헬라어 문장 검색 - ΑριστόΠολιτιξ́4́

(아리스토텔레스, 정치학, Book 4)

ἐν ἁπάσαισ ταῖσ τέχναισ καὶ ταῖσ ἐπιστήμαισ ταῖσ μὴ κατὰ μόριον γινομέναισ, ἀλλὰ περὶ γένοσ ἕν τι τελείαισ οὔσαισ, μιᾶσ ἐστι θεωρῆσαι τὸ περὶ ἕκαστον γένοσ ἁρμόττον, οἱο͂ν ἄσκησισ σώματι ποία τε ποίῳ συμφέρει, καὶ τίσ ἀρίστη τῷ γὰρ κάλλιστα πεφυκότι καὶ κεχορηγημένῳ τὴν ἀρίστην ἀναγκαῖον ἁρμόττειν, καὶ τίσ τοῖσ πλείστοισ μία πᾶσιν καὶ γὰρ τοῦτο τῆσ γυμναστικῆσ ἔργον ἐστίν, ἔτι δ’ ἐάν τισ μὴ τῆσ ἱκνουμένησ ἐπιθυμῇ μήθ’ ἕξεωσ μήτ’ ἐπιστήμησ τῶν περὶ τὴν ἀγωνίαν, μηδὲν ἧττον τοῦ παιδοτρίβου καὶ τοῦ γυμναστικοῦ παρασκευάσαι γε καὶ ταύτην ἐστὶ τὴν δύναμιν. ὁμοίωσ δὲ τοῦτο καὶ περὶ ἰατρικὴν καὶ περὶ ναυπηγίαν καὶ ἐσθῆτα καὶ περὶ πᾶσαν ἄλλην τέχνην ὁρῶμεν συμβαῖνον.

γὰρ τῆσ ἀρίστησ τυχεῖν ἴσωσ ἀδύνατον, ὥστε τὴν κρατίστην τε ἁπλῶσ καὶ τὴν ἐκ τῶν ὑποκειμένων ἀρίστην οὐ δεῖ λεληθέναι τὸν ἀγαθὸν νομοθέτην καὶ τὸν ὡσ ἀληθῶσ πολιτικόν, ἔτι δὲ τρίτην τὴν ἐξ ὑποθέσεωσ δεῖ γὰρ καὶ τὴν δοθεῖσαν δύνασθαι θεωρεῖν, ἐξ ἀρχῆσ τε πῶσ ἂν γένοιτο, καὶ γενομένη τίνα τρόπον ἂν σῴζοιτο πλεῖστον χρόνον·

λέγω δὲ οἱο͂ν εἴ τινι πόλει συμβέβηκε μήτε τὴν ἀρίστην πολιτεύεσθαι πολιτείαν, ἀχορήγητον δὲ εἶναι καὶ τῶν ἀναγκαίων, μήτε τὴν ἐνδεχομένην ἐκ τῶν ὑπαρχόντων, ἀλλά τινα φαυλοτέραν, παρὰ πάντα δὲ ταῦτα τὴν μάλιστα πάσαισ ταῖσ πόλεσιν ἁρμόττουσαν δεῖ γνωρίζειν, ὥσθ’ οἱ πλεῖστοι τῶν ἀποφαινομένων περὶ πολιτείασ, καὶ εἰ τἆλλα λέγουσι καλῶσ, τῶν γε χρησίμων διαμαρτάνουσιν.

οὐ γὰρ μόνον τὴν ἀρίστην δεῖ θεωρεῖν, ἀλλὰ καὶ τὴν δυνατήν, ὁμοίωσ δὲ καὶ τὴν ῥᾴω καὶ κοινοτέραν ἁπάσαισ·

χορηγίασ ζητοῦσι μόνον, οἱ δὲ μᾶλλον κοινήν τινα λέγοντεσ, τὰσ ὑπαρχούσασ ἀναιροῦντεσ πολιτείασ, τὴν Λακωνικὴν ἤ τινα ἄλλην ἐπαινοῦσι·

χρὴ δὲ τοιαύτην εἰσηγεῖσθαι τάξιν ἧσ ῥᾳδίωσ ἐκ τῶν ὑπαρχόντων καὶ πεισθήσονται καὶ δυνήσονται κοινωνεῖν, ὡσ ἔστιν οὐκ ἔλαττον ἔργον τὸ ἐπανορθῶσαι πολιτείαν ἢ κατασκευάζειν ἐξ ἀρχῆσ, ὥσπερ καὶ τὸ μεταμανθάνειν ἢ μανθάνειν ἐξ ἀρχῆσ·

διὸ πρὸσ τοῖσ εἰρημένοισ καὶ ταῖσ ὑπαρχούσαισ πολιτείαισ δεῖ δύνασθαι βοηθεῖν τὸν πολιτικόν, καθάπερ ἐλέχθη καὶ πρότερον.

τοῦτο δὲ ἀδύνατον ἀγνοοῦντα πόσα πολιτείασ ἔστιν εἴδη. νῦν δὲ μίαν δημοκρατίαν οἰόνταί τινεσ εἶναι καὶ μίαν ὀλιγαρχίαν· οὐκ ἔστι δὲ τοῦτ’ ἀληθέσ. ὥστε δεῖ τὰσ διαφορὰσ μὴ λανθάνειν τὰσ τῶν πολιτειῶν, πόσαι, καὶ συντίθενται ποσαχῶσ. μετὰ δὲ ταῦτα τῆσ αὐτῆσ φρονήσεωσ ταύτησ καὶ νόμουσ τοὺσ ἀρίστουσ ἰδεῖν καὶ τοὺσ ἑκάστῃ τῶν πολιτειῶν ἁρμόττοντασ. πρὸσ γὰρ τὰσ πολιτείασ τοὺσ νόμουσ δεῖ τίθεσθαι καὶ τίθενται πάντεσ, ἀλλ’ οὐ τὰσ πολιτείασ πρὸσ τοὺσ νόμουσ.

πολιτεία μὲν γάρ ἐστι τάξισ ταῖσ πόλεσιν ἡ περὶ τὰσ ἀρχάσ, τίνα τρόπον νενέμηνται, καὶ τί τὸ κύριον τῆσ πολιτείασ καὶ τί τὸ τέλοσ ἑκάστησ τῆσ κοινωνίασ ἐστίν·

νόμοι δ’ οἱ κεχωρισμένοι τῶν δηλούντων τὴν πολιτείαν, καθ’ οὓσ δεῖ τοὺσ ἄρχοντασ ἄρχειν καὶ φυλάττειν τοὺσ παραβαίνοντασ αὐτούσ. ὥστε δῆλον ὅτι τὰσ διαφορὰσ ἀναγκαῖον καὶ τὸν ὁρισμὸν ἔχειν τῆσ πολιτείασ ἑκάστησ καὶ πρὸσ τὰσ τῶν νόμων θέσεισ· μόνον ἔστιν.

ἐπεὶ δ’ ἐν τῇ πρώτῃ μεθόδῳ περὶ τῶν πολιτειῶν διειλόμεθα τρεῖσ μὲν τὰσ ὀρθὰσ πολιτείασ, βασιλείαν ἀριστοκρατίαν πολιτείαν, τρεῖσ δὲ τὰσ τούτων παρεκβάσεισ, τυραννίδα μὲν βασιλείασ ὀλιγαρχίαν δὲ ἀριστοκρατίασ δημοκρατίαν δὲ πολιτείασ, καὶ περὶ μὲν ἀριστοκρατίασ καὶ βασιλείασ εἴρηται τὸ γὰρ περὶ τῆσ ἀρίστησ πολιτείασ θεωρῆσαι ταὐτὸ καὶ περὶ τούτων ἐστὶν εἰπεῖν τῶν ὀνομάτων·

βούλεται γὰρ ἑκατέρα κατ’ ἀρετὴν συνεστάναι κεχορηγημένην, ἔτι δὲ τί διαφέρουσιν ἀλλήλων ἀριστοκρατία καὶ βασιλεία, καὶ πότε δεῖ βασιλείαν νομίζειν, διώρισται πρότερον, λοιπὸν περὶ πολιτείασ διελθεῖν τῆσ τῷ κοινῷ προσαγορευομένησ ὀνόματι, καὶ περὶ τῶν ἄλλων πολιτειῶν, ὀλιγαρχίασ τε καὶ δημοκρατίασ καὶ τυραννίδοσ.

φανερὸν μὲν οὖν καὶ τούτων τῶν παρεκβάσεων τίσ χειρίστη καὶ δευτέρα τίσ.

τὴν μὲν τῆσ πρώτησ καὶ θειοτάτησ παρέκβασιν εἶναι χειρίστην, τὴν δὲ βασιλείαν ἀναγκαῖον ἢ τοὔνομα μόνον ἔχειν οὐκ οὖσαν, ἢ διὰ πολλὴν ὑπεροχὴν εἶναι τὴν τοῦ βασιλεύοντοσ·

ὥστε τὴν τυραννίδα χειρίστην οὖσαν πλεῖστον ἀπέχειν πολιτείασ, δεύτερον δὲ τὴν ὀλιγαρχίαν ἡ γὰρ ἀριστοκρατία διέστηκεν ἀπὸ ταύτησ πολὺ τῆσ πολιτείασ, μετριωτάτην δὲ τὴν δημοκρατίαν.

ἤδη μὲν οὖν τισ ἀπεφήνατο καὶ τῶν πρότερον οὕτωσ, οὐ μὴν εἰσ ταὐτὸ βλέψασ ἡμῖν.

ἐκεῖνοσ μὲν γὰρ ἔκρινε πασῶν μὲν οὐσῶν ἐπιεικῶν, οἱο͂ν ὀλιγαρχίασ τε χρηστῆσ καὶ τῶν ἄλλων, χειρίστην δημοκρατίαν, φαύλων δὲ ἀρίστην· ἡμεῖσ δὲ ὅλωσ ταύτασ ἐξημαρτημένασ εἶναί φαμεν, καὶ βελτίω μὲν ὀλιγαρχίαν ἄλλην ἄλλησ οὐ καλῶσ ἔχειν λέγειν, ἧττον δὲ φαύλην. ἀλλὰ περὶ μὲν τῆσ τοιαύτησ κρίσεωσ ἀφείσθω τὰ νῦν·

τίσ αἱρετωτάτη μετὰ τὴν ἀρίστην πολιτείαν, κἂν εἴ τισ ἄλλη τετύχηκεν ἀριστοκρατικὴ καὶ συνεστῶσα καλῶσ, ἀλλ’ οὐ ταῖσ πλείσταισ ἁρμόττουσα πόλεσι, τίσ ἐστιν, ἔπειτα καὶ τῶν ἄλλων τίσ τίσιν αἱρετή τάχα γὰρ τοῖσ μὲν ἀναγκαία δημοκρατία μᾶλλον ὀλιγαρχίασ, τοῖσ δ’ αὕτη μᾶλλον ἐκείνησ, μετὰ δὲ ταῦτα τίνα τρόπον δεῖ καθιστάναι τὸν βουλόμενον ταύτασ τὰσ πολιτείασ, λέγω δὲ δημοκρατίασ τε καθ’ ἕκαστον εἶδοσ καὶ πάλιν ὀλιγαρχίασ·

καὶ κοινῇ καὶ χωρὶσ ἑκάστησ, καὶ διὰ τίνασ αἰτίασ ταῦτα μάλιστα γίνεσθαι πέφυκεν.

τοῦ μὲν οὖν εἶναι πλείουσ πολιτείασ αἴτιον ὅτι πάσησ ἔστι μέρη πλείω πόλεωσ τὸν ἀριθμόν.

πρῶτον μὲν γὰρ ἐξ οἰκιῶν συγκειμένασ πάσασ ὁρῶμεν τὰσ πόλεισ, ἔπειτα πάλιν τούτου τοῦ πλήθουσ τοὺσ μὲν εὐπόρουσ ἀναγκαῖον εἶναι τοὺσ δ’ ἀπόρουσ τοὺσ δὲ μέσουσ, καὶ τῶν εὐπόρων δὲ καὶ τῶν ἀπόρων τὸ μὲν ὁπλιτικὸν τὸ δὲ ἄνοπλον. καὶ τὸν μὲν γεωργικὸν δῆμον ὁρῶμεν ὄντα, τὸν δ’ ἀγοραῖον, τὸν δὲ βάναυσον.

καὶ τῶν γνωρίμων εἰσὶ διαφοραὶ καὶ κατὰ τὸν πλοῦτον καὶ τὰ μεγέθη τῆσ οὐσίασ, οἱο͂ν ἱπποτροφίασ τοῦτο γὰρ οὐ ῥᾴδιον μὴ πλουτοῦντασ ποιεῖν· διόπερ ἐπὶ τῶν ἀρχαίων χρόνων ὅσαισ πόλεσιν ἐν τοῖσ ἵπποισ ἡ δύναμισ ἦν, ὀλιγαρχίαι παρὰ τούτοισ ἦσαν·

ἐχρῶντο δὲ πρὸσ τοὺσ πολέμουσ ἵπποισ πρὸσ τοὺσ ἀστυγείτονασ, οἱο͂ν Ἐρετριεῖσ καὶ Χαλκιδεῖσ καὶ Μάγνητεσ οἱ ἐπὶ Μαιάνδρῳ καὶ τῶν ἄλλων πολλοὶ περὶ τὴν Ἀσίαν· ἔτι πρὸσ ταῖσ κατὰ πλοῦτον διαφοραῖσ ἐστιν ἡ μὲν κατὰ γένοσ ἡ δὲ κατ’ ἀρετήν, κἂν εἴ τι δὴ τοιοῦτον ἕτερον εἴρηται πόλεωσ εἶναι μέροσ ἐν τοῖσ περὶ τὴν ἀριστοκρατίαν·

ἐκεῖ γὰρ διείλομεν ἐκ πόσων μερῶν ἀναγκαίων ἐστὶ πᾶσα πόλισ·

τούτων γὰρ τῶν μερῶν ὁτὲ μὲν πάντα μετέχει τῆσ πολιτείασ ὁτὲ δ’ ἐλάττω ὁτὲ δὲ πλείω. φανερὸν τοίνυν ὅτι πλείουσ ἀναγκαῖον εἶναι πολιτείασ, εἴδει διαφερούσασ ἀλλήλων· καὶ γὰρ ταῦτ’ εἴδει διαφέρει τὰ μέρη σφῶν αὐτῶν.

κοινήν, λέγω δ’ οἱο͂ν τῶν ἀπόρων ἢ τῶν εὐπόρων ἢ κοινήν τιν’ ἀμφοῖν.

ἀναγκαῖον ἄρα πολιτείασ εἶναι τοσαύτασ ὅσαι περ τάξεισ κατὰ τὰσ ὑπεροχάσ εἰσι καὶ κατὰ τὰσ διαφορὰσ τῶν μορίων. μάλιστα δὲ δοκοῦσιν εἶναι δύο, καθάπερ ἐπὶ τῶν πνευμάτων λέγεται τὰ μὲν βόρεια τὰ δὲ νότια, τὰ δ’ ἄλλα τούτων παρεκβάσεισ, οὕτω καὶ τῶν πολιτειῶν δύο, δῆμοσ καὶ ὀλιγαρχία.

τὴν γὰρ ἀριστοκρατίαν τῆσ ὀλιγαρχίασ εἶδοσ τιθέασιν ὡσ οὖσαν ὀλιγαρχίαν τινά, καὶ τὴν καλουμένην πολιτείαν δημοκρατίαν, ὥσπερ ἐν τοῖσ πνεύμασι τὸν μὲν ζέφυρον τοῦ βορέου, τοῦ δὲ νότου τὸν εὖρον. ὁμοίωσ δ’ ἔχει καὶ περὶ τὰσ ἁρμονίασ, ὥσ φασί τινεσ·

καὶ γὰρ ἐκεῖ τίθενται εἴδη δύο, τὴν δωριστὶ καὶ τὴν φρυγιστί, τὰ δ’ ἄλλα συντάγματα τὰ μὲν Δώρια τὰ δὲ Φρύγια καλοῦσιν.

μάλιστα μὲν οὖν εἰώθασιν οὕτωσ ὑπολαμβάνειν περὶ τῶν πολιτειῶν· ἀληθέστερον δὲ καὶ βέλτιον ὡσ ἡμεῖσ διείλομεν, δυοῖν ἢ μιᾶσ οὔσησ τῆσ καλῶσ συνεστηκυίασ τὰσ ἄλλασ εἶναι παρεκβάσεισ, τὰσ μὲν τῆσ εὖ κεκραμένησ ἁρμονίασ̣ τὰσ δὲ τῆσ ἀρίστησ πολιτείασ, ὀλιγαρχικὰσ μὲν τὰσ συντονωτέρασ καὶ δεσποτικωτέρασ, τὰσ δ’ ἀνειμένασ καὶ μαλακὰσ δημοτικάσ.

οὐ δεῖ δὲ τιθέναι δημοκρατίαν, καθάπερ εἰώθασί τινεσ νῦν, ἁπλῶσ οὕτωσ, ὅπου κύριον τὸ πλῆθοσ καὶ γὰρ ἐν ταῖσ ὀλιγαρχίαισ καὶ πανταχοῦ τὸ πλέον μέροσ κύριον, οὐδ’ ὀλιγαρχίαν, ὅπου κύριοι ὀλίγοι τῆσ πολιτείασ.

εἰ γὰρ εἰήσαν οἱ πάντεσ χίλιοι καὶ τριακόσιοι, καὶ τούτων οἱ χίλιοι πλούσιοι, καὶ μὴ μεταδιδοῖεν ἀρχῆσ τοῖσ τριακοσίοισ καὶ πένησιν ἐλευθέροισ οὖσι καὶ τἆλλα ὁμοίοισ, οὐθεὶσ ἂν φαίη δημοκρατεῖσθαι τούτουσ· πλουσίοισ μὴ μετείη τῶν τιμῶν.

μᾶλλον τοίνυν λεκτέον ὅτι δῆμοσ μέν ἐστιν ὅταν οἱ ἐλεύθεροι κύριοι ὦσιν, ὀλιγαρχία δ’ ὅταν οἱ πλούσιοι, ἀλλὰ συμβαίνει τοὺσ μὲν πολλοὺσ εἶναι τοὺσ δ’ ὀλίγουσ· ἐλεύθεροι μὲν γὰρ πολλοί, πλούσιοι δ’ ὀλίγοι.

καὶ γὰρ ἂν εἰ κατὰ μέγεθοσ διενέμοντο τὰσ ἀρχάσ, ὥσπερ ἐν Αἰθιοπίᾳ φασί τινεσ, ἢ κατὰ κάλλοσ, ὀλιγαρχία ἦν ἄν· ὀλίγον γὰρ τὸ πλῆθοσ καὶ τὸ τῶν καλῶν καὶ τὸ τῶν μεγάλων.

οὐ μὴν ἀλλ’ οὐδὲ τούτοισ μόνον ἱκανῶσ ἔχει διωρίσθαι τὰσ πολιτείασ ταύτασ· ὀλίγοι ὄντεσ.

ὅτι μὲν οὖν πολιτεῖαι πλείουσ, καὶ δι’ ἣν αἰτίαν, εἴρηται·

διότι δὲ πλείουσ τῶν εἰρημένων, καὶ τίνεσ καὶ διὰ τί, λέγωμεν ἀρχὴν λαβόντεσ τὴν εἰρημένην πρότερον. ὁμολογοῦμεν γὰρ οὐχ ἓν μέροσ ἀλλὰ πλείω πᾶσαν ἔχειν πόλιν. ὥσπερ οὖν εἰ ζῴου προῃρούμεθα λαβεῖν εἴδη, πρῶτον ἂν ἀποδιωρίζομεν ἅπερ ἀναγκαῖον πᾶν ἔχειν ζῷον οἱο͂ν ἔνιά τε τῶν αἰσθητηρίων καὶ τὸ τῆσ τροφῆσ ἐργαστικὸν καὶ δεκτικόν, οἱο͂ν στόμα καὶ κοιλίαν, πρὸσ δὲ τούτοισ, οἷσ κινεῖται μορίοισ ἕκαστον αὐτῶν·

διαφοραί λέγω δ’ οἱο͂ν στόματόσ τινα πλείω γένη καὶ κοιλίασ καὶ τῶν αἰσθητηρίων, ἔτι δὲ καὶ τῶν κινητικῶν μορίων, ὁ τῆσ συζεύξεωσ τῆσ τούτων ἀριθμὸσ ἐξ ἀνάγκησ ποιήσει πλείω γένη ζῴων οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε ταὐτὸν ζῷον ἔχειν πλείουσ στόματοσ διαφοράσ, ὁμοίωσ δὲ οὐδ’ ὤτων, ὥσθ’ ὅταν ληφθῶσι τούτων πάντεσ οἱ ἐνδεχόμενοι συνδυασμοί, ποιήσουσιν εἴδη ζῴου, καὶ τοσαῦτ’ εἴδη τοῦ ζῴου ὅσαι περ αἱ συζεύξεισ τῶν ἀναγκαίων μορίων εἰσίν ‐ τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ τῶν εἰρημένων πολιτειῶν.

καὶ γὰρ αἱ πόλεισ οὐκ ἐξ ἑνὸσ ἀλλ’ ἐκ πολλῶν σύγκεινται μερῶν, ὥσπερ εἴρηται πολλάκισ. μὲν οὖν ἐστι τὸ περὶ τὴν τροφὴν πλῆθοσ, οἱ καλούμενοι γεωργοί, δεύτερον δὲ τὸ καλούμενον βάναυσον ἔστι δὲ τοῦτο τὸ περὶ τὰσ τέχνασ ὧν ἄνευ πόλιν ἀδύνατον οἰκεῖσθαι·

τούτων δὲ τῶν τεχνῶν τὰσ μὲν ἐξ ἀνάγκησ ὑπάρχειν δεῖ, τὰσ δὲ εἰσ τρυφὴν ἢ τὸ καλῶσ ζῆν, τρίτον δὲ <τὸ> ἀγοραῖον λέγω δ’ ἀγοραῖον τὸ περὶ τὰσ πράσεισ καὶ τὰσ ὠνὰσ καὶ τὰσ ἐμπορίασ καὶ καπηλείασ διατρῖβον, τέταρτον δὲ τὸ θητικόν, πέμπτον δὲ γένοσ τὸ προπολεμῆσον, ὃ τούτων οὐθὲν ἧττόν ἐστιν ἀναγκαῖον ὑπάρχειν, εἰ μέλλουσι μὴ δουλεύσειν τοῖσ ἐπιοῦσιν.

μὴ γὰρ ἓν τῶν ἀδυνάτων ᾖ πόλιν ἄξιον εἶναι καλεῖν τὴν φύσει δούλην·

αὐτάρκησ γὰρ ἡ πόλισ, τὸ δὲ δοῦλον οὐκ αὔταρκεσ.

διόπερ ἐν τῇ Πολιτείᾳ κομψῶσ τοῦτο, οὐχ ἱκανῶσ δὲ εἴρηται. φησὶ γὰρ ὁ Σωκράτησ ἐκ τεττάρων τῶν ἀναγκαιοτάτων πόλιν συγκεῖσθαι, λέγει δὲ τούτουσ ὑφάντην καὶ γεωργὸν καὶ σκυτοτόμον καὶ οἰκοδόμον· πάλιν δὲ προστίθησιν, ὡσ οὐκ αὐτάρκων τούτων, χαλκέα καὶ τοὺσ ἐπὶ τοῖσ ἀναγκαίοισ βοσκήμασιν, ἔτι δ’ ἔμπορόν τε καὶ κάπηλον· καὶ ταῦτα πάντα γίνεται πλήρωμα τῆσ πρώτησ πόλεωσ, ὡσ τῶν ἀναγκαίων τε χάριν πᾶσαν πόλιν συνεστηκυῖαν, ἀλλ’ οὐ τοῦ καλοῦ μᾶλλον, ἴσον τε δεομένην σκυτέων τε καὶ γεωργῶν.

τὸ δὲ προπολεμοῦν οὐ πρότερον ἀποδίδωσι μέροσ πρὶν ἢ τῆσ χώρασ αὐξομένησ καὶ τῆσ τῶν πλησίον ἁπτομένησ εἰσ πόλεμον καταστῶσιν. ἀλλὰ μὴν καὶ ἐν τοῖσ τέτταρσι καὶ τοῖσ ὁποσοισοῦν κοινωνοῖσ ἀναγκαῖον εἶναί τινα τὸν ἀποδώσοντα καὶ κρινοῦντα τὸ δίκαιον.

εἴπερ οὖν καὶ ψυχὴν ἄν τισ θείη ζῴου μόριον μᾶλλον ἢ σῶμα, καὶ πόλεων τὰ τοιαῦτα μᾶλλον θετέον τῶν εἰσ τὴν ἀναγκαίαν χρῆσιν συντεινόντων, τὸ πολεμικὸν καὶ τὸ μετέχον δικαιοσύνησ δικαστικῆσ, πρὸσ δὲ τούτοισ τὸ βουλευόμενον, ὅπερ ἐστὶ συνέσεωσ πολιτικῆσ ἔργον. καὶ ταῦτ’ εἴτε κεχωρισμένωσ ὑπάρχει τισὶν εἴτε τοῖσ αὐτοῖσ, οὐθὲν διαφέρει πρὸσ τὸν λόγον·

καὶ γὰρ ὁπλιτεύειν καὶ γεωργεῖν συμβαίνει τοῖσ αὐτοῖσ πολλάκισ.

ὥστε εἴπερ καὶ ταῦτα καὶ ἐκεῖνα θετέα μόρια τῆσ πόλεωσ, φανερὸν ὅτι τό γε ὁπλιτικὸν ἀναγκαῖόν ἐστι μόριον τῆσ πόλεωσ. ἕβδομον δὲ τὸ ταῖσ οὐσίαισ λειτουργοῦν, ὃ καλοῦμεν εὐπόρουσ.

ὄγδοον δὲ τὸ δημιουργικὸν καὶ τὸ περὶ τὰσ ἀρχὰσ λειτουργοῦν, εἴπερ ἄνευ ἀρχόντων ἀδύνατον εἶναι πόλιν. ἀναγκαῖον οὖν εἶναί τινασ τοὺσ δυναμένουσ ἄρχειν καὶ λειτουργοῦντασ ἢ συνεχῶσ ἢ κατὰ μέροσ τῇ πόλει ταύτην τὴν λειτουργίαν.

λοιπὰ δὲ περὶ ὧν τυγχάνομεν διωρικότεσ ἀρτίωσ, τὸ βουλευόμενον καὶ τὸ κρῖνον περὶ τῶν δικαίων τοῖσ ἀμφισβητοῦσιν. ἀναγκαῖον καὶ μετέχοντασ εἶναί τινασ ἀρετῆσ τῆσ τῶν πολιτικῶν.

τὰσ μὲν οὖν ἄλλασ δυνάμεισ τοῖσ αὐτοῖσ ὑπάρχειν ἐνδέχεσθαι δοκεῖ πολλοῖσ, οἱο͂ν τοὺσ αὐτοὺσ εἶναι τοὺσ προπολεμοῦντασ καὶ γεωργοῦντασ καὶ τεχνίτασ, ἔτι δὲ τοὺσ βουλευομένουσ τε καὶ κρίνοντασ· ἀντιποιοῦνται δὲ καὶ τῆσ ἀρετῆσ πάντεσ, καὶ τὰσ πλείστασ ἀρχὰσ ἄρχειν οἰόνται δύνασθαι·

ἀλλὰ πένεσθαι καὶ πλουτεῖν τοὺσ αὐτοὺσ ἀδύνατον. διὸ ταῦτα μέρη μάλιστα εἶναι δοκεῖ πόλεωσ, οἱ εὔποροι καὶ οἱ ἄποροι. ἔτι δὲ διὰ τὸ ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ τοὺσ μὲν ὀλίγουσ εἶναι τοὺσ δὲ πολλοὺσ ταῦτα ἐναντία μέρη φαίνεται τῶν τῆσ πόλεωσ μορίων. ὥστε καὶ τὰσ πολιτείασ κατὰ τὰσ ὑπεροχὰσ τούτων καθιστᾶσι, καὶ δύο πολιτεῖαι δοκοῦσιν εἶναι, δημοκρατία καὶ ὀλιγαρχία.

ὅτι μὲν οὖν εἰσι πολιτεῖαι πλείουσ, καὶ διὰ τίνασ αἰτίασ, εἴρηται πρότερον·

ὅτι δὲ ἔστι καὶ δημοκρατίασ εἴδη πλείω καὶ ὀλιγαρχίασ, λέγωμεν.

φανερὸν δὲ τοῦτο καὶ ἐκ τῶν εἰρημένων. ὠνὴν καὶ πρᾶσιν διατρῖβον, ἄλλο δὲ τὸ περὶ τὴν θάλατταν, καὶ τούτου τὸ μὲν πολεμικὸν τὸ δὲ χρηματιστικὸν τὸ δὲ πορθμευτικὸν τὸ δ’ ἁλιευτικόν πολλαχοῦ γὰρ ἕκαστα τούτων πολύοχλα, οἱο͂ν ἁλιεῖσ μὲν ἐν Τάραντι καὶ Βυζαντίῳ, τριηρικὸν δὲ Ἀθήνησιν, ἐμπορικὸν δὲ ἐν Αἰγίνῃ καὶ Χίῳ, πορθμευτικὸν δ’ ἐν Τενέδῳ, πρὸσ δὲ τούτοισ τὸ χερνητικὸν καὶ τὸ μικρὰν ἔχον οὐσίαν ὥστε μὴ δύνασθαι σχολάζειν, ἔτι τὸ μὴ ἐξ ἀμφοτέρων πολιτῶν ἐλεύθερον, κἂν εἴ τι τοιοῦτον ἕτερον πλήθουσ εἶδοσ·

διαφοράν.

δημοκρατία μὲν οὖν ἐστι πρώτη μὲν ἡ λεγομένη μάλιστα κατὰ τὸ ἴσον.

ἴσον γάρ φησιν ὁ νόμοσ ὁ τῆσ τοιαύτησ δημοκρατίασ τὸ μηδὲν μᾶλλον ὑπερέχειν τοὺσ ἀπόρουσ ἢ τοὺσ εὐπόρουσ, μηδὲ κυρίουσ εἶναι ὁποτερουσοῦν, ἀλλ’ ὁμοίουσ ἀμφοτέρουσ. εἴπερ γὰρ ἐλευθερία μάλιστ’ ἔστιν ἐν δημοκρατίᾳ, καθάπερ ὑπολαμβάνουσί τινεσ, καὶ ἰσότησ, οὕτωσ ἂν εἰή μάλιστα, κοινωνούτων ἁπάντων μάλιστα τῆσ πολιτείασ ὁμοίωσ. ἐπεὶ δὲ πλείων ὁ δῆμοσ, κύριον δὲ τὸ δόξαν τοῖσ πλείοσιν, ἀνάγκη δημοκρατίαν εἶναι ταύτην.

ἓν μὲν οὖν εἶδοσ δημοκρατίασ τοῦτο, τὸ τὰσ ἀρχὰσ ἀπὸ τιμημάτων εἴναι, βραχέων δὲ τούτων ὄντων· δεῖ δὲ τῷ κτωμένῳ ἐξουσίαν εἶναι μετέχειν καὶ τὸν ἀποβάλλοντα μὴ μετέχειν·

ἕτερον εἶδοσ δημοκρατίασ τὸ μετέχειν ἅπαντασ τοὺσ πολίτασ ὅσοι ἀνυπεύθυνοι, ἄρχειν δὲ τὸν νόμον·

ἕτερον δὲ εἶδοσ δημοκρατίασ τὸ παντὶ μετεῖναι τῶν ἀρχῶν, ἐὰν μόνον ᾖ πολίτησ, ἄρχειν δὲ τὸν νόμον· ἕτερον δὲ εἶδοσ δημοκρατίασ τἆλλα μὲν εἶναι ταὐτά, κύριον δ’ εἶναι τὸ πλῆθοσ καὶ μὴ τὸν νόμον. τοῦτο δὲ γίνεται ὅταν τὰ ψηφίσματα κύρια ᾖ ἀλλὰ μὴ ὁ νόμοσ·

συμβαίνει δὲ τοῦτο διὰ τοὺσ δημαγωγούσ. ἐν μὲν γὰρ ταῖσ κατὰ νόμον δημοκρατουμέναισ οὐ γίνεται δημαγωγόσ, ἀλλ’ οἱ βέλτιστοι τῶν πολιτῶν εἰσιν ἐν προεδρίᾳ· ὅπου δ’ οἱ νόμοι μή εἰσι κύριοι, ἐνταῦθα γίνονται δημαγωγοί.

μόναρχοσ γὰρ ὁ δῆμοσ γίνεται, σύνθετοσ εἷσ ἐκ πολλῶν· οἱ γὰρ πολλοὶ κύριοί εἰσιν οὐχ ὡσ ἕκαστοσ ἀλλὰ πάντεσ. Ὅμηροσ δὲ ποίαν λέγει οὐκ ἀγαθὸν εἶναι πολυκοιρανίην, πότερον ταύτην ἢ ὅταν πλείουσ ὦσιν οἱ ἄρχοντεσ ὡσ ἕκαστοσ, ἄδηλον. ὁ δ’ οὖν τοιοῦτοσ δῆμοσ, ἅτε μόναρχοσ ὤν, ζητεῖ μοναρχεῖν διὰ τὸ μὴ ἄρχεσθαι ὑπὸ νόμου, καὶ γίνεται δεσποτικόσ, ὥστε οἱ κόλακεσ ἔντιμοι, καὶ ἔστιν ὁ τοιοῦτοσ δῆμοσ ἀνάλογον τῶν μοναρχιῶν τῇ τυραννίδι.

διότι καὶ τὸ ἦθοσ τὸ αὐτό, καὶ ἄμφω δεσποτικὰ τῶν βελτιόνων, καὶ τὰ ψηφίσματα ὥσπερ ἐκεῖ τὰ ἐπιτάγματα, καὶ ὁ δημαγωγὸσ καὶ ὁ κόλαξ οἱ αὐτοὶ καὶ ἀνάλογον. καὶ μάλιστα δ’ ἑκάτεροι παρ’ ἑκατέροισ ἰσχύουσιν, οἱ μὲν κόλακεσ παρὰ τοῖσ τυράννοισ, οἱ δὲ δημαγωγοὶ παρὰ τοῖσ δήμοισ τοῖσ τοιούτοισ.

αἴτιοι δέ εἰσι τοῦ εἶναι τὰ ψηφίσματα κύρια ἀλλὰ μὴ τοὺσ νόμουσ οὗτοι, πάντα ἀνάγοντεσ εἰσ τὸν δῆμον· συμβαίνει γὰρ αὐτοῖσ γίνεσθαι μεγάλοισ διὰ τὸ τὸν μὲν δῆμον πάντων εἶναι κύριον, τῆσ δὲ τοῦ δήμου δόξησ τούτουσ·

πείθεται γὰρ τὸ πλῆθοσ τούτοισ. ἔτι δ’ οἱ ταῖσ ἀρχαῖσ ἐγκαλοῦντεσ τὸν δῆμόν φασι δεῖν κρίνειν, ὁ δὲ ἀσμένωσ δέχεται τὴν πρόκλησιν· ὥστε καταλύονται πᾶσαι αἱ ἀρχαί. εὐλόγωσ δὲ ἂν δόξειεν ἐπιτιμᾶν ὁ φάσκων τὴν τοιαύτην εἶναι δημοκρατίαν οὐ πολιτείαν. ὅπου γὰρ μὴ νόμοι ἄρχουσιν, οὐκ ἔστι πολιτεία.

δεῖ γὰρ τὸν μὲν νόμον ἄρχειν πάντων τῶν δὲ καθ’ ἕκαστα τὰσ ἀρχάσ, καὶ ταύτην πολιτείαν κρίνειν. ὥστ’ εἴπερ ἐστὶ δημοκρατία μία τῶν πολιτειῶν, φανερὸν ὡσ ἡ τοιαύτη κατάστασισ, ἐν ᾗ ψηφίσμασι πάντα διοικεῖται, οὐδὲ δημοκρατία κυρίωσ· οὐθὲν γὰρ ἐνδέχεται ψήφισμα εἶναι καθόλου.

τὰ μὲν οὖν τῆσ δημοκρατίασ εἴδη διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον. τὰσ ἀρχὰσ τηλικούτων ὥστε τοὺσ ἀπόρουσ μὴ μετέχειν, πλείουσ ὄντασ, ἐξεῖναι δὲ τῷ κτωμένῳ μετέχειν τῆσ πολιτείασ, ἄλλο δέ, ὅταν ἀπὸ τιμημάτων μακρῶν ὦσιν αἱ ἀρχαὶ καὶ αἱρῶνται αὐτοὶ τοὺσ ἐλλείποντασ ἂν μὲν οὖν ἐκ πάντων τούτων τοῦτο ποιῶσι, δοκεῖ τοῦτ’ εἶναι μᾶλλον ἀριστοκρατικόν, ἐὰν δὲ ἐκ τινῶν ἀφωρισμένων, ὀλιγαρχικόν·

ἕτερον δ’ εἶδοσ ὀλιγαρχίασ, ὅταν παῖσ ἀντὶ πατρὸσ εἰσίῃ, τέταρτον δ’, ὅταν ὑπάρχῃ τε τὸ νῦν λεχθὲν καὶ ἄρχῃ μὴ ὁ νόμοσ ἀλλ’ οἱ ἄρχοντεσ.

καὶ ἔστιν ἀντίστροφοσ αὕτη ἐν ταῖσ ὀλιγαρχίαισ ὥσπερ ἡ τυραννὶσ ἐν ταῖσ μοναρχίαισ, καὶ περὶ ἧσ τελευταίασ εἴπαμεν δημοκρατίασ ἐν ταῖσ δημοκρατίαισ·

δὴ τὴν τοιαύτην ὀλιγαρχίαν δυναστείαν.

ὀλιγαρχίασ μὲν οὖν εἴδη τοσαῦτα καὶ δημοκρατίασ·

οὐ δεῖ δὲ λανθάνειν ὅτι πολλαχοῦ συμβέβηκεν ὥστε τὴν μὲν πολιτείαν τὴν κατὰ τοὺσ νόμουσ μὴ δημοτικὴν εἶναι, διὰ δὲ τὸ ἔθοσ καὶ τὴν ἀγωγὴν πολιτεύεσθαι δημοτικῶσ, ὁμοίωσ δὲ πάλιν παρ’ ἄλλοισ τὴν μὲν κατὰ τοὺσ νόμουσ εἶναι πολιτείαν δημοτικωτέραν, τῇ δ’ ἀγωγῇ καὶ τοῖσ ἔθεσιν ὀλιγαρχεῖσθαι μᾶλλον. συμβαίνει δὲ τοῦτο μάλιστα μετὰ τὰσ μεταβολὰσ τῶν πολιτειῶν·

ὥσθ’ οἱ μὲν νόμοι διαμένουσιν οἱ προϋπάρχοντεσ, κρατοῦσι δ’ οἱ μεταβαλόντεσ τὴν πολιτείαν.

ὅτι δ’ ἔστι τοσαῦτα εἴδη δημοκρατίασ καὶ ὀλιγαρχίασ, ἐξ αὐτῶν τῶν εἰρημένων φανερόν ἐστιν.

ἢ τὰ μὲν τὰ δὲ μή.

ὅταν μὲν οὖν τὸ γεωργικὸν καὶ τὸ κεκτημένον μετρίαν οὐσίαν κύριον ᾖ τῆσ πολιτείασ, πολιτεύονται κατὰ νόμουσ ἔχουσι γὰρ ἐργαζόμενοι ζῆν, οὐ δύνανται δὲ σχολάζειν, ὥστε τὸν νόμον ἐπιστήσαντεσ ἐκκλησιάζουσι τὰσ ἀναγκαίασ ἐκκλησίασ, τοῖσ δὲ ἄλλοισ μετέχειν ἔξεστιν ὅταν κτήσωνται τὸ τίμημα τὸ διωρισμένον ὑπὸ τῶν νόμων· διὸ πᾶσι τοῖσ κτησαμένοισ ἔξεστι μετέχειν·

ὅλωσ μὲν γὰρ τὸ μὲν μὴ ἐξεῖναι πᾶσιν ὀλιγαρχικόν, τὸ δὲ δὴ ἐξεῖναι σχολάζειν ἀδύνατον μὴ προσόδων οὐσῶν. τοῦτο μὲν οὖν εἶδοσ ἓν δημοκρατίασ διὰ ταύτασ τὰσ αἰτίασ· ἕτερον δὲ εἶδοσ διὰ τὴν ἐχομένην διαίρεσιν· ἔστι γὰρ καὶ πᾶσιν ἐξεῖναι τοῖσ ἀνυπευθύνοισ κατὰ τὸ γένοσ, μετέχειν μέντοι δυναμένουσ σχολάζειν·

διόπερ ἐν τῇ τοιαύτῃ δημοκρατίᾳ οἱ νόμοι ἄρχουσι, διὰ τὸ μὴ εἶναι πρόσοδον. μετέχειν διὰ τὴν προειρημένην αἰτίαν, ὥστ’ ἀναγκαῖον καὶ ἐν ταύτῃ ἄρχειν τὸν νόμον.

τέταρτον δὲ εἶδοσ δημοκρατίασ ἡ τελευταία τοῖσ χρόνοισ ἐν ταῖσ πόλεσι γεγενημένη.

διὰ γὰρ τὸ μείζουσ γεγονέναι πολὺ τὰσ πόλεισ τῶν ἐξ ὑπαρχῆσ καὶ προσόδων ὑπάρχειν εὐπορίασ, μετέχουσι μὲν πάντεσ τῆσ πολιτείασ διὰ τὴν ὑπεροχὴν τοῦ πλήθουσ, κοινωνοῦσι δὲ καὶ πολιτεύονται διὰ τὸ δύνασθαι σχολάζειν καὶ τοὺσ ἀπόρουσ, λαμβάνοντασ μισθόν. καὶ μάλιστα δὲ σχολάζει τὸ τοιοῦτον πλῆθοσ· οὐ γὰρ ἐμποδίζει αὐτοὺσ οὐθὲν ἡ τῶν ἰδίων ἐπιμέλεια, τοὺσ δὲ πλουσίουσ ἐμποδίζει, ὥστε πολλάκισ οὐ κοινωνοῦσι τῆσ ἐκκλησίασ οὐδὲ τοῦ δικάζειν.

πλῆθοσ κύριον τῆσ πολιτείασ, ἀλλ’ οὐχ οἱ νόμοι.

τὰ μὲν οὖν τῆσ δημοκρατίασ εἴδη τοσαῦτα καὶ τοιαῦτα διὰ ταύτασ τὰσ ἀνάγκασ ἐστίν, τάδε δὲ τῆσ ὀλιγαρχίασ·

ὅταν μὲν πλείουσ ἔχωσιν οὐσίαν, ἐλάττω δὲ καὶ μὴ πολλὴν λίαν, τὸ τῆσ πρώτησ ὀλιγαρχίασ εἶδόσ ἐστιν· τῷ κτωμένῳ, καὶ διὰ τὸ πλῆθοσ εἶναι τῶν μετεχόντων τοῦ πολιτεύματοσ ἀνάγκη μὴ τοὺσ ἀνθρώπουσ ἀλλὰ τὸν νόμον εἶναι κύριον ὅσῳ γὰρ ἂν πλεῖον ἀπέχωσι τῆσ μοναρχίασ, καὶ μήτε τοσαύτην ἔχωσιν οὐσίαν ὥστε σχολάζειν ἀμελοῦντεσ μήθ’ οὕτωσ ὀλίγην ὥστε τρέφεσθαι ἀπὸ τῆσ πόλεωσ, ἀνάγκη τὸν νόμον ἀξιοῦν αὐτοῖσ ἄρχειν, ἀλλὰ μὴ αὐτούσ·

ἐὰν δὲ δὴ ἐλάττουσ ὦσιν οἱ τὰσ οὐσίασ ἔχοντεσ ἢ οἱ τὸ πρότερον, πλείω δέ, τὸ τῆσ δευτέρασ ὀλιγαρχίασ γίνεται εἶδοσ·

μᾶλλον γὰρ ἰσχύοντεσ πλεονεκτεῖν ἀξιοῦσιν, διὸ αὐτοὶ μὲν αἱροῦνται ἐκ τῶν ἄλλων τοὺσ εἰσ τὸ πολίτευμα βαδίζοντασ, διὰ δὲ τὸ μήπω οὕτωσ ἰσχυροὶ εἶναι ὥστ’ ἄνευ νόμου ἄρχειν τὸν νόμον τίθενται τοιοῦτον. ἐὰν δ’ ἐπιτείνωσι τῷ ἐλάττονεσ ὄντεσ μείζονασ οὐσίασ ἔχειν, ἡ τρίτη ἐπίδοσισ γίνεται τῆσ ὀλιγαρχίασ, τὸ δι’ αὑτῶν μὲν τὰσ ἀρχὰσ ἔχειν, κατὰ νόμον δὲ τὸν κελεύοντα τῶν τελευτώντων διαδέχεσθαι τοὺσ υἱεῖσ.

ὅταν δὲ ἤδη πολὺ ὑπερτείνωσι ταῖσ οὐσίαισ καὶ ταῖσ πολυφιλίαισ, ἐγγὺσ ἡ τοιαύτη δυναστεία μοναρχίασ ἐστίν, καὶ κύριοι γίνονται οἱ ἄνθρωποι, ἀλλ’ οὐχ ὁ νόμοσ· καὶ τὸ τέταρτον εἶδοσ τῆσ ὀλιγαρχίασ τοῦτ’ ἐστίν, ἀντίστροφον τῷ τελευταίῳ τῆσ δημοκρατίασ.

ἔτι δ’ εἰσὶ δύο πολιτεῖαι παρὰ δημοκρατίαν τε καὶ ὀλιγαρχίαν, ὧν τὴν μὲν ἑτέραν λέγουσί τε πάντεσ καὶ εἴρηται τῶν τεττάρων πολιτειῶν εἶδοσ ἕν λέγουσι δὲ τέτταρασ μοναρχίαν ὀλιγαρχίαν δημοκρατίαν, τέταρτον δὲ τὴν καλουμένην ἀριστοκρατίαν·

τὸ κοινὸν ὄνομα πασῶν πολιτείαν γὰρ καλοῦσιν, ἀλλὰ διὰ τὸ μὴ πολλάκισ γίνεσθαι λανθάνει τοὺσ πειρωμένουσ ἀριθμεῖν τὰ τῶν πολιτειῶν εἴδη, καὶ χρῶνται ταῖσ τέτταρσι μόνον ὥσπερ Πλάτων ἐν ταῖσ πολιτείαισ.

ἀριστοκρατίαν μὲν οὖν καλῶσ ἔχει καλεῖν περὶ ἧσ διήλθομεν ἐν τοῖσ πρώτοισ λόγοισ τὴν γὰρ ἐκ τῶν ἀρίστων ἁπλῶσ κατ’ ἀρετὴν πολιτείαν καὶ μὴ πρὸσ ὑπόθεσίν τινα ἀγαθῶν ἀνδρῶν μόνην δίκαιον προσαγορεύειν ἀριστοκρατίαν·

ἐν μόνῃ γὰρ ἁπλῶσ ὁ αὐτὸσ ἀνὴρ καὶ πολίτησ ἀγαθόσ ἐστιν, οἱ δ’ ἐν ταῖσ ἄλλαισ ἀγαθοὶ πρὸσ τὴν πολιτείαν εἰσὶ τὴν αὑτῶν·

οὐ μὴν ἀλλ’ εἰσί τινεσ αἳ πρόσ τε τὰσ ὀλιγαρχουμένασ ἔχουσι διαφορὰσ καὶ καλοῦνται ἀριστοκρατίαι καὶ πρὸσ τὴν καλουμένην πολιτείαν. ὅπου γὰρ μὴ μόνον πλουτίνδην ἀλλὰ καὶ ἀριστίνδην αἱροῦνται τὰσ ἀρχάσ, αὕτη ἡ πολιτεία διαφέρει τε ἀμφοῖν καὶ ἀριστοκρατικὴ καλεῖται.

καὶ γὰρ ἐν ταῖσ μὴ ποιουμέναισ κοινὴν ἐπιμέλειαν ἀρετῆσ εἰσὶν ὅμωσ τινὲσ οἱ εὐδοκιμοῦντεσ καὶ δοκοῦντεσ εἶναι ἐπιεικεῖσ. πλοῦτον καὶ ἀρετὴν καὶ δῆμον, οἱο͂ν ἐν Καρχηδόνι, αὕτη ἀριστοκρατική ἐστιν, καὶ ἐν αἷσ εἰσ τὰ δύο μόνον, οἱο͂ν ἡ Λακεδαιμονίων, εἴσ τε ἀρετὴν καὶ δῆμον, καὶ ἔστι μίξισ τῶν δύο τούτων, δημοκρατίασ τε καὶ ἀρετῆσ.

καὶ τρίτον ὅσαι τῆσ καλουμένησ πολιτείασ ῥέπουσι πρὸσ τὴν ὀλιγαρχίαν μᾶλλον.

λοιπὸν δ’ ἐστὶν ἡμῖν περί τε τῆσ ὀνομαζομένησ πολιτείασ εἰπεῖν καὶ περὶ τυραννίδοσ.

ἐτάξαμεν δ’ οὕτωσ οὐκ οὖσαν οὔτε ταύτην παρέκβασιν οὔτε τὰσ ἄρτι ῥηθείσασ ἀριστοκρατίασ, ὅτι τὸ μὲν ἀληθὲσ πᾶσαι διημαρτήκασι τῆσ ὀρθοτάτησ πολιτείασ, ἔπειτα καταριθμοῦνται μετὰ τούτων εἰσί τ’ αὐτῶν αὗται παρεκβάσεισ ἅσπερ ἐν τοῖσ κατ’ ἀρχὴν εἴπομεν. τελευταῖον δὲ περὶ τυραννίδοσ εὔλογόν ἐστι ποιήσασθαι μνείαν διὰ τὸ πασῶν ἥκιστα ταύτην εἶναι πολιτείαν, ἡμῖν δὲ τὴν μέθοδον εἶναι περὶ πολιτείασ.

δι’ ἣν μὲν οὖν αἰτίαν τέτακται τὸν τρόπον τοῦτον, εἴρηται·

νῦν δὲ δεικτέον ἡμῖν περὶ πολιτείασ. φανερωτέρα γὰρ ἡ δύναμισ αὐτῆσ διωρισμένων τῶν περὶ ὀλιγαρχίασ καὶ δημοκρατίασ. ἔστι γὰρ ἡ πολιτεία ὡσ ἁπλῶσ εἰπεῖν μίξισ ὀλιγαρχίασ καὶ δημοκρατίασ. εἰώθασι δὲ καλεῖν τὰσ μὲν ἀποκλινούσασ ὡσ πρὸσ τὴν δημοκρατίαν πολιτείασ, τὰσ δὲ πρὸσ τὴν ὀλιγαρχίαν μᾶλλον ἀριστοκρατίασ διὰ τὸ μᾶλλον ἀκολουθεῖν παιδείαν καὶ εὐγένειαν τοῖσ εὐπορωτέροισ. ἔτι δὲ δοκοῦσιν ἔχειν οἱ εὔποροι ὧν ἕνεκεν οἱ ἀδικοῦντεσ ἀδικοῦσιν·

ὅθεν καὶ καλοὺσ κἀγαθοὺσ καὶ γνωρίμουσ τούτουσ προσαγορεύουσιν. ἐπεὶ οὖν ἡ ἀριστοκρατία βούλεται τὴν ὑπεροχὴν ἀπονέμειν τοῖσ ἀρίστοισ τῶν πολιτῶν, καὶ τὰσ ὀλιγαρχίασ εἶναί φασιν ἐκ τῶν καλῶν κἀγαθῶν μᾶλλον.

δοκεῖ δ’ εἶναι τῶν ἀδυνάτων τὸ εὐνομεῖσθαι τὴν μὴ ἀριστοκρατουμένην πόλιν ἀλλὰ πονηροκρατουμένην, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἀριστοκρατεῖσθαι τὴν μὴ εὐνομουμένην.

οὐκ ἔστι δὲ εὐνομία τὸ εὖ κεῖσθαι τοὺσ νόμουσ, μὴ πείθεσθαι δέ. διὸ μίαν μὲν εὐνομίαν ὑποληπτέον εἶναι τὸ πείθεσθαι τοῖσ κειμένοισ νόμοισ, ἑτέραν δὲ τὸ καλῶσ κεῖσθαι τοὺσ νόμουσ οἷσ ἐμμένουσιν ἔστι γὰρ πείθεσθαι καὶ κακῶσ κειμένοισ. τοῦτο δὲ ἐνδέχεται διχῶσ·

ἢ γὰρ τοῖσ ἀρίστοισ τῶν ἐνδεχομένων αὐτοῖσ, ἢ τοῖσ ἁπλῶσ ἀρίστοισ. δοκεῖ δὲ ἀριστοκρατία μὲν εἶναι μάλιστα τὸ τὰσ τιμὰσ νενεμῆσθαι κατ’ ἀρετήν ἀριστοκρατίασ μὲν γὰρ ὁρ́οσ ἀρετή, ὀλιγαρχίασ δὲ πλοῦτοσ, δήμου δ’ ἐλευθερία·

τὸ δ’ ὅ τι ἂν δόξῃ τοῖσ πλείοσιν, ἐν πάσαισ ὑπάρχει·

καὶ γὰρ ἐν ὀλιγαρχίᾳ καὶ ἐν ἀριστοκρατίᾳ καὶ ἐν δήμοισ, ὅ τι ἂν δόξῃ τῷ πλείονι μέρει τῶν μετεχόντων τῆσ πολιτείασ, τοῦτ’ ἐστὶ κύριον. ἐν μὲν οὖν ταῖσ πλείσταισ πόλεσι τοῦτο τῆσ πολιτείασ εἶδοσ καλεῖται·

μόνον γὰρ ἡ μίξισ στοχάζεται τῶν εὐπόρων καὶ τῶν ἀπόρων, πλούτου καὶ ἐλευθερίασ· σχεδὸν γὰρ παρὰ τοῖσ πλείστοισ οἱ εὔποροι τῶν καλῶν κἀγαθῶν δοκοῦσι κατέχειν χώραν· ἐπεὶ δὲ τρία ἐστὶ τὰ ἀμφισβητοῦντα τῆσ ἰσότητοσ τῆσ πολιτείασ, ἐλευθερία πλοῦτοσ ἀρετή τὸ γὰρ τέταρτον, ὃ καλοῦσιν εὐγένειαν, ἀκολουθεῖ τοῖσ δυσίν· ἡ γὰρ εὐγένειά ἐστιν ἀρχαῖοσ πλοῦτοσ καὶ ἀρετή, φανερὸν ὅτι τὴν μὲν τοῖν δυοῖν μίξιν, τῶν εὐπόρων καὶ τῶν ἀπόρων, πολιτείαν λεκτέον, τὴν δὲ τῶν τριῶν ἀριστοκρατίαν μάλιστα τῶν ἄλλων παρὰ τὴν ἀληθινὴν καὶ πρώτην.

ὅτι μὲν οὖν ἔστι καὶ ἕτερα πολιτείασ εἴδη παρὰ μοναρχίαν τε καὶ δημοκρατίαν καὶ ὀλιγαρχίαν, εἴρηται, καὶ ποῖα ταῦτα, καὶ τί διαφέρουσιν ἀλλήλων αἵ τ’ ἀριστοκρατίαι καὶ αἱ πολιτεῖαι τῆσ ἀριστοκρατίασ·

καὶ ὅτι οὐ πόρρω αὗται ἀλλήλων, φανερόν. τίνα δὲ τρόπον γίνεται παρὰ δημοκρατίαν καὶ ὀλιγαρχίαν ἡ καλουμένη πολιτεία, καὶ πῶσ αὐτὴν δεῖ καθιστάναι, λέγωμεν ἐφεξῆσ τοῖσ εἰρημένοισ.

ἅμα δὲ δῆλον ἔσται καὶ οἷσ ὁρίζονται τὴν δημοκρατίαν καὶ τὴν ὀλιγαρχίαν· ληπτέον γὰρ τὴν τούτων διαίρεσιν, εἶτα ἐκ τούτων ἀφ’ ἑκατέρασ ὥσπερ σύμβολον λαμβάνοντασ συνθετέον. εἰσὶ δὲ ὁρ́οι τρεῖσ τῆσ συνθέσεωσ καὶ μίξεωσ.

ἢ γὰρ ἀμφότερα ληπτέον ἃ ἑκάτεροι νομοθετοῦσιν, οἱο͂ν περὶ τοῦ δικάζειν ἐν μὲν γὰρ ταῖσ ὀλιγαρχίαισ τοῖσ εὐπόροισ ζημίαν τάττουσιν ἂν μὴ δικάζωσι, τοῖσ δ’ ἀπόροισ οὐδένα μισθόν, ἐν δὲ ταῖσ δημοκρατίαισ τοῖσ μὲν ἀπόροισ μισθόν, τοῖσ δ’ εὐπόροισ οὐδεμίαν ζημίαν· κοινὸν δὲ καὶ μέσον τούτων ἀμφότερα ταῦτα, διὸ καὶ πολιτικόν, μέμεικται γὰρ ἐξ ἀμφοῖν·

εἷσ μὲν οὖν οὗτοσ τοῦ συνδυασμοῦ τρόποσ, ἕτεροσ δὲ τὸ <τὸ> μέσον λαμβάνειν ὧν ἑκάτεροι τάττουσιν, οἱο͂ν ἐκκλησιάζειν οἱ μὲν ἀπὸ τιμήματοσ οὐθενὸσ ἢ μικροῦ πάμπαν, οἱ δ’ ἀπὸ μακροῦ τιμήματοσ, κοινὸν δέ γε οὐδέτερον, ἀλλὰ τὸ μέσον ἑκατέρου τίμημα τούτων.

τρίτον δ’ ἐκ δυοῖν ταγμάτοιν, τὰ μὲν ἐκ τοῦ ὀλιγαρχικοῦ νόμου τὰ δ’ ἐκ τοῦ δημοκρατικοῦ.

λέγω δ’ οἱο͂ν δοκεῖ δημοκρατικὸν μὲν εἶναι τὸ κληρωτὰσ εἶναι τὰσ ἀρχάσ, τὸ δ’ αἱρετὰσ ὀλιγαρχικόν, καὶ δημοκρατικὸν μὲν τὸ μὴ ἀπὸ τιμήματοσ, ὀλιγαρχικὸν δὲ τὸ ἀπὸ τιμήματοσ· ἀριστοκρατικὸν τοίνυν καὶ πολιτικὸν τὸ ἐξ ἑκατέρασ ἑκάτερον λαβεῖν, ἐκ μὲν τῆσ ὀλιγαρχίασ τὸ αἱρετὰσ ποιεῖν τὰσ ἀρχάσ, ἐκ δὲ τῆσ δημοκρατίασ τὸ μὴ ἀπὸ τιμήματοσ.

ὁ μὲν οὖν τρόποσ τῆσ μίξεωσ οὗτοσ·

τοῦ δ’ εὖ μεμεῖχθαι δημοκρατίαν καὶ ὀλιγαρχίαν ὁρ́οσ, ὅταν ἐνδέχηται λέγειν τὴν αὐτὴν πολιτείαν δημοκρατίαν καὶ ὀλιγαρχίαν. δῆλον γὰρ ὅτι τοῦτο πάσχουσιν οἱ λέγοντεσ διὰ τὸ μεμεῖχθαι καλῶσ·

πέπονθε δὲ τοῦτο καὶ τὸ μέσον, ἐμφαίνεται γὰρ ἑκάτερον ἐν αὐτῷ τῶν ἄκρων· ὅπερ συμβαίνει περὶ τὴν Λακεδαιμονίων πολιτείαν. ἐγχειροῦσι λέγειν ὡσ δημοκρατίασ οὔσησ διὰ τὸ δημοκρατικὰ πολλὰ τὴν τάξιν ἔχειν, οἱο͂ν πρῶτον τὸ περὶ τὴν τροφὴν τῶν παίδων ὁμοίωσ γὰρ οἱ τῶν πλουσίων τρέφονται τοῖσ τῶν πενήτων, καὶ παιδεύονται τὸν τρόπον τοῦτον ὃν ἂν δύναιντο καὶ τῶν πενήτων οἱ παῖδεσ, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῆσ ἐχομένησ ἡλικίασ, καὶ ὅταν ἄνδρεσ γένωνται, τὸν αὐτὸν τρόπον οὐθὲν γὰρ διάδηλοσ ὁ πλούσιοσ καὶ ὁ πένησ οὕτω τὰ περὶ τὴν τροφὴν ταὐτὰ πᾶσιν ἐν τοῖσ συσσιτίοισ, καὶ τὴν ἐσθῆτα οἱ πλούσιοι τοιαύτην οἱάν ἄν τισ παρασκευάσαι δύναιτο καὶ τῶν πενήτων ὁστισοῦν·

ἔτι τὸ δύο τὰσ μεγίστασ ἀρχὰσ τὴν μὲν αἱρεῖσθαι τὸν δῆμον, τῆσ δὲ μετέχειν τοὺσ μὲν γὰρ γέροντασ αἱροῦνται, τῆσ δ’ ἐφορείασ μετέχουσιν·

οἱ δ’ ὀλιχαρχίαν διὰ τὸ πολλὰ ἔχειν ὀλιγαρχικά, οἱο͂ν τὸ πάσασ αἱρετὰσ εἶναι καὶ μηδεμίαν κληρωτήν, καὶ ὀλίγουσ εἶναι κυρίουσ θανάτου καὶ φυγῆσ, καὶ ἄλλα τοιαῦτα πολλά.

τῇ πολιτείᾳ τῇ μεμειγμένῃ καλῶσ ἀμφότερα δοκεῖν εἶναι καὶ μηδέτερον, καὶ σῴζεσθαι δι’ αὑτῆσ καὶ μὴ ἔξωθεν, καὶ δι’ αὑτῆσ μὴ τῷ πλείουσ ἔξωθεν εἶναι τοὺσ βουλομένουσ εἰή γὰρ ἂν καὶ πονηρᾷ πολιτείᾳ τοῦθ’ ὑπάρχον ἀλλὰ τῷ μηδ’ ἂν βούλεσθαι πολιτείαν ἑτέραν μηθὲν τῶν τῆσ πόλεωσ μορίων ὅλωσ.

τίνα μὲν οὖν τρόπον δεῖ καθιστάναι πολιτείαν, ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰσ ὀνομαζομένασ ἀριστοκρατίασ, νῦν εἴρηται.

περὶ δὲ τυραννίδοσ ἦν ἡμῖν λοιπὸν εἰπεῖν, οὐχ ὡσ ἐνούσησ πολυλογίασ περὶ αὐτήν, ἀλλ’ ὅπωσ λάβῃ τῆσ μεθόδου τὸ μέροσ, ἐπειδὴ καὶ ταύτην τίθεμεν τῶν πολιτειῶν τι μέροσ.

περὶ μὲν οὖν βασιλείασ διωρίσαμεν ἐν τοῖσ πρώτοισ λόγοισ, ἐν οἷσ περὶ τῆσ μάλιστα λεγομένησ βασιλείασ ἐποιούμεθα τὴν σκέψιν, πότερον ἀσύμφοροσ ἢ συμφέρει ταῖσ πόλεσιν, καὶ τίνα καὶ πόθεν δεῖ καθιστάναι, καὶ πῶσ· πρὸσ τὴν βασιλείαν, διὰ τὸ κατὰ νόμον εἶναι ἀμφοτέρασ ταύτασ τὰσ ἀρχάσ ἔν τε γὰρ τῶν βαρβάρων τισὶν αἱροῦνται αὐτοκράτορασ μονάρχουσ, καὶ τὸ παλαιὸν ἐν τοῖσ ἀρχαίοισ Ἕλλησιν ἐγίγνοντό τινεσ μόναρχοι τὸν τρόπον τοῦτον, οὓσ ἐκάλουν αἰσυμνήτασ, ἔχουσι δέ τινασ πρὸσ ἀλλήλασ αὗται διαφοράσ, ἦσαν δὲ διὰ μὲν τὸ κατὰ νόμον βασιλικαὶ καὶ διὰ τὸ μοναρχεῖν ἑκόντων, τυραννικαὶ δὲ διὰ τὸ δεσποτικῶσ ἄρχειν καὶ κατὰ τὴν αὑτῶν γνώμην·

τρίτον δὲ εἶδοσ τυραννίδοσ, ἥπερ μάλιστ’ εἶναι δοκεῖ τυραννίσ, ἀντίστροφοσ οὖσα τῇ παμβασιλείᾳ.

τοιαύτην δ’ ἀναγκαῖον εἶναι τυραννίδα τὴν μοναρχίαν ἥτισ ἀνυπεύθυνοσ ἄρχει τῶν ὁμοίων καὶ βελτιόνων πάντων πρὸσ τὸ σφέτερον αὐτῆσ συμφέρον, ἀλλὰ μὴ πρὸσ τὸ τῶν ἀρχομένων. διόπερ ἀκούσιοσ·

οὐθεὶσ γὰρ ἑκὼν ὑπομένει τῶν ἐλευθέρων τὴν τοιαύτην ἀρχήν. τυραννίδοσ μὲν οὖν εἴδη ταῦτα καὶ τοσαῦτα διὰ τὰσ εἰρημένασ αἰτίασ. τίσ δ’ ἀρίστη πολιτεία καὶ τίσ ἄριστοσ βίοσ ταῖσ πλείσταισ πόλεσι καὶ τοῖσ πλείστοισ τῶν ἀνθρώπων, μήτε πρὸσ ἀρετὴν συγκρίνουσι τὴν ὑπὲρ τοὺσ ἰδιώτασ, μήτε πρὸσ παιδείαν ἣ φύσεωσ δεῖται καὶ χορηγίασ τυχηρᾶσ, μήτε πρὸσ πολιτείαν τὴν κατ’ εὐχὴν γινομένην, ἀλλὰ βίον τε τὸν τοῖσ πλείστοισ κοινωνῆσαι δυνατὸν καὶ πολιτείαν ἧσ τὰσ πλείστασ πόλεισ ἐνδέχεται μετασχεῖν;

καὶ γὰρ ἃσ καλοῦσιν ἀριστοκρατίασ, περὶ ὧν νῦν εἴπομεν, τὰ μὲν ἐξωτέρω πίπτουσι ταῖσ πλείσταισ τῶν πόλεων, τὰ δὲ γειτνιῶσι τῇ καλουμένῃ πολιτείᾳ διὸ περὶ ἀμφοῖν ὡσ μιᾶσ λεκτέον.

ἡ δὲ δὴ κρίσισ περὶ ἁπάντων τούτων ἐκ τῶν αὐτῶν στοιχείων ἐστίν. εἰ γὰρ καλῶσ ἐν τοῖσ Ἠθικοῖσ εἴρηται τὸ τὸν εὐδαίμονα βίον εἶναι τὸν κατ’ ἀρετὴν ἀνεμπόδιστον, μεσότητα δὲ τὴν ἀρετήν, τὸν μέσον ἀναγκαῖον εἶναι βίον βέλτιστον, <τὸ> τῆσ ἑκάστοισ ἐνδεχομένησ τυχεῖν μεσότητοσ· τοὺσ δὲ αὐτοὺσ τούτουσ ὁρ́ουσ ἀναγκαῖον εἶναι καὶ πόλεωσ ἀρετῆσ καὶ κακίασ καὶ πολιτείασ·

ἡ γὰρ πολιτεία βίοσ τίσ ἐστι πόλεωσ.

ἐν ἁπάσαισ δὴ ταῖσ πόλεσιν ἔστι τρία μέρη τῆσ πόλεωσ, οἱ μὲν εὔποροι σφόδρα, οἱ δὲ ἄποροι σφόδρα, οἱ δὲ τρίτοι οἱ μέσοι τούτων.

ἐπεὶ τοίνυν ὁμολογεῖται τὸ μέτριον ἄριστον καὶ τὸ μέσον, φανερὸν ὅτι καὶ τῶν εὐτυχημάτων ἡ κτῆσισ ἡ μέση βελτίστη πάντων. ῥᾴστη γὰρ τῷ λόγῳ πειθαρχεῖν, ὑπέρκαλον δὲ ἢ ὑπερίσχυρον ἢ ὑπερευγενῆ ἢ ὑπερπλούσιον <ὄντα>, ἢ τἀναντία τούτοισ, ὑπέρπτωχον ἢ ὑπερασθενῆ ἢ σφόδρα ἄτιμον, χαλεπὸν τῷ λόγῳ ἀκολουθεῖν·

γίγνονται γὰρ οἱ μὲν ὑβρισταὶ καὶ μεγαλοπόνηροι μᾶλλον, οἱ δὲ κακοῦργοι καὶ μικροπόνηροι λίαν, τῶν δ’ ἀδικημάτων τὰ μὲν γίγνεται δι’ ὕβριν τὰ δὲ διὰ κακουργίαν. ἔτι δὲ ἥκισθ’ οὗτοι φυγαρχοῦσι καὶ σπουδαρχοῦσιν, ταῦτα δ’ ἀμφότερα βλαβερὰ ταῖσ πόλεσιν.

πρὸσ δὲ τούτοισ οἱ μὲν ἐν ὑπεροχαῖσ εὐτυχημάτων ὄντεσ, ἰσχύοσ καὶ πλούτου καὶ φίλων καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων, ἄρχεσθαι οὔτε βούλονται οὔτε ἐπίστανται καὶ τοῦτ’ εὐθὺσ οἴκοθεν ὑπάρχει παισὶν οὖσιν· διὰ γὰρ τὴν τρυφὴν οὐδ’ ἐν τοῖσ διδασκαλείοισ ἄρχεσθαι σύνηθεσ αὐτοῖσ, οἱ δὲ καθ’ ὑπερβολὴν ἐν ἐνδείᾳ τούτων ταπεινοὶ λίαν.

ὥσθ’ οἱ μὲν ἄρχειν οὐκ ἐπίστανται, ἀλλ’ ἄρχεσθαι δουλικὴν ἀρχήν, οἱ δ’ ἄρχεσθαι μὲν οὐδεμίαν ἀρχήν, ἄρχειν δὲ δεσποτικὴν ἀρχήν. γίνεται οὖν δούλων καὶ δεσποτῶν πόλισ, ἀλλ’ οὐκ ἐλευθέρων, καὶ τῶν μὲν φθονούντων τῶν δὲ καταφρονούντων· ἃ πλεῖστον ἀπέχει φιλίασ καὶ κοινωνίασ πολιτικῆσ·

ἡ γὰρ κοινωνία φιλικόν· οὐδὲ γὰρ ὁδοῦ βούλονται κοινωνεῖν τοῖσ ἐχθροῖσ. βούλεται δέ γε ἡ πόλισ ἐξ ἴσων εἶναι καὶ ὁμοίων ὅτι μάλιστα, τοῦτο δ’ ὑπάρχει μάλιστα τοῖσ μέσοισ. ὥστ’ ἀναγκαῖον ἄριστα πολιτεύεσθαι ταύτην τὴν πόλιν ἐστὶν ἐξ ὧν φαμὲν φύσει τὴν σύστασιν εἶναι τῆσ πόλεωσ.

καὶ σῴζονται δ’ ἐν ταῖσ πόλεσιν οὗτοι μάλιστα τῶν πολιτῶν. οὔτε γὰρ αὐτοὶ τῶν ἀλλοτρίων, ὥσπερ οἱ πένητεσ, ἐπιθυμοῦσιν, οὔτε τῆσ τούτων ἕτεροι, καθάπερ τῆσ τῶν πλουσίων οἱ πένητεσ ἐπιθυμοῦσιν· καὶ διὰ τὸ μήτ’ ἐπιβουλεύεσθαι μήτ’ ἐπιβουλεύειν ἀκινδύνωσ διάγουσιν.

διὰ τοῦτο καλῶσ ηὔξατο Φωκυλίδησ πολλὰ μέσοισιν ἄριστα· μέσοσ θέλω ἐν πόλει εἶναι. δῆλον ἄρα ὅτι καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτικὴ ἀρίστη ἡ διὰ τῶν μέσων, καὶ τὰσ τοιαύτασ ἐνδέχεται εὖ πολιτεύεσθαι πόλεισ ἐν αἷσ δὴ πολὺ τὸ μέσον καὶ κρεῖττον, μάλιστα μὲν ἀμφοῖν, εἰ δὲ μή, θατέρου μέρουσ·

προστιθέμενον γὰρ ποιεῖ ῥοπὴν καὶ κωλύει γίνεσθαι τὰσ ἐναντίασ ὑπερβολάσ.

μεγίστη τοὺσ πολιτευομένουσ οὐσίαν ἔχειν μέσην καὶ ἱκανήν, ὡσ ὅπου οἱ μὲν πολλὰ σφόδρα κέκτηνται οἱ δὲ μηθέν, ἢ δῆμοσ ἔσχατοσ γίγνεται ἢ ὀλιγαρχία ἄκρατοσ, ἢ τυραννὶσ δι’ ἀμφοτέρασ τὰσ ὑπερβολάσ·

καὶ γὰρ ἐκ δημοκρατίασ τῆσ νεανικωτάτησ καὶ ἐξ ὀλιγαρχίασ γίγνεται τυραννίσ, ἐκ δὲ τῶν μέσων καὶ τῶν σύνεγγυσ πολὺ ἧττον.

τὴν δ’ αἰτίαν ὕστερον ἐν τοῖσ περὶ τὰσ μεταβολὰσ τῶν πολιτειῶν ἐροῦμεν.

ὅτι δ’ ἡ μέση βελτίστη, φανερόν· μόνη γὰρ ἀστασίαστοσ· ὅπου γὰρ πολὺ τὸ διὰ μέσου, ἥκιστα στάσεισ καὶ διαστάσεισ γίγνονται τῶν πολιτῶν. καὶ αἱ μεγάλαι πόλεισ ἀστασιαστότεραι διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν, ὅτι πολὺ τὸ μέσον· ἐν δὲ ταῖσ μικραῖσ ῥᾴδιόν τε διαλαβεῖν εἰσ δύο πάντασ, ὥστε μηθὲν καταλιπεῖν μέσον, καὶ πάντεσ σχεδὸν ἄποροι ἢ εὔποροί εἰσι.

καὶ αἱ δημοκρατίαι δὲ ἀσφαλέστεραι τῶν ὀλιγαρχιῶν εἰσι καὶ πολυχρονιώτεραι διὰ τοὺσ μέσουσ πλείουσ τε γάρ εἰσι καὶ μᾶλλον μετέχουσι τῶν τιμῶν ἐν ταῖσ δημοκρατίαισ ἢ ταῖσ ὀλιγαρχίαισ, ἐπεὶ ὅταν ἄνευ τούτων τῷ πλήθει ὑπερτείνωσιν οἱ ἄποροι, κακοπραγία γίνεται καὶ ἀπόλλυνται ταχέωσ. σημεῖον δὲ δεῖ νομίζειν καὶ τὸ τοὺσ βελτίστουσ νομοθέτασ εἶναι τῶν μέσων πολιτῶν·

δηλοῖ δ’ ἐκ τῆσ ποιήσεωσ καὶ Λυκοῦργοσ οὐ γὰρ ἦν βασιλεύσ καὶ Χαρώνδασ καὶ σχεδὸν οἱ πλεῖστοι τῶν ἄλλων.

φανερὸν δ’ ἐκ τούτων καὶ διότι αἱ πλεῖσται πολιτεῖαι αἱ μὲν δημοκρατικαί εἰσιν αἱ δ’ ὀλιγαρχικαί.

εἴθ’ οἱ τὰσ οὐσίασ ἔχοντεσ εἴθ’ ὁ δῆμοσ, οἱ τὸ μέσον ἐκβαίνοντεσ καθ’ αὑτοὺσ ἄγουσι τὴν πολιτείαν, ὥστε ἢ δῆμοσ γίγνεται ἢ ὀλιγαρχία.

πρὸσ δὲ τούτοισ διὰ τὸ στάσεισ γίγνεσθαι καὶ μάχασ πρὸσ ἀλλήλουσ τῷ δήμῳ καὶ τοῖσ εὐπόροισ, ὁποτέροισ ἂν μᾶλλον συμβῇ κρατῆσαι τῶν ἐναντίων, οὐ καθιστᾶσι κοινὴν πολιτείαν οὐδ’ ἴσην, ἀλλὰ τῆσ νίκησ ἆθλον τὴν ὑπεροχὴν τῆσ πολιτείασ λαμβάνουσιν, καὶ οἱ μὲν δημοκρατίαν οἱ δ’ ὀλιγαρχίαν ποιοῦσιν. ἔτι δὲ καὶ τῶν ἐν ἡγεμονίᾳ γενομένων τῆσ Ἑλλάδοσ πρὸσ τὴν παρ’ αὑτοῖσ ἑκάτεροι πολιτείαν ἀποβλέποντεσ οἱ μὲν δημοκρατίασ ἐν ταῖσ πόλεσι καθίστασαν οἱ δ’ ὀλιγαρχίασ, οὐ πρὸσ τὸ τῶν πόλεων συμφέρον σκοποῦντεσ ἀλλὰ πρὸσ τὸ σφέτερον αὐτῶν, ὥστε διὰ ταύτασ τὰσ αἰτίασ ἢ μηδέποτε τὴν μέσην γίνεσθαι πολιτείαν ἢ ὀλιγάκισ καὶ παρ’ ὀλίγοισ·

ἀποδοῦναι τὴν τάξιν, ἤδη δὲ καὶ τοῖσ ἐν ταῖσ πόλεσιν ἔθοσ καθέστηκε μηδὲ βούλεσθαι τὸ ἴσον, ἀλλ’ ἢ ἄρχειν ζητεῖν ἢ κρατουμένουσ ὑπομένειν.

τίσ μὲν οὖν ἀρίστη πολιτεία, καὶ διὰ τίν’ αἰτίαν, ἐκ τούτων φανερόν·

τῶν δ’ ἄλλων πολιτειῶν, ἐπειδὴ πλείουσ δημοκρατίασ καὶ πλείουσ ὀλιγαρχίασ φαμὲν εἶναι, ποίαν πρώτην θετέον καὶ δευτέραν καὶ τοῦτον δὴ τὸν τρόπον ἐχομένην τῷ τὴν μὲν εἶναι βελτίω τὴν δὲ χείρω, διωρισμένησ τῆσ ἀρίστησ οὐ χαλεπὸν ἰδεῖν. ἀεὶ γὰρ ἀναγκαῖον εἶναι βελτίω τὴν ἐγγύτατα ταύτησ, χείρω δὲ τὴν ἀφεστηκυῖαν τοῦ μέσου πλεῖον, ἂν μὴ πρὸσ ὑπόθεσιν κρίνῃ τισ. δὲ τὸ πρὸσ ὑπόθεσιν, ὅτι πολλάκισ, οὔσησ ἄλλησ πολιτείασ αἱρετωτέρασ, ἐνίοισ οὐδὲν κωλύει συμφέρειν ἑτέραν μᾶλλον εἶναι πολιτείαν.

τίσ δὲ πολιτεία τίσι καὶ ποία συμφέρει ποίοισ, ἐχόμενόν ἐστι τῶν εἰρημένων διελθεῖν.

ληπτέον δὴ πρῶτον περὶ πασῶν καθόλου ταὐτόν· δεῖ γὰρ κρεῖττον εἶναι τὸ βουλόμενον μέροσ τῆσ πόλεωσ τοῦ μὴ βουλομένου μένειν τὴν πολιτείαν.

ἔστι δὲ πᾶσα πόλισ ἔκ τε τοῦ ποιοῦ καὶ ποσοῦ. λέγω δὲ ποιὸν μὲν ἐλευθερίαν πλοῦτον παιδείαν εὐγένειαν, ποσὸν δὲ τὴν τοῦ πλήθουσ ὑπεροχήν. ἐνδέχεται δὲ τὸ μὲν ποιὸν ὑπάρχειν ἑτέρῳ μέρει τῆσ πόλεωσ, ἐξ ὧν συνέστηκε μερῶν ἡ πόλισ, ἄλλῳ δὲ μέρει τὸ ποσόν, οἱο͂ν πλείουσ τὸν ἀριθμὸν εἶναι τῶν γενναίων τοὺσ ἀγεννεῖσ ἢ τῶν πλουσίων τοὺσ ἀπόρουσ, μὴ μέντοι τοσοῦτον ὑπερέχειν τῷ ποσῷ ὅσον λείπεται τῷ ποιῷ. διὸ ταῦτα πρὸσ ἄλληλα συγκριτέον. μὲν οὖν ὑπερέχει τὸ τῶν ἀπόρων πλῆθοσ τὴν εἰρημένην ἀναλογίαν, ἐνταῦθα πέφυκεν εἶναι δημοκρατίαν, καὶ ἕκαστον εἶδοσ δημοκρατίασ κατὰ τὴν ὑπεροχὴν τοῦ δήμου ἑκάστου, οἱο͂ν ἐὰν μὲν τὸ τῶν γεωργῶν ὑπερτείνῃ πλῆθοσ, τὴν πρώτην δημοκρατίαν, ἐὰν δὲ τὸ τῶν βαναύσων καὶ μισθαρνούντων, τὴν τελευταίαν, ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰσ ἄλλασ τὰσ μεταξὺ τούτων·

ὅπου δὲ τὸ τῶν εὐπόρων καὶ γνωρίμων μᾶλλον ὑπερτείνει τῷ ποιῷ ἢ λείπεται τῷ ποσῷ, ἐνταῦθα ὀλιγαρχίαν, καὶ τῆσ ὀλιγαρχίασ τὸν αὐτὸν τρόπον ἕκαστον εἶδοσ κατὰ τὴν ὑπεροχὴν τοῦ ὀλιγαρχικοῦ πλήθουσ.

δεῖ δ’ ἀεὶ τὸν νομοθέτην ἐν τῇ πολιτείᾳ προσλαμβάνειν τοὺσ μέσουσ·

ἄν τε γὰρ ὀλιγαρχικοὺσ τοὺσ νόμουσ τιθῇ, στοχάζεσθαι χρὴ τῶν μέσων, ἐάν τε δημοκρατικούσ, προσάγεσθαι τοῖσ νόμοισ τούτουσ.

πολιτείαν εἶναι μόνιμον.

οὐθὲν γὰρ φοβερὸν μή ποτε συμφωνήσωσιν οἱ πλούσιοι τοῖσ πένησιν ἐπὶ τούτουσ·

οὐδέποτε γὰρ ἅτεροι βουλήσονται δουλεύειν τοῖσ ἑτέροισ, κοινοτέραν δ’, ἂν ζητῶσιν, οὐδεμίαν εὑρήσουσιν ἄλλην ταύτησ. ἐν μέρει γὰρ ἄρχειν οὐκ ἂν ὑπομείνειαν διὰ τὴν ἀπιστίαν τὴν πρὸσ ἀλλήλουσ· πανταχοῦ δὲ πιστότατοσ ὁ διαιτητήσ, διαιτητὴσ δ’ ὁ μέσοσ.

ὅσῳ δ’ ἂν ἄμεινον ἡ πολιτεία μειχθῇ, τοσούτῳ μονιμωτέρα. διαμαρτάνουσι δὲ πολλοὶ καὶ τῶν τὰσ ἀριστοκρατικὰσ βουλομένων ποιεῖν πολιτείασ, οὐ μόνον ἐν τῷ πλεῖον νέμειν τοῖσ εὐπόροισ, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ παρακρούεσθαι τὸν δῆμον. ἀνάγκη γὰρ χρόνῳ ποτὲ ἐκ τῶν ψευδῶν ἀγαθῶν ἀληθὲσ συμβῆναι κακόν·

αἱ γὰρ πλεονεξίαι τῶν πλουσίων ἀπολλύασι μᾶλλον τὴν πολιτείαν ἢ αἱ τοῦ δήμου. ἔστι δ’ ὅσα προφάσεωσ χάριν ἐν ταῖσ πολιτείαισ σοφίζονται πρὸσ τὸν δῆμον πέντε τὸν ἀριθμόν, περὶ ἐκκλησίαν, περὶ τὰσ ἀρχάσ, περὶ δικαστήρια, περὶ ὅπλισιν, περὶ γυμνασίαν·

περὶ ἐκκλησίαν μὲν τὸ ἐξεῖναι ἐκκλησιάζειν πᾶσι, ζημίαν δὲ ἐπικεῖσθαι τοῖσ εὐπόροισ ἐὰν μὴ ἐκκλησιάζωσιν, ἢ μόνοισ ἢ μείζω πολλῷ, περὶ δὲ τὰσ ἀρχὰσ τὸ τοῖσ μὲν ἔχουσι τίμημα μὴ ἐξεῖναι ἐξόμνυσθαι, τοῖσ δ’ ἀπόροισ ἐξεῖναι, καὶ περὶ τὰ δικαστήρια τοῖσ μὲν εὐπόροισ εἶναι ζημίαν ἂν μὴ δικάζωσι, τοῖσ δ’ ἀπόροισ ἄδειαν, ἢ τοῖσ μὲν μεγάλην τοῖσ δὲ μικράν, ὥσπερ ἐν τοῖσ Χαρώνδου νόμοισ.

ἐνιαχοῦ δ’ ἔξεστι μὲν πᾶσιν ἀπογραψαμένοισ ἐκκλησιάζειν καὶ δικάζειν, ἐὰν δὲ ἀπογραψάμενοι μήτ’ ἐκκλησιάζωσι μήτε δικάζωσιν, ἐπίκεινται μεγάλαι ζημίαι τούτοισ, ἵνα διὰ μὲν τὴν ζημίαν φεύγωσι τὸ ἀπογράφεσθαι, διὰ δὲ τὸ μὴ ἀπογράφεσθαι μὴ δικάζωσι μηδ’ ἐκκλησιάζωσιν.

τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ περὶ τοῦ ὅπλα κεκτῆσθαι καὶ τοῦ γυμνάζεσθαι νομοθετοῦσιν.

τοῖσ μὲν γὰρ ἀπόροισ ἔξεστι μὴ κεκτῆσθαι, τοῖσ δ’ εὐπόροισ ἐπιζήμιον μὴ κεκτημένοισ, κἂν μὴ γυμνάζωνται, τοῖσ μὲν οὐδεμία ζημία, τοῖσ δ’ εὐπόροισ ἐπιζήμιον, ὅπωσ οἱ μὲν διὰ τὴν ζημίαν μετέχωσιν, οἱ δὲ διὰ τὸ μὴ φοβεῖσθαι μὴ μετέχωσιν.

ταῦτα μὲν οὖν ὀλιγαρχικὰ σοφίσματα τῆσ νομοθεσίασ· ἐν δὲ ταῖσ δημοκρατίαισ πρὸσ ταῦτ’ ἀντισοφίζονται.

τοῖσ μὲν γὰρ ἀπόροισ μισθὸν πορίζουσιν ἐκκλησιάζουσι καὶ δικάζουσιν, τοῖσ δ’ εὐπόροισ οὐδεμίαν τάττουσι ζημίαν. ὥστε φανερὸν ὅτι εἴ τισ βούλεται μιγνύναι δικαίωσ, δεῖ τὰ παρ’ ἑκατέροισ συνάγειν καὶ τοῖσ μὲν μισθὸν πορίζειν τοῖσ δὲ ζημίαν· οὕτω γὰρ ἂν κοινωνοῖεν ἅπαντεσ, ἐκείνωσ δ’ ἡ πολιτεία γίγνεται τῶν ἑτέρων μόνον.

δεῖ δὲ τὴν πολιτείαν εἶναι μὲν ἐκ τῶν τὰ ὅπλα ἐχόντων μόνον·

τοῦ δὲ τιμήματοσ τὸ πλῆθοσ ἁπλῶσ μὲν ὁρισαμένουσ οὐκ ἔστιν εἰπεῖν τοσοῦτον <δεῖν> ὑπάρχειν, ἀλλὰ σκεψαμένουσ τὸ ποῖον ἐπιβάλλει μακρότατον ὥστε τοὺσ μετέχοντασ τῆσ πολιτείασ εἶναι πλείουσ τῶν μὴ μετεχόντων, τοῦτο τάττειν. ἐθέλουσι γὰρ οἱ πένητεσ καὶ μὴ μετέχοντεσ τῶν τιμῶν ἡσυχίαν ἔχειν, ἐὰν μήτε ὑβρίζῃ τισ αὐτοὺσ μήτε ἀφαιρῆται μηθὲν τῆσ οὐσίασ.

ἀλλὰ τοῦτο οὐ ῥᾴδιον· οὐ γὰρ ἀεὶ συμβαίνει χαρίεντασ εἶναι τοὺσ μετέχοντασ τοῦ πολιτεύματοσ. καὶ εἰώθασι δέ, ὅταν πόλεμοσ ᾖ, ὀκνεῖν, ἂν μὴ λαμβάνωσι τροφήν, ἄποροι δὲ ὦσιν·

ἐὰν δὲ πορίζῃ τισ τροφήν, βούλονται πολεμεῖν. ἔστι δὲ ἡ πολιτεία παρ’ ἐνίοισ οὐ μόνον ἐκ τῶν ὁπλιτευόντων ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν ὡπλιτευκότων·

ἐν Μαλιεῦσι δὲ ἡ μὲν πολιτεία ἦν ἐκ τούτων, τὰσ δὲ ἀρχὰσ ᾑροῦντο ἐκ τῶν στρατευομένων. καὶ ἡ πρώτη δὲ πολιτεία ἐν τοῖσ Ἕλλησιν ἐγένετο μετὰ τὰσ βασιλείασ ἐκ τῶν πολεμούντων, ἡ μὲν ἐξ ἀρχῆσ ἐκ τῶν ἱππέων τὴν γὰρ ἰσχὺν καὶ τὴν ὑπεροχὴν ἐν τοῖσ ἱππεῦσιν ὁ πόλεμοσ εἶχεν·

ἄνευ μὲν γὰρ συντάξεωσ ἄχρηστον τὸ ὁπλιτικόν, αἱ δὲ περὶ τῶν τοιούτων ἐμπειρίαι καὶ τάξεισ ἐν τοῖσ ἀρχαίοισ οὐχ ὑπῆρχον, ὥστ’ ἐν τοῖσ ἱππεῦσιν εἶναι τὴν ἰσχύν, αὐξανομένων δὲ τῶν πόλεων καὶ τῶν ἐν τοῖσ ὅπλοισ ἰσχυσάντων μᾶλλον πλείουσ μετεῖχον τῆσ πολιτείασ· διόπερ ἃσ νῦν καλοῦμεν πολιτείασ, οἱ πρότερον ἐκάλουν δημοκρατίασ·

ἦσαν δὲ αἱ ἀρχαῖαι πολιτεῖαι εὐλόγωσ ὀλιγαρχικαὶ καὶ βασιλικαί.

δι’ ὀλιγανθρωπίαν γὰρ οὐκ εἶχον πολὺ τὸ μέσον, ὥστ’ ὀλίγοι τε ὄντεσ τὸ πλῆθοσ καὶ κατὰ τὴν σύνταξιν φαῦλοι ὑπέμενον τὸ ἄρχεσθαι. παρὰ τὰσ λεγομένασ ἕτεραι δημοκρατία τε γὰρ οὐ μία τὸν ἀριθμόν ἐστι, καὶ τῶν ἄλλων ὁμοίωσ, ἔτι δὲ τίνεσ αἱ διαφοραὶ καὶ διὰ τίνα αἰτίαν συμβαίνει, πρὸσ δὲ τούτοισ τίσ ἀρίστη τῶν πολιτειῶν ὡσ ἐπὶ τὸ πλεῖστον εἰπεῖν, καὶ τῶν ἄλλων ποία ποίοισ ἁρμόττει τῶν πολιτειῶν, εἴρηται.

πάλιν δὲ καὶ κοινῇ καὶ χωρὶσ περὶ ἑκάστησ λέγωμεν περὶ τῶν ἐφεξῆσ, λαβόντεσ ἀρχὴν τὴν προσήκουσαν αὐτῶν.

ἔστι δὴ τρία μόρια τῶν πολιτειῶν πασῶν, περὶ ὧν δεῖ θεωρεῖν τὸν σπουδαῖον νομοθέτην ἑκάστῃ τὸ συμφέρον· ὧν ἐχόντων καλῶσ ἀνάγκη τὴν πολιτείαν ἔχειν καλῶσ, καὶ τὰσ πολιτείασ ἀλλήλων διαφέρειν ἐν τῷ διαφέρειν ἕκαστον τούτων. ἔστι δὲ τῶν τριῶν τούτων ἓν μὲν τί τὸ βουλευόμενον περὶ τῶν κοινῶν, δεύτερον δὲ τὸ περὶ τὰσ ἀρχάσ, τοῦτο δ’ ἐστὶ τίνασ δεῖ καὶ τίνων εἶναι κυρίασ, καὶ ποίαν τινὰ δεῖ γίνεσθαι τὴν αἱρ́εσιν αὐτῶν, τρίτον δέ τί τὸ δικάζον.

καὶ διαλύσεωσ, καὶ περὶ νόμων, καὶ περὶ θανάτου καὶ φυγῆσ καὶ δημεύσεωσ, καὶ περὶ ἀρχῶν αἱρέσεωσ καὶ τῶν εὐθυνῶν.

ἀναγκαῖον δ’ ἤτοι πᾶσι τοῖσ πολίταισ ἀποδίδοσθαι πάσασ ταύτασ τὰσ κρίσεισ ἢ τισὶ πάσασ οἱο͂ν ἀρχῇ τινὶ μιᾷ ἢ πλείοσιν, ἢ ἑτέραισ ἑτέρασ ἢ τινὰσ μὲν αὐτῶν πᾶσι τινὰσ δὲ τισίν. τὸ μὲν οὖν πάντασ καὶ περὶ ἁπάντων δημοτικόν·

τὴν τοιαύτην γὰρ ἰσότητα ζητεῖ ὁ δῆμοσ.

εἰσὶ δὲ οἱ τρόποι τοῦ πάντασ πλείουσ, εἷσ μὲν τὸ κατὰ μέροσ ἀλλὰ μὴ πάντασ ἀθρόουσ ὥσπερ ἐν τῇ πολιτείᾳ τῇ Τηλεκλέουσ ἐστὶ τοῦ Μιλησίου· καὶ ἐν ἄλλαισ δὲ πολιτείαισ βουλεύονται αἱ συναρχίαι συνιοῦσαι, εἰσ δὲ τὰσ ἀρχὰσ βαδίζουσι πάντεσ κατὰ μέροσ ἐκ τῶν φυλῶν καὶ τῶν μορίων τῶν ἐλαχίστων παντελῶσ, ἑώσ ἂν διεξέλθῃ διὰ πάντων, συνιέναι δὲ μόνον περί τε νόμων θέσεωσ καὶ τῶν περὶ τῆσ πολιτείασ, καὶ τὰ παραγγελλόμενα ἀκουσομένουσ ὑπὸ τῶν ἀρχόντων· ἄλλοσ δὲ τρόποσ τὸ πάντασ ἀθρόουσ, συνιέναι δὲ μόνον πρόσ τε τὰσ ἀρχαιρεσίασ αἱρησομένουσ καὶ πρὸσ τὰσ νομοθεσίασ καὶ περὶ πολέμου καὶ εἰρήνησ καὶ πρὸσ εὐθύνασ, τὰ δ’ ἄλλα τὰσ ἀρχὰσ βουλεύεσθαι τὰσ ἐφ’ ἑκάστοισ τεταγμένασ, αἱρετὰσ οὔσασ ἐξ ἁπάντων ἢ κληρωτάσ·

ἄλλοσ δὲ τρόποσ τὸ περὶ τὰσ ἀρχὰσ καὶ τὰσ εὐθύνασ ἀπαντᾶν τοὺσ πολίτασ, καὶ περὶ πολέμου βουλευσομένουσ καὶ συμμαχίασ, τὰ δ’ ἄλλα τὰσ ἀρχὰσ διοικεῖν αἱρετὰσ οὔσασ, ὅσασ ἐνδέχεται, τοιαῦται δ’ εἰσὶν ὅσασ ἄρχειν ἀναγκαῖον τοὺσ ἐπισταμένουσ·

τὰσ δ’ ἀρχὰσ περὶ μηθενὸσ κρίνειν ἀλλὰ μόνον προανακρίνειν, ὅνπερ ἡ τελευταία δημοκρατία νῦν διοικεῖται τρόπον, ἣν ἀνάλογόν φαμεν εἶναι ὀλιγαρχίᾳ τε δυναστευτικῇ καὶ μοναρχίᾳ τυραννικῇ.

οὗτοι μὲν οὖν οἱ τρόποι δημοκρατικοὶ πάντεσ, τὸ δὲ τινὰσ περὶ πάντων ὀλιγαρχικόν. ἔχει δὲ καὶ τοῦτο διαφορὰσ πλείουσ.

ὅταν μὲν γὰρ ἀπὸ τιμημάτων μετριωτέρων αἱρετοί τε ὦσι καὶ πλείουσ διὰ τὴν μετριότητα τοῦ τιμήματοσ, καὶ περὶ ὧν ὁ νόμοσ ἀπαγορεύει μὴ κινῶσιν ἀλλ’ ἀκολουθῶσι, καὶ ἐξῇ κτωμένῳ τὸ τίμημα μετέχειν, ὀλιγαρχία μὲν πολιτικὴ δέ ἐστιν ἡ τοιαύτη διὰ τὸ μετριάζειν· ὅταν δὲ μὴ πάντεσ τοῦ βουλεύεσθαι μετέχωσιν ἀλλ’ πρόκριτοι, κατὰ νόμον δ’ ἄρχωσιν ὥσπερ καὶ πρότερον, ὀλιγαρχικόν·

ὅταν δὲ καὶ αἱρῶνται αὐτοὶ αὑτοὺσ οἱ κύριοι τοῦ βουλεύεσθαι, καὶ ὅταν παῖσ ἀντὶ πατρὸσ εἰσίῃ καὶ κύριοι τῶν νόμων ὦσιν, ὀλιγαρχικὴν ἀναγκαῖον εἶναι τὴν τάξιν ταύτην.

ὅταν δὲ τινῶν τινέσ, οἱο͂ν πολέμου μὲν καὶ εἰρήνησ καὶ εὐθυνῶν πάντεσ, τῶν δὲ ἄλλων ἄρχοντεσ, καὶ οὗτοι αἱρετοί, μὴ κληρωτοί, ἀριστοκρατία ἡ πολιτεία.

καὶ κληρωτοί, τὰ μὲν πολιτείασ ἀριστοκρατικῆσ ἐστι τούτων, τὰ δὲ πολιτείασ αὐτῆσ.

διῄρηται μὲν οὖν τὸ βουλευόμενον πρὸσ τὰσ πολιτείασ τοῦτον τὸν τρόπον, καὶ διοικεῖ ἑκάστη πολιτεία κατὰ τὸν εἰρημένον διορισμόν·

βουλεύσονται γὰρ βέλτιον κοινῇ βουλευόμενοι πάντεσ, ὁ μὲν δῆμοσ μετὰ τῶν γνωρίμων, οὗτοι δὲ μετὰ τοῦ πλήθουσ, συμφέρει δὲ καὶ τὸ αἱρετοὺσ εἶναι τοὺσ βουλευομένουσ, ἢ κληρωτοὺσ ἴσουσ ἐκ τῶν μορίων, συμφέρει δέ, κἂν ὑπερβάλλωσι πολὺ κατὰ τὸ πλῆθοσ οἱ δημοτικοὶ τῶν πολιτικῶν ἢ μὴ πᾶσι διδόναι μισθόν, ἀλλ’ ὅσοι σύμμετροι πρὸσ τὸ τῶν γνωρίμων πλῆθοσ, ἢ ἀποκληροῦν τοὺσ πλείουσ·

ἐν δὲ ταῖσ ὀλιγαρχίαισ ἢ προσαιρεῖσθαί τινασ ἐκ τοῦ πλήθουσ, ἢ κατασκευάσαντασ ἀρχεῖον οἱο͂ν ἐν ἐνίαισ πολιτείαισ ἐστὶν οὓσ καλοῦσι προβούλουσ καὶ νομοφύλακασ, περὶ τούτων χρηματίζειν περὶ ὧν ἂν οὗτοι προβουλεύσωσιν οὕτω γὰρ μεθέξει ὁ δῆμοσ τοῦ βουλεύεσθαι, καὶ λύειν οὐθὲν δυνήσεται τῶν περὶ τὴν πολιτείαν, ἔτι ἢ ταὐτὰ ψηφίζεσθαι τὸν δῆμον ἢ μηθὲν ἐναντίον τοῖσ εἰσφερομένοισ, ἢ τῆσ συμβουλῆσ μὲν μεταδιδόναι πᾶσι, βουλεύεσθαι δὲ τοὺσ ἄρχοντασ.

καὶ τὸ ἀντικείμενον δὲ τοῦ ἐν ταῖσ πολιτείαισ γιγνομένου δεῖ ποιεῖν.

ἀποψηφιζόμενον μὲν γὰρ κύριον δεῖ ποιεῖν τὸ πλῆθοσ, καταψηφιζόμενον δὲ μὴ κύριον, ἀλλ’ ἐπαναγέσθω πάλιν ἐπὶ τοὺσ ἄρχοντασ. ἐν γὰρ ταῖσ πολιτείαισ ἀνεστραμμένωσ ποιοῦσιν·

δὲ οὐ κύριοι, ἀλλ’ ἐπανάγεται εἰσ τοὺσ πλείουσ αἰεί.

περὶ μὲν οὖν τοῦ βουλευομένου καὶ τοῦ κυρίου δεῖ τῆσ πολιτείασ τοῦτον διωρίσθω τὸν τρόπον.

ἐχομένη δὲ τούτων ἐστὶν ἡ περὶ τὰσ ἀρχὰσ διαίρεσισ.

πόσαι τε ἀρχαί, καὶ κύριαι τίνων, καὶ περὶ χρόνου, πόσοσ ἑκάστησ ἀρχῆσ οἱ μὲν γὰρ ἑξαμήνουσ, οἱ δὲ δι’ ἐλάττονοσ, οἱ δ’ ἐνιαυσίασ, οἱ δὲ πολυχρονιωτέρασ ποιοῦσι τὰσ ἀρχάσ, καὶ πότερον εἶναι δεῖ τὰσ ἀρχὰσ ἀιδίουσ ἢ πολυχρονίουσ ἢ μηδέτερον ἀλλὰ πλεονάκισ τοὺσ αὐτούσ, ἢ μὴ τὸν αὐτὸν δὶσ ἀλλ’ ἅπαξ μόνον, ἔτι δὲ περὶ τὴν κατάστασιν τῶν ἀρχῶν, ἐκ τίνων δεῖ γίνεσθαι καὶ ὑπὸ τίνων καὶ πῶσ.

περὶ πάντων γὰρ τούτων δεῖ δύνασθαι διελεῖν κατὰ πόσουσ ἐνδέχεται γενέσθαι τρόπουσ, κἄπειτα προσαρμόσαι ποίαισ ποῖοι πολιτείαισ συμφέρουσιν. ἔστι δὲ οὐδὲ τοῦτο διορίσαι ῥᾴδιον, ποίασ δεῖ καλεῖν ἀρχάσ·

πολλῶν γὰρ ἐπιστατῶν ἡ πολιτικὴ κοινωνία δεῖται, διόπερ οὐ πάντασ οὔτε τοὺσ αἱρετοὺσ οὔτε τοὺσ κληρωτοὺσ ἄρχοντασ θετέον, οἱο͂ν τοὺσ ἱερεῖσ πρῶτον τοῦτο γὰρ ἕτερόν τι παρὰ τὰσ πολιτικὰσ ἀρχὰσ θετέον·

ἔτι δὲ καὶ χορηγοὶ καὶ κήρυκεσ δ’ αἱροῦνται καὶ πρεσβευταί. εἰσὶ δὲ αἱ μὲν πολιτικαὶ τῶν ἐπιμελειῶν, ἢ πάντων τῶν πολιτῶν πρόσ τινα πρᾶξιν, οἱο͂ν στρατηγὸσ στρατευομένων, ἢ κατὰ μέροσ, οἱο͂ν ὁ γυναικονόμοσ ἢ παιδονόμοσ·

αἱ δ’ οἰκονομικαί πολλάκισ γὰρ αἱροῦνται σιτομέτρασ· αἱ δ’ ὑπηρετικαὶ καὶ πρὸσ ἅσ, ἂν εὐπορῶσι, τάττουσι δούλουσ. μάλιστα δ’ ὡσ ἁπλῶσ εἰπεῖν ἀρχὰσ λεκτέον ταύτασ ὅσαισ ἀποδέδοται βουλεύσασθαί τε περὶ τινῶν καὶ κρῖναι καὶ ἐπιτάξαι, καὶ μάλιστα τοῦτο·

τὸ γὰρ ἐπιτάττειν ἀρχικώτερόν ἐστιν. τοῦ ὀνόματοσ, ἔχει δέ τιν’ ἄλλην διανοητικὴν πραγματείαν.

ποῖαι δ’ ἀρχαὶ καὶ πόσαι ἀναγκαῖαι εἰ ἔσται πόλισ, καὶ ποῖαι ἀναγκαῖαι μὲν οὔ, χρήσιμοι δὲ πρὸσ σπουδαίαν πολιτείαν, μᾶλλον ἄν τισ ἀπορήσειε πρὸσ ἅπασάν τε δὴ πολιτείαν καὶ δὴ καὶ τὰσ μικρὰσ πόλεισ.

ταῖσ μεγάλαισ ἐνδέχεταί τε καὶ δεῖ μίαν τετάχθαι πρὸσ ἓν ἔργον πολλούσ τε γὰρ εἰσ τὰ ἀρχεῖα ἐνδέχεται βαδίζειν διὰ τὸ πολλοὺσ εἶναι τοὺσ πολίτασ, ὥστε τὰσ μὲν διαλείπειν πολὺν χρόνον τὰσ δ’ ἅπαξ ἄρχειν, καὶ βέλτιον ἕκαστον ἔργον τυγχάνει τῆσ ἐπιμελείασ μονοπραγματούσησ ἢ πολυπραγματούσησ·

ἐν δὲ ταῖσ μικραῖσ ἀνάγκη συνάγειν εἰσ ὀλίγουσ πολλὰσ ἀρχάσ διὰ γὰρ ὀλιγανθρωπίαν οὐ ῥᾴδιόν ἐστι πολλοὺσ ἐν ταῖσ ἀρχαῖσ εἶναι·

τίνεσ γὰρ οἱ τούτοισ ἔσονται διαδεξόμενοι πάλιν; . δέονται δ’ ἐνίοτε τῶν αὐτῶν ἀρχῶν καὶ νόμων αἱ μικραὶ ταῖσ μεγάλαισ· ὀβελισκολύχνια ποιεῖν.

ἐὰν οὖν ἔχωμεν λέγειν πόσασ ἀναγκαῖον ὑπάρχειν πάσῃ πόλει, καὶ πόσασ οὐκ ἀναγκαῖον μὲν δεῖ δ’ ὑπάρχειν, ῥᾷον ἄν τισ εἰδὼσ ταῦτα συνίδοι ποίασ ἁρμόττει συνάγειν ἀρχὰσ εἰσ μίαν ἀρχήν. ἁρμόττει δὲ καὶ τοῦτο μὴ λεληθέναι, ποίων δεῖ κατὰ τόπον ἀρχεῖα πολλὰ ἐπιμελεῖσθαι καὶ ποίων πανταχοῦ μίαν ἀρχὴν εἶναι κυρίαν, οἱο͂ν εὐκοσμίασ πότερον ἐν ἀγορᾷ μὲν ἀγορανόμον, ἄλλον δὲ κατ’ ἄλλον τόπον, ἢ πανταχοῦ τὸν αὐτόν· καὶ πότερον κατὰ τὸ πρᾶγμα δεῖ διαιρεῖν ἢ κατὰ τοὺσ ἀνθρώπουσ, λέγω δ’ οἱο͂ν ἕνα τῆσ εὐκοσμίασ, ἢ παίδων ἄλλον καὶ γυναικῶν·

ἔνθα δ’ εἶναι μικρὰσ τὰσ αὐτάσ.

οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ἴδιαί τινεσ εἰσίν, οἱο͂ν ἡ τῶν προβούλων·

αὕτη γὰρ οὐ δημοκρατική. βουλὴ δὲ δημοτικόν· δεῖ μὲν γὰρ εἶναί τι τοιοῦτον ᾧ ἐπιμελὲσ ἔσται τοῦ δήμου προβουλεύειν, ὅπωσ ἀσχολῶν ἔσται, τοῦτο δ’, ἐὰν ὀλίγοι τὸν ἀριθμὸν ὦσιν, ὀλιγαρχικόν· τοὺσ δὲ προβούλουσ ὀλίγουσ ἀναγκαῖον εἶναι τὸ πλῆθοσ, ὥστ’ ὀλιγαρχικόν. ἀλλ’ ὅπου ἄμφω αὗται αἱ ἀρχαί, οἱ πρόβουλοι καθεστᾶσιν ἐπὶ τοῖσ βουλευταῖσ· ὁ μὲν γὰρ βουλευτὴσ δημοτικόν, ὁ δὲ πρόβουλοσ ὀλιγαρχικόν.

καταλύεται δὲ καὶ τῆσ βουλῆσ ἡ δύναμισ ἐν ταῖσ τοιαύταισ δημοκρατίαισ ἐν αἷσ αὐτὸσ συνιὼν ὁ δῆμοσ χρηματίζει περὶ πάντων. τοῦτο δὲ συμβαίνειν εἰώθεν ὅταν εὐπορία τισ ᾖ μισθοῦ τοῖσ ἐκκλησιάζουσιν·

σχολάζοντεσ γὰρ συλλέγονταί τε πολλάκισ καὶ ἅπαντα αὐτοὶ κρίνουσιν. παιδονόμοσ δὲ καὶ γυναικονόμοσ, καὶ εἴ τισ ἄλλοσ ἄρχων κύριόσ ἐστι τοιαύτησ ἐπιμελείασ, ἀριστοκρατικόν, δημοκρατικὸν δ’ οὔ πῶσ γὰρ οἱο͂́ν τε κωλύειν ἐξιέναι τὰσ τῶν ἀπόρων; , οὐδ’ ὀλιγαρχικόν τρυφῶσι γὰρ αἱ τῶν ὀλιγαρχούντων.

ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων ἐπὶ τοσοῦτον εἰρήσθω νῦν, περὶ δὲ τὰσ τῶν ἀρχῶν καταστάσεισ πειρατέον ἐξ ἀρχῆσ διελθεῖν.

εἰσὶ δ’ αἱ διαφοραὶ ἐν τρισὶν ὁρ́οισ, ὧν συντιθεμένων ἀναγκαῖον πάντασ εἰλῆφθαι τοὺσ τρόπουσ. ἔστι δὲ τῶν τριῶν τούτων ἓν μὲν τίνεσ οἱ καθιστάντεσ τὰσ ἀρχάσ, δεύτερον δὲ ἐκ τίνων, λοιπὸν δὲ τίνα τρόπον.

ἑκάστου δὲ τῶν τριῶν τούτων διαφοραὶ τρεῖσ εἰσιν. ἢ γὰρ πάντεσ οἱ πολῖται καθιστᾶσιν ἢ τινέσ, καὶ ἢ ἐκ πάντων ἢ ἐκ τινῶν ἀφωρισμένων οἱο͂ν ἢ τιμήματι ἢ γένει ἢ ἀρετῇ ἤ τινι τοιούτῳ ἄλλῳ, ὥσπερ ἐν Μεγάροισ ἐκ τῶν συγκατελθόντων καὶ συμμαχεσαμένων πρὸσ τὸν δῆμον·

λέγω δὲ τὰσ μὲν τινὲσ τὰσ δὲ πάντεσ, καὶ τὰσ μὲν ἐκ πάντων τὰσ δ’ ἐκ τινῶν, καὶ τὰσ μὲν αἱρέσει τὰσ δὲ κλήρῳ.

τούτων δ’ ἑκάστησ ἔσονται τῆσ διαφορᾶσ τρόποι τέσσαρεσ.

ἢ γὰρ πάντεσ ἐκ πάντων αἱρέσει, ἢ πάντεσ ἐκ πάντων κλήρῳ ‐ καί ἢ ἐξ ἁπάντων, ἢ ὡσ ἀνὰ μέροσ, οἱο͂ν κατὰ φυλὰσ καὶ δήμουσ καὶ φατρίασ, ἑώσ ἂν διέλθῃ διὰ πάντων τῶν πολιτῶν, ἢ ἀεὶ ἐξ ἁπάντων, ‐ ἢ καὶ τὰ μὲν οὕτωσ τὰ δὲ ἐκείνωσ· πάλιν εἰ τινὲσ οἱ καθιστάντεσ, ἢ ἐκ πάντων αἱρέσει ἢ ἐκ πάντων κλήρῳ, ἢ ἐκ τινῶν αἱρέσει ἢ ἐκ τινῶν κλήρῳ, ἢ τὰ μὲν οὕτωσ τὰ δὲ ἐκείνωσ, λέγω δὲ τὰ μὲν ἐκ πάντων αἱρέσει τὰ δὲ κληρῷ <καὶ τὰ μὲν ἐκ τινῶν αἱρέσει τὰ δὲ κληρῷ>·

ὥστε δώδεκα οἱ τρόποι γίνονται χωρὶσ τῶν δύο συνδυασμῶν.

τούτων δ’ αἱ μὲν τρεῖσ καταστάσεισ δημοτικαί, τὸ πάντασ ἐκ πάντων αἱρέσει ἢ κλήρῳ γίνεσθαι ἢ ἀμφοῖν, τὰσ μὲν κλήρῳ τὰσ δ’ αἱρέσει τῶν ἀρχῶν· ἐξ ἁπάντων δ’ ἢ ἐκ τινῶν ἢ κλήρῳ ἢ αἱρέσει ἢ ἀμφοῖν, ἢ τὰσ μὲν ἐκ πάντων τὰσ δ’ ἐκ τινῶν ἀμφοῖν τὸ δὲ ἀμφοῖν λέγω τὰσ μὲν κλήρῳ τὰσ δ’ αἱρέσει πολιτικόν, καὶ τὸ τινὰσ ἐκ πάντων ἢ αἱρέσει καθιστάναι ἢ κλήρῳ ἢ ἀμφοῖν τὰσ μὲν κλήρῳ τὰσ δ’ αἱρέσει ὀλιγαρχικόν·

ὀλιγαρχικώτερον δὲ καὶ τὸ ἐξ ἀμφοῖν.

ἢ τὰσ μὲν αἱρέσει τὰσ δὲ κληρῷ, τὸ δὲ τινὰσ ἐκ τινῶν <αἱρέσει> ὀλιγαρχικὸν καὶ τὸ τινὰσ ἐκ τινῶν κλήρῳ μὴ γινομένου δ’, ὁμοίωσ, καὶ τὸ τινὰσ ἐκ τινῶν ἀμφοῖν.

τὸ δὲ τινὰσ ἐξ ἁπάντων τό τε ἐκ τινῶν αἱρέσει πάντασ ἀριστοκρατικόν. οἱ μὲν οὖν τρόποι τῶν περὶ τὰσ ἀρχὰσ τοσοῦτοι τὸν ἀριθμόν εἰσι, καὶ διῄρηνται κατὰ τὰσ πολιτείασ οὕτωσ· τίνα δὲ τίσι συμφέρει καὶ πῶσ δεῖ γίνεσθαι τὰσ καταστάσεισ, ἅμα ταῖσ δυνάμεσι τῶν ἀρχῶν καὶ τίνεσ εἰσὶν ἔσται φανερόν.

λέγω δὲ δύναμιν ἀρχῆσ οἱο͂ν τὴν κυρίαν τῶν προσόδων καὶ τὴν κυρίαν τῆσ φυλακῆσ· ἄλλο γὰρ εἶδοσ δυνάμεωσ οἱο͂ν στρατηγίασ καὶ τῆσ τῶν περὶ τὴν ἀγορὰν συμβολαίων κυρίασ.

λοιπὸν δὲ τῶν τριῶν τὸ δικαστικὸν εἰπεῖν.

ληπτέον δὲ καὶ τούτων τοὺσ τρόπουσ κατὰ τὴν αὐτὴν ὑπόθεσιν. ἔστι δὲ διαφορὰ τῶν δικαστηρίων ἐν τρισὶν ὁρ́οισ, ἐξ ὧν τε καὶ περὶ ὧν καὶ πῶσ. λέγω δὲ ἐξ ὧν μέν, πότερον ἐκ πάντων ἢ ἐκ τινῶν· περὶ ὧν δέ, πόσα εἴδη δικαστηρίων·

τὸ δὲ πῶσ, πότερον κλήρῳ ἢ αἱρέσει. πρῶτον οὖν διαιρείσθω πόσα εἴδη δικαστηρίων. ἄλλο δὲ εἴ τίσ τι τῶν κοινῶν ἀδικεῖ, ἕτερον ὅσα εἰσ τὴν πολιτείαν φέρει, τέταρτον καὶ ἄρχουσι καὶ ἰδιώταισ ὅσα περὶ ζημιώσεων ἀμφισβητοῦσιν, πέμπτον τὸ περὶ τῶν ἰδίων συναλλαγμάτων καὶ ἐχόντων μέγεθοσ, καὶ παρὰ ταῦτα τό τε φονικὸν καὶ τὸ ξενικόν φονικοῦ μὲν οὖν εἴδη, ἄν τ’ ἐν τοῖσ αὐτοῖσ δικασταῖσ ἄν τ’ ἐν ἄλλοισ, περί τε τῶν ἐκ προνοίασ καὶ περὶ τῶν ἀκουσίων, καὶ ὅσα ὁμολογεῖται μέν, ἀμφισβητεῖται δὲ περὶ τοῦ δικαίου, τέταρτον δὲ ὅσα τοῖσ φεύγουσι φόνου ἐπὶ καθόδῳ ἐπιφέρεται, οἱο͂ν Ἀθήνησι λέγεται καὶ τὸ ἐν Φρεαττοῖ δικαστήριον·

συμβαίνει δὲ τὰ τοιαῦτα ἐν τῷ παντὶ χρόνῳ ὀλίγα καὶ ἐν ταῖσ μεγάλαισ πόλεσιν·

τοῦ δὲ ξενικοῦ ἓν μὲν ξένοισ πρὸσ ξένουσ, ἄλλο δὲ ξένοισ πρὸσ ἀστούσ, ἔτι δὲ παρὰ πάντα ταῦτα περὶ τῶν μικρῶν συναλλαγμάτων, ὅσα δραχμιαῖα καὶ πεντάδραχμα καὶ μικρῷ πλείονοσ.

ἐμπίπτει δὲ εἰσ δικαστῶν πλῆθοσ.

ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων ἀφείσθω καὶ τῶν φονικῶν καὶ τῶν ξενικῶν, περὶ δὲ τῶν πολιτικῶν λέγωμεν, περὶ ὧν μὴ γινομένων καλῶσ διαστάσεισ γίνονται καὶ τῶν πολιτειῶν αἱ κινήσεισ.

ἢ κλήρῳ, ἢ πάντασ περὶ πάντων τὰ μὲν κλήρῳ τὰ δ’ αἱρέσει, ἢ περὶ ἐνίων τῶν αὐτῶν τοὺσ μὲν κλήρῳ τοὺσ δ’ αἱρετούσ.

οὗτοι μὲν οὖν οἱ τρόποι τέτταρεσ τὸν ἀριθμόν·

τοσοῦτοι δ’ ἕτεροι καὶ οἱ κατὰ μέροσ. πάλιν γὰρ ἐκ τινῶν καὶ οἱ δικάζοντεσ περὶ πάντων αἱρέσει, ἢ ἐκ τινῶν περὶ πάντων κλήρῳ, ἢ τὰ μὲν κλήρῳ τὰ δὲ αἱρέσει, ἢ ἔνια δικαστήρια περὶ τῶν αὐτῶν ἐκ κληρωτῶν καὶ αἱρετῶν. οὗτοι μὲν οὖν, ὥσπερ ἐλέχθησαν, οἱ τρόποι ἀντίστροφοι τοῖσ εἰρημένοισ· ἔτι δὲ τὰ αὐτὰ συνδυαζόμενα, λέγω δ’ οἱο͂ν τὰ μὲν ἐκ πάντων τὰ δ’ ἐκ τινῶν τὰ δ’ ἐξ ἀμφοῖν οἱο͂ν εἰ τοῦ αὐτοῦ δικαστηρίου εἰε͂ν οἱ μὲν ἐκ πάντων οἱ δ’ ἐκ τινῶν, καὶ ἢ κλήρῳ ἢ αἱρέσει ἢ ἀμφοῖν.

ὅσουσ μὲν οὖν ἐνδέχεται τρόπουσ εἶναι τὰ δικαστήρια, εἴρηται· ἐκ τινῶν.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

Ancient Greek Text

Aristotle, Politics, Book 4

(아리스토텔레스, 정치학, Book 4)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION