.

τί οὖν οὐ διηγήσω ἡμῖν τὴν συνουσίαν, εἰ μή σέ τι κωλύει, καθεζόμενοσ ἐνταυθί, ἐξαναστήσασ τὸν παῖδα τουτονί; πάνυ μὲν οὖν· καὶ χάριν γε εἴσομαι, ἐὰν ἀκούητε. καὶ μὴν καὶ ἡμεῖσ σοί, ἐὰν λέγῃσ. διπλῆ ἂν εἰή ἡ χάρισ. ἀλλ’ οὖν ἀκούετε. τῆσ γὰρ παρελθούσησ νυκτὸσ ταυτησί, ἔτι βαθέοσ ὄρθρου, Ἱπποκράτησ, ὁ Ἀπολλοδώρου ὑὸσ Φάσωνοσ δὲ ἀδελφόσ, τὴν θύραν τῇ βακτηρίᾳ πάνυ σφόδρα ἔκρουε, καὶ ἐπειδὴ αὐτῷ ἀνέῳξέ τισ, εὐθὺσ εἴσω ᾔει ἐπειγόμενοσ, καὶ τῇ φωνῇ μέγα λέγων, "ὦ Σώκρατεσ," ἔφη, "ἐγρήγορασ ἢ καθεύδεισ;

καὶ ἐγὼ τὴν φωνὴν γνοὺσ αὐτοῦ, "Ἱπποκράτησ," ἔφην, "οὗτοσ·

μή τι νεώτερον ἀγγέλλεισ; "οὐδέν γ’," ἦ δ’ ὅσ, "εἰ μὴ ἀγαθά γε. " "εὖ ἂν λέγοισ," ἦν δ’ ἐγώ· "ἔστι δὲ τί, καὶ τοῦ ἕνεκα τηνικάδε ἀφίκου; "Πρωταγόρασ," ἔφη, "ἥκει," στὰσ παρ’ ἐμοί. "πρῴην," ἔφην ἐγώ· "σὺ δὲ ἄρτι πέπυσαι; "νὴ τοὺσ θεούσ," ἔφη, "ἑσπέρασ γε. καὶ ἅμα ἐπιψηλαφήσασ τοῦ σκίμποδοσ ἐκαθέζετο παρὰ τοὺσ πόδασ μου, καὶ εἶπεν·

"ἑσπέρασ δῆτα, μάλα γε ὀψὲ ἀφικόμενοσ ἐξ Οἰνόησ. ὁ γάρ τοι παῖσ με ὁ Σάτυροσ ἀπέδρα· καὶ δῆτα μέλλων σοι φράζειν ὅτι διωξοίμην αὐτόν, ὑπό τινοσ ἄλλου ἐπελαθόμην. ἐπειδὴ δὲ ἦλθον καὶ δεδειπνηκότεσ ἦμεν καὶ ἐμέλλομεν ἀναπαύεσθαι, τότε μοι ἁδελφὸσ λέγει ὅτι ἥκει Πρωταγόρασ. καὶ ἔτι μὲν ἐνεχείρησα εὐθὺσ παρὰ σὲ ἰέναι, ἔπειτά μοι λίαν πόρρω ἔδοξε τῶν νυκτῶν εἶναι· ἐπειδὴ δὲ τάχιστά με ἐκ τοῦ κόπου ὁ ὕπνοσ ἀνῆκεν, εὐθὺσ ἀναστὰσ οὕτω δεῦρο ἐπορευόμην. " καὶ ἐγὼ γιγνώσκων αὐτοῦ τὴν ἀνδρείαν καὶ τὴν πτοίησιν, "τί οὖν σοι," ἦν δ’ ἐγώ, "τοῦτο;

μῶν τί σε ἀδικεῖ Πρωταγόρασ; καὶ ὃσ γελάσασ, "νὴ τοὺσ θεούσ," ἔφη, "ὦ Σώκρατεσ, ὅτι γε μόνοσ ἐστὶ σοφόσ, ἐμὲ δὲ οὐ ποιεῖ. " "ἀλλὰ ναὶ μὰ Δία," ἔφην ἐγώ, "ἂν αὐτῷ διδῷσ ἀργύριον καὶ πείθῃσ ἐκεῖνον, ποιήσει καὶ σὲ σοφόν. " "εἰ γάρ," ἦ δ’ ὅσ, "ὦ Ζεῦ καὶ θεοί, ἐν τούτῳ εἰή· ὡσ οὔτ’ ἂν τῶν ἐμῶν ἐπιλίποιμι οὐδὲν οὔτε τῶν φίλων·

ἀλλ’ αὐτὰ ταῦτα καὶ νῦν ἥκω παρὰ σέ, ἵνα ὑπὲρ ἐμοῦ διαλεχθῇσ αὐτῷ. ἐγὼ γὰρ ἅμα μὲν καὶ νεώτερόσ εἰμι, ἅμα δὲ οὐδὲ ἑώρακα Πρωταγόραν πώποτε οὐδ’ ἀκήκοα οὐδέν· ἔτι γὰρ παῖσ ἦ ὅτε τὸ πρότερον ἐπεδήμησε. ἀλλὰ γάρ, ὦ Σώκρατεσ, πάντεσ τὸν ἄνδρα ἐπαινοῦσιν καί φασιν σοφώτατον εἶναι λέγειν· ἀλλὰ τί οὐ βαδίζομεν παρ’ αὐτόν, ἵνα ἔνδον καταλάβωμεν; καταλύει δ’, ὡσ ἐγὼ ἤκουσα, παρὰ Καλλίᾳ τῷ Ἱππονίκου·

ἀλλ’ ἰώμεν. " καὶ ἐγὼ εἶπον· "μήπω, ἀγαθέ, ἐκεῖσε ἰώμεν ‐ πρῲ γάρ ἐστιν ‐ ἀλλὰ δεῦρο ἐξαναστῶμεν εἰσ τὴν αὐλήν, καὶ περιιόντεσ αὐτοῦ διατρίψωμεν ἑώσ ἂν φῶσ γένηται· εἶτα ἰώμεν. καὶ γὰρ τὰ πολλὰ Πρωταγόρασ ἔνδον διατρίβει, ὥστε, θάρρει, καταληψόμεθα αὐτόν, ὡσ τὸ εἰκόσ, ἔνδον. μετὰ ταῦτα ἀναστάντεσ εἰσ τὴν αὐλὴν περιῇμεν·

καὶ ἐγὼ ἀποπειρώμενοσ τοῦ Ἱπποκράτουσ τῆσ ῥώμησ διεσκόπουν αὐτὸν καὶ ἠρώτων, εἰπέ μοι, ἔφην ἐγώ, ὦ Ἱππόκρατεσ, παρὰ Πρωταγόραν νῦν ἐπιχειρεῖσ ἰέναι, ἀργύριον τελῶν ἐκείνῳ μισθὸν ὑπὲρ σεαυτοῦ, ὡσ παρὰ τίνα ἀφιξόμενοσ καὶ τίσ γενησόμενοσ; ὥσπερ ἂν εἰ ἐπενόεισ παρὰ τὸν σαυτοῦ ὁμώνυμον ἐλθὼν Ἱπποκράτη τὸν Κῷον, τὸν τῶν Ἀσκληπιαδῶν, ἀργύριον τελεῖν ὑπὲρ σαυτοῦ μισθὸν ἐκείνῳ, εἴ τίσ σε ἤρετο·

"εἰπέ μοι, μέλλεισ τελεῖν, ὦ Ἱππόκρατεσ, Ἱπποκράτει μισθὸν ὡσ τίνι ὄντι; τί ἂν ἀπεκρίνω;

εἶπον ἄν, ἔφη, ὅτι ὡσ ἰατρῷ. "ὡσ τίσ γενησόμενοσ; ὡσ ἰατρόσ, ἔφη. εἰ δὲ παρὰ Πολύκλειτον τὸν Ἀργεῖον ἢ Φειδίαν τὸν Ἀθηναῖον ἐπενόεισ ἀφικόμενοσ μισθὸν ὑπὲρ σαυτοῦ τελεῖν ἐκείνοισ, εἴ τίσ σε ἤρετο· "τελεῖν τοῦτο τὸ ἀργύριον ὡσ τίνι ὄντι ἐν νῷ ἔχεισ Πολυκλείτῳ τε καὶ Φειδίᾳ; τί ἂν ἀπεκρίνω; εἶπον ἂν ὡσ ἀγαλματοποιοῖσ. "ὡσ τίσ δὲ γενησόμενοσ αὐτόσ; δῆλον ὅτι ἀγαλματοποιόσ. εἰε͂ν, ἦν δ’ ἐγώ· παρὰ δὲ δὴ Πρωταγόραν νῦν ἀφικόμενοι ἐγώ τε καὶ σὺ ἀργύριον ἐκείνῳ μισθὸν ἕτοιμοι ἐσόμεθα τελεῖν ὑπὲρ σοῦ, ἂν μὲν ἐξικνῆται τὰ ἡμέτερα χρήματα καὶ τούτοισ πείθωμεν αὐτόν, εἰ δὲ μή, καὶ τὰ τῶν φίλων προσαναλίσκοντεσ.

εἰ οὖν τισ ἡμᾶσ περὶ ταῦτα οὕτω σφόδρα σπουδάζοντασ ἔροιτο· "εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατέσ τε καὶ Ἱππόκρατεσ, ὡσ τίνι ὄντι τῷ Πρωταγόρᾳ ἐν νῷ ἔχετε χρήματα τελεῖν; τί ἂν αὐτῷ ἀποκριναίμεθα; τί ὄνομα ἄλλο γε λεγόμενον περὶ Πρωταγόρου ἀκούομεν;

ὥσπερ περὶ Φειδίου ἀγαλματοποιὸν καὶ περὶ Ὁμήρου ποιητήν, τί τοιοῦτον περὶ Πρωταγόρου ἀκούομεν; σοφιστὴν δή τοι ὀνομάζουσί γε, ὦ Σώκρατεσ, τὸν ἄνδρα εἶναι, ἔφη. ὡσ σοφιστῇ ἄρα ἐρχόμεθα τελοῦντεσ τὰ χρήματα; μάλιστα. εἰ οὖν καὶ τοῦτό τίσ σε προσέροιτο· "αὐτὸσ δὲ δὴ ὡσ τίσ γενησόμενοσ ἔρχῃ παρὰ τὸν Πρωταγόραν;

καὶ ὃσ εἶπεν ἐρυθριάσασ ‐ ἤδη γὰρ ὑπέφαινέν τι ἡμέρασ, ὥστε καταφανῆ αὐτὸν γενέσθαι ‐ εἰ μέν τι τοῖσ ἔμπροσθεν ἐοίκεν, δῆλον ὅτι σοφιστὴσ γενησόμενοσ. σὺ δέ, ἦν δ’ ἐγώ, πρὸσ θεῶν, οὐκ ἂν αἰσχύνοιο εἰσ τοὺσ Ἕλληνασ σαυτὸν σοφιστὴν παρέχων; νὴ τὸν Δία, ὦ Σώκρατεσ, εἴπερ γε ἃ διανοοῦμαι χρὴ λέγειν. ἀλλ’ ἄρα, ὦ Ἱππόκρατεσ, μὴ οὐ τοιαύτην ὑπολαμβάνεισ σου τὴν παρὰ Πρωταγόρου μάθησιν ἔσεσθαι, ἀλλ’ οἱάπερ ἡ παρὰ τοῦ γραμματιστοῦ ἐγένετο καὶ κιθαριστοῦ καὶ παιδοτρίβου; τούτων γὰρ σὺ ἑκάστην οὐκ ἐπὶ τέχνῃ ἔμαθεσ, ὡσ δημιουργὸσ ἐσόμενοσ, ἀλλ’ ἐπὶ παιδείᾳ, ὡσ τὸν ἰδιώτην καὶ τὸν ἐλεύθερον πρέπει.

πάνυ μὲν οὖν μοι δοκεῖ, ἔφη, τοιαύτη μᾶλλον εἶναι ἡ παρὰ Πρωταγόρου μάθησισ. οἶσθα οὖν ὃ μέλλεισ νῦν πράττειν, ἤ σε λανθάνει;

ἦν δ’ ἐγώ. τοῦ πέρι; ὅτι μέλλεισ τὴν ψυχὴν τὴν σαυτοῦ παρασχεῖν θεραπεῦσαι ἀνδρί, ὡσ φῄσ, σοφιστῇ· ὅτι δέ ποτε ὁ σοφιστήσ ἐστιν, θαυμάζοιμ’ ἂν εἰ οἶσθα.

καίτοι εἰ τοῦτ’ ἀγνοεῖσ, οὐδὲ ὅτῳ παραδίδωσ τὴν ψυχὴν οἶσθα, οὔτ’ εἰ ἀγαθῷ οὔτ’ εἰ κακῷ πράγματι. οἶμαί γ’, ἔφη, εἰδέναι. λέγε δή, τί ἡγῇ εἶναι τὸν σοφιστήν; ἐγὼ μέν, ἦ δ’ ὅσ, ὥσπερ τοὔνομα λέγει, τοῦτον εἶναι τὸν τῶν σοφῶν ἐπιστήμονα. οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, τοῦτο μὲν ἔξεστι λέγειν καὶ περὶ ζωγράφων καὶ περὶ τεκτόνων, ὅτι οὗτοί εἰσιν οἱ τῶν σοφῶν ἐπιστήμονεσ· ἀλλ’ εἴ τισ ἔροιτο ἡμᾶσ, "τῶν τί σοφῶν εἰσιν οἱ ζωγράφοι ἐπιστήμονεσ," εἴποιμεν ἄν που αὐτῷ ὅτι τῶν πρὸσ τὴν ἀπεργασίαν τὴν τῶν εἰκόνων, καὶ τἆλλα οὕτωσ. εἰ δέ τισ ἐκεῖνο ἔροιτο, "ὁ δὲ σοφιστὴσ τῶν τί σοφῶν ἐστιν;

τί ἂν ἀποκρινοίμεθα αὐτῷ; ποίασ ἐργασίασ ἐπιστάτησ; τί ἂν εἴποιμεν αὐτὸν εἶναι, ὦ Σώκρατεσ, ἢ ἐπιστάτην τοῦ ποιῆσαι δεινὸν λέγειν; ἴσωσ ἄν, ἦν δ’ ἐγώ, ἀληθῆ λέγοιμεν, οὐ μέντοι ἱκανῶσ γε· ἐρωτήσεωσ γὰρ ἔτι ἡ ἀπόκρισισ ἡμῖν δεῖται, περὶ ὅτου ὁ σοφιστὴσ δεινὸν ποιεῖ λέγειν· ὥσπερ ὁ κιθαριστὴσ δεινὸν δήπου ποιεῖ λέγειν περὶ οὗπερ καὶ ἐπιστήμονα, περὶ κιθαρίσεωσ· ἦ γάρ;

ναί. εἰε͂ν· ὁ δὲ δὴ σοφιστὴσ περὶ τίνοσ δεινὸν ποιεῖ λέγειν; δῆλον ὅτι περὶ οὗπερ καὶ ἐπίστασθαι; εἰκόσ γε. τί δή ἐστιν τοῦτο περὶ οὗ αὐτόσ τε ἐπιστήμων ἐστὶν ὁ σοφιστὴσ καὶ τὸν μαθητὴν ποιεῖ; μὰ Δί’, ἔφη, οὐκέτι ἔχω σοι λέγειν. καὶ ἐγὼ εἶπον μετὰ τοῦτο·

τί οὖν; οἶσθα εἰσ οἱο͂́ν τινα κίνδυνον ἔρχῃ ὑποθήσων τὴν ψυχήν; ἢ εἰ μὲν τὸ σῶμα ἐπιτρέπειν σε ἔδει τῳ διακινδυνεύοντα ἢ χρηστὸν αὐτὸ γενέσθαι ἢ πονηρόν, πολλὰ ἂν περιεσκέψω εἴτ’ ἐπιτρεπτέον εἴτε οὔ, καὶ εἰσ συμβουλὴν τούσ τε φίλουσ ἂν παρεκάλεισ καὶ τοὺσ οἰκείουσ σκοπούμενοσ ἡμέρασ συχνάσ· ἐπεκοινώσω οὔτε ἡμῶν τῶν ἑταίρων οὐδενί, εἴτ’ ἐπιτρεπτέον εἴτε καὶ οὐ τῷ ἀφικομένῳ τούτῳ ξένῳ τὴν σὴν ψυχήν, ἀλλ’ ἑσπέρασ ἀκούσασ, ὡσ φῄσ, ὄρθριοσ ἥκων περὶ μὲν τούτου οὐδένα λόγον οὐδὲ συμβουλὴν ποιῇ, εἴτε χρὴ ἐπιτρέπειν σαυτὸν αὐτῷ εἴτε μή, ἕτοιμοσ δ’ εἶ ἀναλίσκειν τά τε σαυτοῦ καὶ τὰ τῶν φίλων χρήματα, ὡσ ἤδη διεγνωκὼσ ὅτι πάντωσ συνεστέον Πρωταγόρᾳ, ὃν οὔτε γιγνώσκεισ, ὡσ φῄσ, οὔτε διείλεξαι οὐδεπώποτε, σοφιστὴν δ’ ὀνομάζεισ, τὸν δὲ σοφιστὴν ὅτι ποτ’ ἔστιν φαίνῃ ἀγνοῶν, ᾧ μέλλεισ σαυτὸν ἐπιτρέπειν;

καὶ ὃσ ἀκούσασ, ἐοίκεν, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ἐξ ὧν σὺ λέγεισ.

ἆρ’ οὖν, ὦ Ἱππόκρατεσ, ὁ σοφιστὴσ τυγχάνει ὢν ἔμπορόσ τισ ἢ κάπηλοσ τῶν ἀγωγίμων, ἀφ’ ὧν ψυχὴ τρέφεται; φαίνεται γὰρ ἔμοιγε τοιοῦτόσ τισ. τρέφεται δέ, ὦ Σώκρατεσ, ψυχὴ τίνι; μαθήμασιν δήπου, ἦν δ’ ἐγώ. καὶ ὅπωσ γε μή, ὦ ἑταῖρε, ὁ σοφιστὴσ ἐπαινῶν ἃ πωλεῖ ἐξαπατήσῃ ἡμᾶσ, ὥσπερ οἱ περὶ τὴν τοῦ σώματοσ τροφήν, ὁ ἔμπορόσ τε καὶ κάπηλοσ. καὶ γὰρ οὗτοί που ὧν ἄγουσιν ἀγωγίμων οὔτε αὐτοὶ ἴσασιν ὅτι χρηστὸν ἢ πονηρὸν περὶ τὸ σῶμα, ἐπαινοῦσιν δὲ πάντα πωλοῦντεσ, οὔτε οἱ ὠνούμενοι παρ’ αὐτῶν, ἐὰν μή τισ τύχῃ γυμναστικὸσ ἢ ἰατρὸσ ὤν.

οὕτω δὲ καὶ οἱ τὰ μαθήματα περιάγοντεσ κατὰ τὰσ πόλεισ καὶ πωλοῦντεσ καὶ καπηλεύοντεσ τῷ ἀεὶ ἐπιθυμοῦντι ἐπαινοῦσιν μὲν πάντα ἃ πωλοῦσιν, τάχα δ’ ἄν τινεσ, ὦ ἄριστε, καὶ τούτων ἀγνοοῖεν ὧν πωλοῦσιν ὅτι χρηστὸν ἢ πονηρὸν πρὸσ τὴν ψυχήν· ὡσ δ’ αὕτωσ καὶ οἱ ὠνούμενοι παρ’ αὐτῶν, ἐὰν μή τισ τύχῃ περὶ τὴν ψυχὴν αὖ ἰατρικὸσ ὤν.

εἰ μὲν οὖν σὺ τυγχάνεισ ἐπιστήμων τούτων τί χρηστὸν καὶ πονηρόν, ἀσφαλέσ σοι ὠνεῖσθαι μαθήματα καὶ παρὰ Πρωταγόρου καὶ παρ’ ἄλλου ὁτουοῦν· εἰ δὲ μή, ὁρ́α, ὦ μακάριε, μὴ περὶ τοῖσ φιλτάτοισ κυβεύῃσ τε καὶ κινδυνεύῃσ. καὶ γὰρ δὴ καὶ πολὺ μείζων κίνδυνοσ ἐν τῇ τῶν μαθημάτων ὠνῇ ἢ ἐν τῇ τῶν σιτίων. σιτία μὲν γὰρ καὶ ποτὰ πριάμενον παρὰ τοῦ καπήλου καὶ ἐμπόρου ἔξεστιν ἐν ἄλλοισ ἀγγείοισ ἀποφέρειν, καὶ πρὶν δέξασθαι αὐτὰ εἰσ τὸ σῶμα πιόντα ἢ φαγόντα, καταθέμενον οἴκαδε ἔξεστιν συμβουλεύσασθαι, παρακαλέσαντα τὸν ἐπαί̈οντα, ὅτι τε ἐδεστέον ἢ ποτέον καὶ ὅτι μή, καὶ ὁπόσον καὶ ὁπότε·

ὥστε ἐν τῇ ὠνῇ οὐ μέγασ ὁ κίνδυνοσ. μαθήματα δὲ οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ ἀγγείῳ ἀπενεγκεῖν, ἀλλ’ ἀνάγκη καταθέντα τὴν τιμὴν τὸ μάθημα ἐν αὐτῇ τῇ ψυχῇ λαβόντα καὶ μαθόντα ἀπιέναι ἢ βεβλαμμένον ἢ ὠφελημένον.

ταῦτα οὖν σκοπώμεθα καὶ μετὰ τῶν πρεσβυτέρων ἡμῶν· ἡμεῖσ γὰρ ἔτι νέοι ὥστε τοσοῦτον πρᾶγμα διελέσθαι. νῦν μέντοι, ὥσπερ ὡρμήσαμεν, ἰώμεν καὶ ἀκούσωμεν τοῦ ἀνδρόσ, ἔπειτα ἀκούσαντεσ καὶ ἄλλοισ ἀνακοινωσώμεθα· ἀλλὰ καὶ Ἱππίασ ὁ Ἠλεῖοσ ‐ οἶμαι δὲ καὶ πρόδικον τὸν Κεῖον ‐ καὶ ἄλλοι πολλοὶ καὶ σοφοί.

δόξαν ἡμῖν ταῦτα ἐπορευόμεθα·

ἐπειδὴ δὲ ἐν τῷ προθύρῳ ἐγενόμεθα, ἐπιστάντεσ περί τινοσ λόγου διελεγόμεθα, ὃσ ἡμῖν κατὰ τὴν ὁδὸν ἐνέπεσεν· ἵν’ οὖν μὴ ἀτελὴσ γένοιτο, ἀλλὰ διαπερανάμενοι οὕτωσ ἐσίοιμεν, στάντεσ ἐν τῷ προθύρῳ διελεγόμεθα ἑώσ συνωμολογήσαμεν ἀλλήλοισ. δοκεῖ οὖν μοι, ὁ θυρωρόσ, εὐνοῦχόσ τισ, κατήκουεν ἡμῶν, κινδυνεύει δὲ διὰ τὸ πλῆθοσ τῶν σοφιστῶν ἄχθεσθαι τοῖσ φοιτῶσιν εἰσ τὴν οἰκίαν· ἐπειδὴ γοῦν ἐκρούσαμεν τὴν θύραν, ἀνοίξασ καὶ ἰδὼν ἡμᾶσ, "ἐά," ἔφη, "σοφισταί τινεσ·

οὐ σχολὴ αὐτῷ· καὶ ἅμα ἀμφοῖν τοῖν χεροῖν τὴν θύραν πάνυ προθύμωσ ὡσ οἱο͂́σ τ’ ἦν ἐπήραξεν. καὶ ἡμεῖσ πάλιν ἐκρούομεν, καὶ ὃσ ἐγκεκλῃμένησ τῆσ θύρασ ἀποκρινόμενοσ εἶπεν, "ὦ ἄνθρωποι," ἔφη, "οὐκ ἀκηκόατε ὅτι οὐ σχολὴ αὐτῷ; "ἀλλ’ ὠγαθέ," ἔφην ἐγώ, "οὔτε παρὰ Καλλίαν ἥκομεν οὔτε σοφισταί ἐσμεν. ἀλλὰ θάρρει· Πρωταγόραν γάρ τοι δεόμενοι ἰδεῖν ἤλθομεν·

εἰσάγγειλον οὖν. " μόγισ οὖν ποτε ἡμῖν ἅνθρωποσ ἀνέῳξεν τὴν θύραν. ἐπειδὴ δὲ εἰσήλθομεν, κατελάβομεν Πρωταγόραν ἐν τῷ προστῴῳ περιπατοῦντα, ἑξῆσ δ’ αὐτῷ συμπεριεπάτουν ἐκ μὲν τοῦ ἐπὶ θάτερα Καλλίασ ὁ Ἱππονίκου καὶ ὁ ἀδελφὸσ αὐτοῦ ὁ ὁμομήτριοσ, Πάραλοσ ὁ Περικλέουσ, καὶ Χαρμίδησ ὁ Γλαύκωνοσ, ἐκ δὲ τοῦ ἐπὶ θάτερα ὁ ἕτεροσ τῶν Περικλέουσ Ξάνθιπποσ, καὶ Φιλιππίδησ ὁ Φιλομήλου καὶ Ἀντίμοιροσ ὁ Μενδαῖοσ, ὅσπερ εὐδοκιμεῖ μάλιστα τῶν Πρωταγόρου μαθητῶν καὶ ἐπὶ τέχνῃ μανθάνει, ὡσ σοφιστὴσ ἐσόμενοσ.

Ὀρφεύσ, οἱ δὲ κατὰ τὴν φωνὴν ἕπονται κεκηλημένοι ‐ ἦσαν δέ τινεσ καὶ τῶν ἐπιχωρίων ἐν τῷ χορῷ.

τοῦτον τὸν χορὸν μάλιστα ἔγωγε ἰδὼν ἥσθην, ὡσ καλῶσ ηὐλαβοῦντο μηδέποτε ἐμποδὼν ἐν τῷ πρόσθεν εἶναι Πρωταγόρου, ἀλλ’ ἐπειδὴ αὐτὸσ ἀναστρέφοι καὶ οἱ μετ’ ἐκείνου, εὖ πωσ καὶ ἐν κόσμῳ περιεσχίζοντο οὗτοι οἱ ἐπήκοοι ἔνθεν καὶ ἔνθεν, καὶ ἐν κύκλῳ περιιόντεσ ἀεὶ εἰσ τὸ ὄπισθεν καθίσταντο κάλλιστα. τὸν δὲ μετ’ εἰσενόησα, ἔφη Ὅμηροσ, Ἱππίαν τὸν Ἠλεῖον, καθήμενον ἐν τῷ κατ’ ἀντικρὺ προστῴῳ ἐν θρόνῳ·

περὶ αὐτὸν δ’ ἐκάθηντο ἐπὶ βάθρων Ἐρυξίμαχόσ τε ὁ Ἀκουμενοῦ καὶ Φαῖδροσ ὁ Μυρρινούσιοσ καὶ Ἄνδρων ὁ Ἀνδροτίωνοσ καὶ τῶν ξένων πολῖταί τε αὐτοῦ καὶ ἄλλοι τινέσ.

ἐφαίνοντο δὲ περὶ φύσεώσ τε καὶ τῶν μετεώρων ἀστρονομικὰ ἄττα διερωτᾶν τὸν Ἱππίαν, ὁ δ’ ἐν θρόνῳ καθήμενοσ ἑκάστοισ αὐτῶν διέκρινεν καὶ διεξῄει τὰ ἐρωτώμενα. καὶ μὲν δὴ καὶ Τάνταλόν γε εἰσεῖδον ‐ ἐπεδήμει γὰρ ἄρα καὶ Πρόδικοσ ὁ Κεῖοσ ‐ ἦν δὲ ἐν οἰκήματί τινι, ᾧ πρὸ τοῦ μὲν ὡσ ταμιείῳ ἐχρῆτο Ἱππόνικοσ, νῦν δὲ ὑπὸ τοῦ πλήθουσ τῶν καταλυόντων ὁ Καλλίασ καὶ τοῦτο ἐκκενώσασ ξένοισ κατάλυσιν πεποίηκεν.

ὁ μὲν οὖν Πρόδικοσ ἔτι κατέκειτο, ἐγκεκαλυμμένοσ ἐν κῳδίοισ τισὶν καὶ στρώμασιν καὶ μάλα πολλοῖσ, ὡσ ἐφαίνετο·

παρεκάθηντο δὲ αὐτῷ ἐπὶ ταῖσ πλησίον κλίναισ Παυσανίασ τε ὁ ἐκ Κεραμέων καὶ μετὰ Παυσανίου νέον τι ἔτι μειράκιον, ὡσ μὲν ἐγᾦμαι καλόν τε κἀγαθὸν τὴν φύσιν, τὴν δ’ οὖν ἰδέαν πάνυ καλόσ. ἔδοξα ἀκοῦσαι ὄνομα αὐτῷ εἶναι Ἀγάθωνα, καὶ οὐκ ἂν θαυμάζοιμι εἰ παιδικὰ Παυσανίου τυγχάνει ὤν. τοῦτό τ’ ἦν τὸ μειράκιον, καὶ τὼ Ἀδειμάντω ἀμφοτέρω, ὅ τε Κήπιδοσ καὶ ὁ Λευκολοφίδου, καὶ ἄλλοι τινὲσ ἐφαίνοντο· εἶναι καὶ θεῖοσ ‐ ἀλλὰ διὰ τὴν βαρύτητα τῆσ φωνῆσ βόμβοσ τισ ἐν τῷ οἰκήματι γιγνόμενοσ ἀσαφῆ ἐποίει τὰ λεγόμενα.

καὶ ἡμεῖσ μὲν ἄρτι εἰσεληλύθεμεν, κατόπιν δὲ ἡμῶν ἐπεισῆλθον Ἀλκιβιάδησ τε ὁ καλόσ, ὡσ φῂσ σὺ καὶ ἐγὼ πείθομαι, καὶ Κριτίασ ὁ Καλλαίσχρου.

ἡμεῖσ οὖν ὡσ εἰσήλθομεν, ἔτι σμίκρ’ ἄττα διατρίψαντεσ καὶ ταῦτα διαθεασάμενοι προσῇμεν πρὸσ τὸν Πρωταγόραν, καὶ ἐγὼ εἶπον·

ὦ Πρωταγόρα, πρὸσ σέ τοι ἤλθομεν ἐγώ τε καὶ Ἱπποκράτησ οὗτοσ.

πότερον, ἔφη, μόνῳ βουλόμενοι διαλεχθῆναι ἢ καὶ μετὰ τῶν ἄλλων;

ἡμῖν μέν, ἦν δ’ ἐγώ, οὐδὲν διαφέρει·

ἀκούσασ δὲ οὗ ἕνεκα ἤλθομεν, αὐτὸσ σκέψαι. τί οὖν δή ἐστιν, ἔφη, οὗ ἕνεκα ἥκετε;

Ἱπποκράτησ ὅδε ἐστὶν μὲν τῶν ἐπιχωρίων, Ἀπολλοδώρου ὑόσ, οἰκίασ μεγάλησ τε καὶ εὐδαίμονοσ, αὐτὸσ δὲ τὴν φύσιν δοκεῖ ἐνάμιλλοσ εἶναι τοῖσ ἡλικιώταισ.

ἐπιθυμεῖν δέ μοι δοκεῖ ἐλλόγιμοσ γενέσθαι ἐν τῇ πόλει, τοῦτο δὲ οἰέταί οἱ μάλιστ’ ἂ<ν> γενέσθαι, εἰ σοὶ συγγένοιτο· ταῦτ’ οὖν ἤδη σὺ σκόπει, πότερον περὶ αὐτῶν μόνοσ οἰεί δεῖν διαλέγεσθαι πρὸσ μόνουσ, ἢ μετ’ ἄλλων.

ὀρθῶσ, ἔφη, προμηθῇ, ὦ Σώκρατεσ, ὑπὲρ ἐμοῦ.

ξένον γὰρ ἄνδρα καὶ ἰόντα εἰσ πόλεισ μεγάλασ, καὶ ἐν ταύταισ πείθοντα τῶν νέων τοὺσ βελτίστουσ ἀπολείποντασ τὰσ τῶν ἄλλων συνουσίασ, καὶ οἰκείων καὶ ὀθνείων, καὶ πρεσβυτέρων καὶ νεωτέρων, ἑαυτῷ συνεῖναι ὡσ βελτίουσ ἐσομένουσ διὰ τὴν ἑαυτοῦ συνουσίαν, χρὴ εὐλαβεῖσθαι τὸν ταῦτα πράττοντα· οὐ γὰρ σμικροὶ περὶ αὐτὰ φθόνοι τε γίγνονται καὶ ἄλλαι δυσμένειαί τε καὶ ἐπιβουλαί.

ἐγὼ δὲ τὴν σοφιστικὴν τέχνην φημὶ μὲν εἶναι παλαιάν, τοὺσ δὲ μεταχειριζομένουσ αὐτὴν τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν, φοβουμένουσ τὸ ἐπαχθὲσ αὐτῆσ, πρόσχημα ποιεῖσθαι καὶ προκαλύπτεσθαι, τοὺσ μὲν ποίησιν, οἱο͂ν Ὅμηρόν τε καὶ Ἡσίοδον καὶ Σιμωνίδην, τοὺσ δὲ αὖ τελετάσ τε καὶ χρησμῳδίασ, τοὺσ ἀμφί τε Ὀρφέα καὶ Μουσαῖον· ἐνίουσ δέ τινασ ᾔσθημαι καὶ γυμναστικήν, οἱο͂ν Ἴκκοσ τε ὁ Ταραντῖνοσ καὶ ὁ νῦν ἔτι ὢν οὐδενὸσ ἥττων σοφιστὴσ Ἡρόδικοσ ὁ Σηλυμβριανόσ, τὸ δὲ ἀρχαῖον Μεγαρεύσ· μουσικὴν δὲ Ἀγαθοκλῆσ τε ὁ ὑμέτεροσ πρόσχημα ἐποιήσατο, μέγασ ὢν σοφιστήσ, καὶ Πυθοκλείδησ ὁ Κεῖοσ καὶ ἄλλοι πολλοί.

οὗτοι πάντεσ, ὥσπερ λέγω, φοβηθέντεσ τὸν φθόνον ταῖσ τέχναισ ταύταισ παραπετάσμασιν ἐχρήσαντο. ἐγὼ δὲ τούτοισ ἅπασιν κατὰ τοῦτο εἶναι οὐ συμφέρομαι· ἡγοῦμαι γὰρ αὐτοὺσ οὔ τι διαπράξασθαι ὃ ἐβουλήθησαν ‐ οὐ γὰρ λαθεῖν τῶν ἀνθρώπων τοὺσ δυναμένουσ ἐν ταῖσ πόλεσι πράττειν, ὧνπερ ἕνεκα ταῦτ’ ἐστὶν τὰ προσχήματα·

ἐπεὶ οἵ γε πολλοὶ ὡσ ἔποσ εἰπεῖν οὐδὲν αἰσθάνονται, ἀλλ’ ἅττ’ ἂν οὗτοι διαγγέλλωσι, ταῦτα ὑμνοῦσιν ‐ τὸ οὖν ἀποδιδράσκοντα μὴ δύνασθαι ἀποδρᾶναι, ἀλλὰ καταφανῆ εἶναι, πολλὴ μωρία καὶ τοῦ ἐπιχειρήματοσ, καὶ πολὺ δυσμενεστέρουσ παρέχεσθαι ἀνάγκη τοὺσ ἀνθρώπουσ· ἡγοῦνται γὰρ τὸν τοιοῦτον πρὸσ τοῖσ ἄλλοισ καὶ πανοῦργον εἶναι.

ἐγὼ οὖν τούτων τὴν ἐναντίαν ἅπασαν ὁδὸν ἐλήλυθα, καὶ ὁμολογῶ τε σοφιστὴσ εἶναι καὶ παιδεύειν ἀνθρώπουσ, καὶ εὐλάβειαν ταύτην οἶμαι βελτίω ἐκείνησ εἶναι, τὸ ὁμολογεῖν μᾶλλον ἢ ἔξαρνον εἶναι· καὶ ἄλλασ πρὸσ ταύτῃ ἔσκεμμαι, ὥστε, σὺν θεῷ εἰπεῖν, μηδὲν δεινὸν πάσχειν διὰ τὸ ὁμολογεῖν σοφιστὴσ εἶναι. καίτοι πολλά γε ἔτη ἤδη εἰμὶ ἐν τῇ τέχνῃ·

καὶ γὰρ καὶ τὰ σύμπαντα πολλά μοί ἐστιν ‐ οὐδενὸσ ὅτου οὐ πάντων ἂν ὑμῶν καθ’ ἡλικίαν πατὴρ εἰήν ‐ ὥστε πολύ μοι ἥδιστόν ἐστιν, εἴ τι βούλεσθε, περὶ τούτων ἁπάντων ἐναντίον τῶν ἔνδον ὄντων τὸν λόγον ποιεῖσθαι. αὐτοῦ ἀφιγμένοι εἶμεν ‐ τί οὖν, ἔφην ἐγώ, οὐ καὶ πρόδικον καὶ Ἱππίαν ἐκαλέσαμεν καὶ τοὺσ μετ’ αὐτῶν, ἵνα ἐπακούσωσιν ἡμῶν;

πάνυ μὲν οὖν, ἔφη ὁ Πρωταγόρασ.

βούλεσθε οὖν, ὁ Καλλίασ ἔφη, συνέδριον κατασκευάσωμεν, ἵνα καθεζόμενοι διαλέγησθε;

ἐδόκει χρῆναι·

ἡκέτην ἄγοντε τὸν πρόδικον, ἀναστήσαντεσ ἐκ τῆσ κλίνησ, καὶ τοὺσ μετὰ τοῦ Προδίκου.

ἐπεὶ δὲ πάντεσ συνεκαθεζόμεθα, ὁ Πρωταγόρασ, νῦν δὴ ἄν, ἔφη, λέγοισ, ὦ Σώκρατεσ, ἐπειδὴ καὶ οἵδε πάρεισιν, περὶ ὧν ὀλίγον πρότερον μνείαν ἐποιοῦ πρὸσ ἐμὲ ὑπὲρ τοῦ νεανίσκου.

καὶ ἐγὼ εἶπον ὅτι ἡ αὐτή μοι ἀρχή ἐστιν, ὦ Πρωταγόρα, ἥπερ ἄρτι, περὶ ὧν ἀφικόμην.

Ἱπποκράτησ γὰρ ὅδε τυγχάνει ἐν ἐπιθυμίᾳ ὢν τῆσ σῆσ συνουσίασ· ὅτι οὖν αὐτῷ ἀποβήσεται, ἐάν σοι συνῇ, ἡδέωσ ἄν φησι πυθέσθαι. τοσοῦτοσ ὅ γε ἡμέτεροσ λόγοσ. ὑπολαβὼν οὖν ὁ Πρωταγόρασ εἶπεν·

ὦ νεανίσκε, ἔσται τοίνυν σοι, ἐὰν ἐμοὶ συνῇσ, ᾗ ἂν ἡμέρᾳ ἐμοὶ συγγένῃ, ἀπιέναι οἴκαδε βελτίονι γεγονότι, καὶ ἐν τῇ ὑστεραίᾳ ταὐτὰ ταῦτα· καὶ ἑκάστησ ἡμέρασ ἀεὶ ἐπὶ τὸ βέλτιον ἐπιδιδόναι. καὶ ἐγὼ ἀκούσασ εἶπον·

ὦ Πρωταγόρα, τοῦτο μὲν οὐδὲν θαυμαστὸν λέγεισ, ἀλλὰ εἰκόσ, ἐπεὶ κἂν σύ, καίπερ τηλικοῦτοσ ὢν καὶ οὕτωσ σοφόσ, εἴ τίσ σε διδάξειεν ὃ μὴ τυγχάνοισ ἐπιστάμενοσ, βελτίων ἂν γένοιο. ἀλλὰ μὴ οὕτωσ, ἀλλ’ ὥσπερ ἂν εἰ αὐτίκα μάλα μεταβαλὼν τὴν ἐπιθυμίαν Ἱπποκράτησ ὅδε ἐπιθυμήσειεν τῆσ συνουσίασ τούτου τοῦ νεανίσκου τοῦ νῦν νεωστὶ ἐπιδημοῦντοσ, Ζευξίππου τοῦ Ἡρακλεώτου, καὶ ἀφικόμενοσ παρ’ αὐτόν, ὥσπερ παρὰ σὲ νῦν, ἀκούσειεν αὐτοῦ ταὐτὰ ταῦτα ἅπερ σοῦ, ὅτι ἑκάστησ ἡμέρασ συνὼν αὐτῷ βελτίων ἔσται καὶ ἐπιδώσει, εἰ αὐτὸν ἐπανέροιτο· "τί δὴ φῂσ βελτίω ἔσεσθαι καὶ εἰσ τί ἐπιδώσειν;

εἴποι ἂν αὐτῷ ὁ Ζεύξιπποσ ὅτι πρὸσ γραφικήν· κἂν εἰ Ὀρθαγόρᾳ τῷ Θηβαίῳ συγγενόμενοσ, ἀκούσασ ἐκείνου ταὐτὰ ταῦτα ἅπερ σοῦ, ἐπανέροιτο αὐτὸν εἰσ ὅτι βελτίων καθ’ ἡμέραν ἔσται συγγιγνόμενοσ ἐκείνῳ, εἴποι ἂν ὅτι εἰσ αὔλησιν· τούτου ἐρωτῶντι, Ἱπποκράτησ ὅδε Πρωταγόρᾳ συγγενόμενοσ, ᾗ ἂν αὐτῷ ἡμέρᾳ συγγένηται, βελτίων ἄπεισι γενόμενοσ καὶ τῶν ἄλλων ἡμερῶν ἑκάστησ οὕτωσ ἐπιδώσει εἰσ τί, ὦ Πρωταγόρα, καὶ περὶ τοῦ;

καὶ ὁ Πρωταγόρασ ἐμοῦ ταῦτα ἀκούσασ, σύ τε καλῶσ ἐρωτᾷσ, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, καὶ ἐγὼ τοῖσ καλῶσ ἐρωτῶσι χαίρω ἀποκρινόμενοσ.

Ἱπποκράτησ γὰρ παρ’ ἐμὲ ἀφικόμενοσ οὐ πείσεται ἅπερ ἂν ἔπαθεν ἄλλῳ τῳ συγγενόμενοσ τῶν σοφιστῶν. οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι λωβῶνται τοὺσ νέουσ· τὰσ γὰρ τέχνασ αὐτοὺσ πεφευγότασ ἄκοντασ πάλιν αὖ ἄγοντεσ ἐμβάλλουσιν εἰσ τέχνασ, λογισμούσ τε καὶ ἀστρονομίαν καὶ γεωμετρίαν καὶ μουσικὴν διδάσκοντεσ ‐ καὶ ἅμα εἰσ τὸν Ἱππίαν ἀπέβλεψεν ‐ παρὰ δ’ ἐμὲ ἀφικόμενοσ μαθήσεται οὐ περὶ ἄλλου του ἢ περὶ οὗ ἥκει.

καὶ περὶ τῶν τῆσ πόλεωσ, ὅπωσ τὰ τῆσ πόλεωσ δυνατώτατοσ ἂν εἰή καὶ πράττειν καὶ λέγειν.

ἆρα, ἔφην ἐγώ, ἕπομαί σου τῷ λόγῳ;

δοκεῖσ γάρ μοι λέγειν τὴν πολιτικὴν τέχνην καὶ ὑπισχνεῖσθαι ποιεῖν ἄνδρασ ἀγαθοὺσ πολίτασ. αὐτὸ μὲν οὖν τοῦτό ἐστιν, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, τὸ ἐπάγγελμα ὃ ἐπαγγέλλομαι.

ἦ καλόν, ἦν δ’ ἐγώ, τέχνημα ἄρα κέκτησαι, εἴπερ κέκτησαι·

οὐ γάρ τι ἄλλο πρόσ γε σὲ εἰρήσεται ἢ ἅπερ νοῶ. ἐγὼ γὰρ τοῦτο, ὦ Πρωταγόρα, οὐκ ᾤμην διδακτὸν εἶναι, σοὶ δὲ λέγοντι οὐκ ἔχω ὅπωσ ἂν ἀπιστῶ. ὅθεν δὲ αὐτὸ ἡγοῦμαι οὐ διδακτὸν εἶναι μηδ’ ὑπ’ ἀνθρώπων παρασκευαστὸν ἀνθρώποισ, δίκαιόσ εἰμι εἰπεῖν. ἐγὼ γὰρ Ἀθηναίουσ, ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι Ἕλληνεσ, φημὶ σοφοὺσ εἶναι. ὁρῶ οὖν, ὅταν συλλεγῶμεν εἰσ τὴν ἐκκλησίαν, ἐπειδὰν μὲν περὶ οἰκοδομίασ τι δέῃ πρᾶξαι τὴν πόλιν, τοὺσ οἰκοδόμουσ μεταπεμπομένουσ συμβούλουσ περὶ τῶν οἰκοδομημάτων, ὅταν δὲ περὶ ναυπηγίασ, τοὺσ ναυπηγούσ, καὶ τἆλλα πάντα οὕτωσ, ὅσα ἡγοῦνται μαθητά τε καὶ διδακτὰ εἶναι·

ἐὰν δέ τισ ἄλλοσ ἐπιχειρῇ αὐτοῖσ συμβουλεύειν ὃν ἐκεῖνοι μὴ οἰόνται δημιουργὸν εἶναι, κἂν πάνυ καλὸσ ᾖ καὶ πλούσιοσ καὶ τῶν γενναίων, οὐδέν τι μᾶλλον ἀποδέχονται, ἀλλὰ καταγελῶσι καὶ θορυβοῦσιν, ἑώσ ἂν ἢ αὐτὸσ ἀποστῇ ὁ ἐπιχειρῶν λέγειν καταθορυβηθείσ, ἢ οἱ τοξόται αὐτὸν ἀφελκύσωσιν ἢ ἐξάρωνται κελευόντων τῶν πρυτάνεων.

περὶ μὲν οὖν ὧν οἰόνται ἐν τέχνῃ εἶναι, οὕτω διαπράττονται· ἐπειδὰν δέ τι περὶ τῶν τῆσ πόλεωσ διοικήσεωσ δέῃ βουλεύσασθαι, συμβουλεύει αὐτοῖσ ἀνιστάμενοσ περὶ τούτων ὁμοίωσ μὲν τέκτων, ὁμοίωσ δὲ χαλκεὺσ σκυτοτόμοσ, ἔμποροσ ναύκληροσ, πλούσιοσ πένησ, γενναῖοσ ἀγεννήσ, καὶ τούτοισ οὐδεὶσ τοῦτο ἐπιπλήττει ὥσπερ τοῖσ πρότερον, ὅτι οὐδαμόθεν μαθών, οὐδὲ ὄντοσ διδασκάλου οὐδενὸσ αὐτῷ, ἔπειτα συμβουλεύειν ἐπιχειρεῖ· δῆλον γὰρ ὅτι οὐχ ἡγοῦνται διδακτὸν εἶναι.

μὴ τοίνυν ὅτι τὸ κοινὸν τῆσ πόλεωσ οὕτωσ ἔχει, ἀλλὰ ἰδίᾳ ἡμῖν οἱ σοφώτατοι καὶ ἄριστοι τῶν πολιτῶν ταύτην τὴν ἀρετὴν ἣν ἔχουσιν οὐχ οἱοῖ́ τε ἄλλοισ παραδιδόναι· ἐπεὶ Περικλῆσ, ὁ τουτωνὶ τῶν νεανίσκων πατήρ, τούτουσ ἃ μὲν διδασκάλων εἴχετο καλῶσ καὶ εὖ ἐπαίδευσεν, ἃ δὲ αὐτὸσ σοφόσ ἐστιν οὔτε αὐτὸσ παιδεύει οὔτε τῳ ἄλλῳ παραδίδωσιν, ἀλλ’ αὐτοὶ περιιόντεσ νέμονται ὥσπερ ἄφετοι, ἐάν που αὐτόματοι περιτύχωσιν τῇ ἀρετῇ.

εἰ δὲ βούλει, Κλεινίαν, τὸν Ἀλκιβιάδου τουτουὶ̈ νεώτερον ἀδελφόν, ἐπιτροπεύων ὁ αὐτὸσ οὗτοσ ἀνὴρ Περικλῆσ, δεδιὼσ περὶ αὐτοῦ μὴ διαφθαρῇ δὴ ὑπὸ Ἀλκιβιάδου, ἀποσπάσασ ἀπὸ τούτου, καταθέμενοσ ἐν Ἀρίφρονοσ ἐπαίδευε· καὶ πρὶν ἓξ μῆνασ γεγονέναι, ἀπέδωκε τούτῳ οὐκ ἔχων ὅτι χρήσαιτο αὐτῷ.

καὶ ἄλλουσ σοι παμπόλλουσ ἔχω λέγειν, οἳ αὐτοὶ ἀγαθοὶ ὄντεσ οὐδένα πώποτε βελτίω ἐποίησαν οὔτε τῶν οἰκείων οὔτε τῶν ἀλλοτρίων. ἐγὼ οὖν, ὦ Πρωταγόρα, εἰσ ταῦτα ἀποβλέπων οὐχ ἡγοῦμαι διδακτὸν εἶναι ἀρετήν·

ἐπειδὴ δέ σου ἀκούω ταῦτα λέγοντοσ, κάμπτομαι καὶ οἶμαί τί σε λέγειν διὰ τὸ ἡγεῖσθαί σε πολλῶν μὲν ἔμπειρον γεγονέναι, πολλὰ δὲ μεμαθηκέναι, τὰ δὲ αὐτὸν ἐξηυρηκέναι. διδακτόν ἐστιν ἡ ἀρετή, μὴ φθονήσῃσ ἀλλ’ ἐπίδειξον.

ἀλλ’, ὦ Σώκρατεσ, ἔφη, οὐ φθονήσω·

ἀλλὰ πότερον ὑμῖν, ὡσ πρεσβύτεροσ νεωτέροισ, μῦθον λέγων ἐπιδείξω ἢ λόγῳ διεξελθών; πολλοὶ οὖν αὐτῷ ὑπέλαβον τῶν παρακαθημένων ὁποτέρωσ βούλοιτο οὕτωσ διεξιέναι.

δοκεῖ τοίνυν μοι, ἔφη, χαριέστερον εἶναι μῦθον ὑμῖν λέγειν. ἦν γάρ ποτε χρόνοσ ὅτε θεοὶ μὲν ἦσαν, θνητὰ δὲ γένη οὐκ ἦν.

ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτοισ χρόνοσ ἦλθεν εἱμαρμένοσ γενέσεωσ, τυποῦσιν αὐτὰ θεοὶ γῆσ ἔνδον ἐκ γῆσ καὶ πυρὸσ μείξαντεσ καὶ τῶν ὅσα πυρὶ καὶ γῇ κεράννυται. ἐπειδὴ δ’ ἄγειν αὐτὰ πρὸσ φῶσ ἔμελλον, προσέταξαν Προμηθεῖ καὶ Ἐπιμηθεῖ κοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι δυνάμεισ ἑκάστοισ ὡσ πρέπει.

Προμηθέα δὲ παραιτεῖται Ἐπιμηθεὺσ αὐτὸσ νεῖμαι, "νείμαντοσ δέ μου," ἔφη, "ἐπίσκεψαι· καὶ οὕτω πείσασ νέμει. νέμων δὲ τοῖσ μὲν ἰσχὺν ἄνευ τάχουσ προσῆπτεν, τοὺσ δ’ ἀσθενεστέρουσ τάχει ἐκόσμει· τοὺσ δὲ ὥπλιζε, τοῖσ δ’ ἀόπλον διδοὺσ φύσιν ἄλλην τιν’ αὐτοῖσ ἐμηχανᾶτο δύναμιν εἰσ σωτηρίαν.

ἃ μὲν γὰρ αὐτῶν σμικρότητι ἤμπισχεν, πτηνὸν φυγὴν ἢ κατάγειον οἴκησιν ἔνεμεν· ἃ δὲ ηὖξε μεγέθει, τῷδε αὐτῷ αὐτὰ ἔσῳζεν· καὶ τἆλλα οὕτωσ ἐπανισῶν ἔνεμεν.

ταῦτα δὲ ἐμηχανᾶτο εὐλάβειαν ἔχων μή τι γένοσ ἀϊστωθείη· ἐπειδὴ δὲ αὐτοῖσ ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰσ ἐπήρκεσε, πρὸσ τὰσ ἐκ Διὸσ ὡρ́ασ εὐμάρειαν ἐμηχανᾶτο ἀμφιεννὺσ αὐτὰ πυκναῖσ τε θριξὶν καὶ στερεοῖσ δέρμασιν, ἱκανοῖσ μὲν ἀμῦναι χειμῶνα, δυνατοῖσ δὲ καὶ καύματα, καὶ εἰσ εὐνὰσ ἰοῦσιν ὅπωσ ὑπάρχοι τὰ αὐτὰ ταῦτα στρωμνὴ οἰκεία τε καὶ αὐτοφυὴσ ἑκάστῳ· καὶ ὑποδῶν τὰ μὲν ὁπλαῖσ, τὰ δὲ θριξὶν καὶ δέρμασιν στερεοῖσ καὶ ἀναίμοισ. τοὐντεῦθεν τροφὰσ ἄλλοισ ἄλλασ ἐξεπόριζεν, τοῖσ μὲν ἐκ γῆσ βοτάνην, ἄλλοισ δὲ δένδρων καρπούσ, τοῖσ δὲ ῥίζασ·

ἔστι δ’ οἷσ ἔδωκεν εἶναι τροφὴν ζῴων ἄλλων βοράν· καὶ τοῖσ μὲν ὀλιγογονίαν προσῆψε, τοῖσ δ’ ἀναλισκομένοισ ὑπὸ τούτων πολυγονίαν, σωτηρίαν τῷ γένει πορίζων. ἅτε δὴ οὖν οὐ πάνυ τι σοφὸσ ὢν ὁ Ἐπιμηθεὺσ ἔλαθεν αὑτὸν καταναλώσασ τὰσ δυνάμεισ εἰσ τὰ ἄλογα· λοιπὸν δὴ ἀκόσμητον ἔτι αὐτῷ ἦν τὸ ἀνθρώπων γένοσ, καὶ ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο.

ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεὺσ ἐπισκεψόμενοσ τὴν νομήν, καὶ ὁρᾷ τὰ μὲν ἄλλα ζῷα ἐμμελῶσ πάντων ἔχοντα, τὸν δὲ ἄνθρωπον γυμνόν τε καὶ ἀνυπόδητον καὶ ἄστρωτον καὶ ἀόπλον· ἤδη δὲ καὶ ἡ εἱμαρμένη ἡμέρα παρῆν, ἐν ᾗ ἔδει καὶ ἄνθρωπον ἐξιέναι ἐκ γῆσ εἰσ φῶσ. ἀπορίᾳ οὖν σχόμενοσ ὁ Προμηθεὺσ ἥντινα σωτηρίαν τῷ ἀνθρώπῳ εὑρ́οι, κλέπτει Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶσ τὴν ἔντεχνον σοφίαν σὺν πυρί ‐ ἀμήχανον γὰρ ἦν ἄνευ πυρὸσ αὐτὴν κτητήν τῳ ἢ χρησίμην γενέσθαι ‐ καὶ οὕτω δὴ δωρεῖται ἀνθρώπῳ. τὴν μὲν οὖν περὶ τὸν βίον σοφίαν ἄνθρωποσ ταύτῃ ἔσχεν, τὴν δὲ πολιτικὴν οὐκ εἶχεν· ἦν γὰρ παρὰ τῷ Διί.

βίου γίγνεται, Προμηθέα δὲ δι’ Ἐπιμηθέα ὕστερον, ᾗπερ λέγεται, κλοπῆσ δίκη μετῆλθεν.

ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωποσ θείασ μετέσχε μοίρασ, πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῴων μόνον θεοὺσ ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει βωμούσ τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν·

ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, καὶ οἰκήσεισ καὶ ἐσθῆτασ καὶ ὑποδέσεισ καὶ στρωμνὰσ καὶ τὰσ ἐκ γῆσ τροφὰσ ηὑρ́ετο. οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ’ ἀρχὰσ ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην, πόλεισ δὲ οὐκ ἦσαν· ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖσ πρὸσ μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸσ ἦν, πρὸσ δὲ τὸν τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεήσ ‐ πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧσ μέροσ πολεμική ‐ ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῴζεσθαι κτίζοντεσ πόλεισ·

ὅτ’ οὖν ἁθροισθεῖεν, ἠδίκουν ἀλλήλουσ ἅτε οὐκ ἔχοντεσ τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο. Ζεὺσ οὖν δείσασ περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰσ ἀνθρώπουσ αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν’ εἰε͂ν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίασ συναγωγοί.

ἐρωτᾷ οὖν Ἑρμῆσ Δία τίνα οὖν τρόπον δοίη δίκην καὶ αἰδῶ ἀνθρώποισ· "πότερον ὡσ αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτασ νείμω; νενέμηνται δὲ ὧδε· εἷσ ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖσ ἱκανὸσ ἰδιώταισ, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοί· καὶ δίκην δὴ καὶ αἰδῶ οὕτω θῶ ἐν τοῖσ ἀνθρώποισ, ἢ ἐπὶ πάντασ νείμω; "ἐπὶ πάντασ," ἔφη ὁ Ζεύσ, "καὶ πάντεσ μετεχόντων·

οὐ γὰρ ἂν γένοιντο πόλεισ, εἰ ὀλίγοι αὐτῶν μετέχοιεν ὥσπερ ἄλλων τεχνῶν· καὶ νόμον γε θὲσ παρ’ ἐμοῦ τὸν μὴ δυνάμενον αἰδοῦσ καὶ δίκησ μετέχειν κτείνειν ὡσ νόσον πόλεωσ. τισ ἐκτὸσ ὢν τῶν ὀλίγων συμβουλεύῃ, οὐκ ἀνέχονται, ὡσ σὺ φῄσ ‐ εἰκότωσ, ὡσ ἐγώ φημι ‐ ὅταν δὲ εἰσ συμβουλὴν πολιτικῆσ ἀρετῆσ ἰώσιν, ἣν δεῖ διὰ δικαιοσύνησ πᾶσαν ἰέναι καὶ σωφροσύνησ, εἰκότωσ ἅπαντοσ ἀνδρὸσ ἀνέχονται, ὡσ παντὶ προσῆκον ταύτησ γε μετέχειν τῆσ ἀρετῆσ ἢ μὴ εἶναι πόλεισ.

αὕτη, ὦ Σώκρατεσ, τούτου αἰτία.

ἵνα δὲ μὴ οἰῄ ἀπατᾶσθαι ὡσ τῷ ὄντι ἡγοῦνται πάντεσ ἄνθρωποι πάντα ἄνδρα μετέχειν δικαιοσύνησ τε καὶ τῆσ ἄλλησ πολιτικῆσ ἀρετῆσ, τόδε αὖ λαβὲ τεκμήριον.

ἐν γὰρ ταῖσ ἄλλαισ ἀρεταῖσ, ὥσπερ σὺ λέγεισ, ἐάν τισ φῇ ἀγαθὸσ αὐλητὴσ εἶναι, ἢ ἄλλην ἡντινοῦν τέχνην ἣν μή ἐστιν, ἢ καταγελῶσιν ἢ χαλεπαίνουσιν, καὶ οἱ οἰκεῖοι προσιόντεσ νουθετοῦσιν ὡσ μαινόμενον· ἐν δὲ δικαιοσύνῃ καὶ ἐν τῇ ἄλλῃ πολιτικῇ ἀρετῇ, ἐάν τινα καὶ εἰδῶσιν ὅτι ἄδικόσ ἐστιν, ἐὰν οὗτοσ αὐτὸσ καθ’ αὑτοῦ τἀληθῆ λέγῃ ἐναντίον πολλῶν, ὃ ἐκεῖ σωφροσύνην ἡγοῦντο εἶναι, τἀληθῆ λέγειν, ἐνταῦθα μανίαν, καί φασιν πάντασ δεῖν φάναι εἶναι δικαίουσ, ἐάντε ὦσιν ἐάντε μή, ἢ μαίνεσθαι τὸν μὴ προσποιούμενον δικαιοσύνην·

οὐδένα ὅντιν’ οὐχὶ ἁμῶσ γέ πωσ μετέχειν αὐτῆσ, ἢ μὴ εἶναι ἐν ἀνθρώποισ.

ὅτι μὲν οὖν πάντ’ ἄνδρα εἰκότωσ ἀποδέχονται περὶ ταύτησ τῆσ ἀρετῆσ σύμβουλον διὰ τὸ ἡγεῖσθαι παντὶ μετεῖναι αὐτῆσ, ταῦτα λέγω·

ὅτι δὲ αὐτὴν οὐ φύσει ἡγοῦνται εἶναι οὐδ’ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου, ἀλλὰ διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείασ παραγίγνεσθαι ᾧ ἂν παραγίγνηται, τοῦτό σοι μετὰ τοῦτο πειράσομαι ἀποδεῖξαι. ὅσα γὰρ ἡγοῦνται ἀλλήλουσ κακὰ ἔχειν ἄνθρωποι φύσει ἢ τύχῃ, οὐδεὶσ θυμοῦται οὐδὲ νουθετεῖ οὐδὲ διδάσκει οὐδὲ κολάζει τοὺσ ταῦτα ἔχοντασ, ἵνα μὴ τοιοῦτοι ὦσιν, ἀλλ’ ἐλεοῦσιν· οἱο͂ν τοὺσ αἰσχροὺσ ἢ σμικροὺσ ἢ ἀσθενεῖσ τίσ οὕτωσ ἀνόητοσ ὥστε τι τούτων ἐπιχειρεῖν ποιεῖν;

ταῦτα μὲν γὰρ οἶμαι ἴσασιν ὅτι φύσει τε καὶ τύχῃ τοῖσ ἀνθρώποισ γίγνεται, τὰ καλὰ καὶ τἀναντία τούτοισ· ὅσα δὲ ἐξ ἐπιμελείασ καὶ ἀσκήσεωσ καὶ διδαχῆσ οἰόνται γίγνεσθαι ἀγαθὰ ἀνθρώποισ, ἐάν τισ ταῦτα μὴ ἔχῃ, ἀλλὰ τἀναντία τούτων κακά, ἐπὶ τούτοισ που οἵ τε θυμοὶ γίγνονται καὶ αἱ κολάσεισ καὶ αἱ νουθετήσεισ. ὧν ἐστιν ἓν καὶ ἡ ἀδικία καὶ ἡ ἀσέβεια καὶ συλλήβδην πᾶν τὸ ἐναντίον τῆσ πολιτικῆσ ἀρετῆσ·

ἔνθα δὴ πᾶσ παντὶ θυμοῦται καὶ νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡσ ἐξ ἐπιμελείασ καὶ μαθήσεωσ κτητῆσ οὔσησ.

εἰ γὰρ ἐθέλεισ ἐννοῆσαι τὸ κολάζειν, ὦ Σώκρατεσ, τοὺσ ἀδικοῦντασ τί ποτε δύναται, αὐτό σε διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστὸν εἶναι ἀρετήν. οὐδεὶσ γὰρ κολάζει τοὺσ ἀδικοῦντασ πρὸσ τούτῳ τὸν νοῦν ἔχων καὶ τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστισ μὴ ὥσπερ θηρίον ἀλογίστωσ τιμωρεῖται· ὁ δὲ μετὰ λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ παρεληλυθότοσ ἕνεκα ἀδικήματοσ τιμωρεῖται ‐ οὐ γὰρ ἂν τό γε πραχθὲν ἀγένητον θείη ‐ ἀλλὰ τοῦ μέλλοντοσ χάριν, ἵνα μὴ αὖθισ ἀδικήσῃ μήτε αὐτὸσ οὗτοσ μήτε ἄλλοσ ὁ τοῦτον ἰδὼν κολασθέντα.

καὶ τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτὴν εἶναι ἀρετήν· ἀποτροπῆσ γοῦν ἕνεκα κολάζει. ταύτην οὖν τὴν δόξαν πάντεσ ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωροῦνται καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ. τιμωροῦνται δὲ καὶ κολάζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὓσ ἂν οἰώνται ἀδικεῖν, καὶ οὐχ ἥκιστα Ἀθηναῖοι οἱ σοὶ πολῖται· ὥστε κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουμένων παρασκευαστὸν εἶναι καὶ διδακτὸν ἀρετήν.

φαίνεται.

ἔτι δὴ λοιπὴ ἀπορία ἐστίν, ἣν ἀπορεῖσ περὶ τῶν ἀνδρῶν τῶν ἀγαθῶν, τί δήποτε οἱ ἄνδρεσ οἱ ἀγαθοὶ τὰ μὲν ἄλλα τοὺσ αὑτῶν ὑεῖσ διδάσκουσιν ἃ διδασκάλων ἔχεται καὶ σοφοὺσ ποιοῦσιν, ἣν δὲ αὐτοὶ ἀρετὴν ἀγαθοὶ οὐδενὸσ βελτίουσ ποιοῦσιν.

τούτου δὴ πέρι, ὦ Σώκρατεσ, οὐκέτι μῦθόν σοι ἐρῶ ἀλλὰ λόγον. ὧδε γὰρ ἐννόησον· πότερον ἔστιν τι ἓν ἢ οὐκ ἔστιν οὗ ἀναγκαῖον πάντασ τοὺσ πολίτασ μετέχειν, εἴπερ μέλλει πόλισ εἶναι; ἐν τούτῳ γὰρ αὕτη λύεται ἡ ἀπορία ἣν σὺ ἀπορεῖσ ἢ ἄλλοθι οὐδαμοῦ.

ἀλλὰ δικαιοσύνη καὶ σωφροσύνη καὶ τὸ ὅσιον εἶναι, καὶ συλλήβδην ἓν αὐτὸ προσαγορεύω εἶναι ἀνδρὸσ ἀρετήν ‐ εἰ τοῦτ’ ἐστὶν οὗ δεῖ πάντασ μετέχειν καὶ μετὰ τούτου πάντ’ ἄνδρα, ἐάν τι καὶ ἄλλο βούληται μανθάνειν ἢ πράττειν, οὕτω πράττειν, ἄνευ δὲ τούτου μή, ἢ τὸν μὴ μετέχοντα καὶ διδάσκειν καὶ κολάζειν καὶ παῖδα καὶ ἄνδρα καὶ γυναῖκα, ἑώσπερ ἂν κολαζόμενοσ βελτίων γένηται, ὃσ δ’ ἂν μὴ ὑπακούῃ κολαζόμενοσ καὶ διδασκόμενοσ, ὡσ ἀνίατον ὄντα τοῦτον ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων ἢ ἀποκτείνειν ‐ εἰ οὕτω μὲν ἔχει, οὕτω δ’ αὐτοῦ πεφυκότοσ οἱ ἀγαθοὶ ἄνδρεσ εἰ τὰ μὲν ἄλλα διδάσκονται τοὺσ ὑεῖσ, τοῦτο δὲ μή, σκέψαι ὡσ θαυμασίωσ γίγνονται οἱ ἀγαθοί.

ὅτι μὲν γὰρ διδακτὸν αὐτὸ ἡγοῦνται καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ, ἀπεδείξαμεν· διδακτοῦ δὲ ὄντοσ καὶ θεραπευτοῦ τὰ μὲν ἄλλα ἄρα τοὺσ ὑεῖσ διδάσκονται, ἐφ’ οἷσ οὐκ ἔστι θάνατοσ ἡ ζημία ἐὰν μὴ ἐπίστωνται, ἐφ’ ᾧ δὲ ἥ τε ζημία θάνατοσ αὐτῶν τοῖσ παισὶ καὶ φυγαὶ μὴ μαθοῦσι μηδὲ θεραπευθεῖσιν εἰσ ἀρετήν, καὶ πρὸσ τῷ θανάτῳ χρημάτων τε δημεύσεισ καὶ ὡσ ἔποσ εἰπεῖν συλλήβδην τῶν οἴκων ἀνατροπαί, ταῦτα δ’ ἄρα οὐ διδάσκονται οὐδ’ ἐπιμελοῦνται πᾶσαν ἐπιμέλειαν;

οἰέσθαί γε χρή, ὦ Σώκρατεσ.

ἐκ παίδων σμικρῶν ἀρξάμενοι, μέχρι οὗπερ ἂν ζῶσι, καὶ διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσιν. ἐπειδὰν θᾶττον συνιῇ τισ τὰ λεγόμενα, καὶ τροφὸσ καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸσ καὶ αὐτὸσ ὁ πατὴρ περὶ τούτου διαμάχονται, ὅπωσ <ὡσ> βέλτιστοσ ἔσται ὁ παῖσ, παρ’ ἕκαστον καὶ ἔργον καὶ λόγον διδάσκοντεσ καὶ ἐνδεικνύμενοι ὅτι τὸ μὲν δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον, καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν, καὶ τόδε μὲν ὅσιον, τόδε δὲ ἀνόσιον, καὶ τὰ μὲν ποίει, τὰ δὲ μὴ ποίει. καὶ ἐὰν μὲν ἑκὼν πείθηται·

εἰ δὲ μή, ὥσπερ ξύλον διαστρεφόμενον καὶ καμπτόμενον εὐθύνουσιν ἀπειλαῖσ καὶ πληγαῖσ. μετὰ δὲ ταῦτα εἰσ διδασκάλων πέμποντεσ πολὺ μᾶλλον ἐντέλλονται ἐπιμελεῖσθαι εὐκοσμίασ τῶν παίδων ἢ γραμμάτων τε καὶ κιθαρίσεωσ· οἱ δὲ διδάσκαλοι τούτων τε ἐπιμελοῦνται, καὶ ἐπειδὰν αὖ γράμματα μάθωσιν καὶ μέλλωσιν συνήσειν τὰ γεγραμμένα ὥσπερ τότε τὴν φωνήν, παρατιθέασιν αὐτοῖσ ἐπὶ τῶν βάθρων ἀναγιγνώσκειν ποιητῶν ἀγαθῶν ποιήματα καὶ ἐκμανθάνειν ἀναγκάζουσιν, ἐν οἷσ πολλαὶ μὲν νουθετήσεισ ἔνεισιν πολλαὶ δὲ διέξοδοι καὶ ἔπαινοι καὶ ἐγκώμια παλαιῶν ἀνδρῶν ἀγαθῶν, ἵνα ὁ παῖσ ζηλῶν μιμῆται καὶ ὀρέγηται τοιοῦτοσ γενέσθαι.

οἵ τ’ αὖ κιθαρισταί, ἕτερα τοιαῦτα, σωφροσύνησ τε ἐπιμελοῦνται καὶ ὅπωσ ἂν οἱ νέοι μηδὲν κακουργῶσιν·

πρὸσ δὲ τούτοισ, ἐπειδὰν κιθαρίζειν μάθωσιν, ἄλλων αὖ ποιητῶν ἀγαθῶν ποιήματα διδάσκουσι μελοποιῶν, εἰσ τὰ κιθαρίσματα ἐντείνοντεσ, καὶ τοὺσ ῥυθμούσ τε καὶ τὰσ ἁρμονίασ ἀναγκάζουσιν οἰκειοῦσθαι ταῖσ ψυχαῖσ τῶν παίδων, ἵνα ἡμερώτεροί τε ὦσιν, καὶ εὐρυθμότεροι καὶ εὐαρμοστότεροι γιγνόμενοι χρήσιμοι ὦσιν εἰσ τὸ λέγειν τε καὶ πράττειν· πᾶσ γὰρ ὁ βίοσ τοῦ ἀνθρώπου εὐρυθμίασ τε καὶ εὐαρμοστίασ δεῖται.

ἔτι τοίνυν πρὸσ τούτοισ εἰσ παιδοτρίβου πέμπουσιν, ἵνα τὰ σώματα βελτίω ἔχοντεσ ὑπηρετῶσι τῇ διανοίᾳ χρηστῇ οὔσῃ, καὶ μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν πονηρίαν τῶν σωμάτων καὶ ἐν τοῖσ πολέμοισ καὶ ἐν ταῖσ ἄλλαισ πράξεσιν. καὶ ταῦτα ποιοῦσιν οἱ μάλιστα δυνάμενοι <μάλιστα> ‐ μάλιστα δὲ δύνανται οἱ πλουσιώτατοι ‐ καὶ οἱ τούτων ὑεῖσ, πρῳαίτατα εἰσ διδασκάλων τῆσ ἡλικίασ ἀρξάμενοι φοιτᾶν, ὀψιαίτατα ἀπαλλάττονται.

ἐπειδὰν δὲ ἐκ διδασκάλων ἀπαλλαγῶσιν, ἡ πόλισ αὖ τούσ τε νόμουσ ἀναγκάζει μανθάνειν καὶ κατὰ τούτουσ ζῆν κατὰ παράδειγμα, ἵνα μὴ αὐτοὶ ἐφ’ αὑτῶν εἰκῇ πράττωσιν, ἀλλ’ ἀτεχνῶσ ὥσπερ οἱ γραμματισταὶ τοῖσ μήπω δεινοῖσ γράφειν τῶν παίδων ὑπογράψαντεσ γραμμὰσ τῇ γραφίδι οὕτω τὸ γραμματεῖον διδόασιν καὶ ἀναγκάζουσι γράφειν κατὰ τὴν ὑφήγησιν τῶν γραμμῶν, ὣσ δὲ καὶ ἡ πόλισ νόμουσ ὑπογράψασα, ἀγαθῶν καὶ παλαιῶν νομοθετῶν εὑρήματα, κατὰ τούτουσ ἀναγκάζει καὶ ἄρχειν καὶ ἄρχεσθαι, ὃσ δ’ ἂν ἐκτὸσ βαίνῃ τούτων, κολάζει· καὶ ὄνομα τῇ κολάσει ταύτῃ καὶ παρ’ ὑμῖν καὶ ἄλλοθι πολλαχοῦ, ὡσ εὐθυνούσησ τῆσ δίκησ, εὐθῦναι.

τοσαύτησ οὖν τῆσ ἐπιμελείασ οὔσησ περὶ ἀρετῆσ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ, θαυμάζεισ, ὦ Σώκρατεσ, καὶ ἀπορεῖσ εἰ διδακτόν ἐστιν ἀρετή;

ἀλλ’ οὐ χρὴ θαυμάζειν, ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον εἰ μὴ διδακτόν. διὰ τί οὖν τῶν ἀγαθῶν πατέρων πολλοὶ ὑεῖσ φαῦλοι γίγνονται;

τοῦτο αὖ μάθε· οὐδὲν γὰρ θαυμαστόν, εἴπερ ἀληθῆ ἐγὼ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν ἔλεγον, ὅτι τούτου τοῦ πράγματοσ, τῆσ ἀρετῆσ, εἰ μέλλει πόλισ εἶναι, οὐδένα δεῖ ἰδιωτεύειν. εἰ γὰρ δὴ ὃ λέγω οὕτωσ ἔχει ‐ ἔχει δὲ μάλιστα πάντων οὕτωσ ‐ ἐνθυμήθητι ἄλλο τῶν ἐπιτηδευμάτων ὁτιοῦν καὶ μαθημάτων προελόμενοσ.

εἰ μὴ οἱο͂́ν τ’ ἦν πόλιν εἶναι εἰ μὴ πάντεσ αὐληταὶ ἦμεν ὁποῖόσ τισ ἐδύνατο ἕκαστοσ, καὶ τοῦτο καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ πᾶσ πάντα καὶ ἐδίδασκε καὶ ἐπέπληττε τὸν μὴ καλῶσ αὐλοῦντα, καὶ μὴ ἐφθόνει τούτου, ὥσπερ νῦν τῶν δικαίων καὶ τῶν νομίμων οὐδεὶσ φθονεῖ οὐδ’ ἀποκρύπτεται ὥσπερ τῶν ἄλλων τεχνημάτων ‐ λυσιτελεῖ γὰρ οἶμαι ἡμῖν ἡ ἀλλήλων δικαιοσύνη καὶ ἀρετή· διὰ ταῦτα πᾶσ παντὶ προθύμωσ λέγει καὶ διδάσκει καὶ τὰ δίκαια καὶ τὰ νόμιμα ‐ εἰ οὖν οὕτω καὶ ἐν αὐλήσει πᾶσαν προθυμίαν καὶ ἀφθονίαν εἴχομεν ἀλλήλουσ διδάσκειν, οἰεί ἄν τι, ἔφη, μᾶλλον, ὦ Σώκρατεσ, τῶν ἀγαθῶν αὐλητῶν ἀγαθοὺσ αὐλητὰσ τοὺσ ὑεῖσ γίγνεσθαι ἢ τῶν φαύλων;

οἶμαι μὲν οὔ, ἀλλὰ ὅτου ἔτυχεν ὁ ὑὸσ εὐφυέστατοσ γενόμενοσ εἰσ αὔλησιν, οὗτοσ ἂν ἐλλόγιμοσ ηὐξήθη, ὅτου δὲ ἀφυήσ, ἀκλεήσ· καὶ πολλάκισ μὲν ἀγαθοῦ αὐλητοῦ φαῦλοσ ἂν ἀπέβη, πολλάκισ δ’ ἂν φαύλου ἀγαθόσ·

ἀλλ’ οὖν αὐληταί γ’ ἂν πάντεσ ἦσαν ἱκανοὶ ὡσ πρὸσ τοὺσ ἰδιώτασ καὶ μηδὲν αὐλήσεωσ ἐπαί̈οντασ. πρὸσ ἀνθρώπουσ οἷσ μήτε παιδεία ἐστὶν μήτε δικαστήρια μήτε νόμοι μηδὲ ἀνάγκη μηδεμία διὰ παντὸσ ἀναγκάζουσα ἀρετῆσ ἐπιμελεῖσθαι, ἀλλ’ εἰε͂ν ἄγριοί τινεσ οἱοῖ́περ οὓσ πέρυσιν Φερεκράτησ ὁ ποιητὴσ ἐδίδαξεν ἐπὶ Ληναίῳ.

ἦ σφόδρα ἐν τοῖσ τοιούτοισ ἀνθρώποισ γενόμενοσ, ὥσπερ οἱ ἐν ἐκείνῳ τῷ χορῷ μισάνθρωποι, ἀγαπήσαισ ἂν εἰ ἐντύχοισ Εὐρυβάτῳ καὶ Φρυνώνδᾳ, καὶ ἀνολοφύραι’ ἂν ποθῶν τὴν τῶν ἐνθάδε ἀνθρώπων πονηρίαν. νῦν δὲ τρυφᾷσ, ὦ Σώκρατεσ, διότι πάντεσ διδάσκαλοί εἰσιν ἀρετῆσ καθ’ ὅσον δύνανται ἕκαστοσ, καὶ οὐδείσ σοι φαίνεται·

εἶθ’, ὥσπερ ἂν εἰ ζητοῖσ τίσ διδάσκαλοσ τοῦ ἑλληνίζειν, οὐδ’ ἂν εἷσ φανείη, οὐδέ γ’ ἂν οἶμαι εἰ ζητοῖσ τίσ ἂν ἡμῖν διδάξειεν τοὺσ τῶν χειροτεχνῶν ὑεῖσ αὐτὴν ταύτην τὴν τέχνην ἣν δὴ παρὰ τοῦ πατρὸσ μεμαθήκασιν, καθ’ ὅσον οἱο͂́σ τ’ ἦν ὁ πατὴρ καὶ οἱ τοῦ πατρὸσ φίλοι ὄντεσ ὁμότεχνοι, τούτουσ ἔτι τίσ ἂν διδάξειεν, οὐ ῥᾴδιον οἶμαι εἶναι, ὦ Σώκρατεσ, τούτων διδάσκαλον φανῆναι, τῶν δὲ ἀπείρων παντάπασι ῥᾴδιον, οὕτω δὲ ἀρετῆσ καὶ τῶν ἄλλων πάντων· ἀλλὰ κἂν εἰ ὀλίγον ἔστιν τισ ὅστισ διαφέρει ἡμῶν προβιβάσαι εἰσ ἀρετήν, ἀγαπητόν.

ὧν δὴ ἐγὼ οἶμαι εἷσ εἶναι, καὶ διαφερόντωσ ἂν τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ὀνῆσαί τινα πρὸσ τὸ καλὸν καὶ ἀγαθὸν γενέσθαι, καὶ ἀξίωσ τοῦ μισθοῦ ὃν πράττομαι καὶ ἔτι πλείονοσ, ὥστε καὶ αὐτῷ δοκεῖν τῷ μαθόντι. διὰ ταῦτα καὶ τὸν τρόπον τῆσ πράξεωσ τοῦ μισθοῦ τοιοῦτον πεποίημαι·

ἐπειδὰν γάρ τισ παρ’ ἐμοῦ μάθῃ, ἐὰν μὲν βούληται, ἀποδέδωκεν ὃ ἐγὼ πράττομαι ἀργύριον· ἐὰν δὲ μή, ἐλθὼν εἰσ ἱερόν, ὀμόσασ ὅσου ἂν φῇ ἄξια εἶναι τὰ μαθήματα, τοσοῦτον κατέθηκε.

τοιοῦτόν σοι, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ἐγὼ καὶ μῦθον καὶ λόγον εἴρηκα, ὡσ διδακτὸν ἀρετὴ καὶ Ἀθηναῖοι οὕτωσ ἡγοῦνται, καὶ ὅτι οὐδὲν θαυμαστὸν τῶν ἀγαθῶν πατέρων φαύλουσ ὑεῖσ γίγνεσθαι καὶ τῶν φαύλων ἀγαθούσ, ἐπεὶ καὶ οἱ Πολυκλείτου ὑεῖσ, Παράλου καὶ Ξανθίππου τοῦδε ἡλικιῶται, οὐδὲν πρὸσ τὸν πατέρα εἰσίν, καὶ ἄλλοι ἄλλων δημιουργῶν.

τῶνδε δὲ οὔπω ἄξιον τοῦτο κατηγορεῖν· ἔτι γὰρ ἐν αὐτοῖσ εἰσιν ἐλπίδεσ·

νέοι γάρ. Πρωταγόρασ μὲν τοσαῦτα καὶ τοιαῦτα ἐπιδειξάμενοσ ἀπεπαύσατο τοῦ λόγου.

καὶ ἐγὼ ἐπὶ μὲν πολὺν χρόνον κεκηλημένοσ ἔτι πρὸσ αὐτὸν ἔβλεπον ὡσ ἐροῦντά τι, ἐπιθυμῶν ἀκούειν· ἐπεὶ δὲ δὴ ᾐσθόμην ὅτι τῷ ὄντι πεπαυμένοσ εἰή, μόγισ πωσ ἐμαυτὸν ὡσπερεὶ συναγείρασ εἶπον, βλέψασ πρὸσ τὸν Ἱπποκράτη· ὦ παῖ Ἀπολλοδώρου, ὡσ χάριν σοι ἔχω ὅτι προύτρεψάσ με ὧδε ἀφικέσθαι· πολλοῦ γὰρ ποιοῦμαι ἀκηκοέναι ἃ ἀκήκοα Πρωταγόρου. ἐγὼ γὰρ ἐν μὲν τῷ ἔμπροσθεν χρόνῳ ἡγούμην οὐκ εἶναι ἀνθρωπίνην ἐπιμέλειαν ᾗ ἀγαθοὶ οἱ ἀγαθοὶ γίγνονται·

νῦν δὲ πέπεισμαι. πλὴν σμικρόν τί μοι ἐμποδών, ὃ δῆλον ὅτι Πρωταγόρασ ῥᾳδίωσ ἐπεκδιδάξει, ἐπειδὴ καὶ τὰ πολλὰ ταῦτα ἐξεδίδαξεν. καὶ γὰρ εἰ μέν τισ περὶ αὐτῶν τούτων συγγένοιτο ὁτῳοῦν τῶν δημηγόρων, τάχ’ ἂν καὶ τοιούτουσ λόγουσ ἀκούσειεν ἢ Περικλέουσ ἢ ἄλλου τινὸσ τῶν ἱκανῶν εἰπεῖν· εἰ δὲ ἐπανέροιτό τινά τι, ὥσπερ βιβλία οὐδὲν ἔχουσιν οὔτε ἀποκρίνασθαι οὔτε αὐτοὶ ἐρέσθαι, ἀλλ’ ἐάν τισ καὶ σμικρὸν ἐπερωτήσῃ τι τῶν ῥηθέντων, ὥσπερ τὰ χαλκία πληγέντα μακρὸν ἠχεῖ καὶ ἀποτείνει ἐὰν μὴ ἐπιλάβηταί τισ, καὶ οἱ ῥήτορεσ οὕτω, σμικρὰ ἐρωτηθέντεσ δόλιχον κατατείνουσι τοῦ λόγου.

Πρωταγόρασ δὲ ὅδε ἱκανὸσ μὲν μακροὺσ λόγουσ καὶ καλοὺσ εἰπεῖν, ὡσ αὐτὰ δηλοῖ, ἱκανὸσ δὲ καὶ ἐρωτηθεὶσ ἀποκρίνασθαι κατὰ βραχὺ καὶ ἐρόμενοσ περιμεῖναί τε καὶ ἀποδέξασθαι τὴν ἀπόκρισιν, ἃ ὀλίγοισ ἐστὶ παρεσκευασμένα.

νῦν οὖν, ὦ Πρωταγόρα, σμικροῦ τινοσ ἐνδεήσ εἰμι πάντ’ ἔχειν, εἴ μοι ἀποκρίναιο τόδε. τὴν ἀρετὴν φῂσ διδακτὸν εἶναι, καὶ ἐγὼ εἴπερ ἄλλῳ τῳ ἀνθρώπων πειθοίμην ἄν, καὶ σοὶ πείθομαι· ὃ δ’ ἐθαύμασά σου λέγοντοσ, τοῦτό μοι ἐν τῇ ψυχῇ ἀποπλήρωσον.

ἔλεγεσ γὰρ ὅτι ὁ Ζεὺσ τὴν δικαιοσύνην καὶ τὴν αἰδῶ πέμψειε τοῖσ ἀνθρώποισ, καὶ αὖ πολλαχοῦ ἐν τοῖσ λόγοισ ἐλέγετο ὑπὸ σοῦ ἡ δικαιοσύνη καὶ σωφροσύνη καὶ ὁσιότησ καὶ πάντα ταῦτα ὡσ ἕν τι εἰή συλλήβδην, ἀρετή· ταῦτ’ οὖν αὐτὰ δίελθέ μοι ἀκριβῶσ τῷ λόγῳ, πότερον ἓν μέν τί ἐστιν ἡ ἀρετή, μόρια δὲ αὐτῆσ ἐστιν ἡ δικαιοσύνη καὶ σωφροσύνη καὶ ὁσιότησ, ἢ ταῦτ’ ἐστὶν ἃ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον πάντα ὀνόματα τοῦ αὐτοῦ ἑνὸσ ὄντοσ. τοῦτ’ ἐστὶν ὃ ἔτι ἐπιποθῶ.

ἀλλὰ ῥᾴδιον τοῦτό γ’, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ἀποκρίνασθαι, ὅτι ἑνὸσ ὄντοσ τῆσ ἀρετῆσ μόριά ἐστιν ἃ ἐρωτᾷσ.

πότερον, ἔφην, ὥσπερ προσώπου τὰ μόρια μόριά ἐστιν, στόμα τε καὶ ῥὶσ καὶ ὀφθαλμοὶ καὶ ὦτα, ἢ ὥσπερ τὰ τοῦ χρυσοῦ μόρια οὐδὲν διαφέρει τὰ ἕτερα τῶν ἑτέρων, ἀλλήλων καὶ τοῦ ὅλου, ἀλλ’ ἢ μεγέθει καὶ σμικρότητι; ἐκείνωσ μοι φαίνεται, ὦ Σώκρατεσ, ὥσπερ τὰ τοῦ προσώπου μόρια ἔχει πρὸσ τὸ ὅλον πρόσωπον. πότερον οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ μεταλαμβάνουσιν οἱ ἄνθρωποι τούτων τῶν τῆσ ἀρετῆσ μορίων οἱ μὲν ἄλλο, οἱ δὲ ἄλλο, ἢ ἀνάγκη, ἐάνπερ τισ ἓν λάβῃ, ἅπαντα ἔχειν;

οὐδαμῶσ, ἔφη, ἐπεὶ πολλοὶ ἀνδρεῖοί εἰσιν, ἄδικοι δέ, καὶ δίκαιοι αὖ, σοφοὶ δὲ οὔ. ἔστιν γὰρ οὖν καὶ ταῦτα μόρια τῆσ ἀρετῆσ, ἔφην ἐγώ, σοφία τε καὶ ἀνδρεία; πάντων μάλιστα δήπου, ἔφη·

καὶ μέγιστόν γε ἡ σοφία τῶν μορίων. ἕκαστον δὲ αὐτῶν ἐστιν, ἦν δ’ ἐγώ, ἄλλο, τὸ δὲ ἄλλο; ναί. ἦ καὶ δύναμιν αὐτῶν ἕκαστον ἰδίαν ἔχει; ὥσπερ τὰ τοῦ προσώπου, οὐκ ἔστιν ὀφθαλμὸσ οἱο͂ν τὰ ὦτα, οὐδ’ ἡ δύναμισ αὐτοῦ ἡ αὐτή· οὐδὲ τῶν ἄλλων οὐδέν ἐστιν οἱο͂ν τὸ ἕτερον οὔτε κατὰ τὴν δύναμιν οὔτε κατὰ τὰ ἄλλα· ἆρ’ οὖν οὕτω καὶ τὰ τῆσ ἀρετῆσ μόρια οὐκ ἔστιν τὸ ἕτερον οἱο͂ν τὸ ἕτερον, οὔτε αὐτὸ οὔτε ἡ δύναμισ αὐτοῦ; ἢ δῆλα δὴ ὅτι οὕτωσ ἔχει, εἴπερ τῷ παραδείγματί γε ἐοίκε;

ἀλλ’ οὕτωσ, ἔφη, ἔχει, ὦ Σώκρατεσ. καὶ ἐγὼ εἶπον· οὐδὲν ἄρα ἐστὶν τῶν τῆσ ἀρετῆσ μορίων ἄλλο οἱο͂ν ἐπιστήμη, οὐδ’ οἱο͂ν δικαιοσύνη, οὐδ’ οἱο͂ν ἀνδρεία, οὐδ’ οἱο͂ν σωφροσύνη, οὐδ’ οἱο͂ν ὁσιότησ. οὐκ ἔφη. φέρε δή, ἔφην ἐγώ, κοινῇ σκεψώμεθα ποῖόν τι αὐτῶν ἐστιν ἕκαστον. πρῶτον μὲν τὸ τοιόνδε· ἡ δικαιοσύνη πρᾶγμά τί ἐστιν ἢ οὐδὲν πρᾶγμα;

ἐμοὶ μὲν γὰρ δοκεῖ· τί δὲ σοί; κἀμοί, ἔφη. τί οὖν; εἴ τισ ἔροιτο ἐμέ τε καὶ σέ· "ὦ Πρωταγόρα τε καὶ Σώκρατεσ, εἴπετον δή μοι, τοῦτο τὸ πρᾶγμα ὃ ὠνομάσατε ἄρτι, ἡ δικαιοσύνη, αὐτὸ τοῦτο δίκαιόν ἐστιν ἢ ἄδικον; ἐγὼ μὲν ἂν αὐτῷ ἀποκριναίμην ὅτι δίκαιον· σὺ δὲ τίν’ ἂν ψῆφον θεῖο; τὴν αὐτὴν ἐμοὶ ἢ ἄλλην; τὴν αὐτήν, ἔφη. ἔστιν ἄρα τοιοῦτον ἡ δικαιοσύνη οἱο͂ν δίκαιον εἶναι, φαίην ἂν ἔγωγε ἀποκρινόμενοσ τῷ ἐρωτῶντι· οὐκοῦν καὶ σύ;

ναί, ἔφη. εἰ οὖν μετὰ τοῦτο ἡμᾶσ ἔροιτο· "οὐκοῦν καὶ ὁσιότητά τινά φατε εἶναι; φαῖμεν ἄν, ὡσ ἐγᾦμαι. ναί, ἦ δ’ ὅσ. "οὐκοῦν φατε καὶ τοῦτο πρᾶγμά τι εἶναι; φαῖμεν ἄν· ἢ οὔ; καὶ τοῦτο συνέφη. "πότερον δὲ τοῦτο αὐτὸ τὸ πρᾶγμά φατε τοιοῦτον πεφυκέναι οἱο͂ν ἀνόσιον εἶναι ἢ οἱο͂ν ὅσιον; ἀγανακτήσαιμ’ ἂν ἔγωγ’, ἔφην, τῷ ἐρωτήματι, καὶ εἴποιμ’ ἄν· εὐφήμει, ὦ ἄνθρωπε· σχολῇ μεντἄν τι ἄλλο ὅσιον εἰή, εἰ μὴ αὐτή γε ἡ ὁσιότησ ὅσιον ἔσται. τί δὲ σύ;

οὐχ οὕτωσ ἂν ἀποκρίναιο; πάνυ μὲν οὖν, ἔφη. εἰ οὖν μετὰ τοῦτο εἴποι ἐρωτῶν ἡμᾶσ·

"πῶσ οὖν ὀλίγον πρότερον ἐλέγετε; ἆρ’ οὐκ ὀρθῶσ ὑμῶν κατήκουσα; ἐδόξατέ μοι φάναι <τὰ> τῆσ ἀρετῆσ μόρια εἶναι οὕτωσ ἔχοντα πρὸσ ἄλληλα, ὡσ οὐκ εἶναι τὸ ἕτερον αὐτῶν οἱο͂ν τὸ ἕτερον· εἴποιμ’ ἂν ἔγωγε ὅτι τὰ μὲν ἄλλα ὀρθῶσ ἤκουσασ, ὅτι δὲ καὶ ἐμὲ οἰεί εἰπεῖν τοῦτο, παρήκουσασ· Πρωταγόρασ γὰρ ὅδε ταῦτα ἀπεκρίνατο, ἐγὼ δὲ ἠρώτων. εἰ οὖν εἴποι·

"ἀληθῆ ὅδε λέγει, ὦ Πρωταγόρα; σὺ φῂσ οὐκ εἶναι τὸ ἕτερον μόριον οἱο͂ν τὸ ἕτερον τῶν τῆσ ἀρετῆσ; σὸσ οὗτοσ ὁ λόγοσ ἐστίν; τί ἂν αὐτῷ ἀποκρίναιο; ἀνάγκη, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ὁμολογεῖν. τί οὖν, ὦ Πρωταγόρα, ἀποκρινούμεθα αὐτῷ, ταῦτα ὁμολογήσαντεσ, ἐὰν ἡμᾶσ ἐπανέρηται·

"οὐκ ἄρα ἐστὶν ὁσιότησ οἱο͂ν δίκαιον εἶναι πρᾶγμα, οὐδὲ δικαιοσύνη οἱο͂ν ὅσιον ἀλλ’ οἱο͂ν μὴ ὅσιον· ἡ δ’ ὁσιότησ οἱο͂ν μὴ δίκαιον, ἀλλ’ ἄδικον ἄρα, τὸ δὲ ἀνόσιον; τί αὐτῷ ἀποκρινούμεθα;

ἐγὼ μὲν γὰρ αὐτὸσ ὑπέρ γε ἐμαυτοῦ φαίην ἂν καὶ τὴν δικαιοσύνην ὅσιον εἶναι καὶ τὴν ὁσιότητα δίκαιον· καὶ ὑπὲρ σοῦ δέ, εἴ με ἐῴησ, ταὐτὰ ἂν ταῦτα ἀποκρινοίμην, ὅτι ἤτοι ταὐτόν γ’ ἐστιν δικαιότησ ὁσιότητι ἢ ὅτι ὁμοιότατον, καὶ μάλιστα πάντων ἥ τε δικαιοσύνη οἱο͂ν ὁσιότησ καὶ ἡ ὁσιότησ οἱο͂ν δικαιοσύνη. ἀλλ’ ὁρ́α εἰ διακωλύεισ ἀποκρίνεσθαι, ἢ καὶ σοὶ συνδοκεῖ οὕτωσ. οὐ πάνυ μοι δοκεῖ, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, οὕτωσ ἁπλοῦν εἶναι, ὥστε συγχωρῆσαι τήν τε δικαιοσύνην ὅσιον εἶναι καὶ τὴν ὁσιότητα δίκαιον, ἀλλά τί μοι δοκεῖ ἐν αὐτῷ διάφορον εἶναι. ἀλλὰ τί τοῦτο διαφέρει;

ἔφη· εἰ γὰρ βούλει, ἔστω ἡμῖν καὶ δικαιοσύνη ὅσιον καὶ ὁσιότησ δίκαιον. μή μοι, ἦν δ’ ἐγώ· οὐδὲν γὰρ δέομαι τὸ "εἰ βούλει" τοῦτο καὶ "εἴ σοι δοκεῖ" ἐλέγχεσθαι, ἀλλ’ ἐμέ τε καὶ σέ· τὸ δ’ "ἐμέ τε καὶ σέ" τοῦτο λέγω, οἰόμενοσ οὕτω τὸν λόγον βέλτιστ’ ἂν ἐλέγχεσθαι, εἴ τισ τὸ "εἴ" ἀφέλοι αὐτοῦ. ἀλλὰ μέντοι, ἦ δ’ ὅσ, προσέοικέν τι δικαιοσύνη ὁσιότητι· καὶ γὰρ ὁτιοῦν ὁτῳοῦν ἁμῇ γέ πῃ προσέοικεν.

τὸ γὰρ λευκὸν τῷ μέλανι ἔστιν ὅπῃ προσέοικεν, καὶ τὸ σκληρὸν τῷ μαλακῷ, καὶ τἆλλα ἃ δοκεῖ ἐναντιώτατα εἶναι ἀλλήλοισ· καὶ ἃ τότε ἔφαμεν ἄλλην δύναμιν ἔχειν καὶ οὐκ εἶναι τὸ ἕτερον οἱο͂ν τὸ ἕτερον, τὰ τοῦ προσώπου μόρια, ἁμῇ γέ πῃ προσέοικεν καὶ ἔστιν τὸ ἕτερον οἱο͂ν τὸ ἕτερον. ὥστε τούτῳ γε τῷ τρόπῳ κἂν ταῦτα ἐλέγχοισ, εἰ βούλοιο, ὡσ ἅπαντά ἐστιν ὅμοια ἀλλήλοισ. ἀλλ’ οὐχὶ τὰ ὅμοιόν τι ἔχοντα ὅμοια δίκαιον καλεῖν, οὐδὲ τὰ ἀνόμοιόν τι ἔχοντα ἀνόμοια, κἂν πάνυ σμικρὸν ἔχῃ τὸ ὅμοιον.

καὶ ἐγὼ θαυμάσασ εἶπον πρὸσ αὐτόν· ἦ γὰρ οὕτω σοι τὸ δίκαιον καὶ τὸ ὅσιον πρὸσ ἄλληλα ἔχει, ὥστε ὅμοιόν τι σμικρὸν ἔχειν ἀλλήλοισ; οὐ πάνυ, ἔφη, οὕτωσ, οὐ μέντοι οὐδὲ αὖ ὡσ σύ μοι δοκεῖσ οἰέσθαι. ἀλλὰ μήν, ἔφην ἐγώ, ἐπειδὴ δυσχερῶσ δοκεῖσ μοι ἔχειν πρὸσ τοῦτο, τοῦτο μὲν ἐάσωμεν, τόδε δὲ ἄλλο ὧν ἔλεγεσ ἐπισκεψώμεθα.

ἀφροσύνην τι καλεῖσ; ἔφη. τούτῳ τῷ πράγματι οὐ πᾶν τοὐναντίον ἐστὶν ἡ σοφία; ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη. πότερον δὲ ὅταν πράττωσιν ἅνθρωποι ὀρθῶσ τε καὶ ὠφελίμωσ, τότε σωφρονεῖν σοι δοκοῦσιν οὕτω πράττοντεσ, ἢ εἰ τοὐναντίον ἔπραττον; σωφρονεῖν, ἔφη. οὐκοῦν σωφροσύνῃ σωφρονοῦσιν; ἀνάγκη.

καὶ εἴ τι μετὰ τάχουσ, ταχέωσ, καὶ εἴ τι μετὰ βραδυτῆτοσ, βραδέωσ; οὐκοῦν οἱ μὴ ὀρθῶσ πράττοντεσ ἀφρόνωσ πράττουσιν καὶ οὐ σωφρονοῦσιν οὕτω πράττοντεσ; συνδοκεῖ μοι, ἔφη. τοὐναντίον ἄρα ἐστὶν τὸ ἀφρόνωσ πράττειν τῷ σωφρόνωσ; ἔφη. οὐκοῦν τὰ μὲν ἀφρόνωσ πραττόμενα ἀφροσύνῃ πράττεται, τὰ δὲ σωφρόνωσ σωφροσύνῃ; ὡμολόγει. οὐκοῦν εἴ τι ἰσχύϊ πράττεται, ἰσχυρῶσ πράττεται, καὶ εἴ τι ἀσθενείᾳ, ἀσθενῶσ; ἐδόκει. ἔφη.

καὶ εἴ τι δὴ ὡσαύτωσ πράττεται, ὑπὸ τοῦ αὐτοῦ πράττεται, καὶ εἴ τι ἐναντίωσ, ὑπὸ τοῦ ἐναντίου; συνέφη. φέρε δή, ἦν δ’ ἐγώ, ἔστιν τι καλόν; συνεχώρει. τούτῳ ἔστιν τι ἐναντίον πλὴν τὸ αἰσχρόν; οὐκ ἔστιν. τί δέ; ἔστιν τι ἀγαθόν; ἔστιν. τούτῳ ἔστιν τι ἐναντίον πλὴν τὸ κακόν; οὐκ ἔστιν. τί δέ; ἔστιν τι ὀξὺ ἐν φωνῇ; ἔφη. τούτῳ μὴ ἔστιν τι ἐναντίον ἄλλο πλὴν τὸ βαρύ; οὐκ ἔφη. οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, ἑνὶ ἑκάστῳ τῶν ἐναντίων ἓν μόνον ἐστὶν ἐναντίον καὶ οὐ πολλά; συνωμολόγει. ἴθι δή, ἦν δ’ ἐγώ, ἀναλογισώμεθα τὰ ὡμολογημένα ἡμῖν.

ὡμολογήκαμεν ἓν ἑνὶ μόνον ἐναντίον εἶναι, πλείω δὲ μή; ὡμολογήκαμεν. τὸ δὲ ἐναντίωσ πραττόμενον ὑπὸ ἐναντίων πράττεσθαι; ἔφη. ὡμολογήκαμεν δὲ ἐναντίωσ πράττεσθαι ὃ ἂν ἀφρόνωσ πράττηται τῷ σωφρόνωσ πραττομένῳ; ἔφη. τὸ δὲ σωφρόνωσ πραττόμενον ὑπὸ σωφροσύνησ πράττεσθαι, τὸ δὲ ἀφρόνωσ ὑπὸ ἀφροσύνησ; συνεχώρει.

οὐκοῦν εἴπερ ἐναντίωσ πράττεται, ὑπὸ ἐναντίου πράττοιτ’ ἄν; ναί. πράττεται δὲ τὸ μὲν ὑπὸ σωφροσύνησ, τὸ δὲ ὑπὸ ἀφροσύνησ; ναί. ἐναντίωσ; πάνυ γε. οὐκοῦν ὑπὸ ἐναντίων ὄντων; ναί. ἐναντίον ἄρ’ ἐστὶν ἀφροσύνη σωφροσύνησ; φαίνεται. μέμνησαι οὖν ὅτι ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν ὡμολόγηται ἡμῖν ἀφροσύνη σοφίᾳ ἐναντίον εἶναι; συνωμολόγει. ἓν δὲ ἑνὶ μόνον ἐναντίον εἶναι; φημί.

πότερον οὖν, ὦ Πρωταγόρα, λύσωμεν τῶν λόγων; τὸ ἓν ἑνὶ μόνον ἐναντίον εἶναι, ἢ ἐκεῖνον ἐν ᾧ ἐλέγετο ἕτερον εἶναι σωφροσύνησ σοφία, μόριον δὲ ἑκάτερον ἀρετῆσ, καὶ πρὸσ τῷ ἕτερον εἶναι καὶ ἀνόμοια καὶ αὐτὰ καὶ αἱ δυνάμεισ αὐτῶν, ὥσπερ τὰ τοῦ προσώπου μόρια; πότερον οὖν δὴ λύσωμεν; οὗτοι γὰρ οἱ λόγοι ἀμφότεροι οὐ πάνυ μουσικῶσ λέγονται· οὐ γὰρ συνᾴδουσιν οὐδὲ συναρμόττουσιν ἀλλήλοισ. πῶσ γὰρ ἂν συνᾴδοιεν, εἴπερ γε ἀνάγκη ἑνὶ μὲν ἓν μόνον ἐναντίον εἶναι, πλείοσιν δὲ μή, τῇ δὲ ἀφροσύνῃ ἑνὶ ὄντι σοφία ἐναντία καὶ σωφροσύνη αὖ φαίνεται· ἦ γάρ, ὦ Πρωταγόρα, ἔφην ἐγώ, ἢ ἄλλωσ πωσ;

ὡμολόγησεν καὶ μάλ’ ἀκόντωσ. οὐκοῦν ἓν ἂν εἰή ἡ σωφροσύνη καὶ ἡ σοφία; τὸ δὲ πρότερον αὖ ἐφάνη ἡμῖν ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ ὁσιότησ σχεδόν τι ταὐτὸν ὄν. ἴθι δή, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Πρωταγόρα, μὴ ἀποκάμωμεν ἀλλὰ καὶ τὰ λοιπὰ διασκεψώμεθα.

ἆρά τίσ σοι δοκεῖ ἀδικῶν ἄνθρωποσ σωφρονεῖν, ὅτι ἀδικεῖ; αἰσχυνοίμην ἂν ἔγωγ’, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, τοῦτο ὁμολογεῖν, ἐπεὶ πολλοί γέ φασιν τῶν ἀνθρώπων.

πότερον οὖν πρὸσ ἐκείνουσ τὸν λόγον ποιήσομαι, ἔφην, ἢ πρὸσ σέ; εἰ βούλει, ἔφη, πρὸσ τοῦτον πρῶτον τὸν λόγον διαλέχθητι τὸν τῶν πολλῶν. ἀλλ’ οὐδέν μοι διαφέρει, ἐὰν μόνον σύ γε ἀποκρίνῃ, εἴτ’ οὖν δοκεῖ σοι ταῦτα εἴτε μή· τὸν γὰρ λόγον ἔγωγε μάλιστα ἐξετάζω, συμβαίνει μέντοι ἴσωσ καὶ ἐμὲ τὸν ἐρωτῶντα καὶ τὸν ἀποκρινόμενον ἐξετάζεσθαι. τὸ μὲν οὖν πρῶτον ἐκαλλωπίζετο ἡμῖν ὁ Πρωταγόρασ ‐ τὸν γὰρ λόγον ᾐτιᾶτο δυσχερῆ εἶναι ‐ ἔπειτα μέντοι συνεχώρησεν ἀποκρίνεσθαι.

ἴθι δή, ἔφην ἐγώ, ἐξ ἀρχῆσ μοι ἀπόκριναι. δοκοῦσί τινέσ σοι σωφρονεῖν ἀδικοῦντεσ; ἔστω, ἔφη. τὸ δὲ σωφρονεῖν λέγεισ εὖ φρονεῖν; ἔφη. τὸ δ’ εὖ φρονεῖν εὖ βουλεύεσθαι, ὅτι ἀδικοῦσιν; ἔστω, ἔφη. πότερον, ἦν δ’ ἐγώ, εἰ εὖ πράττουσιν ἀδικοῦντεσ ἢ εἰ κακῶσ; εἰ εὖ. λέγεισ οὖν ἀγαθὰ ἄττα εἶναι; λέγω. ἆρ’ οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, ταῦτ’ ἐστὶν ἀγαθὰ ἅ ἐστιν ὠφέλιμα τοῖσ ἀνθρώποισ; καὶ ναὶ μὰ Δί’, ἔφη, κἂν μὴ τοῖσ ἀνθρώποισ ὠφέλιμα ᾖ, ἔγωγε καλῶ ἀγαθά.

καί μοι ἐδόκει ὁ Πρωταγόρασ ἤδη τετραχύνθαι τε καὶ ἀγωνιᾶν καὶ παρατετάχθαι πρὸσ τὸ ἀποκρίνεσθαι· ἐπειδὴ οὖν ἑώρων αὐτὸν οὕτωσ ἔχοντα, εὐλαβούμενοσ ἠρέμα ἠρόμην. πότερον, ἦν δ’ ἐγώ, λέγεισ, ὦ Πρωταγόρα, ἃ μηδενὶ ἀνθρώπων ὠφέλιμά ἐστιν, ἢ ἃ μηδὲ τὸ παράπαν ὠφέλιμα; καὶ τὰ τοιαῦτα σὺ ἀγαθὰ καλεῖσ;

οὐδαμῶσ, ἔφη· ἀλλ’ ἔγωγε πολλὰ οἶδ’ ἃ ἀνθρώποισ μὲν ἀνωφελῆ ἐστι, καὶ σιτία καὶ ποτὰ καὶ φάρμακα καὶ ἄλλα μυρία, τὰ δέ γε ὠφέλιμα· τὰ δὲ ἀνθρώποισ μὲν οὐδέτερα, ἵπποισ δέ· τὰ δὲ βουσὶν μόνον, τὰ δὲ κυσίν· τὰ δέ γε τούτων μὲν οὐδενί, δένδροισ δέ· τὰ δὲ τοῦ δένδρου ταῖσ μὲν ῥίζαισ ἀγαθά, ταῖσ δὲ βλάσταισ πονηρά, οἱο͂ν καὶ ἡ κόπροσ πάντων τῶν φυτῶν ταῖσ μὲν ῥίζαισ ἀγαθὸν παραβαλλομένη, εἰ δ’ ἐθέλοισ ἐπὶ τοὺσ πτόρθουσ καὶ τοὺσ νέουσ κλῶνασ ἐπιβάλλειν, πάντα ἀπόλλυσιν· ἐπεὶ καὶ τὸ ἔλαιον τοῖσ μὲν φυτοῖσ ἅπασίν ἐστιν πάγκακον καὶ ταῖσ θριξὶν πολεμιώτατον ταῖσ τῶν ἄλλων ζῴων πλὴν ταῖσ τοῦ ἀνθρώπου, ταῖσ δὲ τοῦ ἀνθρώπου ἀρωγὸν καὶ τῷ ἄλλῳ σώματι.

οὕτω δὲ ποικίλον τί ἐστιν τὸ ἀγαθὸν καὶ παντοδαπόν, ὥστε καὶ ἐνταῦθα τοῖσ μὲν ἔξωθεν τοῦ σώματοσ ἀγαθόν ἐστιν τῷ ἀνθρώπῳ, τοῖσ δ’ ἐντὸσ ταὐτὸν τοῦτο κάκιστον· καὶ διὰ τοῦτο οἱ ἰατροὶ πάντεσ ἀπαγορεύουσιν τοῖσ ἀσθενοῦσιν μὴ χρῆσθαι ἐλαίῳ ἀλλ’ ἢ ὅτι σμικροτάτῳ ἐν τούτοισ οἷσ μέλλει ἔδεσθαι, ὅσον μόνον τὴν δυσχέρειαν κατασβέσαι τὴν ἐπὶ ταῖσ αἰσθήσεσι ταῖσ διὰ τῶν ῥινῶν γιγνομένην ἐν τοῖσ σιτίοισ τε καὶ ὄψοισ.

εἰπόντοσ οὖν ταῦτα αὐτοῦ οἱ παρόντεσ ἀνεθορύβησαν ὡσ εὖ λέγοι, καὶ ἐγὼ εἶπον·

ὦ Πρωταγόρα, ἐγὼ τυγχάνω ἐπιλήσμων τισ ὢν ἄνθρωποσ, καὶ ἐάν τίσ μοι μακρὰ λέγῃ, ἐπιλανθάνομαι περὶ οὗ ἂν ᾖ ὁ λόγοσ. ὥσπερ οὖν εἰ ἐτύγχανον ὑπόκωφοσ ὤν, ᾤου ἂν χρῆναι, εἴπερ ἔμελλέσ μοι διαλέξεσθαι, μεῖζον φθέγγεσθαι ἢ πρὸσ τοὺσ ἄλλουσ, οὕτω καὶ νῦν, ἐπειδὴ ἐπιλήσμονι ἐνέτυχεσ, σύντεμνέ μοι τὰσ ἀποκρίσεισ καὶ βραχυτέρασ ποίει, εἰ μέλλω σοι ἕπεσθαι.

πῶσ οὖν κελεύεισ με βραχέα ἀποκρίνεσθαι;

ἢ βραχύτερά σοι, ἔφη, ἀποκρίνωμαι ἢ δεῖ; μηδαμῶσ, ἦν δ’ ἐγώ.

ἀλλ’ ὅσα δεῖ;

ἔφη. ναί, ἦν δ’ ἐγώ.

πότερα οὖν ὅσα ἐμοὶ δοκεῖ δεῖν ἀποκρίνεσθαι, τοσαῦτά σοι ἀποκρίνωμαι, ἢ ὅσα σοί;

ἀκήκοα γοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, ὅτι σὺ οἱο͂́σ τ’ εἶ καὶ αὐτὸσ καὶ ἄλλον διδάξαι περὶ τῶν αὐτῶν καὶ μακρὰ λέγειν, ἐὰν βούλῃ, οὕτωσ ὥστε τὸν λόγον μηδέποτε ἐπιλιπεῖν, καὶ αὖ βραχέα οὕτωσ ὥστε μηδένα σοῦ ἐν βραχυτέροισ εἰπεῖν·

εἰ οὖν μέλλεισ ἐμοὶ διαλέξεσθαι, τῷ ἑτέρῳ χρῶ τρόπῳ πρόσ με, τῇ βραχυλογίᾳ.

ὦ Σώκρατεσ, ἔφη, ἐγὼ πολλοῖσ ἤδη εἰσ ἀγῶνα λόγων ἀφικόμην ἀνθρώποισ, καὶ εἰ τοῦτο ἐποίουν ὃ σὺ κελεύεισ, ὡσ ὁ ἀντιλέγων ἐκέλευέν με διαλέγεσθαι, οὕτω διελεγόμην, οὐδενὸσ ἂν βελτίων ἐφαινόμην οὐδ’ ἂν ἐγένετο Πρωταγόρου ὄνομα ἐν τοῖσ Ἕλλησιν.

καὶ ἐγώ ‐ ἔγνων γὰρ ὅτι οὐκ ἤρεσεν αὐτὸσ αὑτῷ ταῖσ ἀποκρίσεσιν ταῖσ ἔμπροσθεν, καὶ ὅτι οὐκ ἐθελήσοι ἑκὼν εἶναι ἀποκρινόμενοσ διαλέγεσθαι ‐ ἡγησάμενοσ οὐκέτι ἐμὸν ἔργον εἶναι παρεῖναι ἐν ταῖσ συνουσίαισ, ἀλλά τοι, ἔφην, ὦ Πρωταγόρα, οὐδ’ ἐγὼ λιπαρῶσ ἔχω παρὰ τὰ σοὶ δοκοῦντα τὴν συνουσίαν ἡμῖν γίγνεσθαι, ἀλλ’ ἐπειδὰν σὺ βούλῃ διαλέγεσθαι ὡσ ἐγὼ δύναμαι ἕπεσθαι, τότε σοι διαλέξομαι.

σὺ μὲν γάρ, ὡσ λέγεται περὶ σοῦ, φῂσ δὲ καὶ αὐτόσ, καὶ ἐν μακρολογίᾳ καὶ ἐν βραχυλογίᾳ οἱο͂́σ τ’ εἶ συνουσίασ ποιεῖσθαι ‐ σοφὸσ γὰρ εἶ ‐ ἐγὼ δὲ τὰ μακρὰ ταῦτα ἀδύνατοσ, ἐπεὶ ἐβουλόμην ἂν οἱο͂́σ τ’ εἶναι.

ἀλλὰ σὲ ἐχρῆν ἡμῖν συγχωρεῖν τὸν ἀμφότερα δυνάμενον, ἵνα ἡ συνουσία ἐγίγνετο·

νῦν δὲ ἐπειδὴ οὐκ ἐθέλεισ καὶ ἐμοί τισ ἀσχολία ἐστὶν καὶ οὐκ ἂν οἱο͂́σ τ’ εἰήν σοι παραμεῖναι ἀποτείνοντι μακροὺσ λόγουσ ‐ ἐλθεῖν γάρ ποί με δεῖ ‐ εἶμι· ἐπεὶ καὶ ταῦτ’ ἂν ἴσωσ οὐκ ἀηδῶσ σου ἤκουον. καὶ ἅμα ταῦτ’ εἰπὼν ἀνιστάμην ὡσ ἀπιών·

καί μου ἀνισταμένου ἐπιλαμβάνεται ὁ Καλλίασ τῆσ χειρὸσ τῇ δεξιᾷ, τῇ δ’ ἀριστερᾷ ἀντελάβετο τοῦ τρίβωνοσ τουτουί̈, καὶ εἶπεν· οὐκ ἀφήσομέν σε, ὦ Σώκρατεσ·

ἐὰν γὰρ σὺ ἐξέλθῃσ, οὐχ ὁμοίωσ ἡμῖν ἔσονται οἱ διάλογοι. δέομαι οὖν σου παραμεῖναι ἡμῖν· ὡσ ἐγὼ οὐδ’ ἂν ἑνὸσ ἥδιον ἀκούσαιμι ἢ σοῦ τε καὶ Πρωταγόρου διαλεγομένων. ἀλλὰ χάρισαι ἡμῖν πᾶσιν. καὶ ἐγὼ εἶπον ‐ ἤδη δὲ ἀνειστήκη ὡσ ἐξιών ‐ ὦ παῖ Ἱππονίκου, ἀεὶ μὲν ἔγωγέ σου τὴν φιλοσοφίαν ἄγαμαι, ἀτὰρ καὶ νῦν ἐπαινῶ καὶ φιλῶ, ὥστε βουλοίμην ἂν χαρίζεσθαί σοι, εἴ μου δυνατὰ δέοιο·

νῦν δ’ ἐστὶν ὥσπερ ἂν εἰ δέοιό μου Κρίσωνι τῷ Ἱμεραίῳ δρομεῖ ἀκμάζοντι ἕπεσθαι, ἢ τῶν δολιχοδρόμων τῳ ἢ τῶν ἡμεροδρόμων διαθεῖν τε καὶ ἕπεσθαι, εἴποιμι ἄν σοι ὅτι πολὺ σοῦ μᾶλλον ἐγὼ ἐμαυτοῦ δέομαι θέουσιν τούτοισ ἀκολουθεῖν, ἀλλ’ οὐ γὰρ δύναμαι, ἀλλ’ εἴ τι δέῃ θεάσασθαι ἐν τῷ αὐτῷ ἐμέ τε καὶ Κρίσωνα θέοντασ, τούτου δέου συγκαθεῖναι·

ἐγὼ μὲν γὰρ οὐ δύναμαι ταχὺ θεῖν, οὗτοσ δὲ δύναται βραδέωσ.

εἰ οὖν ἐπιθυμεῖσ ἐμοῦ καὶ Πρωταγόρου ἀκούειν, τούτου δέου, ὥσπερ τὸ πρῶτόν μοι ἀπεκρίνατο διὰ βραχέων τε καὶ αὐτὰ τὰ ἐρωτώμενα, οὕτω καὶ νῦν ἀποκρίνεσθαι· εἰ δὲ μή, τίσ ὁ τρόποσ ἔσται τῶν διαλόγων;

χωρὶσ γὰρ ἔγωγ’ ᾤμην εἶναι τὸ συνεῖναί τε ἀλλήλοισ διαλεγομένουσ καὶ τὸ δημηγορεῖν. ἀλλ’ ‐ ὁρᾷσ;

‐ ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, δίκαια δοκεῖ λέγειν Πρωταγόρασ ἀξιῶν αὑτῷ τε ἐξεῖναι διαλέγεσθαι ὅπωσ βούλεται, καὶ σὺ ὅπωσ ἂν αὖ σὺ βούλῃ. ὑπολαβὼν οὖν ὁ Ἀλκιβιάδησ, οὐ καλῶσ λέγεισ, ἔφη, ὦ Καλλία·

Σωκράτησ μὲν γὰρ ὅδε ὁμολογεῖ μὴ μετεῖναί οἱ μακρολογίασ καὶ παραχωρεῖ Πρωταγόρᾳ, τοῦ δὲ διαλέγεσθαι οἱο͂́σ τ’ εἶναι καὶ ἐπίστασθαι λόγον τε δοῦναι καὶ δέξασθαι θαυμάζοιμ’ ἂν εἴ τῳ ἀνθρώπων παραχωρεῖ. εἰ μὲν οὖν καὶ Πρωταγόρασ ὁμολογεῖ φαυλότεροσ εἶναι Σωκράτουσ διαλεχθῆναι, ἐξαρκεῖ Σωκράτει· εἰ δὲ ἀντιποιεῖται, διαλεγέσθω ἐρωτῶν τε καὶ ἀποκρινόμενοσ, μὴ ἐφ’ ἑκάστῃ ἐρωτήσει μακρὸν λόγον ἀποτείνων, ἐκκρούων τοὺσ λόγουσ καὶ οὐκ ἐθέλων διδόναι λόγον, ἀλλ’ ἀπομηκύνων ἑώσ ἂν ἐπιλάθωνται περὶ ὅτου τὸ ἐρώτημα ἦν οἱ πολλοὶ τῶν ἀκουόντων·

ἐπεὶ Σωκράτη γε ἐγὼ ἐγγυῶμαι μὴ ἐπιλήσεσθαι, οὐχ ὅτι παίζει καί φησιν ἐπιλήσμων εἶναι.

ἐμοὶ μὲν οὖν δοκεῖ ἐπιεικέστερα Σωκράτησ λέγειν· χρὴ γὰρ ἕκαστον τὴν ἑαυτοῦ γνώμην ἀποφαίνεσθαι. μετὰ δὲ τὸν Ἀλκιβιάδην, ὡσ ἐγᾦμαι, Κριτίασ ἦν ὁ εἰπών·

ὦ Πρόδικε καὶ Ἱππία, Καλλίασ μὲν δοκεῖ μοι μάλα πρὸσ Πρωταγόρου εἶναι, Ἀλκιβιάδησ δὲ ἀεὶ φιλόνικόσ ἐστι πρὸσ ὃ ἂν ὁρμήσῃ· ἡμᾶσ δὲ οὐδὲν δεῖ συμφιλονικεῖν οὔτε Σωκράτει οὔτε Πρωταγόρᾳ, ἀλλὰ κοινῇ ἀμφοτέρων δεῖσθαι μὴ μεταξὺ διαλῦσαι τὴν συνουσίαν.

εἰπόντοσ δὲ αὐτοῦ ταῦτα, ὁ Πρόδικοσ, καλῶσ μοι, ἔφη, δοκεῖσ λέγειν, ὦ Κριτία·

χρὴ γὰρ τοὺσ ἐν τοιοῖσδε λόγοισ παραγιγνομένουσ κοινοὺσ μὲν εἶναι ἀμφοῖν τοῖν διαλεγομένοιν ἀκροατάσ, ἴσουσ δὲ μή ‐ ἔστιν γὰρ οὐ ταὐτόν· κοινῇ μὲν γὰρ ἀκοῦσαι δεῖ ἀμφοτέρων, μὴ ἴσον δὲ νεῖμαι ἑκατέρῳ, ἀλλὰ τῷ μὲν σοφωτέρῳ πλέον, τῷ δὲ ἀμαθεστέρῳ ἔλαττον. ἐγὼ μὲν καὶ αὐτόσ, ὦ Πρωταγόρα τε καὶ Σώκρατεσ, ἀξιῶ ὑμᾶσ συγχωρεῖν καὶ ἀλλήλοισ περὶ τῶν λόγων ἀμφισβητεῖν μέν, ἐρίζειν δὲ μή ‐ ἀμφισβητοῦσι μὲν γὰρ καὶ δι’ εὔνοιαν οἱ φίλοι τοῖσ φίλοισ, ἐρίζουσιν δὲ οἱ διάφοροί τε καὶ ἐχθροὶ ἀλλήλοισ ‐ καὶ οὕτωσ ἂν καλλίστη ἡμῖν ἡ συνουσία γίγνοιτο· ἡμεῖσ τ’ αὖ οἱ ἀκούοντεσ μάλιστ’ ἂν οὕτωσ εὐφραινοίμεθα, οὐχ ἡδοίμεσθα ‐ εὐφραίνεσθαι μὲν γὰρ ἔστιν μανθάνοντά τι καὶ φρονήσεωσ μεταλαμβάνοντα αὐτῇ τῇ διανοίᾳ, ἥδεσθαι δὲ ἐσθίοντά τι ἢ ἄλλο ἡδὺ πάσχοντα αὐτῷ τῷ σώματι.

ταῦτα οὖν εἰπόντοσ τοῦ Προδίκου πολλοὶ πάνυ τῶν παρόντων ἀπεδέξαντο·

μετὰ δὲ τὸν πρόδικον Ἱππίασ ὁ σοφὸσ εἶπεν, ὦ ἄνδρεσ, ἔφη, οἱ παρόντεσ, ἡγοῦμαι ἐγὼ ὑμᾶσ συγγενεῖσ τε καὶ οἰκείουσ καὶ πολίτασ ἅπαντασ εἶναι ‐ φύσει, οὐ νόμῳ· τὸ γὰρ ὅμοιον τῷ ὁμοίῳ φύσει συγγενέσ ἐστιν, ὁ δὲ νόμοσ, τύραννοσ ὢν τῶν ἀνθρώπων, πολλὰ παρὰ τὴν φύσιν βιάζεται ‐ ἡμᾶσ οὖν αἰσχρὸν τὴν μὲν φύσιν τῶν πραγμάτων εἰδέναι, σοφωτάτουσ δὲ ὄντασ τῶν Ἑλλήνων, καὶ κατ’ αὐτὸ τοῦτο νῦν συνεληλυθότασ τῆσ τε Ἑλλάδοσ εἰσ αὐτὸ τὸ πρυτανεῖον τῆσ σοφίασ καὶ αὐτῆσ τῆσ πόλεωσ εἰσ τὸν μέγιστον καὶ ὀλβιώτατον οἶκον τόνδε, μηδὲν τούτου τοῦ ἀξιώματοσ ἄξιον ἀποφήνασθαι, ἀλλ’ ὥσπερ τοὺσ φαυλοτάτουσ τῶν ἀνθρώπων διαφέρεσθαι ἀλλήλοισ.

εἰσ τὸ μέσον, καὶ μήτε σὲ τὸ ἀκριβὲσ τοῦτο εἶδοσ τῶν διαλόγων ζητεῖν τὸ κατὰ βραχὺ λίαν, εἰ μὴ ἡδὺ Πρωταγόρᾳ, ἀλλ’ ἐφεῖναι καὶ χαλάσαι τὰσ ἡνίασ τοῖσ λόγοισ, ἵνα μεγαλοπρεπέστεροι καὶ εὐσχημονέστεροι ἡμῖν φαίνωνται, μήτ’ αὖ Πρωταγόραν πάντα κάλων ἐκτείναντα, οὐρίᾳ ἐφέντα, φεύγειν εἰσ τὸ πέλαγοσ τῶν λόγων ἀποκρύψαντα γῆν, ἀλλὰ μέσον τι ἀμφοτέρουσ τεμεῖν.

φυλάξει τὸ μέτριον μῆκοσ τῶν λόγων ἑκατέρου.

ταῦτα ἤρεσε τοῖσ παροῦσι, καὶ πάντεσ ἐπῄνεσαν, καὶ ἐμέ τε ὁ Καλλίασ οὐκ ἔφη ἀφήσειν καὶ ἑλέσθαι ἐδέοντο ἐπιστάτην.

εἶπον οὖν ἐγὼ ὅτι αἰσχρὸν εἰή βραβευτὴν ἑλέσθαι τῶν λόγων. εἴτε γὰρ χείρων ἔσται ἡμῶν ὁ αἱρεθείσ, οὐκ ὀρθῶσ ἂν ἔχοι τὸν χείρω τῶν βελτιόνων ἐπιστατεῖν, εἴτε ὅμοιοσ, οὐδ’ οὕτωσ ὀρθῶσ· ὁ γὰρ ὅμοιοσ ἡμῖν ὅμοια καὶ ποιήσει, ὥστε ἐκ περιττοῦ ᾑρήσεται. ἀλλὰ δὴ βελτίονα ἡμῶν αἱρήσεσθε.

τῇ μὲν ἀληθείᾳ, ὡσ ἐγᾦμαι, ἀδύνατον ὑμῖν ὥστε Πρωταγόρου τοῦδε σοφώτερόν τινα ἑλέσθαι· εἰ δὲ αἱρήσεσθε μὲν μηδὲν βελτίω, φήσετε δέ, αἰσχρὸν καὶ τοῦτο τῷδε γίγνεται, ὥσπερ φαύλῳ ἀνθρώπῳ ἐπιστάτην αἱρεῖσθαι, ἐπεὶ τό γ’ ἐμὸν οὐδέν μοι διαφέρει. ἀλλ’ οὑτωσὶ ἐθέλω ποιῆσαι, ἵν’ ὃ προθυμεῖσθε συνουσία τε καὶ διάλογοι ἡμῖν γίγνωνται· εἰ μὴ βούλεται Πρωταγόρασ ἀποκρίνεσθαι, οὗτοσ μὲν ἐρωτάτω, ἐγὼ δὲ ἀποκρινοῦμαι, καὶ ἅμα πειράσομαι αὐτῷ δεῖξαι ὡσ ἐγώ φημι χρῆναι τὸν ἀποκρινόμενον ἀποκρίνεσθαι· ἐπειδὰν δὲ ἐγὼ ἀποκρίνωμαι ὁπόσ’ ἂν οὗτοσ βούληται ἐρωτᾶν, πάλιν οὗτοσ ἐμοὶ λόγον ὑποσχέτω ὁμοίωσ.

ἐὰν οὖν μὴ δοκῇ πρόθυμοσ εἶναι πρὸσ αὐτὸ τὸ ἐρωτώμενον ἀποκρίνεσθαι, καὶ ἐγὼ καὶ ὑμεῖσ κοινῇ δεησόμεθα αὐτοῦ ἅπερ ὑμεῖσ ἐμοῦ, μὴ διαφθείρειν τὴν συνουσίαν· καὶ οὐδὲν δεῖ τούτου ἕνεκα ἕνα ἐπιστάτην γενέσθαι, ἀλλὰ πάντεσ κοινῇ ἐπιστατήσετε.

ἐδόκει πᾶσιν οὕτω ποιητέον εἶναι· καὶ ὁ Πρωταγόρασ πάνυ μὲν οὐκ ἤθελεν, ὅμωσ δὲ ἠναγκάσθη ὁμολογῆσαι ἐρωτήσειν, καὶ ἐπειδὰν ἱκανῶσ ἐρωτήσῃ, πάλιν δώσειν λόγον κατὰ σμικρὸν ἀποκρινόμενοσ. ἤρξατο οὖν ἐρωτᾶν οὑτωσί πωσ·

ἡγοῦμαι, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ἐγὼ ἀνδρὶ παιδείασ μέγιστον μέροσ εἶναι περὶ ἐπῶν δεινὸν εἶναι· ἔστιν δὲ τοῦτο τὰ ὑπὸ τῶν ποιητῶν λεγόμενα οἱο͂́ν τ’ εἶναι συνιέναι ἅ τε ὀρθῶσ πεποίηται καὶ ἃ μή, καὶ ἐπίστασθαι διελεῖν τε καὶ ἐρωτώμενον λόγον δοῦναι.

καὶ δὴ καὶ νῦν ἔσται τὸ ἐρώτημα περὶ τοῦ αὐτοῦ μὲν περὶ οὗπερ ἐγώ τε καὶ σὺ νῦν διαλεγόμεθα, περὶ ἀρετῆσ, μετενηνεγμένον δ’ εἰσ ποίησιν· τοσοῦτον μόνον διοίσει. λέγει γάρ που Σιμωνίδησ πρὸσ Σκόπαν τὸν Κρέοντοσ ὑὸν τοῦ Θετταλοῦ ὅτι ‐ ἄνδρ’ ἀγαθὸν μὲν ἀλαθέωσ γενέσθαι χαλεπόν,χερσίν τε καὶ ποσὶ καὶ νόῳ τετράγωνον, ἄνευ ψόγουτετυγμένον. τοῦτο ἐπίστασαι τὸ ᾆσμα, ἢ πᾶν σοι διεξέλθω;

καὶ ἐγὼ εἶπον ὅτι οὐδὲν δεῖ·

ἐπίσταμαί τε γάρ, καὶ πάνυ μοι τυγχάνει μεμεληκὸσ τοῦ ᾄσματοσ. εὖ, ἔφη, λέγεισ.

πότερον οὖν καλῶσ σοι δοκεῖ πεποιῆσθαι καὶ ὀρθῶσ, ἢ οὔ; πάνυ, ἔφην ἐγώ, <καλῶσ> τε καὶ ὀρθῶσ. δοκεῖ δέ σοι καλῶσ πεποιῆσθαι, εἰ ἐναντία λέγει αὐτὸσ αὑτῷ ὁ ποιητήσ; οὐ καλῶσ, ἦν δ’ ἐγώ. ὁρ́α δή, ἔφη, βέλτιον. ἀλλ’, ὠγαθέ, ἔσκεμμαι ἱκανῶσ.

οἶσθα οὖν, ἔφη, ὅτι προιόντοσ τοῦ ᾄσματοσ λέγει που ‐ οὐδέ μοι ἐμμελέωσ τὸ Πιττάκειον νέμεται,καίτοι σοφοῦ παρὰ φωτὸσ εἰρημένον· χαλεπὸν φάτ’ ἐσθλὸνἔμμεναι. ἐννοεῖσ ὅτι ὁ αὐτὸσ οὗτοσ καὶ τάδε λέγει κἀκεῖνα τὰ ἔμπροσθεν; οἶδα, ἦν δ’ ἐγώ. δοκεῖ οὖν σοι, ἔφη, ταῦτα ἐκείνοισ ὁμολογεῖσθαι; φαίνεται ἔμοιγε καὶ ἅμα μέντοι ἐφοβούμην μὴ τὶ λέγοι ἀτάρ, ἔφην ἐγώ, σοὶ οὐ φαίνεται; πῶσ γὰρ ἂν φαίνοιτο ὁμολογεῖν αὐτὸσ ἑαυτῷ ὁ ταῦτα ἀμφότερα λέγων, ὅσ γε τὸ μὲν πρῶτον αὐτὸσ ὑπέθετο χαλεπὸν εἶναι ἄνδρα ἀγαθὸν γενέσθαι ἀλαθείᾳ, ὀλίγον δὲ τοῦ ποιήματοσ εἰσ τὸ πρόσθεν προελθὼν ἐπελάθετο, καὶ Πιττακὸν τὸν ταὐτὰ λέγοντα ἑαυτῷ, ὅτι χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι, τοῦτον μέμφεταί τε καὶ οὔ φησιν ἀποδέχεσθαι αὐτοῦ τὰ αὐτὰ ἑαυτῷ λέγοντοσ; καίτοι ὁπότε τὸν ταὐτὰ λέγοντα αὑτῷ μέμφεται, δῆλον ὅτι καὶ ἑαυτὸν μέμφεται, ὥστε ἤτοι τὸ πρότερον ἢ ὕστερον οὐκ ὀρθῶσ λέγει.

εἰπὼν οὖν ταῦτα πολλοῖσ θόρυβον παρέσχεν καὶ ἔπαινον τῶν ἀκουόντων·

καὶ ἐγὼ τὸ μὲν πρῶτον, ὡσπερεὶ ὑπὸ ἀγαθοῦ πύκτου πληγείσ, ἐσκοτώθην τε καὶ ἰλιγγίασα εἰπόντοσ αὐτοῦ ταῦτα καὶ τῶν ἄλλων ἐπιθορυβησάντων·

ἔπειτα ‐ ὥσ γε πρὸσ σὲ εἰρῆσθαι τἀληθῆ, ἵνα μοι χρόνοσ ἐγγένηται τῇ σκέψει τί λέγοι ὁ ποιητήσ ‐ τρέπομαι πρὸσ τὸν πρόδικον, καὶ καλέσασ αὐτόν, ὦ Πρόδικε, ἔφην ἐγώ, σὸσ μέντοι Σιμωνίδησ πολίτησ· δίκαιοσ εἶ βοηθεῖν τῷ ἀνδρί.

δοκῶ οὖν μοι ἐγὼ παρακαλεῖν σέ· ὥσπερ ἔφη Ὅμηροσ τὸν Σκάμανδρον πολιορκούμενον ὑπὸ τοῦ Ἀχιλλέωσ τὸν Σιμόεντα παρακαλεῖν, εἰπόντα ‐ φίλε κασίγνητε, σθένοσ ἀνέροσ ἀμφότεροί περσχῶμεν, . . . ἀτὰρ καὶ ἐγὼ σὲ παρακαλῶ, μὴ ἡμῖν ὁ Πρωταγόρασ τὸν Σιμωνίδην ἐκπέρσῃ. καὶ γὰρ οὖν καὶ δεῖται τὸ ὑπὲρ Σιμωνίδου ἐπανόρθωμα τῆσ σῆσ μουσικῆσ, ᾗ τό τε βούλεσθαι καὶ ἐπιθυμεῖν διαιρεῖσ ὡσ οὐ ταὐτὸν ὄν, καὶ ἃ νυνδὴ εἶπεσ πολλά τε καὶ καλά. καὶ νῦν σκόπει εἴ σοι συνδοκεῖ ὅπερ ἐμοί. οὐ γὰρ φαίνεται ἐναντία λέγειν αὐτὸσ αὑτῷ Σιμωνίδησ. σὺ γάρ, ὦ Πρόδικε, προαπόφηναι τὴν σὴν γνώμην·

ταὐτόν σοι δοκεῖ εἶναι τὸ γενέσθαι καὶ τὸ εἶναι, ἢ ἄλλο; ἄλλο νὴ Δί’, ἔφη ὁ Πρόδικοσ. οὐκοῦν, ἔφην ἐγώ, ἐν μὲν τοῖσ πρώτοισ αὐτὸσ ὁ Σιμωνίδησ τὴν ἑαυτοῦ γνώμην ἀπεφήνατο, ὅτι ἄνδρα ἀγαθὸν ἀληθείᾳ γενέσθαι χαλεπὸν εἰή; ἀληθῆ λέγεισ, ἔφη ὁ Πρόδικοσ.

τὸν δέ γε Πιττακόν, ἦν δ’ ἐγώ, μέμφεται, οὐχ ὡσ οἰέται Πρωταγόρασ, ταὐτὸν ἑαυτῷ λέγοντα, ἀλλ’ ἄλλο. οὐ γὰρ τοῦτο ὁ Πιττακὸσ ἔλεγεν τὸ χαλεπόν, γενέσθαι ἐσθλόν, ὥσπερ ὁ Σιμωνίδησ, ἀλλὰ τὸ ἔμμεναι· ἔστιν δὲ οὐ ταὐτόν, ὦ Πρωταγόρα, ὥσ φησιν Πρόδικοσ ὅδε, τὸ εἶναι καὶ τὸ γενέσθαι. εἰ δὲ μὴ τὸ αὐτό ἐστιν τὸ εἶναι τῷ γενέσθαι, οὐκ ἐναντία λέγει ὁ Σιμωνίδησ αὐτὸσ αὑτῷ. φαίη Πρόδικοσ ὅδε καὶ ἄλλοι πολλοὶ καθ’ Ἡσίοδον γενέσθαι μὲν ἀγαθὸν χαλεπὸν εἶναι ‐ τῆσ γὰρ ἀρετῆσ ἔμπροσθεν τοὺσ θεοὺσ ἱδρῶτα θεῖναι ‐ ὅταν δέ τισ αὐτῆσ εἰσ ἄκρον ἵκηται, ῥηϊδίην δἤπειτα πέλειν, χαλεπήν περ ἐοῦσαν, ἐκτῆσθαι.

ὁ μὲν οὖν Πρόδικοσ ἀκούσασ ταῦτα ἐπῄνεσέν με·

ὁ δὲ Πρωταγόρασ, τὸ ἐπανόρθωμά σοι, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, μεῖζον ἁμάρτημα ἔχει ἢ ὃ ἐπανορθοῖσ. καὶ ἐγὼ εἶπον·

κακὸν ἄρα μοι εἴργασται, ὡσ ἐοίκεν, ὦ Πρωταγόρα, καὶ εἰμί τισ γελοῖοσ ἰατρόσ· ἰώμενοσ μεῖζον τὸ νόσημα ποιῶ.

ἀλλ’ οὕτωσ ἔχει, ἔφη.

πῶσ δή;

ἦν δ’ ἐγώ. πολλὴ ἄν, ἔφη, ἀμαθία εἰή τοῦ ποιητοῦ, εἰ οὕτω φαῦλόν τί φησιν εἶναι τὴν ἀρετὴν ἐκτῆσθαι, ὅ ἐστιν πάντων χαλεπώτατον, ὡσ ἅπασιν δοκεῖ ἀνθρώποισ.

καὶ ἐγὼ εἶπον·

νὴ τὸν Δία, εἰσ καιρόν γε παρατετύχηκεν ἡμῖν ἐν τοῖσ λόγοισ Πρόδικοσ ὅδε. κινδυνεύει γάρ τοι, ὦ Πρωταγόρα, ἡ Προδίκου σοφία θεία τισ εἶναι πάλαι, ἤτοι ἀπὸ Σιμωνίδου ἀρξαμένη, ἢ καὶ ἔτι παλαιοτέρα. σὺ δὲ ἄλλων πολλῶν ἔμπειροσ ὢν ταύτησ ἄπειροσ εἶναι φαίνῃ, οὐχ ὥσπερ ἐγὼ ἔμπειροσ διὰ τὸ μαθητὴσ εἶναι Προδίκου τουτουί̈·

καὶ νῦν μοι δοκεῖσ οὐ μανθάνειν ὅτι καὶ τὸ "χαλεπὸν" τοῦτο ἴσωσ οὐχ οὕτωσ Σιμωνίδησ ὑπελάμβανεν ὥσπερ σὺ ὑπολαμβάνεισ, ἀλλ’ ὥσπερ περὶ τοῦ "δεινοῦ" Πρόδικόσ με οὑτοσὶ νουθετεῖ ἑκάστοτε, ὅταν ἐπαινῶν ἐγὼ ἢ σὲ ἢ ἄλλον τινὰ λέγω ὅτι Πρωταγόρασ σοφὸσ καὶ δεινόσ ἐστιν ἀνήρ, ἐρωτᾷ εἰ οὐκ αἰσχύνομαι τἀγαθὰ δεινὰ καλῶν. τὸ γὰρ δεινόν, φησίν, κακόν ἐστιν· οὐδεὶσ γοῦν λέγει ἑκάστοτε "δεινοῦ πλούτου" οὐδὲ "δεινῆσ εἰρήνησ" οὐδὲ "δεινῆσ ὑγιείασ," ἀλλὰ "δεινῆσ νόσου" καὶ "δεινοῦ πολέμου" καὶ "δεινῆσ πενίασ," ὡσ τοῦ δεινοῦ κακοῦ ὄντοσ.

ἴσωσ οὖν καὶ τὸ "χαλεπὸν" αὖ οἱ Κεῖοι καὶ ὁ Σιμωνίδησ ἢ κακὸν ὑπολαμβάνουσι ἢ ἄλλο τι ὃ σὺ οὐ μανθάνεισ· "χαλεπὸν" Σιμωνίδησ;

κακόν, ἔφη.

διὰ ταῦτ’ ἄρα καὶ μέμφεται, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Πρόδικε, τὸν Πιττακὸν λέγοντα χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι, ὥσπερ ἂν εἰ ἤκουεν αὐτοῦ λέγοντοσ ὅτι ἐστὶν κακὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι.

ἀλλὰ τί οἰεί, ἔφη, λέγειν, ὦ Σώκρατεσ, Σιμωνίδην ἄλλο ἢ τοῦτο, καὶ ὀνειδίζειν τῷ Πιττακῷ ὅτι τὰ ὀνόματα οὐκ ἠπίστατο ὀρθῶσ διαιρεῖν ἅτε Λέσβιοσ ὢν καὶ ἐν φωνῇ βαρβάρῳ τεθραμμένοσ;

ἀκούεισ δή, ἔφην ἐγώ, ὦ Πρωταγόρα, Προδίκου τοῦδε.

ἔχεισ τι πρὸσ ταῦτα λέγειν;

καὶ ὁ Πρωταγόρασ, πολλοῦ γε δεῖ, ἔφη, οὕτωσ ἔχειν, ὦ Πρόδικε·

ἀλλ’ ἐγὼ εὖ οἶδ’ ὅτι καὶ Σιμωνίδησ τὸ "χαλεπὸν" ἔλεγεν ὅπερ ἡμεῖσ οἱ ἄλλοι, οὐ τὸ κακόν, ἀλλ’ ὃ ἂν μὴ ῥᾴδιον ᾖ ἀλλὰ διὰ πολλῶν πραγμάτων γίγνηται. ἀλλὰ καὶ ἐγὼ οἶμαι, ἔφην, ὦ Πρωταγόρα, τοῦτο λέγειν Σιμωνίδην, καὶ Πρόδικόν γε τόνδε εἰδέναι, ἀλλὰ παίζειν καὶ σοῦ δοκεῖν ἀποπειρᾶσθαι εἰ οἱο͂́σ τ’ ἔσῃ τῷ σαυτοῦ λόγῳ βοηθεῖν.

ἐπεὶ ὅτι γε Σιμωνίδησ οὐ λέγει τὸ χαλεπὸν κακόν, μέγα τεκμήριόν ἐστιν εὐθὺσ τὸ μετὰ τοῦτο ῥῆμα· λέγει γὰρ ὅτι ‐ θεὸσ ἂν μόνοσ τοῦτ’ ἔχοι γέρασ,οὐ δήπου τοῦτό γε λέγων, κακὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι, εἶτα τὸν θεόν φησιν μόνον τοῦτο ἂν ἔχειν καὶ τῷ θεῷ τοῦτο γέρασ ἀπένειμε μόνῳ·

ἀκόλαστον γὰρ ἄν τινα λέγοι Σιμωνίδην ὁ Πρόδικοσ καὶ οὐδαμῶσ Κεῖον. ἀλλ’ ἅ μοι δοκεῖ διανοεῖσθαι Σιμωνίδησ ἐν τούτῳ τῷ ᾄσματι, ἐθέλω σοι εἰπεῖν, εἰ βούλει λαβεῖν μου πεῖραν ὅπωσ ἔχω, ὃ σὺ λέγεισ τοῦτο, περὶ ἐπῶν· ἐὰν δὲ βούλῃ, σοῦ ἀκούσομαι.

ὁ μὲν οὖν Πρωταγόρασ ἀκούσασ μου ταῦτα λέγοντοσ, εἰ σὺ βούλει, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ·

ὁ δὲ Πρόδικόσ τε καὶ ὁ Ἱππίασ ἐκελευέτην πάνυ, καὶ οἱ ἄλλοι. ἐγὼ τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, ἅ γέ μοι δοκεῖ περὶ τοῦ ᾄσματοσ τούτου, πειράσομαι ὑμῖν διεξελθεῖν.

φιλοσοφία γάρ ἐστιν παλαιοτάτη τε καὶ πλείστη τῶν Ἑλλήνων ἐν Κρήτῃ τε καὶ ἐν Λακεδαίμονι, καὶ σοφισταὶ πλεῖστοι γῆσ ἐκεῖ εἰσιν· ἀλλ’ ἐξαρνοῦνται καὶ σχηματίζονται ἀμαθεῖσ εἶναι, ἵνα μὴ κατάδηλοι ὦσιν ὅτι σοφίᾳ τῶν Ἑλλήνων περίεισιν, ὥσπερ οὓσ Πρωταγόρασ ἔλεγε τοὺσ σοφιστάσ, ἀλλὰ δοκῶσιν τῷ μάχεσθαι καὶ ἀνδρείᾳ περιεῖναι, ἡγούμενοι, εἰ γνωσθεῖεν ᾧ περίεισιν, πάντασ τοῦτο ἀσκήσειν, τὴν σοφίαν.

νῦν δὲ ἀποκρυψάμενοι ἐκεῖνο ἐξηπατήκασιν τοὺσ ἐν ταῖσ πόλεσι λακωνίζοντασ, καὶ οἱ μὲν ὦτά τε κατάγνυνται μιμούμενοι αὐτούσ, καὶ ἱμάντασ περιειλίττονται καὶ φιλογυμναστοῦσιν καὶ βραχείασ ἀναβολὰσ φοροῦσιν, ὡσ δὴ τούτοισ κρατοῦντασ τῶν Ἑλλήνων τοὺσ Λακεδαιμονίουσ· οἱ δὲ Λακεδαιμόνιοι, ἐπειδὰν βούλωνται ἀνέδην τοῖσ παρ’ αὑτοῖσ συγγενέσθαι σοφισταῖσ καὶ ἤδη ἄχθωνται λάθρᾳ συγγιγνόμενοι, ξενηλασίασ ποιούμενοι τῶν τε λακωνιζόντων τούτων καὶ ἐάν τισ ἄλλοσ ξένοσ ὢν ἐπιδημήσῃ, συγγίγνονται τοῖσ σοφισταῖσ λανθάνοντεσ τοὺσ ξένουσ, καὶ αὐτοὶ οὐδένα ἐῶσιν τῶν νέων εἰσ τὰσ ἄλλασ πόλεισ ἐξιέναι, ὥσπερ οὐδὲ Κρῆτεσ, ἵνα μὴ ἀπομανθάνωσιν ἃ αὐτοὶ διδάσκουσιν.

εἰσὶν δὲ ἐν ταύταισ ταῖσ πόλεσιν οὐ μόνον ἄνδρεσ ἐπὶ παιδεύσει μέγα φρονοῦντεσ, ἀλλὰ καὶ γυναῖκεσ.

γνοῖτε δ’ ἂν ὅτι ἐγὼ ταῦτα ἀληθῆ λέγω καὶ Λακεδαιμόνιοι πρὸσ φιλοσοφίαν καὶ λόγουσ ἄριστα πεπαίδευνται, ὧδε· αὐτὸν φαῦλόν τινα φαινόμενον, ἔπειτα, ὅπου ἂν τύχῃ τῶν λεγομένων, ἐνέβαλεν ῥῆμα ἄξιον λόγου βραχὺ καὶ συνεστραμμένον ὥσπερ δεινὸσ ἀκοντιστήσ, ὥστε φαίνεσθαι τὸν προσδιαλεγόμενον παιδὸσ μηδὲν βελτίω.

τοῦτο οὖν αὐτὸ καὶ τῶν νῦν εἰσὶν οἳ κατανενοήκασι καὶ τῶν πάλαι, ὅτι τὸ λακωνίζειν πολὺ μᾶλλόν ἐστιν φιλοσοφεῖν ἢ φιλογυμναστεῖν, εἰδότεσ ὅτι τοιαῦτα οἱο͂́ν τ’ εἶναι ῥήματα φθέγγεσθαι τελέωσ πεπαιδευμένου ἐστὶν ἀνθρώπου. τούτων ἦν καὶ Θαλῆσ ὁ Μιλήσιοσ καὶ Πιττακὸσ ὁ Μυτιληναῖοσ καὶ Βίασ ὁ Πριηνεὺσ καὶ Σόλων ὁ ἡμέτεροσ καὶ Κλεόβουλοσ ὁ Λίνδιοσ καὶ Μύσων ὁ Χηνεύσ, καὶ ἕβδομοσ ἐν τούτοισ ἐλέγετο Λακεδαιμόνιοσ Χίλων.

οὗτοι πάντεσ ζηλωταὶ καὶ ἐρασταὶ καὶ μαθηταὶ ἦσαν τῆσ Λακεδαιμονίων παιδείασ, καὶ καταμάθοι ἄν τισ αὐτῶν τὴν σοφίαν τοιαύτην οὖσαν, ῥήματα βραχέα ἀξιομνημόνευτα ἑκάστῳ εἰρημένα· οὗτοι καὶ κοινῇ συνελθόντεσ ἀπαρχὴν τῆσ σοφίασ ἀνέθεσαν τῷ Ἀπόλλωνι εἰσ τὸν νεὼν τὸν ἐν Δελφοῖσ, γράψαντεσ ταῦτα ἃ δὴ πάντεσ ὑμνοῦσιν, γνῶθι σαυτόν καὶ μηδὲν ἄγαν. τοῦ δὴ ἕνεκα ταῦτα λέγω;

ὅτι οὗτοσ ὁ τρόποσ ἦν τῶν παλαιῶν τῆσ φιλοσοφίασ, βραχυλογία τισ Λακωνική· καὶ δὴ καὶ τοῦ Πιττακοῦ ἰδίᾳ περιεφέρετο τοῦτο τὸ ῥῆμα ἐγκωμιαζόμενον ὑπὸ τῶν σοφῶν, τὸ χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι. ὁ οὖν Σιμωνίδησ, ἅτε φιλότιμοσ ὢν ἐπὶ σοφίᾳ, ἔγνω ὅτι εἰ καθέλοι τοῦτο τὸ ῥῆμα ὥσπερ εὐδοκιμοῦντα ἀθλητὴν καὶ περιγένοιτο αὐτοῦ, αὐτὸσ εὐδοκιμήσει ἐν τοῖσ τότε ἀνθρώποισ. εἰσ τοῦτο οὖν τὸ ῥῆμα καὶ τούτου ἕνεκα τούτῳ ἐπιβουλεύων κολοῦσαι αὐτὸ ἅπαν τὸ ᾆσμα πεποίηκεν, ὥσ μοι φαίνεται.

ἐπισκεψώμεθα δὴ αὐτὸ κοινῇ ἅπαντεσ, εἰ ἄρα ἐγὼ ἀληθῆ λέγω.

εὐθὺσ γὰρ τὸ πρῶτον τοῦ ᾄσματοσ μανικὸν ἂν φανείη, εἰ βουλόμενοσ λέγειν ὅτι ἄνδρα ἀγαθὸν γενέσθαι χαλεπόν, ἔπειτα ἐνέβαλε τὸ μέν. τοῦτο γὰρ οὐδὲ πρὸσ ἕνα λόγον φαίνεται ἐμβεβλῆσθαι, ἐὰν μή τισ ὑπολάβῃ πρὸσ τὸ τοῦ Πιττακοῦ ῥῆμα ὥσπερ ἐρίζοντα λέγειν τὸν Σιμωνίδην· λέγοντοσ τοῦ Πιττακοῦ ὅτι χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι, ἀμφισβητοῦντα εἰπεῖν ὅτι οὔκ, ἀλλὰ γενέσθαι μὲν χαλεπὸν ἄνδρα ἀγαθόν ἐστιν, ὦ Πιττακέ, ὡσ ἀληθῶσ ‐ οὐκ ἀληθείᾳ ἀγαθόν, οὐκ ἐπὶ τούτῳ λέγει τὴν ἀλήθειαν, ὡσ ἄρα ὄντων τινῶν τῶν μὲν ὡσ ἀληθῶσ ἀγαθῶν, τῶν δὲ ἀγαθῶν μέν, οὐ μέντοι ἀληθῶσ ‐ εὐήθεσ γὰρ τοῦτό γε φανείη ἂν καὶ οὐ Σιμωνίδου ‐ ἀλλ’ ὑπερβατὸν δεῖ θεῖναι ἐν τῷ ᾄσματι τὸ ἀλαθέωσ, οὑτωσί πωσ ὑπειπόντα τὸ τοῦ Πιττακοῦ, ὥσπερ ἂν εἰ θεῖμεν αὐτὸν λέγοντα τὸν Πιττακὸν καὶ Σιμωνίδην ἀποκρινόμενον εἰπόντα·

ὦ ἄνθρωποι, χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι, τὸν δὲ ἀποκρινόμενον ὅτι ὦ Πιττακέ, οὐκ ἀληθῆ λέγεισ·

οὐ γὰρ εἶναι ἀλλὰ γενέσθαι μέν ἐστιν ἄνδρα ἀγαθὸν χερσί τε καὶ ποσὶ καὶ νόῳ τετράγωνον, ἄνευ ψόγου τετυγμένον, χαλεπὸν ἀλαθέωσ.

οὕτω φαίνεται τὸ πρὸσ λόγον τὸ μέν ἐμβεβλημένον καὶ τὸ ἀλαθέωσ ὀρθῶσ ἐπ’ ἐσχάτῳ κείμενον· καὶ τὰ ἐπιόντα πάντα τούτῳ μαρτυρεῖ, ὅτι οὕτωσ εἴρηται. πολλὰ μὲν γὰρ ἔστι καὶ περὶ ἑκάστου τῶν ἐν τῷ ᾄσματι εἰρημένων ἀποδεῖξαι ὡσ εὖ πεποίηται ‐ πάνυ γὰρ χαριέντωσ καὶ μεμελημένωσ ἔχει ‐ ἀλλὰ μακρὸν ἂν εἰή αὐτὸ οὕτω διελθεῖν· ἀλλὰ τὸν τύπον αὐτοῦ τὸν ὅλον διεξέλθωμεν καὶ τὴν βούλησιν, ὅτι παντὸσ μᾶλλον ἔλεγχόσ ἐστιν τοῦ Πιττακείου ῥήματοσ διὰ παντὸσ τοῦ ᾄσματοσ.

λέγει γὰρ μετὰ τοῦτο ὀλίγα διελθών, ὡσ ἂν εἰ λέγοι λόγον, ὅτι γενέσθαι μὲν ἄνδρα ἀγαθὸν χαλεπὸν ἀλαθέωσ, οἱο͂́ν τε μέντοι ἐπί γε χρόνον τινά·

γενόμενον δὲ διαμένειν ἐν ταύτῃ τῇ ἕξει καὶ εἶναι ἄνδρα ἀγαθόν, ὡσ σὺ λέγεισ, ὦ Πιττακέ, ἀδύνατον καὶ οὐκ ἀνθρώπειον, ἀλλὰ θεὸσ ἂν μόνοσ τοῦτο ἔχοι τὸ γέρασ,ἄνδρα δ’ οὐκἔστι μὴ οὐ κακὸν ἔμμεναι,ὃν ἂν ἀμήχανοσ συμφορὰ καθέλῃ. τίνα οὖν ἀμήχανοσ συμφορὰ καθαιρεῖ ἐν πλοίου ἀρχῇ; δῆλον ὅτι οὐ τὸν ἰδιώτην·

ὁ μὲν γὰρ ἰδιώτησ ἀεὶ καθῄρηται. ὥσπερ οὖν οὐ τὸν κείμενόν τισ ἂν καταβάλοι, ἀλλὰ τὸν μὲν ἑστῶτά ποτε καταβάλοι ἄν τισ ὥστε κείμενον ποιῆσαι, τὸν δὲ κείμενον οὔ, οὕτω καὶ τὸν εὐμήχανον ὄντα ποτὲ ἀμήχανοσ ἂν συμφορὰ καθέλοι, τὸν δὲ ἀεὶ ἀμήχανον ὄντα οὔ, καὶ τὸν κυβερνήτην μέγασ χειμὼν ἐπιπεσὼν ἀμήχανον ἂν ποιήσειεν, καὶ γεωργὸν χαλεπὴ ὡρ́α ἐπελθοῦσα ἀμήχανον ἂν θείη, καὶ ἰατρὸν ταὐτὰ ταῦτα. τῷ μὲν γὰρ ἐσθλῷ ἐγχωρεῖ κακῷ γενέσθαι, ὥσπερ καὶ παρ’ ἄλλου ποιητοῦ μαρτυρεῖται τοῦ εἰπόντοσ ‐ αὐτὰρ ἀνὴρ ἀγαθὸσ τοτὲ μὲν κακόσ, ἄλλοτε δ’ ἐσθλόσ·

τῷ δὲ κακῷ οὐκ ἐγχωρεῖ γενέσθαι, ἀλλ’ ἀεὶ εἶναι ἀνάγκη.

ὥστε τὸν μὲν εὐμήχανον καὶ σοφὸν καὶ ἀγαθὸν ἐπειδὰν ἀμήχανοσ συμφορὰ καθέλῃ, οὐκ ἔστι μὴ οὐ κακὸν ἔμμεναι· σὺ δὲ φῄσ, ὦ Πιττακέ, χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι· τὸ δ’ ἐστὶ γενέσθαι μὲν χαλεπόν, δυνατὸν δέ, ἐσθλόν, ἔμμεναι δὲ ἀδύνατον· πράξασ μὲν γὰρ εὖ πᾶσ ἀνὴρ ἀγαθόσ,κακὸσ δ’ εἰ κακῶσ. τίσ οὖν εἰσ γράμματα ἀγαθὴ πρᾶξίσ ἐστιν, καὶ τίσ ἄνδρα ἀγαθὸν ποιεῖ εἰσ γράμματα;

δῆλον ὅτι ἡ τούτων μάθησισ. τίσ δὲ εὐπραγία ἀγαθὸν ἰατρὸν ποιεῖ; δῆλον ὅτι ἡ τῶν καμνόντων τῆσ θεραπείασ μάθησισ. κακὸσ δὲ κακῶσ· τίσ οὖν ἂν κακὸσ ἰατρὸσ γένοιτο; δῆλον ὅτι ᾧ πρῶτον μὲν ὑπάρχει ἰατρῷ εἶναι, ἔπειτα ἀγαθῷ ἰατρῷ ‐ οὗτοσ γὰρ ἂν καὶ κακὸσ γένοιτο ‐ ἡμεῖσ δὲ οἱ ἰατρικῆσ ἰδιῶται οὐκ ἄν ποτε γενοίμεθα κακῶσ πράξαντεσ οὔτε ἰατροὶ οὔτε τέκτονεσ οὔτε ἄλλο οὐδὲν τῶν τοιούτων· ὅστισ δὲ μὴ ἰατρὸσ ἂν γένοιτο κακῶσ πράξασ, δῆλον ὅτι οὐδὲ κακὸσ ἰατρόσ.

οὕτω καὶ ὁ μὲν ἀγαθὸσ ἀνὴρ γένοιτ’ ἄν ποτε καὶ κακὸσ ἢ ὑπὸ χρόνου ἢ ὑπὸ πόνου ἢ ὑπὸ νόσου ἢ ὑπὸ ἄλλου τινὸσ περιπτώματοσ ‐ αὕτη γὰρ μόνη ἐστὶ κακὴ πρᾶξισ, ἐπιστήμησ στερηθῆναι ‐ ὁ δὲ κακὸσ ἀνὴρ οὐκ ἄν ποτε γένοιτο κακόσ ‐ ἔστιν γὰρ ἀεί ‐ ἀλλ’ εἰ μέλλει κακὸσ γενέσθαι, δεῖ αὐτὸν πρότερον ἀγαθὸν γενέσθαι. ὥστε καὶ τοῦτο τοῦ ᾄσματοσ πρὸσ τοῦτο τείνει, ὅτι εἶναι μὲν ἄνδρα ἀγαθὸν οὐχ οἱο͂́ν τε, διατελοῦντα ἀγαθόν, γενέσθαι δὲ ἀγαθὸν οἱο͂́ν τε, καὶ κακόν γε τὸν αὐτὸν τοῦτον· ἐπὶ πλεῖστον δὲ καὶ ἄριστοί εἰσιν οὓσ ἂν οἱ θεοὶ φιλῶσιν.

ταῦτά τε οὖν πάντα πρὸσ τὸν Πιττακὸν εἴρηται, καὶ τὰ ἐπιόντα γε τοῦ ᾄσματοσ ἔτι μᾶλλον δηλοῖ. φησὶ γάρ ‐ τοὔνεκεν οὔ ποτ’ ἐγὼ τὸ μὴ γενέσθαιδυνατὸν διζήμενοσ κενεὰν ἐσ ἄ‐πρακτον ἐλπίδα μοῖραν αἰῶνοσ βαλέω,πανάμωμον ἄνθρωπον, εὐρυεδοῦσ ὅσοικαρπὸν αἰνύμεθα χθονόσ· ἐπί θ’ ὑμῖν εὑρὼν ἀπαγγελέω, φησίν ‐ οὕτω σφόδρα καὶ δι’ ὅλου τοῦ ᾄσματοσ ἐπεξέρχεται τῷ τοῦ Πιττακοῦ ῥήματι ‐ πάντασ δ’ ἐπαίνημι καὶ φιλέωἑκὼν ὅστισ ἑρ́δῃμηδὲν αἰσχρόν· ἀνάγκῃ δ’ οὐδὲ θεοὶ μάχονται·

καὶ τοῦτ’ ἐστὶ πρὸσ τὸ αὐτὸ τοῦτο εἰρημένον. οὐ γὰρ οὕτωσ ἀπαίδευτοσ ἦν Σιμωνίδησ, ὥστε τούτουσ φάναι ἐπαινεῖν, ὃσ ἂν ἑκὼν μηδὲν κακὸν ποιῇ, ὡσ ὄντων τινῶν οἳ ἑκόντεσ κακὰ ποιοῦσιν. ἐγὼ γὰρ σχεδόν τι οἶμαι τοῦτο, ὅτι οὐδεὶσ τῶν σοφῶν ἀνδρῶν ἡγεῖται οὐδένα ἀνθρώπων ἑκόντα ἐξαμαρτάνειν οὐδὲ αἰσχρά τε καὶ κακὰ ἑκόντα ἐργάζεσθαι, ἀλλ’ εὖ ἴσασιν ὅτι πάντεσ οἱ τὰ αἰσχρὰ καὶ τὰ κακὰ ποιοῦντεσ ἄκοντεσ ποιοῦσιν· καὶ δὴ καὶ ὁ Σιμωνίδησ οὐχ ὃσ ἂν μὴ κακὰ ποιῇ ἑκών, τούτων φησὶν ἐπαινέτησ εἶναι, ἀλλὰ περὶ ἑαυτοῦ λέγει τοῦτο τὸ ἑκών.

ἡγεῖτο γὰρ ἄνδρα καλὸν κἀγαθὸν πολλάκισ αὑτὸν ἐπαναγκάζειν φίλον τινὶ γίγνεσθαι καὶ ἐπαινέτην φιλεῖν καὶ ἐπαινεῖν, οἱο͂ν ἀνδρὶ πολλάκισ συμβῆναι μητέρα ἢ πατέρα ἀλλόκοτον ἢ πατρίδα ἢ ἄλλο τι τῶν τοιούτων. τοὺσ μὲν οὖν πονηρούσ, ὅταν τοιοῦτόν τι αὐτοῖσ συμβῇ, ὥσπερ ἁσμένουσ ὁρᾶν καὶ ψέγοντασ ἐπιδεικνύναι καὶ κατηγορεῖν τὴν πονηρίαν τῶν γονέων ἢ πατρίδοσ, ἵνα αὐτοῖσ ἀμελοῦσιν αὐτῶν μὴ ἐγκαλῶσιν οἱ ἄνθρωποι μηδ’ ὀνειδίζωσιν ὅτι ἀμελοῦσιν, ὥστε ἔτι μᾶλλον ψέγειν τε αὐτοὺσ καὶ ἔχθρασ ἑκουσίουσ πρὸσ ταῖσ ἀναγκαίαισ προστίθεσθαι·

τοὺσ δ’ ἀγαθοὺσ ἐπικρύπτεσθαί τε καὶ ἐπαινεῖν ἀναγκάζεσθαι, καὶ ἄν τι ὀργισθῶσιν τοῖσ γονεῦσιν ἢ πατρίδι ἀδικηθέντεσ, αὐτοὺσ ἑαυτοὺσ παραμυθεῖσθαι καὶ διαλλάττεσθαι προσαναγκάζοντασ ἑαυτοὺσ φιλεῖν τοὺσ ἑαυτῶν καὶ ἐπαινεῖν.

πολλάκισ δὲ οἶμαι καὶ Σιμωνίδησ ἡγήσατο καὶ αὐτὸσ ἢ τύραννον ἢ ἄλλον τινὰ τῶν τοιούτων ἐπαινέσαι καὶ ἐγκωμιάσαι οὐχ ἑκών, ἀλλ’ ἀναγκαζόμενοσ. ταῦτα δὴ καὶ τῷ Πιττακῷ λέγει ὅτι ἐγώ, ὦ Πιττακέ, οὐ διὰ ταῦτά σε ψέγω, ὅτι εἰμὶ φιλόψογοσ, ἐπεὶ ‐ ἔμοιγ’ ἐξαρκεῖὃσ ἂν μὴ κακὸσ ᾖ μηδ’ ἄγαν ἀπάλαμνοσ, εἰ‐δώσ τ’ ὀνησίπολιν δίκαν ὑγιὴσ ἀνήρ· οὔ μιν ἐγὼμωμήσομαι ‐ οὐ γάρ εἰμι φιλόμωμοσ ‐ τῶν γὰρ ἠλιθίων ἀπείρων γενέθλα,πάντα τοι καλά, τοῖσί τ’ αἰσχρὰ μὴ μέμεικται.

οὐ τοῦτο λέγει, ὥσπερ ἂν εἰ ἔλεγε πάντα τοι λευκά, οἷσ μέλανα μὴ μέμεικται ‐ γελοῖον γὰρ ἂν εἰή πολλαχῇ ‐ ἀλλ’ ὅτι αὐτὸσ καὶ τὰ μέσα ἀποδέχεται ὥστε μὴ ψέγειν.

καὶ οὐ ζητῶ, ἔφη, πανάμωμον ἄνθρωπον, εὐρυεδοῦσ ὅσοι καρπὸν αἰνύμεθα χθονόσ, ἐπί θ’ ὑμῖν εὑρὼν ἀπαγγελέω· τῶν Μυτιληναίων, ὡσ πρὸσ Πιττακὸν λέγων τὸ πάντασ δὲ ἐπαίνημι καὶ φιλέω ἑκών ‐ ἐνταῦθα δεῖ ἐν τῷ ἑκών διαλαβεῖν λέγοντα ‐ ὅστισ ἑρ́δῃ μηδὲν αἰσχρόν, ἄκων δ’ ἔστιν οὓσ ἐγὼ ἐπαινῶ καὶ φιλῶ.

σὲ οὖν, καὶ εἰ μέσωσ ἔλεγεσ ἐπιεικῆ καὶ ἀληθῆ, ὦ Πιττακέ, οὐκ ἄν ποτε ἔψεγον· νῦν δὲ σφόδρα γὰρ καὶ περὶ τῶν μεγίστων ψευδόμενοσ δοκεῖσ ἀληθῆ λέγειν, διὰ ταῦτά σε ἐγὼ ψέγω.

ταῦτά μοι δοκεῖ, ὦ Πρόδικε καὶ Πρωταγόρα, ἦν δ’ ἐγώ, Σιμωνίδησ διανοούμενοσ πεποιηκέναι τοῦτο τὸ ᾆσμα. καὶ ὁ Ἱππίασ, εὖ μέν μοι δοκεῖσ, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, καὶ σὺ περὶ τοῦ ᾄσματοσ διεληλυθέναι·

ἐμοὶ λόγοσ περὶ αὐτοῦ εὖ ἔχων, ὃν ὑμῖν ἐπιδείξω, ἂν βούλησθε.

καὶ ὁ Ἀλκιβιάδησ, ναί, ἔφη, ὦ Ἱππία, εἰσ αὖθίσ γε·

νῦν δὲ δίκαιόν ἐστιν ἃ ὡμολογησάτην πρὸσ ἀλλήλω Πρωταγόρασ καὶ Σωκράτησ, Πρωταγόρασ μὲν εἰ ἔτι βούλεται ἐρωτᾶν, ἀποκρίνεσθαι Σωκράτη, εἰ δὲ δὴ βούλεται Σωκράτει ἀποκρίνεσθαι, ἐρωτᾶν τὸν ἕτερον. καὶ ἐγὼ εἶπον·

Ἐπιτρέπω μὲν ἔγωγε Πρωταγόρᾳ ὁπότερον αὐτῷ ἥδιον· εἰ δὲ βούλεται, περὶ μὲν ᾀσμάτων τε καὶ ἐπῶν ἐάσωμεν, περὶ δὲ ὧν τὸ πρῶτον ἐγώ σε ἠρώτησα, ὦ Πρωταγόρα, ἡδέωσ ἂν ἐπὶ τέλοσ ἔλθοιμι μετὰ σοῦ σκοπούμενοσ. καὶ γὰρ δοκεῖ μοι τὸ περὶ ποιήσεωσ διαλέγεσθαι ὁμοιότατον εἶναι τοῖσ συμποσίοισ τοῖσ τῶν φαύλων καὶ ἀγοραίων ἀνθρώπων.

καὶ γὰρ οὗτοι, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ἀλλήλοισ δι’ ἑαυτῶν συνεῖναι ἐν τῷ πότῳ μηδὲ διὰ τῆσ ἑαυτῶν φωνῆσ καὶ τῶν λόγων τῶν ἑαυτῶν ὑπὸ ἀπαιδευσίασ, τιμίασ ποιοῦσι τὰσ αὐλητρίδασ, πολλοῦ μισθούμενοι ἀλλοτρίαν φωνὴν τὴν τῶν αὐλῶν, καὶ διὰ τῆσ ἐκείνων φωνῆσ ἀλλήλοισ σύνεισιν· ὅπου δὲ καλοὶ κἀγαθοὶ συμπόται καὶ πεπαιδευμένοι εἰσίν, οὐκ ἂν ἴδοισ οὔτ’ αὐλητρίδασ οὔτε ὀρχηστρίδασ οὔτε ψαλτρίασ, ἀλλὰ αὐτοὺσ αὑτοῖσ ἱκανοὺσ ὄντασ συνεῖναι ἄνευ τῶν λήρων τε καὶ παιδιῶν τούτων διὰ τῆσ αὑτῶν φωνῆσ, λέγοντάσ τε καὶ ἀκούοντασ ἐν μέρει ἑαυτῶν κοσμίωσ, κἂν πάνυ πολὺν οἶνον πίωσιν.

οὕτω δὲ καὶ αἱ τοιαίδε συνουσίαι, ἐὰν μὲν λάβωνται ἀνδρῶν οἱοῖ́περ ἡμῶν οἱ πολλοί φασιν εἶναι, οὐδὲν δέονται ἀλλοτρίασ φωνῆσ οὐδὲ ποιητῶν, οὓσ οὔτε ἀνερέσθαι οἱο͂́ν τ’ ἐστὶν περὶ ὧν λέγουσιν, ἐπαγόμενοί τε αὐτοὺσ οἱ πολλοὶ ἐν τοῖσ λόγοισ οἱ μὲν ταῦτά φασιν τὸν ποιητὴν νοεῖν, οἱ δ’ ἕτερα, περὶ πράγματοσ διαλεγόμενοι ὃ ἀδυνατοῦσι ἐξελέγξαι·

ἀλλὰ τὰσ μὲν τοιαύτασ συνουσίασ ἐῶσιν χαίρειν, αὐτοὶ δ’ ἑαυτοῖσ σύνεισιν δι’ ἑαυτῶν, ἐν τοῖσ ἑαυτῶν λόγοισ πεῖραν ἀλλήλων λαμβάνοντεσ καὶ διδόντεσ. τοὺσ τοιούτουσ μοι δοκεῖ χρῆναι μᾶλλον μιμεῖσθαι ἐμέ τε καὶ σέ, καταθεμένουσ τοὺσ ποιητὰσ αὐτοὺσ δι’ ἡμῶν αὐτῶν πρὸσ ἀλλήλουσ τοὺσ λόγουσ ποιεῖσθαι, τῆσ ἀληθείασ καὶ ἡμῶν αὐτῶν πεῖραν λαμβάνοντασ·

κἂν μὲν βούλῃ ἔτι ἐρωτᾶν, ἕτοιμόσ εἰμί σοι παρέχειν ἀποκρινόμενοσ· ἐὰν δὲ βούλῃ, σὺ ἐμοὶ παράσχεσ, περὶ ὧν μεταξὺ ἐπαυσάμεθα διεξιόντεσ, τούτοισ τέλοσ ἐπιθεῖναι. λέγοντοσ οὖν ἐμοῦ ταῦτα καὶ τοιαῦτα ἄλλα οὐδὲν ἀπεσάφει ὁ Πρωταγόρασ ὁπότερα ποιήσοι.

εἶπεν οὖν ὁ Ἀλκιβιάδησ πρὸσ τὸν Καλλίαν βλέψασ, ὦ Καλλία, δοκεῖ σοι, ἔφη, καὶ νῦν καλῶσ Πρωταγόρασ ποιεῖν, οὐκ ἐθέλων εἴτε δώσει λόγον εἴτε μὴ διασαφεῖν; ἐμοὶ γὰρ οὐ δοκεῖ· ἀλλ’ ἤτοι διαλεγέσθω ἢ εἰπέτω ὅτι οὐκ ἐθέλει διαλέγεσθαι, ἵνα τούτῳ μὲν ταῦτα συνειδῶμεν, Σωκράτησ δὲ ἄλλῳ τῳ διαλέγηται ἢ ἄλλοσ ὅστισ ἂν βούληται ἄλλῳ. καὶ ὁ Πρωταγόρασ αἰσχυνθείσ, ὥσ γέ μοι ἔδοξεν, τοῦ τε Ἀλκιβιάδου ταῦτα λέγοντοσ καὶ τοῦ Καλλίου δεομένου καὶ τῶν ἄλλων σχεδόν τι τῶν παρόντων, μόγισ προυτράπετο εἰσ τὸ διαλέγεσθαι καὶ ἐκέλευεν ἐρωτᾶν αὑτὸν ὡσ ἀποκρινούμενοσ.

εἶπον δὴ ἐγώ·

ὦ Πρωταγόρα, μὴ οἰού διαλέγεσθαί μέ σοι ἄλλο τι βουλόμενον ἢ ἃ αὐτὸσ ἀπορῶ ἑκάστοτε, ταῦτα διασκέψασθαι. ἡγοῦμαι γὰρ πάνυ λέγειν τι τὸν Ὅμηρον τὸ ‐ σύν τε δύ’ ἐρχομένω, καί τε πρὸ ὃ τοῦ ἐνόησεν. εὐπορώτεροι γάρ πωσ ἅπαντέσ ἐσμεν οἱ ἄνθρωποι πρὸσ ἅπαν ἔργον καὶ λόγον καὶ διανόημα·

"μοῦνοσ δ’ εἴπερ τε νοήσῃ," αὐτίκα περιιὼν ζητεῖ ὅτῳ ἐπιδείξηται καὶ μεθ’ ὅτου βεβαιώσηται, ἑώσ ἂν ἐντύχῃ. ὥσπερ καὶ ἐγὼ ἕνεκα τούτου σοὶ ἡδέωσ διαλέγομαι μᾶλλον ἢ ἄλλῳ τινί, ἡγούμενόσ σε βέλτιστ’ ἂν ἐπισκέψασθαι καὶ περὶ τῶν ἄλλων περὶ ὧν εἰκὸσ σκοπεῖσθαι τὸν ἐπιεικῆ, καὶ δὴ καὶ περὶ ἀρετῆσ. τίνα γὰρ ἄλλον ἢ σέ; ὅσ γε οὐ μόνον αὐτὸσ οἰεί καλὸσ κἀγαθὸσ εἶναι, ὥσπερ τινὲσ ἄλλοι αὐτοὶ μὲν ἐπιεικεῖσ εἰσιν, ἄλλουσ δὲ οὐ δύνανται ποιεῖν·

σὺ δὲ καὶ αὐτὸσ ἀγαθὸσ εἶ καὶ ἄλλουσ οἱο͂́σ τ’ εἶ ποιεῖν ἀγαθούσ, καὶ οὕτω πεπίστευκασ σαυτῷ, ὥστε καὶ ἄλλων ταύτην τὴν τέχνην ἀποκρυπτομένων σύ γ’ ἀναφανδὸν σεαυτὸν ὑποκηρυξάμενοσ εἰσ πάντασ τοὺσ Ἕλληνασ, σοφιστὴν ἐπονομάσασ σεαυτόν, ἀπέφηνασ παιδεύσεωσ καὶ ἀρετῆσ διδάσκαλον, πρῶτοσ τούτου μισθὸν ἀξιώσασ ἄρνυσθαι. πῶσ οὖν οὐ σὲ χρῆν παρακαλεῖν ἐπὶ τὴν τούτων σκέψιν καὶ ἐρωτᾶν καὶ ἀνακοινοῦσθαι;

οὐκ ἔσθ’ ὅπωσ οὔ. καὶ νῦν δὴ ἐγὼ ἐκεῖνα, ἅπερ τὸ πρῶτον ἠρώτων περὶ τούτων, πάλιν ἐπιθυμῶ ἐξ ἀρχῆσ τὰ μὲν ἀναμνησθῆναι παρὰ σοῦ, τὰ δὲ συνδιασκέψασθαι. ἦν δέ, ὡσ ἐγᾦμαι, τὸ ἐρώτημα τόδε· σοφία καὶ σωφροσύνη καὶ ἀνδρεία καὶ δικαιοσύνη καὶ ὁσιότησ, πότερον ταῦτα, πέντε ὄντα ὀνόματα, ἐπὶ ἑνὶ πράγματί ἐστιν, ἢ ἑκάστῳ τῶν ὀνομάτων τούτων ὑπόκειταί τισ ἴδιοσ οὐσία καὶ πρᾶγμα ἔχον ἑαυτοῦ δύναμιν ἕκαστον, οὐκ ὂν οἱο͂ν τὸ ἕτερον αὐτῶν τὸ ἕτερον;

ἔφησθα οὖν σὺ οὐκ ὀνόματα ἐπὶ ἑνὶ εἶναι, ἀλλὰ ἕκαστον ἰδίῳ πράγματι τῶν ὀνομάτων τούτων ἐπικεῖσθαι, πάντα δὲ ταῦτα μόρια εἶναι ἀρετῆσ, οὐχ ὡσ τὰ τοῦ χρυσοῦ μόρια ὅμοιά ἐστιν ἀλλήλοισ καὶ τῷ ὅλῳ οὗ μόριά ἐστιν, ἀλλ’ ὡσ τὰ τοῦ προσώπου μόρια καὶ τῷ ὅλῳ οὗ μόριά ἐστιν καὶ ἀλλήλοισ ἀνόμοια, ἰδίαν ἕκαστα δύναμιν ἔχοντα. ταῦτα εἰ μέν σοι δοκεῖ ἔτι ὥσπερ τότε, φάθι·

εἰ δὲ ἄλλωσ πωσ, τοῦτο διόρισαι, ὡσ ἔγωγε οὐδέν σοι ὑπόλογον τίθεμαι, ἐάν πῃ ἄλλῃ νῦν φήσῃσ· μου ταῦτα ἔλεγεσ.

ἀλλ’ ἐγώ σοι, ἔφη, λέγω, ὦ Σώκρατεσ, ὅτι ταῦτα πάντα μόρια μέν ἐστιν ἀρετῆσ, καὶ τὰ μὲν τέτταρα αὐτῶν ἐπιεικῶσ παραπλήσια ἀλλήλοισ ἐστίν, ἡ δὲ ἀνδρεία πάνυ πολὺ διαφέρον πάντων τούτων.

ὧδε δὲ γνώσῃ ὅτι ἐγὼ ἀληθῆ λέγω· εὑρήσεισ γὰρ πολλοὺσ τῶν ἀνθρώπων ἀδικωτάτουσ μὲν ὄντασ καὶ ἀνοσιωτάτουσ καὶ ἀκολαστοτάτουσ καὶ ἀμαθεστάτουσ, ἀνδρειοτάτουσ δὲ διαφερόντωσ. ἔχε δή, ἔφην ἐγώ·

ἄξιον γάρ τοι ἐπισκέψασθαι ὃ λέγεισ. πότερον τοὺσ ἀνδρείουσ θαρραλέουσ λέγεισ ἢ ἄλλο τι; καὶ ἴτασ γε, ἔφη, ἐφ’ ἃ οἱ πολλοὶ φοβοῦνται ἰέναι. φέρε δή, τὴν ἀρετὴν καλόν τι φῂσ εἶναι, καὶ ὡσ καλοῦ ὄντοσ αὐτοῦ σὺ διδάσκαλον σαυτὸν παρέχεισ; κάλλιστον μὲν οὖν, ἔφη, εἰ μὴ μαίνομαί γε. πότερον οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, τὸ μέν τι αὐτοῦ αἰσχρόν, τὸ δέ τι καλόν, ἢ ὅλον καλόν; ὅλον που καλὸν ὡσ οἱο͂́ν τε μάλιστα. οἶσθα οὖν τίνεσ εἰσ τὰ φρέατα κολυμβῶσιν θαρραλέωσ; ἔγωγε, ὅτι οἱ κολυμβηταί.

πότερον διότι ἐπίστανται ἢ δι’ ἄλλο τι; ὅτι ἐπίστανται. τίνεσ δὲ ἀπὸ τῶν ἵππων πολεμεῖν θαρραλέοι εἰσίν; πότερον οἱ ἱππικοὶ ἢ οἱ ἄφιπποι; οἱ ἱππικοί. τίνεσ δὲ πέλτασ ἔχοντεσ; οἱ πελταστικοὶ ἢ οἱ μή; οἱ πελταστικοί. καὶ τὰ ἄλλα γε πάντα, εἰ τοῦτο ζητεῖσ, ἔφη, οἱ ἐπιστήμονεσ τῶν μὴ ἐπισταμένων θαρραλεώτεροί εἰσιν, καὶ αὐτοὶ ἑαυτῶν ἐπειδὰν μάθωσιν ἢ πρὶν μαθεῖν. ἤδη δέ τινασ ἑώρακασ, ἔφην, πάντων τούτων ἀνεπιστήμονασ ὄντασ, θαρροῦντασ δὲ πρὸσ ἕκαστα τούτων; ἔγωγε, ἦ δ’ ὅσ, καὶ λίαν γε θαρροῦντασ.

οὐκοῦν οἱ θαρραλέοι οὗτοι καὶ ἀνδρεῖοί εἰσιν; αἰσχρὸν μεντἄν, ἔφη, εἰή ἡ ἀνδρεία· ἐπεὶ οὗτοί γε μαινόμενοί εἰσιν. πῶσ οὖν, ἔφην ἐγώ, λέγεισ τοὺσ ἀνδρείουσ; οὐχὶ τοὺσ θαρραλέουσ εἶναι; καὶ νῦν γ’, ἔφη. οὐκοῦν οὗτοι, ἦν δ’ ἐγώ, οἱ οὕτω θαρραλέοι ὄντεσ οὐκ ἀνδρεῖοι ἀλλὰ μαινόμενοι φαίνονται;

καὶ ἐκεῖ αὖ οἱ σοφώτατοι οὗτοι καὶ θαρραλεώτατοί εἰσιν, θαρραλεώτατοι δὲ ὄντεσ ἀνδρειότατοι; καὶ κατὰ τοῦτον τὸν λόγον ἡ σοφία ἂν ἀνδρεία εἰή; οὐ καλῶσ, ἔφη, μνημονεύεισ, ὦ Σώκρατεσ, ἃ ἔλεγόν τε καὶ ἀπεκρινόμην σοι.

ἔγωγε ἐρωτηθεὶσ ὑπὸ σοῦ εἰ οἱ ἀνδρεῖοι θαρραλέοι εἰσίν, ὡμολόγησα· εἰ δὲ καὶ οἱ θαρραλέοι ἀνδρεῖοι, οὐκ ἠρωτήθην ‐ εἰ γάρ με τότε ἤρου, εἶπον ἂν ὅτι οὐ πάντεσ ‐ τοὺσ δὲ ἀνδρείουσ ὡσ οὐ θαρραλέοι εἰσίν, τὸ ἐμὸν ὁμολόγημα οὐδαμοῦ ἐπέδειξασ ὡσ οὐκ ὀρθῶσ ὡμολόγησα. ἔπειτα τοὺσ ἐπισταμένουσ αὐτοὺσ ἑαυτῶν θαρραλεωτέρουσ ὄντασ ἀποφαίνεισ καὶ μὴ ἐπισταμένων ἄλλων, καὶ ἐν τούτῳ οἰεί τὴν ἀνδρείαν καὶ τὴν σοφίαν ταὐτὸν εἶναι·

τούτῳ δὲ τῷ τρόπῳ μετιὼν καὶ τὴν ἰσχὺν οἰηθείησ ἂν εἶναι σοφίαν. πρῶτον μὲν γὰρ εἰ οὕτω μετιὼν ἔροιό με εἰ οἱ ἰσχυροὶ δυνατοί εἰσιν, φαίην ἄν· ἔπειτα, εἰ οἱ ἐπιστάμενοι παλαίειν δυνατώτεροί εἰσιν τῶν μὴ ἐπισταμένων παλαίειν καὶ αὐτοὶ αὑτῶν ἐπειδὰν μάθωσιν ἢ πρὶν μαθεῖν, φαίην ἄν·

ταῦτα δὲ ἐμοῦ ὁμολογήσαντοσ ἐξείη ἄν σοι, χρωμένῳ τοῖσ αὐτοῖσ τεκμηρίοισ τούτοισ, λέγειν ὡσ κατὰ τὴν ἐμὴν ὁμολογίαν ἡ σοφία ἐστὶν ἰσχύσ. ἐγὼ δὲ οὐδαμοῦ οὐδ’ ἐνταῦθα ὁμολογῶ τοὺσ δυνατοὺσ ἰσχυροὺσ εἶναι, τοὺσ μέντοι ἰσχυροὺσ δυνατούσ· οὐ γὰρ ταὐτὸν εἶναι δύναμίν τε καὶ ἰσχύν, ἀλλὰ τὸ μὲν καὶ ἀπὸ ἐπιστήμησ γίγνεσθαι, τὴν δύναμιν, καὶ ἀπὸ μανίασ γε καὶ θυμοῦ, ἰσχὺν δὲ ἀπὸ φύσεωσ καὶ εὐτροφίασ τῶν σωμάτων.

οὕτω δὲ κἀκεῖ οὐ ταὐτὸν εἶναι θάρσοσ τε καὶ ἀνδρείαν· ὥστε συμβαίνει τοὺσ μὲν ἀνδρείουσ θαρραλέουσ εἶναι, μὴ μέντοι τούσ γε θαρραλέουσ ἀνδρείουσ πάντασ· ἀπὸ θυμοῦ γε καὶ ἀπὸ μανίασ, ὥσπερ ἡ δύναμισ, ἀνδρεία δὲ ἀπὸ φύσεωσ καὶ εὐτροφίασ τῶν ψυχῶν γίγνεται.

λέγεισ δέ τινασ, ἔφην, ὦ Πρωταγόρα, τῶν ἀνθρώπων εὖ ζῆν, τοὺσ δὲ κακῶσ;

ἔφη. ἆρ’ οὖν δοκεῖ σοι ἄνθρωποσ ἂν εὖ ζῆν, εἰ ἀνιώμενόσ τε καὶ ὀδυνώμενοσ ζῴη; οὐκ ἔφη. τί δ’ εἰ ἡδέωσ βιοὺσ τὸν βίον τελευτήσειεν; οὐκ εὖ ἄν σοι δοκεῖ οὕτωσ βεβιωκέναι; ἔμοιγ’, ἔφη. τὸ μὲν ἄρα ἡδέωσ ζῆν ἀγαθόν, τὸ δ’ ἀηδῶσ κακόν. εἴπερ τοῖσ καλοῖσ γ’, ἔφη, ζῴη ἡδόμενοσ. τί δή, ὦ Πρωταγόρα;

μὴ καὶ σύ, ὥσπερ οἱ πολλοί, ἡδέ’ ἄττα καλεῖσ κακὰ καὶ ἀνιαρὰ ἀγαθά; ἐγὼ γὰρ λέγω, καθ’ ὃ ἡδέα ἐστίν, ἆρα κατὰ τοῦτο οὐκ ἀγαθά, μὴ εἴ τι ἀπ’ αὐτῶν ἀποβήσεται ἄλλο; καὶ αὖθισ αὖ τὰ ἀνιαρὰ ὡσαύτωσ οὕτωσ οὐ καθ’ ὅσον ἀνιαρά, κακά; οὐκ οἶδα, ὦ Σώκρατεσ, ἔφη, ἁπλῶσ οὕτωσ, ὡσ σὺ ἐρωτᾷσ, εἰ ἐμοὶ ἀποκριτέον ἐστὶν ὡσ τὰ ἡδέα τε ἀγαθά ἐστιν ἅπαντα καὶ τὰ ἀνιαρὰ κακά· ἀλλά μοι δοκεῖ οὐ μόνον πρὸσ τὴν νῦν ἀπόκρισιν ἐμοὶ ἀσφαλέστερον εἶναι ἀποκρίνασθαι, ἀλλὰ καὶ πρὸσ πάντα τὸν ἄλλον βίον τὸν ἐμόν, ὅτι ἔστι μὲν ἃ τῶν ἡδέων οὐκ ἔστιν ἀγαθά, ἔστι δ’ αὖ καὶ ἃ τῶν ἀνιαρῶν οὐκ ἔστι κακά, ἔστι δ’ ἃ ἔστι, καὶ τρίτον ἃ οὐδέτερα, οὔτε κακὰ οὔτ’ ἀγαθά.

ἡδέα δὲ καλεῖσ, ἦν δ’ ἐγώ, οὐ τὰ ἡδονῆσ μετέχοντα ἢ ποιοῦντα ἡδονήν; πάνυ γ’, ἔφη.

τοῦτο τοίνυν λέγω, καθ’ ὅσον ἡδέα ἐστίν, εἰ οὐκ ἀγαθά, τὴν ἡδονὴν αὐτὴν ἐρωτῶν εἰ οὐκ ἀγαθόν ἐστιν. ὥσπερ σὺ λέγεισ, ἔφη, ἑκάστοτε, ὦ Σώκρατεσ, σκοπώμεθα αὐτό, καὶ ἐὰν μὲν πρὸσ λόγον δοκῇ εἶναι τὸ σκέμμα καὶ τὸ αὐτὸ φαίνηται ἡδύ τε καὶ ἀγαθόν, συγχωρησόμεθα· εἰ δὲ μή, τότε ἤδη ἀμφισβητήσομεν. πότερον οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, σὺ βούλει ἡγεμονεύειν τῆσ σκέψεωσ, ἢ ἐγὼ ἡγῶμαι;

δίκαιοσ, ἔφη, σὺ ἡγεῖσθαι·

σὺ γὰρ καὶ κατάρχεισ τοῦ λόγου. ἆρ’ οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, τῇδέ πῃ καταφανὲσ ἂν ἡμῖν γένοιτο;

ὥσπερ εἴ τισ ἄνθρωπον σκοπῶν ἐκ τοῦ εἴδουσ ἢ πρὸσ ὑγίειαν ἢ πρὸσ ἄλλο τι τῶν τοῦ σώματοσ ἔργων, ἰδὼν τὸ πρόσωπον καὶ τὰσ χεῖρασ ἄκρασ εἴποι· "ἴθι δή μοι ἀποκαλύψασ καὶ τὰ στήθη καὶ τὸ μετάφρενον ἐπίδειξον, ἵνα ἐπισκέψωμαι σαφέστερον," καὶ ἐγὼ τοιοῦτόν τι ποθῶ πρὸσ τὴν σκέψιν· θεασάμενοσ ὅτι οὕτωσ ἔχεισ πρὸσ τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ ἡδὺ ὡσ φῄσ, δέομαι τοιοῦτόν τι εἰπεῖν· ἴθι δή μοι, ὦ Πρωταγόρα, καὶ τόδε τῆσ διανοίασ ἀποκάλυψον· πῶσ ἔχεισ πρὸσ ἐπιστήμην;

πότερον καὶ τοῦτό σοι δοκεῖ ὥσπερ τοῖσ πολλοῖσ ἀνθρώποισ, ἢ ἄλλωσ; δοκεῖ δὲ τοῖσ πολλοῖσ περὶ ἐπιστήμησ τοιοῦτόν τι, οὐκ ἰσχυρὸν οὐδ’ ἡγεμονικὸν οὐδ’ ἀρχικὸν εἶναι· οὐδὲ ὡσ περὶ τοιούτου αὐτοῦ ὄντοσ διανοοῦνται, ἀλλ’ ἐνούσησ πολλάκισ ἀνθρώπῳ ἐπιστήμησ οὐ τὴν ἐπιστήμην αὐτοῦ ἄρχειν ἀλλ’ ἄλλο τι, τοτὲ μὲν θυμόν, τοτὲ δὲ ἡδονήν, τοτὲ δὲ λύπην, ἐνίοτε δὲ ἔρωτα, πολλάκισ δὲ φόβον, ἀτεχνῶσ διανοούμενοι περὶ τῆσ ἐπιστήμησ ὥσπερ περὶ ἀνδραπόδου, περιελκομένησ ὑπὸ τῶν ἄλλων ἁπάντων. ἆρ’ οὖν καὶ σοὶ τοιοῦτόν τι περὶ αὐτῆσ δοκεῖ, ἢ καλόν τε εἶναι ἡ ἐπιστήμη καὶ οἱο͂ν ἄρχειν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ ἐάνπερ γιγνώσκῃ τισ τἀγαθὰ καὶ τὰ κακά, μὴ ἂν κρατηθῆναι ὑπὸ μηδενὸσ ὥστε ἄλλ’ ἄττα πράττειν ἢ ἃν ἐπιστήμη κελεύῃ, ἀλλ’ ἱκανὴν εἶναι τὴν φρόνησιν βοηθεῖν τῷ ἀνθρώπῳ;

εἴπερ τῳ ἄλλῳ, αἰσχρόν ἐστι καὶ ἐμοὶ σοφίαν καὶ ἐπιστήμην μὴ οὐχὶ πάντων κράτιστον φάναι εἶναι τῶν ἀνθρωπείων πραγμάτων.

καλῶσ γε, ἔφην ἐγώ, σὺ λέγων καὶ ἀληθῆ.

οἶσθα οὖν ὅτι οἱ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων ἐμοί τε καὶ σοὶ οὐ πείθονται, ἀλλὰ πολλούσ φασι γιγνώσκοντασ τὰ βέλτιστα οὐκ ἐθέλειν πράττειν, ἐξὸν αὐτοῖσ, ἀλλὰ ἄλλα πράττειν· ἡττωμένουσ ἢ λύπησ ἢ ὧν νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον ὑπό τινοσ τούτων κρατουμένουσ ταῦτα ποιεῖν τοὺσ ποιοῦντασ.

πολλὰ γὰρ οἶμαι, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, καὶ ἄλλα οὐκ ὀρθῶσ λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι.

ἴθι δὴ μετ’ ἐμοῦ ἐπιχείρησον πείθειν τοὺσ ἀνθρώπουσ καὶ διδάσκειν ὅ ἐστιν αὐτοῖσ τοῦτο τὸ πάθοσ, ὅ φασιν ὑπὸ τῶν ἡδονῶν ἡττᾶσθαι καὶ οὐ πράττειν διὰ ταῦτα τὰ βέλτιστα, ἐπεὶ γιγνώσκειν γε αὐτά.

ἴσωσ γὰρ ἂν λεγόντων ἡμῶν ὅτι οὐκ ὀρθῶσ λέγετε, ὦ ἄνθρωποι, ἀλλὰ ψεύδεσθε, ἔροιντ’ ἂν ἡμᾶσ· "ὦ Πρωταγόρα τε καὶ Σώκρατεσ, εἰ μὴ ἔστιν τοῦτο τὸ πάθημα ἡδονῆσ ἡττᾶσθαι, ἀλλὰ τί ποτ’ ἐστίν, καὶ τί ὑμεῖσ αὐτό φατε εἶναι;

εἴπατον ἡμῖν. τί δέ, ὦ Σώκρατεσ, δεῖ ἡμᾶσ σκοπεῖσθαι τὴν τῶν πολλῶν δόξαν ἀνθρώπων, οἳ ὅτι ἂν τύχωσι τοῦτο λέγουσιν;

οἶμαι, ἦν δ’ ἐγώ, εἶναί τι ἡμῖν τοῦτο πρὸσ τὸ ἐξευρεῖν περὶ ἀνδρείασ, πρὸσ τἆλλα μόρια τὰ τῆσ ἀρετῆσ πῶσ ποτ’ ἔχει.

εἰ οὖν σοι δοκεῖ ἐμμένειν οἷσ ἄρτι ἔδοξεν ἡμῖν, ἐμὲ ἡγήσασθαι ᾗ οἶμαι ἂν ἔγωγε κάλλιστα φανερὸν γενέσθαι, ἕπου· εἰ δὲ μὴ βούλει, εἴ σοι φίλον, ἐῶ χαίρειν. ἀλλ’, ἔφη, ὀρθῶσ λέγεισ·

καὶ πέραινε ὥσπερ ἤρξω. πάλιν τοίνυν, ἔφην ἐγώ, εἰ ἔροιντο ἡμᾶσ·

"τί οὖν φατε τοῦτο εἶναι, ὃ ἡμεῖσ ἥττω εἶναι τῶν ἡδονῶν ἐλέγομεν; εἴποιμ’ ἂν ἔγωγε πρὸσ αὐτοὺσ ὡδί· Ἀκούετε δή· πειρασόμεθα γὰρ ὑμῖν ἐγώ τε καὶ Πρωταγόρασ φράσαι. ἄλλο τι γάρ, ὦ ἄνθρωποι, φατὲ ὑμῖν τοῦτο γίγνεσθαι ἐν τοῖσδε, οἱο͂ν πολλάκισ ὑπὸ σίτων καὶ ποτῶν καὶ ἀφροδισίων κρατούμενοι ἡδέων ὄντων, γιγνώσκοντεσ ὅτι πονηρά ἐστιν, ὅμωσ αὐτὰ πράττειν; φαῖεν ἄν. οὐκοῦν ἐροίμεθ’ ἂν αὐτοὺσ ἐγώ τε καὶ σὺ πάλιν· Πονηρὰ δὲ αὐτὰ πῇ φατε εἶναι; πότερον ὅτι τὴν ἡδονὴν ταύτην ἐν τῷ παραχρῆμα παρέχει καὶ ἡδύ ἐστιν ἕκαστον αὐτῶν, ἢ ὅτι εἰσ τὸν ὕστερον χρόνον νόσουσ τε ποιεῖ καὶ πενίασ καὶ ἄλλα τοιαῦτα πολλὰ παρασκευάζει;

ἢ κἂν εἴ τι τούτων εἰσ τὸ ὕστερον μηδὲν παρασκευάζει, χαίρειν δὲ μόνον ποιεῖ, ὅμωσ δ’ ἂν κακὰ ἦν, ὅτι μαθόντα χαίρειν ποιεῖ καὶ ὁπῃοῦν; ἆρ’ οἰόμεθ’ ἂν αὐτούσ, ὦ Πρωταγόρα, ἄλλο τι ἀποκρίνασθαι ἢ ὅτι οὐ κατὰ τὴν αὐτῆσ τῆσ ἡδονῆσ τῆσ παραχρῆμα ἐργασίαν κακά ἐστιν, ἀλλὰ διὰ τὰ ὕστερον γιγνόμενα, νόσουσ τε καὶ τἆλλα. ἐγὼ μὲν οἶμαι, ἔφη ὁ Πρωταγόρασ, τοὺσ πολλοὺσ ἂν ταῦτα ἀποκρίνασθαι.

οὐκοῦν νόσουσ ποιοῦντα ἀνίασ ποιεῖ, καὶ πενίασ ποιοῦντα ἀνίασ ποιεῖ; Ὁμολογοῖεν ἄν, ὡσ ἐγᾦμαι. συνέφη ὁ Πρωταγόρασ. οὐκοῦν φαίνεται, ὦ ἄνθρωποι, ὑμῖν, ὥσ φαμεν ἐγώ τε καὶ Πρωταγόρασ, δι’ οὐδὲν ἄλλο ταῦτα κακὰ ὄντα ἢ διότι εἰσ ἀνίασ τε ἀποτελευτᾷ καὶ ἄλλων ἡδονῶν ἀποστερεῖ; Ὁμολογοῖεν ἄν;

συνεδόκει ἡμῖν ἀμφοῖν. οὐκοῦν πάλιν ἂν αὐτοὺσ τὸ ἐναντίον εἰ ἐροίμεθα· ὦ ἄνθρωποι οἱ λέγοντεσ αὖ ἀγαθὰ ἀνιαρὰ εἶναι, ἆρα οὐ τὰ τοιάδε λέγετε, οἱο͂ν τά τε γυμνάσια καὶ τὰσ στρατείασ καὶ τὰσ ὑπὸ τῶν ἰατρῶν θεραπείασ τὰσ διὰ καύσεών τε καὶ τομῶν καὶ φαρμακειῶν καὶ λιμοκτονιῶν γιγνομένασ, ὅτι ταῦτα ἀγαθὰ μέν ἐστιν, ἀνιαρὰ δέ; φαῖεν ἄν; συνεδόκει. πότερον οὖν κατὰ τόδε ἀγαθὰ αὐτὰ καλεῖτε, ὅτι ἐν τῷ παραχρῆμα ὀδύνασ τὰσ ἐσχάτασ παρέχει καὶ ἀλγηδόνασ, ἢ ὅτι εἰσ τὸν ὕστερον χρόνον ὑγίειαί τε ἀπ’ αὐτῶν γίγνονται καὶ εὐεξίαι τῶν σωμάτων καὶ τῶν πόλεων σωτηρίαι καὶ ἄλλων ἀρχαὶ καὶ πλοῦτοι; φαῖεν ἄν, ὡσ ἐγᾦμαι.

συνεδόκει. ταῦτα δὲ ἀγαθά ἐστι δι’ ἄλλο τι ἢ ὅτι εἰσ ἡδονὰσ ἀποτελευτᾷ καὶ λυπῶν ἀπαλλαγάσ τε καὶ ἀποτροπάσ; ἢ ἔχετέ τι ἄλλο τέλοσ λέγειν, εἰσ ὃ ἀποβλέψαντεσ αὐτὰ ἀγαθὰ καλεῖτε, ἀλλ’ <ἢ> ἡδονάσ τε καὶ λύπασ; οὐκ ἂν φαῖεν, ὡσ ἐγᾦμαι.

οὐδ’ ἐμοὶ δοκεῖ, ἔφη ὁ Πρωταγόρασ. οὐκοῦν τὴν μὲν ἡδονὴν διώκετε ὡσ ἀγαθὸν ὄν, τὴν δὲ λύπην φεύγετε ὡσ κακόν; συνεδόκει. τοῦτ’ ἄρα ἡγεῖσθ’ εἶναι κακόν, τὴν λύπην, καὶ ἀγαθὸν τὴν ἡδονήν, ἐπεὶ καὶ αὐτὸ τὸ χαίρειν τότε λέγετε κακὸν εἶναι, ὅταν μειζόνων ἡδονῶν ἀποστερῇ ἢ ὅσασ αὐτὸ ἔχει, ἢ λύπασ μείζουσ παρασκευάζῃ τῶν ἐν αὐτῷ ἡδονῶν· ἐπεὶ εἰ κατ’ ἄλλο τι αὐτὸ τὸ χαίρειν κακὸν καλεῖτε καὶ εἰσ ἄλλο τι τέλοσ ἀποβλέψαντεσ, ἔχοιτε ἂν καὶ ἡμῖν εἰπεῖν·

ἀλλ’ οὐχ ἕξετε. οὐδ’ ἐμοὶ δοκοῦσιν, ἔφη ὁ Πρωταγόρασ. ἄλλο τι οὖν πάλιν καὶ περὶ αὐτοῦ τοῦ λυπεῖσθαι ὁ αὐτὸσ τρόποσ; τότε καλεῖτε αὐτὸ τὸ λυπεῖσθαι ἀγαθόν, ὅταν ἢ μείζουσ λύπασ τῶν ἐν αὐτῷ οὐσῶν ἀπαλλάττῃ ἢ μείζουσ ἡδονὰσ τῶν λυπῶν παρασκευάζῃ; ἐπεὶ εἰ πρὸσ ἄλλο τι τέλοσ ἀποβλέπετε, ὅταν καλῆτε αὐτὸ τὸ λυπεῖσθαι ἀγαθόν, ἢ πρὸσ ὃ ἐγὼ λέγω, ἔχετε ἡμῖν εἰπεῖν· ἀλλ’ οὐχ ἕξετε.

ἀληθῆ, ἔφη, λέγεισ, ὁ Πρωταγόρασ. πάλιν τοίνυν, ἔφην ἐγώ, εἴ με ἀνέροισθε, ὦ ἄνθρωποι, "τίνοσ οὖν δήποτε ἕνεκα πολλὰ περὶ τούτου λέγεισ καὶ πολλαχῇ;

Συγγιγνώσκετέ μοι, φαίην ἂν ἔγωγε. πρῶτον μὲν γὰρ οὐ ῥᾴδιον ἀποδεῖξαι τί ἐστίν ποτε τοῦτο ὃ ὑμεῖσ καλεῖτε τῶν ἡδονῶν ἥττω εἶναι· ἔπειτα ἐν τούτῳ εἰσὶν πᾶσαι αἱ ἀποδείξεισ. ἀλλ’ ἔτι καὶ νῦν ἀναθέσθαι ἔξεστιν, εἴ πῃ ἔχετε ἄλλο τι φάναι εἶναι τὸ ἀγαθὸν ἢ τὴν ἡδονήν, ἢ τὸ κακὸν ἄλλο τι ἢ τὴν ἀνίαν· ἢ ἀρκεῖ ὑμῖν τὸ ἡδέωσ καταβιῶναι τὸν βίον ἄνευ λυπῶν;

εἰ δὲ ἀρκεῖ καὶ μὴ ἔχετε μηδὲν ἄλλο φάναι εἶναι ἀγαθὸν ἢ κακὸν ὃ μὴ εἰσ ταῦτα τελευτᾷ, τὸ μετὰ τοῦτο ἀκούετε. φημὶ γὰρ ὑμῖν τούτου οὕτωσ ἔχοντοσ γελοῖον τὸν λόγον γίγνεσθαι, ὅταν λέγητε ὅτι πολλάκισ γιγνώσκων τὰ κακὰ ἄνθρωποσ ὅτι κακά ἐστιν, ὅμωσ πράττει αὐτά, ἐξὸν μὴ πράττειν, ὑπὸ τῶν ἡδονῶν ἀγόμενοσ καὶ ἐκπληττόμενοσ· καὶ αὖθισ αὖ λέγετε ὅτι γιγνώσκων ὁ ἄνθρωποσ τἀγαθὰ πράττειν οὐκ ἐθέλει διὰ τὰσ παραχρῆμα ἡδονάσ, ὑπὸ τούτων ἡττώμενοσ.

ὡσ δὲ ταῦτα γελοῖά ἐστιν, κατάδηλον ἔσται, ἐὰν μὴ πολλοῖσ ὀνόμασι χρώμεθα ἅμα, ἡδεῖ τε καὶ ἀνιαρῷ καὶ ἀγαθῷ καὶ κακῷ, ἀλλ’ ἐπειδὴ δύο ἐφάνη ταῦτα, δυοῖν καὶ ὀνόμασιν προσαγορεύωμεν αὐτά, πρῶτον μὲν ἀγαθῷ καὶ κακῷ, ἔπειτα αὖθισ ἡδεῖ τε καὶ ἀνιαρῷ. θέμενοι δὴ οὕτω λέγωμεν ὅτι Γιγνώσκων ὁ ἄνθρωποσ τὰ κακὰ ὅτι κακά ἐστιν, ὅμωσ αὐτὰ ποιεῖ. ἐὰν οὖν τισ ἡμᾶσ ἔρηται, "διὰ τί; Ἡττώμενοσ, φήσομεν·

"ὑπὸ τοῦ; ἐκεῖνοσ ἐρήσεται ἡμᾶσ· ἡμῖν δὲ ὑπὸ μὲν ἡδονῆσ οὐκέτι ἔξεστιν εἰπεῖν ‐ ἄλλο γὰρ ὄνομα μετείληφεν ἀντὶ τῆσ ἡδονῆσ τὸ ἀγαθόν ‐ ἐκείνῳ δὴ ἀποκρινώμεθα καὶ λέγωμεν ὅτι Ἡττώμενοσ "ὑπὸ τίνοσ; φήσει. τοῦ ἀγαθοῦ, φήσομεν νὴ Δία. ἂν οὖν τύχῃ ὁ ἐρόμενοσ ἡμᾶσ ὑβριστὴσ ὤν, γελάσεται καὶ ἐρεῖ· "ἦ γελοῖον λέγετε πρᾶγμα, εἰ πράττει τισ κακά, γιγνώσκων ὅτι κακά ἐστιν, οὐ δέον αὐτὸν πράττειν, ἡττώμενοσ ὑπὸ τῶν ἀγαθῶν.

ἆρα," φήσει, "οὐκ ἀξίων ὄντων νικᾶν ἐν ὑμῖν τῶν ἀγαθῶν τὰ κακά, ἢ ἀξίων; φήσομεν δῆλον ὅτι ἀποκρινόμενοι, ὅτι οὐκ ἀξίων ὄντων· οὐ γὰρ ἂν ἐξημάρτανεν ὅν φαμεν ἥττω εἶναι τῶν ἡδονῶν. "κατὰ τί δέ," φήσει ἴσωσ, "ἀνάξιά ἐστιν τἀγαθὰ τῶν κακῶν ἢ τὰ κακὰ τῶν ἀγαθῶν; ἢ κατ’ ἄλλο τι ἢ ὅταν τὰ μὲν μείζω, τὰ δὲ σμικρότερα ᾖ; ἢ πλείω, τὰ δὲ ἐλάττω ᾖ;

οὐχ ἕξομεν εἰπεῖν ἄλλο ἢ τοῦτο. "δῆλον ἄρα," φήσει, "ὅτι τὸ ἡττᾶσθαι τοῦτο λέγετε, ἀντὶ ἐλαττόνων ἀγαθῶν μείζω κακὰ λαμβάνειν. " ταῦτα μὲν οὖν οὕτω. μεταλάβωμεν δὴ τὰ ὀνόματα πάλιν τὸ ἡδύ τε καὶ ἀνιαρὸν ἐπὶ τοῖσ αὐτοῖσ τούτοισ, καὶ λέγωμεν ὅτι Ἄνθρωποσ πράττει ‐ τότε μὲν ἐλέγομεν τὰ κακά, νῦν δὲ λέγωμεν τὰ ἀνιαρά, γιγνώσκων ὅτι ἀνιαρά ἐστιν, ἡττώμενοσ ὑπὸ τῶν ἡδέων, δῆλον ὅτι ἀναξίων ὄντων νικᾶν. καὶ τίσ ἄλλη ἀναξία ἡδονῇ πρὸσ λύπην ἐστίν, ἀλλ’ ἢ ὑπερβολὴ ἀλλήλων καὶ ἔλλειψισ; ταῦτα δ’ ἐστὶ μείζω τε καὶ σμικρότερα γιγνόμενα ἀλλήλων καὶ πλείω καὶ ἐλάττω καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον.

εἰ γάρ τισ λέγοι ὅτι "ἀλλὰ πολὺ διαφέρει, ὦ Σώκρατεσ, τὸ παραχρῆμα ἡδὺ τοῦ εἰσ τὸν ὕστερον χρόνον καὶ ἡδέοσ καὶ λυπηροῦ," μῶν ἄλλῳ τῳ, φαίην ἂν ἔγωγε, ἢ ἡδονῇ καὶ λύπῃ; οὐ γὰρ ἔσθ’ ὅτῳ ἄλλῳ. ἀλλ’ ὥσπερ ἀγαθὸσ ἱστάναι ἄνθρωποσ, συνθεὶσ τὰ ἡδέα καὶ συνθεὶσ τὰ λυπηρά, καὶ τὸ ἐγγὺσ καὶ τὸ πόρρω στήσασ ἐν τῷ ζυγῷ, εἰπὲ πότερα πλείω ἐστίν. ἐὰν μὲν γὰρ ἡδέα πρὸσ ἡδέα ἱστῇσ, τὰ μείζω ἀεὶ καὶ πλείω ληπτέα· ἐὰν δὲ λυπηρὰ πρὸσ λυπηρά, τὰ ἐλάττω καὶ σμικρότερα·

ἐὰν δὲ ἡδέα πρὸσ λυπηρά, ἐὰν μὲν τὰ ἀνιαρὰ ὑπερβάλληται ὑπὸ τῶν ἡδέων, ἐάντε τὰ ἐγγὺσ ὑπὸ τῶν πόρρω ἐάντε τὰ πόρρω ὑπὸ τῶν ἐγγύσ, ταύτην τὴν πρᾶξιν πρακτέον ἐν ᾗ ἂν ταῦτ’ ἐνῇ· ἐὰν δὲ τὰ ἡδέα ὑπὸ τῶν ἀνιαρῶν, οὐ πρακτέα. μή πῃ ἄλλῃ ἔχει, φαίην ἄν, ταῦτα, ὦ ἄνθρωποι; οἶδ’ ὅτι οὐκ ἂν ἔχοιεν ἄλλωσ λέγειν.

συνεδόκει καὶ ἐκείνῳ. ὅτε δὴ τοῦτο οὕτωσ ἔχει, τόδε μοι ἀποκρίνασθε, φήσω.

φαίνεται ὑμῖν τῇ ὄψει τὰ αὐτὰ μεγέθη ἐγγύθεν μὲν μείζω, πόρρωθεν δὲ ἐλάττω· ἢ οὔ; φήσουσιν. καὶ τὰ παχέα καὶ τὰ πολλὰ ὡσαύτωσ; καὶ αἱ φωναὶ <αἱ> ἴσαι ἐγγύθεν μὲν μείζουσ, πόρρωθεν δὲ σμικρότεραι; φαῖεν ἄν. εἰ οὖν ἐν τούτῳ ἡμῖν ἦν τὸ εὖ πράττειν, ἐν τῷ τὰ μὲν μεγάλα μήκη καὶ πράττειν καὶ λαμβάνειν, τὰ δὲ σμικρὰ καὶ φεύγειν καὶ μὴ πράττειν, τίσ ἂν ἡμῖν σωτηρία ἐφάνη τοῦ βίου; ἆρα ἡ μετρητικὴ τέχνη ἢ ἡ τοῦ φαινομένου δύναμισ;

ἢ αὕτη μὲν ἡμᾶσ ἐπλάνα καὶ ἐποίει ἄνω τε καὶ κάτω πολλάκισ μεταλαμβάνειν ταὐτὰ καὶ μεταμέλειν καὶ ἐν ταῖσ πράξεσιν καὶ ἐν ταῖσ αἱρέσεσιν τῶν μεγάλων τε καὶ σμικρῶν, ἡ δὲ μετρητικὴ ἄκυρον μὲν ἂν ἐποίησε τοῦτο τὸ φάντασμα, δηλώσασα δὲ τὸ ἀληθὲσ ἡσυχίαν ἂν ἐποίησεν ἔχειν τὴν ψυχὴν μένουσαν ἐπὶ τῷ ἀληθεῖ καὶ ἔσωσεν ἂν τὸν βίον; ἆρ’ ἂν ὁμολογοῖεν οἱ ἄνθρωποι πρὸσ ταῦτα ἡμᾶσ τὴν μετρητικὴν σῴζειν ἂν τέχνην ἢ ἄλλην;

τὴν μετρητικήν, ὡμολόγει. τί δ’ εἰ ἐν τῇ τοῦ περιττοῦ καὶ ἀρτίου αἱρέσει ἡμῖν ἦν ἡ σωτηρία τοῦ βίου, ὁπότε τὸ πλέον ὀρθῶσ ἔδει ἑλέσθαι καὶ ὁπότε τὸ ἔλαττον, ἢ αὐτὸ πρὸσ ἑαυτὸ ἢ τὸ ἕτερον πρὸσ τὸ ἕτερον, εἴτ’ ἐγγὺσ εἴτε πόρρω εἰή; τί ἂν ἔσῳζεν ἡμῖν τὸν βίον; ἆρ’ ἂν οὐκ ἐπιστήμη;

καὶ ἆρ’ ἂν οὐ μετρητική τισ, ἐπειδήπερ ὑπερβολῆσ τε καὶ ἐνδείασ ἐστὶν ἡ τέχνη; ἐπειδὴ δὲ περιττοῦ τε καὶ ἀρτίου, ἆρα ἄλλη τισ ἢ ἀριθμητική; Ὁμολογοῖεν ἂν ἡμῖν οἱ ἄνθρωποι ἢ οὔ; ἐδόκουν ἂν καὶ τῷ Πρωταγόρᾳ ὁμολογεῖν. εἰε͂ν, ὦ ἄνθρωποι· ἐπεὶ δὲ δὴ ἡδονῆσ τε καὶ λύπησ ἐν ὀρθῇ τῇ αἱρέσει ἐφάνη ἡμῖν ἡ σωτηρία τοῦ βίου οὖσα, τοῦ τε πλέονοσ καὶ ἐλάττονοσ καὶ μείζονοσ καὶ σμικροτέρου καὶ πορρωτέρω καὶ ἐγγυτέρω, ἆρα πρῶτον μὲν οὐ μετρητικὴ φαίνεται, ὑπερβολῆσ τε καὶ ἐνδείασ οὖσα καὶ ἰσότητοσ πρὸσ ἀλλήλασ σκέψισ; ἀλλ’ ἀνάγκη.

ἐπεὶ δὲ μετρητική, ἀνάγκῃ δήπου τέχνη καὶ ἐπιστήμη. συμφήσουσιν. ἥτισ μὲν τοίνυν τέχνη καὶ ἐπιστήμη ἐστὶν αὕτη, εἰσ αὖθισ σκεψόμεθα· ὅτι δὲ ἐπιστήμη ἐστίν, τοσοῦτον ἐξαρκεῖ πρὸσ τὴν ἀπόδειξιν ἣν ἐμὲ δεῖ καὶ Πρωταγόραν ἀποδεῖξαι περὶ ὧν ἤρεσθ’ ἡμᾶσ. ἤρεσθε δέ, εἰ μέμνησθε, ἡνίκα ἡμεῖσ ἀλλήλοισ ὡμολογοῦμεν ἐπιστήμησ μηδὲν εἶναι κρεῖττον, ἀλλὰ τοῦτο ἀεὶ κρατεῖν, ὅπου ἂν ἐνῇ, καὶ ἡδονῆσ καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων· ὑμεῖσ δὲ δὴ ἔφατε τὴν ἡδονὴν πολλάκισ κρατεῖν καὶ τοῦ εἰδότοσ ἀνθρώπου, ἐπειδὴ δὲ ὑμῖν οὐχ ὡμολογοῦμεν, μετὰ τοῦτο ἤρεσθε ἡμᾶσ·

"ὦ Πρωταγόρα τε καὶ Σώκρατεσ, εἰ μὴ ἔστι τοῦτο τὸ πάθημα ἡδονῆσ ἡττᾶσθαι, ἀλλὰ τί ποτ’ ἐστὶν καὶ τί ὑμεῖσ αὐτό φατε εἶναι; εἴπατε ἡμῖν. " εἰ μὲν οὖν τότε εὐθὺσ ὑμῖν εἴπομεν ὅτι ἀμαθία, κατεγελᾶτε ἂν ἡμῶν· νῦν δὲ ἂν ἡμῶν καταγελᾶτε, καὶ ὑμῶν αὐτῶν καταγελάσεσθε.

καὶ γὰρ ὑμεῖσ ὡμολογήκατε ἐπιστήμησ ἐνδείᾳ ἐξαμαρτάνειν περὶ τὴν τῶν ἡδονῶν αἱρ́εσιν καὶ λυπῶν τοὺσ ἐξαμαρτάνοντασ ‐ ταῦτα δέ ἐστιν ἀγαθά τε καὶ κακά ‐ καὶ οὐ μόνον ἐπιστήμησ, ἀλλὰ καὶ ἧσ τὸ πρόσθεν ἔτι ὡμολογήκατε ὅτι μετρητικῆσ· ἡ δὲ ἐξαμαρτανομένη πρᾶξισ ἄνευ ἐπιστήμησ ἴστε που καὶ αὐτοὶ ὅτι ἀμαθίᾳ πράττεται. ὥστε τοῦτ’ ἐστὶν τὸ ἡδονῆσ ἥττω εἶναι, ἀμαθία ἡ μεγίστη, ἧσ Πρωταγόρασ ὅδε φησὶν ἰατρὸσ εἶναι καὶ Πρόδικοσ καὶ Ἱππίασ·

ὑμεῖσ δὲ διὰ τὸ οἰέσθαι ἄλλο τι ἢ ἀμαθίαν εἶναι οὔτε αὐτοὶ οὔτε τοὺσ ὑμετέρουσ παῖδασ παρὰ τοὺσ τούτων διδασκάλουσ τούσδε τοὺσ σοφιστὰσ πέμπετε, ὡσ οὐ διδακτοῦ ὄντοσ, ἀλλὰ κηδόμενοι τοῦ ἀργυρίου καὶ οὐ διδόντεσ τούτοισ κακῶσ πράττετε καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ. ταῦτα μὲν τοῖσ πολλοῖσ ἀποκεκριμένοι ἂν ἦμεν·

ὑμᾶσ δὲ δὴ μετὰ Πρωταγόρου ἐρωτῶ, <ὦ> Ἱππία τε καὶ Πρόδικε κοινὸσ γὰρ δὴ ἔστω ὑμῖν ὁ λόγοσ πότερον δοκῶ ὑμῖν ἀληθῆ λέγειν ἢ ψεύδεσθαι. ὑπερφυῶσ ἐδόκει ἅπασιν ἀληθῆ εἶναι τὰ εἰρημένα. ὁμολογεῖτε ἄρα, ἦν δ’ ἐγώ, τὸ μὲν ἡδὺ ἀγαθὸν εἶναι, τὸ δὲ ἀνιαρὸν κακόν. τὴν δὲ Προδίκου τοῦδε διαίρεσιν τῶν ὀνομάτων παραιτοῦμαι· εἴτε γὰρ ἡδὺ εἴτε τερπνὸν λέγεισ εἴτε χαρτόν, εἴτε ὁπόθεν καὶ ὅπωσ χαίρεισ τὰ τοιαῦτα ὀνομάζων, ὦ βέλτιστε Πρόδικε, τοῦτό μοι πρὸσ ὃ βούλομαι ἀπόκριναι. γελάσασ οὖν ὁ Πρόδικοσ συνωμολόγησε, καὶ οἱ ἄλλοι.

τί δὲ δή, ὦ ἄνδρεσ, ἔφην ἐγώ, τὸ τοιόνδε; αἱ ἐπὶ τούτου πράξεισ ἅπασαι, ἐπὶ τοῦ ἀλύπωσ ζῆν καὶ ἡδέωσ, ἆρ’ οὐ καλαί καὶ ὠφέλιμοι; καὶ τὸ καλὸν ἔργον ἀγαθόν τε καὶ ὠφέλιμον; συνεδόκει. εἰ ἄρα, ἔφην ἐγώ, τὸ ἡδὺ ἀγαθόν ἐστιν, οὐδεὶσ οὔτε εἰδὼσ οὔτε οἰόμενοσ ἄλλα βελτίω εἶναι ἢ ἃ ποιεῖ, καὶ δυνατά, ἔπειτα ποιεῖ ταῦτα, ἐξὸν τὰ βελτίω· οὐδὲ τὸ ἥττω εἶναι αὑτοῦ ἄλλο τι τοῦτ’ ἐστὶν ἢ ἀμαθία, οὐδὲ κρείττω ἑαυτοῦ ἄλλο τι ἢ σοφία.

συνεδόκει πᾶσιν. τί δὲ δή; ἀμαθίαν ἆρα τὸ τοιόνδε λέγετε, τὸ ψευδῆ ἔχειν δόξαν καὶ ἐψεῦσθαι περὶ τῶν πραγμάτων τῶν πολλοῦ ἀξίων; καὶ τοῦτο πᾶσι συνεδόκει. ἄλλο τι οὖν, ἔφην ἐγώ, ἐπί γε τὰ κακὰ οὐδεὶσ ἑκὼν ἔρχεται οὐδὲ ἐπὶ ἃ οἰέται κακὰ εἶναι, οὐδ’ ἔστι τοῦτο, ὡσ ἐοίκεν, ἐν ἀνθρώπου φύσει, ἐπὶ ἃ οἰέται κακὰ εἶναι ἐθέλειν ἰέναι ἀντὶ τῶν ἀγαθῶν· ὅταν τε ἀναγκασθῇ δυοῖν κακοῖν τὸ ἕτερον αἱρεῖσθαι, οὐδεὶσ τὸ μεῖζον αἱρήσεται ἐξὸν τὸ ἔλαττον;

ἅπαντα ταῦτα συνεδόκει ἅπασιν ἡμῖν. τί οὖν; ἔφην ἐγώ, καλεῖτέ <τι> δέοσ καὶ φόβον; καὶ ἆρα ὅπερ ἐγώ; πρὸσ σὲ λέγω, ὦ Πρόδικε. προσδοκίαν τινὰ λέγω κακοῦ τοῦτο, εἴτε φόβον εἴτε δέοσ καλεῖτε. ἐδόκει Πρωταγόρᾳ μὲν καὶ Ἱππίᾳ δέοσ τε καὶ φόβοσ εἶναι τοῦτο, προδίκῳ δὲ δέοσ, φόβοσ δ’ οὔ. ἀλλ’ οὐδέν, ἔφην ἐγώ, Πρόδικε, διαφέρει· ἀλλὰ τόδε.

εἰ ἀληθῆ τὰ ἔμπροσθέν ἐστιν, ἆρά τισ ἀνθρώπων ἐθελήσει ἐπὶ ταῦτα ἰέναι ἃ δέδοικεν, ἐξὸν ἐπὶ ἃ μή; ἢ ἀδύνατον ἐκ τῶν ὡμολογημένων; ἃ γὰρ δέδοικεν, ὡμολόγηται ἡγεῖσθαι κακὰ εἶναι· ἃ δὲ ἡγεῖται κακά, οὐδένα οὔτε ἰέναι ἐπὶ ταῦτα οὔτε λαμβάνειν ἑκόντα. καὶ ταῦτα πᾶσιν.

οὕτω δὴ τούτων ὑποκειμένων, ἦν δ’ ἐγώ, Πρόδικέ τε καὶ Ἱππία, ἀπολογείσθω ἡμῖν Πρωταγόρασ ὅδε ἃ τὸ πρῶτον ἀπεκρίνατο πῶσ ὀρθῶσ ἔχει ‐ μὴ ἃ τὸ πρῶτον παντάπασι·

τότε μὲν γὰρ δὴ πέντε ὄντων μορίων τῆσ ἀρετῆσ οὐδὲν ἔφη εἶναι τὸ ἕτερον οἱο͂ν τὸ ἕτερον, ἰδίαν δὲ αὑτοῦ ἕκαστον ἔχειν δύναμιν· ἀλλ’ οὐ ταῦτα λέγω, ἀλλ’ ἃ τὸ ὕστερον εἶπεν. τὸ γὰρ ὕστερον ἔφη τὰ μὲν τέτταρα ἐπιεικῶσ παραπλήσια ἀλλήλοισ εἶναι, τὸ δὲ ἓν πάνυ πολὺ διαφέρειν τῶν ἄλλων, τὴν ἀνδρείαν, γνώσεσθαι δέ μ’ ἔφη τεκμηρίῳ τῷδε· "εὑρήσεισ γάρ, ὦ Σώκρατεσ, ἀνθρώπουσ ἀνοσιωτάτουσ μὲν ὄντασ καὶ ἀδικωτάτουσ καὶ ἀκολαστοτάτουσ καὶ ἀμαθεστάτουσ, ἀνδρειοτάτουσ δέ·

ᾧ γνώσῃ ὅτι πολὺ διαφέρει ἡ ἀνδρεία τῶν ἄλλων μορίων τῆσ ἀρετῆσ. " καὶ ἐγὼ εὐθὺσ τότε πάνυ ἐθαύμασα τὴν ἀπόκρισιν, καὶ ἔτι μᾶλλον ἐπειδὴ ταῦτα μεθ’ ὑμῶν διεξῆλθον. ἠρόμην δ’ οὖν τοῦτον εἰ τοὺσ ἀνδρείουσ λέγοι θαρραλέουσ· ὁ δέ, "καὶ ἴτασ γ’," ἔφη. μέμνησαι, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Πρωταγόρα, ταῦτα ἀποκρινόμενοσ;

ὡμολόγει. ἴθι δή, ἔφην ἐγώ, εἰπὲ ἡμῖν, ἐπὶ τί λέγεισ ἴτασ εἶναι τοὺσ ἀνδρείουσ; ἦ ἐφ’ ἅπερ οἱ δειλοί; οὐκ ἔφη. οὐκοῦν ἐφ’ ἕτερα. ναί, ἦ δ’ ὅσ. πότερον οἱ μὲν δειλοὶ ἐπὶ τὰ θαρραλέα ἔρχονται, οἱ δὲ ἀνδρεῖοι ἐπὶ τὰ δεινά; λέγεται δή, ὦ Σώκρατεσ, οὕτωσ ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων. ἀληθῆ, ἔφην ἐγώ, λέγεισ· ἀλλ’ οὐ τοῦτο ἐρωτῶ, ἀλλὰ σὺ ἐπὶ τί φῂσ ἴτασ εἶναι τοὺσ ἀνδρείουσ; ἆρ’ ἐπὶ τὰ δεινά, ἡγουμένουσ δεινὰ εἶναι, ἢ ἐπὶ τὰ μή;

ἀλλὰ τοῦτό γ’, ἔφη, ἐν οἷσ σὺ ἔλεγεσ τοῖσ λόγοισ ἀπεδείχθη ἄρτι ὅτι ἀδύνατον. καὶ τοῦτο, ἔφην ἐγώ, ἀληθὲσ λέγεισ· ὥστ’ εἰ τοῦτο ὀρθῶσ ἀπεδείχθη, ἐπὶ μὲν ἃ δεινὰ ἡγεῖται εἶναι οὐδεὶσ ἔρχεται, ἐπειδὴ τὸ ἥττω εἶναι ἑαυτοῦ ηὑρέθη ἀμαθία οὖσα. ὡμολόγει. ἀλλὰ μὴν ἐπὶ ἅ γε θαρροῦσι πάντεσ αὖ ἔρχονται, καὶ δειλοὶ καὶ ἀνδρεῖοι, καὶ ταύτῃ γε ἐπὶ τὰ αὐτὰ ἔρχονται οἱ δειλοί τε καὶ οἱ ἀνδρεῖοι. ἀλλὰ μέντοι, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, πᾶν γε τοὐναντίον ἐστὶν ἐπὶ ἃ οἵ τε δειλοὶ ἔρχονται καὶ οἱ ἀνδρεῖοι.

αὐτίκα εἰσ τὸν πόλεμον οἱ μὲν ἐθέλουσιν ἰέναι, οἱ δὲ οὐκ ἐθέλουσιν. πότερον, ἔφην ἐγώ, καλὸν ὂν ἰέναι ἢ αἰσχρόν; καλόν, ἔφη. οὐκοῦν εἴπερ καλόν, καὶ ἀγαθὸν ὡμολογήσαμεν ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν· τὰσ γὰρ καλὰσ πράξεισ ἁπάσασ ἀγαθὰσ ὡμολογήσαμεν. ἀληθῆ λέγεισ, καὶ ἀεὶ ἔμοιγε δοκεῖ οὕτωσ. ὀρθῶσ γε, ἔφην ἐγώ. ἀλλὰ ποτέρουσ φῂσ εἰσ τὸν πόλεμον οὐκ ἐθέλειν ἰέναι, καλὸν ὂν καὶ ἀγαθόν;

οὐκοῦν ὅλωσ οἱ ἀνδρεῖοι οὐκ αἰσχροὺσ φόβουσ φοβοῦνται, ὅταν φοβῶνται, οὐδὲ αἰσχρὰ θάρρη θαρροῦσιν; τοὺσ δειλούσ, ἦ δ’ ὅσ. οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, εἴπερ καλὸν καὶ ἀγαθόν, καὶ ἡδύ; ὡμολόγηται γοῦν, ἔφη. ἆρ’ οὖν γιγνώσκοντεσ οἱ δειλοὶ οὐκ ἐθέλουσιν ἰέναι ἐπὶ τὸ κάλλιόν τε καὶ ἄμεινον καὶ ἥδιον; ἀλλὰ καὶ τοῦτο ἐὰν ὁμολογῶμεν, ἔφη, διαφθεροῦμεν τὰσ ἔμπροσθεν ὁμολογίασ. τί δ’ ὁ ἀνδρεῖοσ; οὐκ ἐπὶ τὸ κάλλιόν τε καὶ ἄμεινον καὶ ἥδιον ἔρχεται; ἀνάγκη, ἔφη, ὁμολογεῖν. ἀληθῆ, ἔφη.

εἰ δὲ μὴ αἰσχρά, ἆρ’ οὐ καλά; ὡμολόγει. εἰ δὲ καλά, καὶ ἀγαθά; ναί. οὐκοῦν καὶ οἱ δειλοὶ καὶ οἱ θρασεῖσ καὶ οἱ μαινόμενοι τοὐναντίον αἰσχρούσ τε φόβουσ φοβοῦνται καὶ αἰσχρὰ θάρρη θαρροῦσιν; ὡμολόγει. θαρροῦσιν δὲ τὰ αἰσχρὰ καὶ κακὰ δι’ ἄλλο τι ἢ δι’ ἄγνοιαν καὶ ἀμαθίαν; οὕτωσ ἔχει, ἔφη. τί οὖν;

τοῦτο δι’ ὃ δειλοί εἰσιν οἱ δειλοί, δειλίαν ἢ ἀνδρείαν καλεῖσ; δειλίαν ἔγωγ’, ἔφη. δειλοὶ δὲ οὐ διὰ τὴν τῶν δεινῶν ἀμαθίαν ἐφάνησαν ὄντεσ; πάνυ γ’, ἔφη. διὰ ταύτην ἄρα τὴν ἀμαθίαν δειλοί εἰσιν; ὡμολόγει. δι’ ὃ δὲ δειλοί εἰσιν, δειλία ὁμολογεῖται παρὰ σοῦ; συνέφη. οὐκοῦν ἡ τῶν δεινῶν καὶ μὴ δεινῶν ἀμαθία δειλία ἂν εἰή; ἐπένευσε. ἀλλὰ μήν, ἦν δ’ ἐγώ, ἐναντίον ἀνδρεία δειλίᾳ. ἔφη. οὐκοῦν ἡ τῶν δεινῶν καὶ μὴ δεινῶν σοφία ἐναντία τῇ τούτων ἀμαθίᾳ ἐστίν;

καὶ ἐνταῦθα ἔτι ἐπένευσεν. ἡ δὲ τούτων ἀμαθία δειλία; πάνυ μόγισ ἐνταῦθα ἐπένευσεν. ἡ σοφία ἄρα τῶν δεινῶν καὶ μὴ δεινῶν ἀνδρεία ἐστίν, ἐναντία οὖσα τῇ τούτων ἀμαθίᾳ; οὐκέτι ἐνταῦθα οὔτ’ ἐπινεῦσαι ἠθέλησεν ἐσίγα τε. καὶ ἐγὼ εἶπον· τί δή, ὦ Πρωταγόρα, οὔτε σὺ φῂσ ἃ ἐρωτῶ οὔτε ἀπόφῃσ; αὐτόσ, ἔφη, πέρανον. ἕν γ’, ἔφην ἐγώ, μόνον ἐρόμενοσ ἔτι σέ, εἴ σοι ὥσπερ τὸ πρῶτον ἔτι δοκοῦσιν εἶναί τινεσ ἄνθρωποι ἀμαθέστατοι μέν, ἀνδρειότατοι δέ. φιλονικεῖν μοι, ἔφη, δοκεῖσ, ὦ Σώκρατεσ, τὸ ἐμὲ εἶναι τὸν ἀποκρινόμενον· χαριοῦμαι οὖν σοι, καὶ λέγω ὅτι ἐκ τῶν ὡμολογημένων ἀδύνατόν μοι δοκεῖ εἶναι.

οὔτοι, ἦν δ’ ἐγώ, ἄλλου ἕνεκα ἐρωτῶ πάντα ταῦτα ἢ σκέψασθαι βουλόμενοσ πῶσ ποτ’ ἔχει τὰ περὶ τῆσ ἀρετῆσ καὶ τί ποτ’ ἐστὶν αὐτό, ἡ ἀρετή.

οἶδα γὰρ ὅτι τούτου φανεροῦ γενομένου μάλιστ’ ἂν κατάδηλον γένοιτο ἐκεῖνο περὶ οὗ ἐγώ τε καὶ σὺ μακρὸν λόγον ἑκάτεροσ ἀπετείναμεν, ἐγὼ μὲν λέγων ὡσ οὐ διδακτὸν ἀρετή, σὺ δ’ ὡσ διδακτόν. καί μοι δοκεῖ ἡμῶν ἡ ἄρτι ἔξοδοσ τῶν λόγων ὥσπερ ἄνθρωποσ κατηγορεῖν τε καὶ καταγελᾶν, καὶ εἰ φωνὴν λάβοι, εἰπεῖν ἂν ὅτι "ἄτοποί γ’ ἐστέ, ὦ Σώκρατέσ τε καὶ Πρωταγόρα· σὺ μὲν λέγων ὅτι οὐ διδακτόν ἐστιν ἀρετὴ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν, νῦν σεαυτῷ τἀναντία σπεύδεισ, ἐπιχειρῶν ἀποδεῖξαι ὡσ πάντα χρήματά ἐστιν ἐπιστήμη, καὶ ἡ δικαιοσύνη καὶ σωφροσύνη καὶ ἡ ἀνδρεία, ᾧ τρόπῳ μάλιστ’ ἂν διδακτὸν φανείη ἡ ἀρετή.

εἰ μὲν γὰρ ἄλλο τι ἦν ἢ ἐπιστήμη ἡ ἀρετή, ὥσπερ Πρωταγόρασ ἐπεχείρει λέγειν, σαφῶσ οὐκ ἂν ἦν διδακτόν· νῦν δὲ εἰ φανήσεται ἐπιστήμη ὅλον, ὡσ σὺ σπεύδεισ, ὦ Σώκρατεσ, θαυμάσιον ἔσται μὴ διδακτὸν ὄν.

Πρωταγόρασ δ’ αὖ διδακτὸν τότε ὑποθέμενοσ, νῦν τοὐναντίον ἐοίκεν σπεύδοντι ὀλίγου πάντα μᾶλλον φανῆναι αὐτὸ ἢ ἐπιστήμην· καὶ οὕτωσ ἂν ἥκιστα εἰή διδακτόν.

" ἐγὼ οὖν, ὦ Πρωταγόρα, πάντα ταῦτα καθορῶν ἄνω κάτω ταραττόμενα δεινῶσ, πᾶσαν προθυμίαν ἔχω καταφανῆ αὐτὰ γενέσθαι, καὶ βουλοίμην ἂν ταῦτα διεξελθόντασ ἡμᾶσ ἐξελθεῖν καὶ ἐπὶ τὴν ἀρετὴν ὅτι ἔστιν, καὶ πάλιν ἐπισκέψασθαι περὶ αὐτοῦ εἴτε διδακτὸν εἴτε μὴ διδακτόν, μὴ πολλάκισ ἡμᾶσ ὁ Ἐπιμηθεὺσ ἐκεῖνοσ καὶ ἐν τῇ σκέψει σφήλῃ ἐξαπατήσασ, ὥσπερ καὶ ἐν τῇ διανομῇ ἠμέλησεν ἡμῶν, ὡσ φῂσ σύ. ἤρεσεν οὖν μοι καὶ ἐν τῷ μύθῳ ὁ Προμηθεὺσ μᾶλλον τοῦ Ἐπιμηθέωσ· ᾧ χρώμενοσ ἐγὼ καὶ προμηθούμενοσ ὑπὲρ τοῦ βίου τοῦ ἐμαυτοῦ παντὸσ πάντα ταῦτα πραγματεύομαι, καὶ εἰ σὺ ἐθέλοισ, ὅπερ καὶ κατ’ ἀρχὰσ ἔλεγον, μετὰ σοῦ ἂν ἥδιστα ταῦτα συνδιασκοποίην.

καὶ ὁ Πρωταγόρασ, ἐγὼ μέν, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ἐπαινῶ σου τὴν προθυμίαν καὶ τὴν διέξοδον τῶν λόγων.

καὶ γὰρ οὔτε τἆλλα οἶμαι κακὸσ εἶναι ἄνθρωποσ, φθονερόσ τε ἥκιστ’ ἀνθρώπων, ἐπεὶ καὶ περὶ σοῦ πρὸσ πολλοὺσ δὴ εἴρηκα ὅτι ὧν ἐντυγχάνω πολὺ μάλιστα ἄγαμαι σέ, τῶν μὲν τηλικούτων καὶ πάνυ· καὶ λέγω γε ὅτι οὐκ ἂν θαυμάζοιμι εἰ τῶν ἐλλογίμων γένοιο ἀνδρῶν ἐπὶ σοφίᾳ.

καὶ περὶ τούτων δὲ εἰσ αὖθισ, ὅταν βούλῃ, διέξιμεν· νῦν δ’ ὡρ́α ἤδη καὶ ἐπ’ ἄλλο τι τρέπεσθαι. ἀλλ’, ἦν δ’ ἐγώ, οὕτω χρὴ ποιεῖν, εἴ σοι δοκεῖ.

καὶ γὰρ ἐμοὶ οἷπερ ἔφην ἰέναι πάλαι ὡρ́α, ἀλλὰ Καλλίᾳ τῷ καλῷ χαριζόμενοσ παρέμεινα. ταῦτ’ εἰπόντεσ καὶ ἀκούσαντεσ ἀπῇμεν.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Plato, Euthydemus, Protagoras, Gorgias, Meno, Πρωταγόρας

(플라톤, Euthydemus, Protagoras, Gorgias, Meno, Πρωταγόρας)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION