Plato, Euthydemus, Protagoras, Gorgias, Meno, Γοργίας

(플라톤, Euthydemus, Protagoras, Gorgias, Meno, Γοργίας)

πολέμου καὶ μάχησ φασὶ χρῆναι, ὦ Σώκρατεσ, οὕτω μεταλαγχάνειν. ἀλλ’ ἦ, τὸ λεγόμενον, κατόπιν ἑορτῆσ ἥκομεν καὶ ὑστεροῦμεν; καὶ μάλα γε ἀστείασ ἑορτῆσ· πολλὰ γὰρ καὶ καλὰ Γοργίασ ἡμῖν ὀλίγον πρότερον ἐπεδείξατο. τούτων μέντοι, ὦ Καλλίκλεισ, αἴτιοσ Χαιρεφῶν ὅδε, ἐν ἀγορᾷ ἀναγκάσασ ἡμᾶσ διατρῖψαι. οὐδὲν πρᾶγμα, ὦ Σώκρατεσ·

ἀλλ’ ἆρα ἐθελήσειεν ἂν ἡμῖν διαλεχθῆναι; ἐγὼ γὰρ καὶ ἰάσομαι. φίλοσ γάρ μοι Γοργίασ, ὥστ’ ἐπιδείξεται ἡμῖν, εἰ μὲν δοκεῖ, νῦν, ἐὰν δὲ βούλῃ, εἰσ αὖθισ. τί δέ, ὦ Χαιρεφῶν; ἐπιθυμεῖ Σωκράτησ ἀκοῦσαι Γοργίου; ἐπ’ αὐτό γέ τοι τοῦτο πάρεσμεν. οὐκοῦν ὅταν βούλησθε παρ’ ἐμὲ ἥκειν οἴκαδε· παρ’ ἐμοὶ γὰρ Γοργίασ καταλύει καὶ ἐπιδείξεται ὑμῖν. εὖ λέγεισ, ὦ Καλλίκλεισ. βούλομαι γὰρ πυθέσθαι παρ’ αὐτοῦ τίσ ἡ δύναμισ τῆσ τέχνησ τοῦ ἀνδρόσ, καὶ τί ἐστιν ὃ ἐπαγγέλλεταί τε καὶ διδάσκει·

τὴν δὲ ἄλλην ἐπίδειξιν εἰσ αὖθισ, ὥσπερ σὺ λέγεισ, ποιησάσθω. οὐδὲν οἱο͂ν τὸ αὐτὸν ἐρωτᾶν, ὦ Σώκρατεσ. καὶ γὰρ αὐτῷ ἓν τοῦτ’ ἦν τῆσ ἐπιδείξεωσ· ἐκέλευε γοῦν νυνδὴ ἐρωτᾶν ὅτι τισ βούλοιτο τῶν ἔνδον ὄντων, καὶ πρὸσ ἅπαντα ἔφη ἀποκρινεῖσθαι. ἦ καλῶσ λέγεισ. ὦ Χαιρεφῶν, ἐροῦ αὐτόν. τί ἔρωμαι; ὅστισ ἐστίν.

πῶσ λέγεισ; ὥσπερ ἂν εἰ ἐτύγχανεν ὢν ὑποδημάτων δημιουργόσ, ἀπεκρίνατο ἂν δήπου σοι ὅτι σκυτοτόμοσ· ἢ οὐ μανθάνεισ ὡσ λέγω; μανθάνω καὶ ἐρήσομαι. εἰπέ μοι, ὦ Γοργία, ἀληθῆ λέγει Καλλικλῆσ ὅδε ὅτι ἐπαγγέλλῃ ἀποκρίνεσθαι ὅτι ἄν τίσ σε ἐρωτᾷ; ἀληθῆ, ὦ Χαιρεφῶν·

οἰεί σὺ κάλλιον ἂν Γοργίου ἀποκρίνασθαι; καὶ γὰρ νυνδὴ αὐτὰ ταῦτα ἐπηγγελλόμην, καὶ λέγω ὅτι οὐδείσ μέ πω ἠρώτηκε καινὸν οὐδὲν πολλῶν ἐτῶν. ἦ που ἄρα ῥᾳδίωσ ἀποκρινῇ, ὦ Γοργία. πάρεστι τούτου πεῖραν, ὦ Χαιρεφῶν, λαμβάνειν. νὴ Δία· ἂν δέ γε βούλῃ, ὦ Χαιρεφῶν, ἐμοῦ. Γοργίασ μὲν γὰρ καὶ ἀπειρηκέναι μοι δοκεῖ· πολλὰ γὰρ ἄρτι διελήλυθεν. τί δέ, ὦ Πῶλε; τί δὲ τοῦτο, ἐὰν σοί γε ἱκανῶσ;

οὐδέν· ἀλλ’ ἐπειδὴ σὺ βούλει, ἀποκρίνου. Ἐρώτα. ἐρωτῶ δή. εἰ ἐτύγχανε Γοργίασ ἐπιστήμων ὢν τῆσ τέχνησ ἧσπερ ὁ ἀδελφὸσ αὐτοῦ Ἡρόδικοσ, τί ἂν αὐτὸν ὠνομάζομεν δικαίωσ; οὐχ ὅπερ ἐκεῖνον; πάνυ γε. ἰατρὸν ἄρα φάσκοντεσ αὐτὸν εἶναι καλῶσ ἂν ἐλέγομεν. ναί. εἰ δέ γε ἧσπερ Ἀριστοφῶν ὁ Ἀγλαοφῶντοσ ἢ ὁ ἀδελφὸσ αὐτοῦ ἔμπειροσ ἦν τέχνησ, τίνα ἂν αὐτὸν ὀρθῶσ ἐκαλοῦμεν; δῆλον ὅτι ζωγράφον.

νῦν δ’ ἐπειδὴ τίνοσ τέχνησ ἐπιστήμων ἐστίν, τίνα ἂν καλοῦντεσ αὐτὸν ὀρθῶσ καλοῖμεν; ὦ Χαιρεφῶν, πολλαὶ τέχναι ἐν ἀνθρώποισ εἰσὶν ἐκ τῶν ἐμπειριῶν ἐμπείρωσ ηὑρημέναι· ἐμπειρία μὲν γὰρ ποιεῖ τὸν αἰῶνα ἡμῶν πορεύεσθαι κατὰ τέχνην, ἀπειρία δὲ κατὰ τύχην. ἑκάστων δὲ τούτων μεταλαμβάνουσιν ἄλλοι ἄλλων ἄλλωσ, τῶν δὲ ἀρίστων οἱ ἄριστοι· ὧν καὶ Γοργίασ ἐστὶν ὅδε, καὶ μετέχει τῆσ καλλίστησ τῶν τεχνῶν. καλῶσ γε, ὦ Γοργία, φαίνεται πῶλοσ παρεσκευάσθαι εἰσ λόγουσ·

ἀλλὰ γὰρ ὃ ὑπέσχετο Χαιρεφῶντι οὐ ποιεῖ. τί μάλιστα, ὦ Σώκρατεσ; τὸ ἐρωτώμενον οὐ πάνυ μοι φαίνεται ἀποκρίνεσθαι. ἀλλὰ σύ, εἰ βούλει, ἐροῦ αὐτόν. οὔκ, εἰ αὐτῷ γε σοὶ βουλομένῳ ἐστὶν ἀποκρίνεσθαι, ἀλλὰ πολὺ ἂν ἥδιον σέ. δῆλοσ γάρ μοι πῶλοσ καὶ ἐξ ὧν εἴρηκεν ὅτι τὴν καλουμένην ῥητορικὴν μᾶλλον μεμελέτηκεν ἢ διαλέγεσθαι. τί δή, ὦ Σώκρατεσ;

ὅτι, ὦ Πῶλε, ἐρομένου Χαιρεφῶντοσ τίνοσ Γοργίασ ἐπιστήμων τέχνησ, ἐγκωμιάζεισ μὲν αὐτοῦ τὴν τέχνην ὥσπερ τινὸσ ψέγοντοσ, ἥτισ δέ ἐστιν οὐκ ἀπεκρίνω. οὐ γὰρ ἀπεκρινάμην ὅτι εἰή ἡ καλλίστη; καὶ μάλα. ἀλλ’ οὐδεὶσ ἐρωτᾷ ποία τισ ἡ Γοργίου τέχνη, ἀλλὰ τίσ, καὶ ὅντινα δέοι καλεῖν τὸν Γοργίαν· ὥσπερ τὰ ἔμπροσθέν σοι ὑπετείνατο Χαιρεφῶν καὶ αὐτῷ καλῶσ καὶ διὰ βραχέων ἀπεκρίνω, καὶ νῦν οὕτωσ εἰπὲ τίσ ἡ τέχνη καὶ τίνα Γοργίαν καλεῖν χρὴ ἡμᾶσ. μᾶλλον δέ, ὦ Γοργία, αὐτὸσ ἡμῖν εἰπὲ τίνα σε χρὴ καλεῖν ὡσ τίνοσ ἐπιστήμονα τέχνησ. τῆσ ῥητορικῆσ, ὦ Σώκρατεσ.

ῥήτορα ἄρα χρή σε καλεῖν; ἀγαθόν γε, ὦ Σώκρατεσ, εἰ δὴ ὅ γε εὔχομαι εἶναι, ὡσ ἔφη Ὅμηροσ, βούλει με καλεῖν. ἀλλὰ βούλομαι. κάλει δή. οὐκοῦν καὶ ἄλλουσ σε φῶμεν δυνατὸν εἶναι ποιεῖν;

ἐπαγγέλλομαί γε δὴ ταῦτα οὐ μόνον ἐνθάδε ἀλλὰ καὶ ἄλλοθι. ἆρ’ οὖν ἐθελήσαισ ἄν, ὦ Γοργία, ὥσπερ νῦν διαλεγόμεθα, διατελέσαι τὸ μὲν ἐρωτῶν, τὸ δ’ ἀποκρινόμενοσ, τὸ δὲ μῆκοσ τῶν λόγων τοῦτο, οἱο͂ν καὶ πῶλοσ ἤρξατο, εἰσ αὖθισ ἀποθέσθαι; ἀλλ’ ὅπερ ὑπισχνῇ, μὴ ψεύσῃ, ἀλλὰ ἐθέλησον κατὰ βραχὺ τὸ ἐρωτώμενον ἀποκρίνεσθαι. εἰσὶ μέν, ὦ Σώκρατεσ, ἔνιαι τῶν ἀποκρίσεων ἀναγκαῖαι διὰ μακρῶν τοὺσ λόγουσ ποιεῖσθαι· οὐ μὴν ἀλλὰ πειράσομαί γε ὡσ διὰ βραχυτάτων. καὶ γὰρ αὖ καὶ τοῦτο ἕν ἐστιν ὧν φημι, μηδένα ἂν ἐν βραχυτέροισ ἐμοῦ τὰ αὐτὰ εἰπεῖν.

τούτου μὴν δεῖ, ὦ Γοργία· καί μοι ἐπίδειξιν αὐτοῦ τούτου ποίησαι, τῆσ βραχυλογίασ, μακρολογίασ δὲ εἰσ αὖθισ. ἀλλὰ ποιήσω, καὶ οὐδενὸσ φήσεισ βραχυλογωτέρου ἀκοῦσαι. φέρε δή· ῥητορικῆσ γὰρ φῂσ ἐπιστήμων τέχνησ εἶναι καὶ ποιῆσαι ἂν καὶ ἄλλον ῥήτορα· ἡ ῥητορικὴ περὶ τί τῶν ὄντων τυγχάνει οὖσα;

ἴθι δή μοι ἀπόκριναι οὕτωσ καὶ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ, περὶ τί τῶν ὄντων ἐστὶν ἐπιστήμη; ὥσπερ ἡ ὑφαντικὴ περὶ τὴν τῶν ἱματίων ἐργασίαν· ἦ γάρ; ναί. οὐκοῦν καὶ ἡ μουσικὴ περὶ τὴν τῶν μελῶν ποίησιν; ναί. νὴ τὴν Ἥραν, ὦ Γοργία, ἄγαμαί γε τὰσ ἀποκρίσεισ, ὅτι ἀποκρίνῃ ὡσ οἱο͂́ν τε διὰ βραχυτάτων. πάνυ γὰρ οἶμαι, ὦ Σώκρατεσ, ἐπιεικῶσ τοῦτο ποιεῖν. εὖ λέγεισ. περὶ λόγουσ.

ποίουσ τούτουσ, ὦ Γοργία; ἆρα οἳ δηλοῦσι τοὺσ κάμνοντασ, ὡσ ἂν διαιτώμενοι ὑγιαίνοιεν; οὔ. οὐκ ἄρα περὶ πάντασ γε τοὺσ λόγουσ ἡ ῥητορική ἐστιν. οὐ δῆτα. ἀλλὰ μὴν λέγειν γε ποιεῖ δυνατούσ. ναί. οὐκοῦν περὶ ὧνπερ λέγειν, καὶ φρονεῖν; πῶσ γὰρ οὔ; ἆρ’ οὖν, ἣν νυνδὴ ἐλέγομεν, ἡ ἰατρικὴ περὶ τῶν καμνόντων ποιεῖ δυνατοὺσ εἶναι φρονεῖν καὶ λέγειν; ἀνάγκη.

καὶ ἡ ἰατρικὴ ἄρα, ὡσ ἐοίκεν, περὶ λόγουσ ἐστίν. ναί. τούσ γε περὶ τὰ νοσήματα; μάλιστα. οὐκοῦν καὶ ἡ γυμναστικὴ περὶ λόγουσ ἐστὶν τοὺσ περὶ εὐεξίαν τε τῶν σωμάτων καὶ καχεξίαν; πάνυ γε. καὶ μὴν καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι, ὦ Γοργία, οὕτωσ ἔχουσιν· ἑκάστη αὐτῶν περὶ λόγουσ ἐστὶν τούτουσ, οἳ τυγχάνουσιν ὄντεσ περὶ τὸ πρᾶγμα οὗ ἑκάστη ἐστὶν ἡ τέχνη.

φαίνεται. τί οὖν δή ποτε τὰσ ἄλλασ τέχνασ οὐ ῥητορικὰσ καλεῖσ, οὔσασ περὶ λόγουσ, εἴπερ ταύτην ῥητορικὴν καλεῖσ, ἣ ἂν ᾖ περὶ λόγουσ; ὅτι, ὦ Σώκρατεσ, τῶν μὲν ἄλλων τεχνῶν περὶ χειρουργίασ τε καὶ τοιαύτασ πράξεισ ὡσ ἔποσ εἰπεῖν πᾶσά ἐστιν ἡ ἐπιστήμη, τῆσ δὲ ῥητορικῆσ οὐδέν ἐστιν τοιοῦτον χειρούργημα, ἀλλὰ πᾶσα ἡ πρᾶξισ καὶ ἡ κύρωσισ διὰ λόγων ἐστίν. διὰ ταῦτ’ ἐγὼ τὴν ῥητορικὴν τέχνην ἀξιῶ εἶναι περὶ λόγουσ, ὀρθῶσ λέγων, ὡσ ἐγώ φημι. ἆρ’ οὖν μανθάνω οἱάν αὐτὴν βούλει καλεῖν;

τάχα δὲ εἴσομαι σαφέστερον. ἀλλ’ ἀπόκριναι· εἰσὶν ἡμῖν τέχναι. ἦ γάρ; ναί. πασῶν δὴ οἶμαι τῶν τεχνῶν τῶν μὲν ἐργασία τὸ πολύ ἐστιν καὶ λόγου βραχέοσ δέονται, ἔνιαι δὲ οὐδενὸσ ἀλλὰ τὸ τῆσ τέχνησ περαίνοιτο ἂν καὶ διὰ σιγῆσ, οἱο͂ν γραφικὴ καὶ ἀνδριαντοποιία καὶ ἄλλαι πολλαί. τὰσ τοιαύτασ μοι δοκεῖσ λέγειν, περὶ ἃσ οὐ φῂσ τὴν ῥητορικὴν εἶναι· ἢ οὔ;

πάνυ μὲν οὖν καλῶσ ὑπολαμβάνεισ, ὦ Σώκρατεσ. ἕτεραι δέ γέ εἰσι τῶν τεχνῶν αἳ διὰ λόγου πᾶν περαίνουσι, καὶ ἔργου ὡσ ἔποσ εἰπεῖν ἢ οὐδενὸσ προσδέονται ἢ βραχέοσ πάνυ, οἱο͂ν ἡ ἀριθμητικὴ καὶ λογιστικὴ καὶ γεωμετρικὴ καὶ πεττευτική γε καὶ ἄλλαι πολλαὶ τέχναι, ὧν ἔνιαι σχεδόν τι ἴσουσ τοὺσ λόγουσ ἔχουσι ταῖσ πράξεσιν, αἱ δὲ πολλαὶ πλείουσ, καὶ τὸ παράπαν πᾶσα ἡ πρᾶξισ καὶ τὸ κῦροσ αὐταῖσ διὰ λόγων ἐστίν. τῶν τοιούτων τινά μοι δοκεῖσ λέγειν τὴν ῥητορικήν. ἀληθῆ λέγεισ. ἀλλ’ οὔτοι τούτων γε οὐδεμίαν οἶμαί σε βούλεσθαι ῥητορικὴν καλεῖν, οὐχ ὅτι τῷ ῥήματι οὕτωσ εἶπεσ, ὅτι ἡ διὰ λόγου τὸ κῦροσ ἔχουσα ῥητορική ἐστιν, καὶ ὑπολάβοι ἄν τισ, εἰ βούλοιτο δυσχεραίνειν ἐν τοῖσ λόγοισ, "τὴν ἀριθμητικὴν ἄρα ῥητορικήν, ὦ Γοργία, λέγεισ;

ἀλλ’ οὐκ οἶμαί σε οὔτε τὴν ἀριθμητικὴν οὔτε τὴν γεωμετρίαν ῥητορικὴν λέγειν. ὀρθῶσ γὰρ οἰεί, ὦ Σώκρατεσ, καὶ δικαίωσ ὑπολαμβάνεισ.

ἴθι νυν καὶ σὺ τὴν ἀπόκρισιν ἣν ἠρόμην διαπέρανον. ἐπεὶ γὰρ ῥητορικὴ τυγχάνει μὲν οὖσα τούτων τισ τῶν τεχνῶν τῶν τὸ πολὺ λόγῳ χρωμένων, τυγχάνουσιν δὲ καὶ ἄλλαι τοιαῦται οὖσαι, πειρῶ εἰπεῖν ἡ περὶ τί ἐν λόγοισ τὸ κῦροσ ἔχουσα ῥητορική ἐστιν. ὥσπερ ἂν εἴ τίσ με ἔροιτο ὧν νυνδὴ ἔλεγον περὶ ἡστινοσοῦν τῶν τεχνῶν· "ὦ Σώκρατεσ, τίσ ἐστιν ἡ ἀριθμητικὴ τέχνη; εἴποιμ’ ἂν αὐτῷ, ὥσπερ σὺ ἄρτι, ὅτι τῶν διὰ λόγου τισ τὸ κῦροσ ἐχουσῶν.

καὶ εἴ με ἐπανέροιτο· "τῶν περὶ τί; εἴποιμ’ ἂν ὅτι τῶν περὶ τὸ ἄρτιόν τε καὶ περιττὸν γνῶσισ, ὅσα ἂν ἑκάτερα τυγχάνῃ ὄντα. εἰ δ’ αὖ ἔροιτο· "τὴν δὲ λογιστικὴν τίνα καλεῖσ τέχνην; εἴποιμ’ ἂν ὅτι καὶ αὕτη ἐστὶν τῶν λόγῳ τὸ πᾶν κυρουμένων· καὶ εἰ ἐπανέροιτο· "ἡ περὶ τί; εἴποιμ’ ἂν ὥσπερ οἱ ἐν τῷ δήμῳ συγγραφόμενοι, ὅτι τὰ μὲν ἄλλα καθάπερ ἡ ἀριθμητικὴ ἡ λογιστικὴ ἔχει ‐ περὶ τὸ αὐτὸ γάρ ἐστιν, τό τε ἄρτιον καὶ τὸ περιττόν ‐ διαφέρει δὲ τοσοῦτον, ὅτι καὶ πρὸσ αὑτὰ καὶ πρὸσ ἄλληλα πῶσ ἔχει πλήθουσ ἐπισκοπεῖ τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον ἡ λογιστική. καὶ εἴ τισ τὴν ἀστρονομίαν ἀνέροιτο, ἐμοῦ λέγοντοσ ὅτι καὶ αὕτη λόγῳ κυροῦται τὰ πάντα, "οἱ δὲ λόγοι οἱ τῆσ ἀστρονομίασ," εἰ φαίη, "περὶ τί εἰσιν, ὦ Σώκρατεσ; εἴποιμ’ ἂν ὅτι περὶ τὴν τῶν ἄστρων φορὰν καὶ ἡλίου καὶ σελήνησ, πῶσ πρὸσ ἄλληλα τάχουσ ἔχει.

ὀρθῶσ γε λέγων σύ, ὦ Σώκρατεσ. ἴθι δὴ καὶ σύ, ὦ Γοργία.

τυγχάνει μὲν γὰρ δὴ ἡ ῥητορικὴ οὖσα τῶν λόγῳ τὰ πάντα διαπραττομένων τε καὶ κυρουμένων· ἦ γάρ; ἔστι ταῦτα. λέγε δὴ τῶν περὶ τί; <τί> ἐστι τοῦτο τῶν ὄντων, περὶ οὗ οὗτοι οἱ λόγοι εἰσὶν οἷσ ἡ ῥητορικὴ χρῆται; τὰ μέγιστα τῶν ἀνθρωπείων πραγμάτων, ὦ Σώκρατεσ, καὶ ἄριστα. ἀλλ’, ὦ Γοργία, ἀμφισβητήσιμον καὶ τοῦτο λέγεισ καὶ οὐδέν πω σαφέσ. οἰόμαι γάρ σε ἀκηκοέναι ἐν τοῖσ συμποσίοισ ᾀδόντων ἀνθρώπων τοῦτο τὸ σκολιόν, ἐν ᾧ καταριθμοῦνται ᾄδοντεσ ὅτι ὑγιαίνειν μὲν ἄριστόν ἐστιν, τὸ δὲ δεύτερον καλὸν γενέσθαι, τρίτον δέ, ὥσ φησιν ὁ ποιητὴσ τοῦ σκολιοῦ, τὸ πλουτεῖν ἀδόλωσ. ἀκήκοα γάρ·

ἀλλὰ πρὸσ τί τοῦτο λέγεισ; ὅτι εἴ σοι αὐτίκα παρασταῖεν οἱ δημιουργοὶ τούτων ὧν ἐπῄνεσεν ὁ τὸ σκολιὸν ποιήσασ, ἰατρόσ τε καὶ παιδοτρίβησ καὶ χρηματιστήσ, καὶ εἴποι πρῶτον μὲν ὁ ἰατρὸσ ὅτι "ὦ Σώκρατεσ, ἐξαπατᾷ σε Γοργίασ·

οὐ γάρ ἐστιν ἡ τούτου τέχνη περὶ τὸ μέγιστον ἀγαθὸν τοῖσ ἀνθρώποισ, ἀλλ’ ἡ ἐμή" ‐ εἰ οὖν αὐτὸν ἐγὼ ἐροίμην· σὺ δὲ τίσ ὢν ταῦτα λέγεισ; εἴποι ἂν ἴσωσ ὅτι ἰατρόσ. τί οὖν λέγεισ; ἦ τὸ τῆσ σῆσ τέχνησ ἔργον μέγιστόν ἐστιν ἀγαθόν; "πῶσ γὰρ οὔ," φαίη ἂν ἴσωσ, "ὦ Σώκρατεσ, ὑγίεια; τί δ’ ἐστὶν μεῖζον ἀγαθὸν ἀνθρώποισ ὑγιείασ; εἰ δ’ αὖ μετὰ τοῦτον ὁ παιδοτρίβησ εἴποι ὅτι "θαυμάζοιμί τἄν, ὦ Σώκρατεσ, καὶ αὐτὸσ εἴ σοι ἔχοι Γοργίασ μεῖζον ἀγαθὸν ἐπιδεῖξαι τῆσ αὑτοῦ τέχνησ ἢ ἐγὼ τῆσ ἐμῆσ·

εἴποιμ’ ἂν αὖ καὶ πρὸσ τοῦτον· σὺ δὲ δὴ τίσ εἶ, ὦ ἄνθρωπε, καὶ τί τὸ σὸν ἔργον; "παιδοτρίβησ," φαίη ἄν, "τὸ δὲ ἔργον μού ἐστιν καλούσ τε καὶ ἰσχυροὺσ ποιεῖν τοὺσ ἀνθρώπουσ τὰ σώματα. " μετὰ δὲ τὸν παιδοτρίβην εἴποι ἂν ὁ χρηματιστήσ, ὡσ ἐγᾦμαι πάνυ καταφρονῶν ἁπάντων· "σκόπει δῆτα, ὦ Σώκρατεσ, ἐάν σοι πλούτου φανῇ τι μεῖζον ἀγαθὸν ὂν ἢ παρὰ Γοργίᾳ ἢ παρ’ ἄλλῳ ὁτῳοῦν.

" φαῖμεν ἂν οὖν πρὸσ αὐτόν· τί δὲ δή; ἦ σὺ τούτου δημιουργόσ; φαίη ἄν. τίσ ὤν; "χρηματιστήσ. " τί οὖν; κρίνεισ σὺ μέγιστον ἀνθρώποισ ἀγαθὸν εἶναι πλοῦτον; φήσομεν. "πῶσ γὰρ οὔκ; ἐρεῖ. καὶ μὴν ἀμφισβητεῖ γε Γοργίασ ὅδε τὴν παρ’ αὑτῷ τέχνην μείζονοσ ἀγαθοῦ αἰτίαν εἶναι ἢ τὴν σήν, φαῖμεν ἂν ἡμεῖσ. δῆλον οὖν ὅτι τὸ μετὰ τοῦτο ἔροιτ’ ἄν· "καὶ τί ἐστιν τοῦτο τὸ ἀγαθόν; ἀποκρινάσθω Γοργίασ.

" ἴθι οὖν νομίσασ, ὦ Γοργία, ἐρωτᾶσθαι καὶ ὑπ’ ἐκείνων καὶ ὑπ’ ἐμοῦ, ἀπόκριναι τί ἐστιν τοῦτο ὃ φῂσ σὺ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναι τοῖσ ἀνθρώποισ καὶ σὲ δημιουργὸν εἶναι αὐτοῦ. ὅπερ ἐστίν, ὦ Σώκρατεσ, τῇ ἀληθείᾳ μέγιστον ἀγαθὸν καὶ αἴτιον ἅμα μὲν ἐλευθερίασ αὐτοῖσ τοῖσ ἀνθρώποισ, ἅμα δὲ τοῦ ἄλλων ἄρχειν ἐν τῇ αὑτοῦ πόλει ἑκάστῳ. τί οὖν δὴ τοῦτο λέγεισ; τὸ πείθειν ἔγωγ’ οἱο͂́ν τ’ εἶναι τοῖσ λόγοισ καὶ ἐν δικαστηρίῳ δικαστὰσ καὶ ἐν βουλευτηρίῳ βουλευτὰσ καὶ ἐν ἐκκλησίᾳ ἐκκλησιαστὰσ καὶ ἐν ἄλλῳ συλλόγῳ παντί, ὅστισ ἂν πολιτικὸσ σύλλογοσ γίγνηται.

καίτοι ἐν ταύτῃ τῇ δυνάμει δοῦλον μὲν ἕξεισ τὸν ἰατρόν, δοῦλον δὲ τὸν παιδοτρίβην· ὁ δὲ χρηματιστὴσ οὗτοσ ἄλλῳ ἀναφανήσεται χρηματιζόμενοσ καὶ οὐχ αὑτῷ, ἀλλὰ σοὶ τῷ δυναμένῳ λέγειν καὶ πείθειν τὰ πλήθη. νῦν μοι δοκεῖσ δηλῶσαι, ὦ Γοργία, ἐγγύτατα τὴν ῥητορικὴν ἥντινα τέχνην ἡγῇ εἶναι, καὶ εἴ τι ἐγὼ συνίημι, λέγεισ ὅτι πειθοῦσ δημιουργόσ ἐστιν ἡ ῥητορική, καὶ ἡ πραγματεία αὐτῆσ ἅπασα καὶ τὸ κεφάλαιον εἰσ τοῦτο τελευτᾷ· ἢ ἔχεισ τι λέγειν ἐπὶ πλέον τὴν ῥητορικὴν δύνασθαι ἢ πειθὼ τοῖσ ἀκούουσιν ἐν τῇ ψυχῇ ποιεῖν;

οὐδαμῶσ, ὦ Σώκρατεσ, ἀλλά μοι δοκεῖσ ἱκανῶσ ὁρίζεσθαι· ἔστιν γὰρ τοῦτο τὸ κεφάλαιον αὐτῆσ. ἄκουσον δή, ὦ Γοργία. ἐγὼ γὰρ εὖ ἴσθ’ ὅτι, ὡσ ἐμαυτὸν πείθω, εἴπερ τισ ἄλλοσ ἄλλῳ διαλέγεται βουλόμενοσ εἰδέναι αὐτὸ τοῦτο περὶ ὅτου ὁ λόγοσ ἐστίν, καὶ ἐμὲ εἶναι τούτων ἕνα· ἀξιῶ δὲ καὶ σέ.

τί οὖν δή, ὦ Σώκρατεσ; ἐγὼ ἐρῶ νῦν. ἐγὼ τὴν ἀπὸ τῆσ ῥητορικῆσ πειθώ, ἥτισ ποτ’ ἐστὶν ἣν σὺ λέγεισ καὶ περὶ ὧντινων πραγμάτων ἐστὶν πειθώ, σαφῶσ μὲν εὖ ἴσθ’ ὅτι οὐκ οἶδα, οὐ μὴν ἀλλ’ ὑποπτεύω γε ἣν οἶμαί σε λέγειν καὶ περὶ ὧν· οὐδὲν μέντοι ἧττον ἐρήσομαί σε τίνα ποτὲ λέγεισ τὴν πειθὼ τὴν ἀπὸ τῆσ ῥητορικῆσ καὶ περὶ τίνων αὐτὴν εἶναι. τοῦ ἕνεκα δὴ αὐτὸσ ὑποπτεύων σὲ ἐρήσομαι, ἀλλ’ οὐκ αὐτὸσ λέγω;

οὐ σοῦ ἕνεκα ἀλλὰ τοῦ λόγου, ἵνα οὕτω προί̈ῃ ὡσ μάλιστ’ ἂν ἡμῖν καταφανὲσ ποιοῖ περὶ ὅτου λέγεται. σκόπει γὰρ εἴ σοι δοκῶ δικαίωσ ἀνερωτᾶν σε· ὥσπερ ἂν εἰ ἐτύγχανόν σε ἐρωτῶν τίσ ἐστιν τῶν ζωγράφων Ζεῦξισ, εἴ μοι εἶπεσ ὅτι ὁ τὰ ζῷα γράφων, ἆρ’ οὐκ ἂν δικαίωσ σε ἠρόμην ὁ τὰ ποῖα τῶν ζῴων γράφων καὶ ποῦ; πάνυ γε. ἆρα διὰ τοῦτο, ὅτι καὶ ἄλλοι εἰσὶ ζωγράφοι γράφοντεσ ἄλλα πολλὰ ζῷα;

ναί. εἰ δέ γε μηδεὶσ ἄλλοσ ἢ Ζεῦξισ ἔγραφε, καλῶσ ἄν σοι ἀπεκέκριτο; πῶσ γὰρ οὔ; ἴθι δὴ καὶ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ εἰπέ· πότερόν σοι δοκεῖ πειθὼ ποιεῖν ἡ ῥητορικὴ μόνη ἢ καὶ ἄλλαι τέχναι; λέγω δὲ τὸ τοιόνδε· ὅστισ διδάσκει ὁτιοῦν πρᾶγμα, πότερον ὃ διδάσκει πείθει ἢ οὔ; οὐ δῆτα, ὦ Σώκρατεσ, ἀλλὰ πάντων μάλιστα πείθει. πάλιν δὴ ἐπὶ τῶν αὐτῶν τεχνῶν λέγωμεν ὧνπερ νυνδή·

ἡ ἀριθμητικὴ οὐ διδάσκει ἡμᾶσ ὅσα ἐστὶν τὰ τοῦ ἀριθμοῦ, καὶ ὁ ἀριθμητικὸσ ἄνθρωποσ; πάνυ γε. οὐκοῦν καὶ πείθει; ναί. πειθοῦσ ἄρα δημιουργόσ ἐστιν καὶ ἡ ἀριθμητική; φαίνεται. οὐκοῦν ἐάν τισ ἐρωτᾷ ἡμᾶσ ποίασ πειθοῦσ καὶ περὶ τί, ἀποκρινούμεθά που αὐτῷ ὅτι τῆσ διδασκαλικῆσ τῆσ περὶ τὸ ἄρτιόν τε καὶ τὸ περιττὸν ὅσον ἐστίν· καὶ τὰσ ἄλλασ ἃσ νυνδὴ ἐλέγομεν τέχνασ ἁπάσασ ἕξομεν ἀποδεῖξαι πειθοῦσ δημιουργοὺσ οὔσασ καὶ ἧστινοσ καὶ περὶ ὅτι·

ἢ οὔ; ναί. οὐκ ἄρα ῥητορικὴ μόνη πειθοῦσ ἐστιν δημιουργόσ. ἀληθῆ λέγεισ. ἐπειδὴ τοίνυν οὐ μόνη ἀπεργάζεται τοῦτο τὸ ἔργον, ἀλλὰ καὶ ἄλλαι, δικαίωσ ὥσπερ περὶ τοῦ ζωγράφου μετὰ τοῦτο ἐπανεροίμεθ’ ἂν τὸν λέγοντα· ποίασ δὴ πειθοῦσ καὶ τῆσ περὶ τί πειθοῦσ ἡ ῥητορική ἐστιν τέχνη; ἢ οὐ δοκεῖ σοι δίκαιον εἶναι ἐπανερέσθαι; ἔμοιγε.

ἀπόκριναι δή, ὦ Γοργία, ἐπειδή γε καὶ σοὶ δοκεῖ οὕτωσ. ταύτησ τοίνυν τῆσ πειθοῦσ λέγω, ὦ Σώκρατεσ, τῆσ ἐν τοῖσ δικαστηρίοισ καὶ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ὄχλοισ, ὥσπερ καὶ ἄρτι ἔλεγον, καὶ περὶ τούτων ἅ ἐστι δίκαιά τε καὶ ἄδικα. καὶ ἐγώ τοι ὑπώπτευον ταύτην σε λέγειν τὴν πειθὼ καὶ περὶ τούτων, ὦ Γοργία· ἀλλ’ ἵνα μὴ θαυμάζῃσ ἐὰν καὶ ὀλίγον ὕστερον τοιοῦτόν τί σε ἀνέρωμαι, ὃ δοκεῖ μὲν δῆλον εἶναι, ἐγὼ δ’ ἐπανερωτῶ ‐ ὅπερ γὰρ λέγω, τοῦ ἑξῆσ ἕνεκα περαίνεσθαι τὸν λόγον ἐρωτῶ, οὐ σοῦ ἕνεκα ἀλλ’ ἵνα μὴ ἐθιζώμεθα ὑπονοοῦντεσ προαρπάζειν ἀλλήλων τὰ λεγόμενα, ἀλλὰ σὺ τὰ σαυτοῦ κατὰ τὴν ὑπόθεσιν ὅπωσ ἂν βούλῃ περαίνῃσ. καὶ ὀρθῶσ γέ μοι δοκεῖσ ποιεῖν, ὦ Σώκρατεσ. ἴθι δὴ καὶ τόδε ἐπισκεψώμεθα.

καλεῖσ τι μεμαθηκέναι; καλῶ. τί δέ; πεπιστευκέναι; ἔγωγε.

πότερον οὖν ταὐτὸν δοκεῖ σοι εἶναι μεμαθηκέναι καὶ πεπιστευκέναι, καὶ μάθησισ καὶ πίστισ, ἢ ἄλλο τι; οἰόμαι μὲν ἔγωγε, ὦ Σώκρατεσ, ἄλλο. καλῶσ γὰρ οἰεί· γνώσῃ δὲ ἐνθένδε. εἰ γάρ τίσ σε ἔροιτο· "ἆρ’ ἔστιν τισ, ὦ Γοργία, πίστισ ψευδὴσ καὶ ἀληθήσ; φαίησ ἄν, ὡσ ἐγὼ οἶμαι. ναί. τί δέ; ἐπιστήμη ἐστὶν ψευδὴσ καὶ ἀληθήσ; οὐδαμῶσ. δῆλον ἄρ’ αὖ ὅτι οὐ ταὐτόν ἐστιν. ἀληθῆ λέγεισ. ἀλλὰ μὴν οἵ τέ γε μεμαθηκότεσ πεπεισμένοι εἰσὶν καὶ οἱ πεπιστευκότεσ.

ἔστι ταῦτα. βούλει οὖν δύο εἴδη θῶμεν πειθοῦσ, τὸ μὲν πίστιν παρεχόμενον ἄνευ τοῦ εἰδέναι, τὸ δ’ ἐπιστήμην; πάνυ γε. ποτέραν οὖν ἡ ῥητορικὴ πειθὼ ποιεῖ ἐν δικαστηρίοισ τε καὶ τοῖσ ἄλλοισ ὄχλοισ περὶ τῶν δικαίων τε καὶ ἀδίκων; ἐξ ἧσ πιστεύειν γίγνεται ἄνευ τοῦ εἰδέναι ἢ ἐξ ἧσ τὸ εἰδέναι; δῆλον δήπου, ὦ Σώκρατεσ, ὅτι ἐξ ἧσ τὸ πιστεύειν. ἡ ῥητορικὴ ἄρα, ὡσ ἐοίκεν, πειθοῦσ δημιουργόσ ἐστιν πιστευτικῆσ ἀλλ’ οὐ διδασκαλικῆσ περὶ τὸ δίκαιόν τε καὶ ἄδικον. ναί.

οὐδ’ ἄρα διδασκαλικὸσ ὁ ῥήτωρ ἐστὶν δικαστηρίων τε καὶ τῶν ἄλλων ὄχλων δικαίων τε πέρι καὶ ἀδίκων, ἀλλὰ πιστικὸσ μόνον· οὐ γὰρ δήπου ὄχλον γ’ ἂν δύναιτο τοσοῦτον ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ διδάξαι οὕτω μεγάλα πράγματα. οὐ δῆτα. φέρε δή, ἴδωμεν τί ποτε καὶ λέγομεν περὶ τῆσ ῥητορικῆσ· ἐγὼ μὲν γάρ τοι οὐδ’ αὐτόσ πω δύναμαι κατανοῆσαι ὅτι λέγω.

ὅταν περὶ ἰατρῶν αἱρέσεωσ ᾖ τῇ πόλει σύλλογοσ ἢ περὶ ναυπηγῶν ἢ περὶ ἄλλου τινὸσ δημιουργικοῦ ἔθνουσ, ἄλλο τι ἢ τότε ὁ ῥητορικὸσ οὐ συμβουλεύσει; δῆλον γὰρ ὅτι ἐν ἑκάστῃ αἱρέσει τὸν τεχνικώτατον δεῖ αἱρεῖσθαι. οὐδ’ ὅταν τειχῶν περὶ οἰκοδομήσεωσ ἢ λιμένων κατασκευῆσ ἢ νεωρίων, ἀλλ’ οἱ ἀρχιτέκτονεσ· οὐδ’ αὖ ὅταν στρατηγῶν αἱρέσεωσ πέρι ἢ τάξεώσ τινοσ πρὸσ πολεμίουσ ἢ χωρίων καταλήψεωσ συμβουλὴ ᾖ, ἀλλ’ οἱ στρατηγικοὶ τότε συμβουλεύσουσιν, οἱ ῥητορικοὶ δὲ οὔ· ἢ πῶσ λέγεισ, ὦ Γοργία, τὰ τοιαῦτα;

ἐπειδὴ γὰρ αὐτόσ τε φῂσ ῥήτωρ εἶναι καὶ ἄλλουσ ποιεῖν ῥητορικούσ, εὖ ἔχει τὰ τῆσ σῆσ τέχνησ παρὰ σοῦ πυνθάνεσθαι. καὶ ἐμὲ νῦν νόμισον καὶ τὸ σὸν σπεύδειν· ἴσωσ γὰρ καὶ τυγχάνει τισ τῶν ἔνδον ὄντων μαθητήσ σου βουλόμενοσ γενέσθαι, ὡσ ἐγώ τινασ σχεδὸν καὶ συχνοὺσ αἰσθάνομαι, οἳ ἴσωσ αἰσχύνοιντ’ ἄν σε ἀνερέσθαι. ὑπ’ ἐμοῦ οὖν ἀνερωτώμενοσ νόμισον καὶ ὑπ’ ἐκείνων ἀνερωτᾶσθαι· "τί ἡμῖν, ὦ Γοργία, ἔσται, ἐάν σοι συνῶμεν;

περὶ τίνων τῇ πόλει συμβουλεύειν οἱοῖ́ τε ἐσόμεθα; πότερον περὶ δικαίου μόνον καὶ ἀδίκου ἢ καὶ περὶ ὧν νυνδὴ Σωκράτησ ἔλεγεν; πειρῶ οὖν αὐτοῖσ ἀποκρίνεσθαι. ἀλλ’ ἐγώ σοι πειράσομαι, ὦ Σώκρατεσ, σαφῶσ ἀποκαλύψαι τὴν τῆσ ῥητορικῆσ δύναμιν ἅπασαν· αὐτὸσ γὰρ καλῶσ ὑφηγήσω. οἶσθα γὰρ δήπου ὅτι τὰ νεώρια ταῦτα καὶ τὰ τείχη τὰ Ἀθηναίων καὶ ἡ τῶν λιμένων κατασκευὴ ἐκ τῆσ Θεμιστοκλέουσ συμβουλῆσ γέγονεν, τὰ δ’ ἐκ τῆσ Περικλέουσ ἀλλ’ οὐκ ἐκ τῶν δημιουργῶν. λέγεται ταῦτα, ὦ Γοργία, περὶ Θεμιστοκλέουσ· Περικλέουσ δὲ καὶ αὐτὸσ ἤκουον ὅτε συνεβούλευεν ἡμῖν περὶ τοῦ διὰ μέσου τείχουσ.

καὶ ὅταν γέ τισ αἱρ́εσισ ᾖ ὧν νυνδὴ σὺ ἔλεγεσ, ὦ Σώκρατεσ, ὁρᾷσ ὅτι οἱ ῥήτορέσ εἰσιν οἱ συμβουλεύοντεσ καὶ οἱ νικῶντεσ τὰσ γνώμασ περὶ τούτων.

ταῦτα καὶ θαυμάζων, ὦ Γοργία, πάλαι ἐρωτῶ τίσ ποτε ἡ δύναμίσ ἐστιν τῆσ ῥητορικῆσ. δαιμονία γάρ τισ ἔμοιγε καταφαίνεται τὸ μέγεθοσ οὕτω σκοποῦντι. εἰ πάντα γε εἰδείησ, ὦ Σώκρατεσ, ὅτι ὡσ ἔποσ εἰπεῖν ἁπάσασ τὰσ δυνάμεισ συλλαβοῦσα ὑφ’ αὑτῇ ἔχει. μέγα δέ σοι τεκμήριον ἐρῶ·

πολλάκισ γὰρ ἤδη ἔγωγε μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ καὶ μετὰ τῶν ἄλλων ἰατρῶν εἰσελθὼν παρά τινα τῶν καμνόντων οὐχὶ ἐθέλοντα ἢ φάρμακον πιεῖν ἢ τεμεῖν ἢ καῦσαι παρασχεῖν τῷ ἰατρῷ, οὐ δυναμένου τοῦ ἰατροῦ πεῖσαι, ἐγὼ ἔπεισα, οὐκ ἄλλῃ τέχνῃ ἢ τῇ ῥητορικῇ. φημὶ δὲ καὶ εἰσ πόλιν ὅπῃ βούλει ἐλθόντα ῥητορικὸν ἄνδρα καὶ ἰατρόν, εἰ δέοι λόγῳ διαγωνίζεσθαι ἐν ἐκκλησίᾳ ἢ ἐν ἄλλῳ τινὶ συλλόγῳ ὁπότερον δεῖ αἱρεθῆναι ἰατρόν, οὐδαμοῦ ἂν φανῆναι τὸν ἰατρόν, ἀλλ’ αἱρεθῆναι ἂν τὸν εἰπεῖν δυνατόν, εἰ βούλοιτο. καὶ εἰ πρὸσ ἄλλον γε δημιουργὸν ὁντιναοῦν ἀγωνίζοιτο, πείσειεν ἂν αὑτὸν ἑλέσθαι ὁ ῥητορικὸσ μᾶλλον ἢ ἄλλοσ ὁστισοῦν·

οὐ γὰρ ἔστιν περὶ ὅτου οὐκ ἂν πιθανώτερον εἴποι ὁ ῥητορικὸσ ἢ ἄλλοσ ὁστισοῦν τῶν δημιουργῶν ἐν πλήθει. ἡ μὲν οὖν δύναμισ τοσαύτη ἐστὶν καὶ τοιαύτη τῆσ τέχνησ· δεῖ μέντοι, ὦ Σώκρατεσ, τῇ ῥητορικῇ χρῆσθαι ὥσπερ τῇ ἄλλῃ πάσῃ ἀγωνίᾳ. καὶ γὰρ τῇ ἄλλῃ ἀγωνίᾳ οὐ τούτου ἕνεκα δεῖ πρὸσ ἅπαντασ χρῆσθαι ἀνθρώπουσ, ὅτι ἔμαθεν πυκτεύειν τε καὶ παγκρατιάζειν καὶ ἐν ὅπλοισ μάχεσθαι, ὥστε κρείττων εἶναι καὶ φίλων καὶ ἐχθρῶν, οὐ τούτου ἕνεκα τοὺσ φίλουσ δεῖ τύπτειν οὐδὲ κεντεῖν τε καὶ ἀποκτεινύναι. οὐδέ γε μὰ Δία ἐάν τισ εἰσ παλαίστραν φοιτήσασ εὖ ἔχων τὸ σῶμα καὶ πυκτικὸσ γενόμενοσ, ἔπειτα τὸν πατέρα τύπτῃ καὶ τὴν μητέρα ἢ ἄλλον τινὰ τῶν οἰκείων ἢ τῶν φίλων, οὐ τούτου ἕνεκα δεῖ τοὺσ παιδοτρίβασ καὶ τοὺσ ἐν τοῖσ ὅπλοισ διδάσκοντασ μάχεσθαι μισεῖν τε καὶ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων.

ἐκεῖνοι μὲν γὰρ παρέδοσαν ἐπὶ τῷ δικαίωσ χρῆσθαι τούτοισ πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ καὶ τοὺσ ἀδικοῦντασ, ἀμυνομένουσ, μὴ ὑπάρχοντασ·

οἱ δὲ μεταστρέψαντεσ χρῶνται τῇ ἰσχύϊ καὶ τῇ τέχνῃ οὐκ ὀρθῶσ.

οὔκουν οἱ διδάξαντεσ πονηροί, οὐδὲ ἡ τέχνη οὔτε αἰτία οὔτε πονηρὰ τούτου ἕνεκά ἐστιν, ἀλλ’ οἱ μὴ χρώμενοι οἶμαι ὀρθῶσ. ὁ αὐτὸσ δὴ λόγοσ καὶ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ. δυνατὸσ μὲν γὰρ πρὸσ ἅπαντάσ ἐστιν ὁ ῥήτωρ καὶ περὶ παντὸσ λέγειν, ὥστε πιθανώτεροσ εἶναι ἐν τοῖσ πλήθεσιν ἔμβραχυ περὶ ὅτου ἂν βούληται· ἀλλ’ οὐδέν τι μᾶλλον τούτου ἕνεκα δεῖ οὔτε τοὺσ ἰατροὺσ τὴν δόξαν ἀφαιρεῖσθαι ‐ ὅτι δύναιτο ἂν τοῦτο ποιῆσαι ‐ οὔτε τοὺσ ἄλλουσ δημιουργούσ, ἀλλὰ δικαίωσ καὶ τῇ ῥητορικῇ χρῆσθαι, ὥσπερ καὶ τῇ ἀγωνίᾳ.

ἐὰν δὲ οἶμαι ῥητορικὸσ γενόμενόσ τισ κᾆτα ταύτῃ τῇ δυνάμει καὶ τῇ τέχνῃ ἀδικῇ, οὐ τὸν διδάξαντα δεῖ μισεῖν τε καὶ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων. ἐκεῖνοσ μὲν γὰρ ἐπὶ δικαίου χρείᾳ παρέδωκεν, ὁ δ’ ἐναντίωσ χρῆται. τὸν οὖν οὐκ ὀρθῶσ χρώμενον μισεῖν δίκαιον καὶ ἐκβάλλειν καὶ ἀποκτεινύναι ἀλλ’ οὐ τὸν διδάξαντα.

οἶμαι, ὦ Γοργία, καὶ σὲ ἔμπειρον εἶναι πολλῶν λόγων καὶ καθεωρακέναι ἐν αὐτοῖσ τὸ τοιόνδε, ὅτι οὐ ῥᾳδίωσ δύνανται περὶ ὧν ἂν ἐπιχειρήσωσιν διαλέγεσθαι διορισάμενοι πρὸσ ἀλλήλουσ καὶ μαθόντεσ καὶ διδάξαντεσ ἑαυτούσ, οὕτω διαλύεσθαι τὰσ συνουσίασ, ἀλλ’ ἐὰν περί του ἀμφισβητήσωσιν καὶ μὴ φῇ ὁ ἕτεροσ τὸν ἕτερον ὀρθῶσ λέγειν ἢ μὴ σαφῶσ, χαλεπαίνουσί τε καὶ κατὰ φθόνον οἰόνται τὸν ἑαυτῶν λέγειν, φιλονικοῦντασ ἀλλ’ οὐ ζητοῦντασ τὸ προκείμενον ἐν τῷ λόγῳ· καὶ ἔνιοί γε τελευτῶντεσ αἴσχιστα ἀπαλλάττονται, λοιδορηθέντεσ τε καὶ εἰπόντεσ καὶ ἀκούσαντεσ περὶ σφῶν αὐτῶν τοιαῦτα οἱᾶ καὶ τοὺσ παρόντασ ἄχθεσθαι ὑπὲρ σφῶν αὐτῶν, ὅτι τοιούτων ἀνθρώπων ἠξίωσαν ἀκροαταὶ γενέσθαι.

τοῦ δὴ ἕνεκα λέγω ταῦτα;

ὅτι νῦν ἐμοὶ δοκεῖσ σὺ οὐ πάνυ ἀκόλουθα λέγειν οὐδὲ σύμφωνα οἷσ τὸ πρῶτον ἔλεγεσ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ· φοβοῦμαι οὖν διελέγχειν σε, μή με ὑπολάβῃσ οὐ πρὸσ τὸ πρᾶγμα φιλονικοῦντα λέγειν τοῦ καταφανὲσ γενέσθαι, ἀλλὰ πρὸσ σέ. ἐγὼ οὖν, εἰ μὲν καὶ σὺ εἶ τῶν ἀνθρώπων ὧνπερ καὶ ἐγώ, ἡδέωσ ἄν σε διερωτῴην·

εἰ δὲ μή, ἐῴην ἄν. ἐγὼ δὲ τίνων εἰμί; τῶν ἡδέωσ μὲν ἂν ἐλεγχθέντων εἴ τι μὴ ἀληθὲσ λέγω, ἡδέωσ δ’ ἂν ἐλεγξάντων εἴ τίσ τι μὴ ἀληθὲσ λέγοι, οὐκ ἀηδέστερον μεντἂν ἐλεγχθέντων ἢ ἐλεγξάντων· μεῖζον γὰρ αὐτὸ ἀγαθὸν ἡγοῦμαι, ὅσῳπερ μεῖζον ἀγαθόν ἐστιν αὐτὸν ἀπαλλαγῆναι κακοῦ τοῦ μεγίστου ἢ ἄλλον ἀπαλλάξαι. οὐδὲν γὰρ οἶμαι τοσοῦτον κακὸν εἶναι ἀνθρώπῳ, ὅσον δόξα ψευδὴσ περὶ ὧν τυγχάνει νῦν ἡμῖν ὁ λόγοσ ὤν. εἰ μὲν οὖν καὶ σὺ φῂσ τοιοῦτοσ εἶναι, διαλεγώμεθα· εἰ δὲ καὶ δοκεῖ χρῆναι ἐᾶν, ἐῶμεν ἤδη χαίρειν καὶ διαλύωμεν τὸν λόγον.

ἀλλὰ φημὶ μὲν ἔγωγε, ὦ Σώκρατεσ, καὶ αὐτὸσ τοιοῦτοσ εἶναι οἱο͂ν σὺ ὑφηγῇ· ἴσωσ μέντοι χρῆν ἐννοεῖν καὶ τὸ τῶν παρόντων. πάλαι γάρ τοι, πρὶν καὶ ὑμᾶσ ἐλθεῖν, ἐγὼ τοῖσ παροῦσι πολλὰ ἐπεδειξάμην, καὶ νῦν ἴσωσ πόρρω ἀποτενοῦμεν, ἢν διαλεγώμεθα. σκοπεῖν οὖν χρὴ καὶ τὸ τούτων, μή τινασ αὐτῶν κατέχομεν βουλομένουσ τι καὶ ἄλλο πράττειν.

τοῦ μὲν θορύβου, ὦ Γοργία τε καὶ Σώκρατεσ, αὐτοὶ ἀκούετε τούτων τῶν ἀνδρῶν βουλομένων ἀκούειν ἐάν τι λέγητε· ἐμοὶ δ’ οὖν καὶ αὐτῷ μὴ γένοιτο τοσαύτη ἀσχολία, ὥστε τοιούτων λόγων καὶ οὕτω λεγομένων ἀφεμένῳ προὐργιαίτερόν τι γενέσθαι ἄλλο πράττειν. νὴ τοὺσ θεούσ, ὦ Χαιρεφῶν, καὶ μὲν δὴ καὶ αὐτὸσ πολλοῖσ ἤδη λόγοισ παραγενόμενοσ οὐκ οἶδ’ εἰ πώποτε ἥσθην οὕτωσ ὥσπερ νυνί·

ὥστ’ ἔμοιγε, κἂν τὴν ἡμέραν ὅλην ἐθέλητε διαλέγεσθαι, χαριεῖσθε. ἀλλὰ μήν, ὦ Καλλίκλεισ, τό γ’ ἐμὸν οὐδὲν κωλύει, εἴπερ ἐθέλει Γοργίασ. αἰσχρὸν δὴ τὸ λοιπόν, ὦ Σώκρατεσ, γίγνεται ἐμέ γε μὴ ἐθέλειν, αὐτὸν ἐπαγγειλάμενον ἐρωτᾶν ὅτι τισ βούλεται. ἀλλ’ εἰ δοκεῖ τουτοισί, διαλέγου τε καὶ ἐρώτα ὅτι βούλει.

ἄκουε δή, ὦ Γοργία, ἃ θαυμάζω ἐν τοῖσ λεγομένοισ ὑπὸ σοῦ· ἴσωσ γάρ τοι σοῦ ὀρθῶσ λέγοντοσ ἐγὼ οὐκ ὀρθῶσ ὑπολαμβάνω. ῥητορικὸν φῂσ ποιεῖν οἱο͂́σ τ’ εἶναι, ἐάν τισ βούληται παρὰ σοῦ μανθάνειν; ναί. οὐκοῦν περὶ πάντων ὥστ’ ἐν ὄχλῳ πιθανὸν εἶναι, οὐ διδάσκοντα ἀλλὰ πείθοντα; πάνυ μὲν οὖν.

ἔλεγέσ τοι νυνδὴ ὅτι καὶ περὶ τοῦ ὑγιεινοῦ τοῦ ἰατροῦ πιθανώτεροσ ἔσται ὁ ῥήτωρ. καὶ γὰρ ἔλεγον, ἔν γε ὄχλῳ. οὐκοῦν τὸ ἐν ὄχλῳ τοῦτό ἐστιν, ἐν τοῖσ μὴ εἰδόσιν; οὐ γὰρ δήπου ἔν γε τοῖσ εἰδόσι τοῦ ἰατροῦ πιθανώτεροσ ἔσται. ἀληθῆ λέγεισ. οὐκοῦν εἴπερ τοῦ ἰατροῦ πιθανώτεροσ ἔσται, τοῦ εἰδότοσ πιθανώτεροσ γίγνεται; πάνυ γε. οὐκ ἰατρόσ γε ὤν·

αὐτὰ μὲν τὰ πράγματα οὐδὲν δεῖ αὐτὴν εἰδέναι ὅπωσ ἔχει, μηχανὴν δέ τινα πειθοῦσ ηὑρηκέναι ὥστε φαίνεσθαι τοῖσ οὐκ εἰδόσι μᾶλλον εἰδέναι τῶν εἰδότων. ἦ γάρ; ναί. ὁ δὲ μὴ ἰατρόσ γε δήπου ἀνεπιστήμων ὧν ὁ ἰατρὸσ ἐπιστήμων. δῆλον ὅτι. ὁ οὐκ εἰδὼσ ἄρα τοῦ εἰδότοσ ἐν οὐκ εἰδόσι πιθανώτεροσ ἔσται, ὅταν ὁ ῥήτωρ τοῦ ἰατροῦ πιθανώτεροσ ᾖ. τοῦτο συμβαίνει ἢ ἄλλο τι; τοῦτο ἐνταῦθά γε συμβαίνει. οὐκοῦν καὶ περὶ τὰσ ἄλλασ ἁπάσασ τέχνασ ὡσαύτωσ ἔχει ὁ ῥήτωρ καὶ ἡ ῥητορική· οὐκοῦν πολλὴ ῥᾳστώνη, ὦ Σώκρατεσ, γίγνεται, μὴ μαθόντα τὰσ ἄλλασ τέχνασ ἀλλὰ μίαν ταύτην, μηδὲν ἐλαττοῦσθαι τῶν δημιουργῶν;

εἰ μὲν ἐλαττοῦται ἢ μὴ ἐλαττοῦται ὁ ῥήτωρ τῶν ἄλλων διὰ τὸ οὕτωσ ἔχειν, αὐτίκα ἐπισκεψόμεθα, ἐάν τι ἡμῖν πρὸσ λόγου ᾖ· τυγχάνει περὶ τὸ δίκαιον καὶ τὸ ἄδικον καὶ τὸ αἰσχρὸν καὶ τὸ καλὸν καὶ ἀγαθὸν καὶ κακὸν οὕτωσ ἔχων ὁ ῥητορικὸσ ὡσ περὶ τὸ ὑγιεινὸν καὶ περὶ τὰ ἄλλα ὧν αἱ ἄλλαι τέχναι, αὐτὰ μὲν οὐκ εἰδώσ, τί ἀγαθὸν ἢ τί κακόν ἐστιν ἢ τί καλὸν ἢ τί αἰσχρὸν ἢ δίκαιον ἢ ἄδικον, πειθὼ δὲ περὶ αὐτῶν μεμηχανημένοσ ὥστε δοκεῖν εἰδέναι οὐκ εἰδὼσ ἐν οὐκ εἰδόσιν μᾶλλον τοῦ εἰδότοσ;

ἢ ἀνάγκη εἰδέναι, καὶ δεῖ προεπιστάμενον ταῦτα ἀφικέσθαι παρὰ σὲ τὸν μέλλοντα μαθήσεσθαι τὴν ῥητορικήν;

εἰ δὲ μή, σὺ ὁ τῆσ ῥητορικῆσ διδάσκαλοσ τούτων μὲν οὐδὲν διδάξεισ τὸν ἀφικνούμενον ‐ οὐ γὰρ σὸν ἔργον ‐ ποιήσεισ δ’ ἐν τοῖσ πολλοῖσ δοκεῖν εἰδέναι αὐτὸν τὰ τοιαῦτα οὐκ εἰδότα καὶ δοκεῖν ἀγαθὸν εἶναι οὐκ ὄντα; ἢ τὸ παράπαν οὐχ οἱο͂́σ τε ἔσῃ αὐτὸν διδάξαι τὴν ῥητορικήν, ἐὰν μὴ προειδῇ περὶ τούτων τὴν ἀλήθειαν; ἢ πῶσ τὰ τοιαῦτα ἔχει, ὦ Γοργία; καὶ πρὸσ Διόσ, ὥσπερ ἄρτι εἶπεσ, ἀποκαλύψασ τῆσ ῥητορικῆσ εἰπὲ τίσ ποθ’ ἡ δύναμίσ ἐστιν.

ἀλλ’ ἐγὼ μὲν οἶμαι, ὦ Σώκρατεσ, ἐὰν τύχῃ μὴ εἰδώσ, καὶ ταῦτα παρ’ ἐμοῦ μαθήσεται. ἔχε δή· καλῶσ γὰρ λέγεισ. ἐάνπερ ῥητορικὸν σύ τινα ποιήσῃσ, ἀνάγκη αὐτὸν εἰδέναι τὰ δίκαια καὶ τὰ ἄδικα ἤτοι πρότερόν γε ἢ ὕστερον μαθόντα παρὰ σοῦ. πάνυ γε.

τί οὖν; ὁ τὰ τεκτονικὰ μεμαθηκὼσ τεκτονικόσ, ἢ οὔ; ναί. οὐκοῦν καὶ ὁ τὰ μουσικὰ μουσικόσ; ναί. καὶ ὁ τὰ ἰατρικὰ ἰατρικόσ; καὶ τἆλλα οὕτω κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον, ὁ μεμαθηκὼσ ἕκαστα τοιοῦτόσ ἐστιν οἱο͂ν ἡ ἐπιστήμη ἕκαστον ἀπεργάζεται; πάνυ γε. οὐκοῦν κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ ὁ τὰ δίκαια μεμαθηκὼσ δίκαιοσ; πάντωσ δήπου. ὁ δὲ δίκαιοσ δίκαιά που πράττει. ναί. οὐκοῦν ἀνάγκη τὸν ῥητορικὸν δίκαιον εἶναι, τὸν δὲ δίκαιον βούλεσθαι δίκαια πράττειν;

φαίνεταί γε. οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται ὅ γε δίκαιοσ ἀδικεῖν. ἀνάγκη. τὸν δὲ ῥητορικὸν ἀνάγκη ἐκ τοῦ λόγου δίκαιον εἶναι. ναί. οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται ὁ ῥητορικὸσ ἀδικεῖν. οὐ φαίνεταί γε. μέμνησαι οὖν λέγων ὀλίγῳ πρότερον ὅτι οὐ δεῖ τοῖσ παιδοτρίβαισ ἐγκαλεῖν οὐδ’ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων, ἐὰν ὁ πύκτησ τῇ πυκτικῇ χρῆταί τε καὶ ἀδίκωσ χρῆται καὶ ἀδικῇ, ὡσαύτωσ δὲ οὕτωσ καὶ ἐὰν ὁ ῥήτωρ τῇ ῥητορικῇ ἀδίκωσ χρῆται, μὴ τῷ διδάξαντι ἐγκαλεῖν μηδ’ ἐξελαύνειν ἐκ τῆσ πόλεωσ, ἀλλὰ τῷ ἀδικοῦντι καὶ οὐκ ὀρθῶσ χρωμένῳ τῇ ῥητορικῇ; ἐρρήθη ταῦτα ἢ οὔ;

ἐρρήθη. νῦν δέ γε ὁ αὐτὸσ οὗτοσ φαίνεται, ὁ ῥητορικόσ, οὐκ ἄν ποτε ἀδικήσασ. ἢ οὔ;

φαίνεται. καὶ ἐν τοῖσ πρώτοισ γε, ὦ Γοργία, λόγοισ ἐλέγετο ὅτι ἡ ῥητορικὴ περὶ λόγουσ εἰή οὐ τοὺσ τοῦ ἀρτίου καὶ περιττοῦ, ἀλλὰ τοὺσ τοῦ δικαίου καὶ ἀδίκου· ἦ γάρ; ναί. ἐγὼ τοίνυν σου τότε ταῦτα λέγοντοσ ὑπέλαβον ὡσ οὐδέποτ’ ἂν εἰή ἡ ῥητορικὴ ἄδικον πρᾶγμα, ὅ γ’ ἀεὶ περὶ δικαιοσύνησ τοὺσ λόγουσ ποιεῖται· ἐπειδὴ δὲ ὀλίγον ὕστερον ἔλεγεσ ὅτι ὁ ῥήτωρ τῇ ῥητορικῇ κἂν ἀδίκωσ χρῷτο, οὕτω θαυμάσασ καὶ ἡγησάμενοσ οὐ συνᾴδειν τὰ λεγόμενα ἐκείνουσ εἶπον τοὺσ λόγουσ, ὅτι εἰ μὲν κέρδοσ ἡγοῖο εἶναι τὸ ἐλέγχεσθαι ὥσπερ ἐγώ, ἄξιον εἰή διαλέγεσθαι, εἰ δὲ μή, ἐᾶν χαίρειν. ὕστερον δὲ ἡμῶν ἐπισκοπουμένων ὁρᾷσ δὴ καὶ αὐτὸσ ὅτι αὖ ὁμολογεῖται τὸν ῥητορικὸν ἀδύνατον εἶναι ἀδίκωσ χρῆσθαι τῇ ῥητορικῇ καὶ ἐθέλειν ἀδικεῖν.

ταῦτα οὖν ὅπῃ ποτὲ ἔχει, μὰ τὸν κύνα, ὦ Γοργία, οὐκ ὀλίγησ συνουσίασ ἐστὶν ὥστε ἱκανῶσ διασκέψασθαι. τί δέ, ὦ Σώκρατεσ;

οὕτω καὶ σὺ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ δοξάζεισ ὥσπερ νῦν λέγεισ; ἢ οἰεί ‐ ὅτι Γοργίασ ᾐσχύνθη σοι μὴ προσομολογῆσαι τὸν ῥητορικὸν ἄνδρα μὴ οὐχὶ καὶ τὰ δίκαια εἰδέναι καὶ τὰ καλὰ καὶ τὰ ἀγαθά, καὶ ἐὰν μὴ ἔλθῃ ταῦτα εἰδὼσ παρ’ αὐτόν, αὐτὸσ διδάξειν, ἔπειτα ἐκ ταύτησ ἴσωσ τῆσ ὁμολογίασ ἐναντίον τι συνέβη ἐν τοῖσ λόγοισ ‐ τοῦτο <ὃ> δὴ ἀγαπᾷσ, αὐτὸσ ἀγαγὼν ἐπὶ τοιαῦτα ἐρωτήματα ‐ ἐπεὶ τίνα οἰεί ἀπαρνήσεσθαι μὴ οὐχὶ καὶ αὐτὸν ἐπίστασθαι τὰ δίκαια καὶ ἄλλουσ διδάξειν; ‐ ἀλλ’ εἰσ τὰ τοιαῦτα ἄγειν πολλὴ ἀγροικία ἐστὶν τοὺσ λόγουσ.

ὦ κάλλιστε Πῶλε, ἀλλά τοι ἐξεπίτηδεσ κτώμεθα ἑταίρουσ καὶ ὑεῖσ, ἵνα ἐπειδὰν αὐτοὶ πρεσβύτεροι γενόμενοι σφαλλώμεθα, παρόντεσ ὑμεῖσ οἱ νεώτεροι ἐπανορθῶτε ἡμῶν τὸν βίον καὶ ἐν ἔργοισ καὶ ἐν λόγοισ. καὶ νῦν εἴ τι ἐγὼ καὶ Γοργίασ ἐν τοῖσ λόγοισ σφαλλόμεθα, σὺ παρὼν ἐπανόρθου ‐ δίκαιοσ δ’ εἶ ‐ καὶ ἐγὼ ἐθέλω τῶν ὡμολογημένων εἴ τί σοι δοκεῖ μὴ καλῶσ ὡμολογῆσθαι, ἀναθέσθαι ὅτι ἂν σὺ βούλῃ, ἐάν μοι ἓν μόνον φυλάττῃσ. τί τοῦτο λέγεισ; τὴν μακρολογίαν, ὦ Πῶλε, ἢν καθέρξῃσ, ᾗ τὸ πρῶτον ἐπεχείρησασ χρῆσθαι.

τί δέ; οὐκ ἐξέσται μοι λέγειν ὁπόσα ἂν βούλωμαι; δεινὰ μεντἂν πάθοισ, ὦ βέλτιστε, εἰ Ἀθήναζε ἀφικόμενοσ, οὗ τῆσ Ἑλλάδοσ πλείστη ἐστὶν ἐξουσία τοῦ λέγειν, ἔπειτα σὺ ἐνταῦθα τούτου μόνοσ ἀτυχήσαισ.

ἀλλὰ ἀντίθεσ τοι· σοῦ μακρὰ λέγοντοσ καὶ μὴ ἐθέλοντοσ τὸ ἐρωτώμενον ἀποκρίνεσθαι, οὐ δεινὰ ἂν αὖ ἐγὼ πάθοιμι, εἰ μὴ ἐξέσται μοι ἀπιέναι καὶ μὴ ἀκούειν σου; ἀλλ’ εἴ τι κήδῃ τοῦ λόγου τοῦ εἰρημένου καὶ ἐπανορθώσασθαι αὐτὸν βούλει, ὥσπερ νυνδὴ ἔλεγον, ἀναθέμενοσ ὅτι σοι δοκεῖ, ἐν τῷ μέρει ἐρωτῶν τε καὶ ἐρωτώμενοσ, ὥσπερ ἐγώ τε καὶ Γοργίασ, ἔλεγχέ τε καὶ ἐλέγχου.

φῂσ γὰρ δήπου καὶ σὺ ἐπίστασθαι ἅπερ Γοργίασ· ἢ οὔ; ἔγωγε. οὐκοῦν καὶ σὺ κελεύεισ σαυτὸν ἐρωτᾶν ἑκάστοτε ὅτι ἄν τισ βούληται, ὡσ ἐπιστάμενοσ ἀποκρίνεσθαι; πάνυ μὲν οὖν. καὶ νῦν δὴ τούτων ὁπότερον βούλει ποίει, ἐρώτα ἢ ἀποκρίνου.

ἀλλὰ ποιήσω ταῦτα. καί μοι ἀπόκριναι, ὦ Σώκρατεσ· ἐπειδὴ Γοργίασ ἀπορεῖν σοι δοκεῖ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ, σὺ αὐτὴν τίνα φῂσ εἶναι; ἆρα ἐρωτᾷσ ἥντινα τέχνην φημὶ εἶναι; ἔγωγε. οὐδεμία ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Πῶλε, ὥσ γε πρὸσ σὲ τἀληθῆ εἰρῆσθαι. ἀλλὰ τί σοι δοκεῖ ἡ ῥητορικὴ εἶναι; πρᾶγμα ὃ φῂσ σὺ ποιῆσαι τέχνην ἐν τῷ συγγράμματι ὃ ἐγὼ ἔναγχοσ ἀνέγνων. τί τοῦτο λέγεισ;

ἐμπειρίαν ἔγωγέ τινα. ἐμπειρία ἄρα σοι δοκεῖ ἡ ῥητορικὴ εἶναι; ἔμοιγε, εἰ μή τι σὺ ἄλλο λέγεισ. τίνοσ ἐμπειρία; χάριτόσ τινοσ καὶ ἡδονῆσ ἀπεργασίασ. οὐκοῦν καλόν σοι δοκεῖ ἡ ῥητορικὴ εἶναι, χαρίζεσθαι οἱο͂́ν τε εἶναι ἀνθρώποισ; τί δέ, ὦ Πῶλε; ἤδη πέπυσαι παρ’ ἐμοῦ ὅτι φημὶ αὐτὴν εἶναι, ὥστε τὸ μετὰ τοῦτο ἐρωτᾷσ εἰ οὐ καλή μοι δοκεῖ εἶναι; οὐ γὰρ πέπυσμαι ὅτι ἐμπειρίαν τινὰ αὐτὴν φῂσ εἶναι;

βούλει οὖν, ἐπειδὴ τιμᾷσ τὸ χαρίζεσθαι, σμικρόν τί μοι χαρίσασθαι; ἔγωγε. ἐροῦ νῦν με, ὀψοποιία ἥτισ μοι δοκεῖ τέχνη εἶναι. ἐρωτῶ δή, τίσ τέχνη ὀψοποιία; οὐδεμία, ὦ Πῶλε. ἀλλὰ τί; φάθι. φημὶ δή, ἐμπειρία τισ. τίσ; φάθι. φημὶ δή, χάριτοσ καὶ ἡδονῆσ ἀπεργασίασ, ὦ Πῶλε. ταὐτὸν ἄρ’ ἐστὶν ὀψοποιία καὶ ῥητορική;

οὐδαμῶσ γε, ἀλλὰ τῆσ αὐτῆσ μὲν ἐπιτηδεύσεωσ μόριον. τίνοσ λέγεισ ταύτησ; μὴ ἀγροικότερον ᾖ τὸ ἀληθὲσ εἰπεῖν· ὀκνῶ γὰρ Γοργίου ἕνεκα λέγειν, μὴ οἰήταί με διακωμῳδεῖν τὸ ἑαυτοῦ ἐπιτήδευμα. ἐγὼ δέ, εἰ μὲν τοῦτό ἐστιν ἡ ῥητορικὴ ἣν Γοργίασ ἐπιτηδεύει, οὐκ οἶδα ‐ καὶ γὰρ ἄρτι ἐκ τοῦ λόγου οὐδὲν ἡμῖν καταφανὲσ ἐγένετο τί ποτε οὗτοσ ἡγεῖται ‐ ὃ δ’ ἐγὼ καλῶ τὴν ῥητορικήν, πράγματόσ τινόσ ἐστι μόριον οὐδενὸσ τῶν καλῶν. τίνοσ, ὦ Σώκρατεσ; εἰπέ·

μηδὲν ἐμὲ αἰσχυνθῇσ. δοκεῖ τοίνυν μοι, ὦ Γοργία, εἶναί τι ἐπιτήδευμα τεχνικὸν μὲν οὔ, ψυχῆσ δὲ στοχαστικῆσ καὶ ἀνδρείασ καὶ φύσει δεινῆσ προσομιλεῖν τοῖσ ἀνθρώποισ· καλῶ δὲ αὐτοῦ ἐγὼ τὸ κεφάλαιον κολακείαν. ταύτησ μοι δοκεῖ τῆσ ἐπιτηδεύσεωσ πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα μόρια εἶναι, ἓν δὲ καὶ ἡ ὀψοποιική·

ὃ δοκεῖ μὲν εἶναι τέχνη, ὡσ δὲ ὁ ἐμὸσ λόγοσ, οὐκ ἔστιν τέχνη ἀλλ’ ἐμπειρία καὶ τριβή. ταύτησ μόριον καὶ τὴν ῥητορικὴν ἐγὼ καλῶ καὶ τήν γε κομμωτικὴν καὶ τὴν σοφιστικήν, τέτταρα ταῦτα μόρια ἐπὶ τέτταρσιν πράγμασιν. εἰ οὖν βούλεται πῶλοσ πυνθάνεσθαι, πυνθανέσθω· οὐ γάρ πω πέπυσται ὁποῖόν φημι ἐγὼ τῆσ κολακείασ μόριον εἶναι τὴν ῥητορικήν, ἀλλ’ αὐτὸν λέληθα οὔπω ἀποκεκριμένοσ, ὁ δὲ ἐπανερωτᾷ εἰ οὐ καλὸν ἡγοῦμαι εἶναι. ἐγὼ δὲ αὐτῷ οὐκ ἀποκρινοῦμαι πρότερον εἴτε καλὸν εἴτε αἰσχρὸν ἡγοῦμαι εἶναι τὴν ῥητορικὴν πρὶν ἂν πρῶτον ἀποκρίνωμαι ὅτι ἐστίν.

οὐ γὰρ δίκαιον, ὦ Πῶλε· ἀλλ’ εἴπερ βούλει πυθέσθαι, ἐρώτα ὁποῖον μόριον τῆσ κολακείασ φημὶ εἶναι τὴν ῥητορικήν. ἐρωτῶ δή, καὶ ἀπόκριναι ὁποῖον μόριον. ἆρ’ οὖν ἂν μάθοισ ἀποκριναμένου;

ἔστιν γὰρ ἡ ῥητορικὴ κατὰ τὸν ἐμὸν λόγον πολιτικῆσ μορίου εἴδωλον. τί οὖν; καλὸν ἢ αἰσχρὸν λέγεισ αὐτὴν εἶναι; αἰσχρὸν ἔγωγε ‐ τὰ γὰρ κακὰ αἰσχρὰ καλῶ ‐ ἐπειδὴ δεῖ σοι ἀποκρίνασθαι ὡσ ἤδη εἰδότι ἃ ἐγὼ λέγω. μὰ τὸν Δία, ὦ Σώκρατεσ, ἀλλ’ ἐγὼ οὐδὲ αὐτὸσ συνίημι ὅτι λέγεισ. εἰκότωσ γε, ὦ Γοργία·

οὐδὲν γάρ πω σαφὲσ λέγω, πῶλοσ δὲ ὅδε νέοσ ἐστὶ καὶ ὀξύσ. ἀλλὰ τοῦτον μὲν ἐά, ἐμοὶ δ’ εἰπὲ πῶσ λέγεισ πολιτικῆσ μορίου εἴδωλον εἶναι τὴν ῥητορικήν. ἀλλ’ ἐγὼ πειράσομαι φράσαι ὅ γέ μοι φαίνεται εἶναι ἡ ῥητορική· εἰ δὲ μὴ τυγχάνει ὂν τοῦτο, πῶλοσ ὅδε ἐλέγξει. σῶμά που καλεῖσ τι καὶ ψυχήν;

τὸ τοιοῦτον λέγω καὶ ἐν σώματι εἶναι καὶ ἐν ψυχῇ, ὃ ποιεῖ μὲν δοκεῖν εὖ ἔχειν τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχήν, ἔχει δὲ οὐδὲν μᾶλλον. πῶσ γὰρ οὔ; οὐκοῦν καὶ τούτων οἰεί τινὰ εἶναι ἑκατέρου εὐεξίαν; ἔγωγε. τί δέ; δοκοῦσαν μὲν εὐεξίαν, οὖσαν δ’ οὔ; οἱο͂ν τοιόνδε λέγω· πολλοὶ δοκοῦσιν εὖ ἔχειν τὰ σώματα, οὓσ οὐκ ἂν ῥᾳδίωσ αἴσθοιτό τισ ὅτι οὐκ εὖ ἔχουσιν, ἀλλ’ ἢ ἰατρόσ τε καὶ τῶν γυμναστικῶν τισ. ἀληθῆ λέγεισ. ἔστι ταῦτα.

φέρε δή σοι, ἐὰν δύνωμαι, σαφέστερον ἐπιδείξω ὃ λέγω. δυοῖν ὄντοιν τοῖν πραγμάτοιν δύο λέγω τέχνασ· τὴν μὲν ἐπὶ τῇ ψυχῇ πολιτικὴν καλῶ, τὴν δὲ ἐπὶ σώματι μίαν μὲν οὕτωσ ὀνομάσαι οὐκ ἔχω σοι, μιᾶσ δὲ οὔσησ τῆσ τοῦ σώματοσ θεραπείασ δύο μόρια λέγω, τὴν μὲν γυμναστικήν, τὴν δὲ ἰατρικήν· τῆσ δὲ πολιτικῆσ ἀντὶ μὲν τῆσ γυμναστικῆσ τὴν νομοθετικήν, ἀντίστροφον δὲ τῇ ἰατρικῇ τὴν δικαιοσύνην. ἐπικοινωνοῦσι μὲν δὴ ἀλλήλαισ, ἅτε περὶ τὸ αὐτὸ οὖσαι, ἑκάτεραι τούτων, ἥ τε ἰατρικὴ τῇ γυμναστικῇ καὶ ἡ δικαιοσύνη τῇ νομοθετικῇ·

ὅμωσ δὲ διαφέρουσίν τι ἀλλήλων. τεττάρων δὴ τούτων οὐσῶν, καὶ ἀεὶ πρὸσ τὸ βέλτιστον θεραπευουσῶν τῶν μὲν τὸ σῶμα, τῶν δὲ τὴν ψυχήν, ἡ κολακευτικὴ αἰσθομένη ‐ οὐ γνοῦσα λέγω ἀλλὰ στοχασαμένη ‐ τέτραχα ἑαυτὴν διανείμασα, ὑποδῦσα ὑπὸ ἕκαστον τῶν μορίων, προσποιεῖται εἶναι τοῦτο ὅπερ ὑπέδυ, καὶ τοῦ μὲν βελτίστου οὐδὲν φροντίζει, τῷ δὲ ἀεὶ ἡδίστῳ θηρεύεται τὴν ἄνοιαν καὶ ἐξαπατᾷ, ὥστε δοκεῖ πλείστου ἀξία εἶναι. πονηρῶν, ὁ ἰατρὸσ ἢ ὁ ὀψοποιόσ, λιμῷ ἂν ἀποθανεῖν τὸν ἰατρόν.

κολακείαν μὲν οὖν αὐτὸ καλῶ, καὶ αἰσχρόν φημι εἶναι τὸ τοιοῦτον, ὦ Πῶλε ‐ τοῦτο γὰρ πρὸσ σὲ λέγω ‐ ὅτι τοῦ ἡδέοσ στοχάζεται ἄνευ τοῦ βελτίστου· τέχνην δὲ αὐτὴν οὔ φημι εἶναι ἀλλ’ ἐμπειρίαν, ὅτι οὐκ ἔχει λόγον οὐδένα ᾧ προσφέρει ἃ προσφέρει ὁποῖ’ ἄττα τὴν φύσιν ἐστίν, ὥστε τὴν αἰτίαν ἑκάστου μὴ ἔχειν εἰπεῖν.

ἐγὼ δὲ τέχνην οὐ καλῶ ὃ ἂν ᾖ ἄλογον πρᾶγμα· τούτων δὲ πέρι εἰ ἀμφισβητεῖσ, ἐθέλω ὑποσχεῖν λόγον. τῇ μὲν οὖν ἰατρικῇ, ὥσπερ λέγω, ἡ ὀψοποιικὴ κολακεία ὑπόκειται·

τῇ δὲ γυμναστικῇ κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον τοῦτον ἡ κομμωτική, κακοῦργόσ τε καὶ ἀπατηλὴ καὶ ἀγεννὴσ καὶ ἀνελεύθεροσ, σχήμασιν καὶ χρώμασιν καὶ λειότητι καὶ ἐσθῆσιν ἀπατῶσα, ὥστε ποιεῖν ἀλλότριον κάλλοσ ἐφελκομένουσ τοῦ οἰκείου τοῦ διὰ τῆσ γυμναστικῆσ ἀμελεῖν. ἵν’ οὖν μὴ μακρολογῶ, ἐθέλω σοι εἰπεῖν ὥσπερ οἱ γεωμέτραι ‐ ἤδη γὰρ ἂν ἴσωσ ἀκολουθήσαισ ‐ ὅτι ὃ κομμωτικὴ πρὸσ γυμναστικήν, τοῦτο σοφιστικὴ πρὸσ νομοθετικήν, καὶ ὅτι ὃ ὀψοποιικὴ πρὸσ ἰατρικήν, τοῦτο ῥητορικὴ πρὸσ δικαιοσύνην. ὅπερ μέντοι λέγω, διέστηκε μὲν οὕτω φύσει, ἅτε δ’ ἐγγὺσ ὄντων φύρονται ἐν τῷ αὐτῷ καὶ περὶ ταὐτὰ σοφισταὶ καὶ ῥήτορεσ, καὶ οὐκ ἔχουσιν ὅτι χρήσονται οὔτε αὐτοὶ ἑαυτοῖσ οὔτε οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι τούτοισ.

καὶ γὰρ ἄν, εἰ μὴ ἡ ψυχὴ τῷ σώματι ἐπεστάτει, ἀλλ’ αὐτὸ αὑτῷ, καὶ μὴ ὑπὸ ταύτησ κατεθεωρεῖτο καὶ διεκρίνετο ἥ τε ὀψοποιικὴ καὶ ἡ ἰατρική, ἀλλ’ αὐτὸ τὸ σῶμα ἔκρινε σταθμώμενον ταῖσ χάρισι ταῖσ πρὸσ αὑτό, τὸ τοῦ Ἀναξαγόρου ἂν πολὺ ἦν, ὦ φίλε Πῶλε ‐ σὺ γὰρ τούτων ἔμπειροσ ‐ ὁμοῦ ἂν πάντα χρήματα ἐφύρετο ἐν τῷ αὐτῷ, ἀκρίτων ὄντων τῶν τε ἰατρικῶν καὶ ὑγιεινῶν καὶ ὀψοποιικῶν. ὃ μὲν οὖν ἐγώ φημι τὴν ῥητορικὴν εἶναι, ἀκήκοασ· ἀντίστροφον ὀψοποιίασ ἐν ψυχῇ, ὡσ ἐκεῖνο ἐν σώματι.

ἴσωσ μὲν οὖν ἄτοπον πεποίηκα, ὅτι σε οὐκ ἐῶν μακροὺσ λόγουσ λέγειν αὐτὸσ συχνὸν λόγον ἀποτέτακα.

ἄξιον μὲν οὖν ἐμοὶ συγγνώμην ἔχειν ἐστίν· λέγοντοσ γάρ μου βραχέα οὐκ ἐμάνθανεσ, οὐδὲ χρῆσθαι τῇ ἀποκρίσει ἥν σοι ἀπεκρινάμην οὐδὲν οἱο͂́σ τ’ ἦσθα, ἀλλ’ ἐδέου διηγήσεωσ. ἐὰν μὲν οὖν καὶ ἐγὼ σοῦ ἀποκρινομένου μὴ ἔχω ὅτι χρήσωμαι, ἀπότεινε καὶ σὺ λόγον, ἐὰν δὲ ἔχω, ἐά με χρῆσθαι· δίκαιον γάρ.

καὶ νῦν ταύτῃ τῇ ἀποκρίσει εἴ τι ἔχεισ χρῆσθαι, χρῶ. τί οὖν φῄσ; κολακεία δοκεῖ σοι εἶναι ἡ ῥητορική; κολακείασ μὲν οὖν ἔγωγε εἶπον μόριον. ἀλλ’ οὐ μνημονεύεισ τηλικοῦτοσ ὤν, ὦ Πῶλε; τί τάχα δράσεισ; ἆρ’ οὖν δοκοῦσί σοι ὡσ κόλακεσ ἐν ταῖσ πόλεσι φαῦλοι νομίζεσθαι οἱ ἀγαθοὶ ῥήτορεσ; ἐρώτημα τοῦτ’ ἐρωτᾷσ ἢ λόγου τινὸσ ἀρχὴν λέγεισ;

οὐχ, ὥσπερ οἱ τύραννοι, ἀποκτεινύασίν τε ὃν ἂν βούλωνται, καὶ ἀφαιροῦνται χρήματα καὶ ἐκβάλλουσιν ἐκ τῶν πόλεων ὃν ἂν δοκῇ αὐτοῖσ; ἐρωτῶ ἔγωγε. οὐδὲ νομίζεσθαι ἔμοιγε δοκοῦσιν. πῶσ οὐ νομίζεσθαι; οὐ μέγιστον δύνανται ἐν ταῖσ πόλεσιν; οὔκ, εἰ τὸ δύνασθαί γε λέγεισ ἀγαθόν τι εἶναι τῷ δυναμένῳ. ἀλλὰ μὴν λέγω γε. ἐλάχιστον τοίνυν μοι δοκοῦσι τῶν ἐν τῇ πόλει δύνασθαι οἱ ῥήτορεσ. τί δέ; νὴ τὸν κύνα, ἀμφιγνοῶ μέντοι, ὦ Πῶλε, ἐφ’ ἑκάστου ὧν λέγεισ πότερον αὐτὸσ ταῦτα λέγεισ καὶ γνώμην σαυτοῦ ἀποφαίνῃ, ἢ ἐμὲ ἐρωτᾷσ.

ἀλλ’ ἔγωγε σὲ ἐρωτῶ. εἰε͂ν, ὦ φίλε· ἔπειτα δύο ἅμα με ἐρωτᾷσ; πῶσ δύο; οὐκ ἄρτι οὕτω πωσ ἔλεγεσ· "ἦ οὐχὶ ἀποκτεινύασιν οἱ ῥήτορεσ οὓσ ἂν βούλωνται, ὥσπερ οἱ τύραννοι, καὶ χρήματα ἀφαιροῦνται καὶ ἐξελαύνουσιν ἐκ τῶν πόλεων ὃν ἂν δοκῇ αὐτοῖσ; ἔγωγε.

λέγω τοίνυν σοι ὅτι δύο ταῦτ’ ἐστιν τὰ ἐρωτήματα, καὶ ἀποκρινοῦμαί γέ σοι πρὸσ ἀμφότερα. φημὶ γάρ, ὦ Πῶλε, ἐγὼ καὶ τοὺσ ῥήτορασ καὶ τοὺσ τυράννουσ δύνασθαι μὲν ἐν ταῖσ πόλεσιν σμικρότατον, ὥσπερ νυνδὴ ἔλεγον· οὐδὲν γὰρ ποιεῖν ὧν βούλονται ὡσ ἔποσ εἰπεῖν, ποιεῖν μέντοι ὅτι ἂν αὐτοῖσ δόξῃ βέλτιστον εἶναι. οὐκοῦν τοῦτο ἔστιν τὸ μέγα δύνασθαι;

οὐκοῦν ἀποδείξεισ τοὺσ ῥήτορασ νοῦν ἔχοντασ καὶ τέχνην τὴν ῥητορικὴν ἀλλὰ μὴ κολακείαν, ἐμὲ ἐξελέγξασ; οὔχ, ὥσ γέ φησιν πῶλοσ. ἐγὼ οὔ φημι; φημὶ μὲν οὖν ἔγωγε. μὰ τὸν ‐ οὐ σύ γε, ἐπεὶ τὸ μέγα δύνασθαι ἔφησ ἀγαθὸν εἶναι τῷ δυναμένῳ. φημὶ γὰρ οὖν. ἀγαθὸν οὖν οἰεί εἶναι, ἐάν τισ ποιῇ ταῦτα ἃ ἂν δοκῇ αὐτῷ βέλτιστα εἶναι, νοῦν μὴ ἔχων; καὶ τοῦτο καλεῖσ σὺ μέγα δύνασθαι; οὐκ ἔγωγε. εἰ δέ με ἐάσεισ ἀνέλεγκτον, οἱ ῥήτορεσ οἱ ποιοῦντεσ ἐν ταῖσ πόλεσιν ἃ δοκεῖ αὐτοῖσ καὶ οἱ τύραννοι οὐδὲν ἀγαθὸν τοῦτο κεκτήσονται, ἡ δὲ δύναμίσ ἐστιν, ὡσ σὺ φῄσ, ἀγαθόν, τὸ δὲ ποιεῖν ἄνευ νοῦ ἃ δοκεῖ καὶ σὺ ὁμολογεῖσ κακὸν εἶναι·

ἢ οὔ; ἔγωγε. πῶσ ἂν οὖν οἱ ῥήτορεσ μέγα δύναιντο ἢ οἱ τύραννοι ἐν ταῖσ πόλεσιν, ἐὰν μὴ Σωκράτησ ἐξελεγχθῇ ὑπὸ Πώλου ὅτι ποιοῦσιν ἃ βούλονται; οὗτοσ ἀνήρ ‐ οὔ φημι ποιεῖν αὐτοὺσ ἃ βούλονται·

μὴ κακηγόρει, ὦ λῷστε Πῶλε, ἵνα προσείπω σε κατὰ σέ· ἀλλά μ’ ἔλεγχε. οὐκ ἄρτι ὡμολόγεισ ποιεῖν ἃ δοκεῖ αὐτοῖσ βέλτιστα εἶναι, τούτου πρόσθεν; καὶ γὰρ νῦν ὁμολογῶ. οὐκ οὖν ποιοῦσιν ἃ βούλονται; οὔ φημι. ποιοῦντεσ ἃ δοκεῖ αὐτοῖσ; φημί. σχέτλιά γε λέγεισ καὶ ὑπερφυῆ, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλ’ εἰ μὲν ἔχεισ ἐμὲ ἐρωτᾶν, ἐπίδειξον ὅτι ψεύδομαι, εἰ δὲ μή, αὐτὸσ ἀποκρίνου.

ἀλλ’ ἐθέλω ἀποκρίνεσθαι, ἵνα καὶ εἰδῶ ὅτι λέγεισ. πότερον οὖν σοι δοκοῦσιν οἱ ἄνθρωποι τοῦτο βούλεσθαι ὃ ἂν πράττωσιν ἑκάστοτε, ἢ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα πράττουσιν τοῦθ’ ὃ πράττουσιν; οἱο͂ν οἱ τὰ φάρμακα πίνοντεσ παρὰ τῶν ἰατρῶν πότερόν σοι δοκοῦσιν τοῦτο βούλεσθαι ὅπερ ποιοῦσιν, πίνειν τὸ φάρμακον καὶ ἀλγεῖν, ἢ ἐκεῖνο, τὸ ὑγιαίνειν, οὗ ἕνεκα πίνουσιν; δῆλον ὅτι τὸ ὑγιαίνειν. οὐκοῦν καὶ οἱ πλέοντέσ τε καὶ τὸν ἄλλον χρηματισμὸν χρηματιζόμενοι οὐ τοῦτό ἐστιν ὃ βούλονται, ὃ ποιοῦσιν ἑκάστοτε τίσ γὰρ βούλεται πλεῖν τε καὶ κινδυνεύειν καὶ πράγματ’ ἔχειν;

ἀλλ’ ἐκεῖνο οἶμαι οὗ ἕνεκα πλέουσιν, πλουτεῖν· πλούτου γὰρ ἕνεκα πλέουσιν. πάνυ γε. ἄλλο τι οὖν οὕτω καὶ περὶ πάντων; ἐάν τίσ τι πράττῃ ἕνεκά του, οὐ τοῦτο βούλεται ὃ πράττει, ἀλλ’ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα πράττει; ναί.

ἆρ’ οὖν ἔστιν τι τῶν ὄντων ὃ οὐχὶ ἤτοι ἀγαθόν γ’ ἐστὶν ἢ κακὸν ἢ μεταξὺ τούτων, οὔτε ἀγαθὸν οὔτε κακόν; πολλὴ ἀνάγκη, ὦ Σώκρατεσ. οὐκοῦν λέγεισ εἶναι ἀγαθὸν μὲν σοφίαν τε καὶ ὑγίειαν καὶ πλοῦτον καὶ τἆλλα τὰ τοιαῦτα, κακὰ δὲ τἀναντία τούτων; ἔγωγε. τὰ δὲ μήτε ἀγαθὰ μήτε κακὰ ἆρα τοιάδε λέγεισ, ἃ ἐνίοτε μὲν μετέχει τοῦ ἀγαθοῦ, ἐνίοτε δὲ τοῦ κακοῦ, ἐνίοτε δὲ οὐδετέρου, οἱο͂ν καθῆσθαι καὶ βαδίζειν καὶ τρέχειν καὶ πλεῖν, καὶ οἱο͂ν αὖ λίθουσ καὶ ξύλα καὶ τἆλλα τὰ τοιαῦτα; οὐ ταῦτα λέγεισ;

ἢ ἄλλ’ ἄττα καλεῖσ τὰ μήτε ἀγαθὰ μήτε κακά; οὔκ, ἀλλὰ ταῦτα. πότερον οὖν τὰ μεταξὺ ταῦτα ἕνεκα τῶν ἀγαθῶν πράττουσιν ὅταν πράττωσιν, ἢ τἀγαθὰ τῶν μεταξύ; τὰ μεταξὺ δήπου τῶν ἀγαθῶν. τὸ ἀγαθὸν ἄρα διώκοντεσ καὶ βαδίζομεν ὅταν βαδίζωμεν, οἰόμενοι βέλτιον εἶναι, καὶ τὸ ἐναντίον ἕσταμεν ὅταν ἑστῶμεν, τοῦ αὐτοῦ ἕνεκα, τοῦ ἀγαθοῦ· ἢ οὔ;

ναί. οὐκοῦν καὶ ἀποκτείνυμεν, εἴ τιν’ ἀποκτείνυμεν, καὶ ἐκβάλλομεν καὶ ἀφαιρούμεθα χρήματα, οἰόμενοι ἄμεινον εἶναι ἡμῖν ταῦτα ποιεῖν ἢ μή; πάνυ γε. ἕνεκ’ ἄρα τοῦ ἀγαθοῦ ἅπαντα ταῦτα ποιοῦσιν οἱ ποιοῦντεσ. φημί. οὐκοῦν ὡμολογήσαμεν, ἃ ἕνεκά του ποιοῦμεν, μὴ ἐκεῖνα βούλεσθαι, ἀλλ’ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα ταῦτα ποιοῦμεν; μάλιστα.

οὐκ ἄρα σφάττειν βουλόμεθα οὐδ’ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων οὐδὲ χρήματα ἀφαιρεῖσθαι ἁπλῶσ οὕτωσ, ἀλλ’ ἐὰν μὲν ὠφέλιμα ᾖ ταῦτα, βουλόμεθα πράττειν αὐτά, βλαβερὰ δὲ ὄντα οὐ βουλόμεθα. τὰ γὰρ ἀγαθὰ βουλόμεθα, ὡσ φῂσ σύ, τὰ δὲ μήτε ἀγαθὰ μήτε κακὰ οὐ βουλόμεθα, οὐδὲ τὰ κακά. ἦ γάρ; ἀληθῆ σοι δοκῶ λέγειν, ὦ Πῶλε, ἢ οὔ; τί οὐκ ἀποκρίνῃ; ἀληθῆ. οὐκοῦν εἴπερ ταῦτα ὁμολογοῦμεν, εἴ τισ ἀποκτείνει τινὰ ἢ ἐκβάλλει ἐκ πόλεωσ ἢ ἀφαιρεῖται χρήματα, εἴτε τύραννοσ ὢν εἴτε ῥήτωρ, οἰόμενοσ ἄμεινον εἶναι αὐτῷ, τυγχάνει δὲ ὂν κάκιον, οὗτοσ δήπου ποιεῖ ἃ δοκεῖ αὐτῷ·

ἦ γάρ; ναί. ἆρ’ οὖν καὶ ἃ βούλεται, εἴπερ τυγχάνει ταῦτα κακὰ ὄντα; τί οὐκ ἀποκρίνῃ; ἀλλ’ οὔ μοι δοκεῖ ποιεῖν ἃ βούλεται. ἔστιν οὖν ὅπωσ ὁ τοιοῦτοσ μέγα δύναται ἐν τῇ πόλει ταύτῃ, εἴπερ ἐστὶ τὸ μέγα δύνασθαι ἀγαθόν τι κατὰ τὴν σὴν ὁμολογίαν; οὐκ ἔστιν.

ἀληθῆ ἄρα ἐγὼ ἔλεγον, λέγων ὅτι ἔστιν ἄνθρωπον ποιοῦντα ἐν πόλει ἃ δοκεῖ αὐτῷ μὴ μέγα δύνασθαι μηδὲ ποιεῖν ἃ βούλεται. ὡσ δὴ σύ, ὦ Σώκρατεσ, οὐκ ἂν δέξαιο ἐξεῖναί σοι ποιεῖν ὅτι δοκεῖ σοι ἐν τῇ πόλει μᾶλλον ἢ μή, οὐδὲ ζηλοῖσ ὅταν ἴδῃσ τινὰ ἢ ἀποκτείναντα ὃν ἔδοξεν αὐτῷ ἢ ἀφελόμενον χρήματα ἢ δήσαντα. δικαίωσ λέγεισ ἢ ἀδίκωσ; ὁπότερ’ ἂν ποιῇ, οὐκ ἀμφοτέρωσ ζηλωτόν ἐστιν;

οὐκ ἄρτι ἄθλιον ἔφησθα εἶναι; εὐφήμει, ὦ Πῶλε. τί δή; ὅτι οὐ χρὴ οὔτε τοὺσ ἀζηλώτουσ ζηλοῦν οὔτε τοὺσ ἀθλίουσ, ἀλλ’ ἐλεεῖν. τί δέ; οὕτω σοι δοκεῖ ἔχειν περὶ ὧν ἐγὼ λέγω τῶν ἀνθρώπων; πῶσ γὰρ οὔ; ὅστισ οὖν ἀποκτείνυσιν ὃν ἂν δόξῃ αὐτῷ, δικαίωσ ἀποκτεινύσ, ἄθλιοσ δοκεῖ σοι εἶναι καὶ ἐλεινόσ; οὐκ ἔμοιγε, οὐδὲ μέντοι ζηλωτόσ. τὸν ἀδίκωσ γε, ὦ ἑταῖρε, ἀποκτείναντα, καὶ ἐλεινόν γε πρόσ·

σὺ ἄρα βούλοιο ἂν ἀδικεῖσθαι μᾶλλον ἢ ἀδικεῖν; τὸν δὲ δικαίωσ ἀζήλωτον. ἦ που ὅ γε ἀποθνῄσκων ἀδίκωσ ἐλεινόσ τε καὶ ἄθλιόσ ἐστιν. ἧττον ἢ ὁ ἀποκτεινύσ, ὦ Πῶλε, καὶ ἧττον ἢ ὁ δικαίωσ ἀποθνῄσκων. πῶσ δῆτα, ὦ Σώκρατεσ; οὕτωσ, ὡσ μέγιστον τῶν κακῶν τυγχάνει ὂν τὸ ἀδικεῖν. ἦ γὰρ τοῦτο μέγιστον; οὐ τὸ ἀδικεῖσθαι μεῖζον; ἥκιστά γε. βουλοίμην μὲν ἂν ἔγωγε οὐδέτερα·

εἰ δ’ ἀναγκαῖον εἰή ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι, ἑλοίμην ἂν μᾶλλον ἀδικεῖσθαι ἢ ἀδικεῖν. σὺ ἄρα τυραννεῖν οὐκ ἂν δέξαιο; οὔκ, εἰ τὸ τυραννεῖν γε λέγεισ ὅπερ ἐγώ. ἀλλ’ ἔγωγε τοῦτο λέγω ὅπερ ἄρτι, ἐξεῖναι ἐν τῇ πόλει, ὃ ἂν δοκῇ αὐτῷ, ποιεῖν τοῦτο, καὶ ἀποκτεινύντι καὶ ἐκβάλλοντι καὶ πάντα πράττοντι κατὰ τὴν αὐτοῦ δόξαν. ὦ μακάριε, ἐμοῦ δὴ λέγοντοσ τῷ λόγῳ ἐπιλαβοῦ. εἰ γὰρ ἐγὼ ἐν ἀγορᾷ πληθούσῃ λαβὼν ὑπὸ μάλησ ἐγχειρίδιον λέγοιμι πρὸσ σὲ ὅτι "ὦ Πῶλε, ἐμοὶ δύναμίσ τισ καὶ τυραννὶσ θαυμασία ἄρτι προσγέγονεν·

ἐὰν γὰρ ἄρα ἐμοὶ δόξῃ τινὰ τουτωνὶ τῶν ἀνθρώπων ὧν σὺ ὁρᾷσ αὐτίκα μάλα δεῖν τεθνάναι, τεθνήξει οὗτοσ ὃν ἂν δόξῃ· κἄν τινα δόξῃ μοι τῆσ κεφαλῆσ αὐτῶν καταγῆναι δεῖν, κατεαγὼσ ἔσται αὐτίκα μάλα, κἂν θοἰμάτιον διεσχίσθαι, διεσχισμένον ἔσται ‐ οὕτω μέγα ἐγὼ δύναμαι ἐν τῇδε τῇ πόλει," εἰ οὖν ἀπιστοῦντί σοι δείξαιμι τὸ ἐγχειρίδιον, ἴσωσ ἂν εἴποισ ἰδὼν ὅτι "ὦ Σώκρατεσ, οὕτω μὲν πάντεσ ἂν μέγα δύναιντο, ἐπεὶ κἂν ἐμπρησθείη οἰκία τούτῳ τῷ τρόπῳ ἥντινά σοι δοκοῖ, καὶ τά γε Ἀθηναίων νεώρια καὶ αἱ τριήρεισ καὶ τὰ πλοῖα πάντα καὶ τὰ δημόσια καὶ τὰ ἴδια· ἀλλ’ οὐκ ἄρα τοῦτ’ ἔστιν τὸ μέγα δύνασθαι, τὸ ποιεῖν ἃ δοκεῖ αὐτῷ·

ἢ δοκεῖ σοι; οὐ δῆτα οὕτω γε. ἔχεισ οὖν εἰπεῖν δι’ ὅτι μέμφῃ τὴν τοιαύτην δύναμιν;

ἔγωγε. τί δή; λέγε. ὅτι ἀναγκαῖον τὸν οὕτω πράττοντα ζημιοῦσθαί ἐστιν. τὸ δὲ ζημιοῦσθαι οὐ κακόν; πάνυ γε. οὐκοῦν, ὦ θαυμάσιε, τὸ μέγα δύνασθαι πάλιν αὖ σοι φαίνεται, ἐὰν μὲν πράττοντι ἃ δοκεῖ ἕπηται τὸ ὠφελίμωσ πράττειν, ἀγαθόν τε εἶναι, καὶ τοῦτο, ὡσ ἐοίκεν, ἐστὶν τὸ μέγα δύνασθαι· εἰ δὲ μή, κακὸν καὶ σμικρὸν δύνασθαι. σκεψώμεθα δὲ καὶ τόδε·

ἄλλο τι ὁμολογοῦμεν ἐνίοτε μὲν ἄμεινον εἶναι ταῦτα ποιεῖν ἃ νυνδὴ ἐλέγομεν, ἀποκτεινύναι τε καὶ ἐξελαύνειν ἀνθρώπουσ καὶ ἀφαιρεῖσθαι χρήματα, ἐνίοτε δὲ οὔ; πάνυ γε. τοῦτο μὲν δή, ὡσ ἐοίκε, καὶ παρὰ σοῦ καὶ παρ’ ἐμοῦ ὁμολογεῖται. ναί. πότε οὖν σὺ φῂσ ἄμεινον εἶναι ταῦτα ποιεῖν; εἰπὲ τίνα ὁρ́ον ὁρίζῃ. σὺ μὲν οὖν, ὦ Σώκρατεσ, ἀπόκριναι ταὐτὸ τοῦτο. ἐγὼ μὲν τοίνυν φημί, ὦ Πῶλε, εἴ σοι παρ’ ἐμοῦ ἥδιόν ἐστιν ἀκούειν, ὅταν μὲν δικαίωσ τισ ταῦτα ποιῇ, ἄμεινον εἶναι, ὅταν δὲ ἀδίκωσ, κάκιον.

χαλεπόν γέ σε ἐλέγξαι, ὦ Σώκρατεσ· ἀλλ’ οὐχὶ κἂν παῖσ σε ἐλέγξειεν ὅτι οὐκ ἀληθῆ λέγεισ; πολλὴν ἄρα ἐγὼ τῷ παιδὶ χάριν ἕξω, ἴσην δὲ καὶ σοί, ἐάν με ἐλέγξῃσ καὶ ἀπαλλάξῃσ φλυαρίασ. ἀλλὰ μὴ κάμῃσ φίλον ἄνδρα εὐεργετῶν, ἀλλ’ ἔλεγχε. ἀλλὰ μήν, ὦ Σώκρατεσ, οὐδέν γέ σε δεῖ παλαιοῖσ πράγμασιν ἐλέγχειν· τὰ γὰρ ἐχθὲσ καὶ πρώην γεγονότα ταῦτα ἱκανά σε ἐξελέγξαι ἐστὶν καὶ ἀποδεῖξαι ὡσ πολλοὶ ἀδικοῦντεσ ἄνθρωποι εὐδαίμονέσ εἰσιν.

τὰ ποῖα ταῦτα; Ἀρχέλαον δήπου τοῦτον τὸν Περδίκκου ὁρᾷσ ἄρχοντα Μακεδονίασ; εἰ δὲ μή, ἀλλ’ ἀκούω γε. εὐδαίμων οὖν σοι δοκεῖ εἶναι ἢ ἄθλιοσ; οὐκ οἶδα, ὦ Πῶλε· οὐ γάρ πω συγγέγονα τῷ ἀνδρί. τί δέ;

τὸν μὲν γὰρ καλὸν καὶ ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ γυναῖκα εὐδαίμονα εἶναί φημι, τὸν δὲ ἄδικον καὶ πονηρὸν ἄθλιον. συγγενόμενοσ ἂν γνοίησ, ἄλλωσ δὲ αὐτόθεν οὐ γιγνώσκεισ ὅτι εὐδαιμονεῖ; μὰ Δί’ οὐ δῆτα. δῆλον δή, ὦ Σώκρατεσ, ὅτι οὐδὲ τὸν μέγαν βασιλέα γιγνώσκειν φήσεισ εὐδαίμονα ὄντα. καὶ ἀληθῆ γε ἐρῶ· οὐ γὰρ οἶδα παιδείασ ὅπωσ ἔχει καὶ δικαιοσύνησ. τί δέ; ἐν τούτῳ ἡ πᾶσα εὐδαιμονία ἐστίν; ὥσ γε ἐγὼ λέγω, ὦ Πῶλε· ἄθλιοσ ἄρα οὗτόσ ἐστιν ὁ Ἀρχέλαοσ κατὰ τὸν σὸν λόγον;

εἴπερ γε, ὦ φίλε, ἄδικοσ. ἀλλὰ μὲν δὴ πῶσ οὐκ ἄδικοσ; ᾧ γε προσῆκε μὲν τῆσ ἀρχῆσ οὐδὲν ἣν νῦν ἔχει, ὄντι ἐκ γυναικὸσ ἣ ἦν δούλη Ἀλκέτου τοῦ Περδίκκου ἀδελφοῦ, καὶ κατὰ μὲν τὸ δίκαιον δοῦλοσ ἦν Ἀλκέτου, καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια ποιεῖν, ἐδούλευεν ἂν Ἀλκέτῃ καὶ ἦν εὐδαίμων κατὰ τὸν σὸν λόγον. νῦν δὲ θαυμασίωσ ὡσ ἄθλιοσ γέγονεν, ἐπεὶ τὰ μέγιστα ἠδίκηκεν· ὅσ γε πρῶτον μὲν τοῦτον αὐτὸν τὸν δεσπότην καὶ θεῖον μεταπεμψάμενοσ ὡσ ἀποδώσων τὴν ἀρχὴν ἣν Περδίκκασ αὐτὸν ἀφείλετο, ξενίσασ καὶ καταμεθύσασ αὐτόν τε καὶ τὸν ὑὸν αὐτοῦ Ἀλέξανδρον, ἀνεψιὸν αὑτοῦ, σχεδὸν ἡλικιώτην, ἐμβαλὼν εἰσ ἅμαξαν, νύκτωρ ἐξαγαγὼν ἀπέσφαξέν τε καὶ ἠφάνισεν ἀμφοτέρουσ.

ὕστερον τὸν ἀδελφόν, τὸν γνήσιον τοῦ Περδίκκου ὑόν, παῖδα ὡσ ἑπτέτη, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐγίγνετο κατὰ τὸ δίκαιον, οὐκ ἐβουλήθη εὐδαίμων γενέσθαι δικαίωσ ἐκθρέψασ καὶ ἀποδοὺσ τὴν ἀρχὴν ἐκείνῳ, ἀλλ’ εἰσ φρέαρ ἐμβαλὼν καὶ ἀποπνίξασ πρὸσ τὴν μητέρα αὐτοῦ Κλεοπάτραν χῆνα ἔφη διώκοντα ἐμπεσεῖν καὶ ἀποθανεῖν.

τοιγάρτοι νῦν, ἅτε μέγιστα ἠδικηκὼσ τῶν ἐν Μακεδονίᾳ, ἀθλιώτατόσ ἐστιν πάντων Μακεδόνων, ἀλλ’ οὐκ εὐδαιμονέστατοσ, καὶ ἴσωσ ἔστιν ὅστισ Ἀθηναίων ἀπὸ σοῦ ἀρξάμενοσ δέξαιτ’ ἂν ἄλλοσ ὁστισοῦν Μακεδόνων γενέσθαι μᾶλλον ἢ Ἀρχέλαοσ. καὶ κατ’ ἀρχὰσ τῶν λόγων, ὦ Πῶλε, ἔγωγέ σε ἐπῄνεσα ὅτι μοι δοκεῖσ εὖ πρὸσ τὴν ῥητορικὴν πεπαιδεῦσθαι, τοῦ δὲ διαλέγεσθαι ἠμεληκέναι·

καὶ νῦν ἄλλο τι οὗτόσ ἐστιν ὁ λόγοσ, ᾧ με καὶ ἂν παῖσ ἐξελέγξειε, καὶ ἐγὼ ὑπὸ σοῦ νῦν, ὡσ σὺ οἰεί, ἐξελήλεγμαι τούτῳ τῷ λόγῳ, φάσκων τὸν ἀδικοῦντα οὐκ εὐδαίμονα εἶναι; πόθεν, ὠγαθέ; καὶ μὴν οὐδέν γέ σοι τούτων ὁμολογῶ ὧν σὺ φῄσ. οὐ γὰρ ἐθέλεισ, ἐπεὶ δοκεῖ γέ σοι ὡσ ἐγὼ λέγω.

ὦ μακάριε, ῥητορικῶσ γάρ με ἐπιχειρεῖσ ἐλέγχειν, ὥσπερ οἱ ἐν τοῖσ δικαστηρίοισ ἡγούμενοι ἐλέγχειν. καὶ γὰρ ἐκεῖ οἱ ἕτεροι τοὺσ ἑτέρουσ δοκοῦσιν ἐλέγχειν, ἐπειδὰν τῶν λόγων ὧν ἂν λέγωσι μάρτυρασ πολλοὺσ παρέχωνται καὶ εὐδοκίμουσ, ὁ δὲ τἀναντία λέγων ἕνα τινὰ παρέχηται ἢ μηδένα. οὗτοσ δὲ ὁ ἔλεγχοσ οὐδενὸσ ἄξιόσ ἐστιν πρὸσ τὴν ἀλήθειαν· ἐνίοτε γὰρ ἂν καὶ καταψευδομαρτυρηθείη τισ ὑπὸ πολλῶν καὶ δοκούντων εἶναί τι.

καὶ νῦν περὶ ὧν σὺ λέγεισ ὀλίγου σοι πάντεσ συμφήσουσιν ταὐτὰ Ἀθηναῖοι καὶ οἱ ξένοι, ἐὰν βούλῃ κατ’ ἐμοῦ μάρτυρασ παρασχέσθαι ὡσ οὐκ ἀληθῆ λέγω· μαρτυρήσουσί σοι, ἐὰν μὲν βούλῃ, Νικίασ ὁ Νικηράτου καὶ οἱ ἀδελφοὶ μετ’ αὐτοῦ, ὧν οἱ τρίποδεσ οἱ ἐφεξῆσ ἑστῶτέσ εἰσιν ἐν τῷ Διονυσίῳ, ἐὰν δὲ βούλῃ, Ἀριστοκράτησ ὁ Σκελλίου, οὗ αὖ ἐστιν ἐν Πυθίου τοῦτο τὸ καλὸν ἀνάθημα, ἐὰν δὲ βούλῃ, ἡ Περικλέουσ ὅλη οἰκία ἢ ἄλλη συγγένεια ἥντινα ἂν βούλῃ τῶν ἐνθάδε ἐκλέξασθαι. ἀλλ’ ἐγώ σοι εἷσ ὢν οὐχ ὁμολογῶ·

οὐ γάρ με σὺ ἀναγκάζεισ, ἀλλὰ ψευδομάρτυρασ πολλοὺσ κατ’ ἐμοῦ παρασχόμενοσ ἐπιχειρεῖσ ἐκβάλλειν με ἐκ τῆσ οὐσίασ καὶ τοῦ ἀληθοῦσ. ἐγὼ δὲ ἂν μὴ σὲ αὐτὸν ἕνα ὄντα μάρτυρα παράσχωμαι ὁμολογοῦντα περὶ ὧν λέγω, οὐδὲν οἶμαι ἄξιον λόγου μοι πεπεράνθαι περὶ ὧν ἂν ἡμῖν ὁ λόγοσ ᾖ· οἶμαι δὲ οὐδὲ σοί, ἐὰν μὴ ἐγώ σοι μαρτυρῶ εἷσ ὢν μόνοσ, τοὺσ δ’ ἄλλουσ πάντασ τούτουσ χαίρειν ἐᾷσ.

ἔστιν μὲν οὖν οὗτόσ τισ τρόποσ ἐλέγχου, ὡσ σύ τε οἰεί καὶ ἄλλοι πολλοί· ἔστιν δὲ καὶ ἄλλοσ, ὃν ἐγὼ αὖ οἶμαι. παραβαλόντεσ οὖν παρ’ ἀλλήλουσ σκεψώμεθα εἴ τι διοίσουσιν ἀλλήλων. καὶ γὰρ καὶ τυγχάνει περὶ ὧν ἀμφισβητοῦμεν οὐ πάνυ σμικρὰ ὄντα, ἀλλὰ σχεδόν τι ταῦτα περὶ ὧν εἰδέναι τε κάλλιστον μὴ εἰδέναι τε αἴσχιστον· τὸ γὰρ κεφάλαιον αὐτῶν ἐστιν ἢ γιγνώσκειν ἢ ἀγνοεῖν ὅστισ τε εὐδαίμων ἐστὶν καὶ ὅστισ μή. αὐτίκα πρῶτον, περὶ οὗ νῦν ὁ λόγοσ ἐστίν, σὺ ἡγῇ οἱο͂́ν τε εἶναι μακάριον ἄνδρα ἀδικοῦντά τε καὶ ἄδικον ὄντα, εἴπερ Ἀρχέλαον ἄδικον μὲν ἡγῇ εἶναι, εὐδαίμονα δέ. ἄλλο τι ὡσ οὕτω σου νομίζοντοσ διανοώμεθα; πάνυ γε.

ἐγὼ δέ φημι ἀδύνατον. ἓν μὲν τουτὶ ἀμφισβητοῦμεν. εἰε͂ν· ἀδικῶν δὲ δὴ εὐδαίμων ἔσται ἆρ’, ἂν τυγχάνῃ δίκησ τε καὶ τιμωρίασ; ἥκιστά γε, ἐπεὶ οὕτω γ’ ἂν ἀθλιώτατοσ εἰή. ἀλλ’ ἐὰν ἄρα μὴ τυγχάνῃ δίκησ ὁ ἀδικῶν, κατὰ τὸν σὸν λόγον εὐδαίμων ἔσται;

φημί. κατὰ δέ γε τὴν ἐμὴν δόξαν, ὦ Πῶλε, ὁ ἀδικῶν τε καὶ ὁ ἄδικοσ πάντωσ μὲν ἄθλιοσ, ἀθλιώτεροσ μέντοι ἐὰν μὴ διδῷ δίκην μηδὲ τυγχάνῃ τιμωρίασ ἀδικῶν, ἧττον δὲ ἄθλιοσ ἐὰν διδῷ δίκην καὶ τυγχάνῃ δίκησ ὑπὸ θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων. ἄτοπά γε, ὦ Σώκρατεσ, ἐπιχειρεῖσ λέγειν.

πειράσομαι δέ γε καὶ σὲ ποιῆσαι, ὦ ἑταῖρε, ταὐτὰ ἐμοὶ λέγειν· φίλον γάρ σε ἡγοῦμαι. νῦν μὲν οὖν ἃ διαφερόμεθα ταῦτ’ ἐστιν· σκόπει δὲ καὶ σύ. εἶπον ἐγώ που ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι κάκιον εἶναι. πάνυ γε. σὺ δὲ τὸ ἀδικεῖσθαι. ναί. καὶ τοὺσ ἀδικοῦντασ ἀθλίουσ ἔφην εἶναι ἐγώ, καὶ ἐξηλέγχθην ὑπὸ σοῦ. ναὶ μὰ Δία. ὡσ σύ γε οἰεί, ὦ Πῶλε.

ἀληθῆ γε οἰόμενοσ. ἴσωσ. σὺ δέ γε εὐδαίμονασ αὖ τοὺσ ἀδικοῦντασ, ἐὰν μὴ διδῶσι δίκην. πάνυ μὲν οὖν. ἐγὼ δέ γε αὐτοὺσ ἀθλιωτάτουσ φημί, τοὺσ δὲ διδόντασ δίκην ἧττον. βούλει καὶ τοῦτο ἐλέγχειν; ἀλλ’ ἔτι τοῦτ’ ἐκείνου χαλεπώτερόν ἐστιν, ὦ Σώκρατεσ, ἐξελέγξαι. οὐ δῆτα, ὦ Πῶλε, ἀλλ’ ἀδύνατον· τὸ γὰρ ἀληθὲσ οὐδέποτε ἐλέγχεται. πῶσ λέγεισ; ἐπιβουλεύων, καὶ ληφθεὶσ στρεβλῶται καὶ ἐκτέμνηται καὶ τοὺσ ὀφθαλμοὺσ ἐκκάηται, καὶ ἄλλασ πολλὰσ καὶ μεγάλασ καὶ παντοδαπὰσ λώβασ αὐτόσ τε λωβηθεὶσ καὶ τοὺσ αὑτοῦ ἐπιδὼν παῖδάσ τε καὶ γυναῖκα τὸ ἔσχατον ἀνασταυρωθῇ ἢ καταπιττωθῇ, οὗτοσ εὐδαιμονέστεροσ ἔσται ἢ ἐὰν διαφυγὼν τύραννοσ καταστῇ καὶ ἄρχων ἐν τῇ πόλει διαβιῷ ποιῶν ὅτι ἂν βούληται, ζηλωτὸσ ὢν καὶ εὐδαιμονιζόμενοσ ὑπὸ τῶν πολιτῶν καὶ τῶν ἄλλων ξένων;

ταῦτα λέγεισ ἀδύνατον εἶναι ἐξελέγχειν;

μορμολύττῃ αὖ, ὦ γενναῖε Πῶλε, καὶ οὐκ ἐλέγχεισ· ἄρτι δὲ ἐμαρτύρου. ὅμωσ δὲ ὑπόμνησόν με σμικρόν. ἐὰν ἀδίκωσ ἐπιβουλεύων τυραννίδι, εἶπεσ; ἔγωγε. εὐδαιμονέστεροσ μὲν τοίνυν οὐδέποτε ἔσται οὐδέτεροσ αὐτῶν, οὔτε ὁ κατειργασμένοσ τὴν τυραννίδα ἀδίκωσ οὔτε ὁ διδοὺσ δίκην ‐ δυοῖν γὰρ ἀθλίοιν εὐδαιμονέστεροσ μὲν οὐκ ἂν εἰή ‐ ἀθλιώτεροσ μέντοι ὁ διαφεύγων καὶ τυραννεύσασ. τί τοῦτο, ὦ Πῶλε;

γελᾷσ; ἄλλο αὖ τοῦτο εἶδοσ ἐλέγχου ἐστίν, ἐπειδάν τίσ τι εἴπῃ, καταγελᾶν, ἐλέγχειν δὲ μή; οὐκ οἰεί ἐξεληλέγχθαι, ὦ Σώκρατεσ, ὅταν τοιαῦτα λέγῃσ ἃ οὐδεὶσ ἂν φήσειεν ἀνθρώπων; ἐπεὶ ἐροῦ τινα τουτωνί. ὦ Πῶλε, οὐκ εἰμὶ τῶν πολιτικῶν, καὶ πέρυσι βουλεύειν λαχών, ἐπειδὴ ἡ φυλὴ ἐπρυτάνευε καὶ ἔδει με ἐπιψηφίζειν, γέλωτα παρεῖχον καὶ οὐκ ἠπιστάμην ἐπιψηφίζειν. μὴ οὖν μηδὲ νῦν με κέλευε ἐπιψηφίζειν τοὺσ παρόντασ, ἀλλ’ εἰ μὴ ἔχεισ τούτων βελτίω ἔλεγχον, ὅπερ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον, ἐμοὶ ἐν τῷ μέρει παράδοσ, καὶ πείρασαι τοῦ ἐλέγχου οἱο͂ν ἐγὼ οἶμαι δεῖν εἶναι.

ἐγὼ γὰρ ὧν ἂν λέγω ἕνα μὲν παρασχέσθαι μάρτυρα ἐπίσταμαι, αὐτὸν πρὸσ ὃν ἄν μοι ὁ λόγοσ ᾖ, τοὺσ δὲ πολλοὺσ ἐῶ χαίρειν, καὶ ἕνα ἐπιψηφίζειν ἐπίσταμαι, τοῖσ δὲ πολλοῖσ οὐδὲ διαλέγομαι. ὁρ́α οὖν εἰ ἐθελήσεισ ἐν τῷ μέρει διδόναι ἔλεγχον ἀποκρινόμενοσ τὰ ἐρωτώμενα.

ἐγὼ γὰρ δὴ οἶμαι καὶ ἐμὲ καὶ σὲ καὶ τοὺσ ἄλλουσ ἀνθρώπουσ τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι κάκιον ἡγεῖσθαι καὶ τὸ μὴ διδόναι δίκην τοῦ διδόναι. ἐγὼ δέ γε οὔτ’ ἐμὲ οὔτ’ ἄλλον ἀνθρώπων οὐδένα. ἐπεὶ σὺ δέξαι’ ἂν μᾶλλον ἀδικεῖσθαι ἢ ἀδικεῖν; καὶ σύ γ’ ἂν καὶ οἱ ἄλλοι πάντεσ. πολλοῦ γε δεῖ, ἀλλ’ οὔτ’ ἐγὼ οὔτε σὺ οὔτ’ ἄλλοσ οὐδείσ. οὔκουν ἀποκρινῇ;

πάνυ μὲν οὖν· καὶ γὰρ ἐπιθυμῶ εἰδέναι ὅτι ποτ’ ἐρεῖσ. λέγε δή μοι, ἵν’ εἰδῇσ, ὥσπερ ἂν εἰ ἐξ ἀρχῆσ σε ἠρώτων· πότερον δοκεῖ σοι, ὦ Πῶλε, κάκιον εἶναι, τὸ ἀδικεῖν ἢ τὸ ἀδικεῖσθαι; τὸ ἀδικεῖσθαι ἔμοιγε. τί δὲ δή; αἴσχιον πότερον τὸ ἀδικεῖν ἢ τὸ ἀδικεῖσθαι; ἀποκρίνου. τὸ ἀδικεῖν. οὐκοῦν καὶ κάκιον, εἴπερ αἴσχιον. ἥκιστά γε. μανθάνω· οὐ ταὐτὸν ἡγῇ σύ, ὡσ ἐοίκασ, καλόν τε καὶ ἀγαθὸν καὶ κακὸν καὶ αἰσχρόν. οὐ δῆτα. τί δὲ τόδε;

τὰ καλὰ πάντα, οἱο͂ν καὶ σώματα καὶ χρώματα καὶ σχήματα καὶ φωνὰσ καὶ ἐπιτηδεύματα, εἰσ οὐδὲν ἀποβλέπων καλεῖσ ἑκάστοτε καλά; οἱο͂ν πρῶτον τὰ σώματα τὰ καλὰ οὐχὶ ἤτοι κατὰ τὴν χρείαν λέγεισ καλὰ εἶναι, πρὸσ ὃ ἂν ἕκαστον χρήσιμον ᾖ, πρὸσ τοῦτο, ἢ κατὰ ἡδονήν τινα, ἐὰν ἐν τῷ θεωρεῖσθαι χαίρειν ποιῇ τοὺσ θεωροῦντασ; ἔχεισ τι ἐκτὸσ τούτων λέγειν περὶ σώματοσ κάλλουσ; οὐκ ἔχω.

οὐκοῦν καὶ τἆλλα πάντα οὕτω καὶ σχήματα καὶ χρώματα ἢ διὰ ἡδονήν τινα ἢ διὰ ὠφελίαν ἢ δι’ ἀμφότερα καλὰ προσαγορεύεισ; ἔγωγε. οὐ καὶ τὰσ φωνὰσ καὶ τὰ κατὰ τὴν μουσικὴν πάντα ὡσαύτωσ; ναί. καὶ μὴν τά γε κατὰ τοὺσ νόμουσ καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα οὐ δήπου ἐκτὸσ τούτων ἐστίν, τὰ καλά, τοῦ ἢ ὠφέλιμα εἶναι ἢ ἡδέα ἢ ἀμφότερα. οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ.

οὐκοῦν καὶ τὸ τῶν μαθημάτων κάλλοσ ὡσαύτωσ; πάνυ γε· καὶ καλῶσ γε νῦν ὁρίζῃ, ὦ Σώκρατεσ, ἡδονῇ τε καὶ ἀγαθῷ ὁριζόμενοσ τὸ καλόν. οὐκοῦν τὸ αἰσχρὸν τῷ ἐναντίῳ, λύπῃ τε καὶ κακῷ; ἀνάγκη. ὅταν ἄρα δυοῖν καλοῖν θάτερον κάλλιον ᾖ, ἢ τῷ ἑτέρῳ τούτοιν ἢ ἀμφοτέροισ ὑπερβάλλον κάλλιόν ἐστιν, ἤτοι ἡδονῇ ἢ ὠφελίᾳ ἢ ἀμφοτέροισ. πάνυ γε. καὶ ὅταν δὲ δὴ δυοῖν αἰσχροῖν τὸ ἕτερον αἴσχιον ᾖ, ἤτοι λύπῃ ἢ κακῷ ὑπερβάλλον αἴσχιον ἔσται· ἢ οὐκ ἀνάγκη;

ναί. φέρε δή, πῶσ ἐλέγετο νυνδὴ περὶ τοῦ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι; οὐκ ἔλεγεσ τὸ μὲν ἀδικεῖσθαι κάκιον εἶναι, τὸ δὲ ἀδικεῖν αἴσχιον; ἔλεγον. οὐκοῦν εἴπερ αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι, ἤτοι λυπηρότερόν ἐστιν καὶ λύπῃ ὑπερβάλλον αἴσχιον ἂν εἰή ἢ κακῷ ἢ ἀμφοτέροισ; οὐ καὶ τοῦτο ἀνάγκη; πῶσ γὰρ οὔ; πρῶτον μὲν δὴ σκεψώμεθα, ἆρα λύπῃ ὑπερβάλλει τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι, καὶ ἀλγοῦσι μᾶλλον οἱ ἀδικοῦντεσ ἢ οἱ ἀδικούμενοι; οὐδαμῶσ, ὦ Σώκρατεσ, τοῦτό γε.

οὐκ ἄρα λύπῃ γε ὑπερέχει. οὐ δῆτα. οὐκοῦν εἰ μὴ λύπῃ, ἀμφοτέροισ μὲν οὐκ ἂν ἔτι ὑπερβάλλοι. οὐ φαίνεται. οὐκοῦν τῷ ἑτέρῳ λείπεται. ναί. τῷ κακῷ. ἐοίκεν. οὐκοῦν κακῷ ὑπερβάλλον τὸ ἀδικεῖν κάκιον ἂν εἰή τοῦ ἀδικεῖσθαι. δῆλον δὴ ὅτι. ἄλλο τι οὖν ὑπὸ μὲν τῶν πολλῶν ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ σοῦ ὡμολογεῖτο ἡμῖν ἐν τῷ ἔμπροσθεν χρόνῳ αἴσχιον εἶναι τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι;

ναί. νῦν δέ γε κάκιον ἐφάνη. ἐοίκε. δέξαιο ἂν οὖν σὺ μᾶλλον τὸ κάκιον καὶ τὸ αἴσχιον ἀντὶ τοῦ ἧττον; μὴ ὄκνει ἀποκρίνασθαι, ὦ Πῶλε· οὐδὲν γὰρ βλαβήσῃ· ἀλλὰ γενναίωσ τῷ λόγῳ ὥσπερ ἰατρῷ παρέχων ἀποκρίνου, καὶ ἢ φάθι ἢ μὴ ἃ ἐρωτῶ. ἀλλ’ οὐκ ἂν δεξαίμην, ὦ Σώκρατεσ. ἄλλοσ δέ τισ ἀνθρώπων;

οὔ μοι δοκεῖ κατά γε τοῦτον τὸν λόγον. ἀληθῆ ἄρα ἐγὼ ἔλεγον, ὅτι οὔτ’ ἂν ἐγὼ οὔτ’ ἂν σὺ οὔτ’ ἄλλοσ οὐδεὶσ ἀνθρώπων δέξαιτ’ ἂν μᾶλλον ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι· κάκιον γὰρ τυγχάνει ὄν. φαίνεται. ὁρᾷσ οὖν, ὦ Πῶλε, ὁ ἔλεγχοσ παρὰ τὸν ἔλεγχον παραβαλλόμενοσ ὅτι οὐδὲν ἐοίκεν, ἀλλὰ σοὶ μὲν οἱ ἄλλοι πάντεσ ὁμολογοῦσιν πλὴν ἐμοῦ, ἐμοὶ δὲ σὺ ἐξαρκεῖσ εἷσ ὢν μόνοσ καὶ ὁμολογῶν καὶ μαρτυρῶν, καὶ ἐγὼ σὲ μόνον ἐπιψηφίζων τοὺσ ἄλλουσ ἐῶ χαίρειν. καὶ τοῦτο μὲν ἡμῖν οὕτωσ ἐχέτω·

μετὰ τοῦτο δὲ περὶ οὗ τὸ δεύτερον ἠμφεσβητήσαμεν σκεψώμεθα, τὸ ἀδικοῦντα διδόναι δίκην ἆρα μέγιστον τῶν κακῶν ἐστιν, ὡσ σὺ ᾤου, ἢ μεῖζον τὸ μὴ διδόναι, ὡσ αὖ ἐγὼ ᾤμην. σκοπώμεθα δὲ τῇδε·

τὸ διδόναι δίκην καὶ τὸ κολάζεσθαι δικαίωσ ἀδικοῦντα ἆρα τὸ αὐτὸ καλεῖσ; ἔγωγε. ἔχεισ οὖν λέγειν ὡσ οὐχὶ τά γε δίκαια πάντα καλά ἐστιν, καθ’ ὅσον δίκαια;

καὶ διασκεψάμενοσ εἰπέ. ἀλλά μοι δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ. σκόπει δὴ καὶ τόδε· ἆρα εἴ τίσ τι ποιεῖ, ἀνάγκη τι εἶναι καὶ πάσχον ὑπὸ τούτου τοῦ ποιοῦντοσ; ἔμοιγε δοκεῖ. ἆρα τοῦτο πάσχον ὃ τὸ ποιοῦν ποιεῖ, καὶ τοιοῦτον οἱο͂ν ποιεῖ τὸ ποιοῦν; λέγω δὲ τὸ τοιόνδε· εἴ τισ τύπτει, ἀνάγκη τι τύπτεσθαι; ἀνάγκη. καὶ εἰ σφόδρα τύπτει ἢ ταχὺ ὁ τύπτων, οὕτω καὶ τὸ τυπτόμενον τύπτεσθαι; ναί.

τοιοῦτον ἄρα πάθοσ τῷ τυπτομένῳ ἐστὶν οἱο͂ν ἂν τὸ τύπτον ποιῇ; πάνυ γε. οὐκοῦν καὶ εἰ κάει τισ, ἀνάγκη τι κάεσθαι; πῶσ γὰρ οὔ; καὶ εἰ σφόδρα γε κάει ἢ ἀλγεινῶσ, οὕτω κάεσθαι τὸ καόμενον ὡσ ἂν τὸ κᾶον κάῃ; πάνυ γε. οὐκοῦν καὶ εἰ τέμνει τι, ὁ αὐτὸσ λόγοσ; τέμνεται γάρ τι. ναί. καὶ εἰ μέγα γε ἢ βαθὺ τὸ τμῆμα ἢ ἀλγεινόν, τοιοῦτον τμῆμα τέμνεται τὸ τεμνόμενον οἱο͂ν τὸ τέμνον τέμνει; φαίνεται.

συλλήβδην δὴ ὁρ́α εἰ ὁμολογεῖσ, ὃ ἄρτι ἔλεγον, περὶ πάντων, οἱο͂ν ἂν ποιῇ τὸ ποιοῦν, τοιοῦτον τὸ πάσχον πάσχειν. ἀλλ’ ὁμολογῶ. τούτων δὴ ὁμολογουμένων, τὸ δίκην διδόναι πότερον πάσχειν τί ἐστιν ἢ ποιεῖν; ἀνάγκη, ὦ Σώκρατεσ, πάσχειν. οὐκοῦν ὑπό τινοσ ποιοῦντοσ; πῶσ γὰρ οὔ; ὑπό γε τοῦ κολάζοντοσ. ὁ δὲ ὀρθῶσ κολάζων δικαίωσ κολάζει; ναί.

δίκαια ποιῶν ἢ οὔ; δίκαια. οὐκοῦν ὁ κολαζόμενοσ δίκην διδοὺσ δίκαια πάσχει; φαίνεται. τὰ δὲ δίκαιά που καλὰ ὡμολόγηται; πάνυ γε. τούτων ἄρα ὁ μὲν ποιεῖ καλά, ὁ δὲ πάσχει, ὁ κολαζόμενοσ. ναί. οὐκοῦν εἴπερ καλά, ἀγαθά;

ἢ γὰρ ἡδέα ἢ ὠφέλιμα. ἀνάγκη. ἀγαθὰ ἄρα πάσχει ὁ δίκην διδούσ; ἐοίκεν. ὠφελεῖται ἄρα; ναί. ἆρα ἥνπερ ἐγὼ ὑπολαμβάνω τὴν ὠφελίαν; βελτίων τὴν ψυχὴν γίγνεται, εἴπερ δικαίωσ κολάζεται; εἰκόσ γε. κακίασ ἄρα ψυχῆσ ἀπαλλάττεται ὁ δίκην διδούσ; ναί. ἆρα οὖν τοῦ μεγίστου ἀπαλλάττεται κακοῦ; ὧδε δὲ σκόπει·

ἐν χρημάτων κατασκευῇ ἀνθρώπου κακίαν ἄλλην τινὰ ἐνορᾷσ ἢ πενίαν; οὔκ, ἀλλὰ πενίαν. τί δ’ ἐν σώματοσ κατασκευῇ; κακίαν ἂν φήσαισ ἀσθένειαν εἶναι καὶ νόσον καὶ αἶσχοσ καὶ τὰ τοιαῦτα; ἔγωγε. οὐκοῦν καὶ ἐν ψυχῇ πονηρίαν ἡγῇ τινα εἶναι; πῶσ γὰρ οὔ; ταύτην οὖν οὐκ ἀδικίαν καλεῖσ καὶ ἀμαθίαν καὶ δειλίαν καὶ τὰ τοιαῦτα; πάνυ μὲν οὖν. οὐκοῦν χρημάτων καὶ σώματοσ καὶ ψυχῆσ, τριῶν ὄντων, τριττὰσ εἴρηκασ πονηρίασ, πενίαν, νόσον, ἀδικίαν; ναί.

αἴσχιστον δὲ ἀδικία καὶ σύμπασα ψυχῆσ πονηρία νυνδὴ ὡμολόγηται ἡμῖν; τίσ οὖν τούτων τῶν πονηριῶν αἰσχίστη; οὐχ ἡ ἀδικία καὶ συλλήβδην ἡ τῆσ ψυχῆσ πονηρία; πολύ γε. εἰ δὴ αἰσχίστη, καὶ κακίστη; πῶσ, ὦ Σώκρατεσ, λέγεισ; ὡδί· ἀεὶ τὸ αἴσχιστον ἤτοι λύπην μεγίστην παρέχον ἢ βλάβην ἢ ἀμφότερα αἴσχιστόν ἐστιν ἐκ τῶν ὡμολογημένων ἐν τῷ ἔμπροσθεν. μάλιστα. ὡμολόγηται γάρ.

οὐκοῦν ἢ ἀνιαρότατόν ἐστι καὶ ἀνίᾳ ὑπερβάλλον αἴσχιστον τούτων ἐστὶν ἢ βλάβῃ ἢ ἀμφότερα; ἀνάγκη. ἆρ’ οὖν ἀλγεινότερόν ἐστιν τοῦ πένεσθαι καὶ κάμνειν τὸ ἄδικον εἶναι καὶ ἀκόλαστον καὶ δειλὸν καὶ ἀμαθῆ; οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ, ἀπὸ τούτων γε. ὑπερφυεῖ τινι ἄρα ὡσ μεγάλῃ βλάβῃ καὶ κακῷ θαυμασίῳ ὑπερβάλλουσα τἆλλα ἡ τῆσ ψυχῆσ πονηρία αἴσχιστόν ἐστι πάντων, ἐπειδὴ οὐκ ἀλγηδόνι γε, ὡσ ὁ σὸσ λόγοσ. φαίνεται.

οὐκ ἰατρική; ἀλλὰ μήν που τό γε μεγίστῃ βλάβῃ ὑπερβάλλον μέγιστον ἂν κακὸν εἰή τῶν ὄντων. ναί. ἡ ἀδικία ἄρα καὶ ἡ ἀκολασία καὶ ἡ ἄλλη ψυχῆσ πονηρία μέγιστον τῶν ὄντων κακόν ἐστιν; φαίνεται. τίσ οὖν τέχνη πενίασ ἀπαλλάττει; οὐ χρηματιστική; ναί. τίσ δὲ νόσου; ἀνάγκη.

τίσ δὲ πονηρίασ καὶ ἀδικίασ; εἰ μὴ οὕτωσ εὐπορεῖσ, ὧδε σκόπει· ποῖ ἄγομεν καὶ παρὰ τίνασ τοὺσ κάμνοντασ τὰ σώματα; παρὰ τοὺσ ἰατρούσ, ὦ Σώκρατεσ. ποῖ δὲ τοὺσ ἀδικοῦντασ καὶ τοὺσ ἀκολασταίνοντασ; παρὰ τοὺσ δικαστὰσ λέγεισ; οὐκοῦν δίκην δώσοντασ; φημί. ἆρ’ οὖν οὐ δικαιοσύνῃ τινὶ χρώμενοι κολάζουσιν οἱ ὀρθῶσ κολάζοντεσ; δῆλον δή. χρηματιστικὴ μὲν ἄρα πενίασ ἀπαλλάττει, ἰατρικὴ δὲ νόσου, δίκη δὲ ἀκολασίασ καὶ ἀδικίασ. φαίνεται.

τί οὖν τούτων κάλλιστόν ἐστιν ὧν λέγεισ; τίνων λέγεισ; χρηματιστικῆσ, ἰατρικῆσ, δίκησ. πολὺ διαφέρει, ὦ Σώκρατεσ, ἡ δίκη. οὐκοῦν αὖ ἤτοι ἡδονὴν πλείστην ποιεῖ ἢ ὠφελίαν ἢ ἀμφότερα, εἴπερ κάλλιστόν ἐστιν; ναί. ἆρ’ οὖν τὸ ἰατρεύεσθαι ἡδύ ἐστιν, καὶ χαίρουσιν οἱ ἰατρευόμενοι; οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ. ἀλλ’ ὠφέλιμόν γε. ἦ γάρ; ναί.

μεγάλου γὰρ κακοῦ ἀπαλλάττεται, ὥστε λυσιτελεῖ ὑπομεῖναι τὴν ἀλγηδόνα καὶ ὑγιῆ εἶναι. πῶσ γὰρ οὔ; ἆρ’ οὖν οὕτωσ ἂν περὶ σῶμα εὐδαιμονέστατοσ ἄνθρωποσ εἰή, ἰατρευόμενοσ, ἢ μηδὲ κάμνων ἀρχήν; δῆλον ὅτι μηδὲ κάμνων. οὐ γὰρ τοῦτ’ ἦν εὐδαιμονία, ὡσ ἐοίκε, κακοῦ ἀπαλλαγή, ἀλλὰ τὴν ἀρχὴν μηδὲ κτῆσισ. ἔστι ταῦτα. τί δέ;

ἀθλιώτεροσ πότεροσ δυοῖν ἐχόντοιν κακὸν εἴτ’ ἐν σώματι εἴτ’ ἐν ψυχῇ, ὁ ἰατρευόμενοσ καὶ ἀπαλλαττόμενοσ τοῦ κακοῦ, ἢ ὁ μὴ ἰατρευόμενοσ, ἔχων δέ; φαίνεταί μοι ὁ μὴ ἰατρευόμενοσ. οὐκοῦν τὸ δίκην διδόναι μεγίστου κακοῦ ἀπαλλαγὴ ἦν, πονηρίασ; ἦν γάρ. σωφρονίζει γάρ που καὶ δικαιοτέρουσ ποιεῖ καὶ ἰατρικὴ γίγνεται πονηρίασ ἡ δίκη. ναί. εὐδαιμονέστατοσ μὲν ἄρα ὁ μὴ ἔχων κακίαν ἐν ψυχῇ, ἐπειδὴ τοῦτο μέγιστον τῶν κακῶν ἐφάνη. δῆλον δή.

δεύτεροσ δέ που ὁ ἀπαλλαττόμενοσ. ἐοίκεν. οὗτοσ δ’ ἦν ὁ νουθετούμενόσ τε καὶ ἐπιπληττόμενοσ καὶ δίκην διδούσ. ναί. κάκιστα ἄρα ζῇ ὁ ἔχων ἀδικίαν καὶ μὴ ἀπαλλαττόμενοσ. φαίνεται. οὐκοῦν οὗτοσ τυγχάνει ὢν ὃσ ἂν τὰ μέγιστα ἀδικῶν καὶ χρώμενοσ μεγίστῃ ἀδικίᾳ διαπράξηται ὥστε μήτε νουθετεῖσθαι μήτε κολάζεσθαι μήτε δίκην διδόναι, ὥσπερ σὺ φῂσ Ἀρχέλαον παρεσκευάσθαι καὶ τοὺσ ἄλλουσ τυράννουσ καὶ ῥήτορασ καὶ δυνάστασ; ἐοίκε.

σχεδὸν γάρ που οὗτοι, ὦ ἄριστε, τὸ αὐτὸ διαπεπραγμένοι εἰσὶν ὥσπερ ἂν εἴ τισ τοῖσ μεγίστοισ νοσήμασιν συνισχόμενοσ διαπράξαιτο μὴ διδόναι δίκην τῶν περὶ τὸ σῶμα ἁμαρτημάτων τοῖσ ἰατροῖσ μηδὲ ἰατρεύεσθαι, φοβούμενοσ ὡσπερανεὶ παῖσ τὸ κάεσθαι καὶ τὸ τέμνεσθαι, ὅτι ἀλγεινόν. ἢ οὐ δοκεῖ καὶ σοὶ οὕτω; ἔμοιγε.

ἀγνοῶν γε, ὡσ ἐοίκεν, οἱο͂́ν ἐστιν ἡ ὑγίεια καὶ ἀρετὴ σώματοσ. κινδυνεύουσι γὰρ ἐκ τῶν νῦν ἡμῖν ὡμολογημένων τοιοῦτόν τι ποιεῖν καὶ οἱ τὴν δίκην φεύγοντεσ, ὦ Πῶλε, τὸ ἀλγεινὸν αὐτοῦ καθορᾶν, πρὸσ δὲ τὸ ὠφέλιμον τυφλῶσ ἔχειν καὶ ἀγνοεῖν ὅσῳ ἀθλιώτερόν ἐστι μὴ ὑγιοῦσ σώματοσ μὴ ὑγιεῖ ψυχῇ συνοικεῖν, ἀλλὰ σαθρᾷ καὶ ἀδίκῳ καὶ ἀνοσίῳ, ὅθεν καὶ πᾶν ποιοῦσιν ὥστε δίκην μὴ διδόναι μηδ’ ἀπαλλάττεσθαι τοῦ μεγίστου κακοῦ, καὶ χρήματα παρασκευαζόμενοι καὶ φίλουσ καὶ ὅπωσ ἂν ὦσιν ὡσ πιθανώτατοι λέγειν· εἰ δὲ ἡμεῖσ ἀληθῆ ὡμολογήκαμεν, ὦ Πῶλε, ἆρ’ αἰσθάνῃ τὰ συμβαίνοντα ἐκ τοῦ λόγου;

ἢ βούλει συλλογισώμεθα αὐτά; εἰ σοί γε δοκεῖ. ἆρ’ οὖν συμβαίνει μέγιστον κακὸν ἡ ἀδικία καὶ τὸ ἀδικεῖν; φαίνεταί γε.

καὶ μὴν ἀπαλλαγή γε ἐφάνη τούτου τοῦ κακοῦ τὸ δίκην διδόναι; κινδυνεύει. τὸ δέ γε μὴ διδόναι ἐμμονὴ τοῦ κακοῦ; ναί. δεύτερον ἄρα ἐστὶν τῶν κακῶν μεγέθει τὸ ἀδικεῖν· τὸ δὲ ἀδικοῦντα μὴ διδόναι δίκην πάντων μέγιστόν τε καὶ πρῶτον κακῶν πέφυκεν. ἐοίκεν. ἆρ’ οὖν οὐ περὶ τούτου, ὦ φίλε, ἠμφεσβητήσαμεν, σὺ μὲν τὸν Ἀρχέλαον εὐδαιμονίζων τὸν τὰ μέγιστα ἀδικοῦντα δίκην οὐδεμίαν διδόντα, ἐγὼ δὲ τοὐναντίον οἰόμενοσ, εἴτε Ἀρχέλαοσ εἴτ’ ἄλλοσ ἀνθρώπων ὁστισοῦν μὴ δίδωσι δίκην ἀδικῶν, τούτῳ προσήκειν ἀθλίῳ εἶναι διαφερόντωσ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, καὶ ἀεὶ τὸν ἀδικοῦντα τοῦ ἀδικουμένου ἀθλιώτερον εἶναι καὶ τὸν μὴ διδόντα δίκην τοῦ διδόντοσ; οὐ ταῦτ’ ἦν τὰ ὑπ’ ἐμοῦ λεγόμενα;

ναί. οὐκοῦν ἀποδέδεικται ὅτι ἀληθῆ ἐλέγετο; φαίνεται. εἰε͂ν·

εἰ οὖν δὴ ταῦτα ἀληθῆ, ὦ Πῶλε, τίσ ἡ μεγάλη χρεία ἐστὶν τῆσ ῥητορικῆσ; δεῖ μὲν γὰρ δὴ ἐκ τῶν νῦν ὡμολογημένων αὐτὸν ἑαυτὸν μάλιστα φυλάττειν ὅπωσ μὴ ἀδικήσει, ὡσ ἱκανὸν κακὸν ἕξοντα. οὐ γάρ; πάνυ γε. ἐὰν δέ γε ἀδικήσῃ ἢ αὐτὸσ ἢ ἄλλοσ τισ ὧν ἂν κήδηται, αὐτὸν ἑκόντα ἰέναι ἐκεῖσε ὅπου ὡσ τάχιστα δώσει δίκην, παρὰ τὸν δικαστὴν ὥσπερ παρὰ τὸν ἰατρόν, σπεύδοντα ὅπωσ μὴ ἐγχρονισθὲν τὸ νόσημα τῆσ ἀδικίασ ὕπουλον τὴν ψυχὴν ποιήσει καὶ ἀνίατον· ἢ πῶσ λέγομεν, ὦ Πῶλε, εἴπερ τὰ πρότερον μένει ἡμῖν ὁμολογήματα;

οὐκ ἀνάγκη ταῦτα ἐκείνοισ οὕτω μὲν συμφωνεῖν, ἄλλωσ δὲ μή; τί γὰρ δὴ φῶμεν, ὦ Σώκρατεσ; ὑπολάβοι ἐπὶ τοὐναντίον ‐ κατηγορεῖν δεῖν μάλιστα μὲν ἑαυτοῦ, ἔπειτα δὲ καὶ τῶν οἰκείων καὶ τῶν ἄλλων ὃσ ἂν ἀεὶ τῶν φίλων τυγχάνῃ ἀδικῶν, καὶ μὴ ἀποκρύπτεσθαι ἀλλ’ εἰσ τὸ φανερὸν ἄγειν τὸ ἀδίκημα, ἵνα δῷ δίκην καὶ ὑγιὴσ γένηται, ἀναγκάζειν τε αὑτὸν καὶ τοὺσ ἄλλουσ μὴ ἀποδειλιᾶν ἀλλὰ παρέχειν μύσαντα εὖ καὶ ἀνδρείωσ ὥσπερ τέμνειν καὶ κάειν ἰατρῷ, τὸ ἀγαθὸν καὶ καλὸν διώκοντα, μὴ ὑπολογιζόμενον τὸ ἀλγεινόν, ἐὰν μέν γε πληγῶν ἄξια ἠδικηκὼσ ᾖ, τύπτειν παρέχοντα, ἐὰν δὲ δεσμοῦ, δεῖν, ἐὰν δὲ ζημίασ, ἀποτίνοντα, ἐὰν δὲ φυγῆσ, φεύγοντα, ἐὰν δὲ θανάτου, ἀποθνῄσκοντα, αὐτὸν πρῶτον ὄντα κατήγορον καὶ αὑτοῦ καὶ τῶν ἄλλων οἰκείων καὶ ἐπὶ τοῦτο χρώμενον τῇ ῥητορικῇ, ὅπωσ ἂν καταδήλων τῶν ἀδικημάτων γιγνομένων ἀπαλλάττωνται τοῦ μεγίστου κακοῦ, ἀδικίασ.

φῶμεν οὕτωσ ἢ μὴ φῶμεν, ὦ Πῶλε;

ἄτοπα μέν, ὦ Σώκρατεσ, ἔμοιγε δοκεῖ, τοῖσ μέντοι ἔμπροσθεν ἴσωσ σοι ὁμολογεῖται.

οὐκοῦν ἢ κἀκεῖνα λυτέον ἢ τάδε ἀνάγκη συμβαίνειν; ναί, τοῦτό γε οὕτωσ ἔχει. τοὐναντίον δέ γε αὖ μεταβαλόντα, εἰ ἄρα δεῖ τινα κακῶσ ποιεῖν, εἴτ’ ἐχθρὸν εἴτε ὁντινοῦν, ἐὰν μόνον μὴ αὐτὸσ ἀδικῆται ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ ‐ τοῦτο μὲν γὰρ εὐλαβητέον ‐ ἐὰν δὲ ἄλλον ἀδικῇ ὁ ἐχθρόσ, παντὶ τρόπῳ παρασκευαστέον, καὶ πράττοντα καὶ λέγοντα, ὅπωσ μὴ δῷ δίκην μηδὲ ἔλθῃ παρὰ τὸν δικαστήν· ἐὰν δὲ ἔλθῃ, μηχανητέον ὅπωσ ἂν διαφύγῃ καὶ μὴ δῷ δίκην ὁ ἐχθρόσ, ἀλλ’ ἐάντε χρυσίον <ᾖ> ἡρπακὼσ πολύ, μὴ ἀποδιδῷ τοῦτο ἀλλ’ ἔχων ἀναλίσκῃ καὶ εἰσ ἑαυτὸν καὶ εἰσ τοὺσ ἑαυτοῦ ἀδίκωσ καὶ ἀθέωσ, ἐάντε αὖ θανάτου ἄξια ἠδικηκὼσ ᾖ, ὅπωσ μὴ ἀποθανεῖται, μάλιστα μὲν μηδέποτε, ἀλλ’ ἀθάνατοσ ἔσται πονηρὸσ ὤν, εἰ δὲ μή, ὅπωσ ὡσ πλεῖστον χρόνον βιώσεται τοιοῦτοσ ὤν.

ἐπὶ τὰ τοιαῦτα ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Πῶλε, ἡ ῥητορικὴ χρήσιμοσ εἶναι, ἐπεὶ τῷ γε μὴ μέλλοντι ἀδικεῖν οὐ μεγάλη τίσ μοι δοκεῖ ἡ χρεία αὐτῆσ εἶναι, εἰ δὴ καὶ ἔστιν τισ χρεία, ὡσ ἔν γε τοῖσ πρόσθεν οὐδαμῇ ἐφάνη οὖσα. εἰπέ μοι, ὦ Χαιρεφῶν, σπουδάζει ταῦτα Σωκράτησ ἢ παίζει;

ἐμοὶ μὲν δοκεῖ, ὦ Καλλίκλεισ, ὑπερφυῶσ σπουδάζειν· οὐδὲν μέντοι οἱο͂ν τὸ αὐτὸν ἐρωτᾶν. νὴ τοὺσ θεοὺσ ἀλλ’ ἐπιθυμῶ. εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατεσ, πότερόν σε θῶμεν νυνὶ σπουδάζοντα ἢ παίζοντα; εἰ μὲν γὰρ σπουδάζεισ τε καὶ τυγχάνει ταῦτα ἀληθῆ ὄντα ἃ λέγεισ, ἄλλο τι ἢ ἡμῶν ὁ βίοσ ἀνατετραμμένοσ ἂν εἰή τῶν ἀνθρώπων καὶ πάντα τὰ ἐναντία πράττομεν, ὡσ ἐοίκεν, ἢ ἃ δεῖ;

ὦ Καλλίκλεισ, εἰ μή τι ἦν τοῖσ ἀνθρώποισ πάθοσ, τοῖσ μὲν ἄλλο τι, τοῖσ δὲ ἄλλο τι ἢ τὸ αὐτό, ἀλλά τισ ἡμῶν ἴδιόν τι ἔπασχεν πάθοσ ἢ οἱ ἄλλοι, οὐκ ἂν ἦν ῥᾴδιον ἐνδείξασθαι τῷ ἑτέρῳ τὸ ἑαυτοῦ πάθημα. λέγω δ’ ἐννοήσασ ὅτι ἐγώ τε καὶ σὺ νῦν τυγχάνομεν ταὐτόν τι πεπονθότεσ, ἐρῶντε δύο ὄντε δυοῖν ἑκάτεροσ, ἐγὼ μὲν Ἀλκιβιάδου τε τοῦ Κλεινίου καὶ φιλοσοφίασ, σὺ δὲ δυοῖν, τοῦ τε Ἀθηναίων δήμου καὶ τοῦ Πυριλάμπουσ.

αἰσθάνομαι οὖν σου ἑκάστοτε, καίπερ ὄντοσ δεινοῦ, ὅτι ἂν φῇ σου τὰ παιδικὰ καὶ ὅπωσ ἂν φῇ ἔχειν, οὐ δυναμένου ἀντιλέγειν, ἀλλ’ ἄνω καὶ κάτω μεταβαλλομένου· ἔν τε τῇ ἐκκλησίᾳ, ἐάν τι σοῦ λέγοντοσ ὁ δῆμοσ ὁ Ἀθηναίων μὴ φῇ οὕτωσ ἔχειν, μεταβαλλόμενοσ λέγεισ ἃ ἐκεῖνοσ βούλεται, καὶ πρὸσ τὸν Πυριλάμπουσ νεανίαν τὸν καλὸν τοῦτον τοιαῦτα ἕτερα πέπονθασ.

τοῖσ γὰρ τῶν παιδικῶν βουλεύμασίν τε καὶ λόγοισ οὐχ οἱο͂́σ τ’ εἶ ἐναντιοῦσθαι, ὥστε, εἴ τίσ σου λέγοντοσ ἑκάστοτε ἃ διὰ τούτουσ λέγεισ θαυμάζοι ὡσ ἄτοπά ἐστιν, ἴσωσ εἴποισ ἂν αὐτῷ, εἰ βούλοιο τἀληθῆ λέγειν, ὅτι εἰ μή τισ παύσει τὰ σὰ παιδικὰ τούτων τῶν λόγων, οὐδὲ σὺ παύσῃ ποτὲ ταῦτα λέγων. νόμιζε τοίνυν καὶ παρ’ ἐμοῦ χρῆναι ἕτερα τοιαῦτα ἀκούειν, καὶ μὴ θαύμαζε ὅτι ἐγὼ ταῦτα λέγω, ἀλλὰ τὴν φιλοσοφίαν, τὰ ἐμὰ παιδικά, παῦσον ταῦτα λέγουσαν.

λέγει γάρ, ὦ φίλε ἑταῖρε, ἃ νῦν ἐμοῦ ἀκούεισ, καί μοί ἐστιν τῶν ἑτέρων παιδικῶν πολὺ ἧττον ἔμπληκτοσ· ὁ μὲν γὰρ Κλεινίειοσ οὗτοσ ἄλλοτε ἄλλων ἐστὶ λόγων, ἡ δὲ φιλοσοφία ἀεὶ τῶν αὐτῶν, λέγει δὲ ἃ σὺ νῦν θαυμάζεισ, παρῆσθα δὲ καὶ αὐτὸσ λεγομένοισ. ἢ οὖν ἐκείνην ἐξέλεγξον, ὅπερ ἄρτι ἔλεγον, ὡσ οὐ τὸ ἀδικεῖν ἐστιν καὶ ἀδικοῦντα δίκην μὴ διδόναι ἁπάντων ἔσχατον κακῶν·

ἢ εἰ τοῦτο ἐάσεισ ἀνέλεγκτον, μὰ τὸν κύνα τὸν Αἰγυπτίων θεόν, οὔ σοι ὁμολογήσει Καλλικλῆσ, ὦ Καλλίκλεισ, ἀλλὰ διαφωνήσει ἐν ἅπαντι τῷ βίῳ. καίτοι ἔγωγε οἶμαι, ὦ βέλτιστε, καὶ τὴν λύραν μοι κρεῖττον εἶναι ἀνάρμοστόν τε καὶ διαφωνεῖν, καὶ χορὸν ᾧ χορηγοίην, καὶ πλείστουσ ἀνθρώπουσ μὴ ὁμολογεῖν μοι ἀλλ’ ἐναντία λέγειν μᾶλλον ἢ ἕνα ὄντα ἐμὲ ἐμαυτῷ ἀσύμφωνον εἶναι καὶ ἐναντία λέγειν. ὦ Σώκρατεσ, δοκεῖσ νεανιεύεσθαι ἐν τοῖσ λόγοισ ὡσ ἀληθῶσ δημηγόροσ ὤν·

καὶ νῦν ταῦτα δημηγορεῖσ ταὐτὸν παθόντοσ Πώλου πάθοσ ὅπερ Γοργίου κατηγόρει πρὸσ σὲ παθεῖν. ἔφη γάρ που Γοργίαν ἐρωτώμενον ὑπὸ σοῦ, ἐὰν ἀφίκηται παρ’ αὐτὸν μὴ ἐπιστάμενοσ τὰ δίκαια ὁ τὴν ῥητορικὴν βουλόμενοσ μαθεῖν, εἰ διδάξοι αὐτὸν ὁ Γοργίασ, αἰσχυνθῆναι αὐτὸν καὶ φάναι διδάξειν διὰ τὸ ἔθοσ τῶν ἀνθρώπων, ὅτι ἀγανακτοῖεν ἂν εἴ τισ μὴ φαίη ‐ διὰ δὴ ταύτην τὴν ὁμολογίαν ἀναγκασθῆναι ἐναντία αὐτὸν αὑτῷ εἰπεῖν, σὲ δὲ αὐτὸ τοῦτο ἀγαπᾶν ‐ καί σου καταγελᾶν, ὥσ γέ μοι δοκεῖν ὀρθῶσ, τότε· νῦν δὲ πάλιν αὐτὸσ ταὐτὸν τοῦτο ἔπαθεν.

καὶ ἔγωγε κατ’ αὐτὸ τοῦτο οὐκ ἄγαμαι Πῶλον, ὅτι σοι συνεχώρησεν τὸ ἀδικεῖν αἴσχιον εἶναι τοῦ ἀδικεῖσθαι· ἐκ ταύτησ γὰρ αὖ τῆσ ὁμολογίασ αὐτὸσ ὑπὸ σοῦ συμποδισθεὶσ ἐν τοῖσ λόγοισ ἐπεστομίσθη, αἰσχυνθεὶσ ἃ ἐνόει εἰπεῖν. σὺ γὰρ τῷ ὄντι, ὦ Σώκρατεσ, εἰσ τοιαῦτα ἄγεισ φορτικὰ καὶ δημηγορικά, φάσκων τὴν ἀλήθειαν διώκειν, ἃ φύσει μὲν οὐκ ἔστιν καλά, νόμῳ δέ. ὡσ τὰ πολλὰ δὲ ταῦτα ἐναντί’ ἀλλήλοισ ἐστίν, ἥ τε φύσισ καὶ ὁ νόμοσ· ἐὰν οὖν τισ αἰσχύνηται καὶ μὴ τολμᾷ λέγειν ἅπερ νοεῖ, ἀναγκάζεται ἐναντία λέγειν.

ὃ δὴ καὶ σὺ τοῦτο τὸ σοφὸν κατανενοηκὼσ κακουργεῖσ ἐν τοῖσ λόγοισ, ἐὰν μέν τισ κατὰ νόμον λέγῃ, κατὰ φύσιν ὑπερωτῶν, ἐὰν δὲ τὰ τῆσ φύσεωσ, τὰ τοῦ νόμου.

ὥσπερ αὐτίκα ἐν τούτοισ, τῷ ἀδικεῖν τε καὶ τῷ ἀδικεῖσθαι, Πώλου τὸ κατὰ νόμον αἴσχιον λέγοντοσ, σὺ τὸν λόγον ἐδιώκαθεσ κατὰ φύσιν. φύσει μὲν γὰρ πᾶν αἴσχιόν ἐστιν ὅπερ καὶ κάκιον, τὸ ἀδικεῖσθαι, νόμῳ δὲ τὸ ἀδικεῖν. οὐδὲ γὰρ ἀνδρὸσ τοῦτό γ’ ἐστὶν τὸ πάθημα, τὸ ἀδικεῖσθαι, ἀλλ’ ἀνδραπόδου τινὸσ ᾧ κρεῖττόν ἐστιν τεθνάναι ἢ ζῆν, ὅστισ ἀδικούμενοσ καὶ προπηλακιζόμενοσ μὴ οἱο͂́σ τέ ἐστιν αὐτὸσ αὑτῷ βοηθεῖν μηδὲ ἄλλῳ οὗ ἂν κήδηται. ἀλλ’ οἶμαι οἱ τιθέμενοι τοὺσ νόμουσ οἱ ἀσθενεῖσ ἄνθρωποί εἰσιν καὶ οἱ πολλοί.

πρὸσ αὑτοὺσ οὖν καὶ τὸ αὑτοῖσ συμφέρον τούσ τε νόμουσ τίθενται καὶ τοὺσ ἐπαίνουσ ἐπαινοῦσιν καὶ τοὺσ ψόγουσ ψέγουσιν· ἐκφοβοῦντεσ τοὺσ ἐρρωμενεστέρουσ τῶν ἀνθρώπων καὶ δυνατοὺσ ὄντασ πλέον ἔχειν, ἵνα μὴ αὐτῶν πλέον ἔχωσιν, λέγουσιν ὡσ αἰσχρὸν καὶ ἄδικον τὸ πλεονεκτεῖν, καὶ τοῦτό ἐστιν τὸ ἀδικεῖν, τὸ πλέον τῶν ἄλλων ζητεῖν ἔχειν·

ἀγαπῶσι γὰρ οἶμαι αὐτοὶ ἂν τὸ ἴσον ἔχωσιν φαυλότεροι ὄντεσ. διὰ ταῦτα δὴ νόμῳ μὲν τοῦτο ἄδικον καὶ αἰσχρὸν λέγεται, τὸ πλέον ζητεῖν ἔχειν τῶν πολλῶν, καὶ ἀδικεῖν αὐτὸ καλοῦσιν· ἡ δέ γε οἶμαι φύσισ αὐτὴ ἀποφαίνει αὐτό, ὅτι δίκαιόν ἐστιν τὸν ἀμείνω τοῦ χείρονοσ πλέον ἔχειν καὶ τὸν δυνατώτερον τοῦ ἀδυνατωτέρου. δηλοῖ δὲ ταῦτα πολλαχοῦ ὅτι οὕτωσ ἔχει, καὶ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ζῴοισ καὶ τῶν ἀνθρώπων ἐν ὅλαισ ταῖσ πόλεσι καὶ τοῖσ γένεσιν, ὅτι οὕτω τὸ δίκαιον κέκριται, τὸν κρείττω τοῦ ἥττονοσ ἄρχειν καὶ πλέον ἔχειν.

ἐπεὶ ποίῳ δικαίῳ χρώμενοσ Ξέρξησ ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα ἐστράτευσεν ἢ ὁ πατὴρ αὐτοῦ ἐπὶ Σκύθασ; ἢ ἄλλα μυρία ἄν τισ ἔχοι τοιαῦτα λέγειν. ἀλλ’ οἶμαι οὗτοι κατὰ φύσιν τὴν τοῦ δικαίου ταῦτα πράττουσιν, καὶ ναὶ μὰ Δία κατὰ νόμον γε τὸν τῆσ φύσεωσ, οὐ μέντοι ἴσωσ κατὰ τοῦτον ὃν ἡμεῖσ τιθέμεθα·

πλάττοντεσ τοὺσ βελτίστουσ καὶ ἐρρωμενεστάτουσ ἡμῶν αὐτῶν, ἐκ νέων λαμβάνοντεσ, ὥσπερ λέοντασ, κατεπᾴδοντέσ τε καὶ γοητεύοντεσ καταδουλούμεθα λέγοντεσ ὡσ τὸ ἴσον χρὴ ἔχειν καὶ τοῦτό ἐστιν τὸ καλὸν καὶ τὸ δίκαιον. ἐὰν δέ γε οἶμαι φύσιν ἱκανὴν γένηται ἔχων ἀνήρ, πάντα ταῦτα ἀποσεισάμενοσ καὶ διαρρήξασ καὶ διαφυγών, καταπατήσασ τὰ ἡμέτερα γράμματα καὶ μαγγανεύματα καὶ ἐπῳδὰσ καὶ νόμουσ τοὺσ παρὰ φύσιν ἅπαντασ, ἐπαναστὰσ ἀνεφάνη δεσπότησ ἡμέτεροσ ὁ δοῦλοσ, καὶ ἐνταῦθα ἐξέλαμψεν τὸ τῆσ φύσεωσ δίκαιον.

δοκεῖ δέ μοι καὶ Πίνδαροσ ἅπερ ἐγὼ λέγω ἐνδείκνυσθαι ἐν τῷ ᾄσματι ἐν ᾧ λέγει ὅτι ‐ νόμοσ ὁ πάντων βασιλεὺσθνατῶν τε καὶ ἀθανάτων·

οὗτοσ δὲ δή, φησίν, ‐ ἄγει δικαιῶν τὸ βιαιότατονὑπερτάτᾳ χειρί· ὡσ τούτου ὄντοσ τοῦ δικαίου φύσει, καὶ βοῦσ καὶ τἆλλα κτήματα εἶναι πάντα τοῦ βελτίονόσ τε καὶ κρείττονοσ τὰ τῶν χειρόνων τε καὶ ἡττόνων.

τὸ μὲν οὖν ἀληθὲσ οὕτωσ ἔχει, γνώσῃ δέ, ἂν ἐπὶ τὰ μείζω ἔλθῃσ ἐάσασ ἤδη φιλοσοφίαν.

φιλοσοφία γάρ τοί ἐστιν, ὦ Σώκρατεσ, χαρίεν, ἄν τισ αὐτοῦ μετρίωσ ἅψηται ἐν τῇ ἡλικίᾳ· ἐὰν δὲ περαιτέρω τοῦ δέοντοσ ἐνδιατρίψῃ, διαφθορὰ τῶν ἀνθρώπων. ἐὰν γὰρ καὶ πάνυ εὐφυὴσ ᾖ καὶ πόρρω τῆσ ἡλικίασ φιλοσοφῇ, ἀνάγκη πάντων ἄπειρον γεγονέναι ἐστὶν ὧν χρὴ ἔμπειρον εἶναι τὸν μέλλοντα καλὸν κἀγαθὸν καὶ εὐδόκιμον ἔσεσθαι ἄνδρα. καὶ γὰρ τῶν νόμων ἄπειροι γίγνονται τῶν κατὰ τὴν πόλιν, καὶ τῶν λόγων οἷσ δεῖ χρώμενον ὁμιλεῖν ἐν τοῖσ συμβολαίοισ τοῖσ ἀνθρώποισ καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ, καὶ τῶν ἡδονῶν τε καὶ ἐπιθυμιῶν τῶν ἀνθρωπείων, καὶ συλλήβδην τῶν ἠθῶν παντάπασιν ἄπειροι γίγνονται.

ἐπειδὰν οὖν ἔλθωσιν εἴσ τινα ἰδίαν ἢ πολιτικὴν πρᾶξιν, καταγέλαστοι γίγνονται, ὥσπερ γε οἶμαι οἱ πολιτικοί, ἐπειδὰν αὖ εἰσ τὰσ ὑμετέρασ διατριβὰσ ἔλθωσιν καὶ τοὺσ λόγουσ, καταγέλαστοί εἰσιν. συμβαίνει γὰρ τὸ τοῦ Εὐριπίδου·

λαμπρόσ τέ ἐστιν ἕκαστοσ ἐν τούτῳ, καὶ ἐπὶ τοῦτ’ ἐπείγεται,νέμων τὸ πλεῖστον ἡμέρασ τούτῳ μέροσ,ἵν’ αὐτὸσ αὑτοῦ τυγχάνει βέλτιστοσ ὤν· ὅπου δ’ ἂν φαῦλοσ ᾖ, ἐντεῦθεν φεύγει καὶ λοιδορεῖ τοῦτο, τὸ δ’ ἕτερον ἐπαινεῖ, εὐνοίᾳ τῇ ἑαυτοῦ, ἡγούμενοσ οὕτωσ αὐτὸσ ἑαυτὸν ἐπαινεῖν.

ἀλλ’ οἶμαι τὸ ὀρθότατόν ἐστιν ἀμφοτέρων μετασχεῖν. φιλοσοφίασ μὲν ὅσον παιδείασ χάριν καλὸν μετέχειν, καὶ οὐκ αἰσχρὸν μειρακίῳ ὄντι φιλοσοφεῖν· ἐπειδὰν δὲ ἤδη πρεσβύτεροσ ὢν ἄνθρωποσ ἔτι φιλοσοφῇ, καταγέλαστον, ὦ Σώκρατεσ, τὸ χρῆμα γίγνεται, καὶ ἔγωγε ὁμοιότατον πάσχω πρὸσ τοὺσ φιλοσοφοῦντασ ὥσπερ πρὸσ τοὺσ ψελλιζομένουσ καὶ παίζοντασ. ὅταν μὲν γὰρ παιδίον ἴδω, ᾧ ἔτι προσήκει διαλέγεσθαι οὕτω, ψελλιζόμενον καὶ παῖζον, χαίρω τε καὶ χαρίεν μοι φαίνεται καὶ ἐλευθέριον καὶ πρέπον τῇ τοῦ παιδίου ἡλικίᾳ, ὅταν δὲ σαφῶσ διαλεγομένου παιδαρίου ἀκούσω, πικρόν τί μοι δοκεῖ χρῆμα εἶναι καὶ ἀνιᾷ μου τὰ ὦτα καί μοι δοκεῖ δουλοπρεπέσ τι εἶναι·

ὅταν δὲ ἀνδρὸσ ἀκούσῃ τισ ψελλιζομένου ἢ παίζοντα ὁρᾷ, καταγέλαστον φαίνεται καὶ ἄνανδρον καὶ πληγῶν ἄξιον. ταὐτὸν οὖν ἔγωγε τοῦτο πάσχω καὶ πρὸσ τοὺσ φιλοσοφοῦντασ.

παρὰ νέῳ μὲν γὰρ μειρακίῳ ὁρῶν φιλοσοφίαν ἄγαμαι, καὶ πρέπειν μοι δοκεῖ, καὶ ἡγοῦμαι ἐλεύθερόν τινα εἶναι τοῦτον τὸν ἄνθρωπον, τὸν δὲ μὴ φιλοσοφοῦντα ἀνελεύθερον καὶ οὐδέποτε οὐδενὸσ ἀξιώσοντα ἑαυτὸν οὔτε καλοῦ οὔτε γενναίου πράγματοσ· ὅταν δὲ δὴ πρεσβύτερον ἴδω ἔτι φιλοσοφοῦντα καὶ μὴ ἀπαλλαττόμενον, πληγῶν μοι δοκεῖ ἤδη δεῖσθαι, ὦ Σώκρατεσ, οὗτοσ ὁ ἀνήρ.

ὃ γὰρ νυνδὴ ἔλεγον, ὑπάρχει τούτῳ τῷ ἀνθρώπῳ, κἂν πάνυ εὐφυὴσ ᾖ, ἀνάνδρῳ γενέσθαι φεύγοντι τὰ μέσα τῆσ πόλεωσ καὶ τὰσ ἀγοράσ, ἐν αἷσ ἔφη ὁ ποιητὴσ τοὺσ ἄνδρασ ἀριπρεπεῖσ γίγνεσθαι, καταδεδυκότι δὲ τὸν λοιπὸν βίον βιῶναι μετὰ μειρακίων ἐν γωνίᾳ τριῶν ἢ τεττάρων ψιθυρίζοντα, ἐλεύθερον δὲ καὶ μέγα καὶ ἱκανὸν μηδέποτε φθέγξασθαι. ἐγὼ δέ, ὦ Σώκρατεσ, πρὸσ σὲ ἐπιεικῶσ ἔχω φιλικῶσ·

κινδυνεύω οὖν πεπονθέναι νῦν ὅπερ ὁ Ζῆθοσ πρὸσ τὸν Ἀμφίονα ὁ Εὐριπίδου, οὗπερ ἐμνήσθην. καὶ γὰρ ἐμοὶ τοιαῦτ’ ἄττα ἐπέρχεται πρὸσ σὲ λέγειν, οἱᾶ́περ ἐκεῖνοσ πρὸσ τὸν ἀδελφόν, ὅτι "ἀμελεῖσ, ὦ Σώκρατεσ, ὧν δεῖ σε ἐπιμελεῖσθαι, καὶ φύσιν ψυχῆσ ὧδε γενναίαν μειρακιώδει τινὶ διατρέπεισ μορφώματι, καὶ οὔτ’ ἂν δίκησ βουλαῖσι προσθεῖ’ ἂν ὀρθῶσ λόγον, οὔτ’ εἰκὸσ ἂν καὶ πιθανὸν ἂν λάβοισ, οὔθ’ ὑπὲρ ἄλλου νεανικὸν βούλευμα βουλεύσαιο. " καίτοι, ὦ φίλε Σώκρατεσ ‐ καί μοι μηδὲν ἀχθεσθῇσ·

εὐνοίᾳ γὰρ ἐρῶ τῇ σῇ ‐ οὐκ αἰσχρὸν δοκεῖ σοι εἶναι οὕτωσ ἔχειν ὡσ ἐγὼ σὲ οἶμαι ἔχειν καὶ τοὺσ ἄλλουσ τοὺσ πόρρω ἀεὶ φιλοσοφίασ ἐλαύνοντασ; νῦν γὰρ εἴ τισ σοῦ λαβόμενοσ ἢ ἄλλου ὁτουοῦν τῶν τοιούτων εἰσ τὸ δεσμωτήριον ἀπάγοι, φάσκων ἀδικεῖν μηδὲν ἀδικοῦντα, οἶσθ’ ὅτι οὐκ ἂν ἔχοισ ὅτι χρήσαιο σαυτῷ, ἀλλ’ ἰλιγγιῴησ ἂν καὶ χασμῷο οὐκ ἔχων ὅτι εἴποισ, καὶ εἰσ τὸ δικαστήριον ἀναβάσ, κατηγόρου τυχὼν πάνυ φαύλου καὶ μοχθηροῦ, ἀποθάνοισ ἄν, εἰ βούλοιτο θανάτου σοι τιμᾶσθαι. καίτοι πῶσ σοφὸν τοῦτό ἐστιν, ὦ Σώκρατεσ, ἥτισ εὐφυῆ λαβοῦσα τέχνη φῶτα ἔθηκε χείρονα, μήτε αὐτὸν αὑτῷ δυνάμενον βοηθεῖν μηδ’ ἐκσῶσαι ἐκ τῶν μεγίστων κινδύνων μήτε ἑαυτὸν μήτε ἄλλον μηδένα, ὑπὸ δὲ τῶν ἐχθρῶν περισυλᾶσθαι πᾶσαν τὴν οὐσίαν, ἀτεχνῶσ δὲ ἄτιμον ζῆν ἐν τῇ πόλει;

τὸν δὲ τοιοῦτον, εἴ τι καὶ ἀγροικότερον εἰρῆσθαι, ἔξεστιν ἐπὶ κόρρησ τύπτοντα μὴ διδόναι δίκην.

ἀλλ’ ὠγαθέ, ἐμοὶ πείθου, παῦσαι δὲ ἐλέγχων, πραγμάτων δ’ εὐμουσίαν ἄσκει, καὶ ἄσκει ὁπόθεν δόξεισ φρονεῖν, ἄλλοισ τὰ κομψὰ ταῦτα ἀφείσ, εἴτε ληρήματα χρὴ φάναι εἶναι εἴτε φλυαρίασ, ἐξ ὧν κενοῖσιν ἐγκατοικήσεισ δόμοισ· ταῦτα, ἀλλ’ οἷσ ἔστιν καὶ βίοσ καὶ δόξα καὶ ἄλλα πολλὰ ἀγαθά.

εἰ χρυσῆν ἔχων ἐτύγχανον τὴν ψυχήν, ὦ Καλλίκλεισ, οὐκ ἂν οἰεί με ἅσμενον εὑρεῖν τούτων τινὰ τῶν λίθων ᾗ βασανίζουσιν τὸν χρυσόν, τὴν ἀρίστην, πρὸσ ἥντινα ἔμελλον προσαγαγὼν αὐτήν, εἴ μοι ὁμολογήσειεν ἐκείνη καλῶσ τεθεραπεῦσθαι τὴν ψυχήν, εὖ εἴσεσθαι ὅτι ἱκανῶσ ἔχω καὶ οὐδέν με δεῖ ἄλλησ βασάνου; πρὸσ τί δὴ τοῦτο ἐρωτᾷσ, ὦ Σώκρατεσ;

ἐγώ σοι ἐρῶ· νῦν οἶμαι ἐγὼ σοὶ ἐντετυχηκὼσ τοιούτῳ ἑρμαίῳ ἐντετυχηκέναι. τί δή; εὖ οἶδ’ ὅτι, ἅν μοι σὺ ὁμολογήσῃσ περὶ ὧν ἡ ἐμὴ ψυχὴ δοξάζει, ταῦτ’ ἤδη ἐστὶν αὐτὰ τἀληθῆ. ἐννοῶ γὰρ ὅτι τὸν μέλλοντα βασανιεῖν ἱκανῶσ ψυχῆσ πέρι ὀρθῶσ τε ζώσησ καὶ μὴ τρία ἄρα δεῖ ἔχειν ἃ σὺ πάντα ἔχεισ, ἐπιστήμην τε καὶ εὔνοιαν καὶ παρρησίαν. ἐγὼ γὰρ πολλοῖσ ἐντυγχάνω οἳ ἐμὲ οὐχ οἱοῖ́ τέ εἰσιν βασανίζειν διὰ τὸ μὴ σοφοὶ εἶναι ὥσπερ σύ·

ἕτεροι δὲ σοφοὶ μέν εἰσιν, οὐκ ἐθέλουσιν δέ μοι λέγειν τὴν ἀλήθειαν διὰ τὸ μὴ κήδεσθαί μου ὥσπερ σύ· τὼ δὲ ξένω τώδε, Γοργίασ τε καὶ πῶλοσ, σοφὼ μὲν καὶ φίλω ἐστὸν ἐμώ, ἐνδεεστέρω δὲ παρρησίασ καὶ αἰσχυντηροτέρω μᾶλλον τοῦ δέοντοσ· πῶσ γὰρ οὔ;

ὥ γε εἰσ τοσοῦτον αἰσχύνησ ἐληλύθατον, ὥστε διὰ τὸ αἰσχύνεσθαι τολμᾷ ἑκάτεροσ αὐτῶν αὐτὸσ αὑτῷ ἐναντία λέγειν ἐναντίον πολλῶν ἀνθρώπων, καὶ ταῦτα περὶ τῶν μεγίστων. σὺ δὲ ταῦτα πάντα ἔχεισ ἃ οἱ ἄλλοι οὐκ ἔχουσιν· πεπαίδευσαί τε γὰρ ἱκανῶσ, ὡσ πολλοὶ ἂν φήσαιεν Ἀθηναίων, καὶ ἐμοὶ εἶ εὔνουσ. τίνι τεκμηρίῳ χρῶμαι;

ἐγώ σοι ἐρῶ. οἶδα ὑμᾶσ ἐγώ, ὦ Καλλίκλεισ, τέτταρασ ὄντασ κοινωνοὺσ γεγονότασ σοφίασ, σέ τε καὶ Τείσανδρον τὸν Ἀφιδναῖον καὶ Ἄνδρωνα τὸν Ἀνδροτίωνοσ καὶ Ναυσικύδην τὸν Χολαργέα· καί ποτε ὑμῶν ἐγὼ ἐπήκουσα βουλευομένων μέχρι ὅποι τὴν σοφίαν ἀσκητέον εἰή, καὶ οἶδα ὅτι ἐνίκα ἐν ὑμῖν τοιάδε τισ δόξα, μὴ προθυμεῖσθαι εἰσ τὴν ἀκρίβειαν φιλοσοφεῖν, ἀλλὰ εὐλαβεῖσθαι παρεκελεύεσθε ἀλλήλοισ ὅπωσ μὴ πέρα τοῦ δέοντοσ σοφώτεροι γενόμενοι λήσετε διαφθαρέντεσ. ἐπειδὴ οὖν σου ἀκούω ταὐτὰ ἐμοὶ συμβουλεύοντοσ ἅπερ τοῖσ σεαυτοῦ ἑταιροτάτοισ, ἱκανόν μοι τεκμήριόν ἐστιν ὅτι ὡσ ἀληθῶσ μοι εὔνουσ εἶ.

καὶ μὴν ὅτι γε οἱο͂σ παρρησιάζεσθαι καὶ μὴ αἰσχύνεσθαι, αὐτόσ τε φῂσ καὶ ὁ λόγοσ ὃν ὀλίγον πρότερον ἔλεγεσ ὁμολογεῖ σοι. ἔχει δὴ οὑτωσὶ δῆλον ὅτι τούτων πέρι νυνί· ἐάν τι σὺ ἐν τοῖσ λόγοισ ὁμολογήσῃσ μοι, βεβασανισμένον τοῦτ’ ἤδη ἔσται ἱκανῶσ ὑπ’ ἐμοῦ τε καὶ σοῦ, καὶ οὐκέτι αὐτὸ δεήσει ἐπ’ ἄλλην βάσανον ἀναφέρειν.

οὐ γὰρ ἄν ποτε αὐτὸ συνεχώρησασ σὺ οὔτε σοφίασ ἐνδείᾳ οὔτ’ αἰσχύνησ περιουσίᾳ, οὐδ’ αὖ ἀπατῶν ἐμὲ συγχωρήσαισ ἄν· φίλοσ γάρ μοι εἶ, ὡσ καὶ αὐτὸσ φῄσ. τῷ ὄντι οὖν ἡ ἐμὴ καὶ ἡ σὴ ὁμολογία τέλοσ ἤδη ἕξει τῆσ ἀληθείασ. πάντων δὲ καλλίστη ἐστὶν ἡ σκέψισ, ὦ Καλλίκλεισ, περὶ τούτων ὧν σὺ δή μοι ἐπετίμησασ, ποῖόν τινα χρὴ εἶναι τὸν ἄνδρα καὶ τί ἐπιτηδεύειν καὶ μέχρι τοῦ, καὶ πρεσβύτερον καὶ νεώτερον ὄντα. ἐγὼ γὰρ εἴ τι μὴ ὀρθῶσ πράττω κατὰ τὸν βίον τὸν ἐμαυτοῦ, εὖ ἴσθι τοῦτο ὅτι οὐχ ἑκὼν ἐξαμαρτάνω ἀλλ’ ἀμαθίᾳ τῇ ἐμῇ·

σὺ οὖν, ὥσπερ ἤρξω νουθετεῖν με, μὴ ἀποστῇσ, ἀλλ’ ἱκανῶσ μοι ἔνδειξαι τί ἔστιν τοῦτο ὃ ἐπιτηδευτέον μοι, καὶ τίνα τρόπον κτησαίμην ἂν αὐτό, καὶ ἐάν με λάβῃσ νῦν μέν σοι ὁμολογήσαντα, ἐν δὲ τῷ ὑστέρῳ χρόνῳ μὴ ταὐτὰ πράττοντα ἅπερ ὡμολόγησα, πάνυ με ἡγοῦ βλᾶκα εἶναι καὶ μηκέτι ποτέ με νουθετήσῃσ ὕστερον, ὡσ μηδενὸσ ἄξιον ὄντα. ἐξ ἀρχῆσ δέ μοι ἐπανάλαβε πῶσ φῂσ τὸ δίκαιον ἔχειν καὶ σὺ καὶ Πίνδαροσ τὸ κατὰ φύσιν;

ἄγειν βίᾳ τὸν κρείττω τὰ τῶν ἡττόνων καὶ ἄρχειν τὸν βελτίω τῶν χειρόνων καὶ πλέον ἔχειν τὸν ἀμείνω τοῦ φαυλοτέρου; μή τι ἄλλο λέγεισ τὸ δίκαιον εἶναι, ἢ ὀρθῶσ μέμνημαι; ἀλλὰ ταῦτα ἔλεγον καὶ τότε καὶ νῦν λέγω. πότερον δὲ τὸν αὐτὸν βελτίω καλεῖσ σὺ καὶ κρείττω; οὐδὲ γάρ τοι τότε οἱο͂́σ τ’ ἦ μαθεῖν σου τί ποτε λέγοισ.

πότερον τοὺσ ἰσχυροτέρουσ κρείττουσ καλεῖσ καὶ δεῖ ἀκροᾶσθαι τοῦ ἰσχυροτέρου τοὺσ ἀσθενεστέρουσ, οἱο͂́ν μοι δοκεῖσ καὶ τότε ἐνδείκνυσθαι, ὡσ αἱ μεγάλαι πόλεισ ἐπὶ τὰσ σμικρὰσ κατὰ τὸ φύσει δίκαιον ἔρχονται, ὅτι κρείττουσ εἰσὶν καὶ ἰσχυρότεραι, ὡσ τὸ κρεῖττον καὶ τὸ ἰσχυρότερον καὶ βέλτιον ταὐτὸν ὄν, ἢ ἔστι βελτίω μὲν εἶναι, ἥττω δὲ καὶ ἀσθενέστερον, καὶ κρείττω μὲν εἶναι, μοχθηρότερον δέ· ἢ ὁ αὐτὸσ ὁρ́οσ ἐστὶν τοῦ βελτίονοσ καὶ τοῦ κρείττονοσ; τοῦτό μοι αὐτὸ σαφῶσ διόρισον, ταὐτὸν ἢ ἕτερόν ἐστιν τὸ κρεῖττον καὶ τὸ βέλτιον καὶ τὸ ἰσχυρότερον;

ἀλλ’ ἐγώ σοι σαφῶσ λέγω, ὅτι ταὐτόν ἐστιν. οὐκοῦν οἱ πολλοὶ τοῦ ἑνὸσ κρείττουσ εἰσὶν κατὰ φύσιν; οἳ δὴ καὶ τοὺσ νόμουσ τίθενται ἐπὶ τῷ ἑνί, ὥσπερ καὶ σὺ ἄρτι ἔλεγεσ. πῶσ γὰρ οὔ; τὰ τῶν πολλῶν ἄρα νόμιμα τὰ τῶν κρειττόνων ἐστίν. πάνυ γε. οὐκοῦν τὰ τῶν βελτιόνων;

οἱ γὰρ κρείττουσ βελτίουσ πολὺ κατὰ τὸν σὸν λόγον. ναί. οὐκοῦν τὰ τούτων νόμιμα κατὰ φύσιν καλά, κρειττόνων γε ὄντων; φημί. ἆρ’ οὖν οἱ πολλοὶ νομίζουσιν οὕτωσ, ὡσ ἄρτι αὖ σὺ ἔλεγεσ, δίκαιον εἶναι τὸ ἴσον ἔχειν καὶ αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι; ἔστιν ταῦτα ἢ οὔ;

καὶ ὅπωσ μὴ ἁλώσῃ ἐνταῦθα σὺ αὖ αἰσχυνόμενοσ. νομίζουσιν, ἢ οὔ, οἱ πολλοὶ τὸ ἴσον ἔχειν ἀλλ’ οὐ τὸ πλέον δίκαιον εἶναι, καὶ αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι; μὴ φθόνει μοι ἀποκρίνασθαι τοῦτο, Καλλίκλεισ, ἵν’, ἐάν μοι ὁμολογήσῃσ, βεβαιώσωμαι ἤδη παρὰ σοῦ, ἅτε ἱκανοῦ ἀνδρὸσ διαγνῶναι ὡμολογηκότοσ. ἀλλ’ οἵ γε πολλοὶ νομίζουσιν οὕτωσ. οὐ νόμῳ ἄρα μόνον ἐστὶν αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι, οὐδὲ δίκαιον τὸ ἴσον ἔχειν, ἀλλὰ καὶ φύσει· ὥστε κινδυνεύεισ οὐκ ἀληθῆ λέγειν ἐν τοῖσ πρόσθεν οὐδὲ ὀρθῶσ ἐμοῦ κατηγορεῖν λέγων ὅτι ἐναντίον ἐστὶν ὁ νόμοσ καὶ ἡ φύσισ, ἃ δὴ καὶ ἐγὼ γνοὺσ κακουργῶ ἐν τοῖσ λόγοισ, ἐὰν μέν τισ κατὰ φύσιν λέγῃ, ἐπὶ τὸν νόμον ἄγων, ἐὰν δέ τισ κατὰ νόμον, ἐπὶ τὴν φύσιν.

οὑτοσὶ ἀνὴρ οὐ παύσεται φλυαρῶν. εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατεσ, οὐκ αἰσχύνῃ τηλικοῦτοσ ὢν ὀνόματα θηρεύων, καὶ ἐάν τισ ῥήματι ἁμάρτῃ, ἑρ́μαιον τοῦτο ποιούμενοσ; ἐμὲ γὰρ οἰεί ἄλλο τι λέγειν τὸ κρείττουσ εἶναι ἢ τὸ βελτίουσ;

οὐ πάλαι σοι λέγω ὅτι ταὐτόν φημι εἶναι τὸ βέλτιον καὶ τὸ κρεῖττον; ἢ οἰεί με λέγειν, ἐὰν συρφετὸσ συλλεγῇ δούλων καὶ παντοδαπῶν ἀνθρώπων μηδενὸσ ἀξίων πλὴν ἴσωσ τῷ σώματι ἰσχυρίσασθαι, καὶ οὗτοι φῶσιν, αὐτὰ ταῦτα εἶναι νόμιμα; εἰε͂ν, ὦ σοφώτατε Καλλίκλεισ· οὕτω λέγεισ; πάνυ μὲν οὖν. ἀλλ’ ἐγὼ μέν, ὦ δαιμόνιε, καὶ αὐτὸσ πάλαι τοπάζω τοιοῦτόν τί σε λέγειν τὸ κρεῖττον, καὶ ἀνερωτῶ γλιχόμενοσ σαφῶσ εἰδέναι ὅτι λέγεισ.

οὐ γὰρ δήπου σύ γε τοὺσ δύο βελτίουσ ἡγῇ τοῦ ἑνόσ, οὐδὲ τοὺσ σοὺσ δούλουσ βελτίουσ σοῦ, ὅτι ἰσχυρότεροί εἰσιν ἢ σύ. ἀλλὰ πάλιν ἐξ ἀρχῆσ εἰπὲ τί ποτε λέγεισ τοὺσ βελτίουσ, ἐπειδὴ οὐ τοὺσ ἰσχυροτέρουσ; καὶ ὦ θαυμάσιε πρᾳότερόν με προδίδασκε, ἵνα μὴ ἀποφοιτήσω παρὰ σοῦ. εἰρωνεύῃ, ὦ Σώκρατεσ.

μὰ τὸν Ζῆθον, ὦ Καλλίκλεισ, ᾧ σὺ χρώμενοσ πολλὰ νυνδὴ εἰρωνεύου πρόσ με· ἀλλ’ ἴθι εἰπέ, τίνασ λέγεισ τοὺσ βελτίουσ εἶναι; τοὺσ ἀμείνουσ ἔγωγε. ὁρᾷσ ἄρα ὅτι σὺ αὐτὸσ ὀνόματα λέγεισ, δηλοῖσ δὲ οὐδέν; οὐκ ἐρεῖσ, τοὺσ βελτίουσ καὶ κρείττουσ πότερον τοὺσ φρονιμωτέρουσ λέγεισ ἢ ἄλλουσ τινάσ; ἀλλὰ ναὶ μὰ Δία τούτουσ λέγω, καὶ σφόδρα γε. πολλάκισ ἄρα εἷσ φρονῶν μυρίων μὴ φρονούντων κρείττων ἐστὶν κατὰ τὸν σὸν λόγον, καὶ τοῦτον ἄρχειν δεῖ, τοὺσ δ’ ἄρχεσθαι, καὶ πλέον ἔχειν τὸν ἄρχοντα τῶν ἀρχομένων·

τοῦτο γάρ μοι δοκεῖσ βούλεσθαι λέγειν ‐ καὶ οὐ ῥήματι θηρεύω ‐ εἰ ὁ εἷσ τῶν μυρίων κρείττων. ἀλλὰ ταῦτ’ ἔστιν ἃ λέγω. τοῦτο γὰρ οἶμαι ἐγὼ τὸ δίκαιον εἶναι φύσει, τὸ βελτίω ὄντα καὶ φρονιμώτερον καὶ ἄρχειν καὶ πλέον ἔχειν τῶν φαυλοτέρων. ἔχε δὴ αὐτοῦ.

τί ποτε αὖ νῦν λέγεισ; ἐὰν ἐν τῷ αὐτῷ ὦμεν, ὥσπερ νῦν, πολλοὶ ἁθρόοι, καὶ ἡμῖν ᾖ ἐν κοινῷ πολλὰ σιτία καὶ ποτά, ὦμεν δὲ παντοδαποί, οἱ μὲν ἰσχυροί, οἱ δ’ ἀσθενεῖσ, εἷσ δὲ ἡμῶν ᾖ φρονιμώτεροσ περὶ ταῦτα, ἰατρὸσ ὤν, ᾖ δέ, οἱο͂ν εἰκόσ, τῶν μὲν ἰσχυρότεροσ, τῶν δὲ ἀσθενέστεροσ, ἄλλο τι ἢ οὗτοσ, φρονιμώτεροσ ἡμῶν ὤν, βελτίων καὶ κρείττων ἔσται εἰσ ταῦτα; πάνυ γε. ἦ οὖν τούτων τῶν σιτίων πλέον ἡμῶν ἑκτέον αὐτῷ, ὅτι βελτίων ἐστίν, ἢ τῷ μὲν ἄρχειν πάντα ἐκεῖνον δεῖ νέμειν, ἐν τῷ δὲ ἀναλίσκειν τε αὐτὰ καὶ καταχρῆσθαι εἰσ τὸ ἑαυτοῦ σῶμα οὐ πλεονεκτητέον, εἰ μὴ μέλλει ζημιοῦσθαι, ἀλλὰ τῶν μὲν πλέον, τῶν δ’ ἔλαττον ἑκτέον·

ἐὰν δὲ τύχῃ πάντων ἀσθενέστατοσ ὤν, πάντων ἐλάχιστον τῷ βελτίστῳ, ὦ Καλλίκλεισ; οὐχ οὕτωσ, ὠγαθέ; περὶ σιτία, λέγεισ, καὶ ποτὰ καὶ ἰατροὺσ καὶ φλυαρίασ· ἐγὼ δὲ οὐ ταῦτα λέγω.

πότερον οὐ τὸν φρονιμώτερον βελτίω λέγεισ; φάθι ἢ μή. ἔγωγε. ἀλλ’ οὐ τὸν βελτίω πλέον δεῖν ἔχειν; οὐ σιτίων γε οὐδὲ ποτῶν. μανθάνω, ἀλλ’ ἴσωσ ἱματίων, καὶ δεῖ τὸν ὑφαντικώτατον μέγιστον ἱμάτιον ἔχειν καὶ πλεῖστα καὶ κάλλιστα ἀμπεχόμενον περιιέναι; ποίων ἱματίων; ἀλλ’ εἰσ ὑποδήματα δῆλον ὅτι δεῖ πλεονεκτεῖν τὸν φρονιμώτατον εἰσ ταῦτα καὶ βέλτιστον. τὸν σκυτοτόμον ἴσωσ μέγιστα δεῖ ὑποδήματα καὶ πλεῖστα ὑποδεδεμένον περιπατεῖν.

ποῖα ὑποδήματα; φλυαρεῖσ ἔχων. ἀλλ’ εἰ μὴ τὰ τοιαῦτα λέγεισ, ἴσωσ τὰ τοιάδε· οἱο͂ν γεωργικὸν ἄνδρα περὶ γῆν φρόνιμόν τε καὶ καλὸν καὶ ἀγαθόν, τοῦτον δὴ ἴσωσ δεῖ πλεονεκτεῖν τῶν σπερμάτων καὶ ὡσ πλείστῳ σπέρματι χρῆσθαι εἰσ τὴν αὑτοῦ γῆν. ὡσ ἀεὶ ταὐτὰ λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ. οὐ μόνον γε, ὦ Καλλίκλεισ, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν αὐτῶν. νὴ τοὺσ θεούσ, ἀτεχνῶσ γε ἀεὶ σκυτέασ τε καὶ κναφέασ καὶ μαγείρουσ λέγων καὶ ἰατροὺσ οὐδὲν παύῃ, ὡσ περὶ τούτων ἡμῖν ὄντα τὸν λόγον.

οὐκοῦν σὺ ἐρεῖσ περὶ τίνων ὁ κρείττων τε καὶ φρονιμώτεροσ πλέον ἔχων δικαίωσ πλεονεκτεῖ; ἢ οὔτε ἐμοῦ ὑποβάλλοντοσ ἀνέξῃ οὔτ’ αὐτὸσ ἐρεῖσ; ἀλλ’ ἔγωγε καὶ πάλαι λέγω. πρῶτον μὲν τοὺσ κρείττουσ οἵ εἰσιν οὐ σκυτοτόμουσ λέγω οὐδὲ μαγείρουσ, ἀλλ’ οἳ ἂν εἰσ τὰ τῆσ πόλεωσ πράγματα φρόνιμοι ὦσιν, ὅντινα ἂν τρόπον εὖ οἰκοῖτο, καὶ μὴ μόνον φρόνιμοι, ἀλλὰ καὶ ἀνδρεῖοι, ἱκανοὶ ὄντεσ ἃ ἂν νοήσωσιν ἐπιτελεῖν, καὶ μὴ ἀποκάμνωσι διὰ μαλακίαν τῆσ ψυχῆσ. ὁρᾷσ, ὦ βέλτιστε Καλλίκλεισ, ὡσ οὐ ταὐτὰ σύ τ’ ἐμοῦ κατηγορεῖσ καὶ ἐγὼ σοῦ; σὺ μὲν γὰρ ἐμὲ φῂσ ἀεὶ ταὐτὰ λέγειν, καὶ μέμφῃ μοι·

ἐγὼ δὲ σοῦ τοὐναντίον, ὅτι οὐδέποτε ταὐτὰ λέγεισ περὶ τῶν αὐτῶν, ἀλλὰ τοτὲ μὲν τοὺσ βελτίουσ τε καὶ κρείττουσ τοὺσ ἰσχυροτέρουσ ὡρίζου, αὖθισ δὲ τοὺσ φρονιμωτέρουσ, νῦν δ’ αὖ ἕτερόν τι ἥκεισ ἔχων· ἀνδρειότεροί τινεσ ὑπὸ σοῦ λέγονται οἱ κρείττουσ καὶ οἱ βελτίουσ.

ἀλλ’, ὠγαθέ, εἰπὼν ἀπαλλάγηθι τίνασ ποτὲ λέγεισ τοὺσ βελτίουσ τε καὶ κρείττουσ καὶ εἰσ ὅτι. ἀλλ’ εἴρηκά γε ἔγωγε τοὺσ φρονίμουσ εἰσ τὰ τῆσ πόλεωσ πράγματα καὶ ἀνδρείουσ. τούτουσ γὰρ προσήκει τῶν πόλεων ἄρχειν, καὶ τὸ δίκαιον τοῦτ’ ἐστίν, πλέον ἔχειν τούτουσ τῶν ἄλλων, τοὺσ ἄρχοντασ τῶν ἀρχομένων. τί δέ;

αὑτῶν, ὦ ἑταῖρε, τί; ἦ τι ἄρχοντασ ἢ ἀρχομένουσ; πῶσ λέγεισ; ἕνα ἕκαστον λέγω αὐτὸν ἑαυτοῦ ἄρχοντα· ἢ τοῦτο μὲν οὐδὲν δεῖ, αὐτὸν ἑαυτοῦ ἄρχειν, τῶν δὲ ἄλλων; πῶσ ἑαυτοῦ ἄρχοντα λέγεισ; οὐδὲν ποικίλον ἀλλ’ ὥσπερ οἱ πολλοί, σώφρονα ὄντα καὶ ἐγκρατῆ αὐτὸν ἑαυτοῦ, τῶν ἡδονῶν καὶ ἐπιθυμιῶν ἄρχοντα τῶν ἐν ἑαυτῷ. ὡσ ἡδὺσ εἶ· τοὺσ ἠλιθίουσ λέγεισ τοὺσ σώφρονασ.

πῶσ γὰρ οὔ; οὐδεὶσ ὅστισ οὐκ ἂν γνοίη ὅτι οὐ τοῦτο λέγω. πάνυ γε σφόδρα, ὦ Σώκρατεσ. ἐπεὶ πῶσ ἂν εὐδαίμων γένοιτο ἄνθρωποσ δουλεύων ὁτῳοῦν; ἀλλὰ τοῦτ’ ἐστὶν τὸ κατὰ φύσιν καλὸν καὶ δίκαιον, ὃ ἐγώ σοι νῦν παρρησιαζόμενοσ λέγω, ὅτι δεῖ τὸν ὀρθῶσ βιωσόμενον τὰσ μὲν ἐπιθυμίασ τὰσ ἑαυτοῦ ἐᾶν ὡσ μεγίστασ εἶναι καὶ μὴ κολάζειν, ταύταισ δὲ ὡσ μεγίσταισ οὔσαισ ἱκανὸν εἶναι ὑπηρετεῖν δι’ ἀνδρείαν καὶ φρόνησιν, καὶ ἀποπιμπλάναι ὧν ἂν ἀεὶ ἡ ἐπιθυμία γίγνηται. ἀλλὰ τοῦτ’ οἶμαι τοῖσ πολλοῖσ οὐ δυνατόν·

ὅθεν ψέγουσιν τοὺσ τοιούτουσ δι’ αἰσχύνην, ἀποκρυπτόμενοι τὴν αὑτῶν ἀδυναμίαν, καὶ αἰσχρὸν δή φασιν εἶναι τὴν ἀκολασίαν, ὅπερ ἐν τοῖσ πρόσθεν ἐγὼ ἔλεγον, δουλούμενοι τοὺσ βελτίουσ τὴν φύσιν ἀνθρώπουσ, καὶ αὐτοὶ οὐ δυνάμενοι ἐκπορίζεσθαι ταῖσ ἡδοναῖσ πλήρωσιν ἐπαινοῦσιν τὴν σωφροσύνην καὶ τὴν δικαιοσύνην διὰ τὴν αὑτῶν ἀνανδρίαν. ἐπεὶ ὅσοισ ἐξ ἀρχῆσ ὑπῆρξεν ἢ βασιλέων ὑέσιν εἶναι ἢ αὐτοὺσ τῇ φύσει ἱκανοὺσ ἐκπορίσασθαι ἀρχήν τινα ἢ τυραννίδα ἢ δυναστείαν, <τί ἂν> τῇ ἀληθείᾳ αἴσχιον καὶ κάκιον εἰή σωφροσύνησ καὶ δικαιοσύνησ τούτοισ τοῖσ ἀνθρώποισ, οἷσ ἐξὸν ἀπολαύειν τῶν ἀγαθῶν καὶ μηδενὸσ ἐμποδὼν ὄντοσ, αὐτοὶ ἑαυτοῖσ δεσπότην ἐπαγάγοιντο τὸν τῶν πολλῶν ἀνθρώπων νόμον τε καὶ λόγον καὶ ψόγον;

ἢ πῶσ οὐκ ἂν ἄθλιοι γεγονότεσ εἰε͂ν ὑπὸ τοῦ καλοῦ τοῦ τῆσ δικαιοσύνησ καὶ τῆσ σωφροσύνησ, μηδὲν πλέον νέμοντεσ τοῖσ φίλοισ τοῖσ αὑτῶν ἢ τοῖσ ἐχθροῖσ, καὶ ταῦτα ἄρχοντεσ ἐν τῇ ἑαυτῶν πόλει; ἀλλὰ τῇ ἀληθείᾳ, ὦ Σώκρατεσ, ἣν φῂσ σὺ διώκειν, ὧδ’ ἔχει·

τρυφὴ καὶ ἀκολασία καὶ ἐλευθερία, ἐὰν ἐπικουρίαν ἔχῃ, τοῦτ’ ἐστὶν ἀρετή τε καὶ εὐδαιμονία, τὰ δὲ ἄλλα ταῦτ’ ἐστὶν τὰ καλλωπίσματα, τὰ παρὰ φύσιν συνθήματα ἀνθρώπων, φλυαρία καὶ οὐδενὸσ ἄξια. οὐκ ἀγεννῶσ γε, ὦ Καλλίκλεισ, ἐπεξέρχῃ τῷ λόγῳ παρρησιαζόμενοσ·

σαφῶσ γὰρ σὺ νῦν λέγεισ ἃ οἱ ἄλλοι διανοοῦνται μέν, λέγειν δὲ οὐκ ἐθέλουσιν. δέομαι οὖν ἐγώ σου μηδενὶ τρόπῳ ἀνεῖναι, ἵνα τῷ ὄντι κατάδηλον γένηται πῶσ βιωτέον. καί μοι λέγε· τὰσ μὲν ἐπιθυμίασ φῂσ οὐ κολαστέον, εἰ μέλλει τισ οἱο͂ν δεῖ εἶναι, ἐῶντα δὲ αὐτὰσ ὡσ μεγίστασ πλήρωσιν αὐταῖσ ἁμόθεν γέ ποθεν ἑτοιμάζειν, καὶ τοῦτο εἶναι τὴν ἀρετήν; φημὶ ταῦτα ἐγώ.

οὐκ ἄρα ὀρθῶσ λέγονται οἱ μηδενὸσ δεόμενοι εὐδαίμονεσ εἶναι. οἱ λίθοι γὰρ ἂν οὕτω γε καὶ οἱ νεκροὶ εὐδαιμονέστατοι εἰε͂ν. ἀλλὰ μὲν δὴ καὶ ὥσ γε σὺ λέγεισ δεινὸσ ὁ βίοσ. οὐ γάρ τοι θαυμάζοιμ’ ἂν εἰ Εὐριπίδησ ἀληθῆ ἐν τοῖσδε λέγει, λέγων ‐ τίσ δ’ οἶδεν, εἰ τὸ ζῆν μέν ἐστι κατθανεῖν,τὸ κατθανεῖν δὲ ζῆν; . . . καὶ ἡμεῖσ τῷ ὄντι ἴσωσ τέθναμεν·

ἤδη γάρ του ἔγωγε καὶ ἤκουσα τῶν σοφῶν ὡσ νῦν ἡμεῖσ τέθναμεν καὶ τὸ μὲν σῶμά ἐστιν ἡμῖν σῆμα, τῆσ δὲ ψυχῆσ τοῦτο ἐν ᾧ ἐπιθυμίαι εἰσὶ τυγχάνει ὂν οἱο͂ν ἀναπείθεσθαι καὶ μεταπίπτειν ἄνω κάτω, καὶ τοῦτο ἄρα τισ μυθολογῶν κομψὸσ ἀνήρ, ἴσωσ Σικελόσ τισ ἢ Ἰταλικόσ, παράγων τῷ ὀνόματι διὰ τὸ πιθανόν τε καὶ πειστικὸν ὠνόμασε πίθον, τοὺσ δὲ ἀνοήτουσ ἀμυήτουσ, τῶν δ’ ἀνοήτων τοῦτο τῆσ ψυχῆσ οὗ αἱ ἐπιθυμίαι εἰσί, τὸ ἀκόλαστον αὐτοῦ καὶ οὐ στεγανόν, ὡσ τετρημένοσ εἰή πίθοσ, διὰ τὴν ἀπληστίαν ἀπεικάσασ. τοὐναντίον δὴ οὗτοσ σοί, ὦ Καλλίκλεισ, ἐνδείκνυται ὡσ τῶν ἐν Αἵδου ‐ τὸ ἀιδὲσ δὴ λέγων ‐ οὗτοι ἀθλιώτατοι ἂν εἰε͂ν, οἱ ἀμύητοι, καὶ φοροῖεν εἰσ τὸν τετρημένον πίθον ὕδωρ ἑτέρῳ τοιούτῳ τετρημένῳ κοσκίνῳ.

τὸ δὲ κόσκινον ἄρα λέγει, ὡσ ἔφη ὁ πρὸσ ἐμὲ λέγων, τὴν ψυχὴν εἶναι· τὴν δὲ ψυχὴν κοσκίνῳ ἀπῄκασεν τὴν τῶν ἀνοήτων ὡσ τετρημένην, ἅτε οὐ δυναμένην στέγειν δι’ ἀπιστίαν τε καὶ λήθην.

ταῦτ’ ἐπιεικῶσ μέν ἐστιν ὑπό τι ἄτοπα, δηλοῖ μὴν ὃ ἐγὼ βούλομαί σοι ἐνδειξάμενοσ, ἐάν πωσ οἱο͂́σ τε ὦ, πεῖσαι μεταθέσθαι, ἀντὶ τοῦ ἀπλήστωσ καὶ ἀκολάστωσ ἔχοντοσ βίου τὸν κοσμίωσ καὶ τοῖσ ἀεὶ παροῦσιν ἱκανῶσ καὶ ἐξαρκούντωσ ἔχοντα βίον ἑλέσθαι. ἀλλὰ πότερον πείθω τί σε καὶ μετατίθεσθαι εὐδαιμονεστέρουσ εἶναι τοὺσ κοσμίουσ τῶν ἀκολάστων, ἢ οὐδ’ ἂν ἄλλα πολλὰ τοιαῦτα μυθολογῶ, οὐδέν τι μᾶλλον μεταθήσῃ; τοῦτ’ ἀληθέστερον εἴρηκασ, ὦ Σώκρατεσ.

φέρε δή, ἄλλην σοι εἰκόνα λέγω ἐκ τοῦ αὐτοῦ γυμνασίου τῇ νῦν. σκόπει γὰρ εἰ τοιόνδε λέγεισ περὶ τοῦ βίου ἑκατέρου, τοῦ τε σώφρονοσ καὶ τοῦ ἀκολάστου, οἱο͂ν εἰ δυοῖν ἀνδροῖν ἑκατέρῳ πίθοι πολλοὶ εἰε͂ν καὶ τῷ μὲν ἑτέρῳ ὑγιεῖσ καὶ πλήρεισ, ὁ μὲν οἴνου, ὁ δὲ μέλιτοσ, ὁ δὲ γάλακτοσ, καὶ ἄλλοι πολλοὶ πολλῶν, νάματα δὲ σπάνια καὶ χαλεπὰ ἑκάστου τούτων εἰή καὶ μετὰ πολλῶν πόνων καὶ χαλεπῶν ἐκποριζόμενα· ὁ μὲν οὖν ἕτεροσ πληρωσάμενοσ μήτ’ ἐποχετεύοι μήτε τι φροντίζοι, ἀλλ’ ἕνεκα τούτων ἡσυχίαν ἔχοι·

τῷ δ’ ἑτέρῳ τὰ μὲν νάματα, ὥσπερ καὶ ἐκείνῳ, δυνατὰ μὲν πορίζεσθαι, χαλεπὰ δέ, τὰ δ’ ἀγγεῖα τετρημένα καὶ σαθρά, ἀναγκάζοιτο δ’ ἀεὶ καὶ νύκτα καὶ ἡμέραν πιμπλάναι αὐτά, ἢ τὰσ ἐσχάτασ λυποῖτο λύπασ· ἆρα τοιούτου ἑκατέρου ὄντοσ τοῦ βίου, λέγεισ τὸν τοῦ ἀκολάστου εὐδαιμονέστερον εἶναι ἢ τὸν τοῦ κοσμίου;

πείθω τί σε ταῦτα λέγων συγχωρῆσαι τὸν κόσμιον βίον τοῦ ἀκολάστου ἀμείνω εἶναι, ἢ οὐ πείθω; οὐ πείθεισ, ὦ Σώκρατεσ. τῷ μὲν γὰρ πληρωσαμένῳ ἐκείνῳ οὐκέτ’ ἔστιν ἡδονὴ οὐδεμία, ἀλλὰ τοῦτ’ ἔστιν, ὃ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον, τὸ ὥσπερ λίθον ζῆν, ἐπειδὰν πληρώσῃ, μήτε χαίροντα ἔτι μήτε λυπούμενον. ἀλλ’ ἐν τούτῳ ἐστὶν τὸ ἡδέωσ ζῆν, ἐν τῷ ὡσ πλεῖστον ἐπιρρεῖν.

οὐκοῦν ἀνάγκη γ’, ἂν πολὺ ἐπιρρέῃ, πολὺ καὶ τὸ ἀπιὸν εἶναι, καὶ μεγάλ’ ἄττα τὰ τρήματα εἶναι ταῖσ ἐκροαῖσ; πάνυ μὲν οὖν. χαραδριοῦ τινα αὖ σὺ βίον λέγεισ, ἀλλ’ οὐ νεκροῦ οὐδὲ λίθου. καί μοι λέγε· τὸ τοιόνδε λέγεισ οἱο͂ν πεινῆν καὶ πεινῶντα ἐσθίειν; ἔγωγε. καὶ διψῆν γε καὶ διψῶντα πίνειν;

λέγω, καὶ τὰσ ἄλλασ ἐπιθυμίασ ἁπάσασ ἔχοντα καὶ δυνάμενον πληροῦντα χαίροντα εὐδαιμόνωσ ζῆν. εὖγε, ὦ βέλτιστε· διατέλει γὰρ ὥσπερ ἤρξω, καὶ ὅπωσ μὴ ἀπαισχυνῇ. δεῖ δέ, ὡσ ἐοίκε, μηδ’ ἐμὲ ἀπαισχυνθῆναι. καὶ πρῶτον μὲν εἰπὲ εἰ καὶ ψωρῶντα καὶ κνησιῶντα, ἀφθόνωσ ἔχοντα τοῦ κνῆσθαι, κνώμενον διατελοῦντα τὸν βίον εὐδαιμόνωσ ἔστι ζῆν. ὡσ ἄτοποσ εἶ, ὦ Σώκρατεσ, καὶ ἀτεχνῶσ δημηγόροσ.

τοιγάρτοι, ὦ Καλλίκλεισ, Πῶλον μὲν καὶ Γοργίαν καὶ ἐξέπληξα καὶ αἰσχύνεσθαι ἐποίησα, σὺ δὲ οὐ μὴ ἐκπλαγῇσ οὐδὲ μὴ αἰσχυνθῇσ· ἀνδρεῖοσ γὰρ εἶ. ἀλλ’ ἀποκρίνου μόνον. φημὶ τοίνυν καὶ τὸν κνώμενον ἡδέωσ ἂν βιῶναι. οὐκοῦν εἴπερ ἡδέωσ, καὶ εὐδαιμόνωσ; πάνυ γε. πότερον εἰ τὴν κεφαλὴν μόνον κνησιῷ ‐ ἢ ἔτι τί σε ἐρωτῶ;

ὁρ́α, ὦ Καλλίκλεισ, τί ἀποκρινῇ, ἐάν τίσ σε τὰ ἐχόμενα τούτοισ ἐφεξῆσ ἅπαντα ἐρωτᾷ. καὶ τούτων τοιούτων ὄντων κεφάλαιον, ὁ τῶν κιναίδων βίοσ, οὗτοσ οὐ δεινὸσ καὶ αἰσχρὸσ καὶ ἄθλιοσ; ἢ τούτουσ τολμήσεισ λέγειν εὐδαίμονασ εἶναι, ἐὰν ἀφθόνωσ ἔχωσιν ὧν δέονται; οὐκ αἰσχύνῃ εἰσ τοιαῦτα ἄγων, ὦ Σώκρατεσ, τοὺσ λόγουσ; ἦ γὰρ ἐγὼ ἄγω ἐνταῦθα, ὦ γενναῖε, ἢ ἐκεῖνοσ ὃσ ἂν φῇ ἀνέδην οὕτω τοὺσ χαίροντασ, ὅπωσ ἂν χαίρωσιν, εὐδαίμονασ εἶναι, καὶ μὴ διορίζηται τῶν ἡδονῶν ὁποῖαι ἀγαθαὶ καὶ κακαί; ἀλλ’ ἔτι καὶ νῦν λέγε πότερον φῂσ εἶναι τὸ αὐτὸ ἡδὺ καὶ ἀγαθόν, ἢ εἶναί τι τῶν ἡδέων ὃ οὐκ ἔστιν ἀγαθόν;

ἵνα δή μοι μὴ ἀνομολογούμενοσ ᾖ ὁ λόγοσ, ἐὰν ἕτερον φήσω εἶναι, τὸ αὐτό φημι εἶναι. διαφθείρεισ, ὦ Καλλίκλεισ, τοὺσ πρώτουσ λόγουσ, καὶ οὐκ ἂν ἔτι μετ’ ἐμοῦ ἱκανῶσ τὰ ὄντα ἐξετάζοισ, εἴπερ παρὰ τὰ δοκοῦντα σαυτῷ ἐρεῖσ. καὶ γὰρ σύ, ὦ Σώκρατεσ.

οὐ τοίνυν ὀρθῶσ ποιῶ οὔτ’ ἐγώ, εἴπερ ποιῶ τοῦτο, οὔτε σύ. ἀλλ’, ὦ μακάριε, ἄθρει μὴ οὐ τοῦτο ᾖ τὸ ἀγαθόν, τὸ πάντωσ χαίρειν· ταῦτά τε γὰρ τὰ νυνδὴ αἰνιχθέντα πολλὰ καὶ αἰσχρὰ φαίνεται συμβαίνοντα, εἰ τοῦτο οὕτωσ ἔχει, καὶ ἄλλα πολλά. ὡσ σύ γε οἰεί, ὦ Σώκρατεσ. σὺ δὲ τῷ ὄντι, ὦ Καλλίκλεισ, ταῦτα ἰσχυρίζῃ; ἔγωγε. ἐπιχειρῶμεν ἄρα τῷ λόγῳ ὡσ σοῦ σπουδάζοντοσ;

πάνυ γε σφόδρα. ἴθι δή μοι, ἐπειδὴ οὕτω δοκεῖ, διελοῦ τάδε· ἐπιστήμην που καλεῖσ τι; ἔγωγε. οὐ καὶ ἀνδρείαν νυνδὴ ἔλεγέσ τινα εἶναι μετὰ ἐπιστήμησ; ἔλεγον γάρ. ἄλλο τι οὖν ὡσ ἕτερον τὴν ἀνδρείαν τῆσ ἐπιστήμησ δύο ταῦτα ἔλεγεσ; σφόδρα γε. τί δέ; ἡδονὴν καὶ ἐπιστήμην ταὐτὸν ἢ ἕτερον; ἕτερον δήπου, ὦ σοφώτατε σύ.

ἦ καὶ ἀνδρείαν ἑτέραν ἡδονῆσ; πῶσ γὰρ οὔ; φέρε δὴ ὅπωσ μεμνησόμεθα ταῦτα, ὅτι Καλλικλῆσ ἔφη Ἀχαρνεὺσ ἡδὺ μὲν καὶ ἀγαθὸν ταὐτὸν εἶναι, ἐπιστήμην δὲ καὶ ἀνδρείαν καὶ ἀλλήλων καὶ τοῦ ἀγαθοῦ ἕτερον. Σωκράτησ δέ γε ἡμῖν ὁ Ἀλωπεκῆθεν οὐχ ὁμολογεῖ ταῦτα. ἢ ὁμολογεῖ; οὐχ ὁμολογεῖ·

οἶμαι δέ γε οὐδὲ Καλλικλῆσ, ὅταν αὐτὸσ αὑτὸν θεάσηται ὀρθῶσ. εἰπὲ γάρ μοι, τοὺσ εὖ πράττοντασ τοῖσ κακῶσ πράττουσιν οὐ τοὐναντίον ἡγῇ πάθοσ πεπονθέναι; ἔγωγε. ἆρ’ οὖν, εἴπερ ἐναντία ἐστὶν ταῦτα ἀλλήλοισ, ἀνάγκη περὶ αὐτῶν ἔχειν ὥσπερ περὶ ὑγιείασ ἔχει καὶ νόσου; οὐ γὰρ ἅμα δήπου ὑγιαίνει τε καὶ νοσεῖ ὁ ἄνθρωποσ, οὐδὲ ἅμα ἀπαλλάττεται ὑγιείασ τε καὶ νόσου. πῶσ λέγεισ; οἱο͂ν περὶ ὅτου βούλει τοῦ σώματοσ ἀπολαβὼν σκόπει. νοσεῖ που ἄνθρωποσ ὀφθαλμούσ, ᾧ ὄνομα ὀφθαλμία;

πῶσ γὰρ οὔ; οὐ δήπου καὶ ὑγιαίνει γε ἅμα τοὺσ αὐτούσ; οὐδ’ ὁπωστιοῦν. τί δὲ ὅταν τῆσ ὀφθαλμίασ ἀπαλλάττηται; ἆρα τότε καὶ τῆσ ὑγιείασ ἀπαλλάττεται τῶν ὀφθαλμῶν καὶ τελευτῶν ἅμα ἀμφοτέρων ἀπήλλακται; ἥκιστά γε. θαυμάσιον γὰρ οἶμαι καὶ ἄλογον γίγνεται· ἦ γάρ;

πάντωσ δήπου. σφόδρα γε. ἀλλ’ ἐν μέρει οἶμαι ἑκάτερον καὶ λαμβάνει καὶ ἀπολλύει; φημί. οὐκοῦν καὶ ἰσχὺν καὶ ἀσθένειαν ὡσαύτωσ; ναί. καὶ τάχοσ καὶ βραδυτῆτα; πάνυ γε. ἦ καὶ τἀγαθὰ καὶ τὴν εὐδαιμονίαν καὶ τἀναντία τούτων, κακά τε καὶ ἀθλιότητα, ἐν μέρει λαμβάνει καὶ ἐν μέρει ἀπαλλάττεται ἑκατέρου; ἐὰν εὑρ́ωμεν ἄρα ἄττα ὧν ἅμα τε ἀπαλλάττεται ἄνθρωποσ καὶ ἅμα ἔχει, δῆλον ὅτι ταῦτά γε οὐκ ἂν εἰή τό τε ἀγαθὸν καὶ τὸ κακόν.

ὁμολογοῦμεν ταῦτα; καὶ εὖ μάλα σκεψάμενοσ ἀποκρίνου. ἀλλ’ ὑπερφυῶσ ὡσ ὁμολογῶ. ἴθι δὴ ἐπὶ τὰ ἔμπροσθεν ὡμολογημένα. τὸ πεινῆν ἔλεγεσ πότερον ἡδὺ ἢ ἀνιαρὸν εἶναι; αὐτὸ λέγω τὸ πεινῆν. ἀνιαρὸν ἔγωγε· τὸ μέντοι πεινῶντα ἐσθίειν ἡδὺ λέγω. μανθάνω·

ἀλλ’ οὖν τό γε πεινῆν αὐτὸ ἀνιαρόν. ἢ οὐχί; φημί. οὐκοῦν καὶ τὸ διψῆν; σφόδρα γε. πότερον οὖν ἔτι πλείω ἐρωτῶ, ἢ ὁμολογεῖσ ἅπασαν ἔνδειαν καὶ ἐπιθυμίαν ἀνιαρὸν εἶναι; ὁμολογῶ, ἀλλὰ μὴ ἐρώτα. εἰε͂ν· διψῶντα δὲ δὴ πίνειν ἄλλο τι ἢ ἡδὺ φῂσ εἶναι; ἔγωγε. οὐκοῦν τούτου οὗ λέγεισ τὸ μὲν διψῶντα λυπούμενον δήπου ἐστίν; ναί.

τὸ δὲ πίνειν πλήρωσίσ τε τῆσ ἐνδείασ καὶ ἡδονή; ναί. οὐκοῦν κατὰ τὸ πίνειν χαίρειν λέγεισ; μάλιστα. διψῶντά γε. φημί. λυπούμενον; ναί. αἰσθάνῃ οὖν τὸ συμβαῖνον, ὅτι λυπούμενον χαίρειν λέγεισ ἅμα, ὅταν διψῶντα πίνειν λέγῃσ; ἢ οὐχ ἅμα τοῦτο γίγνεται κατὰ τὸν αὐτὸν τόπον καὶ χρόνον εἴτε ψυχῆσ εἴτε σώματοσ βούλει; οὐδὲν γὰρ οἶμαι διαφέρει. ἔστι ταῦτα ἢ οὔ; ἔστιν. ἀλλὰ μὴν εὖ γε πράττοντα κακῶσ πράττειν ἅμα ἀδύνατον φῂσ εἶναι. φημὶ γάρ.

ἀνιώμενον δέ γε χαίρειν δυνατὸν ὡμολόγηκασ. φαίνεται. οὐκ ἄρα τὸ χαίρειν ἐστὶν εὖ πράττειν οὐδὲ τὸ ἀνιᾶσθαι κακῶσ, ὥστε ἕτερον γίγνεται τὸ ἡδὺ τοῦ ἀγαθοῦ. οὐκ οἶδ’ ἅττα σοφίζῃ, ὦ Σώκρατεσ. οἶσθα, ἀλλὰ ἀκκίζῃ, ὦ Καλλίκλεισ· καὶ πρόιθί γε ἔτι εἰσ τὸ ἔμπροσθεν, ὅτι ἔχων ληρεῖσ ἵνα εἰδῇσ ὡσ σοφὸσ ὤν με νουθετεῖσ. οὐχ ἅμα διψῶν τε ἕκαστοσ ἡμῶν πέπαυται καὶ ἅμα ἡδόμενοσ διὰ τοῦ πίνειν; οὐκ οἶδα ὅτι λέγεισ.

μηδαμῶσ, ὦ Καλλίκλεισ, ἀλλ’ ἀποκρίνου καὶ ἡμῶν ἕνεκα, ἵνα περανθῶσιν οἱ λόγοι. ἀλλ’ ἀεὶ τοιοῦτόσ ἐστιν Σωκράτησ, ὦ Γοργία· σμικρὰ καὶ ὀλίγου ἄξια ἀνερωτᾷ καὶ ἐξελέγχει. ἀλλὰ τί σοὶ διαφέρει; πάντωσ οὐ σὴ αὕτη ἡ τιμή, ὦ Καλλίκλεισ· ἀλλ’ ὑπόσχεσ Σωκράτει ἐξελέγξαι ὅπωσ ἂν βούληται. Ἐρώτα δὴ σὺ τὰ σμικρά τε καὶ στενὰ ταῦτα, ἐπείπερ Γοργίᾳ δοκεῖ οὕτωσ.

εὐδαίμων εἶ, ὦ Καλλίκλεισ, ὅτι τὰ μεγάλα μεμύησαι πρὶν τὰ σμικρά· ἐγὼ δ’ οὐκ ᾤμην θεμιτὸν εἶναι. ὅθεν οὖν ἀπέλιπεσ ἀποκρίνου, εἰ οὐχ ἅμα παύεται διψῶν ἕκαστοσ ἡμῶν καὶ ἡδόμενοσ. φημί. οὐκοῦν καὶ πεινῶν καὶ τῶν ἄλλων ἐπιθυμιῶν καὶ ἡδονῶν ἅμα παύεται; ἔστι ταῦτα. οὐκοῦν καὶ τῶν λυπῶν καὶ τῶν ἡδονῶν ἅμα παύεται; ναί.

ἀλλὰ μὴν τῶν ἀγαθῶν γε καὶ κακῶν οὐχ ἅμα παύεται, ὡσ σὺ ὡμολόγεισ· νῦν δὲ οὐχ ὁμολογεῖσ; ἔγωγε· τί οὖν δή; ὅτι οὐ τὰ αὐτὰ γίγνεται, ὦ φίλε, τἀγαθὰ τοῖσ ἡδέσιν οὐδὲ τὰ κακὰ τοῖσ ἀνιαροῖσ. τῶν μὲν γὰρ ἅμα παύεται, τῶν δὲ οὔ, ὡσ ἑτέρων ὄντων· πῶσ οὖν ταὐτὰ ἂν εἰή τὰ ἡδέα τοῖσ ἀγαθοῖσ ἢ τὰ ἀνιαρὰ τοῖσ κακοῖσ; ἐὰν δὲ βούλῃ, καὶ τῇδε ἐπίσκεψαι οἶμαι γάρ σοι οὐδὲ ταύτῃ ὁμολογεῖσθαι· ἄθρει δέ τοὺσ ἀγαθοὺσ οὐχὶ ἀγαθῶν παρουσίᾳ ἀγαθοὺσ καλεῖσ, ὥσπερ τοὺσ καλοὺσ οἷσ ἂν κάλλοσ παρῇ;

ἔγωγε. τί δέ; ἀγαθοὺσ ἄνδρασ καλεῖσ ἄφρονασ καὶ δειλούσ; οὐ γὰρ ἄρτι γε, ἀλλὰ τοὺσ ἀνδρείουσ καὶ φρονίμουσ ἔλεγεσ· ἢ οὐ τούτουσ ἀγαθοὺσ καλεῖσ; πάνυ μὲν οὖν. τί δέ; παῖδα ἀνόητον χαίροντα ἤδη εἶδεσ; ἔγωγε. ἄνδρα δὲ οὔπω εἶδεσ ἀνόητον χαίροντα; οἶμαι ἔγωγε· ἀλλὰ τί τοῦτο; οὐδέν·

ἀλλ’ ἀποκρίνου. εἶδον. τί δέ; νοῦν ἔχοντα λυπούμενον καὶ χαίροντα; φημί. πότεροι δὲ μᾶλλον χαίρουσι καὶ λυποῦνται, οἱ φρόνιμοι ἢ οἱ ἄφρονεσ; οἶμαι ἔγωγε οὐ πολύ τι διαφέρειν. ἀλλ’ ἀρκεῖ καὶ τοῦτο. ἐν πολέμῳ δὲ ἤδη εἶδεσ ἄνδρα δειλόν; πῶσ γὰρ οὔ; τί οὖν; ἀπιόντων τῶν πολεμίων πότεροί σοι ἐδόκουν μᾶλλον χαίρειν, οἱ δειλοὶ ἢ οἱ ἀνδρεῖοι; ἀμφότεροι ἔμοιγε μᾶλλον· εἰ δὲ μή, παραπλησίωσ γε.

οὐδὲν διαφέρει. χαίρουσιν δ’ οὖν καὶ οἱ δειλοί; σφόδρα γε. καὶ οἱ ἄφρονεσ, ὡσ ἐοίκεν. ναί. προσιόντων δὲ οἱ δειλοὶ μόνον λυποῦνται ἢ καὶ οἱ ἀνδρεῖοι; ἀμφότεροι. ἆρα ὁμοίωσ; μᾶλλον ἴσωσ οἱ δειλοί. ἀπιόντων δ’ οὐ μᾶλλον χαίρουσιν; ἴσωσ. οὐκοῦν λυποῦνται μὲν καὶ χαίρουσιν καὶ οἱ ἄφρονεσ καὶ οἱ φρόνιμοι καὶ οἱ δειλοὶ καὶ οἱ ἀνδρεῖοι παραπλησίωσ, ὡσ σὺ φῄσ, μᾶλλον δὲ οἱ δειλοὶ τῶν ἀνδρείων; φημί.

ἀλλὰ μὴν οἵ γε φρόνιμοι καὶ οἱ ἀνδρεῖοι ἀγαθοί, οἱ δὲ δειλοὶ καὶ ἄφρονεσ κακοί; ναί. παραπλησίωσ ἄρα χαίρουσιν καὶ λυποῦνται οἱ ἀγαθοὶ καὶ οἱ κακοί; φημί. ἆρ’ οὖν παραπλησίωσ εἰσὶν ἀγαθοὶ καὶ κακοὶ οἱ ἀγαθοί τε καὶ οἱ κακοί; ἢ καὶ ἔτι μᾶλλον ἀγαθοὶ οἱ ἀγαθοὶ καὶ οἱ κακοί εἰσιν οἱ κακοί; ἀλλὰ μὰ Δί’ οὐκ οἶδ’ ὅτι λέγεισ.

οὐκ οἶσθ’ ὅτι τοὺσ ἀγαθοὺσ ἀγαθῶν φῂσ παρουσίᾳ εἶναι ἀγαθούσ, καὶ κακοὺσ δὲ κακῶν; τὰ δὲ ἀγαθὰ εἶναι τὰσ ἡδονάσ, κακὰ δὲ τὰσ ἀνίασ; ἔγωγε. οὐκοῦν τοῖσ χαίρουσιν πάρεστιν τἀγαθά, αἱ ἡδοναί, εἴπερ χαίρουσιν; πῶσ γὰρ οὔ; οὐκοῦν ἀγαθῶν παρόντων ἀγαθοί εἰσιν οἱ χαίροντεσ; ναί. τί δέ; τοῖσ ἀνιωμένοισ οὐ πάρεστιν τὰ κακά, αἱ λῦπαι; πάρεστιν. κακῶν δέ γε παρουσίᾳ φῂσ σὺ εἶναι κακοὺσ τοὺσ κακούσ·

ἢ οὐκέτι φῄσ; ἔγωγε. ἀγαθοὶ ἄρα οἳ ἂν χαίρωσι, κακοὶ δὲ οἳ ἂν ἀνιῶνται; πάνυ γε. οἳ μέν γε μᾶλλον μᾶλλον, οἳ δ’ ἧττον ἧττον, οἳ δὲ παραπλησίωσ παραπλησίωσ; ναί. οὐκοῦν φῂσ παραπλησίωσ χαίρειν καὶ λυπεῖσθαι τοὺσ φρονίμουσ καὶ τοὺσ ἄφρονασ καὶ τοὺσ δειλοὺσ καὶ τοὺσ ἀνδρείουσ, ἢ καὶ μᾶλλον ἔτι τοὺσ δειλούσ; ἔγωγε. συλλόγισαι δὴ κοινῇ μετ’ ἐμοῦ τί ἡμῖν συμβαίνει ἐκ τῶν ὡμολογημένων· καὶ δὶσ γάρ τοι καὶ τρίσ φασιν καλὸν εἶναι τὰ καλὰ λέγειν τε καὶ ἐπισκοπεῖσθαι. ἀγαθὸν μὲν εἶναι τὸν φρόνιμον καὶ ἀνδρεῖόν φαμεν.

ἦ γάρ; ναί. κακὸν δὲ τὸν ἄφρονα καὶ δειλόν; πάνυ γε. ἀγαθὸν δὲ αὖ τὸν χαίροντα; ναί. κακὸν δὲ τὸν ἀνιώμενον; ἀνάγκη. ἀνιᾶσθαι δὲ καὶ χαίρειν τὸν ἀγαθὸν καὶ κακὸν ὁμοίωσ, ἴσωσ δὲ καὶ μᾶλλον τὸν κακόν; ναί. οὐκοῦν ὁμοίωσ γίγνεται κακὸσ καὶ ἀγαθὸσ τῷ ἀγαθῷ ἢ καὶ μᾶλλον ἀγαθὸσ ὁ κακόσ; οὐ ταῦτα συμβαίνει καὶ τὰ πρότερα ἐκεῖνα, ἐάν τισ ταὐτὰ φῇ ἡδέα τε καὶ ἀγαθὰ εἶναι;

οὐ ταῦτα ἀνάγκη, ὦ Καλλίκλεισ; πάλαι τοί σου ἀκροῶμαι, ὦ Σώκρατεσ, καθομολογῶν, ἐνθυμούμενοσ ὅτι, κἂν παίζων τίσ σοι ἐνδῷ ὁτιοῦν, τούτου ἅσμενοσ ἔχῃ ὥσπερ τὰ μειράκια. ὡσ δὴ σὺ οἰεί ἐμὲ ἢ καὶ ἄλλον ὁντινοῦν ἀνθρώπων οὐχ ἡγεῖσθαι τὰσ μὲν βελτίουσ ἡδονάσ, τὰσ δὲ χείρουσ. ἰοῦ ἰοῦ, ὦ Καλλίκλεισ, ὡσ πανοῦργοσ εἶ καί μοι ὥσπερ παιδὶ χρῇ, τοτὲ μὲν τὰ αὐτὰ φάσκων οὕτωσ ἔχειν, τοτὲ δὲ ἑτέρωσ, ἐξαπατῶν με. καίτοι οὐκ ᾤμην γε κατ’ ἀρχὰσ ὑπὸ σοῦ ἑκόντοσ εἶναι ἐξαπατηθήσεσθαι, ὡσ ὄντοσ φίλου·

νῦν δὲ ἐψεύσθην, καὶ ὡσ ἐοίκεν ἀνάγκη μοι κατὰ τὸν παλαιὸν λόγον τὸ παρὸν εὖ ποιεῖν καὶ τοῦτο δέχεσθαι τὸ διδόμενον παρὰ σοῦ. ἔστιν δὲ δή, ὡσ ἐοίκεν, ὃ νῦν λέγεισ, ὅτι ἡδοναί τινέσ εἰσιν αἱ μὲν ἀγαθαί, αἱ δὲ κακαί· ἦ γάρ; ναί.

ἆρ’ οὖν ἀγαθαὶ μὲν αἱ ὠφέλιμοι, κακαὶ δὲ αἱ βλαβεραί; πάνυ γε. ὠφέλιμοι δέ γε αἱ ἀγαθόν τι ποιοῦσαι, κακαὶ δὲ αἱ κακόν τι; φημί. ἆρ’ οὖν τὰσ τοιάσδε λέγεισ, οἱο͂ν κατὰ τὸ σῶμα ἃσ νυνδὴ ἐλέγομεν ἐν τῷ ἐσθίειν καὶ πίνειν ἡδονάσ, ἦ ἄρα τούτων αἱ μὲν ὑγίειαν ποιοῦσαι ἐν τῷ σώματι, ἢ ἰσχὺν ἢ ἄλλην τινὰ ἀρετὴν τοῦ σώματοσ, αὗται μὲν ἀγαθαί, αἱ δὲ τἀναντία τούτων κακαί; πάνυ γε.

οὐκοῦν καὶ λῦπαι ὡσαύτωσ αἱ μὲν χρησταί εἰσιν, αἱ δὲ πονηραί; πῶσ γὰρ οὔ; οὐκοῦν τὰσ μὲν χρηστὰσ καὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ καὶ αἱρετέον ἐστὶν καὶ πρακτέον; πάνυ γε. τὰσ δὲ πονηρὰσ οὔ; δῆλον δή. ἕνεκα γάρ που τῶν ἀγαθῶν ἅπαντα ἡμῖν ἔδοξεν πρακτέον εἶναι, εἰ μνημονεύεισ, ἐμοί τε καὶ Πώλῳ. ἆρα καὶ σοὶ συνδοκεῖ οὕτω, τέλοσ εἶναι ἁπασῶν τῶν πράξεων τὸ ἀγαθόν, καὶ ἐκείνου ἕνεκα δεῖν πάντα τἆλλα πράττεσθαι ἀλλ’ οὐκ ἐκεῖνο τῶν ἄλλων; σύμψηφοσ ἡμῖν εἶ καὶ σὺ ἐκ τρίτων;

ἔγωγε. τῶν ἀγαθῶν ἄρα ἕνεκα δεῖ καὶ τἆλλα καὶ τὰ ἡδέα πράττειν, ἀλλ’ οὐ τἀγαθὰ τῶν ἡδέων. πάνυ γε. ἆρ’ οὖν παντὸσ ἀνδρόσ ἐστιν ἐκλέξασθαι ποῖα ἀγαθὰ τῶν ἡδέων ἐστὶν καὶ ὁποῖα κακά, ἢ τεχνικοῦ δεῖ εἰσ ἕκαστον; τεχνικοῦ. ἀναμνησθῶμεν δὴ ὧν αὖ ἐγὼ πρὸσ Πῶλον καὶ Γοργίαν ἐτύγχανον λέγων. ἔλεγον γὰρ αὖ, εἰ μνημονεύεισ, ὅτι εἰε͂ν παρασκευαὶ αἱ μὲν μέχρι ἡδονῆσ, αὐτὸ τοῦτο μόνον παρασκευάζουσαι, ἀγνοοῦσαι δὲ τὸ βέλτιον καὶ τὸ χεῖρον, αἱ δὲ γιγνώσκουσαι ὅτι τε ἀγαθὸν καὶ ὅτι κακόν· καὶ ἐτίθην τῶν μὲν περὶ τὰσ ἡδονὰσ τὴν μαγειρικὴν ἐμπειρίαν ἀλλὰ οὐ τέχνην, τῶν δὲ περὶ τὸ ἀγαθὸν τὴν ἰατρικὴν τέχνην.

καὶ πρὸσ Φιλίου, ὦ Καλλίκλεισ, μήτε αὐτὸσ οἰού δεῖν πρὸσ ἐμὲ παίζειν μηδ’ ὅτι ἂν τύχῃσ παρὰ τὰ δοκοῦντα ἀποκρίνου, μήτ’ αὖ τὰ παρ’ ἐμοῦ οὕτωσ ἀποδέχου ὡσ παίζοντοσ· ὁρᾷσ γὰρ ὅτι περὶ τούτου ἡμῖν εἰσιν οἱ λόγοι, οὗ τί ἂν μᾶλλον σπουδάσειέ τισ καὶ σμικρὸν νοῦν ἔχων ἄνθρωποσ, ἢ τοῦτο, ὅντινα χρὴ τρόπον ζῆν, πότερον ἐπὶ ὃν σὺ παρακαλεῖσ ἐμέ, τὰ τοῦ ἀνδρὸσ δὴ ταῦτα πράττοντα, λέγοντά τε ἐν τῷ δήμῳ καὶ ῥητορικὴν ἀσκοῦντα καὶ πολιτευόμενον τοῦτον τὸν τρόπον ὃν ὑμεῖσ νῦν πολιτεύεσθε, ἢ ἐπὶ τόνδε τὸν βίον τὸν ἐν φιλοσοφίᾳ, καὶ τί ποτ’ ἐστὶν οὗτοσ ἐκείνου διαφέρων.

ἴσωσ οὖν βέλτιστόν ἐστιν, ὡσ ἄρτι ἐγὼ ἐπεχείρησα, διαιρεῖσθαι, διελομένουσ δὲ καὶ ὁμολογήσαντασ ἀλλήλοισ, εἰ ἔστιν τούτω διττὼ τὼ βίω, σκέψασθαι τί τε διαφέρετον ἀλλήλοιν καὶ ὁπότερον βιωτέον αὐτοῖν. ἴσωσ οὖν οὔπω οἶσθα τί λέγω. οὐ δῆτα.

ἀλλ’ ἐγώ σοι σαφέστερον ἐρῶ. ἐπειδὴ ὡμολογήκαμεν ἐγώ τε καὶ σὺ εἶναι μέν τι ἀγαθόν, εἶναι δέ τι ἡδύ, ἕτερον δὲ τὸ ἡδὺ τοῦ ἀγαθοῦ, ἑκατέρου δὲ αὐτοῖν μελέτην τινὰ εἶναι καὶ παρασκευὴν τῆσ κτήσεωσ, τὴν μὲν τοῦ ἡδέοσ θήραν, τὴν δὲ τοῦ ἀγαθοῦ ‐ αὐτὸ δέ μοι τοῦτο πρῶτον ἢ σύμφαθι ἢ μή. σύμφῃσ; οὕτωσ φημί.

ἴθι δή, ἃ καὶ πρὸσ τούσδε ἐγὼ ἔλεγον, διομολόγησαί μοι, εἰ ἄρα σοι ἔδοξα τότε ἀληθῆ λέγειν. ἔλεγον δέ που ὅτι ἡ μὲν ὀψοποιικὴ οὔ μοι δοκεῖ τέχνη εἶναι ἀλλ’ ἐμπειρία, ἡ δ’ ἰατρική, λέγων ὅτι ἡ μὲν τούτου οὗ θεραπεύει καὶ τὴν φύσιν ἔσκεπται καὶ τὴν αἰτίαν ὧν πράττει, καὶ λόγον ἔχει τούτων ἑκάστου δοῦναι, ἡ ἰατρική· τοῦ εἰωθότοσ γίγνεσθαι, ᾧ δὴ καὶ πορίζεται τὰσ ἡδονάσ.

ταῦτ’ οὖν πρῶτον σκόπει εἰ δοκεῖ σοι ἱκανῶσ λέγεσθαι, καὶ εἶναί τινεσ καὶ περὶ ψυχὴν τοιαῦται ἄλλαι πραγματεῖαι, αἱ μὲν τεχνικαί, προμήθειάν τινα ἔχουσαι τοῦ βελτίστου περὶ τὴν ψυχήν, αἱ δὲ τούτου μὲν ὀλιγωροῦσαι, ἐσκεμμέναι δ’ αὖ, ὥσπερ ἐκεῖ, τὴν ἡδονὴν μόνον τῆσ ψυχῆσ, τίνα ἂν αὐτῇ τρόπον γίγνοιτο, ἥτισ δὲ ἢ βελτίων ἢ χείρων τῶν ἡδονῶν, οὔτε σκοπούμεναι οὔτε μέλον αὐταῖσ ἄλλο ἢ χαρίζεσθαι μόνον, εἴτε βέλτιον εἴτε χεῖρον. ἐμοὶ μὲν γάρ, ὦ Καλλίκλεισ, δοκοῦσίν τε εἶναι, καὶ ἔγωγέ φημι τὸ τοιοῦτον κολακείαν εἶναι καὶ περὶ σῶμα καὶ περὶ ψυχὴν καὶ περὶ ἄλλο ὅτου ἄν τισ τὴν ἡδονὴν θεραπεύῃ, ἀσκέπτωσ ἔχων τοῦ ἀμείνονόσ τε καὶ τοῦ χείρονοσ·

σὺ δὲ δὴ πότερον συγκατατίθεσαι ἡμῖν περὶ τούτων τὴν αὐτὴν δόξαν ἢ ἀντίφῃσ; οὐκ ἔγωγε, ἀλλὰ συγχωρῶ, ἵνα σοι καὶ περανθῇ ὁ λόγοσ καὶ Γοργίᾳ τῷδε χαρίσωμαι. πότερον δὲ περὶ μὲν μίαν ψυχὴν ἔστιν τοῦτο, περὶ δὲ δύο καὶ πολλὰσ οὐκ ἔστιν;

οὔκ, ἀλλὰ καὶ περὶ δύο καὶ περὶ πολλάσ. οὐκοῦν καὶ ἁθρόαισ ἅμα χαρίζεσθαι ἔστι, μηδὲν σκοπούμενον τὸ βέλτιστον; οἶμαι ἔγωγε. ἔχεισ οὖν εἰπεῖν αἵτινέσ εἰσιν αἱ ἐπιτηδεύσεισ αἱ τοῦτο ποιοῦσαι; μᾶλλον δέ, εἰ βούλει, ἐμοῦ ἐρωτῶντοσ, ἣ μὲν ἄν σοι δοκῇ τούτων εἶναι, φάθι, ἣ δ’ ἂν μή, μὴ φάθι. πρῶτον δὲ σκεψώμεθα τὴν αὐλητικήν.

οὐ δοκεῖ σοι τοιαύτη τισ εἶναι, ὦ Καλλίκλεισ, τὴν ἡδονὴν ἡμῶν μόνον διώκειν, ἄλλο δ’ οὐδὲν φροντίζειν; ἔμοιγε δοκεῖ. οὐκοῦν καὶ αἱ τοιαίδε ἅπασαι, οἱο͂ν ἡ κιθαριστικὴ ἡ ἐν τοῖσ ἀγῶσιν; ναί. τί δὲ ἡ τῶν χορῶν διδασκαλία καὶ ἡ τῶν διθυράμβων ποίησισ; οὐ τοιαύτη τίσ σοι καταφαίνεται; ἢ ἡγῇ τι φροντίζειν Κινησίαν τὸν Μέλητοσ, ὅπωσ ἐρεῖ τι τοιοῦτον ὅθεν ἂν οἱ ἀκούοντεσ βελτίουσ γίγνοιντο, ἢ ὅτι μέλλει χαριεῖσθαι τῷ ὄχλῳ τῶν θεατῶν; δῆλον δὴ τοῦτό γε, ὦ Σώκρατεσ, Κινησίου γε πέρι.

τί δὲ ὁ πατὴρ αὐτοῦ Μέλησ; ἦ πρὸσ τὸ βέλτιστον βλέπων ἐδόκει σοι κιθαρῳδεῖν; ἢ ἐκεῖνοσ μὲν οὐδὲ πρὸσ τὸ ἥδιστον; ἠνία γὰρ ᾄδων τοὺσ θεατάσ. ἀλλὰ δὴ σκόπει· οὐχὶ ἥ τε κιθαρῳδικὴ δοκεῖ σοι πᾶσα καὶ ἡ τῶν διθυράμβων ποίησισ ἡδονῆσ χάριν ηὑρῆσθαι; ἔμοιγε. τί δὲ δὴ ἡ σεμνὴ αὕτη καὶ θαυμαστή, ἡ τῆσ τραγῳδίασ ποίησισ, ἐφ’ ᾧ ἐσπούδακεν;

πότερόν ἐστιν αὐτῆσ τὸ ἐπιχείρημα καὶ ἡ σπουδή, ὡσ σοὶ δοκεῖ, χαρίζεσθαι τοῖσ θεαταῖσ μόνον, ἢ καὶ διαμάχεσθαι, ἐάν τι αὐτοῖσ ἡδὺ μὲν ᾖ καὶ κεχαρισμένον, πονηρὸν δέ, ὅπωσ τοῦτο μὲν μὴ ἐρεῖ, εἰ δέ τι τυγχάνει ἀηδὲσ καὶ ὠφέλιμον, τοῦτο δὲ καὶ λέξει καὶ ᾄσεται, ἐάντε χαίρωσιν ἐάντε μή; ποτέρωσ σοι δοκεῖ παρεσκευάσθαι ἡ τῶν τραγῳδιῶν ποίησισ; δῆλον δὴ τοῦτό γε, ὦ Σώκρατεσ, ὅτι πρὸσ τὴν ἡδονὴν μᾶλλον ὡρ́μηται καὶ τὸ χαρίζεσθαι τοῖσ θεαταῖσ. οὐκοῦν τὸ τοιοῦτον, ὦ Καλλίκλεισ, ἔφαμεν νυνδὴ κολακείαν εἶναι; πάνυ γε.

φέρε δή, εἴ τισ περιέλοι τῆσ ποιήσεωσ πάσησ τό τε μέλοσ καὶ τὸν ῥυθμὸν καὶ τὸ μέτρον, ἄλλο τι ἢ λόγοι γίγνονται τὸ λειπόμενον; ἀνάγκη. οὐκοῦν πρὸσ πολὺν ὄχλον καὶ δῆμον οὗτοι λέγονται οἱ λόγοι; φημί. δημηγορία ἄρα τίσ ἐστιν ἡ ποιητική. φαίνεται.

οὐκοῦν ῥητορικὴ δημηγορία ἂν εἰή· ἢ οὐ ῥητορεύειν δοκοῦσί σοι οἱ ποιηταὶ ἐν τοῖσ θεάτροισ; ἔμοιγε. νῦν ἄρα ἡμεῖσ ηὑρήκαμεν ῥητορικήν τινα πρὸσ δῆμον τοιοῦτον οἱο͂ν παίδων τε ὁμοῦ καὶ γυναικῶν καὶ ἀνδρῶν, καὶ δούλων καὶ ἐλευθέρων, ἣν οὐ πάνυ ἀγάμεθα· κολακικὴν γὰρ αὐτήν φαμεν εἶναι. πάνυ γε. εἰε͂ν· τί δὲ ἡ πρὸσ τὸν Ἀθηναίων δῆμον ῥητορικὴ καὶ τοὺσ ἄλλουσ τοὺσ ἐν ταῖσ πόλεσιν δήμουσ τοὺσ τῶν ἐλευθέρων ἀνδρῶν, τί ποτε ἡμῖν αὕτη ἐστίν; πότερόν σοι δοκοῦσιν πρὸσ τὸ βέλτιστον ἀεὶ λέγειν οἱ ῥήτορεσ, τούτου στοχαζόμενοι, ὅπωσ οἱ πολῖται ὡσ βέλτιστοι ἔσονται διὰ τοὺσ αὑτῶν λόγουσ, ἢ καὶ οὗτοι πρὸσ τὸ χαρίζεσθαι τοῖσ πολίταισ ὡρμημένοι, καὶ ἕνεκα τοῦ ἰδίου τοῦ αὑτῶν ὀλιγωροῦντεσ τοῦ κοινοῦ, ὥσπερ παισὶ προσομιλοῦσι τοῖσ δήμοισ, χαρίζεσθαι αὐτοῖσ πειρώμενοι μόνον, εἰ δέ γε βελτίουσ ἔσονται ἢ χείρουσ διὰ ταῦτα, οὐδὲν φροντίζουσιν;

οὐχ ἁπλοῦν ἔτι τοῦτο ἐρωτᾷσ·

εἰσὶ μὲν γὰρ οἳ κηδόμενοι τῶν πολιτῶν λέγουσιν ἃ λέγουσιν, εἰσὶν δὲ καὶ οἱούσ σὺ λέγεισ. ἐξαρκεῖ. εἰ γὰρ καὶ τοῦτό ἐστι διπλοῦν, τὸ μὲν ἕτερόν που τούτου κολακεία ἂν εἰή καὶ αἰσχρὰ δημηγορία, τὸ δ’ ἕτερον καλόν, τὸ παρασκευάζειν ὅπωσ ὡσ βέλτισται ἔσονται τῶν πολιτῶν αἱ ψυχαί, καὶ διαμάχεσθαι λέγοντα τὰ βέλτιστα, εἴτε ἡδίω εἴτε ἀηδέστερα ἔσται τοῖσ ἀκούουσιν. ἀλλ’ οὐ πώποτε σὺ ταύτην εἶδεσ τὴν ῥητορικήν·

ἢ εἴ τινα ἔχεισ τῶν ῥητόρων τοιοῦτον εἰπεῖν, τί οὐχὶ καὶ ἐμοὶ αὐτὸν ἔφρασασ τίσ ἐστιν; ἀλλὰ μὰ Δία οὐκ ἔχω ἔγωγέ σοι εἰπεῖν τῶν γε νῦν ῥητόρων οὐδένα. τί δέ; τῶν παλαιῶν ἔχεισ τινὰ εἰπεῖν δι’ ὅντινα αἰτίαν ἔχουσιν Ἀθηναῖοι βελτίουσ γεγονέναι, ἐπειδὴ ἐκεῖνοσ ἤρξατο δημηγορεῖν, ἐν τῷ πρόσθεν χρόνῳ χείρουσ ὄντεσ; ἐγὼ μὲν γὰρ οὐκ οἶδα τίσ ἐστιν οὗτοσ. τί δέ;

Θεμιστοκλέα οὐκ ἀκούεισ ἄνδρα ἀγαθὸν γεγονότα καὶ Κίμωνα καὶ Μιλτιάδην καὶ Περικλέα τουτονὶ τὸν νεωστὶ τετελευτηκότα, οὗ καὶ σὺ ἀκήκοασ; εἰ ἔστιν γε, ὦ Καλλίκλεισ, ἣν πρότερον σὺ ἔλεγεσ ἀρετήν, ἀληθήσ, τὸ τὰσ ἐπιθυμίασ ἀποπιμπλάναι καὶ τὰσ αὑτοῦ καὶ τὰσ τῶν ἄλλων· εἰ δὲ μὴ τοῦτο, ἀλλ’ ὅπερ ἐν τῷ ὑστέρῳ λόγῳ ἠναγκάσθημεν ἡμεῖσ ὁμολογεῖν ‐ ὅτι αἳ μὲν τῶν ἐπιθυμιῶν πληρούμεναι βελτίω ποιοῦσι τὸν ἄνθρωπον, ταύτασ μὲν ἀποτελεῖν, αἳ δὲ χείρω, μή, τοῦτο δὲ τέχνη τισ εἰή ‐ τοιοῦτον ἄνδρα τούτων τινὰ γεγονέναι οὐκ ἔχω ἔγωγε πῶσ εἴπω. ἀλλ’ ἐὰν ζητῇσ καλῶσ, εὑρήσεισ.

ἴδωμεν δὴ οὑτωσὶ ἀτρέμα σκοπούμενοι εἴ τισ τούτων τοιοῦτοσ γέγονεν· φέρε γάρ, ὁ ἀγαθὸσ ἀνὴρ καὶ ἐπὶ τὸ βέλτιστον λέγων, ἃ ἂν λέγῃ ἄλλο τι οὐκ εἰκῇ ἐρεῖ, ἀλλ’ ἀποβλέπων πρόσ τι; ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι πάντεσ δημιουργοὶ βλέποντεσ πρὸσ τὸ αὑτῶν ἔργον ἕκαστοσ οὐκ εἰκῇ ἐκλεγόμενοσ προσφέρει πρὸσ τὸ ἔργον τὸ αὑτῶν, ἀλλ’ ὅπωσ ἂν εἶδόσ τι αὐτῷ σχῇ τοῦτο ὃ ἐργάζεται.

οἱο͂ν εἰ βούλει ἰδεῖν τοὺσ ζωγράφουσ, τοὺσ οἰκοδόμουσ, τοὺσ ναυπηγούσ, τοὺσ ἄλλουσ πάντασ δημιουργούσ, ὅντινα βούλει αὐτῶν, ὡσ εἰσ τάξιν τινὰ ἕκαστοσ ἕκαστον τίθησιν ὃ ἂν τιθῇ, καὶ προσαναγκάζει τὸ ἕτερον τῷ ἑτέρῳ πρέπον τε εἶναι καὶ ἁρμόττειν, ἑώσ ἂν τὸ ἅπαν συστήσηται τεταγμένον τε καὶ κεκοσμημένον πρᾶγμα· καὶ οἵ τε δὴ ἄλλοι δημιουργοὶ καὶ οὓσ νυνδὴ ἐλέγομεν, οἱ περὶ τὸ σῶμα, παιδοτρίβαι τε καὶ ἰατροί, κοσμοῦσί που τὸ σῶμα καὶ συντάττουσιν.

ὁμολογοῦμεν οὕτω τοῦτ’ ἔχειν ἢ οὔ; ἔστω τοῦτο οὕτω. τάξεωσ ἄρα καὶ κόσμου τυχοῦσα οἰκία χρηστὴ ἂν εἰή, ἀταξίασ δὲ μοχθηρά; φημί. οὐκοῦν καὶ πλοῖον ὡσαύτωσ; ναί.

καὶ μὴν καὶ τὰ σώματά φαμεν τὰ ἡμέτερα; πάνυ γε. τί δ’ ἡ ψυχή; ἀταξίασ τυχοῦσα ἔσται χρηστή, ἢ τάξεώσ τε καὶ κόσμου τινόσ; ἀνάγκη ἐκ τῶν πρόσθεν καὶ τοῦτο συνομολογεῖν. τί οὖν ὄνομά ἐστιν ἐν τῷ σώματι τῷ ἐκ τῆσ τάξεώσ τε καὶ τοῦ κόσμου γιγνομένῳ; Ὑγίειαν καὶ ἰσχὺν ἴσωσ λέγεισ. ἔγωγε.

τί δὲ αὖ τῷ ἐν τῇ ψυχῇ ἐγγιγνομένῳ ἐκ τῆσ τάξεωσ καὶ τοῦ κόσμου; πειρῶ εὑρεῖν καὶ εἰπεῖν ὥσπερ ἐκεῖ τὸ ὄνομα. τί δὲ οὐκ αὐτὸσ λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ; ἀλλ’ εἴ σοι ἥδιόν ἐστιν, ἐγὼ ἐρῶ· σὺ δέ, ἂν μέν σοι δοκῶ ἐγὼ καλῶσ λέγειν, φάθι, εἰ δὲ μή, ἔλεγχε καὶ μὴ ἐπίτρεπε. ἐμοὶ γὰρ δοκεῖ ταῖσ μὲν τοῦ σώματοσ τάξεσιν ὄνομα εἶναι ὑγιεινόν, ἐξ οὗ ἐν αὐτῷ ἡ ὑγίεια γίγνεται καὶ ἡ ἄλλη ἀρετὴ τοῦ σώματοσ. ἔστιν ταῦτα ἢ οὐκ ἔστιν; ἔστιν. ταῖσ δέ γε τῆσ ψυχῆσ τάξεσι καὶ κοσμήσεσιν νόμιμόν τε καὶ νόμοσ, ὅθεν καὶ νόμιμοι γίγνονται καὶ κόσμιοι·

ταῦτα δ’ ἔστιν δικαιοσύνη τε καὶ σωφροσύνη. φῂσ ἢ οὔ; ἔστω. οὐκοῦν πρὸσ ταῦτα βλέπων ὁ ῥήτωρ ἐκεῖνοσ, ὁ τεχνικόσ τε καὶ ἀγαθόσ, καὶ τοὺσ λόγουσ προσοίσει ταῖσ ψυχαῖσ οὓσ ἂν λέγῃ, καὶ τὰσ πράξεισ ἁπάσασ, καὶ δῶρον ἐάν τι διδῷ, δώσει, καὶ ἐάν τι ἀφαιρῆται, ἀφαιρήσεται, πρὸσ τοῦτο ἀεὶ τὸν νοῦν ἔχων, ὅπωσ ἂν αὐτοῦ τοῖσ πολίταισ δικαιοσύνη μὲν ἐν ταῖσ ψυχαῖσ γίγνηται, ἀδικία δὲ ἀπαλλάττηται, καὶ σωφροσύνη μὲν ἐγγίγνηται, ἀκολασία δὲ ἀπαλλάττηται, καὶ ἡ ἄλλη ἀρετὴ ἐγγίγνηται, κακία δὲ ἀπίῃ. συγχωρεῖσ ἢ οὔ; συγχωρῶ.

τί γὰρ ὄφελοσ, ὦ Καλλίκλεισ, σώματί γε κάμνοντι καὶ μοχθηρῶσ διακειμένῳ σιτία πολλὰ διδόναι καὶ τὰ ἥδιστα ἢ ποτὰ ἢ ἄλλ’ ὁτιοῦν, ὃ μὴ ὀνήσει αὐτὸ ἔσθ’ ὅτι πλέον ἢ τοὐναντίον κατά γε τὸν δίκαιον λόγον καὶ ἔλαττον; ἔστι ταῦτα; ἔστω.

οὐ γὰρ οἶμαι λυσιτελεῖ μετὰ μοχθηρίασ σώματοσ ζῆν ἀνθρώπῳ· ἀνάγκη γὰρ οὕτω καὶ ζῆν μοχθηρῶσ. ἢ οὐχ οὕτωσ; ναί. οὐκοῦν καὶ τὰσ ἐπιθυμίασ ἀποπιμπλάναι, οἱο͂ν πεινῶντα φαγεῖν ὅσον βούλεται ἢ διψῶντα πιεῖν, ὑγιαίνοντα μὲν ἐῶσιν οἱ ἰατροὶ ὡσ τὰ πολλά, κάμνοντα δὲ ὡσ ἔποσ εἰπεῖν οὐδέποτ’ ἐῶσιν ἐμπίμπλασθαι ὧν ἐπιθυμεῖ; συγχωρεῖσ τοῦτό γε καὶ σύ; ἔγωγε. περὶ δὲ ψυχήν, ὦ ἄριστε, οὐχ ὁ αὐτὸσ τρόποσ;

ἑώσ μὲν ἂν πονηρὰ ᾖ, ἀνόητόσ τε οὖσα καὶ ἀκόλαστοσ καὶ ἄδικοσ καὶ ἀνόσιοσ, εἴργειν αὐτὴν δεῖ τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ μὴ ἐπιτρέπειν ἄλλ’ ἄττα ποιεῖν ἢ ἀφ’ ὧν βελτίων ἔσται· φῂσ ἢ οὔ; φημί. οὕτω γάρ που αὐτῇ ἄμεινον τῇ ψυχῇ; πάνυ γε. οὐκοῦν τὸ εἴργειν ἐστὶν ἀφ’ ὧν ἐπιθυμεῖ κολάζειν; ναί. τὸ κολάζεσθαι ἄρα τῇ ψυχῇ ἄμεινόν ἐστιν ἢ ἡ ἀκολασία, ὥσπερ σὺ νυνδὴ ᾤου. οὐκ οἶδ’ ἅττα λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ, ἀλλ’ ἄλλον τινὰ ἐρώτα.

ὡσ βίαιοσ εἶ, ὦ Σώκρατεσ. οὗτοσ ἀνὴρ οὐχ ὑπομένει ὠφελούμενοσ καὶ αὐτὸσ τοῦτο πάσχων περὶ οὗ ὁ λόγοσ ἐστί, κολαζόμενοσ. οὐδέ γέ μοι μέλει οὐδὲν ὧν σὺ λέγεισ, καὶ ταῦτά σοι Γοργίου χάριν ἀπεκρινάμην. εἰε͂ν· τί οὖν δὴ ποιήσομεν; μεταξὺ τὸν λόγον καταλύομεν; αὐτὸσ γνώσῃ. ἀλλ’ οὐδὲ τοὺσ μύθουσ φασὶ μεταξὺ θέμισ εἶναι καταλείπειν, ἀλλ’ ἐπιθέντασ κεφαλήν, ἵνα μὴ ἄνευ κεφαλῆσ περιίῃ. ἀπόκριναι οὖν καὶ τὰ λοιπά, ἵνα ἡμῖν ὁ λόγοσ κεφαλὴν λάβῃ. ἐὰν δὲ ἐμοὶ πείθῃ, ἐάσεισ χαίρειν τοῦτον τὸν λόγον, ἢ καὶ ἄλλῳ τῳ διαλέξῃ.

τίσ οὖν ἄλλοσ ἐθέλει; μὴ γάρ τοι ἀτελῆ γε τὸν λόγον καταλίπωμεν. αὐτὸσ δὲ οὐκ ἂν δύναιο διελθεῖν τὸν λόγον, ἢ λέγων κατὰ σαυτὸν ἢ ἀποκρινόμενοσ σαυτῷ; ἵνα μοι τὸ τοῦ Ἐπιχάρμου γένηται, ἃ "πρὸ τοῦ δύο ἄνδρεσ ἔλεγον," εἷσ ὢν ἱκανὸσ γένωμαι.

ἀτὰρ κινδυνεύει ἀναγκαιότατον εἶναι οὕτωσ. εἰ μέντοι ποιήσομεν, οἶμαι ἔγωγε χρῆναι πάντασ ἡμᾶσ φιλονίκωσ ἔχειν πρὸσ τὸ εἰδέναι τὸ ἀληθὲσ τί ἐστιν περὶ ὧν λέγομεν καὶ τί ψεῦδοσ· κοινὸν γὰρ ἀγαθὸν ἅπασι φανερὸν γενέσθαι αὐτό. δίειμι μὲν οὖν τῷ λόγῳ ἐγὼ ὡσ ἄν μοι δοκῇ ἔχειν· ἐὰν δέ τῳ ὑμῶν μὴ τὰ ὄντα δοκῶ ὁμολογεῖν ἐμαυτῷ, χρὴ ἀντιλαμβάνεσθαι καὶ ἐλέγχειν.

οὐδὲ γάρ τοι ἔγωγε εἰδὼσ λέγω ἃ λέγω, ἀλλὰ ζητῶ κοινῇ μεθ’ ὑμῶν, ὥστε, ἂν τὶ φαίνηται λέγων ὁ ἀμφισβητῶν ἐμοί, ἐγὼ πρῶτοσ συγχωρήσομαι. λέγω μέντοι ταῦτα, εἰ δοκεῖ χρῆναι διαπερανθῆναι τὸν λόγον· εἰ δὲ μὴ βούλεσθε, ἐῶμεν ἤδη χαίρειν καὶ ἀπίωμεν. ἀλλ’ ἐμοὶ μὲν οὐ δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ, χρῆναί πω ἀπιέναι, ἀλλὰ διεξελθεῖν σε τὸν λόγον· φαίνεται δέ μοι καὶ τοῖσ ἄλλοισ δοκεῖν.

βούλομαι γὰρ ἔγωγε καὶ αὐτὸσ ἀκοῦσαί σου αὐτοῦ διιόντοσ τὰ ἐπίλοιπα. ἀλλὰ μὲν δή, ὦ Γοργία, καὶ αὐτὸσ ἡδέωσ μὲν ἂν Καλλικλεῖ τούτῳ ἔτι διελεγόμην, ἑώσ αὐτῷ τὴν τοῦ Ἀμφίονοσ ἀπέδωκα ῥῆσιν ἀντὶ τῆσ τοῦ Ζήθου· ἐπειδὴ δὲ σύ, ὦ Καλλίκλεισ, οὐκ ἐθέλεισ συνδιαπερᾶναι τὸν λόγον, ἀλλ’ οὖν ἐμοῦ γε ἀκούων ἐπιλαμβάνου, ἐάν τί σοι δοκῶ μὴ καλῶσ λέγειν. καί με ἐὰν ἐξελέγχῃσ, οὐκ ἀχθεσθήσομαί σοι ὥσπερ σὺ ἐμοί, ἀλλὰ μέγιστοσ εὐεργέτησ παρ’ ἐμοὶ ἀναγεγράψῃ.

λέγε, ὠγαθέ, αὐτὸσ καὶ πέραινε. ἄκουε δὴ ἐξ ἀρχῆσ ἐμοῦ ἀναλαβόντοσ τὸν λόγον. ἆρα τὸ ἡδὺ καὶ τὸ ἀγαθὸν τὸ αὐτό ἐστιν; οὐ ταὐτόν, ὡσ ἐγὼ καὶ Καλλικλῆσ ὡμολογήσαμεν. πότερον δὲ τὸ ἡδὺ ἕνεκα τοῦ ἀγαθοῦ πρακτέον, ἢ τὸ ἀγαθὸν ἕνεκα τοῦ ἡδέοσ; τὸ ἡδὺ ἕνεκα τοῦ ἀγαθοῦ. ἡδὺ δέ ἐστιν τοῦτο οὗ παραγενομένου ἡδόμεθα, ἀγαθὸν δὲ οὗ παρόντοσ ἀγαθοί ἐσμεν; πάνυ γε.

ἀλλὰ μὴν ἀγαθοί γέ ἐσμεν καὶ ἡμεῖσ καὶ τἆλλα πάντα ὅσ’ ἀγαθά ἐστιν, ἀρετῆσ τινοσ παραγενομένησ; ἔμοιγε δοκεῖ ἀναγκαῖον εἶναι, ὦ Καλλίκλεισ. ἀλλὰ μὲν δὴ ἥ γε ἀρετὴ ἑκάστου, καὶ σκεύουσ καὶ σώματοσ καὶ ψυχῆσ αὖ καὶ ζῴου παντόσ, οὐ τῷ εἰκῇ κάλλιστα παραγίγνεται, ἀλλὰ τάξει καὶ ὀρθότητι καὶ τέχνῃ, ἥτισ ἑκάστῳ ἀποδέδοται αὐτῶν· ἆρα ἔστιν ταῦτα; ἐγὼ μὲν γάρ φημι. τάξει ἆρα τεταγμένον καὶ κεκοσμημένον ἐστὶν ἡ ἀρετὴ ἑκάστου;

φαίην ἂν ἔγωγε. κόσμοσ τισ ἄρα ἐγγενόμενοσ ἐν ἑκάστῳ ὁ ἑκάστου οἰκεῖοσ ἀγαθὸν παρέχει ἕκαστον τῶν ὄντων; ἔμοιγε δοκεῖ. καὶ ψυχὴ ἄρα κόσμον ἔχουσα τὸν ἑαυτῆσ ἀμείνων τῆσ ἀκοσμήτου; ἀνάγκη. ἀλλὰ μὴν ἥ γε κόσμον ἔχουσα κοσμία; πῶσ γὰρ οὐ μέλλει; ἡ δέ γε κοσμία σώφρων; πολλὴ ἀνάγκη.

οὐ γὰρ ἂν σωφρονοῖ τὰ μὴ προσήκοντα πράττων; ἡ ἄρα σώφρων ψυχὴ ἀγαθή. ἐγὼ μὲν οὐκ ἔχω παρὰ ταῦτα ἄλλα φάναι, ὦ φίλε Καλλίκλεισ· σὺ δ’ εἰ ἔχεισ, δίδασκε. λέγ’, ὠγαθέ. λέγω δὴ ὅτι, εἰ ἡ σώφρων ἀγαθή ἐστιν, ἡ τοὐναντίον τῇ σώφρονι πεπονθυῖα κακή ἐστιν· ἦν δὲ αὕτη ἡ ἄφρων τε καὶ ἀκόλαστοσ. πάνυ γε. καὶ μὴν ὅ γε σώφρων τὰ προσήκοντα πράττοι ἂν καὶ περὶ θεοὺσ καὶ περὶ ἀνθρώπουσ· ἀνάγκη ταῦτ’ εἶναι οὕτω.

καὶ μὴν περὶ μὲν ἀνθρώπουσ τὰ προσήκοντα πράττων δίκαι’ ἂν πράττοι, περὶ δὲ θεοὺσ ὅσια· τὸν δὲ τὰ δίκαια καὶ ὅσια πράττοντα ἀνάγκη δίκαιον καὶ ὅσιον εἶναι. ἔστι ταῦτα. καὶ μὲν δὴ καὶ ἀνδρεῖόν γε ἀνάγκη· οὐ γὰρ δὴ σώφρονοσ ἀνδρόσ ἐστιν οὔτε διώκειν οὔτε φεύγειν ἃ μὴ προσήκει, ἀλλ’ ἃ δεῖ καὶ πράγματα καὶ ἀνθρώπουσ καὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ φεύγειν καὶ διώκειν, καὶ ὑπομένοντα καρτερεῖν ὅπου δεῖ· ὥστε πολλὴ ἀνάγκη, ὦ Καλλίκλεισ, τὸν σώφρονα, ὥσπερ διήλθομεν, δίκαιον ὄντα καὶ ἀνδρεῖον καὶ ὅσιον ἀγαθὸν ἄνδρα εἶναι τελέωσ, τὸν δὲ ἀγαθὸν εὖ τε καὶ καλῶσ πράττειν ἃ ἂν πράττῃ, τὸν δ’ εὖ πράττοντα μακάριόν τε καὶ εὐδαίμονα εἶναι, τὸν δὲ πονηρὸν καὶ κακῶσ πράττοντα ἄθλιον· οὗτοσ δ’ ἂν εἰή ὁ ἐναντίωσ ἔχων τῷ σώφρονι, ὁ ἀκόλαστοσ, ὃν σὺ ἐπῄνεισ.

ἐγὼ μὲν οὖν ταῦτα οὕτω τίθεμαι καί φημι ταῦτα ἀληθῆ εἶναι·

εἰ δὲ ἔστιν ἀληθῆ, τὸν βουλόμενον, ὡσ ἐοίκεν, εὐδαίμονα εἶναι σωφροσύνην μὲν διωκτέον καὶ ἀσκητέον, ἀκολασίαν δὲ φευκτέον ὡσ ἔχει ποδῶν ἕκαστοσ ἡμῶν, καὶ παρασκευαστέον μάλιστα μὲν μηδὲν δεῖσθαι τοῦ κολάζεσθαι, ἐὰν δὲ δεηθῇ ἢ αὐτὸσ ἢ ἄλλοσ τισ τῶν οἰκείων, ἢ ἰδιώτησ ἢ πόλισ, ἐπιθετέον δίκην καὶ κολαστέον, εἰ μέλλει εὐδαίμων εἶναι. οὗτοσ ἔμοιγε δοκεῖ ὁ σκοπὸσ εἶναι πρὸσ ὃν βλέποντα δεῖ ζῆν, καὶ πάντα εἰσ τοῦτο τὰ αὑτοῦ συντείνοντα καὶ τὰ τῆσ πόλεωσ, ὅπωσ δικαιοσύνη παρέσται καὶ σωφροσύνη τῷ μακαρίῳ μέλλοντι ἔσεσθαι, οὕτω πράττειν, οὐκ ἐπιθυμίασ ἐῶντα ἀκολάστουσ εἶναι καὶ ταύτασ ἐπιχειροῦντα πληροῦν, ἀνήνυτον κακόν, λῃστοῦ βίον ζῶντα.

οὔτε γὰρ ἂν ἄλλῳ ἀνθρώπῳ προσφιλὴσ ἂν εἰή ὁ τοιοῦτοσ οὔτε θεῷ·

κοινωνεῖν γὰρ ἀδύνατοσ, ὅτῳ δὲ μὴ ἔνι κοινωνία, φιλία οὐκ ἂν εἰή. φασὶ δ’ οἱ σοφοί, ὦ Καλλίκλεισ, καὶ οὐρανὸν καὶ γῆν καὶ θεοὺσ καὶ ἀνθρώπουσ τὴν κοινωνίαν συνέχειν καὶ φιλίαν καὶ κοσμιότητα καὶ σωφροσύνην καὶ δικαιότητα, καὶ τὸ ὅλον τοῦτο διὰ ταῦτα κόσμον καλοῦσιν, ὦ ἑταῖρε, οὐκ ἀκοσμίαν οὐδὲ ἀκολασίαν. σὺ δέ μοι δοκεῖσ οὐ προσέχειν τὸν νοῦν τούτοισ, καὶ ταῦτα σοφὸσ ὤν, ἀλλὰ λέληθέν σε ὅτι ἡ ἰσότησ ἡ γεωμετρικὴ καὶ ἐν θεοῖσ καὶ ἐν ἀνθρώποισ μέγα δύναται, σὺ δὲ πλεονεξίαν οἰεί δεῖν ἀσκεῖν·

γεωμετρίασ γὰρ ἀμελεῖσ. εἰε͂ν· ἢ ἐξελεγκτέοσ δὴ οὗτοσ ὁ λόγοσ ἡμῖν ἐστιν, ὡσ οὐ δικαιοσύνησ καὶ σωφροσύνησ κτήσει εὐδαίμονεσ οἱ εὐδαίμονεσ, κακίασ δὲ οἱ ἄθλιοι, ἢ εἰ οὗτοσ ἀληθήσ ἐστιν, σκεπτέον τί τὰ συμβαίνοντα. τὰ πρόσθεν ἐκεῖνα, ὦ Καλλίκλεισ, συμβαίνει πάντα, ἐφ’ οἷσ σύ με ἤρου εἰ σπουδάζων λέγοιμι, λέγοντα ὅτι κατηγορητέον εἰή καὶ αὑτοῦ καὶ ὑέοσ καὶ ἑταίρου, ἐάν τι ἀδικῇ, καὶ τῇ ῥητορικῇ ἐπὶ τοῦτο χρηστέον·

καὶ ἃ Πῶλον αἰσχύνῃ ᾤου συγχωρεῖν, ἀληθῆ ἄρα ἦν, τὸ εἶναι τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι ὅσῳπερ αἴσχιον τοσούτῳ κάκιον· καὶ τὸν μέλλοντα ὀρθῶσ ῥητορικὸν ἔσεσθαι δίκαιον ἄρα δεῖ εἶναι καὶ ἐπιστήμονα τῶν δικαίων, ὃ αὖ Γοργίαν ἔφη πῶλοσ δι’ αἰσχύνην ὁμολογῆσαι.

τούτων δὲ οὕτωσ ἐχόντων σκεψώμεθα τί ποτ’ ἐστὶν ἃ σὺ ἐμοὶ ὀνειδίζεισ, ἆρα καλῶσ λέγεται ἢ οὔ, ὡσ ἄρα ἐγὼ οὐχ οἱο͂́σ τ’ εἰμὶ βοηθῆσαι οὔτε ἐμαυτῷ οὔτε τῶν φίλων οὐδενὶ οὐδὲ τῶν οἰκείων, οὐδ’ ἐκσῶσαι ἐκ τῶν μεγίστων κινδύνων, εἰμὶ δὲ ἐπὶ τῷ βουλομένῳ ὥσπερ οἱ ἄτιμοι τοῦ ἐθέλοντοσ, ἄντε τύπτειν βούληται, τὸ νεανικὸν δὴ τοῦτο τὸ τοῦ σοῦ λόγου, ἐπὶ κόρρησ, ἐάντε χρήματα ἀφαιρεῖσθαι, ἐάντε ἐκβάλλειν ἐκ τῆσ πόλεωσ, ἐάντε, τὸ ἔσχατον, ἀποκτεῖναι·

καὶ οὕτω διακεῖσθαι πάντων δὴ αἴσχιστόν ἐστιν, ὡσ ὁ σὸσ λόγοσ.

ὁ δὲ δὴ ἐμὸσ ὅστισ, πολλάκισ μὲν ἤδη εἴρηται, οὐδὲν δὲ κωλύει καὶ ἔτι λέγεσθαι· οὔτε τὸ σῶμα τὸ ἐμὸν οὔτε τὸ βαλλάντιον, ἀλλὰ τὸ τύπτειν καὶ ἐμὲ καὶ τὰ ἐμὰ ἀδίκωσ καὶ τέμνειν καὶ αἴσχιον καὶ κάκιον, καὶ κλέπτειν γε ἅμα καὶ ἀνδραποδίζεσθαι καὶ τοιχωρυχεῖν καὶ συλλήβδην ὁτιοῦν ἀδικεῖν καὶ ἐμὲ καὶ τὰ ἐμὰ τῷ ἀδικοῦντι καὶ κάκιον καὶ αἴσχιον εἶναι ἢ ἐμοὶ τῷ ἀδικουμένῳ.

ταῦτα ἡμῖν ἄνω ἐκεῖ ἐν τοῖσ πρόσθεν λόγοισ οὕτω φανέντα, ὡσ ἐγὼ λέγω, κατέχεται καὶ δέδεται, καὶ εἰ ἀγροικότερόν τι εἰπεῖν ἔστιν, σιδηροῖσ καὶ ἀδαμαντίνοισ λόγοισ, ὡσ γοῦν ἂν δόξειεν οὑτωσί, οὓσ σὺ εἰ μὴ λύσεισ ἢ σοῦ τισ νεανικώτεροσ, οὐχ οἱο͂́ν τε ἄλλωσ λέγοντα ἢ ὡσ ἐγὼ νῦν λέγω καλῶσ λέγειν· ἐπεὶ ἔμοιγε ὁ αὐτὸσ λόγοσ ἐστιν ἀεί, ὅτι ἐγὼ ταῦτα οὐκ οἶδα ὅπωσ ἔχει, ὅτι μέντοι ὧν ἐγὼ ἐντετύχηκα, ὥσπερ νῦν, οὐδεὶσ οἱο͂́σ τ’ ἐστὶν ἄλλωσ λέγων μὴ οὐ καταγέλαστοσ εἶναι.

ἐγὼ μὲν οὖν αὖ τίθημι ταῦτα οὕτωσ ἔχειν· εἰ δὲ οὕτωσ ἔχει καὶ μέγιστον τῶν κακῶν ἐστιν ἡ ἀδικία τῷ ἀδικοῦντι καὶ ἔτι τούτου μεῖζον μεγίστου ὄντοσ, εἰ οἱο͂́ν τε, τὸ ἀδικοῦντα μὴ διδόναι δίκην, τίνα ἂν βοήθειαν μὴ δυνάμενοσ ἄνθρωποσ βοηθεῖν ἑαυτῷ καταγέλαστοσ ἂν τῇ ἀληθείᾳ εἰή;

ἆρα οὐ ταύτην, ἥτισ ἀποτρέψει τὴν μεγίστην ἡμῶν βλάβην; ἀλλὰ πολλὴ ἀνάγκη ταύτην εἶναι τὴν αἰσχίστην βοήθειαν μὴ δύνασθαι βοηθεῖν μήτε αὑτῷ μήτε τοῖσ αὑτοῦ φίλοισ τε καὶ οἰκείοισ, δευτέραν δὲ τὴν τοῦ δευτέρου κακοῦ καὶ τρίτην τὴν τοῦ τρίτου καὶ τἆλλα οὕτωσ· ὡσ ἑκάστου κακοῦ μέγεθοσ πέφυκεν, οὕτω καὶ κάλλοσ τοῦ δυνατὸν εἶναι ἐφ’ ἕκαστα βοηθεῖν καὶ αἰσχύνη τοῦ μή.

ἆρα ἄλλωσ ἢ οὕτωσ ἔχει, ὦ Καλλίκλεισ; οὐκ ἄλλωσ. δυοῖν οὖν ὄντοιν, τοῦ ἀδικεῖν τε καὶ ἀδικεῖσθαι, μεῖζον μέν φαμεν κακὸν τὸ ἀδικεῖν, ἔλαττον δὲ τὸ ἀδικεῖσθαι. τί οὖν ἂν παρασκευασάμενοσ ἄνθρωποσ βοηθήσειεν αὑτῷ, ὥστε ἀμφοτέρασ τὰσ ὠφελίασ ταύτασ ἔχειν, τήν τε ἀπὸ τοῦ μὴ ἀδικεῖν καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ μὴ ἀδικεῖσθαι; πότερα δύναμιν ἢ βούλησιν;

ὧδε δὲ λέγω· πότερον ἐὰν μὴ βούληται ἀδικεῖσθαι, οὐκ ἀδικήσεται, ἢ ἐὰν δύναμιν παρασκευάσηται τοῦ μὴ ἀδικεῖσθαι, οὐκ ἀδικήσεται; δῆλον δὴ τοῦτό γε, ὅτι ἐὰν δύναμιν. τί δὲ δὴ τοῦ ἀδικεῖν; πότερον ἐὰν μὴ βούληται ἀδικεῖν, ἱκανὸν τοῦτ’ ἐστίν ‐ οὐ γὰρ ἀδικήσει ‐ ἢ καὶ ἐπὶ τοῦτο δεῖ δύναμίν τινα καὶ τέχνην παρασκευάσασθαι, ὡσ, ἐὰν μὴ μάθῃ αὐτὰ καὶ ἀσκήσῃ, ἀδικήσει; τί οὐκ αὐτό γέ μοι τοῦτο ἀπεκρίνω, ὦ Καλλίκλεισ, πότερόν σοι δοκοῦμεν ὀρθῶσ ἀναγκασθῆναι ὁμολογεῖν ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν λόγοισ ἐγώ τε καὶ πῶλοσ ἢ οὔ, ἡνίκα ὡμολογήσαμεν μηδένα βουλόμενον ἀδικεῖν, ἀλλ’ ἄκοντασ τοὺσ ἀδικοῦντασ πάντασ ἀδικεῖν;

ἔστω σοι τοῦτο, ὦ Σώκρατεσ, οὕτωσ, ἵνα διαπεράνῃσ τὸν λόγον.

καὶ ἐπὶ τοῦτο ἄρα, ὡσ ἐοίκεν, παρασκευαστέον ἐστὶ δύναμίν τινα καὶ τέχνην, ὅπωσ μὴ ἀδικήσωμεν. πάνυ γε. τίσ οὖν ποτ’ ἐστὶν τέχνη τῆσ παρασκευῆσ τοῦ μηδὲν ἀδικεῖσθαι ἢ ὡσ ὀλίγιστα; σκέψαι εἰ σοὶ δοκεῖ ἥπερ ἐμοί. ἐμοὶ μὲν γὰρ δοκεῖ ἥδε· ἢ αὐτὸν ἄρχειν δεῖν ἐν τῇ πόλει ἢ καὶ τυραννεῖν, ἢ τῆσ ὑπαρχούσησ πολιτείασ ἑταῖρον εἶναι. ὁρᾷσ, ὦ Σώκρατεσ, ὡσ ἐγὼ ἕτοιμόσ εἰμι ἐπαινεῖν, ἄν τι καλῶσ λέγῃσ; τοῦτό μοι δοκεῖσ πάνυ καλῶσ εἰρηκέναι.

σκόπει δὴ καὶ τόδε ἐάν σοι δοκῶ εὖ λέγειν. φίλοσ μοι δοκεῖ ἕκαστοσ ἑκάστῳ εἶναι ὡσ οἱο͂́ν τε μάλιστα, ὅνπερ οἱ παλαιοί τε καὶ σοφοὶ λέγουσιν, ὁ ὅμοιοσ τῷ ὁμοίῳ. οὐ καὶ σοί; ἔμοιγε. οὐκοῦν ὅπου τύραννόσ ἐστιν ἄρχων ἄγριοσ καὶ ἀπαίδευτοσ, εἴ τισ τούτου ἐν τῇ πόλει πολὺ βελτίων εἰή, φοβοῖτο δήπου ἂν αὐτὸν ὁ τύραννοσ καὶ τούτῳ ἐξ ἅπαντοσ τοῦ νοῦ οὐκ ἄν ποτε δύναιτο φίλοσ γενέσθαι; ἔστι ταῦτα.

οὐδέ γε εἴ τισ πολὺ φαυλότεροσ εἰή, οὐδ’ ἂν οὗτοσ· καταφρονοῖ γὰρ ἂν αὐτοῦ ὁ τύραννοσ καὶ οὐκ ἄν ποτε ὡσ πρὸσ φίλον σπουδάσειεν. καὶ ταῦτ’ ἀληθῆ. λείπεται δὴ ἐκεῖνοσ μόνοσ ἄξιοσ λόγου φίλοσ τῷ τοιούτῳ, ὃσ ἂν ὁμοήθησ ὤν, ταὐτὰ ψέγων καὶ ἐπαινῶν, ἐθέλῃ ἄρχεσθαι καὶ ὑποκεῖσθαι τῷ ἄρχοντι. οὗτοσ μέγα ἐν ταύτῃ τῇ πόλει δυνήσεται, τοῦτον οὐδεὶσ χαίρων ἀδικήσει. οὐχ οὕτωσ ἔχει;

ναί. εἰ ἄρα τισ ἐννοήσειεν ἐν ταύτῃ τῇ πόλει τῶν νέων, "τίνα ἂν τρόπον ἐγὼ μέγα δυναίμην καὶ μηδείσ με ἀδικοῖ; αὕτη, ὡσ ἐοίκεν, αὐτῷ ὁδόσ ἐστιν, εὐθὺσ ἐκ νέου ἐθίζειν αὑτὸν τοῖσ αὐτοῖσ χαίρειν καὶ ἄχθεσθαι τῷ δεσπότῃ, καὶ παρασκευάζειν ὅπωσ ὅτι μάλιστα ὅμοιοσ ἔσται ἐκείνῳ. οὐχ οὕτωσ; ναί. οὐκοῦν τούτῳ τὸ μὲν μὴ ἀδικεῖσθαι καὶ μέγα δύνασθαι, ὡσ ὁ ὑμέτεροσ λόγοσ, ἐν τῇ πόλει διαπεπράξεται. πάνυ γε.

ἆρ’ οὖν καὶ τὸ μὴ ἀδικεῖν; ἢ πολλοῦ δεῖ, εἴπερ ὅμοιοσ ἔσται τῷ ἄρχοντι ὄντι ἀδίκῳ καὶ παρὰ τούτῳ μέγα δυνήσεται; ἀλλ’ οἶμαι ἔγωγε, πᾶν τοὐναντίον οὑτωσὶ ἡ παρασκευὴ ἔσται αὐτῷ ἐπὶ τὸ οἱῴ τε εἶναι ὡσ πλεῖστα ἀδικεῖν καὶ ἀδικοῦντα μὴ διδόναι δίκην. ἦ γάρ; φαίνεται. οὐκοῦν τὸ μέγιστον αὐτῷ κακὸν ὑπάρξει μοχθηρῷ ὄντι τὴν ψυχὴν καὶ λελωβημένῳ διὰ τὴν μίμησιν τοῦ δεσπότου καὶ δύναμιν.

οὐκ οἶδ’ ὅπῃ στρέφεισ ἑκάστοτε τοὺσ λόγουσ ἄνω καὶ κάτω, ὦ Σώκρατεσ· ἢ οὐκ οἶσθα ὅτι οὗτοσ ὁ μιμούμενοσ τὸν μὴ μιμούμενον ἐκεῖνον ἀποκτενεῖ, ἐὰν βούληται, καὶ ἀφαιρήσεται τὰ ὄντα. οἶδα, ὠγαθὲ Καλλίκλεισ, εἰ μὴ κωφόσ γ’ εἰμί, καὶ σοῦ ἀκούων καὶ Πώλου ἄρτι πολλάκισ καὶ τῶν ἄλλων ὀλίγου πάντων τῶν ἐν τῇ πόλει·

ἀλλὰ καὶ σὺ ἐμοῦ ἄκουε, ὅτι ἀποκτενεῖ μέν, ἂν βούληται, ἀλλὰ πονηρὸσ ὢν καλὸν κἀγαθὸν ὄντα. οὐκοῦν τοῦτο δὴ καὶ τὸ ἀγανακτητόν; οὐ νοῦν γε ἔχοντι, ὡσ ὁ λόγοσ σημαίνει. ἢ οἰεί δεῖν τοῦτο παρασκευάζεσθαι ἄνθρωπον, ὡσ πλεῖστον χρόνον ζῆν, καὶ μελετᾶν τὰσ τέχνασ ταύτασ αἳ ἡμᾶσ ἀεὶ ἐκ τῶν κινδύνων σῴζουσιν, ὥσπερ καὶ ἣν σὺ κελεύεισ ἐμὲ μελετᾶν τὴν ῥητορικὴν τὴν ἐν τοῖσ δικαστηρίοισ διασῴζουσαν; ναὶ μὰ Δία ὀρθῶσ γέ σοι συμβουλεύων.

τί δέ, ὦ βέλτιστε; ἦ καὶ ἡ τοῦ νεῖν ἐπιστήμη σεμνή τίσ σοι δοκεῖ εἶναι; μὰ Δί’ οὐκ ἔμοιγε. καὶ μὴν σῴζει γε καὶ αὕτη ἐκ θανάτου τοὺσ ἀνθρώπουσ, ὅταν εἴσ τι τοιοῦτον ἐμπέσωσιν οὗ δεῖ ταύτησ τῆσ ἐπιστήμησ. μείζω ταύτησ ἐρῶ, τὴν κυβερνητικήν, ἣ οὐ μόνον τὰσ ψυχὰσ σῴζει ἀλλὰ καὶ τὰ σώματα καὶ τὰ χρήματα ἐκ τῶν ἐσχάτων κινδύνων, ὥσπερ ἡ ῥητορική.

καὶ αὕτη μὲν προσεσταλμένη ἐστὶν καὶ κοσμία, καὶ οὐ σεμνύνεται ἐσχηματισμένη ὡσ ὑπερήφανόν τι διαπραττομένη, ἀλλὰ ταὐτὰ διαπραξαμένη τῇ δικανικῇ, ἐὰν μὲν ἐξ Αἰγίνησ δεῦρο σώσῃ, οἶμαι δύ’ ὀβολοὺσ ἐπράξατο, ἐὰν δὲ ἐξ Αἰγύπτου ἢ ἐκ τοῦ Πόντου, ἐὰν πάμπολυ, ταύτησ τῆσ μεγάλησ εὐεργεσίασ, σώσασα ἃ νυνδὴ ἔλεγον, καὶ αὐτὸν καὶ παῖδασ καὶ χρήματα καὶ γυναῖκασ, ἀποβιβάσασ’ εἰσ τὸν λιμένα δύο δραχμὰσ ἐπράξατο, καὶ αὐτὸσ ὁ ἔχων τὴν τέχνην καὶ ταῦτα διαπραξάμενοσ ἐκβὰσ παρὰ τὴν θάλατταν καὶ τὴν ναῦν περιπατεῖ ἐν μετρίῳ σχήματι· λογίζεσθαι γὰρ οἶμαι ἐπίσταται ὅτι ἄδηλόν ἐστιν οὕστινάσ τε ὠφέληκεν τῶν συμπλεόντων οὐκ ἐάσασ καταποντωθῆναι καὶ οὕστινασ ἔβλαψεν, εἰδὼσ ὅτι οὐδὲν αὐτοὺσ βελτίουσ ἐξεβίβασεν ἢ οἱοῖ ἐνέβησαν, οὔτε τὰ σώματα οὔτε τὰσ ψυχάσ.

λογίζεται οὖν ὅτι οὐκ, εἰ μέν τισ μεγάλοισ καὶ ἀνιάτοισ νοσήμασιν κατὰ τὸ σῶμα συνεχόμενοσ μὴ ἀπεπνίγη, οὗτοσ μὲν ἄθλιόσ ἐστιν ὅτι οὐκ ἀπέθανεν, καὶ οὐδὲν ὑπ’ αὐτοῦ ὠφέληται· εἰ δέ τισ ἄρα ἐν τῷ τοῦ σώματοσ τιμιωτέρῳ, τῇ ψυχῇ, πολλὰ νοσήματα ἔχει καὶ ἀνίατα, τούτῳ δὲ βιωτέον ἐστὶν καὶ τοῦτον ὀνήσει, ἄντε ἐκ θαλάττησ ἄντε ἐκ δικαστηρίου ἐάντε ἄλλοθεν ὁποθενοῦν σώσῃ, ἀλλ’ οἶδεν ὅτι οὐκ ἄμεινόν ἐστιν ζῆν τῷ μοχθηρῷ ἀνθρώπῳ·

κακῶσ γὰρ ἀνάγκη ἐστὶν ζῆν.

διὰ ταῦτα οὐ νόμοσ ἐστὶ σεμνύνεσθαι τὸν κυβερνήτην, καίπερ σῴζοντα ἡμᾶσ, οὐδέ γε, ὦ θαυμάσιε, τὸν μηχανοποιόν, ὃσ οὔτε στρατηγοῦ, μὴ ὅτι κυβερνήτου, οὔτε ἄλλου οὐδενὸσ ἐλάττω ἐνίοτε δύναται σῴζειν·

πόλεισ γὰρ ἔστιν ὅτε ὅλασ σῴζει. μή σοι δοκεῖ κατὰ τὸν δικανικὸν εἶναι; καίτοι εἰ βούλοιτο λέγειν, ὦ Καλλίκλεισ, ἅπερ ὑμεῖσ, σεμνύνων τὸ πρᾶγμα, καταχώσειεν ἂν ὑμᾶσ τοῖσ λόγοισ, λέγων καὶ παρακαλῶν ἐπὶ τὸ δεῖν γίγνεσθαι μηχανοποιούσ, ὡσ οὐδὲν τἆλλά ἐστιν· ἱκανὸσ γὰρ αὐτῷ ὁ λόγοσ.

ἀλλὰ σὺ οὐδὲν ἧττον αὐτοῦ καταφρονεῖσ καὶ τῆσ τέχνησ τῆσ ἐκείνου, καὶ ὡσ ἐν ὀνείδει ἀποκαλέσαισ ἂν μηχανοποιόν, καὶ τῷ ὑεῖ αὐτοῦ οὔτ’ ἂν δοῦναι θυγατέρα ἐθέλοισ, οὔτ’ ἂν αὐτὸσ λαβεῖν τὴν ἐκείνου. καίτοι ἐξ ὧν τὰ σαυτοῦ ἐπαινεῖσ, τίνι δικαίῳ λόγῳ τοῦ μηχανοποιοῦ καταφρονεῖσ καὶ τῶν ἄλλων ὧν νυνδὴ ἔλεγον; οἶδ’ ὅτι φαίησ ἂν βελτίων εἶναι καὶ ἐκ βελτιόνων.

τὸ δὲ βέλτιον εἰ μὴ ἔστιν ὃ ἐγὼ λέγω, ἀλλ’ αὐτὸ τοῦτ’ ἐστὶν ἀρετή, τὸ σῴζειν αὑτὸν καὶ τὰ ἑαυτοῦ ὄντα ὁποῖόσ τισ ἔτυχεν, καταγέλαστόσ σοι ὁ ψόγοσ γίγνεται καὶ μηχανοποιοῦ καὶ ἰατροῦ καὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν ὅσαι τοῦ σῴζειν ἕνεκα πεποίηνται. ἀλλ’, ὦ μακάριε, ὁρ́α μὴ ἄλλο τι τὸ γενναῖον καὶ τὸ ἀγαθὸν ᾖ ἢ τὸ σῴζειν τε καὶ σῴζεσθαι. χρόνον, τόν γε ὡσ ἀληθῶσ ἄνδρα ἐατέον ἐστὶν καὶ οὐ φιλοψυχητέον, ἀλλὰ ἐπιτρέψαντα περὶ τούτων τῷ θεῷ καὶ πιστεύσαντα ταῖσ γυναιξὶν ὅτι τὴν εἱμαρμένην οὐδ’ ἂν εἷσ ἐκφύγοι, τὸ ἐπὶ τούτῳ σκεπτέον τίν’ ἂν τρόπον τοῦτον ὃν μέλλοι χρόνον βιῶναι ὡσ ἄριστα βιοίη, ἆρα ἐξομοιῶν αὑτὸν τῇ πολιτείᾳ ταύτῃ ἐν ᾗ ἂν οἰκῇ, καὶ νῦν δὲ ἄρα δεῖ σὲ ὡσ ὁμοιότατον γίγνεσθαι τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων, εἰ μέλλεισ τούτῳ προσφιλὴσ εἶναι καὶ μέγα δύνασθαι ἐν τῇ πόλει·

τοῦθ’ ὁρ́α εἰ σοὶ λυσιτελεῖ καὶ ἐμοί, ὅπωσ μή, ὦ δαιμόνιε, πεισόμεθα ὅπερ φασὶ τὰσ τὴν σελήνην καθαιρούσασ, τὰσ Θετταλίδασ·

σὺν τοῖσ φιλτάτοισ ἡ αἱρ́εσισ ἡμῖν ἔσται ταύτησ τῆσ δυνάμεωσ τῆσ ἐν τῇ πόλει. εἰ δέ σοι οἰεί ὁντινοῦν ἀνθρώπων παραδώσειν τέχνην τινὰ τοιαύτην, ἥτισ σε ποιήσει μέγα δύνασθαι ἐν τῇ πόλει τῇδε ἀνόμοιον ὄντα τῇ πολιτείᾳ εἴτ’ ἐπὶ τὸ βέλτιον εἴτ’ ἐπὶ τὸ χεῖρον, ὡσ ἐμοὶ δοκεῖ, οὐκ ὀρθῶσ βουλεύῃ, ὦ Καλλίκλεισ· οὐ γὰρ μιμητὴν δεῖ εἶναι ἀλλ’ αὐτοφυῶσ ὅμοιον τούτοισ, εἰ μέλλεισ τι γνήσιον ἀπεργάζεσθαι εἰσ φιλίαν τῷ Ἀθηναίων δήμῳ καὶ ναὶ μὰ Δία τῷ Πυριλάμπουσ γε πρόσ.

ὅστισ οὖν σε τούτοισ ὁμοιότατον ἀπεργάσεται, οὗτόσ σε ποιήσει, ὡσ ἐπιθυμεῖσ πολιτικὸσ εἶναι, πολιτικὸν καὶ ῥητορικόν· τῷ αὑτῶν γὰρ ἤθει λεγομένων τῶν λόγων ἕκαστοι χαίρουσι, τῷ δὲ ἀλλοτρίῳ ἄχθονται, εἰ μή τι σὺ ἄλλο λέγεισ, ὦ φίλη κεφαλή. λέγομέν τι πρὸσ ταῦτα, ὦ Καλλίκλεισ; οὐκ οἶδ’ ὅντινά μοι τρόπον δοκεῖσ εὖ λέγειν, ὦ Σώκρατεσ, πέπονθα δὲ τὸ τῶν πολλῶν πάθοσ·

οὐ πάνυ σοι πείθομαι. ὁ δήμου γὰρ ἔρωσ, ὦ Καλλίκλεισ, ἐνὼν ἐν τῇ ψυχῇ τῇ σῇ ἀντιστατεῖ μοι· ἀλλ’ ἐὰν πολλάκισ ἴσωσ καὶ βέλτιον ταὐτὰ ταῦτα διασκοπώμεθα, πεισθήσῃ. ἀναμνήσθητι δ’ οὖν ὅτι δύ’ ἔφαμεν εἶναι τὰσ παρασκευὰσ ἐπὶ τὸ ἕκαστον θεραπεύειν, καὶ σῶμα καὶ ψυχήν, μίαν μὲν πρὸσ ἡδονὴν ὁμιλεῖν, τὴν ἑτέραν δὲ πρὸσ τὸ βέλτιστον, μὴ καταχαριζόμενον ἀλλὰ διαμαχόμενον. οὐ ταῦτα ἦν ἃ τότε ὡριζόμεθα;

πάνυ γε. οὐκοῦν ἡ μὲν ἑτέρα, ἡ πρὸσ ἡδονήν, ἀγεννὴσ καὶ οὐδὲν ἄλλο ἢ κολακεία τυγχάνει οὖσα· ἦ γάρ; ἔστω, εἰ βούλει, σοὶ οὕτωσ.

ἡ δέ γε ἑτέρα, ὅπωσ ὡσ βέλτιστον ἔσται τοῦτο, εἴτε σῶμα τυγχάνει ὂν εἴτε ψυχή, ὃ θεραπεύομεν; πάνυ γε. ἆρ’ οὖν οὕτωσ ἐπιχειρητέον ἡμῖν ἐστιν τῇ πόλει καὶ τοῖσ πολίταισ θεραπεύειν, ὡσ βελτίστουσ αὐτοὺσ τοὺσ πολίτασ ποιοῦντασ; ἄνευ γὰρ δὴ τούτου, ὡσ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν ηὑρίσκομεν, οὐδὲν ὄφελοσ ἄλλην εὐεργεσίαν οὐδεμίαν προσφέρειν, ἐὰν μὴ καλὴ κἀγαθὴ ἡ διάνοια ᾖ τῶν μελλόντων ἢ χρήματα πολλὰ λαμβάνειν ἢ ἀρχήν τινων ἢ ἄλλην δύναμιν ἡντινοῦν. φῶμεν οὕτωσ ἔχειν; πάνυ γε, εἴ σοι ἥδιον.

εἰ οὖν παρεκαλοῦμεν ἀλλήλουσ, ὦ Καλλίκλεισ, δημοσίᾳ πράξοντεσ τῶν πολιτικῶν πραγμάτων ἐπὶ τὰ οἰκοδομικά, ἢ τειχῶν ἢ νεωρίων ἢ ἱερῶν ἐπὶ τὰ μέγιστα οἰκοδομήματα, πότερον ἔδει ἂν ἡμᾶσ σκέψασθαι ἡμᾶσ αὐτοὺσ καὶ ἐξετάσαι πρῶτον μὲν εἰ ἐπιστάμεθα τὴν τέχνην ἢ οὐκ ἐπιστάμεθα, τὴν οἰκοδομικήν, καὶ παρὰ τοῦ ἐμάθομεν; ἔδει ἂν ἢ οὔ;

πάνυ γε. οὐκοῦν δεύτερον αὖ τόδε, εἴ τι πώποτε οἰκοδόμημα ᾠκοδομήκαμεν ἰδίᾳ ἢ τῶν φίλων τινὶ ἢ ἡμέτερον αὐτῶν, καὶ τοῦτο τὸ οἰκοδόμημα καλὸν ἢ αἰσχρόν ἐστιν· καὶ εἰ μὲν ηὑρίσκομεν σκοπούμενοι διδασκάλουσ τε ἡμῶν ἀγαθοὺσ καὶ ἐλλογίμουσ γεγονότασ καὶ οἰκοδομήματα πολλὰ μὲν καὶ καλὰ μετὰ τῶν διδασκάλων ᾠκοδομημένα ἡμῖν, πολλὰ δὲ καὶ ἴδια ἡμῶν ἐπειδὴ τῶν διδασκάλων ἀπηλλάγημεν, οὕτω μὲν διακειμένων, νοῦν ἐχόντων ἦν ἂν ἰέναι ἐπὶ τὰ δημόσια ἔργα· εἰ δὲ μήτε διδάσκαλον εἴχομεν ἡμῶν αὐτῶν ἐπιδεῖξαι οἰκοδομήματά τε ἢ μηδὲν ἢ πολλὰ καὶ μηδενὸσ ἄξια, οὕτω δὴ ἀνόητον ἦν δήπου ἐπιχειρεῖν τοῖσ δημοσίοισ ἔργοισ καὶ παρακαλεῖν ἀλλήλουσ ἐπ’ αὐτά.

φῶμεν ταῦτα ὀρθῶσ λέγεσθαι ἢ οὔ; πάνυ γε.

οὐκοῦν οὕτω πάντα, τά τε ἄλλα κἂν εἰ ἐπιχειρήσαντεσ δημοσιεύειν παρεκαλοῦμεν ἀλλήλουσ ὡσ ἱκανοὶ ἰατροὶ ὄντεσ, ἐπεσκεψάμεθα δήπου ἂν ἐγώ τε σὲ καὶ σὺ ἐμέ, φέρε πρὸσ θεῶν, αὐτὸσ δὲ ὁ Σωκράτησ πῶσ ἔχει τὸ σῶμα πρὸσ ὑγίειαν; ἢ ἤδη τισ ἄλλοσ διὰ Σωκράτην ἀπηλλάγη νόσου, ἢ δοῦλοσ ἢ ἐλεύθεροσ; κἂν ἐγὼ οἶμαι περὶ σοῦ ἕτερα τοιαῦτα ἐσκόπουν· καὶ εἰ μὴ ηὑρίσκομεν δι’ ἡμᾶσ μηδένα βελτίω γεγονότα τὸ σῶμα, μήτε τῶν ξένων μήτε τῶν ἀστῶν, μήτε ἄνδρα μήτε γυναῖκα, πρὸσ Διόσ, ὦ Καλλίκλεισ, οὐ καταγέλαστον ἂν ἦν τῇ ἀληθείᾳ, εἰσ τοσοῦτον ἀνοίασ ἐλθεῖν ἀνθρώπουσ, ὥστε, πρὶν ἰδιωτεύοντασ πολλὰ μὲν ὅπωσ ἐτύχομεν ποιῆσαι, πολλὰ δὲ κατορθῶσαι καὶ γυμνάσασθαι ἱκανῶσ τὴν τέχνην, τὸ λεγόμενον δὴ τοῦτο ἐν τῷ πίθῳ τὴν κεραμείαν ἐπιχειρεῖν μανθάνειν, καὶ αὐτούσ τε δημοσιεύειν ἐπιχειρεῖν καὶ ἄλλουσ τοιούτουσ παρακαλεῖν; οὐκ ἀνόητόν σοι δοκεῖ ἂν εἶναι οὕτω πράττειν;

ἔμοιγε. νῦν δέ, ὦ βέλτιστε ἀνδρῶν, ἐπειδὴ σὺ μὲν αὐτὸσ ἄρτι ἄρχῃ πράττειν τὰ τῆσ πόλεωσ πράγματα, ἐμὲ δὲ παρακαλεῖσ καὶ ὀνειδίζεισ ὅτι οὐ πράττω, οὐκ ἐπισκεψόμεθα ἀλλήλουσ, φέρε, Καλλικλῆσ ἤδη τινὰ βελτίω πεποίηκεν τῶν πολιτῶν;

ἔστιν ὅστισ πρότερον πονηρὸσ ὤν, ἄδικόσ τε καὶ ἀκόλαστοσ καὶ ἄφρων, διὰ Καλλικλέα καλόσ τε κἀγαθὸσ γέγονεν, ἢ ξένοσ ἢ ἀστόσ, ἢ δοῦλοσ ἢ ἐλεύθεροσ; λέγε μοι, ἐάν τίσ σε ταῦτα ἐξετάζῃ, ὦ Καλλίκλεισ, τί ἐρεῖσ; τίνα φήσεισ βελτίω πεποιηκέναι ἄνθρωπον τῇ συνουσίᾳ τῇ σῇ;

ὀκνεῖσ ἀποκρίνασθαι, εἴπερ ἔστιν τι ἔργον σὸν ἔτι ἰδιωτεύοντοσ, πρὶν δημοσιεύειν ἐπιχειρεῖν; φιλόνικοσ εἶ, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλ’ οὐ φιλονικίᾳ γε ἐρωτῶ, ἀλλ’ ὡσ ἀληθῶσ βουλόμενοσ εἰδέναι ὅντινά ποτε τρόπον οἰεί δεῖν πολιτεύεσθαι ἐν ἡμῖν. ἢ ἄλλου του ἄρα ἐπιμελήσῃ ἡμῖν ἐλθὼν ἐπὶ τὰ τῆσ πόλεωσ πράγματα ἢ ὅπωσ ὅτι βέλτιστοι οἱ πολῖται ὦμεν; ἢ οὐ πολλάκισ ἤδη ὡμολογήκαμεν τοῦτο δεῖν πράττειν τὸν πολιτικὸν ἄνδρα;

ὡμολογήκαμεν ἢ οὔ; ἀποκρίνου. ὡμολογήκαμεν· ἐγὼ ὑπὲρ σοῦ ἀποκρινοῦμαι. εἰ τοίνυν τοῦτο δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα παρασκευάζειν τῇ ἑαυτοῦ πόλει, νῦν μοι ἀναμνησθεὶσ εἰπὲ περὶ ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν ὧν ὀλίγῳ πρότερον ἔλεγεσ, εἰ ἔτι σοι δοκοῦσιν ἀγαθοὶ πολῖται γεγονέναι, Περικλῆσ καὶ Κίμων καὶ Μιλτιάδησ καὶ Θεμιστοκλῆσ. ἔμοιγε. οὐκοῦν εἴπερ ἀγαθοί, δῆλον ὅτι ἕκαστοσ αὐτῶν βελτίουσ ἐποίει τοὺσ πολίτασ ἀντὶ χειρόνων.

ἐποίει ἢ οὔ; ναί. οὐκοῦν ὅτε Περικλῆσ ἤρχετο λέγειν ἐν τῷ δήμῳ, χείρουσ ἦσαν οἱ Ἀθηναῖοι ἢ ὅτε τὰ τελευταῖα ἔλεγεν; ἴσωσ. οὐκ ἴσωσ δή, ὦ βέλτιστε, ἀλλ’ ἀνάγκη ἐκ τῶν ὡμολογημένων, εἴπερ ἀγαθόσ γ’ ἦν ἐκεῖνοσ πολίτησ. τί οὖν δή;

οὐδέν· ἀλλὰ τόδε μοι εἰπὲ ἐπὶ τούτῳ, εἰ λέγονται Ἀθηναῖοι διὰ Περικλέα βελτίουσ γεγονέναι, ἢ πᾶν τοὐναντίον διαφθαρῆναι ὑπ’ ἐκείνου. ταυτὶ γὰρ ἔγωγε ἀκούω, Περικλέα πεποιηκέναι Ἀθηναίουσ ἀργοὺσ καὶ δειλοὺσ καὶ λάλουσ καὶ φιλαργύρουσ, εἰσ μισθοφορίαν πρῶτον καταστήσαντα. τῶν τὰ ὦτα κατεαγότων ἀκούεισ ταῦτα, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλὰ τάδε οὐκέτι ἀκούω, ἀλλ’ οἶδα σαφῶσ καὶ ἐγὼ καὶ σύ, ὅτι τὸ μὲν πρῶτον ηὐδοκίμει Περικλῆσ καὶ οὐδεμίαν αἰσχρὰν δίκην κατεψηφίσαντο αὐτοῦ Ἀθηναῖοι, ἡνίκα χείρουσ ἦσαν· ἐπειδὴ δὲ καλοὶ κἀγαθοὶ ἐγεγόνεσαν ὑπ’ αὐτοῦ, ἐπὶ τελευτῇ τοῦ βίου τοῦ Περικλέουσ, κλοπὴν αὐτοῦ κατεψηφίσαντο, ὀλίγου δὲ καὶ θανάτου ἐτίμησαν, δῆλον ὅτι ὡσ πονηροῦ ὄντοσ. τί οὖν;

τούτου ἕνεκα κακὸσ ἦν Περικλῆσ; ὄνων γοῦν ἂν ἐπιμελητὴσ καὶ ἵππων καὶ βοῶν τοιοῦτοσ ὢν κακὸσ ἂν ἐδόκει εἶναι, εἰ παραλαβὼν μὴ λακτίζοντασ ἑαυτὸν μηδὲ κυρίττοντασ μηδὲ δάκνοντασ ἀπέδειξε ταῦτα ἅπαντα ποιοῦντασ δι’ ἀγριότητα. ἢ οὐ δοκεῖ σοι κακὸσ εἶναι ἐπιμελητὴσ ὁστισοῦν ὁτουοῦν ζῴου, ὃσ ἂν παραλαβὼν ἡμερώτερα ἀποδείξῃ ἀγριώτερα ἢ παρέλαβε; δοκεῖ ἢ οὔ;

πάνυ γε, ἵνα σοι χαρίσωμαι. καὶ τόδε τοίνυν μοι χάρισαι ἀποκρινάμενοσ· πότερον καὶ ὁ ἄνθρωποσ ἓν τῶν ζῴων ἐστὶν ἢ οὔ; πῶσ γὰρ οὔ; οὐκοῦν ἀνθρώπων Περικλῆσ ἐπεμέλετο; ναί. τί οὖν; οὐκ ἔδει αὐτούσ, ὡσ ἄρτι ὡμολογοῦμεν, δικαιοτέρουσ γεγονέναι ἀντὶ ἀδικωτέρων ὑπ’ ἐκείνου, εἴπερ ἐκεῖνοσ ἐπεμελεῖτο αὐτῶν ἀγαθὸσ ὢν τὰ πολιτικά; πάνυ γε.

οὐκοῦν εἴπερ ἀγριωτέρουσ, ἀδικωτέρουσ τε καὶ χείρουσ; οὐκοῦν οἵ γε δίκαιοι ἥμεροι, ὡσ ἔφη Ὅμηροσ· σὺ δὲ τί φῄσ; οὐχ οὕτωσ; ναί. ἀλλὰ μὴν ἀγριωτέρουσ γε αὐτοὺσ ἀπέφηνεν ἢ οἱούσ παρέλαβεν, καὶ ταῦτ’ εἰσ αὑτόν, ὃν ἥκιστ’ ἂν ἐβούλετο. βούλει σοι ὁμολογήσω; εἰ δοκῶ γε σοι ἀληθῆ λέγειν. ἔστω δὴ ταῦτα. ἔστω.

οὐκ ἄρ’ ἀγαθὸσ τὰ πολιτικὰ Περικλῆσ ἦν ἐκ τούτου τοῦ λόγου. οὐ σύ γε φῄσ. μὰ Δί’ οὐδέ γε σὺ ἐξ ὧν ὡμολόγεισ. πάλιν δὲ λέγε μοι περὶ Κίμωνοσ· οὐκ ἐξωστράκισαν αὐτὸν οὗτοι οὓσ ἐθεράπευεν, ἵνα αὐτοῦ δέκα ἐτῶν μὴ ἀκούσειαν τῆσ φωνῆσ; καὶ Θεμιστοκλέα ταὐτὰ ταῦτα ἐποίησαν καὶ φυγῇ προσεζημίωσαν; Μιλτιάδην δὲ τὸν Μαραθῶνι εἰσ τὸ βάραθρον ἐμβαλεῖν ἐψηφίσαντο, καὶ εἰ μὴ διὰ τὸν πρύτανιν, ἐνέπεσεν ἄν; καίτοι οὗτοι, εἰ ἦσαν ἄνδρεσ ἀγαθοί, ὡσ σὺ φῄσ, οὐκ ἄν ποτε ταῦτα ἔπασχον.

οὔκουν οἵ γε ἀγαθοὶ ἡνίοχοι κατ’ ἀρχὰσ μὲν οὐκ ἐκπίπτουσιν ἐκ τῶν ζευγῶν, ἐπειδὰν δὲ θεραπεύσωσιν τοὺσ ἵππουσ καὶ αὐτοὶ ἀμείνουσ γένωνται ἡνίοχοι, τότ’ ἐκπίπτουσιν· οὐκ ἔστι ταῦτ’ οὔτ’ ἐν ἡνιοχείᾳ οὔτ’ ἐν ἄλλῳ ἔργῳ οὐδενί· ἢ δοκεῖ σοι; οὐκ ἔμοιγε. ἀληθεῖσ ἄρα, ὡσ ἐοίκεν, οἱ ἔμπροσθεν λόγοι ἦσαν, ὅτι οὐδένα ἡμεῖσ ἴσμεν ἄνδρα ἀγαθὸν γεγονότα τὰ πολιτικὰ ἐν τῇδε τῇ πόλει. σὺ δὲ ὡμολόγεισ τῶν γε νῦν οὐδένα, τῶν μέντοι ἔμπροσθεν, καὶ προείλου τούτουσ τοὺσ ἄνδρασ·

οὗτοι δὲ ἀνεφάνησαν ἐξ ἴσου τοῖσ νῦν ὄντεσ, ὥστε, εἰ οὗτοι ῥήτορεσ ἦσαν, οὔτε τῇ ἀληθινῇ ῥητορικῇ ἐχρῶντο ‐ οὐ γὰρ ἂν ἐξέπεσον ‐ οὔτε τῇ κολακικῇ. ἀλλὰ μέντοι πολλοῦ γε δεῖ, ὦ Σώκρατεσ, μή ποτέ τισ τῶν νῦν ἔργα τοιαῦτα ἐργάσηται οἱᾶ τούτων ὅστισ βούλει εἴργασται. ὦ δαιμόνιε, οὐδ’ ἐγὼ ψέγω τούτουσ ὥσ γε διακόνουσ εἶναι πόλεωσ, ἀλλά μοι δοκοῦσι τῶν γε νῦν διακονικώτεροι γεγονέναι καὶ μᾶλλον οἱοῖ́ τε ἐκπορίζειν τῇ πόλει ὧν ἐπεθύμει.

ἀλλὰ γὰρ μεταβιβάζειν τὰσ ἐπιθυμίασ καὶ μὴ ἐπιτρέπειν, πείθοντεσ καὶ βιαζόμενοι ἐπὶ τοῦτο ὅθεν ἔμελλον ἀμείνουσ ἔσεσθαι οἱ πολῖται, ὡσ ἔποσ εἰπεῖν οὐδὲν τούτων διέφερον ἐκεῖνοι· ὅπερ μόνον ἔργον ἐστὶν ἀγαθοῦ πολίτου.

ναῦσ δὲ καὶ τείχη καὶ νεώρια καὶ ἄλλα πολλὰ τοιαῦτα καὶ ἐγώ σοι ὁμολογῶ δεινοτέρουσ εἶναι ἐκείνουσ τούτων ἐκπορίζειν. πρᾶγμα οὖν γελοῖον ποιοῦμεν ἐγώ τε καὶ σὺ ἐν τοῖσ λόγοισ· ἐν παντὶ γὰρ τῷ χρόνῳ ὃν διαλεγόμεθα οὐδὲν παυόμεθα εἰσ τὸ αὐτὸ ἀεὶ περιφερόμενοι καὶ ἀγνοοῦντεσ ἀλλήλων ὅτι λέγομεν. ἐγὼ γοῦν σε πολλάκισ οἶμαι ὡμολογηκέναι καὶ ἐγνωκέναι ὡσ ἄρα διττὴ αὕτη τισ ἡ πραγματεία ἔστιν καὶ περὶ τὸ σῶμα καὶ περὶ τὴν ψυχήν, καὶ ἡ μὲν ἑτέρα διακονική ἐστιν, ᾗ δυνατὸν εἶναι ἐκπορίζειν, ἐὰν μὲν πεινῇ τὰ σώματα ἡμῶν, σιτία, ἐὰν δὲ διψῇ, ποτά, ἐὰν δὲ ῥιγῷ, ἱμάτια, στρώματα, ὑποδήματα, ἄλλ’ ὧν ἔρχεται σώματα εἰσ ἐπιθυμίαν· καὶ ἐξεπίτηδέσ σοι διὰ τῶν αὐτῶν εἰκόνων λέγω, ἵνα ῥᾷον καταμάθῃσ.

τούτων, σιτοποιὸν ἢ ὀψοποιὸν ἢ ὑφάντην ἢ σκυτοτόμον ἢ σκυτοδεψόν, οὐδὲν θαυμαστόν ἐστιν ὄντα τοιοῦτον δόξαι καὶ αὑτῷ καὶ τοῖσ ἄλλοισ θεραπευτὴν εἶναι σώματοσ, παντὶ τῷ μὴ εἰδότι ὅτι ἔστιν τισ παρὰ ταύτασ ἁπάσασ τέχνη γυμναστική τε καὶ ἰατρική, ἣ δὴ τῷ ὄντι γε ἐστὶν σώματοσ θεραπεία, ἥνπερ καὶ προσήκει τούτων ἄρχειν πασῶν τῶν τεχνῶν καὶ χρῆσθαι τοῖσ τούτων ἔργοισ διὰ τὸ εἰδέναι ὅτι χρηστὸν καὶ πονηρὸν τῶν σιτίων ἢ ποτῶν ἐστιν εἰσ ἀρετὴν σώματοσ, τὰσ δ’ ἄλλασ πάσασ ταύτασ ἀγνοεῖν·

διὸ δὴ καὶ ταύτασ μὲν δουλοπρεπεῖσ τε καὶ διακονικὰσ καὶ ἀνελευθέρουσ εἶναι περὶ σώματοσ πραγματείαν, τὰσ ἄλλασ τέχνασ, τὴν δὲ γυμναστικὴν καὶ ἰατρικὴν κατὰ τὸ δίκαιον δεσποίνασ εἶναι τούτων.

ταὐτὰ οὖν ταῦτα ὅτι ἔστιν καὶ περὶ ψυχήν, τοτὲ μέν μοι δοκεῖσ μανθάνειν ὅτι λέγω, καὶ ὁμολογεῖσ ὡσ εἰδὼσ ὅτι ἐγὼ λέγω· καλοὶ κἀγαθοὶ γεγόνασιν πολῖται ἐν τῇ πόλει, καὶ ἐπειδὰν ἐγὼ ἐρωτῶ οἵτινεσ, δοκεῖσ μοι ὁμοιοτάτουσ προτείνεσθαι ἀνθρώπουσ περὶ τὰ πολιτικά, ὥσπερ ἂν εἰ περὶ τὰ γυμναστικὰ ἐμοῦ ἐρωτῶντοσ οἵτινεσ ἀγαθοὶ γεγόνασιν ἢ εἰσὶν σωμάτων θεραπευταί, ἔλεγέσ μοι πάνυ σπουδάζων, Θεαρίων ὁ ἀρτοκόποσ καὶ Μίθαικοσ ὁ τὴν ὀψοποιίαν συγγεγραφὼσ τὴν Σικελικὴν καὶ Σάραμβοσ ὁ κάπηλοσ, ὅτι οὗτοι θαυμάσιοι γεγόνασιν σωμάτων θεραπευταί, ὁ μὲν ἄρτουσ θαυμαστοὺσ παρασκευάζων, ὁ δὲ ὄψον, ὁ δὲ οἶνον.

ἴσωσ ἂν οὖν ἠγανάκτεισ, εἴ σοι ἔλεγον ἐγὼ ὅτι Ἄνθρωπε, ἐπαί̈εισ οὐδὲν περὶ γυμναστικῆσ·

διακόνουσ μοι λέγεισ καὶ ἐπιθυμιῶν παρασκευαστὰσ ἀνθρώπουσ, οὐκ ἐπαί̈οντασ καλὸν κἀγαθὸν οὐδὲν περὶ αὐτῶν, οἵ, ἂν οὕτω τύχωσιν, ἐμπλήσαντεσ καὶ παχύναντεσ τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων, ἐπαινούμενοι ὑπ’ αὐτῶν, προσαπολοῦσιν αὐτῶν καὶ τὰσ ἀρχαίασ σάρκασ· δ’ αὖ δι’ ἀπειρίαν οὐ τοὺσ ἑστιῶντασ αἰτιάσονται τῶν νόσων αἰτίουσ εἶναι καὶ τῆσ ἀποβολῆσ τῶν ἀρχαίων σαρκῶν, ἀλλ’ οἳ ἂν αὐτοῖσ τύχωσι τότε παρόντεσ καὶ συμβουλεύοντέσ τι, ὅταν δὴ αὐτοῖσ ἥκῃ ἡ τότε πλησμονὴ νόσον φέρουσα συχνῷ ὕστερον χρόνῳ, ἅτε ἄνευ τοῦ ὑγιεινοῦ γεγονυῖα, τούτουσ αἰτιάσονται καὶ ψέξουσιν καὶ κακόν τι ποιήσουσιν, ἂν οἱοῖ́ τ’ ὦσι, τοὺσ δὲ προτέρουσ ἐκείνουσ καὶ αἰτίουσ τῶν κακῶν ἐγκωμιάσουσιν.

καὶ σὺ νῦν, ὦ Καλλίκλεισ, ὁμοιότατον τούτῳ ἐργάζῃ·

ἐγκωμιάζεισ ἀνθρώπουσ, οἳ τούτουσ εἱστιάκασιν εὐωχοῦντεσ ὧν ἐπεθύμουν. καί φασι μεγάλην τὴν πόλιν πεποιηκέναι αὐτούσ· ὅτι δὲ οἰδεῖ καὶ ὕπουλόσ ἐστιν δι’ ἐκείνουσ τοὺσ παλαιούσ, οὐκ αἰσθάνονται. ἄνευ γὰρ σωφροσύνησ καὶ δικαιοσύνησ λιμένων καὶ νεωρίων καὶ τειχῶν καὶ φόρων καὶ τοιούτων φλυαριῶν ἐμπεπλήκασι τὴν πόλιν·

ὅταν οὖν ἔλθῃ ἡ καταβολὴ αὕτη τῆσ ἀσθενείασ, τοὺσ τότε παρόντασ αἰτιάσονται συμβούλουσ, Θεμιστοκλέα δὲ καὶ Κίμωνα καὶ Περικλέα ἐγκωμιάσουσιν, τοὺσ αἰτίουσ τῶν κακῶν· σοῦ δὲ ἴσωσ ἐπιλήψονται, ἐὰν μὴ εὐλαβῇ, καὶ τοῦ ἐμοῦ ἑταίρου Ἀλκιβιάδου, ὅταν καὶ τὰ ἀρχαῖα προσαπολλύωσι πρὸσ οἷσ ἐκτήσαντο, οὐκ αἰτίων ὄντων τῶν κακῶν ἀλλ’ ἴσωσ συναιτίων. καίτοι ἔγωγε ἀνόητον πρᾶγμα καὶ νῦν ὁρῶ γιγνόμενον καὶ ἀκούω τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν πέρι.

αἰσθάνομαι γάρ, ὅταν ἡ πόλισ τινὰ τῶν πολιτικῶν ἀνδρῶν μεταχειρίζηται ὡσ ἀδικοῦντα, ἀγανακτούντων καὶ σχετλιαζόντων ὡσ δεινὰ πάσχουσι· πολλὰ καὶ ἀγαθὰ τὴν πόλιν πεποιηκότεσ ἄρα ἀδίκωσ ὑπ’ αὐτῆσ ἀπόλλυνται, ὡσ ὁ τούτων λόγοσ. τὸ δὲ ὅλον ψεῦδόσ ἐστιν· προστάτησ γὰρ πόλεωσ οὐδ’ ἂν εἷσ ποτε ἀδίκωσ ἀπόλοιτο ὑπ’ αὐτῆσ τῆσ πόλεωσ ἧσ προστατεῖ. κινδυνεύει γὰρ ταὐτὸν εἶναι, ὅσοι τε πολιτικοὶ προσποιοῦνται εἶναι καὶ ὅσοι σοφισταί. καὶ γὰρ οἱ σοφισταί, τἆλλα σοφοὶ ὄντεσ, τοῦτο ἄτοπον ἐργάζονται πρᾶγμα· φάσκοντεσ γὰρ ἀρετῆσ διδάσκαλοι εἶναι πολλάκισ κατηγοροῦσιν τῶν μαθητῶν ὡσ ἀδικοῦσι σφᾶσ αὑτούσ, τούσ τε μισθοὺσ ἀποστεροῦντεσ καὶ ἄλλην χάριν οὐκ ἀποδιδόντεσ, εὖ παθόντεσ ὑπ’ αὐτῶν.

καὶ τούτου τοῦ λόγου τί ἂν ἀλογώτερον εἰή πρᾶγμα, ἀνθρώπουσ ἀγαθοὺσ καὶ δικαίουσ γενομένουσ, ἐξαιρεθέντασ μὲν ἀδικίαν ὑπὸ τοῦ διδασκάλου, σχόντασ δὲ δικαιοσύνην, ἀδικεῖν τούτῳ ᾧ οὐκ ἔχουσιν; οὐ δοκεῖ σοι τοῦτο ἄτοπον εἶναι, ὦ ἑταῖρε;

ὡσ ἀληθῶσ δημηγορεῖν με ἠνάγκασασ, ὦ Καλλίκλεισ, οὐκ ἐθέλων ἀποκρίνεσθαι. σὺ δ’ οὐκ ἂν οἱο͂́σ τ’ εἰήσ λέγειν, εἰ μή τίσ σοι ἀποκρίνοιτο; ἐοίκά γε·

νῦν γοῦν συχνοὺσ τείνω τῶν λόγων, ἐπειδή μοι οὐκ ἐθέλεισ ἀποκρίνεσθαι. ἀλλ’, ὠγαθέ, εἰπὲ πρὸσ Φιλίου, οὐ δοκεῖ σοι ἄλογον εἶναι ἀγαθὸν φάσκοντα πεποιηκέναι τινὰ μέμφεσθαι τούτῳ ὅτι ὑφ’ ἑαυτοῦ ἀγαθὸσ γεγονώσ τε καὶ ὢν ἔπειτα πονηρόσ ἐστιν; ἔμοιγε δοκεῖ. οὐκοῦν ἀκούεισ τοιαῦτα λεγόντων τῶν φασκόντων παιδεύειν ἀνθρώπουσ εἰσ ἀρετήν; ἔγωγε·

ἀλλὰ τί ἂν λέγοισ ἀνθρώπων πέρι οὐδενὸσ ἀξίων; τί δ’ ἂν περὶ ἐκείνων λέγοισ, οἳ φάσκοντεσ προεστάναι τῆσ πόλεωσ καὶ ἐπιμελεῖσθαι ὅπωσ ὡσ βελτίστη ἔσται, πάλιν αὐτῆσ κατηγοροῦσιν, ὅταν τύχωσιν, ὡσ πονηροτάτησ; οἰεί τι διαφέρειν τούτουσ ἐκείνων; ταὐτόν, ὦ μακάρι’, ἐστὶν σοφιστὴσ καὶ ῥήτωρ, ἢ ἐγγύσ τι καὶ παραπλήσιον, ὥσπερ ἐγὼ ἔλεγον πρὸσ Πῶλον· σὺ δὲ δι’ ἄγνοιαν τὸ μὲν πάγκαλόν τι οἰεί εἶναι, τὴν ῥητορικήν, τοῦ δὲ καταφρονεῖσ. τῇ δὲ ἀληθείᾳ κάλλιόν ἐστιν σοφιστικὴ ῥητορικῆσ ὅσῳπερ νομοθετικὴ δικαστικῆσ καὶ γυμναστικὴ ἰατρικῆσ· μόνοισ δ’ ἔγωγε καὶ ᾤμην τοῖσ δημηγόροισ τε καὶ σοφισταῖσ οὐκ ἐγχωρεῖν μέμφεσθαι τούτῳ τῷ πράγματι ὃ αὐτοὶ παιδεύουσιν, ὡσ πονηρόν ἐστιν εἰσ σφᾶσ, ἢ τῷ αὐτῷ λόγῳ τούτῳ ἅμα καὶ ἑαυτῶν κατηγορεῖν ὅτι οὐδὲν ὠφελήκασιν οὕσ φασιν ὠφελεῖν.

οὐχ οὕτωσ ἔχει; πάνυ γε.

καὶ προέσθαι γε δήπου τὴν εὐεργεσίαν ἄνευ μισθοῦ, ὡσ τὸ εἰκόσ, μόνοισ τούτοισ ἐνεχώρει, εἴπερ ἀληθῆ ἔλεγον. ἄλλην μὲν γὰρ εὐεργεσίαν τισ εὐεργετηθείσ, οἱο͂ν ταχὺσ γενόμενοσ διὰ παιδοτρίβην, ἴσωσ ἂν ἀποστερήσειε τὴν χάριν, εἰ προοῖτο αὐτῷ ὁ παιδοτρίβησ καὶ μὴ συνθέμενοσ αὐτῷ μισθὸν ὅτι μάλιστα ἅμα μεταδιδοὺσ τοῦ τάχουσ λαμβάνοι τὸ ἀργύριον· οὐ γὰρ δὴ τῇ βραδυτῆτι οἶμαι ἀδικοῦσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀλλ’ ἀδικίᾳ·

ἦ γάρ; ναί. οὐκοῦν εἴ τισ αὐτὸ τοῦτο ἀφαιρεῖ, τὴν ἀδικίαν, οὐδὲν δεινὸν αὐτῷ μήποτε ἀδικηθῇ, ἀλλὰ μόνῳ ἀσφαλὲσ ταύτην τὴν εὐεργεσίαν προέσθαι, εἴπερ τῷ ὄντι δύναιτό τισ ἀγαθοὺσ ποιεῖν. οὐχ οὕτω; φημί. διὰ ταῦτ’ ἄρα, ὡσ ἐοίκε, τὰσ μὲν ἄλλασ συμβουλὰσ συμβουλεύειν λαμβάνοντα ἀργύριον, οἱο͂ν οἰκοδομίασ πέρι ἢ τῶν ἄλλων τεχνῶν, οὐδὲν αἰσχρόν. ἐοίκέ γε.

περὶ δέ γε ταύτησ τῆσ πράξεωσ, ὅντιν’ ἄν τισ τρόπον ὡσ βέλτιστοσ εἰή καὶ ἄριστα τὴν αὑτοῦ οἰκίαν διοικοῖ ἢ πόλιν, αἰσχρὸν νενόμισται μὴ φάναι συμβουλεύειν, ἐὰν μή τισ αὐτῷ ἀργύριον διδῷ. ἦ γάρ; ναί. δῆλον γὰρ ὅτι τοῦτο αἴτιόν ἐστιν, ὅτι μόνη αὕτη τῶν εὐεργεσιῶν τὸν εὖ παθόντα ἐπιθυμεῖν ποιεῖ ἀντ’ εὖ ποιεῖν, ὥστε καλὸν δοκεῖ τὸ σημεῖον εἶναι, εἰ εὖ ποιήσασ ταύτην τὴν εὐεργεσίαν ἀντ’ εὖ πείσεται· εἰ δὲ μή, οὔ. ἔστι ταῦτα οὕτωσ ἔχοντα; ἔστιν.

ἐπὶ ποτέραν οὖν με παρακαλεῖσ τὴν θεραπείαν τῆσ πόλεωσ, διόρισόν μοι· τὴν τοῦ διαμάχεσθαι Ἀθηναίοισ ὅπωσ ὡσ βέλτιστοι ἔσονται, ὡσ ἰατρόν, ἢ ὡσ διακονήσοντα καὶ πρὸσ χάριν ὁμιλήσοντα; τἀληθῆ μοι εἰπέ, ὦ Καλλίκλεισ· δίκαιοσ γὰρ εἶ, ὥσπερ ἤρξω παρρησιάζεσθαι πρὸσ ἐμέ, διατελεῖν ἃ νοεῖσ λέγων. καὶ νῦν εὖ καὶ γενναίωσ εἰπέ. λέγω τοίνυν ὅτι ὡσ διακονήσοντα. κολακεύσοντα ἄρα με, ὦ γενναιότατε, παρακαλεῖσ.

εἴ σοι Μυσόν γε ἥδιον καλεῖν, ὦ Σώκρατεσ· ὡσ εἰ μὴ ταῦτά γε ποιήσεισ ‐ μὴ εἴπῃσ ὃ πολλάκισ εἴρηκασ, ὅτι ἀποκτενεῖ με ὁ βουλόμενοσ, ἵνα μὴ αὖ καὶ ἐγὼ εἴπω, ὅτι Πονηρόσ γε ὢν ἀγαθὸν ὄντα· μηδ’ ὅτι ἀφαιρήσεται ἐάν τι ἔχω, ἵνα μὴ αὖ ἐγὼ εἴπω ὅτι ἀλλ’ ἀφελόμενοσ οὐχ ἕξει ὅτι χρήσεται αὐτοῖσ, ἀλλ’ ὥσπερ με ἀδίκωσ ἀφείλετο, οὕτωσ καὶ λαβὼν ἀδίκωσ χρήσεται, εἰ δὲ ἀδίκωσ, αἰσχρῶσ, εἰ δὲ αἰσχρῶσ, κακῶσ. ὥσ μοι δοκεῖσ, ὦ Σώκρατεσ, πιστεύειν μηδ’ ἂν ἓν τούτων παθεῖν, ὡσ οἰκῶν ἐκποδὼν καὶ οὐκ ἂν εἰσαχθεὶσ εἰσ δικαστήριον ὑπὸ πάνυ ἴσωσ μοχθηροῦ ἀνθρώπου καὶ φαύλου. ἀνόητοσ ἄρα εἰμί, ὦ Καλλίκλεισ, ὡσ ἀληθῶσ, εἰ μὴ οἰόμαι ἐν τῇδε τῇ πόλει ὁντινοῦν ἂν ὅτι τύχοι, τοῦτο παθεῖν.

τόδε μέντοι εὖ οἶδ’ ὅτι, ἐάνπερ εἰσίω εἰσ δικαστήριον περὶ τούτων τινὸσ κινδυνεύων, ὃ σὺ λέγεισ, πονηρόσ τίσ μ’ ἔσται ὁ εἰσάγων ‐ οὐδεὶσ γὰρ ἂν χρηστὸσ μὴ ἀδικοῦντ’ ἄνθρωπον εἰσαγάγοι ‐ καὶ οὐδέν γε ἄτοπον εἰ ἀποθάνοιμι. βούλει σοι εἴπω δι’ ὅτι ταῦτα προσδοκῶ;

πάνυ γε. οἶμαι μετ’ ὀλίγων Ἀθηναίων, ἵνα μὴ εἴπω μόνοσ, ἐπιχειρεῖν τῇ ὡσ ἀληθῶσ πολιτικῇ τέχνῃ καὶ πράττειν τὰ πολιτικὰ μόνοσ τῶν νῦν· ἅτε οὖν οὐ πρὸσ χάριν λέγων τοὺσ λόγουσ οὓσ λέγω ἑκάστοτε, ἀλλὰ πρὸσ τὸ βέλτιστον, οὐ πρὸσ τὸ ἥδιστον, καὶ οὐκ ἐθέλων ποιεῖν ἃ σὺ παραινεῖσ, τὰ κομψὰ ταῦτα, οὐχ ἕξω ὅτι λέγω ἐν τῷ δικαστηρίῳ. ὁ αὐτὸσ δέ μοι ἥκει λόγοσ ὅνπερ πρὸσ Πῶλον ἔλεγον· κρινοῦμαι γὰρ ὡσ ἐν παιδίοισ ἰατρὸσ ἂν κρίνοιτο κατηγοροῦντοσ ὀψοποιοῦ.

σκόπει γάρ, τί ἂν ἀπολογοῖτο ὁ τοιοῦτοσ ἄνθρωποσ ἐν τούτοισ ληφθείσ, εἰ αὐτοῦ κατηγοροῖ τισ λέγων ὅτι "ὦ παῖδεσ, πολλὰ ὑμᾶσ καὶ κακὰ ὅδε εἴργασται ἀνὴρ καὶ αὐτούσ, καὶ τοὺσ νεωτάτουσ ὑμῶν διαφθείρει τέμνων τε καὶ κάων, καὶ ἰσχναίνων καὶ πνίγων ἀπορεῖν ποιεῖ, πικρότατα πώματα διδοὺσ καὶ πεινῆν καὶ διψῆν ἀναγκάζων, οὐχ ὥσπερ ἐγὼ πολλὰ καὶ ἡδέα καὶ παντοδαπὰ ηὐώχουν ὑμᾶσ· τί ἂν οἰεί ἐν τούτῳ τῷ κακῷ ἀποληφθέντα ἰατρὸν ἔχειν εἰπεῖν;

ἢ εἰ εἴποι τὴν ἀλήθειαν, ὅτι "ταῦτα πάντα ἐγὼ ἐποίουν, ὦ παῖδεσ, ὑγιεινῶσ," πόσον τι οἰεί ἂν ἀναβοῆσαι τοὺσ τοιούτουσ δικαστάσ; οὐ μέγα; ἴσωσ· οἰέσθαί γε χρή. οὐκοῦν οἰεί ἐν πάσῃ ἀπορίᾳ ἂν αὐτὸν ἔχεσθαι ὅτι χρὴ εἰπεῖν; πάνυ γε.

τοιοῦτον μέντοι καὶ ἐγὼ οἶδα ὅτι πάθοσ πάθοιμι ἂν εἰσελθὼν εἰσ δικαστήριον. οὔτε γὰρ ἡδονὰσ ἃσ ἐκπεπόρικα ἕξω αὐτοῖσ λέγειν, ἃσ οὗτοι εὐεργεσίασ καὶ ὠφελίασ νομίζουσιν, ἐγὼ δὲ οὔτε τοὺσ πορίζοντασ ζηλῶ οὔτε οἷσ πορίζεται· ἐάν τέ τίσ με ἢ νεωτέρουσ φῇ διαφθείρειν ἀπορεῖν ποιοῦντα, ἢ τοὺσ πρεσβυτέρουσ κακηγορεῖν λέγοντα πικροὺσ λόγουσ ἢ ἰδίᾳ ἢ δημοσίᾳ, οὔτε τὸ ἀληθὲσ ἕξω εἰπεῖν, ὅτι δικαίωσ πάντα ταῦτα ἐγὼ λέγω, καὶ πράττω τὸ ὑμέτερον δὴ τοῦτο, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, οὔτε ἄλλο οὐδέν· ὥστε ἴσωσ, ὅτι ἂν τύχω, τοῦτο πείσομαι.

δοκεῖ οὖν σοι, ὦ Σώκρατεσ, καλῶσ ἔχειν ἄνθρωποσ ἐν πόλει οὕτωσ διακείμενοσ καὶ ἀδύνατοσ ὢν ἑαυτῷ βοηθεῖν; εἰ ἐκεῖνό γε ἓν αὐτῷ ὑπάρχοι, ὦ Καλλίκλεισ, ὃ σὺ πολλάκισ ὡμολόγησασ· εἰ βεβοηθηκὼσ εἰή αὑτῷ, μήτε περὶ ἀνθρώπουσ μήτε περὶ θεοὺσ ἄδικον μηδὲν μήτε εἰρηκὼσ μήτε εἰργασμένοσ. αὕτη γὰρ τῆσ βοηθείασ ἑαυτῷ πολλάκισ ἡμῖν ὡμολόγηται κρατίστη εἶναι.

εἰ μὲν οὖν ἐμέ τισ ἐξελέγχοι ταύτην τὴν βοήθειαν ἀδύνατον ὄντα ἐμαυτῷ καὶ ἄλλῳ βοηθεῖν, αἰσχυνοίμην ἂν καὶ ἐν πολλοῖσ καὶ ἐν ὀλίγοισ ἐξελεγχόμενοσ καὶ μόνοσ ὑπὸ μόνου, καὶ εἰ διὰ ταύτην τὴν ἀδυναμίαν ἀποθνῄσκοιμι, ἀγανακτοίην ἄν· εἰ δὲ κολακικῆσ ῥητορικῆσ ἐνδείᾳ τελευτῴην ἔγωγε, εὖ οἶδα ὅτι ῥᾳδίωσ ἴδοισ ἄν με φέροντα τὸν θάνατον. αὐτὸ μὲν γὰρ τὸ ἀποθνῄσκειν οὐδεὶσ φοβεῖται, ὅστισ μὴ παντάπασιν ἀλόγιστόσ τε καὶ ἄνανδρόσ ἐστιν, τὸ δὲ ἀδικεῖν φοβεῖται·

πολλῶν γὰρ ἀδικημάτων γέμοντα τὴν ψυχὴν εἰσ Αἵδου ἀφικέσθαι πάντων ἔσχατον κακῶν ἐστιν. εἰ δὲ βούλει, σοὶ ἐγώ, ὡσ τοῦτο οὕτωσ ἔχει, ἐθέλω λόγον λέξαι. ἀλλ’ ἐπείπερ γε καὶ τἆλλα ἐπέρανασ, καὶ τοῦτο πέρανον. ἄκουε δή, φασί, μάλα καλοῦ λόγου, ὃν σὺ μὲν ἡγήσῃ μῦθον, ὡσ ἐγὼ οἶμαι, ἐγὼ δὲ λόγον·

ὡσ ἀληθῆ γὰρ ὄντα σοι λέξω ἃ μέλλω λέγειν. ὥσπερ γὰρ Ὅμηροσ λέγει, διενείμαντο τὴν ἀρχὴν ὁ Ζεὺσ καὶ ὁ Ποσειδῶν καὶ ὁ Πλούτων, ἐπειδὴ παρὰ τοῦ πατρὸσ παρέλαβον. ἦν οὖν νόμοσ ὅδε περὶ ἀνθρώπων ἐπὶ Κρόνου, καὶ ἀεὶ καὶ νῦν ἔτι ἔστιν ἐν θεοῖσ, τῶν ἀνθρώπων τὸν μὲν δικαίωσ τὸν βίον διελθόντα καὶ ὁσίωσ, ἐπειδὰν τελευτήσῃ, εἰσ μακάρων νήσουσ ἀπιόντα οἰκεῖν ἐν πάσῃ εὐδαιμονίᾳ ἐκτὸσ κακῶν, τὸν δὲ ἀδίκωσ καὶ ἀθέωσ εἰσ τὸ τῆσ τίσεώσ τε καὶ δίκησ δεσμωτήριον, ὃ δὴ Τάρταρον καλοῦσιν, ἰέναι. τούτων δὲ δικασταὶ ἐπὶ Κρόνου καὶ ἔτι νεωστὶ τοῦ Διὸσ τὴν ἀρχὴν ἔχοντοσ ζῶντεσ ἦσαν ζώντων, ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ δικάζοντεσ ᾗ μέλλοιεν τελευτᾶν·

κακῶσ οὖν αἱ δίκαι ἐκρίνοντο. ὅ τε οὖν Πλούτων καὶ οἱ ἐπιμεληταὶ οἱ ἐκ μακάρων νήσων ἰόντεσ ἔλεγον πρὸσ τὸν Δία ὅτι φοιτῷέν σφιν ἄνθρωποι ἑκατέρωσε ἀνάξιοι. εἶπεν οὖν ὁ Ζεύσ·

"ἀλλ’ ἐγώ," ἔφη, "παύσω τοῦτο γιγνόμενον. νῦν μὲν γὰρ κακῶσ αἱ δίκαι δικάζονται. ἀμπεχόμενοι γάρ," ἔφη, "οἱ κρινόμενοι κρίνονται· ζῶντεσ γὰρ κρίνονται. πολλοὶ οὖν," ἦ δ’ ὅσ, "ψυχὰσ πονηρὰσ ἔχοντεσ ἠμφιεσμένοι εἰσὶ σώματά τε καλὰ καὶ γένη καὶ πλούτουσ, καί, ἐπειδὰν ἡ κρίσισ ᾖ, ἔρχονται αὐτοῖσ πολλοὶ μάρτυρεσ, μαρτυρήσοντεσ ὡσ δικαίωσ βεβιώκασιν· οἱ οὖν δικασταὶ ὑπό τε τούτων ἐκπλήττονται, καὶ ἅμα καὶ αὐτοὶ ἀμπεχόμενοι δικάζουσι, πρὸ τῆσ ψυχῆσ τῆσ αὑτῶν ὀφθαλμοὺσ καὶ ὦτα καὶ ὅλον τὸ σῶμα προκεκαλυμμένοι.

ταῦτα δὴ αὐτοῖσ πάντα ἐπίπροσθεν γίγνεται, καὶ τὰ αὑτῶν ἀμφιέσματα καὶ τὰ τῶν κρινομένων. πρῶτον μὲν οὖν," ἔφη, "παυστέον ἐστὶν προειδότασ αὐτοὺσ τὸν θάνατον· νῦν γὰρ προί̈σασι. τοῦτο μὲν οὖν καὶ δὴ εἴρηται τῷ Προμηθεῖ ὅπωσ ἂν παύσῃ αὐτῶν. ἔπειτα γυμνοὺσ κριτέον ἁπάντων τούτων· τεθνεῶτασ γὰρ δεῖ κρίνεσθαι.

καὶ τὸν κριτὴν δεῖ γυμνὸν εἶναι, τεθνεῶτα, αὐτῇ τῇ ψυχῇ αὐτὴν τὴν ψυχὴν θεωροῦντα ἐξαίφνησ ἀποθανόντοσ ἑκάστου, ἔρημον πάντων τῶν συγγενῶν καὶ καταλιπόντα ἐπὶ τῆσ γῆσ πάντα ἐκεῖνον τὸν κόσμον, ἵνα δικαία ἡ κρίσισ ᾖ. ἐγὼ μὲν οὖν ταῦτα ἐγνωκὼσ πρότεροσ ἢ ὑμεῖσ ἐποιησάμην δικαστὰσ ὑεῖσ ἐμαυτοῦ, δύο μὲν ἐκ τῆσ Ἀσίασ, Μίνω τε καὶ Ῥαδάμανθυν, ἕνα δὲ ἐκ τῆσ Εὐρώπησ, Αἰακόν· οὗτοι οὖν ἐπειδὰν τελευτήσωσι, δικάσουσιν ἐν τῷ λειμῶνι, ἐν τῇ τριόδῳ ἐξ ἧσ φέρετον τὼ ὁδώ, ἡ μὲν εἰσ μακάρων νήσουσ, ἡ δ’ εἰσ Τάρταρον.

καὶ τοὺσ μὲν ἐκ τῆσ Ἀσίασ Ῥαδάμανθυσ κρινεῖ, τοὺσ δὲ ἐκ τῆσ Εὐρώπησ Αἰακόσ· Μίνῳ δὲ πρεσβεῖα δώσω ἐπιδιακρίνειν, ἐὰν ἀπορῆτόν τι τὼ ἑτέρω, ἵνα ὡσ δικαιοτάτη ἡ κρίσισ ᾖ περὶ τῆσ πορείασ τοῖσ ἀνθρώποισ. ταῦτ’ ἔστιν, ὦ Καλλίκλεισ, ἃ ἐγὼ ἀκηκοὼσ πιστεύω ἀληθῆ εἶναι·

καὶ ἐκ τούτων τῶν λόγων τοιόνδε τι λογίζομαι συμβαίνειν.

ὁ θάνατοσ τυγχάνει ὤν, ὡσ ἐμοὶ δοκεῖ, οὐδὲν ἄλλο ἢ δυοῖν πραγμάτοιν διάλυσισ, τῆσ ψυχῆσ καὶ τοῦ σώματοσ, ἀπ’ ἀλλήλοιν· ἐπειδὰν δὲ διαλυθῆτον ἄρα ἀπ’ ἀλλήλοιν, οὐ πολὺ ἧττον ἑκάτερον αὐτοῖν ἔχει τὴν ἕξιν τὴν αὑτοῦ ἥνπερ καὶ ὅτε ἔζη ὁ ἄνθρωποσ, τό τε σῶμα τὴν φύσιν τὴν αὑτοῦ καὶ τὰ θεραπεύματα καὶ τὰ παθήματα ἔνδηλα πάντα. οἱο͂ν εἴ τινοσ μέγα ἦν τὸ σῶμα φύσει ἢ τροφῇ ἢ ἀμφότερα ζῶντοσ, τούτου καὶ ἐπειδὰν ἀποθάνῃ ὁ νεκρὸσ μέγασ, καὶ εἰ παχύσ, παχὺσ καὶ ἀποθανόντοσ, καὶ τἆλλα οὕτωσ·

καὶ εἰ αὖ ἐπετήδευε κομᾶν, κομήτησ τούτου καὶ ὁ νεκρόσ. μαστιγίασ αὖ εἴ τισ ἦν καὶ ἴχνη εἶχε τῶν πληγῶν οὐλὰσ ἐν τῷ σώματι ἢ ὑπὸ μαστίγων ἢ ἄλλων τραυμάτων ζῶν, καὶ τεθνεῶτοσ τὸ σῶμα ἔστιν ἰδεῖν ταῦτα ἔχον· ἢ κατεαγότα εἴ του ἦν μέλη ἢ διεστραμμένα ζῶντοσ, καὶ τεθνεῶτοσ ταὐτὰ ταῦτα ἔνδηλα. ἑνὶ δὲ λόγῳ, οἱο͂σ εἶναι παρεσκεύαστο τὸ σῶμα ζῶν, ἔνδηλα ταῦτα καὶ τελευτήσαντοσ ἢ πάντα ἢ τὰ πολλὰ ἐπί τινα χρόνον.

ταὐτὸν δή μοι δοκεῖ τοῦτ’ ἄρα καὶ περὶ τὴν ψυχὴν εἶναι, ὦ Καλλίκλεισ· ἔνδηλα πάντα ἐστὶν ἐν τῇ ψυχῇ, ἐπειδὰν γυμνωθῇ τοῦ σώματοσ, τά τε τῆσ φύσεωσ καὶ τὰ παθήματα ἃ διὰ τὴν ἐπιτήδευσιν ἑκάστου πράγματοσ ἔσχεν ἐν τῇ ψυχῇ ὁ ἄνθρωποσ. παρὰ τὸν Ῥαδάμανθυν, ὁ Ῥαδάμανθυσ ἐκείνουσ ἐπιστήσασ θεᾶται ἑκάστου τὴν ψυχήν, οὐκ εἰδὼσ ὅτου ἐστίν, ἀλλὰ πολλάκισ τοῦ μεγάλου βασιλέωσ ἐπιλαβόμενοσ ἢ ἄλλου ὁτουοῦν βασιλέωσ ἢ δυνάστου κατεῖδεν οὐδὲν ὑγιὲσ ὂν τῆσ ψυχῆσ, ἀλλὰ διαμεμαστιγωμένην καὶ οὐλῶν μεστὴν ὑπὸ ἐπιορκιῶν καὶ ἀδικίασ, ἃ ἑκάστη ἡ πρᾶξισ αὐτοῦ ἐξωμόρξατο εἰσ τὴν ψυχήν, καὶ πάντα σκολιὰ ὑπὸ ψεύδουσ καὶ ἀλαζονείασ καὶ οὐδὲν εὐθὺ διὰ τὸ ἄνευ ἀληθείασ τεθράφθαι·

καὶ ὑπὸ ἐξουσίασ καὶ τρυφῆσ καὶ ὕβρεωσ καὶ ἀκρατίασ τῶν πράξεων ἀσυμμετρίασ τε καὶ αἰσχρότητοσ γέμουσαν τὴν ψυχὴν εἶδεν·

ἰδὼν δὲ ἀτίμωσ ταύτην ἀπέπεμψεν εὐθὺ τῆσ φρουρᾶσ, οἷ μέλλει ἐλθοῦσα ἀνατλῆναι τὰ προσήκοντα πάθη. προσήκει δὲ παντὶ τῷ ἐν τιμωρίᾳ ὄντι, ὑπ’ ἄλλου ὀρθῶσ τιμωρουμένῳ, ἢ βελτίονι γίγνεσθαι καὶ ὀνίνασθαι ἢ παραδείγματι τοῖσ ἄλλοισ γίγνεσθαι, ἵνα ἄλλοι ὁρῶντεσ πάσχοντα ἃ ἂν πάσχῃ φοβούμενοι βελτίουσ γίγνωνται.

εἰσὶν δὲ οἱ μὲν ὠφελούμενοί τε καὶ δίκην διδόντεσ ὑπὸ θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων οὗτοι οἳ ἂν ἰάσιμα ἁμαρτήματα ἁμάρτωσιν· ὅμωσ δὲ δι’ ἀλγηδόνων καὶ ὀδυνῶν γίγνεται αὐτοῖσ ἡ ὠφελία καὶ ἐνθάδε καὶ ἐν Αἵδου· οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε ἄλλωσ ἀδικίασ ἀπαλλάττεσθαι. οἳ δ’ ἂν τὰ ἔσχατα ἀδικήσωσι καὶ διὰ τὰ τοιαῦτα ἀδικήματα ἀνίατοι γένωνται, ἐκ τούτων τὰ παραδείγματα γίγνεται, καὶ οὗτοι αὐτοὶ μὲν οὐκέτι ὀνίνανται οὐδέν, ἅτε ἀνίατοι ὄντεσ, ἄλλοι δὲ ὀνίνανται οἱ τούτουσ ὁρῶντεσ διὰ τὰσ ἁμαρτίασ τὰ μέγιστα καὶ ὀδυνηρότατα καὶ φοβερώτατα πάθη πάσχοντασ τὸν ἀεὶ χρόνον, ἀτεχνῶσ παραδείγματα ἀνηρτημένουσ ἐκεῖ ἐν Αἵδου ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ, τοῖσ ἀεὶ τῶν ἀδίκων ἀφικνουμένοισ θεάματα καὶ νουθετήματα.

ὧν ἐγώ φημι ἕνα καὶ Ἀρχέλαον ἔσεσθαι, εἰ ἀληθῆ λέγει πῶλοσ, καὶ ἄλλον ὅστισ ἂν τοιοῦτοσ τύραννοσ ᾖ·

οἶμαι δὲ καὶ τοὺσ πολλοὺσ εἶναι τούτων τῶν παραδειγμάτων ἐκ τυράννων καὶ βασιλέων καὶ δυναστῶν καὶ τὰ τῶν πόλεων πραξάντων γεγονότασ· οὗτοι γὰρ διὰ τὴν ἐξουσίαν μέγιστα καὶ ἀνοσιώτατα ἁμαρτήματα ἁμαρτάνουσι. μαρτυρεῖ δὲ τούτοισ καὶ Ὅμηροσ· βασιλέασ γὰρ καὶ δυνάστασ ἐκεῖνοσ πεποίηκεν τοὺσ ἐν Αἵδου τὸν ἀεὶ χρόνον τιμωρουμένουσ, Τάνταλον καὶ Σίσυφον καὶ Τιτυόν· Θερσίτην δέ, καὶ εἴ τισ ἄλλοσ πονηρὸσ ἦν ἰδιώτησ, οὐδεὶσ πεποίηκεν μεγάλαισ τιμωρίαισ συνεχόμενον ὡσ ἀνίατον ‐ οὐ γὰρ οἶμαι ἐξῆν αὐτῷ·

διὸ καὶ εὐδαιμονέστεροσ ἦν ἢ οἷσ ἐξῆν ‐ ἀλλὰ γάρ, ὦ Καλλίκλεισ, ἐκ τῶν δυναμένων εἰσὶ καὶ οἱ σφόδρα πονηροὶ γιγνόμενοι ἄνθρωποι· οὐδὲν μὴν κωλύει καὶ ἐν τούτοισ ἀγαθοὺσ ἄνδρασ ἐγγίγνεσθαι, καὶ σφόδρα γε ἄξιον ἄγασθαι τῶν γιγνομένων·

χαλεπὸν γάρ, ὦ Καλλίκλεισ, καὶ πολλοῦ ἐπαίνου ἄξιον ἐν μεγάλῃ ἐξουσίᾳ τοῦ ἀδικεῖν γενόμενον δικαίωσ διαβιῶναι. ὀλίγοι δὲ γίγνονται οἱ τοιοῦτοι· ἐπεὶ καὶ ἐνθάδε καὶ ἄλλοθι γεγόνασιν, οἶμαι δὲ καὶ ἔσονται καλοὶ κἀγαθοὶ ταύτην τὴν ἀρετὴν τὴν τοῦ δικαίωσ διαχειρίζειν ἃ ἄν τισ ἐπιτρέπῃ· εἷσ δὲ καὶ πάνυ ἐλλόγιμοσ γέγονεν καὶ εἰσ τοὺσ ἄλλουσ Ἕλληνασ, Ἀριστείδησ ὁ Λυσιμάχου·

οἱ δὲ πολλοί, ὦ ἄριστε, κακοὶ γίγνονται τῶν δυναστῶν. ὅπερ οὖν ἔλεγον, ἐπειδὰν ὁ Ῥαδάμανθυσ ἐκεῖνοσ τοιοῦτόν τινα λάβῃ, ἄλλο μὲν περὶ αὐτοῦ οὐκ οἶδεν οὐδέν, οὔθ’ ὅστισ οὔθ’ ὧντινων, ὅτι δὲ πονηρόσ τισ· καὶ τοῦτο κατιδὼν ἀπέπεμψεν εἰσ Τάρταρον, ἐπισημηνάμενοσ, ἐάντε ἰάσιμοσ ἐάντε ἀνίατοσ δοκῇ εἶναι· ὁ δὲ ἐκεῖσε ἀφικόμενοσ τὰ προσήκοντα πάσχει. ἐνίοτε δ’ ἄλλην εἰσιδὼν ὁσίωσ βεβιωκυῖαν καὶ μετ’ ἀληθείασ, ἀνδρὸσ ἰδιώτου ἢ ἄλλου τινόσ, μάλιστα μέν, ἔγωγέ φημι, ὦ Καλλίκλεισ, φιλοσόφου τὰ αὑτοῦ πράξαντοσ καὶ οὐ πολυπραγμονήσαντοσ ἐν τῷ βίῳ, ἠγάσθη τε καὶ ἐσ μακάρων νήσουσ ἀπέπεμψε.

ταὐτὰ δὲ ταῦτα καὶ ὁ Αἰακόσ ‐ ἑκάτεροσ τούτων ῥάβδον ἔχων δικάζει ‐ ὁ δὲ Μίνωσ ἐπισκοπῶν κάθηται, μόνοσ ἔχων χρυσοῦν σκῆπτρον, ὥσ φησιν Ὀδυσσεὺσ ὁ Ὁμήρου ἰδεῖν αὐτὸν ‐ χρύσεον σκῆπτρον ἔχοντα, θεμιστεύοντα νέκυσσιν. ἐγὼ μὲν οὖν, ὦ Καλλίκλεισ, ὑπό τε τούτων τῶν λόγων πέπεισμαι, καὶ σκοπῶ ὅπωσ ἀποφανοῦμαι τῷ κριτῇ ὡσ ὑγιεστάτην τὴν ψυχήν·

χαίρειν οὖν ἐάσασ τὰσ τιμὰσ τὰσ τῶν πολλῶν ἀνθρώπων, τὴν ἀλήθειαν ἀσκῶν πειράσομαι τῷ ὄντι ὡσ ἂν δύνωμαι βέλτιστοσ ὢν καὶ ζῆν καὶ ἐπειδὰν ἀποθνῄσκω ἀποθνῄσκειν. τὸν τῆσ Αἰγίνησ ὑόν, ἐπειδάν σου ἐπιλαβόμενοσ ἄγῃ, χασμήσῃ καὶ ἰλιγγιάσεισ οὐδὲν ἧττον ἢ ἐγὼ ἐνθάδε σὺ ἐκεῖ, καί σε ἴσωσ τυπτήσει τισ καὶ ἐπὶ κόρρησ ἀτίμωσ καὶ πάντωσ προπηλακιεῖ.

τάχα δ’ οὖν ταῦτα μῦθόσ σοι δοκεῖ λέγεσθαι ὥσπερ γραὸσ καὶ καταφρονεῖσ αὐτῶν, καὶ οὐδέν γ’ ἂν ἦν θαυμαστὸν καταφρονεῖν τούτων, εἴ πῃ ζητοῦντεσ εἴχομεν αὐτῶν βελτίω καὶ ἀληθέστερα εὑρεῖν·

νῦν δὲ ὁρᾷσ ὅτι τρεῖσ ὄντεσ ὑμεῖσ, οἵπερ σοφώτατοί ἐστε τῶν νῦν Ἑλλήνων, σύ τε καὶ πῶλοσ καὶ Γοργίασ, οὐκ ἔχετε ἀποδεῖξαι ὡσ δεῖ ἄλλον τινὰ βίον ζῆν ἢ τοῦτον, ὅσπερ καὶ ἐκεῖσε φαίνεται συμφέρων. ἀλλ’ ἐν τοσούτοισ λόγοισ τῶν ἄλλων ἐλεγχομένων μόνοσ οὗτοσ ἠρεμεῖ ὁ λόγοσ, ὡσ εὐλαβητέον ἐστὶν τὸ ἀδικεῖν μᾶλλον ἢ τὸ ἀδικεῖσθαι, καὶ παντὸσ μᾶλλον ἀνδρὶ μελετητέον οὐ τὸ δοκεῖν εἶναι ἀγαθὸν ἀλλὰ τὸ εἶναι, καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ·

ἐὰν δέ τισ κατά τι κακὸσ γίγνηται, κολαστέοσ ἐστί, καὶ τοῦτο δεύτερον ἀγαθὸν μετὰ τὸ εἶναι δίκαιον, τὸ γίγνεσθαι καὶ κολαζόμενον διδόναι δίκην· καὶ πᾶσαν κολακείαν καὶ τὴν περὶ ἑαυτὸν καὶ τὴν περὶ τοὺσ ἄλλουσ, καὶ περὶ ὀλίγουσ καὶ περὶ πολλούσ, φευκτέον·

καὶ τῇ ῥητορικῇ οὕτω χρηστέον ἐπὶ τὸ δίκαιον ἀεί, καὶ τῇ ἄλλῃ πάσῃ πράξει. ἐμοὶ οὖν πειθόμενοσ ἀκολούθησον ἐνταῦθα, οἷ ἀφικόμενοσ εὐδαιμονήσεισ καὶ ζῶν καὶ τελευτήσασ, ὡσ ὁ λόγοσ σημαίνει. καὶ ἐάσόν τινά σου καταφρονῆσαι ὡσ ἀνοήτου καὶ προπηλακίσαι, ἐὰν βούληται, καὶ ναὶ μὰ Δία σύ γε θαρρῶν πατάξαι τὴν ἄτιμον ταύτην πληγήν· οὐδὲν γὰρ δεινὸν πείσῃ, ἐὰν τῷ ὄντι ᾖσ καλὸσ κἀγαθόσ, ἀσκῶν ἀρετήν.

κἄπειτα οὕτω κοινῇ ἀσκήσαντεσ, τότε ἤδη, ἐὰν δοκῇ χρῆναι, ἐπιθησόμεθα τοῖσ πολιτικοῖσ, ἢ ὁποῖον ἄν τι ἡμῖν δοκῇ, τότε βουλευσόμεθα, βελτίουσ ὄντεσ βουλεύεσθαι ἢ νῦν. αἰσχρὸν γὰρ ἔχοντάσ γε ὡσ νῦν φαινόμεθα ἔχειν, ἔπειτα νεανιεύεσθαι ὡσ τὶ ὄντασ, οἷσ οὐδέποτε ταὐτὰ δοκεῖ περὶ τῶν αὐτῶν, καὶ ταῦτα περὶ τῶν μεγίστων ‐ εἰσ τοσοῦτον ἥκομεν ἀπαιδευσίασ ‐ ὥσπερ οὖν ἡγεμόνι τῷ λόγῳ χρησώμεθα τῷ νῦν παραφανέντι, ὃσ ἡμῖν σημαίνει ὅτι οὗτοσ ὁ τρόποσ ἄριστοσ τοῦ βίου, καὶ τὴν δικαιοσύνην καὶ τὴν ἄλλην ἀρετὴν ἀσκοῦντασ καὶ ζῆν καὶ τεθνάναι. τούτῳ οὖν ἑπώμεθα, καὶ τοὺσ ἄλλουσ παρακαλῶμεν, μὴ ἐκείνῳ, ᾧ σὺ πιστεύων ἐμὲ παρακαλεῖσ·

ἔστι γὰρ οὐδενὸσ ἄξιοσ ὦ Καλλίκλεισ.

상위

Plato (플라톤)

목록

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION