Plato, Euthydemus, Protagoras, Gorgias, Meno, Εὐθύδημος

(플라톤, Euthydemus, Protagoras, Gorgias, Meno, Εὐθύδημος)

τίσ ἦν, ὦ Σώκρατεσ, ᾧ χθὲσ ἐν Λυκείῳ διελέγου; ἦ πολὺσ ὑμᾶσ ὄχλοσ περιειστήκει, ὥστ’ ἔγωγε βουλόμενοσ ἀκούειν προσελθὼν οὐδὲν οἱο͂́σ τ’ ἦ ἀκοῦσαι σαφέσ· ὑπερκύψασ μέντοι κατεῖδον, καί μοι ἔδοξεν εἶναι ξένοσ τισ ᾧ διελέγου. τίσ ἦν; πότερον καὶ ἐρωτᾷσ, ὦ Κρίτων; οὐ γὰρ εἷσ ἀλλὰ δύ’ ἤστην. ὃν μὲν ἐγὼ λέγω, ἐκ δεξιᾶσ τρίτοσ ἀπὸ σοῦ καθῆστο· ἐν μέσῳ δ’ ὑμῶν τὸ Ἀξιόχου μειράκιον ἦν.

καὶ μάλα πολύ, ὦ Σώκρατεσ, ἐπιδεδωκέναι μοι ἔδοξεν, καὶ τοῦ ἡμετέρου οὐ πολύ τι τὴν ἡλικίαν διαφέρειν Κριτοβούλου. ἀλλ’ ἐκεῖνοσ μὲν σκληφρόσ, οὗτοσ δὲ προφερὴσ καὶ καλὸσ καὶ ἀγαθὸσ τὴν ὄψιν. Εὐθύδημοσ οὗτόσ ἐστιν, ὦ Κρίτων, ὃν ἐρωτᾷσ, ὁ δὲ παρ’ ἐμὲ καθήμενοσ ἐξ ἀριστερᾶσ ἀδελφὸσ τούτου, Διονυσόδωροσ· μετέχει δὲ καὶ οὗτοσ τῶν λόγων. οὐδέτερον γιγνώσκω, ὦ Σώκρατεσ. καινοί τινεσ αὖ οὗτοι, ὡσ ἐοίκε, σοφισταί· ποδαποί;

καὶ τίσ ἡ σοφία; οὗτοι τὸ μὲν γένοσ, ὡσ ἐγᾦμαι, ἐντεῦθέν ποθέν εἰσιν ἐκ Χίου, ἀπῴκησαν δὲ ἐσ Θουρίουσ, φεύγοντεσ δὲ ἐκεῖθεν πόλλ’ ἤδη ἔτη περὶ τούσδε τοὺσ τόπουσ διατρίβουσιν. ὃ δὲ σὺ ἐρωτᾷσ τὴν σοφίαν αὐτοῖν, θαυμασία, ὦ Κρίτων· πάσσοφοι ἀτεχνῶσ τώ γε, οὐδ’ ᾔδη πρὸ τοῦ ὅτι εἰε͂ν οἱ παγκρατιασταί. τούτω γάρ ἐστον κομιδῇ παμμάχω. οὐ κατὰ τὼ Ἀκαρνᾶνε ἐγενέσθην τὼ παγκρατιαστὰ ἀδελφώ· μὲν γὰρ τῷ σώματι μόνον οἱώ τε μάχεσθαι, τούτω δὲ πρῶτον μὲν τῷ σώματι δεινοτάτω ἐστὸν καὶ μάχῃ, ᾗ πάντων ἔστι κρατεῖν ‐ ἐν ὅπλοισ γὰρ αὐτώ τε σοφὼ πάνυ μάχεσθαι καὶ ἄλλον, ὃσ ἂν διδῷ μισθόν, οἱώ τε ποιῆσαι ‐ ἔπειτα τὴν ἐν τοῖσ δικαστηρίοισ μάχην κρατίστω καὶ ἀγωνίσασθαι καὶ ἄλλον διδάξαι λέγειν τε καὶ συγγράφεσθαι λόγουσ οἱούσ εἰσ τὰ δικαστήρια.

πρὸ τοῦ μὲν οὖν ταῦτα δεινὼ ἤστην μόνον, νῦν δὲ τέλοσ ἐπιτεθήκατον παγκρατιαστικῇ τέχνῃ.

ἣ γὰρ ἦν λοιπὴ αὐτοῖν μάχη ἀργόσ, ταύτην νῦν ἐξείργασθον, ὥστε μηδ’ ἂν ἕνα αὐτοῖσ οἱο͂́ν τ’ εἶναι μηδ’ ἀντᾶραι· οὕτω δεινὼ γεγόνατον ἐν τοῖσ λόγοισ μάχεσθαί τε καὶ ἐξελέγχειν τὸ ἀεὶ λεγόμενον, ὁμοίωσ ἐάντε ψεῦδοσ ἐάντε ἀληθὲσ ᾖ. ἐγὼ μὲν οὖν, ὦ Κρίτων, ἐν νῷ ἔχω τοῖν ἀνδροῖν παραδοῦναι ἐμαυτόν· καὶ γάρ φατον ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ ποιῆσαι ἂν καὶ ἄλλον ὁντινοῦν τὰ αὐτὰ ταῦτα δεινόν.

τί δέ, ὦ Σώκρατεσ; οὐ φοβῇ τὴν ἡλικίαν, μὴ ἤδη πρεσβύτεροσ ᾖσ; ἥκιστά γε, ὦ Κρίτων· ἱκανὸν τεκμήριον ἔχω καὶ παραμύθιον τοῦ μὴ φοβεῖσθαι. αὐτὼ γὰρ τούτω, ὡσ ἔποσ εἰπεῖν, γέροντε ὄντε ἠρξάσθην ταύτησ τῆσ σοφίασ ἧσ ἔγωγε ἐπιθυμῶ, τῆσ ἐριστικῆσ· πέρυσιν ἢ προπέρυσιν οὐδέπω ἤστην σοφώ. ἀλλ’ ἐγὼ ἓν μόνον φοβοῦμαι, μὴ αὖ ὄνειδοσ τοῖν ξένοιν περιάψω, ὥσπερ Κόννῳ τῷ Μητροβίου, τῷ κιθαριστῇ, ὃσ ἐμὲ διδάσκει ἔτι καὶ νῦν κιθαρίζειν· ὁρῶντεσ οὖν οἱ παῖδεσ οἱ συμφοιτηταί μοι ἐμοῦ τε καταγελῶσι καὶ τὸν Κόννον καλοῦσι γεροντοδιδάσκαλον.

μὴ οὖν καὶ τοῖν ξένοιν τισ ταὐτὸν τοῦτο ὀνειδίσῃ· οἱ δ’ αὐτὸ τοῦτο ἴσωσ φοβούμενοι τάχα με οὐκ ἂν ἐθέλοιεν προσδέξασθαι. ἐγὼ δ’, ὦ Κρίτων, ἐκεῖσε μὲν ἄλλουσ πέπεικα συμμαθητάσ μοι φοιτᾶν πρεσβύτασ, ἐνταῦθα δέ γε ἑτέρουσ πειράσομαι πείθειν. καὶ σὺ τί οὐ συμφοιτᾷσ;

ὡσ δὲ δέλεαρ αὐτοῖσ ἄξομεν τοὺσ σοὺσ ὑεῖσ· ἐφιέμενοι γὰρ ἐκείνων οἶδ’ ὅτι καὶ ἡμᾶσ παιδεύσουσιν. ἀλλ’ οὐδὲν κωλύει, ὦ Σώκρατεσ, ἐάν γε σοὶ δοκῇ. πρῶτον δέ μοι διήγησαι τὴν σοφίαν τοῖν ἀνδροῖν τίσ ἐστιν, ἵνα εἰδῶ ὅτι καὶ μαθησόμεθα. οὐκ ἂν φθάνοισ ἀκούων· ὡσ οὐκ ἂν ἔχοιμί γε εἰπεῖν ὅτι οὐ προσεῖχον τὸν νοῦν αὐτοῖν, ἀλλὰ πάνυ καὶ προσεῖχον καὶ μέμνημαι, καί σοι πειράσομαι ἐξ ἀρχῆσ ἅπαντα διηγήσασθαι. κατὰ θεὸν γάρ τινα ἔτυχον καθήμενοσ ἐνταῦθα, οὗπερ σύ με εἶδεσ, ἐν τῷ ἀποδυτηρίῳ μόνοσ, καὶ ἤδη ἐν νῷ εἶχον ἀναστῆναι·

ἀνισταμένου δέ μου ἐγένετο τὸ εἰωθὸσ σημεῖον τὸ δαιμόνιον. πάλιν οὖν ἐκαθεζόμην, καὶ ὀλίγῳ ὕστερον εἰσέρχεσθον τούτω ‐ ὅ τ’ Εὐθύδημοσ καὶ ὁ Διονυσόδωροσ ‐ καὶ ἄλλοι μαθηταὶ ἅμα αὖ πολλοὶ ἐμοὶ δοκεῖν· εἰσελθόντε δὲ περιπατείτην ἐν τῷ καταστέγῳ δρόμῳ.

καὶ οὔπω τούτω δύ’ ἢ τρεῖσ δρόμουσ περιεληλυθότε ἤστην, καὶ εἰσέρχεται Κλεινίασ, ὃν σὺ φῂσ πολὺ ἐπιδεδωκέναι, ἀληθῆ λέγων· ὄπισθεν δὲ αὐτοῦ ἐρασταὶ πάνυ πολλοί τε καὶ ἄλλοι καὶ Κτήσιπποσ, νεανίσκοσ τισ Παιανιεύσ, μάλα καλόσ τε κἀγαθὸσ τὴν φύσιν, ὅσον μὴ ὑβριστὴσ δὲ διὰ τὸ νέοσ εἶναι. ἰδὼν οὖν με ὁ Κλεινίασ ἀπὸ τῆσ εἰσόδου μόνον καθήμενον, ἄντικρυσ ἰὼν παρεκαθέζετο ἐκ δεξιᾶσ, ὥσπερ καὶ σὺ φῄσ.

ἰδόντε δὲ αὐτὸν ὅ τε Διονυσόδωροσ καὶ ὁ Εὐθύδημοσ πρῶτον μὲν ἐπιστάντε διελεγέσθην ἀλλήλοιν, ἄλλην καὶ ἄλλην ἀποβλέποντε εἰσ ἡμᾶσ ‐ καὶ γὰρ πάνυ αὐτοῖν προσεῖχον τὸν νοῦν ‐ ἔπειτα ἰόντε ὁ μὲν παρὰ τὸ μειράκιον ἐκαθέζετο, ὁ Εὐθύδημοσ, ὁ δὲ παρ’ αὐτὸν ἐμὲ ἐξ ἀριστερᾶσ, οἱ δ’ ἄλλοι ὡσ ἕκαστοσ ἐτύγχανεν. ἠσπαζόμην οὖν αὐτὼ ἅτε διὰ χρόνου ἑωρακώσ·

μετὰ δὲ τοῦτο εἶπον πρὸσ τὸν Κλεινίαν· ὦ Κλεινία, τώδε μέντοι τὼ ἄνδρε σοφώ, Εὐθύδημόσ τε καὶ Διονυσόδωροσ, οὐ τὰ σμικρὰ ἀλλὰ τὰ μεγάλα· τὰ γὰρ περὶ τὸν πόλεμον πάντα ἐπίστασθον, ὅσα δεῖ τὸν μέλλοντα ἀγαθὸν στρατηγὸν ἔσεσθαι, τάσ τε τάξεισ καὶ τὰσ ἡγεμονίασ τῶν στρατοπέδων καὶ ὅσα ἐν ὅπλοισ μάχεσθαι διδακτέον· οἱώ τε δὲ καὶ ποιῆσαι δυνατὸν εἶναι αὐτὸν αὑτῷ βοηθεῖν ἐν τοῖσ δικαστηρίοισ, ἄν τισ αὐτὸν ἀδικῇ. εἰπὼν οὖν ταῦτα κατεφρονήθην ὑπ’ αὐτοῖν·

ἐγελασάτην οὖν ἄμφω βλέψαντε εἰσ ἀλλήλω, καὶ ὁ Εὐθύδημοσ εἶπεν· οὔτοι ἔτι ταῦτα, ὦ Σώκρατεσ, σπουδάζομεν, ἀλλὰ παρέργοισ αὐτοῖσ χρώμεθα. κἀγὼ θαυμάσασ εἶπον·

καλὸν ἄν που τὸ ἔργον ὑμῶν εἰή, εἰ τηλικαῦτα πράγματα πάρεργα ὑμῖν τυγχάνει ὄντα, καὶ πρὸσ θεῶν εἴπετόν μοι τί ἐστι τοῦτο τὸ καλόν. ἀρετήν, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, οἰόμεθα οἱώ τ’ εἶναι παραδοῦναι κάλλιστ’ ἀνθρώπων καὶ τάχιστα.

ὦ Ζεῦ, οἱο͂ν, ἦν δ’ ἐγώ, λέγετον πρᾶγμα·

πόθεν τοῦτο τὸ ἑρ́μαιον ηὑρέτην; ἐγὼ δὲ περὶ ὑμῶν διενοούμην ἔτι, ὥσπερ νυνδὴ ἔλεγον, ὡσ τὸ πολὺ τοῦτο δεινοῖν ὄντοιν, ἐν ὅπλοισ μάχεσθαι, καὶ ταῦτα ἔλεγον περὶ σφῷν· ὅτε γὰρ τὸ πρότερον ἐπεδημησάτην, τοῦτο μέμνημαι σφὼ ἐπαγγελλομένω. εἰ δὲ νῦν ἀληθῶσ ταύτην τὴν ἐπιστήμην ἔχετον, ἵλεω εἶτον ‐ ἀτεχνῶσ γὰρ ἔγωγε σφὼ ὥσπερ θεὼ προσαγορεύω, συγγνώμην δεόμενοσ ἔχειν μοι τῶν ἔμπροσθεν εἰρημένων. ἀλλ’ ὁρᾶτον, ὦ Εὐθύδημέ τε καὶ Διονυσόδωρε, εἰ ἀληθῆ λέγετον·

ὑπὸ γὰρ τοῦ μεγέθουσ τοῦ ἐπαγγέλματοσ οὐδὲν θαυμαστὸν ἀπιστεῖν. ἀλλ’ εὖ ἴσθι, ὦ Σώκρατεσ, ἔφατον, τοῦτο οὕτωσ ἔχον.

μακαρίζω ἄρ’ ὑμᾶσ ἔγωγε τοῦ κτήματοσ πολὺ μᾶλλον ἢ μέγαν βασιλέα τῆσ ἀρχῆσ·

τοσόνδε δέ μοι εἴπετον, εἰ ἐν νῷ ἔχετον ἐπιδεικνύναι ταύτην τὴν σοφίαν, ἢ πῶσ σφῷν βεβούλευται. καὶ διδάξοντε, ἐάν τισ ἐθέλῃ μανθάνειν.

ἀλλ’ ὅτι μὲν ἐθελήσουσιν ἅπαντεσ οἱ μὴ ἔχοντεσ, ἐγὼ ὑμῖν ἐγγυῶμαι, πρῶτοσ μὲν ἐγώ, ἔπειτα δὲ Κλεινίασ οὑτοσί, πρὸσ δ’ ἡμῖν Κτήσιππόσ τε ὅδε καὶ οἱ ἄλλοι οὗτοι, ἦν δ’ ἐγὼ δεικνὺσ αὐτῷ τοὺσ ἐραστὰσ τοὺσ Κλεινίου·

οἱ δὲ ἐτύγχανον ἡμᾶσ ἤδη περιιστάμενοι. ὁ γὰρ Κτήσιπποσ ἔτυχε πόρρω καθεζόμενοσ τοῦ Κλεινίου ‐ κἀμοὶ δοκεῖν ὡσ ἐτύγχανεν ὁ Εὐθύδημοσ ἐμοὶ διαλεγόμενοσ προνενευκὼσ εἰσ τὸ πρόσθεν, ἐν μέσῳ ὄντοσ ἡμῶν τοῦ Κλεινίου ἐπεσκότει τῷ Κτησίππῳ τῆσ θέασ ‐ βουλόμενόσ τε οὖν θεάσασθαι ὁ Κτήσιπποσ τὰ παιδικὰ καὶ ἅμα φιλήκοοσ ὢν ἀναπηδήσασ πρῶτοσ προσέστη ἡμῖν ἐν τῷ καταντικρύ· οὕτωσ οὖν καὶ οἱ ἄλλοι ἐκεῖνον ἰδόντεσ περιέστησαν ἡμᾶσ, οἵ τε τοῦ Κλεινίου ἐρασταὶ καὶ οἱ τοῦ Εὐθυδήμου τε καὶ Διονυσοδώρου ἑταῖροι.

τούτουσ δὴ ἐγὼ δεικνὺσ ἔλεγον τῷ Εὐθυδήμῳ ὅτι πάντεσ ἕτοιμοι εἰε͂ν μανθάνειν· ὅ τε οὖν Κτήσιπποσ συνέφη μάλα προθύμωσ καὶ οἱ ἄλλοι, καὶ ἐκέλευον αὐτὼ κοινῇ πάντεσ ἐπιδείξασθαι τὴν δύναμιν τῆσ σοφίασ.

εἶπον οὖν ἐγώ·

ὦ Εὐθύδημε καὶ Διονυσόδωρε, πάνυ μὲν οὖν παντὶ τρόπῳ καὶ τούτοισ χαρίσασθον καὶ ἐμοῦ ἕνεκα ἐπιδείξασθον. τὰ μὲν οὖν πλεῖστα δῆλον ὅτι οὐκ ὀλίγον ἔργον ἐπιδεῖξαι· τόδε δέ μοι εἴπετον, πότερον πεπεισμένον ἤδη ὡσ χρὴ παρ’ ὑμῶν μανθάνειν δύναισθ’ ἂν ἀγαθὸν ποιῆσαι ἄνδρα μόνον, ἢ καὶ ἐκεῖνον τὸν μήπω πεπεισμένον διὰ τὸ μὴ οἰέσθαι ὅλωσ τὸ πρᾶγμα τὴν ἀρετὴν μαθητὸν εἶναι ἢ μὴ σφὼ εἶναι αὐτῆσ διδασκάλω; φέρε, καὶ τὸν οὕτωσ ἔχοντα τῆσ αὐτῆσ τέχνησ ἔργον πεῖσαι ὡσ καὶ διδακτὸν ἡ ἀρετὴ καὶ οὗτοι ὑμεῖσ ἐστὲ παρ’ ὧν ἂν κάλλιστά τισ αὐτὸ μάθοι, ἢ ἄλλησ;

ταύτησ μὲν οὖν, ἔφη, τῆσ αὐτῆσ, ὦ Σώκρατεσ, ὁ Διονυσόδωροσ.

κάλλιστ’ ἂν προτρέψαιτε εἰσ φιλοσοφίαν καὶ ἀρετῆσ ἐπιμέλειαν;

οἰόμεθά γε δή, ὦ Σώκρατεσ.

τῶν μὲν τοίνυν ἄλλων τὴν ἐπίδειξιν ἡμῖν, ἔφην, εἰσ αὖθισ ἀπόθεσθον, τοῦτο δ’ αὐτὸ ἐπιδείξασθον·

τουτονὶ τὸν νεανίσκον πείσατον ὡσ χρὴ φιλοσοφεῖν καὶ ἀρετῆσ ἐπιμελεῖσθαι, καὶ χαριεῖσθον ἐμοί τε καὶ τουτοισὶ πᾶσιν. συμβέβηκεν γάρ τι τοιοῦτον τῷ μειρακίῳ τούτῳ· ἐγώ τε καὶ οἵδε πάντεσ τυγχάνομεν ἐπιθυμοῦντεσ ὡσ βέλτιστον αὐτὸν γενέσθαι. ἔστι δὲ οὗτοσ Ἀξιόχου μὲν ὑὸσ τοῦ Ἀλκιβιάδου τοῦ παλαιοῦ, αὐτανεψιὸσ δὲ τοῦ νῦν ὄντοσ Ἀλκιβιάδου· ὄνομα δ’ αὐτῷ Κλεινίασ.

ἔστι δὲ νέοσ· φοβούμεθα δὴ περὶ αὐτῷ, οἱο͂ν εἰκὸσ περὶ νέῳ, μή τισ φθῇ ἡμᾶσ ἐπ’ ἄλλο τι ἐπιτήδευμα τρέψασ αὐτοῦ τὴν διάνοιαν καὶ διαφθείρῃ. σφὼ οὖν ἥκετον εἰσ κάλλιστον· ἀλλ’ εἰ μή τι διαφέρει ὑμῖν, λάβετον πεῖραν τοῦ μειρακίου καὶ διαλέχθητον ἐναντίον ἡμῶν. Σώκρατεσ, ἔφη, ἐὰν μόνον ἐθέλῃ ἀποκρίνεσθαι ὁ νεανίσκοσ.

ἀλλὰ μὲν δή, ἔφην ἐγώ, τοῦτό γε καὶ εἴθισται·

θαμὰ γὰρ αὐτῷ οἵδε προσιόντεσ πολλὰ ἐρωτῶσίν τε καὶ διαλέγονται, ὥστε ἐπιεικῶσ θαρρεῖ τὸ ἀποκρίνασθαι. τὰ δὴ μετὰ ταῦτα, ὦ Κρίτων, πῶσ ἂν καλῶσ σοι διηγησαίμην;

οὐ γὰρ σμικρὸν τὸ ἔργον δύνασθαι ἀναλαβεῖν διεξιόντα σοφίαν ἀμήχανον ὅσην· ὥστ’ ἔγωγε, καθάπερ οἱ ποιηταί, δέομαι ἀρχόμενοσ τῆσ διηγήσεωσ μούσασ τε καὶ Μνημοσύνην ἐπικαλεῖσθαι. ἤρξατο δ’ οὖν ἐνθένδε ποθὲν ὁ Εὐθύδημοσ, ὡσ ἐγᾦμαι·

ὦ Κλεινία, πότεροί εἰσι τῶν ἀνθρώπων οἱ μανθάνοντεσ, οἱ σοφοὶ ἢ οἱ ἀμαθεῖσ; καὶ τὸ μειράκιον, ἅτε μεγάλου ὄντοσ τοῦ ἐρωτήματοσ, ἠρυθρίασέν τε καὶ ἀπορήσασ ἐνέβλεψεν εἰσ ἐμέ·

καὶ ἐγὼ γνοὺσ αὐτὸν τεθορυβημένον, θάρρει, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Κλεινία, καὶ ἀπόκριναι ἀνδρείωσ, ὁπότερά σοι φαίνεται· ἴσωσ γάρ τοι ὠφελεῖ τὴν μεγίστην ὠφελίαν.

καὶ ἐν τούτῳ ὁ Διονυσόδωροσ προσκύψασ μοι μικρὸν πρὸσ τὸ οὖσ, πάνυ μειδιάσασ τῷ προσώπῳ, καὶ μήν, ἔφη, σοί, ὦ Σώκρατεσ, προλέγω ὅτι ὁπότερ’ ἂν ἀποκρίνηται τὸ μειράκιον, ἐξελεγχθήσεται.

εὐλαβηθῆναι τῷ μειρακίῳ, ἀλλ’ ἀπεκρίνατο ὅτι οἱ σοφοὶ εἰε͂ν οἱ μανθάνοντεσ.

καὶ ὁ Εὐθύδημοσ, καλεῖσ δέ τινασ, ἔφη, διδασκάλουσ, ἢ οὔ;

ὡμολόγει. οὐκοῦν τῶν μανθανόντων οἱ διδάσκαλοι διδάσκαλοί εἰσιν, ὥσπερ ὁ κιθαριστὴσ καὶ ὁ γραμματιστὴσ διδάσκαλοι δήπου ἦσαν σοῦ καὶ τῶν ἄλλων παίδων, ὑμεῖσ δὲ μαθηταί; συνέφη. ἄλλο τι οὖν, ἡνίκα ἐμανθάνετε, οὔπω ἠπίστασθε ταῦτα ἃ ἐμανθάνετε; οὐκ ἔφη. ἆρ’ οὖν σοφοὶ ἦτε, ὅτε ταῦτα οὐκ ἠπίστασθε; οὐ δῆτα, ἦ δ’ ὅσ.

οὐκοῦν εἰ μὴ σοφοί, ἀμαθεῖσ; πάνυ γε. ὑμεῖσ ἄρα μανθάνοντεσ ἃ οὐκ ἠπίστασθε, ἀμαθεῖσ ὄντεσ ἐμανθάνετε. ἐπένευσε τὸ μειράκιον. οἱ ἀμαθεῖσ ἄρα μανθάνουσιν, ὦ Κλεινία, ἀλλ’ οὐχ οἱ σοφοί, ὡσ σὺ οἰεί. ταῦτ’ οὖν εἰπόντοσ αὐτοῦ, ὥσπερ ὑπὸ διδασκάλου χορὸσ ἀποσημήναντοσ, ἅμα ἀνεθορύβησάν τε καὶ ἐγέλασαν οἱ ἑπόμενοι ἐκεῖνοι μετὰ τοῦ Διονυσοδώρου τε καὶ Εὐθυδήμου·

καὶ πρὶν ἀναπνεῦσαι καλῶσ τε καὶ εὖ τὸ μειράκιον, ἐκδεξάμενοσ ὁ Διονυσόδωροσ, τί δέ, ὦ Κλεινία, ἔφη, ὁπότε ἀποστοματίζοι ὑμῖν ὁ γραμματιστήσ, πότεροι ἐμάνθανον τῶν παίδων τὰ ἀποστοματιζόμενα, οἱ σοφοὶ ἢ οἱ ἀμαθεῖσ;

οἱ σοφοί, ἔφη ὁ Κλεινίασ. οἱ σοφοὶ ἄρα μανθάνουσιν ἀλλ’ οὐχ οἱ ἀμαθεῖσ, καὶ οὐκ εὖ σὺ ἄρτι Εὐθυδήμῳ ἀπεκρίνω. ἐνταῦθα δὴ καὶ πάνυ μέγα ἐγέλασάν τε καὶ ἐθορύβησαν οἱ ἐρασταὶ τοῖν ἀνδροῖν, ἀγασθέντεσ τῆσ σοφίασ αὐτοῖν·

οἱ δ’ ἄλλοι ἡμεῖσ ἐκπεπληγμένοι ἐσιωπῶμεν. γνοὺσ δὲ ἡμᾶσ ὁ Εὐθύδημοσ ἐκπεπληγμένουσ, ἵν’ ἔτι μᾶλλον θαυμάζοιμεν αὐτόν, οὐκ ἀνίει τὸ μειράκιον, ἀλλ’ ἠρώτα, καὶ ὥσπερ οἱ ἀγαθοὶ ὀρχησταί, διπλᾶ ἔστρεφε τὰ ἐρωτήματα περὶ τοῦ αὐτοῦ, καὶ ἔφη· πότερον γὰρ οἱ μανθάνοντεσ μανθάνουσιν ἃ ἐπίστανται ἢ ἃ μὴ ἐπίστανται; καὶ τοῦτ’, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ἕτερον τοιοῦτον οἱο͂ν τὸ πρότερον.

ὦ Ζεῦ, ἔφην ἐγώ, ἦ μὴν καὶ τὸ πρότερόν γε καλὸν ἡμῖν ἐφάνη τὸ ἐρώτημα.

πάντ’, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, τοιαῦτα ἡμεῖσ ἐρωτῶμεν ἄφυκτα.

τοιγάρτοι, ἦν δ’ ἐγώ, δοκεῖτέ μοι εὐδοκιμεῖν παρὰ τοῖσ μαθηταῖσ.

ἐν δὲ τούτῳ ὁ μὲν Κλεινίασ τῷ Εὐθυδήμῳ ἀπεκρίνατο ὅτι μανθάνοιεν οἱ μανθάνοντεσ ἃ οὐκ ἐπίσταιντο·

ὁ δὲ ἤρετο αὐτὸν διὰ τῶν αὐτῶν ὧνπερ τὸ πρότερον· τί δέ;

ἦ δ’ ὅσ, οὐκ ἐπίστασαι σὺ γράμματα; ναί, ἔφη. οὐκοῦν ἅπαντα; ὡμολόγει. ὅταν οὖν τισ ἀποστοματίζῃ ὁτιοῦν, οὐ γράμματα ἀποστοματίζει; ὡμολόγει. οὐκοῦν ὧν τι σὺ ἐπίστασαι, ἔφη, ἀποστοματίζει, εἴπερ πάντα ἐπίστασαι; καὶ τοῦτο ὡμολόγει. τί οὖν; ἦ δ’ ὅσ, ἆρα σὺ <οὐ> μανθάνεισ ἅττ’ ἂν ἀποστοματίζῃ τισ, ὁ δὲ μὴ ἐπιστάμενοσ γράμματα μανθάνει; οὔκ, ἀλλ’, ἦ δ’ ὅσ, μανθάνω. οὐκοῦν ἃ ἐπίστασαι, ἦ δ’ ὅσ, μανθάνεισ, εἴπερ γε ἅπαντα τὰ γράμματα ἐπίστασαι. ὡμολόγησεν.

οὐκ ἄρα ὀρθῶσ ἀπεκρίνω, ἔφη. καὶ οὔπω σφόδρα τι ταῦτα εἴρητο τῷ Εὐθυδήμῳ, καὶ ὁ Διονυσόδωροσ ὥσπερ σφαῖραν ἐκδεξάμενοσ τὸν λόγον πάλιν ἐστοχάζετο τοῦ μειρακίου, καὶ εἶπεν·

Ἐξαπατᾷ σε Εὐθύδημοσ, ὦ Κλεινία. εἰπὲ γάρ μοι, τὸ μανθάνειν οὐκ ἐπιστήμην ἐστὶ λαμβάνειν τούτου οὗ ἄν τισ μανθάνῃ; ὡμολόγει ὁ Κλεινίασ. τὸ δ’ ἐπίστασθαι, ἦ δ’ ὅσ, ἄλλο τι ἢ ἔχειν ἐπιστήμην ἤδη ἐστίν; συνέφη. τὸ ἄρα μὴ ἐπίστασθαι μήπω ἔχειν ἐπιστήμην ἐστίν; ὡμολόγει αὐτῷ.

πότερον οὖν εἰσιν οἱ λαμβάνοντεσ ὁτιοῦν οἱ ἔχοντεσ ἤδη ἢ οἳ ἂν μὴ ἔχωσιν; οἳ ἂν μή. οὐκοῦν ὡμολόγηκασ εἶναι τούτων καὶ τοὺσ μὴ ἐπισταμένουσ, τῶν μὴ ἐχόντων; κατένευσε. τῶν λαμβανόντων ἄρ’ εἰσὶν οἱ μανθάνοντεσ, ἀλλ’ οὐ τῶν ἐχόντων; συνέφη. οἱ μὴ ἐπιστάμενοι ἄρα, ἔφη, μανθάνουσιν, ὦ Κλεινία, ἀλλ’ οὐχ οἱ ἐπιστάμενοι. ἔτι δὴ ἐπὶ τὸ τρίτον καταβαλῶν ὥσπερ πάλαισμα ὡρ́μα ὁ Εὐθύδημοσ τὸν νεανίσκον·

καὶ ἐγὼ γνοὺσ βαπτιζόμενον τὸ μειράκιον, βουλόμενοσ ἀναπαῦσαι αὐτό, μὴ ἡμῖν ἀποδειλιάσειε, παραμυθούμενοσ εἶπον· ὦ Κλεινία, μὴ θαύμαζε εἴ σοι φαίνονται ἀήθεισ οἱ λόγοι. ἴσωσ γὰρ οὐκ αἰσθάνῃ οἱο͂ν ποιεῖτον τὼ ξένω περὶ σέ· ποιεῖτον δὲ ταὐτὸν ὅπερ οἱ ἐν τῇ τελετῇ τῶν Κορυβάντων, ὅταν τὴν θρόνωσιν ποιῶσιν περὶ τοῦτον ὃν ἂν μέλλωσι τελεῖν. καὶ γὰρ ἐκεῖ χορεία τίσ ἐστι καὶ παιδιά, εἰ ἄρα καὶ τετέλεσαι· καὶ νῦν τούτω οὐδὲν ἄλλο ἢ χορεύετον περὶ σὲ καὶ οἱο͂ν ὀρχεῖσθον παίζοντε, ὡσ μετὰ τοῦτο τελοῦντε. νῦν οὖν νόμισον τὰ πρῶτα τῶν ἱερῶν ἀκούειν τῶν σοφιστικῶν.

πρῶτον γάρ, ὥσ φησι Πρόδικοσ, περὶ ὀνομάτων ὀρθότητοσ μαθεῖν δεῖ· ὃ δὴ καὶ ἐνδείκνυσθόν σοι τὼ ξένω, ὅτι οὐκ ᾔδησθα τὸ μανθάνειν ὅτι οἱ ἄνθρωποι καλοῦσι μὲν ἐπὶ τῷ τοιῷδε, ὅταν τισ ἐξ ἀρχῆσ μηδεμίαν ἔχων ἐπιστήμην περὶ πράγματόσ τινοσ ἔπειτα ὕστερον αὐτοῦ λαμβάνῃ τὴν ἐπιστήμην, καλοῦσι δὲ ταὐτὸν τοῦτο καὶ ἐπειδὰν ἔχων ἤδη τὴν ἐπιστήμην ταύτῃ τῇ ἐπιστήμῃ ταὐτὸν τοῦτο πρᾶγμα ἐπισκοπῇ ἢ πραττόμενον ἢ λεγόμενον ‐ μᾶλλον μὲν αὐτὸ συνιέναι καλοῦσιν ἢ μανθάνειν, ἔστι δ’ ὅτε καὶ μανθάνειν ‐ σὲ δὲ τοῦτο, ὡσ οὗτοι ἐνδείκνυνται, διαλέληθεν, ταὐτὸν ὄνομα ἐπ’ ἀνθρώποισ ἐναντίωσ ἔχουσιν κείμενον, τῷ τε εἰδότι καὶ ἐπὶ τῷ μή· ἠρώτων σε πότερα μανθάνουσιν οἱ ἄνθρωποι ἃ ἐπίστανται ἢ ἃ μή.

ταῦτα δὴ τῶν μαθημάτων παιδιά ἐστιν ‐ διὸ καί φημι ἐγώ σοι τούτουσ προσπαίζειν ‐ παιδιὰν δὲ λέγω διὰ ταῦτα, ὅτι, εἰ καὶ πολλά τισ ἢ καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα μάθοι, τὰ μὲν πράγματα οὐδὲν ἂν μᾶλλον εἰδείη πῇ ἔχει, προσπαίζειν δὲ οἱο͂́σ τ’ ἂν εἰή τοῖσ ἀνθρώποισ διὰ τὴν τῶν ὀνομάτων διαφορὰν ὑποσκελίζων καὶ ἀνατρέπων, ὥσπερ οἱ τὰ σκολύθρια τῶν μελλόντων καθιζήσεσθαι ὑποσπῶντεσ χαίρουσι καὶ γελῶσιν, ἐπειδὰν ἴδωσιν ὕπτιον ἀνατετραμμένον. ταῦτα μὲν οὖν σοι παρὰ τούτων νόμιζε παιδιὰν γεγονέναι·

τὸ δὲ μετὰ ταῦτα δῆλον ὅτι τούτω γέ σοι αὐτὼ τὰ σπουδαῖα ἐνδείξεσθον, καὶ ἐγὼ ὑφηγήσομαι αὐτοῖν ἵνα μοι ὃ ὑπέσχοντο ἀποδῶσιν. ἐφάτην γὰρ ἐπιδείξασθαι τὴν προτρεπτικὴν σοφίαν· νῦν δέ, μοι δοκεῖ, δεῖν ᾠηθήτην πρότερον παῖσαι πρὸσ σέ. ταῦτα μὲν οὖν, ὦ Εὐθύδημέ τε καὶ Διονυσόδωρε, πεπαίσθω τε ὑμῖν, καὶ ἴσωσ ἱκανῶσ ἔχει· τὸ δὲ δὴ μετὰ ταῦτα ἐπιδείξατον προτρέποντε τὸ μειράκιον ὅπωσ χρὴ σοφίασ τε καὶ ἀρετῆσ ἐπιμεληθῆναι.

πρότερον δ’ ἐγὼ σφῷν ἐνδείξομαι οἱο͂ν αὐτὸ ὑπολαμβάνω καὶ οἱού αὐτοῦ ἐπιθυμῶ ἀκοῦσαι. ἐὰν οὖν δόξω ὑμῖν ἰδιωτικῶσ τε καὶ γελοίωσ αὐτὸ ποιεῖν, μή μου καταγελᾶτε· ὑπὸ προθυμίασ γὰρ τοῦ ἀκοῦσαι τῆσ ὑμετέρασ σοφίασ τολμήσω ἀπαυτοσχεδιάσαι ἐναντίον ὑμῶν. ἀνάσχεσθον οὖν ἀγελαστὶ ἀκούοντεσ αὐτοί τε καὶ οἱ μαθηταὶ ὑμῶν· σὺ δέ μοι, ὦ παῖ Ἀξιόχου, ἀπόκριναι.

ἆρά γε πάντεσ ἄνθρωποι βουλόμεθα εὖ πράττειν;

ἢ τοῦτο μὲν ἐρώτημα ὧν νυνδὴ ἐφοβούμην ἓν τῶν καταγελάστων; ἀνόητον γὰρ δήπου καὶ τὸ ἐρωτᾶν τὰ τοιαῦτα· τίσ γὰρ οὐ βούλεται ἀνθρώπων εὖ πράττειν; οὐδεὶσ ὅστισ οὔκ, ἔφη ὁ Κλεινίασ. εἰε͂ν, ἦν δ’ ἐγώ·

τὸ δὴ μετὰ τοῦτο, ἐπειδὴ βουλόμεθα εὖ πράττειν, πῶσ ἂν εὖ πράττοιμεν; ἆρ’ ἂν εἰ ἡμῖν πολλὰ κἀγαθὰ εἰή; ἢ τοῦτο ἐκείνου ἔτι εὐηθέστερον; δῆλον γάρ που καὶ τοῦτο ὅτι οὕτωσ ἔχει. συνέφη. φέρε δή, ἀγαθὰ δὲ ποῖα ἄρα τῶν ὄντων τυγχάνει ἡμῖν ὄντα; ἢ οὐ χαλεπὸν οὐδὲ σεμνοῦ ἀνδρὸσ πάνυ τι οὐδὲ τοῦτο ἐοίκεν εἶναι εὐπορεῖν; πᾶσ γὰρ ἂν ἡμῖν εἴποι ὅτι τὸ πλουτεῖν ἀγαθόν· ἦ γάρ· πάνυ γ’, ἔφη. οὐκοῦν καὶ τὸ ὑγιαίνειν καὶ τὸ καλὸν εἶναι καὶ τἆλλα κατὰ τὸ σῶμα ἱκανῶσ παρεσκευάσθαι; συνεδόκει.

ἀλλὰ μὴν εὐγένειαί γε καὶ δυνάμεισ καὶ τιμαὶ ἐν τῇ ἑαυτοῦ δῆλά ἐστιν ἀγαθὰ ὄντα. ὡμολόγει. τί οὖν, ἔφην, ἔτι ἡμῖν λείπεται τῶν ἀγαθῶν; τί ἄρα ἐστὶν τὸ σώφρονά τε εἶναι καὶ δίκαιον καὶ ἀνδρεῖον; πότερον πρὸσ Διόσ, ὦ Κλεινία, ἡγῇ σύ, ἐὰν ταῦτα τιθῶμεν ὡσ ἀγαθά, ὀρθῶσ ἡμᾶσ θήσειν, ἢ ἐὰν μή; ἴσωσ γὰρ ἄν τισ ἡμῖν ἀμφισβητήσειεν· σοὶ δὲ πῶσ δοκεῖ; ἀγαθά, ἔφη ὁ Κλεινίασ. εἰε͂ν, ἦν δ’ ἐγώ·

τὴν δὲ σοφίαν ποῦ χοροῦ τάξομεν; ἐν τοῖσ ἀγαθοῖσ, ἢ πῶσ λέγεισ; ἐν τοῖσ ἀγαθοῖσ. ἐνθυμοῦ δὴ μή τι παραλείπωμεν τῶν ἀγαθῶν, ὅτι καὶ ἄξιον λόγου. ἀλλά μοι δοκοῦμεν, ἔφη, οὐδέν, ὁ Κλεινίασ. καὶ ἐγὼ ἀναμνησθεὶσ εἶπον ὅτι ναὶ μὰ Δία κινδυνεύομέν γε τὸ μέγιστον τῶν ἀγαθῶν παραλιπεῖν. τί τοῦτο; ἦ δ’ ὅσ. τὴν εὐτυχίαν, ὦ Κλεινία· ὃ πάντεσ φασί, καὶ οἱ πάνυ φαῦλοι, μέγιστον τῶν ἀγαθῶν εἶναι. ἀληθῆ λέγεισ, ἔφη. καὶ ἐγὼ αὖ πάλιν μετανοήσασ εἶπον ὅτι ὀλίγου καταγέλαστοι ἐγενόμεθα ὑπὸ τῶν ξένων ἐγώ τε καὶ σύ, ὦ παῖ Ἀξιόχου. τί δή, ἔφη, τοῦτο;

κἀγὼ γνοὺσ αὐτὸν θαυμάζοντα, ἆρα οὐκ οἶσθα, ἔφην, ὦ Κλεινία, ὅτι περὶ αὐλημάτων εὐπραγίαν οἱ αὐληταὶ εὐτυχέστατοί εἰσιν; ὅτι εὐτυχίαν ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν θέμενοι νυνδὴ αὖθισ περὶ τοῦ αὐτοῦ ἐλέγομεν. τί οὖν δὴ τοῦτο; καταγέλαστον δήπου, ὃ πάλαι πρόκειται, τοῦτο πάλιν προτιθέναι καὶ δὶσ ταὐτὰ λέγειν. πῶσ, ἔφη, τοῦτο λέγεισ; ἡ σοφία δήπου, ἦν δ’ ἐγώ, εὐτυχία ἐστίν· τοῦτο δὲ κἂν παῖσ γνοίη. καὶ ὃσ ἐθαύμασεν· οὕτωσ ἔτι νέοσ τε καὶ εὐήθησ ἐστί. συνέφη.

οὐκοῦν, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ περὶ γραμμάτων γραφῆσ τε καὶ ἀναγνώσεωσ οἱ γραμματισταί; πάνυ γε. τί δέ; πρὸσ τοὺσ τῆσ θαλάττησ κινδύνουσ μῶν οἰεί εὐτυχεστέρουσ τινὰσ εἶναι τῶν σοφῶν κυβερνητῶν, ὡσ ἐπὶ πᾶν εἰπεῖν; οὐ δῆτα. τί δέ; στρατευόμενοσ μετὰ ποτέρου ἂν ἥδιον τοῦ κινδύνου τε καὶ τῆσ τύχησ μετέχοισ, μετὰ σοφοῦ στρατηγοῦ ἢ μετὰ ἀμαθοῦσ; μετὰ σοφοῦ.

τί δέ; ἀσθενῶν μετὰ ποτέρου ἂν ἡδέωσ κινδυνεύοισ, μετὰ σοφοῦ ἰατροῦ ἢ μετὰ ἀμαθοῦσ; μετὰ σοφοῦ. ἆρ’ οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, ὅτι εὐτυχέστερον ἂν οἰεί πράττειν μετὰ σοφοῦ πράττων ἢ μετὰ ἀμαθοῦσ; συνεχώρει. ἡ σοφία ἄρα πανταχοῦ εὐτυχεῖν ποιεῖ τοὺσ ἀνθρώπουσ. οὐ γὰρ δήπου ἁμαρτάνοι γ’ ἄν ποτέ τι σοφία, ἀλλ’ ἀνάγκη ὀρθῶσ πράττειν καὶ τυγχάνειν· ἦ γὰρ ἂν οὐκέτι σοφία εἰή. συνωμολογησάμεθα τελευτῶντεσ οὐκ οἶδ’ ὅπωσ ἐν κεφαλαίῳ οὕτω τοῦτο ἔχειν, σοφίασ παρούσησ, ᾧ ἂν παρῇ, μηδὲν προσδεῖσθαι εὐτυχίασ·

ἐπειδὴ δὲ τοῦτο συνωμολογησάμεθα, πάλιν ἐπυνθανόμην αὐτοῦ τὰ πρότερον ὡμολογημένα πῶσ ἂν ἡμῖν ἔχοι. ὡμολογήσαμεν γάρ, ἔφην, εἰ ἡμῖν ἀγαθὰ πολλὰ παρείη, εὐδαιμονεῖν ἂν καὶ εὖ πράττειν. συνέφη. ἆρ’ οὖν εὐδαιμονοῖμεν ἂν διὰ τὰ παρόντα ἀγαθά, εἰ μηδὲν ἡμᾶσ ὠφελοῖ ἢ εἰ ὠφελοῖ; εἰ ὠφελοῖ, ἔφη. ἆρ’ οὖν ἄν τι ὠφελοῖ, εἰ εἰή μόνον ἡμῖν, χρῴμεθα δ’ αὐτοῖσ μή; οἱο͂ν σιτία εἰ ἡμῖν εἰή πολλά, ἐσθίοιμεν δὲ μή, ἢ ποτόν, πίνοιμεν δὲ μή, ἔσθ’ ὅτι ὠφελοίμεθ’ ἄν;

οὐ δῆτα, ἔφη. τί δέ; οἱ δημιουργοὶ πάντεσ, εἰ αὐτοῖσ εἰή πάντα τὰ ἐπιτήδεια παρεσκευασμένα ἑκάστῳ εἰσ τὸ ἑαυτοῦ ἔργον, χρῷντο δὲ αὐτοῖσ μή, ἆρ’ ἂν οὗτοι εὖ πράττοιεν διὰ τὴν κτῆσιν, ὅτι κεκτημένοι εἰε͂ν πάντα ἃ δεῖ κεκτῆσθαι τὸν δημιουργόν; οἱο͂ν τέκτων, εἰ παρεσκευασμένοσ εἰή τά τε ὄργανα ἅπαντα καὶ ξύλα ἱκανά, τεκταίνοιτο δὲ μή, ἔσθ’ ὅτι ὠφελοῖτ’ ἂν ἀπὸ τῆσ κτήσεωσ; οὐδαμῶσ, ἔφη.

τί δέ, εἴ τισ κεκτημένοσ εἰή πλοῦτόν τε καὶ ἃ νυνδὴ ἐλέγομεν πάντα τὰ ἀγαθά, χρῷτο δὲ αὐτοῖσ μή, ἆρ’ ἂν εὐδαιμονοῖ διὰ τὴν τούτων κτῆσιν τῶν ἀγαθῶν; οὐ δῆτα, ὦ Σώκρατεσ. δεῖ ἄρα, ἔφην, ὡσ ἐοίκεν, μὴ μόνον κεκτῆσθαι τὰ τοιαῦτα ἀγαθὰ τὸν μέλλοντα εὐδαίμονα ἔσεσθαι, ἀλλὰ καὶ χρῆσθαι αὐτοῖσ· ἢ οὐδὲν ὄφελοσ τῆσ κτήσεωσ γίγνεται. ἀληθῆ λέγεισ. ἆρ’ οὖν, ὦ Κλεινία, ἤδη τοῦτο ἱκανὸν πρὸσ τὸ εὐδαίμονα ποιῆσαί τινα, τό τε κεκτῆσθαι τἀγαθὰ καὶ τὸ χρῆσθαι αὐτοῖσ; ἔμοιγε δοκεῖ.

πότερον, ἦν δ’ ἐγώ, ἐὰν ὀρθῶσ χρῆταί τισ ἢ καὶ ἐὰν μή; ἐὰν ὀρθῶσ. καλῶσ γε, ἦν δ’ ἐγώ, λέγεισ. πλέον γάρ που οἶμαι θάτερόν ἐστιν, ἐάν τισ χρῆται ὁτῳοῦν μὴ ὀρθῶσ πράγματι ἢ ἐὰν ἐᾷ· τὸ μὲν γὰρ κακόν, τὸ δὲ οὔτε κακὸν οὔτε ἀγαθόν. ἢ οὐχ οὕτω φαμέν; συνεχώρει.

τί οὖν; ἐν τῇ ἐργασίᾳ τε καὶ χρήσει τῇ περὶ τὰ ξύλα μῶν ἄλλο τί ἐστιν τὸ ἀπεργαζόμενον ὀρθῶσ χρῆσθαι ἢ ἐπιστήμη ἡ τεκτονική; οὐ δῆτα, ἔφη. ἀλλὰ μήν που καὶ ἐν τῇ περὶ τὰ σκεύη ἐργασίᾳ τὸ ὀρθῶσ ἐπιστήμη ἐστὶν ἡ ἀπεργαζομένη. συνέφη. ἆρ’ οὖν, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ περὶ τὴν χρείαν ὧν ἐλέγομεν τὸ πρῶτον τῶν ἀγαθῶν, πλούτου τε καὶ ὑγιείασ καὶ κάλλουσ, τὸ ὀρθῶσ πᾶσι τοῖσ τοιούτοισ χρῆσθαι ἐπιστήμη ἦν ἡγουμένη καὶ κατορθοῦσα τὴν πρᾶξιν, ἢ ἄλλο τι; ἐπιστήμη, ἦ δ’ ὅσ.

οὐ μόνον ἄρα εὐτυχίαν ἀλλὰ καὶ εὐπραγίαν, ὡσ ἐοίκεν, ἡ ἐπιστήμη παρέχει τοῖσ ἀνθρώποισ ἐν πάσῃ κτήσει τε καὶ πράξει. ὡμολόγει. ἆρ’ οὖν ὦ πρὸσ Διόσ, ἦν δ’ ἐγώ, ὄφελόσ τι τῶν ἄλλων κτημάτων ἄνευ φρονήσεωσ καὶ σοφίασ; ἆρά γε ἂν ὄναιτο ἄνθρωποσ πολλὰ κεκτημένοσ καὶ πολλὰ πράττων νοῦν μὴ ἔχων, ἢ μᾶλλον ὀλίγα νοῦν ἔχων; ὧδε δὲ σκόπει· οὐκ ἐλάττω πράττων ἐλάττω ἂν ἐξαμαρτάνοι, ἐλάττω δὲ ἁμαρτάνων ἧττον ἂν κακῶσ πράττοι, ἧττον δὲ κακῶσ πράττων ἄθλιοσ ἧττον ἂν εἰή; πάνυ γ’, ἔφη.

πότερον οὖν ἂν μᾶλλον ἐλάττω τισ πράττοι πένησ ὢν ἢ πλούσιοσ; πένησ, ἔφη. πότερον δὲ ἀσθενὴσ ἢ ἰσχυρόσ; ἀσθενήσ. πότερον δὲ ἔντιμοσ ἢ ἄτιμοσ; ἄτιμοσ. πότερον δὲ ἀνδρεῖοσ ὢν καὶ σώφρων ἐλάττω ἂν πράττοι ἢ δειλόσ; δειλόσ. οὐκοῦν καὶ ἀργὸσ μᾶλλον ἢ ἐργάτησ; συνεχώρει. καὶ βραδὺσ μᾶλλον ἢ ταχύσ, καὶ ἀμβλὺ ὁρῶν καὶ ἀκούων μᾶλλον ἢ ὀξύ; πάντα τὰ τοιαῦτα συνεχωροῦμεν ἀλλήλοισ.

ἐν κεφαλαίῳ δ’, ἔφην, ὦ Κλεινία, κινδυνεύει σύμπαντα ἃ τὸ πρῶτον ἔφαμεν ἀγαθὰ εἶναι, οὐ περὶ τούτου ὁ λόγοσ αὐτοῖσ εἶναι, ὅπωσ αὐτά γε καθ’ αὑτὰ πέφυκεν ἀγαθὰ εἶναι, ἀλλ’ ὡσ ἐοίκεν ὧδ’ ἔχει· ἐὰν μὲν αὐτῶν ἡγῆται ἀμαθία, μείζω κακὰ εἶναι τῶν ἐναντίων, ὅσῳ δυνατώτερα ὑπηρετεῖν τῷ ἡγουμένῳ κακῷ ὄντι, ἐὰν δὲ φρόνησίσ τε καὶ σοφία, μείζω ἀγαθά, αὐτὰ δὲ καθ’ αὑτὰ οὐδέτερα αὐτῶν οὐδενὸσ ἄξια εἶναι. φαίνεται, ἔφη, ὡσ ἐοίκεν, οὕτωσ, ὡσ σὺ λέγεισ.

τί οὖν ἡμῖν συμβαίνει ἐκ τῶν εἰρημένων; ἄλλο τι ἢ τῶν μὲν ἄλλων οὐδὲν ὂν οὔτε ἀγαθὸν οὔτε κακόν, τούτοιν δὲ δυοῖν ὄντοιν ἡ μὲν σοφία ἀγαθόν, ἡ δὲ ἀμαθία κακόν; ὡμολόγει. ἔτι τοίνυν, ἔφην, τὸ λοιπὸν ἐπισκεψώμεθα.

ἐπειδὴ εὐδαίμονεσ μὲν εἶναι προθυμούμεθα πάντεσ, ἐφάνημεν δὲ τοιοῦτοι γιγνόμενοι ἐκ τοῦ χρῆσθαί τε τοῖσ πράγμασιν καὶ ὀρθῶσ χρῆσθαι, τὴν δὲ ὀρθότητα καὶ εὐτυχίαν ἐπιστήμη <ἦν> ἡ παρέχουσα, δεῖ δή, ὡσ ἐοίκεν, ἐκ παντὸσ τρόπου ἅπαντα ἄνδρα τοῦτο παρασκευάζεσθαι, ὅπωσ ὡσ σοφώτατοσ ἔσται· ἢ οὔ; ναί, ἔφη. καὶ παρὰ πατρόσ γε δήπου τοῦτο οἰόμενον δεῖν παραλαμβάνειν πολὺ μᾶλλον ἢ χρήματα, καὶ παρ’ ἐπιτρόπων καὶ φίλων τῶν τε ἄλλων καὶ τῶν φασκόντων ἐραστῶν εἶναι, καὶ ξένων καὶ πολιτῶν, δεόμενον καὶ ἱκετεύοντα σοφίασ μεταδιδόναι, οὐδὲν αἰσχρόν, ὦ Κλεινία, οὐδὲ νεμεσητὸν ἕνεκα τούτου ὑπηρετεῖν καὶ δουλεύειν καὶ ἐραστῇ καὶ παντὶ ἀνθρώπῳ, ὁτιοῦν ἐθέλοντα ὑπηρετεῖν τῶν καλῶν ὑπηρετημάτων, προθυμούμενον σοφὸν γενέσθαι· ἢ οὐ δοκεῖ σοι, ἔφην ἐγώ, οὕτωσ;

πάνυ μὲν οὖν εὖ μοι δοκεῖσ λέγειν, ἦ δ’ ὅσ. εἰ ἔστι γε, ὦ Κλεινία, ἦν δ’ ἐγώ, ἡ σοφία διδακτόν, ἀλλὰ μὴ ἀπὸ ταὐτομάτου παραγίγνεται τοῖσ ἀνθρώποισ· τοῦτο γὰρ ἡμῖν ἔτι ἄσκεπτον καὶ οὔπω διωμολογημένον ἐμοί τε καὶ σοί.

ἀλλ’ ἔμοιγε, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, διδακτὸν εἶναι δοκεῖ. καὶ ἐγὼ ἡσθεὶσ εἶπον· ἦ καλῶσ λέγεισ, ὦ ἄριστε ἀνδρῶν, καὶ εὖ ἐποίησασ ἀπαλλάξασ με σκέψεωσ πολλῆσ περὶ τούτου αὐτοῦ, πότερον διδακτὸν ἢ οὐ διδακτὸν ἡ σοφία. νῦν οὖν ἐπειδή σοι καὶ διδακτὸν δοκεῖ καὶ μόνον τῶν ὄντων εὐδαίμονα καὶ εὐτυχῆ ποιεῖν τὸν ἄνθρωπον, ἄλλο τι ἢ φαίησ ἂν ἀναγκαῖον εἶναι φιλοσοφεῖν καὶ αὐτὸσ ἐν νῷ ἔχεισ αὐτὸ ποιεῖν; πάνυ μὲν οὖν, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ὡσ οἱο͂́ν τε μάλιστα.

κἀγὼ ταῦτα ἅσμενοσ ἀκούσασ, τὸ μὲν ἐμόν, ἔφην, παράδειγμα, ὦ Διονυσόδωρέ τε καὶ Εὐθύδημε, οἱών ἐπιθυμῶ τῶν προτρεπτικῶν λόγων εἶναι, τοιοῦτον, ἰδιωτικὸν ἴσωσ καὶ μόλισ διὰ μακρῶν λεγόμενον·

σφῷν δὲ ὁπότεροσ βούλεται, ταὐτὸν τοῦτο τέχνῃ πράττων ἐπιδειξάτω ἡμῖν. εἰ δὲ μὴ τοῦτο βούλεσθον, ὅθεν ἐγὼ ἀπέλιπον, τὸ ἑξῆσ ἐπιδείξατον τῷ μειρακίῳ, πότερον πᾶσαν ἐπιστήμην δεῖ αὐτὸν κτᾶσθαι, ἢ ἔστι τισ μία ἣν δεῖ λαβόντα εὐδαιμονεῖν τε καὶ ἀγαθὸν ἄνδρα εἶναι, καὶ τίσ αὕτη. ὡσ γὰρ ἔλεγον ἀρχόμενοσ, περὶ πολλοῦ ἡμῖν τυγχάνει ὂν τόνδε τὸν νεανίσκον σοφόν τε καὶ ἀγαθὸν γενέσθαι.

ἐγὼ μὲν οὖν ταῦτα εἶπον, ὦ Κρίτων·

τῷ δὲ μετὰ τοῦτο ἐσομένῳ πάνυ σφόδρα προσεῖχον τὸν νοῦν, καὶ ἐπεσκόπουν τίνα ποτὲ τρόπον ἅψοιντο τοῦ λόγου καὶ ὁπόθεν ἄρξοιντο παρακελευόμενοι τῷ νεανίσκῳ σοφίαν τε καὶ ἀρετὴν ἀσκεῖν. ὁ οὖν πρεσβύτεροσ αὐτῶν, ὁ Διονυσόδωροσ, πρότεροσ ἤρχετο τοῦ λόγου, καὶ ἡμεῖσ πάντεσ ἐβλέπομεν πρὸσ αὐτὸν ὡσ αὐτίκα μάλα ἀκουσόμενοι θαυμασίουσ τινὰσ λόγουσ. ὅπερ οὖν καὶ συνέβη ἡμῖν· θαυμαστὸν γάρ τινα, ὦ Κρίτων, ἁνὴρ κατῆρχεν λόγον, οὗ σοὶ ἄξιον ἀκοῦσαι, ὡσ παρακελευστικὸσ ὁ λόγοσ ἦν ἐπ’ ἀρετήν.

εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ Σώκρατέσ τε καὶ ὑμεῖσ οἱ ἄλλοι, ὅσοι φατὲ ἐπιθυμεῖν τόνδε τὸν νεανίσκον σοφὸν γενέσθαι, πότερον παίζετε ταῦτα λέγοντεσ ἢ ὡσ ἀληθῶσ ἐπιθυμεῖτε καὶ σπουδάζετε;

κἀγὼ διενοήθην ὅτι ᾠηθήτην ἄρα ἡμᾶσ τὸ πρότερον παίζειν, ἡνίκα ἐκελεύομεν διαλεχθῆναι τῷ νεανίσκῳ αὐτώ, καὶ διὰ ταῦτα προσεπαισάτην τε καὶ οὐκ ἐσπουδασάτην·

ταῦτα οὖν διανοηθεὶσ ἔτι μᾶλλον εἶπον ὅτι θαυμαστῶσ σπουδάζοιμεν.

καὶ ὁ Διονυσόδωροσ, σκόπει μήν, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ὅπωσ μὴ ἔξαρνοσ ἔσῃ ἃ νῦν λέγεισ.

ἔσκεμμαι, ἦν δ’ ἐγώ· οὐ γὰρ μή ποτ’ ἔξαρνοσ γένωμαι. τί οὖν; ἔφη· φατὲ βούλεσθαι αὐτὸν σοφὸν γενέσθαι; πάνυ μὲν οὖν. νῦν δέ, ἦ δ’ ὅσ, Κλεινίασ πότερον σοφόσ ἐστιν ἢ οὔ; οὔκουν φησί γέ πω· ἔστιν δέ, ἦν δ’ ἐγώ, οὐκ ἀλαζών. ὑμεῖσ δέ, ἔφη, βούλεσθε γενέσθαι αὐτὸν σοφόν, ἀμαθῆ δὲ μὴ εἶναι; ὡμολογοῦμεν.

οὐκοῦν ὃσ μὲν οὐκ ἔστιν, βούλεσθε αὐτὸν γενέσθαι, ὃσ δ’ ἔστι νῦν, μηκέτι εἶναι. καὶ ἐγὼ ἀκούσασ ἐθορυβήθην· ὁ δέ μου θορυβουμένου ὑπολαβών, ἄλλο τι οὖν, ἔφη, ἐπεὶ βούλεσθε αὐτὸν ὃσ νῦν ἐστὶν μηκέτι εἶναι, βούλεσθε αὐτόν, ὡσ ἐοίκεν, ἀπολωλέναι; καίτοι πολλοῦ ἂν ἄξιοι οἱ τοιοῦτοι εἰε͂ν φίλοι τε καὶ ἐρασταί, οἵτινεσ τὰ παιδικὰ περὶ παντὸσ ἂν ποιήσαιντο ἐξολωλέναι. καὶ ὁ Κτήσιπποσ ἀκούσασ ἠγανάκτησέν τε ὑπὲρ τῶν παιδικῶν καὶ εἶπεν·

ὦ ξένε Θούριε, εἰ μὴ ἀγροικότερον, ἔφη, ἦν εἰπεῖν, εἶπον ἄν· "σοὶ εἰσ κεφαλήν," ὅτι μαθών μου καὶ τῶν ἄλλων καταψεύδῃ τοιοῦτον πρᾶγμα, ὃ ἐγὼ οἶμαι οὐδ’ ὅσιον εἶναι λέγειν, ὡσ ἐγὼ τόνδε βουλοίμην ἂν ἐξολωλέναι. τί δέ, ἔφη, ὦ Κτήσιππε, ὁ Εὐθύδημοσ, ἦ δοκεῖ σοι οἱο͂́ν τ’ εἶναι ψεύδεσθαι;

νὴ Δία, ἔφη, εἰ μὴ μαίνομαί γε. πότερον λέγοντα τὸ πρᾶγμα περὶ οὗ ἂν ὁ λόγοσ ᾖ, ἢ μὴ λέγοντα; λέγοντα, ἔφη.

ὥστε ὁ Διονυσόδωροσ, εἴπερ λέγει τὰ ὄντα, λέγει τἀληθῆ καὶ οὐδὲν κατὰ σοῦ ψεύδεται. οὐκοῦν εἴπερ λέγει αὐτό, οὐκ ἄλλο λέγει τῶν ὄντων ἢ ἐκεῖνο ὅπερ λέγει; πῶσ γὰρ ἄν; ἔφη ὁ Κτήσιπποσ. ἓν μὴν κἀκεῖνό γ’ ἐστὶν τῶν ὄντων, ὃ λέγει, χωρὶσ τῶν ἄλλων. πάνυ γε. οὐκοῦν ὁ ἐκεῖνο λέγων τὸ ὄν, ἔφη, λέγει; ναί. ἀλλὰ μὴν ὅ γε τὸ ὂν λέγων καὶ τὰ ὄντα τἀληθῆ λέγει· ναί, ἔφη·

ἀλλ’ ὁ ταῦτα λέγων, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ, ὦ Εὐθύδημε, οὐ τὰ ὄντα λέγει. καὶ ὁ Εὐθύδημοσ, τὰ δὲ μὴ ὄντα, ἔφη, ἄλλο τι ἢ οὐκ ἔστιν;

οὐκοῦν εἴπερ πράττουσι, καὶ ποιοῦσι; οὐκ ἔστιν. ἄλλο τι οὖν οὐδαμοῦ τά γε μὴ ὄντα ὄντα ἐστίν; οὐδαμοῦ. ἔστιν οὖν ὅπωσ περὶ ταῦτα, τὰ μὴ ὄντα, πράξειεν ἄν τίσ τι, ὥστ’ ἐκεῖνα ποιήσειεν ἂν καὶ ὁστισοῦν τὰ μηδαμοῦ ὄντα; οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ. τί οὖν; οἱ ῥήτορεσ ὅταν λέγωσιν ἐν τῷ δήμῳ, οὐδὲν πράττουσι; πράττουσι μὲν οὖν, ἦ δ’ ὅσ. ναί.

τὸ λέγειν ἄρα πράττειν τε καὶ ποιεῖν ἐστιν; ὡμολόγησεν. οὐκ ἄρα τά γε μὴ ὄντ’, ἔφη, λέγει οὐδείσ ‐ ποιοῖ γὰρ ἂν ἤδη τί· σὺ δὲ ὡμολόγηκασ τὸ μὴ ὂν μὴ οἱο͂́ν τ’ εἶναι μηδένα ποιεῖν ‐ ὥστε κατὰ τὸν σὸν λόγον οὐδεὶσ ψευδῆ λέγει, ἀλλ’ εἴπερ λέγει Διονυσόδωροσ, τἀληθῆ τε καὶ τὰ ὄντα λέγει. νὴ Δία, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ, ὦ Εὐθύδημε·

ἀλλὰ τὰ ὄντα μὲν τρόπον τινὰ λέγει, οὐ μέντοι ὥσ γε ἔχει. πῶσ λέγεισ, ἔφη ὁ Διονυσόδωροσ, ὦ Κτήσιππε;

εἰσὶν γάρ τινεσ οἳ λέγουσι τὰ πράγματα ὡσ ἔχει; εἰσὶν μέντοι, ἔφη, οἱ καλοί τε κἀγαθοὶ καὶ οἱ τἀληθῆ λέγοντεσ.

ὧν σύ, ἐάν μοι πείθῃ, εὐλαβήσῃ εἶναι, ἵνα μή σε οἱ ἀγαθοὶ κακῶσ λέγωσιν. τί οὖν; ἦ δ’ ὅσ· τἀγαθὰ οὐκ εὖ, ἔφη, ἔχει, τὰ δὲ κακὰ κακῶσ; συνεχώρει. τοὺσ δὲ καλούσ τε καὶ ἀγαθοὺσ ὁμολογεῖσ λέγειν ὡσ ἔχει τὰ πράγματα; ὁμολογῶ. κακῶσ ἄρα, ἔφη, λέγουσιν, ὦ Κτήσιππε, οἱ ἀγαθοὶ τὰ κακά, εἴπερ ὡσ ἔχει λέγουσιν. ναὶ μὰ Δία, ἦ δ’ ὅσ, σφόδρα γε, τοὺσ γοῦν κακοὺσ ἀνθρώπουσ· ὡσ εὖ ἴσθ’ ὅτι κακῶσ λέγουσιν οἱ ἀγαθοὶ τοὺσ κακούσ.

καὶ τοὺσ μεγάλουσ, ἔφη ὁ Εὐθύδημοσ, μεγάλωσ λέγουσι καὶ τοὺσ θερμοὺσ θερμῶσ; μάλιστα δήπου, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ· τοὺσ γοῦν ψυχροὺσ ψυχρῶσ λέγουσί τε καὶ φασὶν διαλέγεσθαι. σὺ μέν, ἔφη ὁ Διονυσόδωροσ, λοιδορῇ, ὦ Κτήσιππε, λοιδορῇ. ἐξολωλέναι, οὓσ περὶ πλείστου ποιοῦμαι.

ἐγὼ οὖν, ἐπειδή μοι ἐδόκουν ἀγριωτέρωσ πρὸσ ἀλλήλουσ ἔχειν, προσέπαιζόν τε τὸν Κτήσιππον καὶ εἶπον ὅτι ὦ Κτήσιππε, ἐμοὶ μὲν δοκεῖ χρῆναι ἡμᾶσ παρὰ τῶν ξένων δέχεσθαι ἃ λέγουσιν, ἐὰν ἐθέλωσι διδόναι, καὶ μὴ ὀνόματι διαφέρεσθαι.

εἰ γὰρ ἐπίστανται οὕτωσ ἐξολλύναι ἀνθρώπουσ, ὥστ’ ἐκ πονηρῶν τε καὶ ἀφρόνων χρηστούσ τε καὶ ἔμφρονασ ποιεῖν, καὶ τοῦτο εἴτε αὐτὼ ηὑρήκατον εἴτε καὶ παρ’ ἄλλου του ἐμαθέτην φθόρον τινὰ καὶ ὄλεθρον τοιοῦτον, ὥστε ἀπολέσαντεσ πονηρὸν ὄντα χρηστὸν πάλιν ἀποφῆναι· εἰ τοῦτο ἐπίστασθον ‐ δῆλον δὲ ὅτι ἐπίστασθον·

ἐφάτην γοῦν τὴν τέχνην σφῶν εἶναι τὴν νεωστὶ ηὑρημένην ἀγαθοὺσ ποιεῖν τοὺσ ἀνθρώπουσ ἐκ πονηρῶν ‐ συγχωρήσωμεν οὖν αὐτοῖν αὐτό· ἀπολεσάντων ἡμῖν τὸ μειράκιον καὶ φρόνιμον ποιησάντων, καὶ ἅπαντάσ γε ἡμᾶσ τοὺσ ἄλλουσ. εἰ δὲ ὑμεῖσ οἱ νέοι φοβεῖσθε, ὥσπερ ἐν Καρὶ ἐν ἐμοὶ ἔστω ὁ κίνδυνοσ· ὡσ ἐγώ, ἐπειδὴ καὶ πρεσβύτησ εἰμί, παρακινδυνεύειν ἕτοιμοσ καὶ παραδίδωμι ἐμαυτὸν Διονυσοδώρῳ τούτῳ ὥσπερ τῇ Μηδείᾳ τῇ Κόλχῳ.

ἀπολλύτω με, καὶ εἰ μὲν βούλεται, ἑψέτω, εἰ δ’, ὅτι βούλεται, τοῦτο ποιείτω· μόνον χρηστὸν ἀποφηνάτω. καὶ ὁ Κτήσιπποσ, ἐγὼ μέν, ἔφη, καὶ αὐτόσ, ὦ Σώκρατεσ, ἕτοιμόσ εἰμι παρέχειν ἐμαυτὸν τοῖσ ξένοισ, καὶ ἐὰν βούλωνται δέρειν ἔτι μᾶλλον ἢ νῦν δέρουσιν, εἴ μοι ἡ δορὰ μὴ εἰσ ἀσκὸν τελευτήσει, ὥσπερ ἡ τοῦ Μαρσύου, ἀλλ’ εἰσ ἀρετήν.

καίτοι με οἰέται Διονυσόδωροσ οὑτοσὶ χαλεπαίνειν αὐτῷ· ἐγὼ δὲ οὐ χαλεπαίνω, ἀλλ’ ἀντιλέγω πρὸσ ταῦτα ἅ μοι δοκεῖ πρόσ με μὴ καλῶσ λέγειν.

ἀλλὰ σὺ τὸ ἀντιλέγειν, ἔφη, ὦ γενναῖε Διονυσόδωρε, μὴ κάλει λοιδορεῖσθαι· ἕτερον γάρ τί ἐστι τὸ λοιδορεῖσθαι. καὶ Διονυσόδωροσ, ὡσ ὄντοσ, ἔφη, τοῦ ἀντιλέγειν, ὦ Κτήσιππε, ποιῇ τοὺσ λόγουσ;

πάντωσ δήπου, ἔφη, καὶ σφόδρα γε·

ἢ σύ, ὦ Διονυσόδωρε, οὐκ οἰεί εἶναι ἀντιλέγειν; οὔκουν σύ γ’ ἄν, ἔφη, ἀποδείξαισ πώποτε ἀκούσασ οὐδενὸσ ἀντιλέγοντοσ ἑτέρου ἑτέρῳ.

ἀληθῆ λέγεισ;

ἔφη· ἀλλὰ ἀκούων μὲν νυνί σοι ἀποδείκνυμι ἀντιλέγοντοσ Κτησίππου Διονυσοδώρῳ. ἦ καὶ ὑπόσχοισ ἂν τούτου λόγον;

πάνυ, ἔφη.

τί οὖν;

ἦ δ’ ὅσ· εἰσὶν ἑκάστῳ τῶν ὄντων λόγοι; πάνυ γε. οὐκοῦν ὡσ ἔστιν ἕκαστον ἢ ὡσ οὐκ ἔστιν; ὡσ ἔστιν.

εἰ γὰρ μέμνησαι, ἔφη, ὦ Κτήσιππε, καὶ ἄρτι ἐπεδείξαμεν μηδένα λέγοντα ὡσ οὐκ ἔστι· τὸ γὰρ μὴ ὂν οὐδεὶσ ἐφάνη λέγων. τί οὖν δὴ τοῦτο; ἦ δ’ ὃσ ὁ Κτήσιπποσ· ἧττόν τι ἀντιλέγομεν ἐγώ τε καὶ σύ; πότερον οὖν, ἦ δ’ ὅσ, ἀντιλέγοιμεν ἂν τοῦ αὐτοῦ πράγματοσ λόγον ἀμφότεροι λέγοντεσ, ἢ οὕτω μὲν ἂν δήπου ταὐτὰ λέγοιμεν; συνεχώρει. ἀλλ’ ὅταν μηδέτεροσ, ἔφη, τὸν τοῦ πράγματοσ λόγον λέγῃ, τότε ἀντιλέγοιμεν ἄν; ἢ οὕτω γε τὸ παράπαν οὐδ’ ἂν μεμνημένοσ εἰή τοῦ πράγματοσ οὐδέτεροσ ἡμῶν;

καὶ τοῦτο συνωμολόγει. ἀλλ’ ἄρα, ὅταν ἐγὼ μὲν τὸν τοῦ πράγματοσ λόγον λέγω, σὺ δὲ ἄλλου τινὸσ ἄλλον, τότε ἀντιλέγομεν; ἢ ἐγὼ λέγω μὲν τὸ πρᾶγμα, σὺ δὲ οὐδὲ λέγεισ τὸ παράπαν; ὁ δὲ μὴ λέγων τῷ λέγοντι πῶσ <ἂν> ἀντιλέγοι; καὶ ὁ μὲν Κτήσιπποσ ἐσίγησεν·

ἐγὼ δὲ θαυμάσασ τὸν λόγον, πῶσ, ἔφην, ὦ Διονυσόδωρε, λέγεισ; οὐ γάρ τοι ἀλλὰ τοῦτόν γε τὸν λόγον πολλῶν δὴ καὶ πολλάκισ ἀκηκοὼσ ἀεὶ θαυμάζω ‐ καὶ γὰρ οἱ ἀμφὶ Πρωταγόραν σφόδρα ἐχρῶντο αὐτῷ καὶ οἱ ἔτι παλαιότεροι· ἐμοὶ δὲ ἀεὶ θαυμαστόσ τισ δοκεῖ εἶναι καὶ τούσ τε ἄλλουσ ἀνατρέπων καὶ αὐτὸσ αὑτόν ‐ οἶμαι δὲ αὐτοῦ τὴν ἀλήθειαν παρὰ σοῦ κάλλιστα πεύσεσθαι.

ἄλλο τι ψευδῆ λέγειν οὐκ ἔστιν; ‐ τοῦτο γὰρ δύναται ὁ λόγοσ· ἦ γάρ; ‐ ἀλλ’ ἢ λέγοντ’ ἀληθῆ λέγειν ἢ μὴ λέγειν; συνεχώρει.

πότερον οὖν ψευδῆ μὲν λέγειν οὐκ ἔστι, δοξάζειν μέντοι ἔστιν;

οὐδὲ δοξάζειν, ἔφη.

οὐδ’ ἄρα ψευδήσ, ἦν δ’ ἐγώ, δόξα ἔστι τὸ παράπαν.

οὐκ ἔφη.

οὐδ’ ἄρα ἀμαθία οὐδ’ ἀμαθεῖσ ἄνθρωποι·

ἢ οὐ τοῦτ’ ἂν εἰή ἀμαθία, εἴπερ εἰή, τὸ ψεύδεσθαι τῶν πραγμάτων; πάνυ γε, ἔφη.

ἀλλὰ τοῦτο οὐκ ἔστιν, ἦν δ’ ἐγώ.

οὐκ ἔφη.

λόγου ἕνεκα, ὦ Διονυσόδωρε, λέγεισ τὸν λόγον, ἵνα δὴ ἄτοπον λέγῃσ, ἢ ὡσ ἀληθῶσ δοκεῖ σοι οὐδεὶσ εἶναι ἀμαθὴσ ἀνθρώπων;

ἀλλὰ σύ, ἔφη, ἔλεγξον.

ἦ καὶ ἔστι τοῦτο κατὰ τὸν σὸν λόγον, ἐξελέγξαι, μηδενὸσ ψευδομένου;

οὐκ ἔστιν, ἔφη ὁ Εὐθύδημοσ.

οὐδ’ ἄρα ἐκέλευεν, ἔφην ἐγώ, νυνδὴ Διονυσόδωροσ ἐξελέγξαι;

τὸ γὰρ μὴ ὂν πῶσ ἄν τισ κελεύσαι;

σὺ δὲ κελεύεισ; ὅτι, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Εὐθύδημε, τὰ σοφὰ ταῦτα καὶ τὰ εὖ ἔχοντα οὐ πάνυ τι μανθάνω, ἀλλὰ παχέωσ πωσ ἐννοῶ.

ἴσωσ μὲν οὖν φορτικώτερόν τι ἐρήσομαι, ἀλλὰ συγγίγνωσκε. ὁρ́α δέ·

εἰ γὰρ μήτε ψεύδεσθαι ἔστιν μήτε ψευδῆ δοξάζειν μήτε ἀμαθῆ εἶναι, ἄλλο τι οὐδ’ ἐξαμαρτάνειν ἔστιν, ὅταν τίσ τι πράττη; πράττοντα γὰρ οὐκ ἔστιν ἁμαρτάνειν τούτου ὃ πράττει· οὐχ οὕτω λέγετε; πάνυ γ’, ἔφη.

τοῦτό ἐστιν ἤδη, ἦν δ’ ἐγώ, τὸ φορτικὸν ἐρώτημα.

εἰ γὰρ μὴ ἁμαρτάνομεν μήτε πράττοντεσ μήτε λέγοντεσ μήτε διανοούμενοι, ὑμεῖσ, ὦ πρὸσ Διόσ, εἰ ταῦτα οὕτωσ ἔχει, τίνοσ διδάσκαλοι ἥκετε; παραδοῦναι ἀνθρώπων τῷ ἐθέλοντι μανθάνειν;

εἶτ’, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ὁ Διονυσόδωροσ ὑπολαβών, οὕτωσ εἶ Κρόνοσ, ὥστε ἃ τὸ πρῶτον εἴπομεν νῦν ἀναμιμνῄσκῃ, καὶ εἴ τι πέρυσιν εἶπον, νῦν ἀναμνησθήσῃ, τοῖσ δ’ ἐν τῷ παρόντι λεγομένοισ οὐχ ἕξεισ ὅτι χρῇ;

καὶ γάρ, ἔφην ἐγώ, χαλεποί εἰσιν πάνυ ‐ εἰκότωσ·

παρὰ σοφῶν γὰρ λέγονται ‐ ἐπεὶ καὶ τούτῳ τῷ τελευταίῳ παγχάλεπον χρήσασθαί ἐστιν, ᾧ λέγεισ. τὸ γὰρ "οὐκ ἔχω ὅτι χρῶμαι" τί ποτε λέγεισ, ὦ Διονυσόδωρε; ἢ δῆλον ὅτι ὡσ οὐκ ἔχω ἐξελέγξαι αὐτόν; ἐπεὶ εἰπέ, τί σοι ἄλλο νοεῖ τοῦτο τὸ ῥῆμα, τὸ "οὐκ ἔχω ὅτι χρήσωμαι τοῖσ λόγοισ" ;

ἀλλ’ ὃ σὺ λέγεισ, ἔφη, τούτῳ τῷ πάνυ χαλεπὸν χρῆσθαι·

ἐπεὶ ἀπόκριναι. πρὶν σὲ ἀποκρίνασθαι, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Διονυσόδωρε;

οὐκ ἀποκρίνῃ;

ἔφη. ἦ καὶ δίκαιον;

δίκαιον μέντοι, ἔφη.

κατὰ τίνα λόγον;

ἦν δ’ ἐγώ· ἢ δῆλον ὅτι κατὰ τόνδε, ὅτι σὺ νῦν πάσσοφόσ τισ ἡμῖν ἀφῖξαι περὶ λόγουσ, καὶ οἶσθα ὅτε δεῖ ἀποκρίνασθαι καὶ ὅτε μή; καὶ νῦν οὐδ’ ἂν ὁτιοῦν ἀποκρίνῃ, ἅτε γιγνώσκων ὅτι οὐ δεῖ;

λαλεῖσ, ἔφη, ἀμελήσασ ἀποκρίνασθαι·

ἀλλ’, ὠγαθέ, πείθου καὶ ἀποκρίνου, ἐπειδὴ καὶ ὁμολογεῖσ με σοφὸν εἶναι. πειστέον τοίνυν, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἀνάγκη, ὡσ ἐοίκεν·

σὺ γὰρ ἄρχεισ. ἀλλ’ ἐρώτα. πότερον οὖν ψυχὴν ἔχοντα νοεῖ τὰ νοοῦντα, ἢ καὶ τὰ ἄψυχα;

τὰ ψυχὴν ἔχοντα.

οἶσθα οὖν τι, ἔφη, ῥῆμα ψυχὴν ἔχον;

μὰ Δία οὐκ ἔγωγε.

τί οὖν ἄρτι ἤρου ὅτι μοι νοοῖ τὸ ῥῆμα;

τί ἄλλο γε, ἦν δ’ ἐγώ, ἢ ἐξήμαρτον διὰ τὴν βλακείαν;

ἢ οὐκ ἐξήμαρτον ἀλλὰ καὶ τοῦτο ὀρθῶσ εἶπον, εἰπὼν ὅτι νοεῖ τὰ ῥήματα; πότερα φῂσ ἐξαμαρτάνειν με ἢ οὔ; εἰ γὰρ μὴ ἐξήμαρτον, οὐδὲ σὺ ἐξελέγξεισ, καίπερ σοφὸσ ὤν, οὐδ’ ἔχεισ ὅτι χρῇ τῷ λόγῳ· εἰ δ’ ἐξήμαρτον, οὐδ’ οὕτωσ ὀρθῶσ λέγεισ, φάσκων οὐκ εἶναι ἐξαμαρτάνειν. καὶ ταῦτα οὐ πρὸσ ἃ πέρυσιν ἔλεγεσ λέγω.

ἀλλὰ ἐοίκεν, ἔφην ἐγώ, ὦ Διονυσόδωρέ τε καὶ Εὐθύδημε, οὗτοσ μὲν ὁ λόγοσ ἐν ταὐτῷ μένειν καὶ ἔτι ὥσπερ τὸ παλαιὸν καταβαλὼν πίπτειν, καὶ ὥστε τοῦτο μὴ πάσχειν οὐδ’ ὑπὸ τῆσ ὑμετέρασ πω τέχνησ ἐξηυρῆσθαι, καὶ ταῦτα οὑτωσὶ θαυμαστῆσ οὔσησ εἰσ ἀκρίβειαν λόγων. καὶ ὁ Κτήσιπποσ, Θαυμάσιά γε λέγετ’, ἔφη, ὦ ἄνδρεσ θούριοι εἴτε Χῖοι εἴθ’ ὁπόθεν καὶ ὅπῃ χαίρετον ὀνομαζόμενοι·

ὡσ οὐδὲν ὑμῖν μέλει τοῦ παραληρεῖν.

καὶ ἐγὼ φοβηθεὶσ μὴ λοιδορία γένηται, πάλιν κατεπράυνον τὸν Κτήσιππον καὶ εἶπον·

ὦ Κτήσιππε, καὶ νυνδὴ ἃ πρὸσ Κλεινίαν ἔλεγον, καὶ πρὸσ σὲ ταὐτὰ ταῦτα λέγω, ὅτι οὐ γιγνώσκεισ τῶν ξένων τὴν σοφίαν ὅτι θαυμασία ἐστίν. ἀλλ’ οὐκ ἐθέλετον ἡμῖν ἐπιδείξασθαι σπουδάζοντε, ἀλλὰ τὸν Πρωτέα μιμεῖσθον τὸν Αἰγύπτιον σοφιστὴν γοητεύοντε ἡμᾶσ. ἡμεῖσ οὖν τὸν Μενέλαον μιμώμεθα, καὶ μὴ ἀφιώμεθα τοῖν ἀνδροῖν ἑώσ ἂν ἡμῖν ἐκφανῆτον ἐφ’ ᾧ αὐτὼ σπουδάζετον·

οἶμαι γάρ τι αὐτοῖν πάγκαλον φανεῖσθαι, ἐπειδὰν ἄρξωνται σπουδάζειν. ἀλλὰ δεώμεθα καὶ παραμυθώμεθα καὶ προσευχώμεθα αὐτοῖν ἐκφανῆναι. ἐγὼ οὖν μοι δοκῶ καὶ αὐτὸσ πάλιν ὑφηγήσασθαι οἱώ προσεύχομαι αὐτὼ φανῆναί μοι· τὸ πρότερον ἀπέλιπον, τὸ ἑξῆσ τούτοισ πειράσομαι, ὅπωσ ἂν δύνωμαι, διελθεῖν, ἐάν πωσ ἐκκαλέσωμαι καὶ ἐλεήσαντέ με καὶ οἰκτίραντε συντεταμένον καὶ σπουδάζοντα καὶ αὐτὼ σπουδάσητον.

σὺ δέ, ὦ Κλεινία, ἔφην, ἀνάμνησόν με πόθεν τότ’ ἀπελίπομεν.

τίνα ποτ’ οὖν ἂν κτησάμενοι ἐπιστήμην ὀρθῶσ κτησαίμεθα; ὡσ μὲν οὖν ἐγᾦμαι, ἐνθένδε ποθέν. φιλοσοφητέον ὡμολογήσαμεν τελευτῶντεσ· ἦ γάρ; ναί, ἦ δ’ ὅσ. ἡ δέ γε φιλοσοφία κτῆσισ ἐπιστήμησ· οὐχ οὕτωσ; ἔφην. ναί, ἔφη. ἆρ’ οὐ τοῦτο μὲν ἁπλοῦν, ὅτι ταύτην ἥτισ ἡμᾶσ ὀνήσει;

πάνυ γ’, ἔφη. ἆρ’ οὖν ἄν τι ἡμᾶσ ὀνήσειεν, εἰ ἐπισταίμεθα γιγνώσκειν περιιόντεσ ὅπου τῆσ γῆσ χρυσίον πλεῖστον κατορώρυκται; ἴσωσ, ἔφη. ἀλλὰ τὸ πρότερον, ἦν δ’ ἐγώ, τοῦτό γε ἐξηλέγξαμεν, ὅτι οὐδὲν πλέον, οὐδ’ εἰ ἄνευ πραγμάτων καὶ τοῦ ὀρύττειν τὴν γῆν τὸ πᾶν ἡμῖν χρυσίον γένοιτο· ὥστε οὐδ’ εἰ τὰσ πέτρασ χρυσᾶσ ἐπισταίμεθα ποιεῖν, οὐδενὸσ ἂν ἀξία ἡ ἐπιστήμη εἰή. εἰ γὰρ μὴ καὶ χρῆσθαι ἐπιστησόμεθα τῷ χρυσίῳ, οὐδὲν ὄφελοσ αὐτοῦ ἐφάνη ὄν· ἢ οὐ μέμνησαι;

ἔφην ἐγώ. πάνυ γ’, ἔφη, μέμνημαι. οὐδέ γε, ὡσ ἐοίκε, τῆσ ἄλλησ ἐπιστήμησ ὄφελοσ γίγνεται οὐδέν, οὔτε χρηματιστικῆσ οὔτε ἰατρικῆσ οὔτε ἄλλησ οὐδεμιᾶσ, ἥτισ ποιεῖν τι ἐπίσταται, χρῆσθαι δὲ μὴ ᾧ ἂν ποιήσῃ· οὐχ οὕτωσ; συνέφη. οὐδέ γε εἴ τισ ἔστιν ἐπιστήμη ὥστε ἀθανάτουσ ποιεῖν, ἄνευ τοῦ ἐπίστασθαι τῇ ἀθανασίᾳ χρῆσθαι οὐδὲ ταύτησ ἐοίκεν ὄφελοσ οὐδέν, εἴ τι δεῖ τοῖσ πρόσθεν ὡμολογημένοισ τεκμαίρεσθαι. συνεδόκει ἡμῖν πάντα ταῦτα.

τοιαύτησ τινὸσ ἄρα ἡμῖν ἐπιστήμησ δεῖ, ὦ καλὲ παῖ, ἦν δ’ ἐγώ, ἐν ᾗ συμπέπτωκεν ἅμα τό τε ποιεῖν καὶ τὸ ἐπίστασθαι χρῆσθαι τούτῳ ὃ ἂν ποιῇ. φαίνεται, ἔφη. πολλοῦ ἄρα δεῖ, ὡσ ἐοίκεν, ἡμᾶσ λυροποιοὺσ δεῖν εἶναι καὶ τοιαύτησ τινὸσ ἐπιστήμησ ἐπηβόλουσ. ἐνταῦθα γὰρ δὴ χωρὶσ μὲν ἡ ποιοῦσα τέχνη, χωρὶσ δὲ ἡ χρωμένη διῄρηται τοῦ αὐτοῦ πέρι·

ἡ γὰρ λυροποιικὴ καὶ ἡ κιθαριστικὴ πολὺ διαφέρετον ἀλλήλοιν. οὐχ οὕτωσ; συνέφη. οὐδὲ μὴν αὐλοποιικῆσ γε δῆλον ὅτι δεόμεθα· καὶ γὰρ αὕτη ἑτέρα τοιαύτη. συνεδόκει. ἀλλὰ πρὸσ θεῶν, ἔφην ἐγώ, εἰ τὴν λογοποιικὴν τέχνην μάθοιμεν, ἆρά ἐστιν αὕτη ἣν ἔδει κεκτημένουσ ἡμᾶσ εὐδαίμονασ εἶναι; οὐκ οἶμαι, ἔφη, ἐγώ, ὁ Κλεινίασ ὑπολαβών. τίνι τεκμηρίῳ, ἦν δ’ ἐγώ, χρῇ;

ὁρῶ, ἔφη, τινὰσ λογοποιούσ, οἳ τοῖσ ἰδίοισ λόγοισ, οἷσ αὐτοὶ ποιοῦσιν, οὐκ ἐπίστανται χρῆσθαι, ὥσπερ οἱ λυροποιοὶ ταῖσ λύραισ, ἀλλὰ καὶ ἐνταῦθα ἄλλοι δυνατοὶ χρῆσθαι οἷσ ἐκεῖνοι ἠργάσαντο, οἱ λογοποιεῖν αὐτοὶ ἀδύνατοι·

δῆλον οὖν ὅτι καὶ περὶ λόγουσ χωρὶσ ἡ τοῦ ποιεῖν τέχνη καὶ ἡ τοῦ χρῆσθαι. ἱκανόν μοι δοκεῖσ, ἔφην ἐγώ, τεκμήριον λέγειν, ὅτι οὐχ αὕτη ἐστὶν ἡ τῶν λογοποιῶν τέχνη, ἣν ἂν κτησάμενόσ τισ εὐδαίμων εἰή.

καίτοι ἐγὼ ᾤμην ἐνταῦθά που φανήσεσθαι τὴν ἐπιστήμην ἣν δὴ πάλαι ζητοῦμεν. καὶ γάρ μοι οἵ τε ἄνδρεσ αὐτοὶ οἱ λογοποιοί, ὅταν συγγένωμαι αὐτοῖσ, ὑπέρσοφοι, ὦ Κλεινία, δοκοῦσιν εἶναι, καὶ αὐτὴ ἡ τέχνη αὐτῶν θεσπεσία τισ καὶ ὑψηλή.

καὶ μέντοι οὐδὲν θαυμαστόν· ἔστι γὰρ τῆσ τῶν ἐπῳδῶν τέχνησ μόριον μικρῷ τε ἐκείνησ ὑποδεεστέρα. ἡ μὲν γὰρ τῶν ἐπῳδῶν ἔχεών τε καὶ φαλαγγίων καὶ σκορπίων καὶ τῶν ἄλλων θηρίων τε καὶ νόσων κήλησίσ ἐστιν, ἡ δὲ δικαστῶν τε καὶ ἐκκλησιαστῶν καὶ τῶν ἄλλων ὄχλων κήλησίσ τε καὶ παραμυθία τυγχάνει οὖσα·

ἢ σοί, ἔφην ἐγώ, ἄλλωσ πωσ δοκεῖ; οὔκ, ἀλλ’ οὕτω μοι φαίνεται, ἔφη, ὡσ σὺ λέγεισ.

ποῖ οὖν, ἔφην ἐγώ, τραποίμεθ’ ἂν ἔτι;

ἐπὶ ποίαν τέχνην; ἐγὼ μὲν οὐκ εὐπορῶ, ἔφη.

ἀλλ’, ἦν δ’ ἐγώ, ἐμὲ οἶμαι ηὑρηκέναι.

τίνα;

ἔφη ὁ Κλεινίασ. ἡ στρατηγική μοι δοκεῖ, ἔφην ἐγώ, τέχνη παντὸσ μᾶλλον εἶναι ἣν ἄν τισ κτησάμενοσ εὐδαίμων εἰή.

οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ.

πῶσ;

ἦν δ’ ἐγώ. θηρευτική τισ ἥδε γέ ἐστιν τέχνη ἀνθρώπων.

τί δὴ οὖν;

ἔφην ἐγώ. οὐδεμία, ἔφη, τῆσ θηρευτικῆσ αὐτῆσ ἐπὶ πλέον ἐστὶν ἢ ὅσον θηρεῦσαι καὶ χειρώσασθαι·

ἐπειδὰν δὲ χειρώσωνται τοῦτο ὃ ἂν θηρεύωνται, οὐ δύνανται τούτῳ χρῆσθαι, ἀλλ’ οἱ μὲν κυνηγέται καὶ οἱ ἁλιῆσ τοῖσ ὀψοποιοῖσ παραδιδόασιν, οἱ δ’ αὖ γεωμέτραι καὶ οἱ ἀστρονόμοι καὶ οἱ λογιστικοί ‐ θηρευτικοὶ γάρ εἰσι καὶ οὗτοι· οὐ γὰρ ποιοῦσι τὰ διαγράμματα ἕκαστοι τούτων, ἀλλὰ τὰ ὄντα ἀνευρίσκουσιν ‐ ἅτε οὖν χρῆσθαι αὐτοὶ αὐτοῖσ οὐκ ἐπιστάμενοι, ἀλλὰ θηρεῦσαι μόνον, παραδιδόασι δήπου τοῖσ διαλεκτικοῖσ καταχρῆσθαι αὐτῶν τοῖσ εὑρήμασιν, ὅσοι γε αὐτῶν μὴ παντάπασιν ἀνόητοί εἰσιν.

εἰε͂ν, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ κάλλιστε καὶ σοφώτατε Κλεινία·

τοῦτο οὕτωσ ἔχει; πάνυ μὲν οὖν.

καὶ οἵ γε στρατηγοί, ἔφη, οὕτω τὸν αὐτὸν τρόπον· ἐπειδὰν ἢ πόλιν τινὰ θηρεύσωνται ἢ στρατόπεδον, παραδιδόασι τοῖσ πολιτικοῖσ ἀνδράσιν ‐ αὐτοὶ γὰρ οὐκ ἐπίστανται χρῆσθαι τούτοισ ἃ ἐθήρευσαν ‐ ὥσπερ οἶμαι οἱ ὀρτυγοθῆραι τοῖσ ὀρτυγοτρόφοισ παραδιδόασιν.

εἰ οὖν, ἦ δ’ ὅσ, δεόμεθα ἐκείνησ τῆσ τέχνησ, ἥτισ ᾧ ἂν κτήσηται ἢ ποιήσασα ἢ θηρευσαμένη αὐτὴ καὶ ἐπιστήσεται χρῆσθαι, καὶ ἡ τοιαύτη ποιήσει ἡμᾶσ μακαρίουσ, ἄλλην δή τινα, ἔφη, ζητητέον ἀντὶ τῆσ στρατηγικῆσ. τί λέγεισ σύ, ὦ Σώκρατεσ;

ἐκεῖνο τὸ μειράκιον τοιαῦτ’ ἐφθέγξατο; οὐκ οἰεί, ὦ Κρίτων; μὰ Δί’ οὐ μέντοι. οἶμαι γὰρ αὐτὸν ἐγώ, εἰ ταῦτ’ εἶπεν, οὔτ’ Εὐθυδήμου οὔτε ἄλλου οὐδενὸσ ἔτ’ ἀνθρώπου δεῖσθαι εἰσ παιδείαν. ἀλλ’ ἄρα, ὦ πρὸσ Διόσ, μὴ ὁ Κτήσιπποσ ἦν ὁ ταῦτ’ εἰπών, ἐγὼ δὲ οὐ μέμνημαι; ποῖοσ Κτήσιπποσ;

ἀλλὰ μὴν τόδε γε εὖ οἶδα, ὅτι οὔτε Εὐθύδημοσ οὔτε Διονυσόδωροσ ἦν ὁ εἰπὼν ταῦτα· ἀλλ’, ὦ δαιμόνιε Κρίτων, μή τισ τῶν κρειττόνων παρὼν αὐτὰ ἐφθέγξατο; ὅτι γὰρ ἤκουσά γε ταῦτα, εὖ οἶδα. ναὶ μὰ Δία, ὦ Σώκρατεσ· τῶν κρειττόνων μέντοι τισ ἐμοὶ δοκεῖ, καὶ πολύ γε. ἀλλὰ μετὰ τοῦτο ἔτι τινὰ ἐζητήσατε τέχνην; καὶ ηὑρ́ετε ἐκείνην ἢ οὐχ ηὑρ́ετε, ἧσ ἕνεκα ἐζητεῖτε; πόθεν, ὦ μακάριε, ηὑρ́ομεν;

ἀλλ’ ἦμεν πάνυ γελοῖοι· ὥσπερ τὰ παιδία τὰ τοὺσ κορύδουσ διώκοντα, ἀεὶ ᾠόμεθα ἑκάστην τῶν ἐπιστημῶν αὐτίκα λήψεσθαι, αἱ δ’ ἀεὶ ὑπεξέφευγον. τὰ μὲν οὖν πολλὰ τί ἄν σοι λέγοιμι; ἐπὶ δὲ δὴ τὴν βασιλικὴν ἐλθόντεσ τέχνην καὶ διασκοπούμενοι αὐτὴν εἰ αὕτη εἰή ἡ τὴν εὐδαιμονίαν παρέχουσά τε καὶ ἀπεργαζομένη, ἐνταῦθα ὥσπερ εἰσ λαβύρινθον ἐμπεσόντεσ, οἰόμενοι ἤδη ἐπὶ τέλει εἶναι, περικάμψαντεσ πάλιν ὥσπερ ἐν ἀρχῇ τῆσ ζητήσεωσ ἀνεφάνημεν ὄντεσ καὶ τοῦ ἴσου δεόμενοι ὅσουπερ ὅτε τὸ πρῶτον ἐζητοῦμεν. πῶσ δὴ τοῦτο ὑμῖν συνέβη, ὦ Σώκρατεσ;

ἐγὼ φράσω. ἔδοξε γὰρ δὴ ἡμῖν ἡ πολιτικὴ καὶ ἡ βασιλικὴ τέχνη ἡ αὐτὴ εἶναι. τί οὖν δή; ταύτῃ τῇ τέχνῃ ἥ τε στρατηγικὴ καὶ αἱ ἄλλαι παραδιδόναι ἄρχειν τῶν ἔργων ὧν αὐταὶ δημιουργοί εἰσιν, ὡσ μόνῃ ἐπισταμένῃ χρῆσθαι. σαφῶσ οὖν ἐδόκει ἡμῖν αὕτη εἶναι ἣν ἐζητοῦμεν, καὶ ἡ αἰτία τοῦ ὀρθῶσ πράττειν ἐν τῇ πόλει, καὶ ἀτεχνῶσ κατὰ τὸ Αἰσχύλου ἰαμβεῖον μόνη ἐν τῇ πρύμνῃ καθῆσθαι τῆσ πόλεωσ, πάντα κυβερνῶσα καὶ πάντων ἄρχουσα πάντα χρήσιμα ποιεῖν. οὐκοῦν καλῶσ ὑμῖν ἐδόκει, ὦ Σώκρατεσ; σὺ κρινεῖσ, ὦ Κρίτων, ἐὰν βούλῃ ἀκούειν καὶ τὰ μετὰ ταῦτα συμβάντα ἡμῖν.

αὖθισ γὰρ δὴ πάλιν ἐσκοποῦμεν ὧδέ πωσ· φέρε, πάντων ἄρχουσα ἡ βασιλικὴ τέχνη τὶ ἡμῖν ἀπεργάζεται ἔργον ἢ οὐδέν; πάντωσ δήπου, ἡμεῖσ ἔφαμεν πρὸσ ἀλλήλουσ.

οὐ καὶ σὺ ἂν ταῦτα φαίησ, ὦ Κρίτων; ἔγωγε. τί οὖν ἂν φαίησ αὐτῆσ ἔργον εἶναι; ὥσπερ εἰ σὲ ἐγὼ ἐρωτῴην, πάντων ἄρχουσα ἡ ἰατρικὴ ὧν ἄρχει, τί ἔργον παρέχεται; οὐ τὴν ὑγίειαν <ἂν> φαίησ; ἔγωγε. τί δὲ ἡ ὑμετέρα τέχνη ἡ γεωργία; πάντων ἄρχουσα ὧν ἄρχει, τί ἔργον ἀπεργάζεται; οὐ τὴν τροφὴν ἂν φαίησ τὴν ἐκ τῆσ γῆσ παρέχειν ἡμῖν;

ἔγωγε. τί δὲ ἡ βασιλικὴ πάντων ἄρχουσα ὧν ἄρχει; τί ἀπεργάζεται; ἴσωσ οὐ πάνυ γ’ εὐπορεῖσ. μὰ τὸν Δία, ὦ Σώκρατεσ. οὐδὲ γὰρ ἡμεῖσ, ὦ Κρίτων· ἀλλὰ τοσόνδε γε οἶσθα, ὅτι εἴπερ ἐστὶν αὕτη ἣν ἡμεῖσ ζητοῦμεν, ὠφέλιμον αὐτὴν δεῖ εἶναι. πάνυ γε. οὐκοῦν ἀγαθόν γέ τι δεῖ ἡμῖν αὐτὴν παραδιδόναι; ἀνάγκη, ὦ Σώκρατεσ. ἀγαθὸν δέ γέ που ὡμολογήσαμεν ἀλλήλοισ ἐγώ τε καὶ Κλεινίασ οὐδὲν εἶναι ἄλλο ἢ ἐπιστήμην τινά.

ναί, οὕτωσ ἔλεγεσ. οὐκοῦν τὰ μὲν ἄλλα ἔργα, ἃ φαίη ἄν τισ πολιτικῆσ εἶναι ‐ πολλὰ δέ που ταῦτ’ ἂν εἰή, οἱο͂ν πλουσίουσ τοὺσ πολίτασ παρέχειν καὶ ἐλευθέρουσ καὶ ἀστασιάστουσ ‐ πάντα ταῦτα οὔτε κακὰ οὔτε ἀγαθὰ ἐφάνη, ἔδει δὲ σοφοὺσ ποιεῖν καὶ ἐπιστήμησ μεταδιδόναι, εἴπερ ἔμελλεν αὕτη εἶναι ἡ ὠφελοῦσά τε καὶ εὐδαίμονασ ποιοῦσα. ἔστι ταῦτα·

τότε γοῦν οὕτωσ ὑμῖν ὡμολογήθη, ὡσ σὺ τοὺσ λόγουσ ἀπήγγειλασ. ἆρ’ οὖν ἡ βασιλικὴ σοφοὺσ ποιεῖ τοὺσ ἀνθρώπουσ καὶ ἀγαθούσ; τί γὰρ κωλύει, ὦ Σώκρατεσ; ἀλλ’ ἆρα πάντασ καὶ πάντα ἀγαθούσ; καὶ πᾶσαν ἐπιστήμην, σκυτοτομικήν τε καὶ τεκτονικὴν καὶ τὰσ ἄλλασ ἁπάσασ, αὕτη ἡ παραδιδοῦσά ἐστιν; οὐκ οἶμαι ἔγωγε, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλὰ τίνα δὴ ἐπιστήμην;

ᾗ τί χρησόμεθα; τῶν μὲν γὰρ ἔργων οὐδενὸσ δεῖ αὐτὴν δημιουργὸν εἶναι τῶν μήτε κακῶν μήτε ἀγαθῶν, ἐπιστήμην δὲ παραδιδόναι μηδεμίαν ἄλλην ἢ αὐτὴν ἑαυτήν. λέγωμεν δὴ οὖν τίσ ποτέ ἐστιν αὕτη, ᾗ τί χρησόμεθα; βούλει φῶμεν, ὦ Κρίτων, ᾗ ἄλλουσ ἀγαθοὺσ ποιήσομεν; πάνυ γε. οἳ τί ἔσονται ἡμῖν ἀγαθοὶ καὶ τί χρήσιμοι; ἢ ἔτι λέγωμεν ὅτι ἄλλουσ ποιήσουσιν, οἱ δὲ ἄλλοι ἐκεῖνοι ἄλλουσ; ὅτι δέ ποτε ἀγαθοί εἰσιν, οὐδαμοῦ ἡμῖν φαίνονται, ἐπειδήπερ τὰ ἔργα τὰ λεγόμενα εἶναι τῆσ πολιτικῆσ ἠτιμάσαμεν, ἀλλ’ ἀτεχνῶσ τὸ λεγόμενον ὁ Διὸσ Κόρινθοσ γίγνεται, καὶ ὅπερ ἔλεγον, τοῦ ἴσου ἡμῖν ἐνδεῖ ἢ ἔτι πλέονοσ πρὸσ τὸ εἰδέναι τίσ ποτέ ἐστιν ἡ ἐπιστήμη ἐκείνη ἣ ἡμᾶσ εὐδαίμονασ ποιήσει;

νὴ τὸν Δία, ὦ Σώκρατεσ, εἰσ πολλήν γε ἀπορίαν, ὡσ ἐοίκεν, ἀφίκεσθε. ἔγωγε οὖν καὶ αὐτόσ, ὦ Κρίτων, ἐπειδὴ ἐν ταύτῃ τῇ ἀπορίᾳ ἐνεπεπτώκη, πᾶσαν ἤδη φωνὴν ἠφίειν, δεόμενοσ τοῖν ξένοιν ὥσπερ Διοσκούρων ἐπικαλούμενοσ σῶσαι ἡμᾶσ, ἐμέ τε καὶ τὸ μειράκιον, ἐκ τῆσ τρικυμίασ τοῦ λόγου, καὶ παντὶ τρόπῳ σπουδάσαι, καὶ σπουδάσαντασ ἐπιδεῖξαι τίσ ποτ’ ἐστὶν ἡ ἐπιστήμη ἧσ τυχόντεσ ἂν καλῶσ τὸν ἐπίλοιπον βίον διέλθοιμεν. τί οὖν;

ἠθέλησέν τι ὑμῖν ἐπιδεῖξαι ὁ Εὐθύδημοσ; πῶσ γὰρ οὔ; πότερον δή σε, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ταύτην τὴν ἐπιστήμην, περὶ ἣν πάλαι ἀπορεῖτε, διδάξω, ἢ ἐπιδείξω ἔχοντα;

ὦ μακάριε, ἦν δ’ ἐγώ, ἔστι δὲ ἐπὶ σοὶ τοῦτο;

πάνυ μὲν οὖν, ἔφη.

ἐπίδειξον τοίνυν με νὴ Δί’, ἔφην ἐγώ, ἔχοντα·

πολὺ γὰρ ῥᾷον ἢ μανθάνειν τηλικόνδε ἄνδρα. φέρε δή μοι ἀπόκριναι, ἔφη·

ἔστιν ὅτι ἐπίστασαι; πάνυ γε, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ πολλά, σμικρά γε. ἀρκεῖ, ἔφη. ἆρ’ οὖν δοκεῖσ οἱο͂́ν τέ τι τῶν ὄντων τοῦτο ὃ τυγχάνει ὄν, αὐτὸ τοῦτο μὴ εἶναι; ἀλλὰ μὰ Δί’ οὐκ ἔγωγε.

οὐκοῦν σύ, ἔφη, ἐπίστασαί τι; ἔγωγε. οὐκοῦν ἐπιστήμων εἶ, εἴπερ ἐπίστασαι; πάνυ γε, τούτου γε αὐτοῦ. οὐδὲν διαφέρει· ἀλλ’ οὐκ ἀνάγκη σε ἔχει πάντα ἐπίστασθαι ἐπιστήμονά γε ὄντα; μὰ Δί’, ἔφην ἐγώ· ἐπεὶ πολλὰ ἄλλ’ οὐκ ἐπίσταμαι. οὐκοῦν εἴ τι μὴ ἐπίστασαι, οὐκ ἐπιστήμων εἶ. ἐκείνου γε, ὦ φίλε, ἦν δ’ ἐγώ. ἧττον οὖν τι, ἔφη, οὐκ ἐπιστήμων εἶ; ἄρτι δὲ ἐπιστήμων ἔφησθα εἶναι· αὐτὸσ οὗτοσ ὃσ εἶ, καὶ αὖ πάλιν οὐκ εἶ, κατὰ ταὐτὰ ἅμα.

εἰε͂ν, ἦν δ’ ἐγώ, Εὐθύδημε·

τὸ γὰρ λεγόμενον, καλὰ δὴ παταγεῖσ· πῶσ οὖν ἐπίσταμαι ἐκείνην τὴν ἐπιστήμην ἣν ἐζητοῦμεν; ὡσ δὴ τοῦτο ἀδύνατόν ἐστιν τὸ αὐτὸ εἶναί τε καὶ μή, εἴπερ ἓν ἐπίσταμαι, ἅπαντα ἐπίσταμαι ‐ οὐ γὰρ ἂν εἰήν ἐπιστήμων τε καὶ ἀνεπιστήμων ἅμα ‐ ἐπεὶ δὲ πάντα ἐπίσταμαι, κἀκείνην δὴ τὴν ἐπιστήμην ἔχω· ἆρα οὕτωσ λέγεισ, καὶ τοῦτό ἐστιν τὸ σοφόν; αὐτὸσ σαυτόν γε δὴ ἐξελέγχεισ, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ.

τί δέ, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Εὐθύδημε, σὺ οὐ πέπονθασ τοῦτο τὸ αὐτὸ πάθοσ;

ἐγὼ γάρ τοι μετὰ σοῦ ὁτιοῦν ἂν πάσχων καὶ μετὰ Διονυσοδώρου τοῦδε, φίλησ κεφαλῆσ, οὐκ ἂν πάνυ ἀγανακτοίην. εἰπέ μοι, σφὼ οὐχὶ τὰ μὲν ἐπίστασθον τῶν ὄντων, τὰ δὲ οὐκ ἐπίστασθον; ἥκιστά γε, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ὁ Διονυσόδωροσ.

πῶσ λέγετον;

ἔφην ἐγώ· ἀλλ’ οὐδὲν ἄρα ἐπίστασθον; καὶ μάλα, ἦ δ’ ὅσ.

πάντ’ ἄρα, ἔφην ἐγώ, ἐπίστασθον, ἐπειδήπερ καὶ ὁτιοῦν;

πάντ’, ἔφη·

καὶ σύ γε πρόσ, εἴπερ καὶ ἓν ἐπίστασαι, πάντα ἐπίστασαι. ὦ Ζεῦ, ἔφην ἐγώ, ὡσ θαυμαστὸν λέγεισ καὶ ἀγαθὸν μέγα πεφάνθαι.

μῶν καὶ οἱ ἄλλοι πάντεσ ἄνθρωποι πάντ’ ἐπίστανται, ἢ οὐδέν; οὐ γὰρ δήπου, ἔφη, τὰ μὲν ἐπίστανται, τὰ δ’ οὐκ ἐπίστανται, καὶ εἰσὶν ἅμα ἐπιστήμονέσ τε καὶ ἀνεπιστήμονεσ.

ἀλλὰ τί;

ἦν δ’ ἐγώ. πάντεσ, ἦ δ’ ὅσ, πάντα ἐπίστανται, εἴπερ καὶ ἕν.

ὦ πρὸσ τῶν θεῶν, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Διονυσόδωρε ‐ δῆλοι γάρ μοί ἐστον ἤδη ὅτι σπουδάζετον, καὶ μόλισ ὑμᾶσ προυκαλεσάμην σπουδάζειν ‐ αὐτὼ τῷ ὄντι πάντα ἐπίστασθον;

οἱο͂ν τεκτονικὴν καὶ σκυτικήν; πάνυ γ’, ἔφη.

ἦ καὶ νευρορραφεῖν δυνατώ ἐστον;

καὶ ναὶ μὰ Δία καττύειν, ἔφη.

ἦ καὶ τὰ τοιαῦτα, τοὺσ ἀστέρασ ὁπόσοι εἰσί, καὶ τὴν ἄμμον;

πάνυ γε, ἦ δ’ ὅσ·

εἶτ’ οὐκ ἂν οἰεί ὁμολογῆσαι ἡμᾶσ; καὶ ὁ Κτήσιπποσ ὑπολαβών·

τεκμήριόν τί μοι τούτων ἐπιδείξατον τοιόνδε, ᾧ εἴσομαι ὅτι ἀληθῆ λέγετον.

τί ἐπιδείξω;

ἔφη. οἶσθα Εὐθύδημον ὁπόσουσ ὀδόντασ ἔχει, καὶ ὁ Εὐθύδημοσ ὁπόσουσ σύ;

οὐκ ἐξαρκεῖ σοι, ἔφη, ἀκοῦσαι ὅτι πάντα ἐπιστάμεθα;

μηδαμῶσ, ἦ δ’ ὅσ, ἀλλὰ τοῦτο ἔτι ἡμῖν μόνον εἴπατον καὶ ἐπιδείξατον ὅτι ἀληθῆ λέγετον·

καὶ ἐὰν εἴπητον ὁπόσουσ ἑκάτεροσ ἔχει ὑμῶν, καὶ φαίνησθε γνόντεσ ἡμῶν ἀριθμησάντων, ἤδη πεισόμεθα ὑμῖν καὶ τἆλλα. ἡγουμένω οὖν σκώπτεσθαι οὐκ ἠθελέτην, ἀλλ’ ὡμολογησάτην πάντα χρήματα ἐπίστασθαι, καθ’ ἓν ἕκαστον ἐρωτώμενοι ὑπὸ Κτησίππου.

ὁ γὰρ Κτήσιπποσ πάνυ ἀπαρακαλύπτωσ οὐδὲν ὅτι οὐκ ἠρώτα τελευτῶν, καὶ τὰ αἴσχιστα, εἰ ἐπισταίσθην· τὼ δὲ ἀνδρειότατα ὁμόσε ᾔτην τοῖσ ἐρωτήμασιν, ὁμολογοῦντεσ εἰδέναι, ὥσπερ οἱ κάπροι οἱ πρὸσ τὴν πληγὴν ὁμόσε ὠθούμενοι, ὥστ’ ἔγωγε καὶ αὐτόσ, ὦ Κρίτων, ὑπ’ ἀπιστίασ ἠναγκάσθην τελευτῶν ἐρέσθαι τὸν Εὐθύδημον εἰ καὶ ὀρχεῖσθαι ἐπίσταιτο ὁ Διονυσόδωροσ· ὁ δέ, πάνυ, ἔφη.

οὐ δήπου, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ ἐσ μαχαίρασ γε κυβιστᾶν καὶ ἐπὶ τροχοῦ δινεῖσθαι τηλικοῦτοσ ὤν, οὕτω πόρρω σοφίασ ἥκεισ;

οὐδέν, ἔφη, ὅτι οὔ.

πότερον δέ, ἦν δ’ ἐγώ, πάντα νῦν μόνον ἐπίστασθον ἢ καὶ ἀεί;

καὶ ἀεί, ἔφη.

καὶ ὅτε παιδία ἤστην καὶ εὐθὺσ γενόμενοι ἠπίστασθε πάντα;

ἐφάτην ἅμα ἀμφοτέρω.

καὶ ἡμῖν μὲν ἄπιστον ἐδόκει τὸ πρᾶγμα εἶναι·

ὁ δ’ Εὐθύδημοσ, ἀπιστεῖσ, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ; πλήν γ’ ὅτι, <ἦν δ’> ἐγώ, εἰκὸσ ὑμᾶσ ἐστι σοφοὺσ εἶναι.

ἀλλ’ ἤν, ἔφη, ἐθελήσῃσ μοι ἀποκρίνεσθαι, ἐγὼ ἐπιδείξω καὶ σὲ ταῦτα τὰ θαυμαστὰ ὁμολογοῦντα.

ἀλλὰ μήν, ἦν δ’ ἐγώ, ἥδιστα ταῦτα ἐξελέγχομαι.

εἰ γάρ τοι λέληθα ἐμαυτὸν σοφὸσ ὤν, σὺ δὲ τοῦτο ἐπιδείξεισ ὡσ πάντα ἐπίσταμαι καὶ ἀεί, τί μεῖζον ἑρ́μαιον αὐτοῦ ἂν εὑρ́οιμι ἐν παντὶ τῷ βίῳ; ἀποκρίνου δή, ἔφη.

ὡσ ἀποκρινουμένου ἐρώτα.

ἆρ’ οὖν, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ἐπιστήμων του εἶ ἢ οὔ;

ἔγωγε. πότερον οὖν ᾧ ἐπιστήμων εἶ, τούτῳ καὶ ἐπίστασαι, ἢ ἄλλῳ τῳ; ὡῖ ἐπιστήμων. οἶμαι γάρ σε τὴν ψυχὴν λέγειν· ἢ οὐ τοῦτο λέγεισ; οὐκ αἰσχύνῃ, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ;

ἐρωτώμενοσ ἀντερωτᾷσ; εἰε͂ν, ἦν δ’ ἐγώ·

ἀλλὰ πῶσ ποιῶ; οὕτω γὰρ ποιήσω ὅπωσ ἂν σὺ κελεύῃσ. ὅταν μὴ εἰδῶ ὅτι ἐρωτᾷσ, κελεύεισ με ὅμωσ ἀποκρίνεσθαι, ἀλλὰ μὴ ἐπανερέσθαι; ὑπολαμβάνεισ γὰρ δήπου τι, ἔφη, ὃ λέγω;

ἔγωγε, ἦν δ’ ἐγώ.

πρὸσ τοῦτο τοίνυν ἀποκρίνου ὃ ὑπολαμβάνεισ.

τί οὖν, ἔφην, ἂν σὺ μὲν ἄλλῃ ἐρωτᾷσ διανοούμενοσ, ἐγὼ δὲ ἄλλῃ ὑπολάβω, ἔπειτα πρὸσ τοῦτο ἀποκρίνωμαι, ἐξαρκεῖ σοι ἐὰν μηδὲν πρὸσ ἔποσ ἀποκρίνωμαι;

ἔμοιγε, ἦ δ’ ὅσ·

οὐ μέντοι σοί γε, ὡσ ἐγᾦμαι. οὐ τοίνυν μὰ Δία ἀποκρινοῦμαι, ἦν δ’ ἐγώ, πρότερον πρὶν ἂν πύθωμαι.

οὐκ ἀποκρινῇ, ἔφη, πρὸσ ἃ ἂν ἀεὶ ὑπολαμβάνῃσ, ὅτι ἔχων φλυαρεῖσ καὶ ἀρχαιότεροσ εἶ τοῦ δέοντοσ.

κἀγὼ ἔγνων αὐτὸν ὅτι μοι χαλεπαίνοι διαστέλλοντι τὰ λεγόμενα, βουλόμενόσ με θηρεῦσαι τὰ ὀνόματα περιστήσασ.

ἀνεμνήσθην οὖν τοῦ Κόννου, ὅτι μοι κἀκεῖνοσ χαλεπαίνει ἑκάστοτε ὅταν αὐτῷ μὴ ὑπείκω, ἔπειτά μου ἧττον ἐπιμελεῖται ὡσ ἀμαθοῦσ ὄντοσ· ἐπεὶ δὲ οὖν διενενοήμην καὶ παρὰ τοῦτον φοιτᾶν, ᾠήθην δεῖν ὑπείκειν, μή με σκαιὸν ἡγησάμενοσ φοιτητὴν μὴ προσδέχοιτο. εἶπον οὖν· ἀλλ’ εἰ δοκεῖ σοι, Εὐθύδημε, οὕτω ποιεῖν, ποιητέον· σὺ γὰρ πάντωσ που κάλλιον ἐπίστασαι διαλέγεσθαι ἢ ἐγώ, τέχνην ἔχων ἰδιώτου ἀνθρώπου.

ἐρώτα οὖν πάλιν ἐξ ἀρχῆσ. ἀποκρίνου δή, ἔφη, πάλιν, πότερον ἐπίστασαί τῳ ἃ ἐπίστασαι, ἢ οὔ;

ἔγωγε, ἔφην, τῇ γε ψυχῇ. οὗτοσ αὖ, ἔφη, προσαποκρίνεται τοῖσ ἐρωτωμένοισ.

οὐ γὰρ ἔγωγε ἐρωτῶ ὅτῳ, ἀλλ’ εἰ ἐπίστασαί τῳ. πλέον αὖ, ἔφην ἐγώ, τοῦ δέοντοσ ἀπεκρινάμην ὑπὸ ἀπαιδευσίασ.

ἀλλὰ συγγίγνωσκέ μοι· ἀποκρινοῦμαι γὰρ ἤδη ἁπλῶσ ὅτι ἐπίσταμαί τῳ ἃ ἐπίσταμαι. πότερον, ἦ δ’ ὅσ, τῷ αὐτῷ τούτῳ γ’ ἀεί, ἢ ἔστι μὲν ὅτε τούτῳ, ἔστιν δὲ ὅτε ἑτέρῳ; ἀεί, ὅταν ἐπίστωμαι, ἦν δ’ ἐγώ, τούτῳ. οὐκ αὖ, ἔφη, παύσῃ παραφθεγγόμενοσ;

ἀλλ’ ὅπωσ μή τι ἡμᾶσ σφήλῃ τὸ "ἀεὶ" τοῦτο.

οὔκουν ἡμᾶσ γ’, ἔφη, ἀλλ’ εἴπερ, σέ.

ἀλλ’ ἀποκρίνου· ἦ ἀεὶ τούτῳ ἐπίστασαι; ἀεί, ἦν δ’ ἐγώ, ἐπειδὴ δεῖ ἀφελεῖν τὸ "ὅταν. " οὐκοῦν ἀεὶ μὲν τούτῳ ἐπίστασαι· ἀεὶ δ’ ἐπιστάμενοσ πότερον τὰ μὲν τούτῳ ἐπίστασαι ᾧ ἐπίστασαι, τὰ δ’ ἄλλῳ, ἢ τούτῳ πάντα; τούτῳ, ἔφην ἐγώ, ἅπαντα, ἅ γ’ ἐπίσταμαι. τοῦτ’ ἐκεῖνο, ἔφη·

ἥκει τὸ αὐτὸ παράφθεγμα. ἀλλ’ ἀφαιρῶ, ἔφην ἐγώ, τὸ "ἅ γ’ ἐπίσταμαι.

ἀλλὰ μηδὲ ἕν, ἔφη, ἀφέλῃσ·

οὐδὲν γάρ σου δέομαι. ἀλλά μοι ἀπόκριναι·

δύναιο ἂν ἅπαντα ἐπίστασθαι, εἰ μὴ πάντα ἐπίσταιο; τέρασ γὰρ ἂν εἰή, ἦν δ’ ἐγώ.

καὶ ὃσ εἶπε·

Προστίθει τοίνυν ἤδη ὅτι βούλει· ἅπαντα γὰρ ὁμολογεῖσ ἐπίστασθαι. ἐοίκα, ἔφην ἐγώ, ἐπειδήπερ γε οὐδεμίαν ἔχει δύναμιν τὸ "ἃ ἐπίσταμαι," πάντα δὲ ἐπίσταμαι.

οὐκοῦν καὶ ἀεὶ ὡμολόγηκασ ἐπίστασθαι τούτῳ ᾧ ἐπίστασαι, εἴτε ὅταν ἐπίστῃ εἴτε ὅπωσ βούλει·

ἀεὶ γὰρ ὡμολόγηκασ ἐπίστασθαι καὶ ἅμα πάντα. δῆλον οὖν ὅτι καὶ παῖσ ὢν ἠπίστω, καὶ ὅτ’ ἐγίγνου, καὶ ὅτ’ ἐφύου· καὶ πρὶν αὐτὸσ γενέσθαι, καὶ πρὶν οὐρανὸν καὶ γῆν γενέσθαι, ἠπίστω ἅπαντα, εἴπερ ἀεὶ ἐπίστασαι.

καὶ ναὶ μὰ Δία, ἔφη, αὐτὸσ ἀεὶ ἐπιστήσῃ καὶ ἅπαντα, ἂν ἐγὼ βούλωμαι. ἀλλὰ βουληθείησ, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ πολυτίμητε Εὐθύδημε, εἰ δὴ τῷ ὄντι ἀληθῆ λέγεισ.

ἀλλ’ οὔ σοι πάνυ πιστεύω ἱκανῷ εἶναι, εἰ μή σοι συμβουληθείη ὁ ἀδελφόσ σου οὑτοσὶ Διονυσόδωροσ· οὕτω δὲ τάχα ἄν. εἴπετον δέ μοι, ἦν δ’ ἐγώ ‐ τὰ μὲν γὰρ ἄλλα οὐκ ἔχω ὑμῖν πῶσ ἀμφισβητοίην, οὕτωσ εἰσ σοφίαν τερατώδεσιν ἀνθρώποισ, ὅπωσ ἐγὼ οὐ πάντα ἐπίσταμαι, ἐπειδή γε ὑμεῖσ φατε ‐ τὰ δὲ τοιάδε πῶσ φῶ ἐπίστασθαι, Εὐθύδημε, ὡσ οἱ ἀγαθοὶ ἄνδρεσ ἄδικοί εἰσιν; φέρε εἰπέ, τοῦτο ἐπίσταμαι ἢ οὐκ ἐπίσταμαι;

ἐπίστασαι μέντοι, ἔφη.

τί;

ἦν δ’ ἐγώ. ὅτι οὐκ ἄδικοί εἰσιν οἱ ἀγαθοί.

πάνυ γε, ἦν δ’ ἐγώ, πάλαι.

ἀλλ’ οὐ τοῦτο ἐρωτῶ· ἀλλ’ ὡσ ἄδικοί εἰσιν οἱ ἀγαθοί, ποῦ ἐγὼ τοῦτο ἔμαθον; οὐδαμοῦ, ἔφη ὁ Διονυσόδωροσ.

οὐκ ἄρα ἐπίσταμαι, ἔφην, τοῦτο ἐγώ.

διαφθείρεισ, ἔφη, τὸν λόγον, ὁ Εὐθύδημοσ πρὸσ τὸν Διονυσόδωρον, καὶ φανήσεται οὑτοσὶ οὐκ ἐπιστάμενοσ, καὶ ἐπιστήμων ἅμα ὢν καὶ ἀνεπιστήμων.

καὶ ὁ Διονυσόδωροσ ἠρυθρίασεν. ἀλλὰ σύ, ἦν δ’ ἐγώ, πῶσ λέγεισ, ὦ Εὐθύδημε;

σοι ὀρθῶσ ἁδελφὸσ λέγειν ὁ πάντ’ εἰδώσ;

ἀδελφὸσ γάρ, ἔφη, ἐγώ εἰμι Εὐθυδήμου, ταχὺ ὑπολαβὼν ὁ Διονυσόδωροσ;

κἀγὼ εἶπον·

ἐάσον, ὠγαθέ, ἑώσ ἂν Εὐθύδημόσ με διδάξῃ ὡσ ἐπίσταμαι τοὺσ ἀγαθοὺσ ἄνδρασ ὅτι ἄδικοί εἰσι, καὶ μή μοι φθονήσῃσ τοῦ μαθήματοσ. φεύγεισ, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ὁ Διονυσόδωροσ, καὶ οὐκ ἐθέλεισ ἀποκρίνεσθαι.

εἰκότωσ γ’, εἶπον ἐγώ·

ἥττων γάρ εἰμι καὶ τοῦ ἑτέρου ὑμῶν, ὥστε πολλοῦ δέω μὴ οὐ δύο γε φεύγειν. πολὺ γάρ πού εἰμι φαυλότεροσ τοῦ Ἡρακλέουσ, ὃσ οὐχ οἱο͂́σ τε ἦν τῇ τε ὕδρᾳ διαμάχεσθαι, σοφιστρίᾳ οὔσῃ καὶ διὰ τὴν σοφίαν ἀνιείσῃ, εἰ μίαν κεφαλὴν τοῦ λόγου τισ ἀποτέμοι, πολλὰσ ἀντὶ τῆσ μιᾶσ, καὶ καρκίνῳ τινὶ ἑτέρῳ σοφιστῇ ἐκ θαλάττησ ἀφιγμένῳ, νεωστί, μοι δοκεῖν, καταπεπλευκότι· ὃσ ἐπειδὴ αὐτὸν ἐλύπει οὕτωσ ἐκ τοῦ ἐπ’ ἀριστερὰ λέγων καὶ δάκνων, τὸν Ιὄλεων τὸν ἀδελφιδοῦν βοηθὸν ἐπεκαλέσατο, ὁ δὲ αὐτῷ ἱκανῶσ ἐβοήθησεν.

ὁ δ’ ἐμὸσ Ιὄλεωσ Πατροκλῆσ εἰ ἔλθοι, πλέον ἂν θάτερον ποιήσειεν.

ἀπόκριναι δή, ἔφη ὁ Διονυσόδωροσ, ὁπότε σοι ταῦτα ὕμνηται·

πότερον ὁ Ιὄλεωσ τοῦ Ἡρακλέουσ μᾶλλον ἦν ἀδελφιδοῦσ ἢ σόσ; κράτιστον τοίνυν μοι, ὦ Διονυσόδωρε, ἦν δ’ ἐγώ, ἀποκρίνασθαί σοι.

οὐ γὰρ μὴ ἀνῇσ ἐρωτῶν, σχεδόν τι ἐγὼ τοῦτ’ εὖ οἶδα, φθονῶν καὶ διακωλύων, ἵνα μὴ διδάξῃ με Εὐθύδημοσ ἐκεῖνο τὸ σοφόν. ἀποκρίνου δή, ἔφη. ἀποκρίνομαι δή, εἶπον, ὅτι τοῦ Ἡρακλέουσ ἦν ὁ Ιὄλεωσ ἀδελφιδοῦσ, ἐμὸσ δ’, ὡσ ἐμοὶ δοκεῖ, οὐδ’ ὁπωστιοῦν. οὐ γὰρ Πατροκλῆσ ἦν αὐτῷ πατήρ, ὁ ἐμὸσ ἀδελφόσ, ἀλλὰ παραπλήσιον μὲν τοὔνομα Ἰφικλῆσ, ὁ Ἡρακλέουσ ἀδελφόσ. Πατροκλῆσ δέ, ἦ δ’ ὅσ, σόσ; πάνυ γ’, ἔφην ἐγώ, ὁμομήτριόσ γε, οὐ μέντοι ὁμοπάτριοσ.

ἀδελφὸσ ἄρα ἐστί σοι καὶ οὐκ ἀδελφόσ. οὐχ ὁμοπάτριόσ γε, ὦ βέλτιστε, ἔφην· ἐκείνου μὲν γὰρ Χαιρέδημοσ ἦν πατήρ, ἐμὸσ δὲ Σωφρονίσκοσ. πατὴρ δὲ ἦν, ἔφη, Σωφρονίσκοσ καὶ Χαιρέδημοσ; πάνυ γ’, ἔφην· ὁ μέν γε ἐμόσ, ὁ δὲ ἐκείνου.

οὐκοῦν, ἦ δ’ ὅσ, ἕτεροσ ἦν Χαιρέδημοσ τοῦ πατρόσ; τοὐμοῦ γ’, ἔφην ἐγώ. ἆρ’ οὖν πατὴρ ἦν ἕτεροσ ὢν πατρόσ; ἢ σὺ εἶ ὁ αὐτὸσ τῷ λίθῳ; δέδοικα μὲν ἔγωγ’, ἔφην, μὴ φανῶ ὑπὸ σοῦ ὁ αὐτόσ· οὐ μέντοι μοι δοκῶ. οὐκοῦν ἕτεροσ εἶ, ἔφη, τοῦ λίθου; ἕτεροσ μέντοι. ἄλλο τι οὖν ἕτεροσ, ἦ δ’ ὅσ, ὢν λίθου οὐ λίθοσ εἶ; καὶ ἕτεροσ ὢν χρυσοῦ οὐ χρυσὸσ εἶ; ἔστι ταῦτα. οὔκουν καὶ ὁ Χαιρέδημοσ, ἔφη, ἕτεροσ ὢν πατρὸσ οὐκ ἂν πατήρ ἐστιν. ἐοίκεν, ἦν δ’ ἐγώ, οὐ πατὴρ εἶναι. εἰ γὰρ δήπου, ἔφη, πατήρ ἐστιν ὁ Χαιρέδημοσ, ὑπολαβὼν ὁ Εὐθύδημοσ, πάλιν αὖ ὁ Σωφρονίσκοσ ἕτεροσ ὢν πατρὸσ οὐ πατήρ ἐστιν, ὥστε σύ, ὦ Σώκρατεσ, ἀπάτωρ εἶ.

καὶ ὁ Κτήσιπποσ ἐκδεξάμενοσ, ὁ δὲ ὑμέτεροσ, ἔφη, αὖ πατὴρ οὐ ταὐτὰ ταῦτα πέπονθεν;

ἕτερόσ ἐστιν τοὐμοῦ πατρόσ; πολλοῦ γ’, ἔφη, δεῖ, ὁ Εὐθύδημοσ. ἀλλά, ἦ δ’ ὅσ, ὁ αὐτόσ; ὁ αὐτὸσ μέντοι. οὐκ ἂν συμβουλοίμην. ἀλλὰ πότερον, ὦ Εὐθύδημε, ἐμὸσ μόνον ἐστὶ πατὴρ ἢ καὶ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων; καὶ τῶν ἄλλων, ἔφη·

ἢ οἰεί τὸν αὐτὸν πατέρα ὄντα οὐ πατέρα εἶναι; ὠίμην δῆτα, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ. τί δέ; ἦ δ’ ὅσ· χρυσὸν ὄντα μὴ χρυσὸν εἶναι; ἢ ἄνθρωπον ὄντα μὴ ἄνθρωπον; μὴ γάρ, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ, ὦ Εὐθύδημε, τὸ λεγόμενον, οὐ λίνον λίνῳ συνάπτεισ· δεινὸν γὰρ λέγεισ πρᾶγμα εἰ ὁ σὸσ πατὴρ πάντων ἐστὶν πατήρ. ἀλλ’ ἔστιν, ἔφη. πότερον ἀνθρώπων; ἦ δ’ ὃσ ὁ Κτήσιπποσ, ἢ καὶ ἵππων καὶ τῶν ἄλλων πάντων ζῴων; πάντων, ἔφη.

ἦ καὶ μήτηρ ἡ μήτηρ; καὶ ἡ μήτηρ γε. καὶ τῶν ἐχίνων ἄρα, ἔφη, ἡ σὴ μήτηρ μήτηρ ἐστὶ τῶν θαλαττίων. καὶ ἡ σή γ’, ἔφη. καὶ σὺ ἄρα ἀδελφὸσ εἶ τῶν κωβιῶν καὶ κυναρίων καὶ χοιριδίων. καὶ γὰρ σύ, ἔφη. κάπροσ ἄρα σοι πατήρ ἐστι καὶ κύων. καὶ γὰρ σοί, ἔφη. αὐτίκα δέ γε, ἦ δ’ ὃσ ὁ Διονυσόδωροσ, ἄν μοι ἀποκρίνῃ, ὦ Κτήσιππε, ὁμολογήσεισ ταῦτα.

εἰπὲ γάρ μοι, ἔστι σοι κύων; καὶ μάλα πονηρόσ, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ. ἔστιν οὖν αὐτῷ κυνίδια; καὶ μάλ’, ἔφη, ἕτερα τοιαῦτα.

οὐκοῦν πατήρ ἐστιν αὐτῶν ὁ κύων; ἔγωγέ τοι εἶδον, ἔφη, αὐτὸν ὀχεύοντα τὴν κύνα. τί οὖν; οὐ σόσ ἐστιν ὁ κύων; πάνυ γ’, ἔφη. οὐκοῦν πατὴρ ὢν σόσ ἐστιν, ὥστε σὸσ πατὴρ γίγνεται ὁ κύων καὶ σὺ κυναρίων ἀδελφόσ; καὶ αὖθισ ταχὺ ὑπολαβὼν ὁ Διονυσόδωροσ, ἵνα μὴ πρότερόν τι εἴποι ὁ Κτήσιπποσ, καὶ ἔτι γέ μοι μικρόν, ἔφη, ἀπόκριναι·

τύπτεισ τὸν κύνα τοῦτον; καὶ ὁ Κτήσιπποσ γελάσασ, νὴ τοὺσ θεούσ, ἔφη· οὐ γὰρ δύναμαι σέ. οὐκοῦν τὸν σαυτοῦ πατέρα, ἔφη, τύπτεισ; πολὺ μέντοι, ἔφη, δικαιότερον τὸν ὑμέτερον πατέρ’ ἂ<ν> τύπτοιμι, ὅτι μαθὼν σοφοὺσ ὑεῖσ οὕτωσ ἔφυσεν.

ἀλλ’ ἦ που, ὦ Εὐθύδημε ὁ Κτήσιπποσ, πόλλ’ ἀγαθὰ ἀπὸ τῆσ ὑμετέρασ σοφίασ ταύτησ ἀπολέλαυκεν ὁ πατὴρ ὁ ὑμέτερόσ τε καὶ τῶν κυνιδίων. ἀλλ’ οὐδὲν δεῖται πολλῶν ἀγαθῶν, ὦ Κτήσιππε, οὔτ’ ἐκεῖνοσ οὔτε σύ.

οὐδὲ σύ, ἦ δ’ ὅσ, ὦ Εὐθύδημε, αὐτόσ;

οὐδὲ ἄλλοσ γε οὐδεὶσ ἀνθρώπων.

εἰπὲ γάρ μοι, ὦ Κτήσιππε, εἰ ἀγαθὸν νομίζεισ εἶναι ἀσθενοῦντι φάρμακον πιεῖν ἢ οὐκ ἀγαθὸν εἶναι δοκεῖ σοι, ὅταν δέηται· ἢ εἰσ πόλεμον ὅταν ἰῄ, ὅπλα ἔχοντα μᾶλλον ἰέναι ἢ ἄνοπλον.

ἔμοιγε, ἔφη. καίτοι οἶμαί τί σε τῶν καλῶν ἐρεῖν. σὺ ἄριστα εἴσῃ, ἔφη· ἀλλ’ ἀποκρίνου. ἐπειδὴ γὰρ ὡμολόγεισ ἀγαθὸν εἶναι φάρμακον, ὅταν δέῃ, πίνειν ἀνθρώπῳ, ἄλλο τι τοῦτο τὸ ἀγαθὸν ὡσ πλεῖστον δεῖ πίνειν, καὶ καλῶσ ἐκεῖ ἕξει, ἐάν τισ αὐτῷ τρίψασ ἐγκεράσῃ ἐλλεβόρου ἅμαξαν; καὶ ὁ Κτήσιπποσ εἶπεν· πάνυ γε σφόδρα, ὦ Εὐθύδημε, ἐὰν ᾖ γε ὁ πίνων ὅσοσ ὁ ἀνδριὰσ ὁ ἐν Δελφοῖσ. οὐκοῦν, ἔφη, καὶ ἐν τῷ πολέμῳ ἐπειδὴ ἀγαθόν ἐστιν ὅπλα ἔχειν, ὡσ πλεῖστα δεῖ ἔχειν δόρατά τε καὶ ἀσπίδασ, ἐπειδήπερ ἀγαθόν ἐστιν; μάλα δήπου, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ·

σὺ δ’ οὐκ οἰεί, ὦ Εὐθύδημε, ἀλλὰ μίαν καὶ ἓν δόρυ; ἔγωγε. ἦ καὶ τὸν Γηρυόνην ἄν, ἔφη, καὶ τὸν Βριάρεων οὕτωσ σὺ ὁπλίσαισ; ἐγὼ δὲ ᾤμην σὲ δεινότερον εἶναι, ἅτε ὁπλομάχην ὄντα, καὶ τόνδε τὸν ἑταῖρον. καὶ ὁ μὲν Εὐθύδημοσ ἐσίγησεν·

ὁ δὲ Διονυσόδωροσ πρὸσ τὰ πρότερον ἀποκεκριμένα τῷ Κτησίππῳ ἤρετο, οὐκοῦν καὶ χρυσίον, ἦ δ’ ὅσ, ἀγαθὸν δοκεῖ σοι εἶναι ἔχειν; πάνυ, καὶ ταῦτά γε πολύ, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ.

τί οὖν; ἀγαθὰ οὐ δοκεῖ σοι χρῆναι ἀεί τ’ ἔχειν καὶ πανταχοῦ; σφόδρα γ’, ἔφη. οὐκοῦν καὶ τὸ χρυσίον ἀγαθὸν ὁμολογεῖσ εἶναι; ὡμολόγηκα μὲν οὖν, ἦ δ’ ὅσ. οὐκοῦν ἀεὶ δεῖ αὐτὸ ἔχειν καὶ πανταχοῦ καὶ ὡσ μάλιστα ἐν ἑαυτῷ; καὶ εἰή ἂν εὐδαιμονέστατοσ εἰ ἔχοι χρυσίου μὲν τρία τάλαντα ἐν τῇ γαστρί, τάλαντον δ’ ἐν τῷ κρανίῳ, στατῆρα δὲ χρυσοῦ ἐν ἑκατέρῳ τὠφθαλμῷ; φασί γε οὖν, ὦ Εὐθύδημε, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ, τούτουσ εὐδαιμονεστάτουσ εἶναι Σκυθῶν καὶ ἀρίστουσ ἄνδρασ, οἳ χρυσίον τε ἐν τοῖσ κρανίοισ ἔχουσιν πολὺ τοῖσ ἑαυτῶν, ὥσπερ σὺ νυνδὴ ἔλεγεσ τὸν κύνα τὸν πατέρα, καὶ ὃ θαυμασιώτερόν γε ἔτι, ὅτι καὶ πίνουσιν ἐκ τῶν ἑαυτῶν κρανίων κεχρυσωμένων, καὶ ταῦτα ἐντὸσ καθορῶσιν, τὴν ἑαυτῶν κορυφὴν ἐν ταῖσ χερσὶν ἔχοντεσ.

πότερον δὲ ὁρῶσιν, ἔφη ὁ Εὐθύδημοσ, καὶ Σκύθαι τε καὶ οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι τὰ δυνατὰ ὁρᾶν ἢ τὰ ἀδύνατα;

τὰ δυνατὰ δήπου. οὐκοῦν καὶ σύ, ἔφη; κἀγώ. ὁρᾷσ οὖν τὰ ἡμέτερα ἱμάτια; ναί. δυνατὰ οὖν ὁρᾶν ἐστὶν ταῦτα. ὑπερφυῶσ, ἔφη ὁ Κτήσιπποσ. τί δέ; ἦ δ’ ὅσ. μηδέν. σὺ δὲ ἴσωσ οὐκ οἰεί αὐτὰ ὁρᾶν· οὕτωσ ἡδὺσ εἶ. ἀλλά μοι δοκεῖσ, Εὐθύδημε, οὐ καθεύδων ἐπικεκοιμῆσθαι καί, <εἰ> οἱο͂́ν τε λέγοντα μηδὲν λέγειν, καὶ σὺ τοῦτο ποιεῖν. ἦ γὰρ οὐχ οἱο͂́ν τ’, ἔφη ὁ Διονυσόδωροσ, σιγῶντα λέγειν;

οὐδ’ ὁπωστιοῦν, ἦ δ’ ὃσ ὁ Κτήσιπποσ. ἆρ’ οὐδὲ λέγοντα σιγᾶν; ἔτι ἧττον, ἔφη. ὅταν οὖν λίθουσ λέγῃσ καὶ ξύλα καὶ σιδήρια, οὐ σιγῶντα λέγεισ; οὔκουν εἴ γε ἐγώ, ἔφη, παρέρχομαι ἐν τοῖσ χαλκείοισ, ἀλλὰ φθεγγόμενα καὶ βοῶντα μέγιστον τὰ σιδήρια λέγεται, ἐάν τισ ἅψηται· ὥστε τοῦτο μὲν ὑπὸ σοφίασ ἔλαθεσ οὐδὲν εἰπών. ἀλλ’ ἔτι μοι τὸ ἕτερον ἐπιδείξατον, ὅπωσ αὖ ἔστιν λέγοντα σιγᾶν. καί μοι ἐδόκει ὑπεραγωνιᾶν ὁ Κτήσιπποσ διὰ τὰ παιδικά.

ὅταν σιγᾷσ, ἔφη ὁ Εὐθύδημοσ, οὐ πάντα σιγᾷσ;

ἔγωγε, ἦ δ’ ὅσ. οὐκοῦν καὶ τὰ λέγοντα σιγᾷσ, εἴπερ τῶν ἁπάντων ἐστὶν τὰ λεγόμενα. τί δέ; ἔφη ὁ Κτήσιπποσ, οὐ σιγᾷ πάντα; οὐ δήπου, ἔφη ὁ Εὐθύδημοσ. ἀλλ’ ἄρα, ὦ βέλτιστε, λέγει τὰ πάντα; τά γε δήπου λέγοντα. ἀλλά, ἦ δ’ ὅσ, οὐ τοῦτο ἐρωτῶ, ἀλλὰ τὰ πάντα σιγᾷ ἢ λέγει; οὐδέτερα καὶ ἀμφότερα, ἔφη ὑφαρπάσασ ὁ Διονυσόδωροσ·

εὖ γὰρ οἶδα ὅτι τῇ ἀποκρίσει οὐχ ἕξεισ ὅτι χρῇ. καὶ ὁ Κτήσιπποσ, ὥσπερ εἰώθει, μέγα πάνυ ἀνακαγχάσασ, ὦ Εὐθύδημε, ἔφη, ὁ ἀδελφόσ σου ἐξημφοτέρικεν τὸν λόγον, καὶ ἀπόλωλέ τε καὶ ἥττηται.

καὶ ὁ Κλεινίασ πάνυ ἥσθη καὶ ἐγέλασεν, ὥστε ὁ Κτήσιπποσ ἐγένετο πλεῖον ἢ δεκαπλάσιοσ. ὁ δέ μοι δοκεῖ ἅτε πανοῦργοσ ὤν, ὁ Κτήσιπποσ, παρ’ αὐτῶν τούτων αὐτὰ ταῦτα παρηκηκόει· οὐ γάρ ἐστιν ἄλλων τοιαύτη σοφία τῶν νῦν ἀνθρώπων. κἀγὼ εἶπον·

τί γελᾷσ, ὦ Κλεινία, ἐπὶ σπουδαίοισ οὕτω πράγμασιν καὶ καλοῖσ; σὺ γὰρ ἤδη τι πώποτ’ εἶδεσ, ὦ Σώκρατεσ, καλὸν πρᾶγμα;

ἔφη ὁ Διονυσόδωροσ. ἔγωγε, ἔφην, καὶ πολλά γε, ὦ Διονυσόδωρε.

ἆρα ἕτερα ὄντα τοῦ καλοῦ, ἔφη, ἢ ταὐτὰ τῷ καλῷ;

κἀγὼ ἐν παντὶ ἐγενόμην ὑπὸ ἀπορίασ, καὶ ἡγούμην δίκαια πεπονθέναι ὅτι ἔγρυξα, ὅμωσ δὲ ἕτερα ἔφην αὐτοῦ γε τοῦ καλοῦ·

πάρεστιν μέντοι ἑκάστῳ αὐτῶν κάλλοσ τι. ἐὰν οὖν, ἔφη, παραγένηταί σοι βοῦσ, βοῦσ εἶ, καὶ ὅτι νῦν ἐγώ σοι πάρειμι, Διονυσόδωροσ εἶ;

εὐφήμει τοῦτό γε, ἦν δ’ ἐγώ.

ἀλλὰ τίνα τρόπον, ἔφη, ἑτέρου ἑτέρῳ παραγενομένου τὸ ἕτερον ἕτερον ἂν εἰή;

ἆρα τοῦτο, ἔφην ἐγώ, ἀπορεῖσ;

ἤδη δὲ τοῖν ἀνδροῖν τὴν σοφίαν ἐπεχείρουν μιμεῖσθαι, ἅτε ἐπιθυμῶν αὐτῆσ. πῶσ γὰρ οὐκ ἀπορῶ, ἔφη, καὶ ἐγὼ καὶ οἱ ἄλλοι ἅπαντεσ ἄνθρωποι ὃ μὴ ἔστι;

τί λέγεισ, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Διονυσόδωρε;

οὐ τὸ καλὸν καλόν ἐστιν καὶ τὸ αἰσχρὸν αἰσχρόν; ἐὰν ἔμοιγε, ἔφη, δοκῇ. οὐκοῦν δοκεῖ; πάνυ γ’, ἔφη. οὐκοῦν καὶ τὸ ταὐτὸν ταὐτὸν καὶ τὸ ἕτερον ἕτερον; οὐ γὰρ δήπου τό γε ἕτερον ταὐτόν, ἀλλ’ ἔγωγε οὐδ’ ἂν παῖδα ᾤμην τοῦτο ἀπορῆσαι, ὡσ οὐ τὸ ἕτερον ἕτερόν ἐστιν. ἀλλ’, ὦ Διονυσόδωρε, τοῦτο μὲν ἑκὼν παρῆκασ, ἐπεὶ τὰ ἄλλα μοι δοκεῖτε ὥσπερ οἱ δημιουργοὶ οἷσ ἕκαστα προσήκει ἀπεργάζεσθαι, καὶ ὑμεῖσ τὸ διαλέγεσθαι παγκάλωσ ἀπεργάζεσθαι.

οἶσθα οὖν, ἔφη, ὅτι προσήκει ἑκάστοισ τῶν δημιουργῶν;

πρῶτον τίνα χαλκεύειν προσήκει, οἶσθα; ἔγωγε· ὅτι χαλκέα. τί δέ, κεραμεύειν; κεραμέα. τί δέ, σφάττειν τε καὶ ἐκδέρειν καὶ τὰ μικρὰ κρέα κατακόψαντα ἕψειν καὶ ὀπτᾶν; μάγειρον, ἦν δ’ ἐγώ.

οὐκοῦν ἐάν τισ, ἔφη, τὰ προσήκοντα πράττῃ, ὀρθῶσ πράξει; μάλιστα. προσήκει δέ γε, ὡσ φῄσ, τὸν μάγειρον κατακόπτειν καὶ ἐκδέρειν; ὡμολόγησασ ταῦτα ἢ οὔ; ὡμολόγησα, ἔφην, ἀλλὰ συγγνώμην μοι ἔχε. δῆλον τοίνυν, ἦ δ’ ὅσ, ὅτι ἄν τισ σφάξασ τὸν μάγειρον καὶ κατακόψασ ἑψήσῃ καὶ ὀπτήσῃ, τὰ προσήκοντα ποιήσει· καὶ ἐὰν τὸν χαλκέα τισ αὐτὸν χαλκεύῃ καὶ τὸν κεραμέα κεραμεύῃ, καὶ οὗτοσ τὰ προσήκοντα πράξει. ὦ Πόσειδον, ἦν δ’ ἐγώ, ἤδη κολοφῶνα ἐπιτιθεῖσ τῇ σοφίᾳ.

ἆρά μοί ποτε αὕτη παραγενήσεται ὥστε μοι οἰκεία γενέσθαι; ἐπιγνοίησ ἂν αὐτήν, ὦ Σώκρατεσ, ἔφη, οἰκείαν γενομένην;

ἐὰν σύ γε βούλῃ, ἔφην ἐγώ, δῆλον ὅτι.

τί δέ, ἦ δ’ ὅσ, τὰ σαυτοῦ οἰεί γιγνώσκειν;

εἰ μή τι σὺ ἄλλο λέγεισ·

ἀπὸ σοῦ γὰρ δεῖ ἄρχεσθαι, τελευτᾶν δ’ εἰσ Εὐθύδημον τόνδε. ἆρ’ οὖν, ἔφη, ταῦτα ἡγῇ σὰ εἶναι, ὧν ἂν ἄρξῃσ καὶ ἐξῇ σοι αὐτοῖσ χρῆσθαι ὅτι ἂν βούλῃ;

οἱο͂ν βοῦσ καὶ πρόβατον, ἆρ’ ἂν ἡγοῖο ταῦτα σὰ εἶναι, ἅ σοι ἐξείη καὶ ἀποδόσθαι καὶ δοῦναι καὶ θῦσαι ὅτῳ βούλοιο θεῶν;

ἃ δ’ ἂν μὴ οὕτωσ ἔχῃ, οὐ σά; κἀγώ ᾔδη γὰρ ὅτι ἐξ αὐτῶν καλόν τι ἀνακύψοιτο τῶν ἐρωτημάτων, καὶ ἅμα βουλόμενοσ ὅτι τάχιστ’ ἀκοῦσαι πάνυ μὲν οὖν, ἔφην, οὕτωσ ἔχει·

τὰ τοιαῦτά ἐστιν μόνα ἐμά. τί δέ; ζῷα, ἔφη, οὐ ταῦτα καλεῖσ ἃ ἂν ψυχὴν ἔχῃ; ναί, ἔφην.

ὁμολογεῖσ οὖν τῶν ζῴων ταῦτα μόνα εἶναι σά, περὶ ἃ ἄν σοι ἐξουσία ᾖ πάντα ταῦτα ποιεῖν ἃ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον; ὁμολογῶ. καὶ ὅσ, εἰρωνικῶσ πάνυ ἐπισχὼν ὥσ τι μέγα σκοπούμενοσ, εἰπέ μοι, ἔφη, ὦ Σώκρατεσ, ἔστιν σοι Ζεὺσ πατρῷοσ; καὶ ἐγὼ ὑποπτεύσασ ἥξειν τὸν λόγον οἷπερ ἐτελεύτησεν, ἄπορόν τινα στροφὴν ἔφευγόν τε καὶ ἐστρεφόμην ἤδη ὥσπερ ἐν δικτύῳ εἰλημμένοσ· οὐκ ἔστιν, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Διονυσόδωρε. ταλαίπωροσ ἄρα τισ σύ γε ἄνθρωποσ εἶ καὶ οὐδὲ Ἀθηναῖοσ, ᾧ μήτε θεοὶ πατρῷοί εἰσιν μήτε ἱερὰ μήτε ἄλλο μηδὲν καλὸν καὶ ἀγαθόν. ἐά, ἦν δ’ ἐγώ, ὦ Διονυσόδωρε, εὐφήμει τε καὶ μὴ χαλεπῶσ με προδίδασκε. ἔστι γὰρ ἔμοιγε καὶ βωμοὶ καὶ ἱερὰ οἰκεῖα καὶ πατρῷα καὶ τὰ ἄλλα ὅσαπερ τοῖσ ἄλλοισ Ἀθηναίοισ τῶν τοιούτων.

εἶτα τοῖσ ἄλλοισ, ἔφη, Ἀθηναίοισ οὐκ ἔστιν Ζεὺσ ὁ πατρῷοσ; οὐκ ἔστιν, ἦν δ’ ἐγώ, αὕτη ἡ ἐπωνυμία Ιὤνων οὐδενί, οὔθ’ ὅσοι ἐκ τῆσδε τῆσ πόλεωσ ἀπῳκισμένοι εἰσὶν οὔθ’ ἡμῖν, ἀλλὰ Ἀπόλλων πατρῷοσ διὰ τὴν τοῦ Ιὤνοσ γένεσιν· Ζεὺσ δ’ ἡμῖν πατρῷοσ μὲν οὐ καλεῖται, ἑρ́κειοσ δὲ καὶ φράτριοσ, καὶ Ἀθηναία φρατρία.

ἀλλ’ ἀρκεῖ γ’, ἔφη ὁ Διονυσόδωροσ· ἔστιν γάρ σοι, ὡσ ἐοίκεν, Ἀπόλλων τε καὶ Ζεὺσ καὶ Ἀθηνᾶ. πάνυ, ἦν δ’ ἐγώ. οὐκοῦν καὶ οὗτοι σοὶ θεοὶ ἂν εἰε͂ν; ἔφη. πρόγονοι, ἦν δ’ ἐγώ, καὶ δεσπόται. ἀλλ’ οὖν σοί γε, ἔφη· ἢ οὐ σοὺσ ὡμολόγηκασ αὐτοὺσ εἶναι; ὡμολόγηκα, ἔφην· τί γὰρ πάθω; οὐκοῦν, ἔφη, καὶ ζῷά εἰσιν οὗτοι οἱ θεοί; ὡμολόγηκασ γὰρ ὅσα ψυχὴν ἔχει ζῷα εἶναι.

ἢ οὗτοι οἱ θεοὶ οὐκ ἔχουσιν ψυχήν; ἔχουσιν, ἦν δ’ ἐγώ. οὐκοῦν καὶ ζῷά εἰσιν; ζῷα, ἔφην. τῶν δέ γε ζῴων, ἔφη, ὡμολόγηκασ ταῦτ’ εἶναι σά, ὅσα ἄν σοι ἐξῇ καὶ δοῦναι καὶ ἀποδόσθαι καὶ θῦσαι δὴ θεῷ ὅτῳ ἂν βούλῃ. ὡμολόγηκα, ἔφην· οὐκ ἔστιν γάρ μοι ἀνάδυσισ, ὦ Εὐθύδημε. ἴθι δή μοι εὐθύσ, ἦ δ’ ὅσ, εἰπέ· καὶ τοὺσ ἄλλουσ θεούσ, ἆρα ἔξεστί σοι αὐτοὺσ ἀποδόσθαι ἢ δοῦναι ἢ ἄλλ’ ὅτι ἂν βούλῃ χρῆσθαι ὥσπερ τοῖσ ἄλλοισ ζῴοισ;

ἐγὼ μὲν οὖν, ὦ Κρίτων, ὥσπερ πληγεὶσ ὑπὸ τοῦ λόγου, ἐκείμην ἄφωνοσ·

ὁ δὲ Κτήσιππόσ μοι ἰὼν ὡσ βοηθήσων, Πυππὰξ ὦ Ἡράκλεισ, ἔφη, καλοῦ λόγου. καὶ ὁ Διονυσόδωροσ, πότερον οὖν, ἔφη, ὁ Ἡρακλῆσ πυππάξ ἐστιν ἢ ὁ πυππὰξ Ἡρακλῆσ; καὶ ὁ Κτήσιπποσ, ὦ Πόσειδον, ἔφη, δεινῶν λόγων. ἀφίσταμαι· ἀμάχω τὼ ἄνδρε. ἐνταῦθα μέντοι, ὦ φίλε Κρίτων, οὐδεὶσ ὅστισ οὐ τῶν παρόντων ὑπερεπῄνεσε τὸν λόγον καὶ τὼ ἄνδρε, καὶ γελῶντεσ καὶ κροτοῦντεσ καὶ χαίροντεσ ὀλίγου παρετάθησαν.

ἐπὶ μὲν γὰρ τοῖσ ἔμπροσθεν ἐφ’ ἑκάστοισ πᾶσι παγκάλωσ ἐθορύβουν μόνοι οἱ τοῦ Εὐθυδήμου ἐρασταί, ἐνταῦθα δὲ ὀλίγου καὶ οἱ κίονεσ οἱ ἐν τῷ Λυκείῳ ἐθορύβησάν τ’ ἐπὶ τοῖν ἀνδροῖν καὶ ἥσθησαν. ἐγὼ μὲν οὖν καὶ αὐτὸσ οὕτω διετέθην, ὥστε ὁμολογεῖν μηδένασ πώποτε ἀνθρώπουσ ἰδεῖν οὕτω σοφούσ, καὶ παντάπασι καταδουλωθεὶσ ὑπὸ τῆσ σοφίασ αὐτοῖν ἐπὶ τὸ ἐπαινεῖν τε καὶ ἐγκωμιάζειν αὐτὼ ἐτραπόμην, καὶ εἶπον· ὦ μακάριοι σφὼ τῆσ θαυμαστῆσ φύσεωσ, οἳ τοσοῦτον πρᾶγμα οὕτω ταχὺ καὶ ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ ἐξείργασθον.

πολλὰ μὲν οὖν καὶ ἄλλα οἱ λόγοι ὑμῶν καλὰ ἔχουσιν, ὦ Εὐθύδημέ τε καὶ Διονυσόδωρε· ἐν δὲ τοῖσ καὶ τοῦτο μεγαλοπρεπέστατον, ὅτι τῶν πολλῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν σεμνῶν δὴ καὶ δοκούντων τὶ εἶναι οὐδὲν ὑμῖν μέλει, ἀλλὰ τῶν ὁμοίων ὑμῖν μόνον. ἐγὼ γὰρ εὖ οἶδα ὅτι τούτουσ τοὺσ λόγουσ πάνυ μὲν ἂν ὀλίγοι ἀγαπῷεν ἄνθρωποι ὅμοιοι ὑμῖν, οἱ δ’ ἄλλοι οὕτωσ ἀγνοοῦσιν αὐτούσ, ὥστ’ εὖ οἶδα ὅτι αἰσχυνθεῖεν ἂν μᾶλλον ἐξελέγχοντεσ τοιούτοισ λόγοισ τοὺσ ἄλλουσ ἢ αὐτοὶ ἐξελεγχόμενοι.

καὶ τόδε αὖ ἕτερον δημοτικόν τι καὶ πρᾷον ἐν τοῖσ λόγοισ· ὁπόταν φῆτε μήτε καλὸν εἶναι μηδὲν μήτε ἀγαθὸν πρᾶγμα μήτε λευκὸν μηδ’ ἄλλο τῶν τοιούτων μηδέν, μηδὲ τὸ παράπαν ἑτέρων ἕτερον, ἀτεχνῶσ μὲν τῷ ὄντι συρράπτετε τὰ στόματα τῶν ἀνθρώπων, ὥσπερ καὶ φατέ· ὅτι δ’ οὐ μόνον τὰ τῶν ἄλλων, ἀλλὰ δόξαιτε ἂν καὶ τὰ ὑμέτερα αὐτῶν, τοῦτο πάνυ χαρίεν τέ ἐστιν καὶ τὸ ἐπαχθὲσ τῶν λόγων ἀφαιρεῖται.

τὸ δὲ δὴ μέγιστον, ὅτι ταῦτα οὕτωσ ἔχει ὑμῖν καὶ τεχνικῶσ ἐξηύρηται, ὥστ’ ἐ<ν> πάνυ ὀλίγῳ χρόνῳ ὁντινοῦν ἂν μαθεῖν ἀνθρώπων· ἔγνων ἔγωγε καὶ τῷ Κτησίππῳ τὸν νοῦν προσέχων ὡσ ταχὺ ὑμᾶσ ἐκ τοῦ παραχρῆμα μιμεῖσθαι οἱο͂́σ τε ἦν. τοῦτο μὲν οὖν τοῦ πράγματοσ σφῶν τὸ σοφὸν πρὸσ μὲν τὸ ταχὺ παραδιδόναι καλόν, ἐναντίον δ’ ἀνθρώπων διαλέγεσθαι οὐκ ἐπιτήδειον, ἀλλ’ ἄν γέ μοι πείθησθε, εὐλαβήσεσθε μὴ πολλῶν ἐναντίον λέγειν, ἵνα μὴ ταχὺ ἐκμαθόντεσ ὑμῖν μὴ εἰδῶσιν χάριν.

ἀλλὰ μάλιστα μὲν αὐτὼ πρὸσ ἀλλήλω μόνω διαλέγεσθον· εἰ δὲ μή, εἴπερ ἄλλου του ἐναντίον, ἐκείνου μόνου ὃσ ἂν ὑμῖν διδῷ ἀργύριον. τὰ αὐτὰ δὲ ταῦτα, ἐὰν σωφρονῆτε, καὶ τοῖσ μαθηταῖσ συμβουλεύσετε, μηδέποτε μηδενὶ ἀνθρώπων διαλέγεσθαι ἀλλ’ ἢ ὑμῖν τε καὶ αὑτοῖσ· τὸ γὰρ σπάνιον, ὦ Εὐθύδημε, τίμιον, τὸ δὲ ὕδωρ εὐωνότατον, ἄριστον ὄν, ὡσ ἔφη Πίνδαροσ.

ἀλλ’ ἄγετε, ἦν δ’ ἐγώ, ὅπωσ κἀμὲ καὶ Κλεινίαν τόνδε παραδέξεσθον. ταῦτα, ὦ Κρίτων, καὶ ἄλλα ἄττα ἔτι βραχέα διαλεχθέντεσ ἀπῇμεν.

σκόπει οὖν ὅπωσ συμφοιτήσεισ παρὰ τὼ ἄνδρε, ὡσ ἐκείνω φατὸν οἱώ τε εἶναι διδάξαι τὸν ἐθέλοντ’ ἀργύριον διδόναι, καὶ οὔτε φύσιν οὔθ’ ἡλικίαν ἐξείργειν οὐδεμίαν ‐ ὃ δὲ καὶ σοὶ μάλιστα προσήκει ἀκοῦσαι, ὅτι οὐδὲ τοῦ χρηματίζεσθαί φατον διακωλύειν οὐδέν ‐ μὴ οὐ παραλαβεῖν ὁντινοῦν εὐπετῶσ τὴν σφετέραν σοφίαν. καὶ μήν, ὦ Σώκρατεσ, φιλήκοοσ μὲν ἔγωγε καὶ ἡδέωσ ἄν τι μανθάνοιμι, κινδυνεύω μέντοι κἀγὼ εἷσ εἶναι τῶν οὐχ ὁμοίων Εὐθυδήμῳ, ἀλλ’ ἐκείνων ὧν δὴ καὶ σὺ ἔλεγεσ, τῶν ἥδιον ἂν ἐξελεγχομένων ὑπὸ τῶν τοιούτων λόγων ἢ ἐξελεγχόντων.

ἀτὰρ γελοῖον μέν μοι δοκεῖ εἶναι τὸ νουθετεῖν σε, ὅμωσ δέ, ἅ γ’ ἤκουον, ἐθέλω σοι ἀπαγγεῖλαι.

τῶν ἀφ’ ὑμῶν ἀπιόντων ἴσθ’ ὅτι προσελθών τίσ μοι περιπατοῦντι, ἀνὴρ οἰόμενοσ πάνυ εἶναι σοφόσ, τούτων τισ τῶν περὶ τοὺσ λόγουσ τοὺσ εἰσ τὰ δικαστήρια δεινῶν, ὦ Κρίτων, ἔφη, οὐδὲν ἀκροᾷ τῶνδε τῶν σοφῶν; οὐ μὰ τὸν Δία, ἦν δ’ ἐγώ· οὐ γὰρ οἱο͂́σ τ’ ἦ προσστὰσ κατακούειν ὑπὸ τοῦ ὄχλου. καὶ μήν, ἔφη, ἄξιόν γ’ ἦν ἀκοῦσαι. τί δέ; ἦν δ’ ἐγώ.

ἵνα ἤκουσασ ἀνδρῶν διαλεγομένων οἳ νῦν σοφώτατοί εἰσι τῶν περὶ τοὺσ τοιούτουσ λόγουσ. κἀγὼ εἶπον· τί οὖν ἐφαίνοντό σοι; τί δὲ ἄλλο, ἦ δ’ ὅσ, ἢ οἱᾶ́περ ἀεὶ ἄν τισ τῶν τοιούτων ἀκούσαι ληρούντων καὶ περὶ οὐδενὸσ ἀξίων ἀναξίαν σπουδὴν ποιουμένων; οὑτωσὶ γάρ πωσ καὶ εἶπεν τοῖσ ὀνόμασιν. καὶ ἐγώ, ἀλλὰ μέντοι, ἔφην, χαρίεν γέ τι πρᾶγμά ἐστιν ἡ φιλοσοφία. ποῖον, ἔφη, χαρίεν, ὦ μακάριε; οὐδενὸσ μὲν οὖν ἄξιον.

ἀλλὰ καὶ εἰ νῦν παρεγένου, πάνυ ἄν σε οἶμαι αἰσχυνθῆναι ὑπὲρ τοῦ σεαυτοῦ ἑταίρου· οὕτωσ ἦν ἄτοποσ, ἐθέλων ἑαυτὸν παρέχειν ἀνθρώποισ οἷσ οὐδὲν μέλει ὅτι ἂν λέγωσιν, παντὸσ δὲ ῥήματοσ ἀντέχονται. καὶ οὗτοι, ὅπερ ἄρτι ἔλεγον, ἐν τοῖσ κράτιστοί εἰσι τῶν νῦν. ἀλλὰ γάρ, ὦ Κρίτων, ἔφη, τὸ πρᾶγμα αὐτὸ καὶ οἱ ἄνθρωποι οἱ ἐπὶ τῷ πράγματι διατρίβοντεσ φαῦλοί εἰσιν καὶ καταγέλαστοι. ἐμοὶ δέ, ὦ Σώκρατεσ, τὸ πρᾶγμα ἐδόκει οὐκ ὀρθῶσ ψέγειν οὔθ’ οὗτοσ οὔτ’ εἴ τισ ἄλλοσ ψέγει· τὸ μέντοι ἐθέλειν διαλέγεσθαι τοιούτοισ ἐναντίον πολλῶν ἀνθρώπων ὀρθῶσ μοι ἐδόκει μέμφεσθαι.

ὦ Κρίτων, θαυμάσιοί εἰσιν οἱ τοιοῦτοι ἄνδρεσ. ἀτὰρ οὔπω οἶδα ὅτι μέλλω ἐρεῖν. ποτέρων ἦν ὁ προσελθών σοι καὶ μεμφόμενοσ τὴν φιλοσοφίαν; πότερον τῶν ἀγωνίσασθαι δεινῶν ἐν τοῖσ δικαστηρίοισ, ῥήτωρ τισ, ἢ τῶν τοὺσ τοιούτουσ εἰσπεμπόντων, ποιητὴσ τῶν λόγων οἷσ οἱ ῥήτορεσ ἀγωνίζονται; ἥκιστα νὴ τὸν Δία ῥήτωρ, οὐδὲ οἶμαι πώποτ’ αὐτὸν ἐπὶ δικαστήριον ἀναβεβηκέναι·

ἀλλ’ ἐπαί̈ειν αὐτόν φασι περὶ τοῦ πράγματοσ νὴ τὸν Δία καὶ δεινὸν εἶναι καὶ δεινοὺσ λόγουσ συντιθέναι. ἤδη μανθάνω· περὶ τούτων καὶ αὐτὸσ νυνδὴ ἔμελλον λέγειν. οὗτοι γάρ εἰσιν μέν, ὦ Κρίτων, οὓσ ἔφη Πρόδικοσ μεθόρια φιλοσόφου τε ἀνδρὸσ καὶ πολιτικοῦ, οἰόνται δ’ εἶναι πάντων σοφώτατοι ἀνθρώπων, πρὸσ δὲ τῷ εἶναι καὶ δοκεῖν πάνυ παρὰ πολλοῖσ, ὥστε παρὰ πᾶσιν εὐδοκιμεῖν ἐμποδὼν σφίσιν εἶναι οὐδένασ ἄλλουσ ἢ τοὺσ περὶ φιλοσοφίαν ἀνθρώπουσ. ἡγοῦνται οὖν, ἐὰν τούτουσ εἰσ δόξαν καταστήσωσιν μηδενὸσ δοκεῖν ἀξίουσ εἶναι, ἀναμφισβητήτωσ ἤδη παρὰ πᾶσιν τὰ νικητήρια εἰσ δόξαν οἴσεσθαι σοφίασ πέρι.

εἶναι μὲν γὰρ τῇ ἀληθείᾳ σφᾶσ σοφωτάτουσ, ἐν δὲ τοῖσ ἰδίοισ λόγοισ ὅταν ἀποληφθῶσιν, ὑπὸ τῶν ἀμφὶ Εὐθύδημον κολούεσθαι. σοφοὶ δὲ ἡγοῦνται εἶναι πάνυ ‐ εἰκότωσ· μετρίωσ μὲν γὰρ φιλοσοφίασ ἔχειν, μετρίωσ δὲ πολιτικῶν, πάνυ ἐξ εἰκότοσ λόγου ‐ μετέχειν γὰρ ἀμφοτέρων ὅσον ἔδει, ἐκτὸσ δὲ ὄντεσ κινδύνων καὶ ἀγώνων καρποῦσθαι τὴν σοφίαν. τί οὖν;

δοκοῦσί σοί τι, ὦ Σώκρατεσ, λέγειν; οὐ γάρ τοι ἀλλὰ ὅ γε λόγοσ ἔχει τινὰ εὐπρέπειαν τῶν ἀνδρῶν. καὶ γὰρ ἔχει ὄντωσ, ὦ Κρίτων, εὐπρέπειαν μᾶλλον ἢ ἀλήθειαν. οὐ γὰρ ῥᾴδιον αὐτοὺσ πεῖσαι ὅτι καὶ ἄνθρωποι καὶ τἆλλα πάντα ὅσα μεταξύ τινοιν δυοῖν ἐστιν καὶ ἀμφοτέροιν τυγχάνει μετέχοντα, ὅσα μὲν ἐκ κακοῦ καὶ ἀγαθοῦ, τοῦ μὲν βελτίω, τοῦ δὲ χείρω γίγνεται·

ὅσα δὲ ἐκ δυοῖν ἀγαθοῖν μὴ πρὸσ ταὐτόν, ἀμφοῖν χείρω πρὸσ ὃ ἂν ἑκάτερον ᾖ χρηστὸν ἐκείνων ἐξ ὧν συνετέθη· ὅσα δ’ ἐκ δυοῖν κακοῖν συντεθέντα μὴ πρὸσ τὸ αὐτὸ ὄντοιν ἐν τῷ μέσῳ ἐστίν, ταῦτα μόνα βελτίω ἑκατέρου ἐκείνων ἐστίν, ὧν ἀμφοτέρων μέροσ μετέχουσιν. εἰ μὲν οὖν ἡ φιλοσοφία ἀγαθόν ἐστιν καὶ ἡ πολιτικὴ πρᾶξισ, πρὸσ ἄλλο δὲ ἑκατέρα, οὗτοι δ’ ἀμφοτέρων μετέχοντεσ τούτων ἐν μέσῳ εἰσίν, οὐδὲν λέγουσιν ‐ ἀμφοτέρων γάρ εἰσι φαυλότεροι ‐ εἰ δὲ ἀγαθὸν καὶ κακόν, τῶν μὲν βελτίουσ, τῶν δὲ χείρουσ·

εἰ δὲ κακὰ ἀμφότερα, οὕτωσ ἄν τι λέγοιεν ἀληθέσ, ἄλλωσ δ’ οὐδαμῶσ. οὐκ ἂν οὖν οἶμαι αὐτοὺσ ὁμολογῆσαι οὔτε κακὼ αὐτὼ ἀμφοτέρω εἶναι οὔτε τὸ μὲν κακόν, τὸ δὲ ἀγαθόν· ἀλλὰ τῷ ὄντι οὗτοι ἀμφοτέρων μετέχοντεσ ἀμφοτέρων ἥττουσ εἰσὶν πρὸσ ἑκάτερον πρὸσ ὃ ἥ τε πολιτικὴ καὶ ἡ φιλοσοφία ἀξίω λόγου ἐστόν, καὶ τρίτοι ὄντεσ τῇ ἀληθείᾳ ζητοῦσι πρῶτοι δοκεῖν εἶναι.

συγγιγνώσκειν μὲν οὖν αὐτοῖσ χρὴ τῆσ ἐπιθυμίασ καὶ μὴ χαλεπαίνειν, ἡγεῖσθαι μέντοι τοιούτουσ εἶναι οἱοῖ́ εἰσιν· πάντα γὰρ ἄνδρα χρὴ ἀγαπᾶν ὅστισ καὶ ὁτιοῦν λέγει ἐχόμενον φρονήσεωσ πρᾶγμα καὶ ἀνδρείωσ ἐπεξιὼν διαπονεῖται. καὶ μήν, ὦ Σώκρατεσ, καὶ αὐτὸσ περὶ τῶν ὑέων, ὥσπερ ἀεὶ πρόσ σε λέγω, ἐν ἀπορίᾳ εἰμὶ τί δεῖ αὐτοῖσ χρήσασθαι.

ὁ μὲν οὖν νεώτεροσ ἔτι καὶ σμικρόσ ἐστιν, Κριτόβουλοσ δ’ ἤδη ἡλικίαν ἔχει καὶ δεῖταί τινοσ ὅστισ αὐτὸν ὀνήσει. ἐγὼ μὲν οὖν ὅταν σοὶ συγγένωμαι, οὕτω διατίθεμαι ὥστ’ ἐμοὶ δοκεῖ μανίαν εἶναι τὸ ἕνεκα τῶν παίδων ἄλλων μὲν πολλῶν σπουδὴν τοιαύτην ἐσχηκέναι, καὶ περὶ τοῦ γάμου ὅπωσ ἐκ γενναιοτάτησ ἔσονται μητρόσ, καὶ περὶ τῶν χρημάτων ὅπωσ ὡσ πλουσιώτατοι, αὐτῶν δὲ περὶ παιδείασ ἀμελῆσαι· ὅταν δὲ εἴσ τινα ἀποβλέψω τῶν φασκόντων ἂν παιδεῦσαι ἀνθρώπουσ, ἐκπέπληγμαι καί μοι δοκεῖ εἷσ ἕκαστοσ αὐτῶν σκοποῦντι πάνυ ἀλλόκοτοσ εἶναι, ὥσ γε πρὸσ σὲ τἀληθῆ εἰρῆσθαι·

ὥστε οὐκ ἔχω ὅπωσ προτρέπω τὸ μειράκιον ἐπὶ φιλοσοφίαν.

ὦ φίλε Κρίτων, οὐκ οἶσθα ὅτι ἐν παντὶ ἐπιτηδεύματι οἱ μὲν φαῦλοι πολλοὶ καὶ οὐδενὸσ ἄξιοι, οἱ δὲ σπουδαῖοι ὀλίγοι καὶ παντὸσ ἄξιοι; ἐπεὶ γυμναστικὴ οὐ καλὸν δοκεῖ σοι εἶναι, καὶ χρηματιστικὴ καὶ ῥητορικὴ καὶ στρατηγία; ἔμοιγε πάντωσ δήπου. τί οὖν; ἐν ἑκάστῃ τούτων τοὺσ πολλοὺσ πρὸσ ἕκαστον τὸ ἔργον οὐ καταγελάστουσ ὁρᾷσ; ναὶ μὰ τὸν Δία, καὶ μάλα ἀληθῆ λέγεισ.

ἦ οὖν τούτου ἕνεκα αὐτόσ τε φεύξῃ πάντα τὰ ἐπιτηδεύματα καὶ τῷ ὑεῖ οὐκ ἐπιτρέψεισ; οὔκουν δίκαιόν γε, ὦ Σώκρατεσ. μὴ τοίνυν ὅ γε οὐ χρὴ ποίει, ὦ Κρίτων, ἀλλ’ ἐάσασ χαίρειν τοὺσ ἐπιτηδεύοντασ φιλοσοφίαν, εἴτε χρηστοί εἰσιν εἴτε πονηροί, αὐτὸ τὸ πρᾶγμα βασανίσασ καλῶσ τε καὶ εὖ, ἐὰν μέν σοι φαίνηται φαῦλον ὄν, πάντ’ ἄνδρα ἀπότρεπε, μὴ μόνον τοὺσ ὑεῖσ· ἐὰν δὲ φαίνηται οἱο͂ν οἶμαι αὐτὸ ἐγὼ εἶναι, θαρρῶν δίωκε καὶ ἄσκει, τὸ λεγόμενον δὴ τοῦτο, αὐτόσ τε καὶ τὰ παιδία.

상위

Plato (플라톤)

목록

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION