헬라어 문장 검색 - ΑριστόΠολιτιξ́2́

(아리스토텔레스, 정치학, Book 2)

αἷσ τε χρῶνταί τινεσ τῶν πόλεων τῶν εὐνομεῖσθαι λεγομένων, κἂν εἴ τινεσ ἕτεραι τυγχάνουσιν ὑπὸ τινῶν εἰρημέναι καὶ δοκοῦσαι καλῶσ ἔχειν, ἵνα τό τ’ ὀρθῶσ ἔχον ὀφθῇ καὶ τὸ χρήσιμον, ἔτι δὲ τὸ ζητεῖν τι παρ’ αὐτὰσ ἕτερον μὴ δοκῇ πάντωσ εἶναι σοφίζεσθαι βουλομένων, ἀλλὰ διὰ τὸ μὴ καλῶσ ἔχειν ταύτασ τὰσ νῦν ὑπαρχούσασ, διὰ τοῦτο ταύτην δοκῶμεν ἐπιβαλέσθαι τὴν μέθοδον. ἀρχὴν δὲ πρῶτον ποιητέον ἥπερ πέφυκεν ἀρχὴ ταύτησ τῆσ σκέψεωσ.

ἀνάγκη γὰρ ἤτοι πάντασ πάντων κοινωνεῖν τοὺσ πολίτασ, ἢ μηδενόσ, ἢ τινῶν μὲν τινῶν δὲ μή. τὸ μὲν οὖν μηδενὸσ κοινωνεῖν φανερὸν ὡσ ἀδύνατον ἡ γὰρ πολιτεία κοινωνία τίσ ἐστι, καὶ πρῶτον ἀνάγκη τοῦ τόπου κοινωνεῖν· ὁ μὲν γὰρ τόποσ εἷσ ὁ τῆσ μιᾶσ πόλεωσ, οἱ δὲ πολῖται κοινωνοὶ τῆσ μιᾶσ πόλεωσ·

ἀλλὰ πότερον ὅσων ἐνδέχεται κοινωνῆσαι, πάντων βέλτιον κοινωνεῖν τὴν μέλλουσαν οἰκήσεσθαι πόλιν καλῶσ, ἢ τινῶν μὲν τινῶν δ’ οὒ βέλτιον;

ἐνδέχεται γὰρ καὶ τέκνων καὶ γυναικῶν καὶ κτημάτων κοινωνεῖν τοὺσ πολίτασ ἀλλήλοισ, ὥσπερ ἐν τῇ Πολιτείᾳ τῇ Πλάτωνοσ· ἐκεῖ γὰρ ὁ Σωκράτησ φησὶ δεῖν κοινὰ τὰ τέκνα καὶ τὰσ γυναῖκασ εἶναι καὶ τὰσ κτήσεισ.

τοῦτο δὴ πότερον ὡσ νῦν οὕτω βέλτιον ἔχειν, ἢ κατὰ τὸν ἐν τῇ Πολιτείᾳ γεγραμμένον νόμον; ἔχει δὴ δυσχερείασ ἄλλασ τε πολλὰσ τὸ πάντων εἶναι τὰσ γυναῖκασ κοινάσ, καὶ δι’ ἣν αἰτίαν φησὶ δεῖν νενομοθετῆσθαι τὸν τρόπον τοῦτον ὁ Σωκράτησ, οὐ φαίνεται συμβαῖνον ἐκ τῶν λόγων.

ἔτι δὲ πρόσ, τὸ τέλοσ ὅ φησι τῇ πόλει δεῖν ὑπάρχειν, ὡσ μὲν εἴρηται νῦν, ἀδύνατον, πῶσ δὲ δεῖ διελεῖν, οὐδὲν διώρισται. λέγω δὲ τὸ μίαν εἶναι τὴν πόλιν ὡσ ἄριστον ὂν ὅτι μάλιστα πᾶσαν·

λαμβάνει γὰρ ταύτην <τὴν> ὑπόθεσιν ὁ Σωκράτησ. καίτοι φανερόν ἐστιν ὡσ προϊοῦσα καὶ γινομένη μία μᾶλλον οὐδὲ πόλισ ἔσται· πλῆθοσ γάρ τι τὴν φύσιν ἐστὶν ἡ πόλισ, γινομένη τε μία μᾶλλον οἰκία μὲν ἐκ πόλεωσ ἄνθρωποσ δ’ ἐξ οἰκίασ ἔσται· μᾶλλον γὰρ μίαν τὴν οἰκίαν τῆσ πόλεωσ φαίημεν ἄν, καὶ τὸν ἕνα τῆσ οἰκίασ·

ὥστ’ εἰ καὶ δυνατόσ τισ εἰή τοῦτο δρᾶν, οὐ ποιητέον· ἀναιρήσει γὰρ τὴν πόλιν. οὐ μόνον δ’ ἐκ πλειόνων ἀνθρώπων ἐστὶν ἡ πόλισ, ἀλλὰ καὶ ἐξ εἴδει διαφερόντων.

οὐ γὰρ γίνεται πόλισ ἐξ ὁμοίων. ἕτερον γὰρ συμμαχία καὶ πόλισ· τὸ μὲν γὰρ τῷ ποσῷ χρήσιμον, κἂν ᾖ τὸ αὐτὸ τῷ εἴδει βοηθείασ γὰρ χάριν ἡ συμμαχία πέφυκεν, ὥσπερ ἂν εἰ σταθμὸσ πλεῖον ἑλκύσειε, ἐξ ὧν δὲ δεῖ ἓν γενέσθαι εἴδει διαφέρειν διοίσει δὲ τῷ τοιούτῳ καὶ πόλισ ἔθνουσ, ὅταν μὴ κατὰ κώμασ ὦσι κεχωρισμένοι τὸ πλῆθοσ, ἀλλ’ οἱο͂ν Ἀρκάδεσ.

διόπερ τὸ ἴσον τὸ ἀντιπεπονθὸσ σῴζει τὰσ πόλεισ, ὥσπερ ἐν τοῖσ Ἠθικοῖσ εἴρηται πρότερον·

ἐπεὶ καὶ ἐν τοῖσ ἐλευθέροισ καὶ ἴσοισ ἀνάγκη τοῦτ’ εἶναι· ἅμα γὰρ οὐχ οἱο͂́ν τε πάντασ ἄρχειν, ἀλλ’ ἢ κατ’ ἐνιαυτὸν ἢ κατά τινα ἄλλην τάξιν ἢ χρόνου. καὶ συμβαίνει δὴ τὸν τρόπον τοῦτον ὥστε πάντασ ἄρχειν, ὥσπερ ἂν εἰ μετέβαλλον οἱ σκυτεῖσ καὶ οἱ τέκτονεσ καὶ μὴ ἀεὶ οἱ αὐτοὶ σκυτοτόμοι καὶ τέκτονεσ ἦσαν. ἐπεὶ δὲ βέλτιον οὕτωσ ἔχει καὶ τὰ περὶ τὴν κοινωνίαν τὴν πολιτικήν, δῆλον ὡσ τοὺσ αὐτοὺσ ἀεὶ βέλτιον ἄρχειν, εἰ δυνατόν, ἐν οἷσ δὲ μὴ δυνατὸν διὰ τὸ τὴν φύσιν ἴσουσ εἶναι πάντασ, ἅμα δὲ καὶ δίκαιον, εἴτ’ ἀγαθὸν εἴτε φαῦλον τὸ ἄρχειν.

πάντασ αὐτοῦ μετέχειν, τοῦτό γε μιμεῖται τὸ ἐν μέρει τοὺσ ἴσουσ εἴκειν τό ἀνομοίουσ εἶναι ἔξω ἀρχῆσ·

οἱ μὲν γὰρ ἄρχουσιν οἱ δ’ ἄρχονται κατὰ μέροσ ὥσπερ ἂν ἄλλοι γενόμενοι. τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον ἀρχόντων ἕτεροι ἑτέρασ ἄρχουσιν ἀρχάσ.

φανερὸν τοίνυν ἐκ τούτων ὡσ οὔτε πέφυκε μίαν οὕτωσ εἶναι τὴν πόλιν ὥσπερ λέγουσί τινεσ, καὶ τὸ λεχθὲν ὡσ μέγιστον ἀγαθὸν ἐν ταῖσ πόλεσιν ὅτι τὰσ πόλεισ ἀναιρεῖ· καίτοι τό γε ἑκάστου ἀγαθὸν σῴζει ἕκαστον. ἔστι δὲ καὶ κατ’ ἄλλον τρόπον φανερὸν ὅτι τὸ λίαν ἑνοῦν ζητεῖν τὴν πόλιν οὐκ ἔστιν ἄμεινον.

οἰκία μὲν γὰρ αὐταρκέστερον ἑνόσ, πόλισ δ’ οἰκίασ, καὶ βούλεταί γ’ ἤδη τότε εἶναι πόλισ ὅταν αὐτάρκη συμβαίνῃ τὴν κοινωνίαν εἶναι τοῦ πλήθουσ· μᾶλλον αἱρετώτερον.

ἀλλὰ μὴν οὐδ’ εἰ τοῦτο ἄριστόν ἐστι, τὸ μίαν ὅτι μάλιστ’ εἶναι τὴν κοινωνίαν, οὐδὲ τοῦτο ἀποδείκνυσθαι φαίνεται κατὰ τὸν λόγον, ἐὰν πάντεσ ἅμα λέγωσι τὸ ἐμὸν καὶ τὸ μὴ ἐμόν·

τοῦτο γὰρ οἰέται ὁ Σωκράτησ σημεῖον εἶναι τοῦ τὴν πόλιν τελέωσ εἶναι μίαν. τὸ γὰρ πάντεσ διττόν.

εἰ μὲν οὖν ὡσ ἕκαστοσ, τάχ’ ἂν εἰή μᾶλλον ὃ βούλεται ποιεῖν ὁ Σωκράτησ ἕκαστοσ γὰρ υἱὸν ἑαυτοῦ φήσει τὸν αὐτὸν καὶ γυναῖκα δὴ τὴν αὐτήν, καὶ περὶ τῆσ οὐσίασ καὶ περὶ ἑκάστου δὴ τῶν συμβαινόντων ὡσαύτωσ· κοιναῖσ χρώμενοι ταῖσ γυναιξὶ καὶ τοῖσ τέκνοισ, ἀλλὰ πάντεσ μέν, οὐχ ὡσ ἕκαστοσ δ’ αὐτῶν, ὁμοίωσ δὲ καὶ τὴν οὐσίαν πάντεσ μέν, οὐχ ὡσ ἕκαστοσ δ’ αὐτῶν.

ὅτι μὲν τοίνυν παραλογισμόσ τίσ ἐστι τὸ λέγειν πάντασ, φανερόν τὸ γὰρ πάντεσ καὶ ἀμφότεροι, καὶ περιττὰ καὶ ἄρτια, διὰ τὸ διττὸν καὶ ἐν τοῖσ λόγοισ ἐριστικοὺσ ποιεῖ συλλογισμούσ· διό ἐστι τὸ πάντασ τὸ αὐτὸ λέγειν ὡδὶ μὲν καλὸν ἀλλ’ οὐ δυνατόν, ὡδὶ δ’ οὐδὲν ὁμονοητικόν·

πρὸσ δὲ τούτοισ ἑτέραν ἔχει βλάβην τὸ λεγόμενον. ἥκιστα γὰρ ἐπιμελείασ τυγχάνει τὸ πλείστων κοινόν· τῶν γὰρ ἰδίων μάλιστα φροντίζουσιν, τῶν δὲ κοινῶν ἧττον, ἢ ὅσον ἑκάστῳ ἐπιβάλλει· πρὸσ γὰρ τοῖσ ἄλλοισ ὡσ ἑτέρου φροντίζοντοσ ὀλιγωροῦσι μᾶλλον, ὥσπερ ἐν ταῖσ οἰκετικαῖσ διακονίαισ οἱ πολλοὶ θεράποντεσ ἐνίοτε χεῖρον ὑπηρετοῦσι τῶν ἐλαττόνων.

γίνονται δ’ ἑκάστῳ χίλιοι τῶν πολιτῶν υἱοί, καὶ οὗτοι οὐχ ὡσ ἑκάστου, ἀλλὰ τοῦ τυχόντοσ ὁ τυχὼν ὁμοίωσ ἐστὶν υἱόσ· ὥστε πάντεσ ὁμοίωσ ὀλιγωρήσουσιν.

ἔτι οὕτωσ ἕκαστοσ "ἐμὸσ" λέγει τὸν εὖ πράττοντα τῶν πολιτῶν ἢ κακῶσ, ὁπόστοσ τυγχάνει τὸν ἀριθμὸν ὤν, οἱο͂ν ἐμὸσ ἢ τοῦ δεῖνοσ, τοῦτον τὸν τρόπον λέγων καθ’ ἕκαστον τῶν χιλίων, ἢ ὅσων ἡ πόλισ ἐστί, καὶ τοῦτο διστάζων·

ἄδηλον γὰρ ᾧ συνέβη γενέσθαι τέκνον καὶ σωθῆναι γενόμενον.

καίτοι πότερον οὕτω κρεῖττον τὸ ἐμὸν λέγειν ἕκαστον, τὸ αὐτὸ ἐμὸν προσαγορεύοντα δισχιλίων καὶ μυρίων, ἢ μᾶλλον ὡσ νῦν ἐν ταῖσ πόλεσι τὸ ἐμὸν λέγουσιν; ὁ μὲν γὰρ υἱὸν αὑτοῦ ὁ δὲ ἀδελφὸν αὑτοῦ προσαγορεύει τὸν αὐτόν, ὁ δ’ ἀνεψιόν, ἢ κατ’ ἄλλην τινὰ συγγένειαν ἢ πρὸσ αἵματοσ ἢ κατ’ οἰκειότητα καὶ κηδείαν αὑτοῦ πρῶτον ἢ τῶν αὑτοῦ, πρὸσ δὲ τούτοισ ἕτεροσ φράτορα φυλέτην. κρεῖττον γὰρ ἴδιον ἀνεψιὸν εἶναι ἢ τὸν τρόπον τοῦτον υἱόν.

οὐ μὴν ἀλλ’ οὐδὲ διαφυγεῖν δυνατὸν τὸ μή τινασ ὑπολαμβάνειν ἑαυτῶν ἀδελφούσ τε καὶ παῖδασ καὶ πατέρασ καὶ μητέρασ· κατὰ γὰρ τὰσ ὁμοιότητασ αἳ γίνονται τοῖσ τέκνοισ πρὸσ τοὺσ γεννήσαντασ ἀναγκαῖον λαμβάνειν περὶ ἀλλήλων τὰσ πίστεισ.

ὅπερ φασὶ καὶ συμβαίνειν τινὲσ τῶν τὰσ τῆσ γῆσ περιόδουσ πραγματευομένων· εἶναι γάρ τισι τῶν ἄνω Λιβύων κοινὰσ τὰσ γυναῖκασ, τὰ μέντοι γινόμενα τέκνα διαιρεῖσθαι κατὰ τὰσ ὁμοιότητασ. εἰσὶ δέ τινεσ καὶ γυναῖκεσ καὶ τῶν ἄλλων ζῴων, οἱο͂ν ἵπποι καὶ βόεσ, αἳ σφόδρα πεφύκασιν ὅμοια ἀποδιδόναι τὰ τέκνα τοῖσ γονεῦσιν, ὥσπερ ἡ ἐν Φαρσάλῳ κληθεῖσα Δικαία ἵπποσ.

ἔτι δὲ καὶ τὰσ τοιαύτασ δυσχερείασ οὐ ῥᾴδιον εὐλαβηθῆναι τοῖσ ταύτην κατασκευάζουσι τὴν κοινωνίαν, οἱο͂ν αἰκίασ καὶ φόνουσ ἀκουσίουσ τοὺσ δὲ ἑκουσίουσ, καὶ μάχασ καὶ λοιδορίασ·

ὧν οὐδὲν ὅσιόν ἐστι γίνεσθαι πρὸσ πατέρασ καὶ μητέρασ καὶ τοὺσ μὴ πόρρω τῆσ συγγενείασ ὄντασ, ὥσπερ πρὸσ τοὺσ ἄπωθεν· ἃ καὶ πλεῖον συμβαίνειν ἀναγκαῖον ἀγνοούντων ἢ γνωριζόντων, καὶ γενομένων τῶν μὲν γνωριζομένων ἐνδέχεται τὰσ νομιζομένασ γίνεσθαι λύσεισ, τῶν δὲ μή, οὐδεμίαν.

ἄτοπον δὲ καὶ τὸ κοινοὺσ ποιήσαντα τοὺσ υἱοὺσ τὸ συνεῖναι μόνον ἀφελεῖν τῶν ἐρώντων, τὸ δ’ ἐρᾶν μὴ κωλῦσαι, μηδὲ τὰσ χρήσεισ τὰσ ἄλλασ ἃσ πατρὶ πρὸσ υἱὸν εἶναι πάντων ἐστὶν ἀπρεπέστατον καὶ ἀδελφῷ πρὸσ ἀδελφόν, ἐπεὶ καὶ τὸ ἐρᾶν μόνον. μηδὲν οἰέσθαι διαφέρειν.

ἐοίκε δὲ μᾶλλον τοῖσ γεωργοῖσ εἶναι χρήσιμον τὸ κοινὰσ εἶναι τὰσ γυναῖκασ καὶ τοὺσ παῖδασ ἢ τοῖσ φύλαξιν·

ἧττον γὰρ ἔσται φιλία κοινῶν ὄντων τῶν τέκνων καὶ τῶν γυναικῶν, δεῖ δὲ τοιούτουσ εἶναι τοὺσ ἀρχομένουσ πρὸσ τὸ πειθαρχεῖν καὶ μὴ νεωτερίζειν.

ὅλωσ δὲ συμβαίνειν ἀνάγκη τοὐναντίον διὰ τὸν τοιοῦτον νόμον ὧν προσήκει τοὺσ ὀρθῶσ κειμένουσ νόμουσ αἰτίουσ γίνεσθαι, καὶ δι’ ἣν αἰτίαν ὁ Σωκράτησ οὕτωσ οἰέται δεῖν τάττειν τὰ περὶ τὰ τέκνα καὶ τὰσ γυναῖκασ. φιλίαν τε γὰρ οἰόμεθα μέγιστον εἶναι τῶν ἀγαθῶν ταῖσ πόλεσιν οὕτωσ γὰρ ἂν ἥκιστα στασιάζοιεν, καὶ τὸ μίαν εἶναι τὴν πόλιν ἐπαινεῖ μάλισθ’ ὁ Σωκράτησ, ὃ καὶ δοκεῖ κἀκεῖνοσ εἶναί φησι τῆσ φιλίασ ἔργον, καθάπερ ἐν τοῖσ ἐρωτικοῖσ λόγοισ ἴσμεν λέγοντα τὸν Ἀριστοφάνην ὡσ τῶν ἐρώντων διὰ τὸ σφόδρα φιλεῖν ἐπιθυμούντων συμφῦναι καὶ γενέσθαι ἐκ δύο ὄντων ἀμφοτέρουσ ἕνα·

ἐν δὲ τῇ πόλει τὴν φιλίαν ἀναγκαῖον ὑδαρῆ γίνεσθαι διὰ τὴν κοινωνίαν τὴν τοιαύτην, καὶ ἥκιστα λέγειν τὸν ἐμὸν ἢ υἱὸν πατέρα ἢ πατέρα υἱόν.

ὥσπερ γὰρ μικρὸν γλυκὺ εἰσ πολὺ ὕδωρ μειχθὲν ἀναίσθητον ποιεῖ τὴν κρᾶσιν, οὕτω συμβαίνει καὶ τὴν οἰκειότητα τὴν πρὸσ ἀλλήλουσ τὴν ἀπὸ τῶν ὀνομάτων τούτων, διαφροντίζειν ἥκιστα ἀναγκαῖον ὂν ἐν τῇ πολιτείᾳ τῇ τοιαύτῃ ἢ πατέρα ὡσ υἱῶν ἢ υἱὸν ὡσ πατρόσ, ἢ ὡσ ἀδελφοὺσ ἀλλήλων. δύο γάρ ἐστιν ἃ μάλιστα ποιεῖ κήδεσθαι τοὺσ ἀνθρώπουσ καὶ φιλεῖν, τό τε ἴδιον καὶ τὸ ἀγαπητόν·

ὧν οὐδέτερον οἱο͂́ν τε ὑπάρχειν τοῖσ οὕτω πολιτευομένοισ. ἀλλὰ μὴν καὶ περὶ τοῦ μεταφέρειν τὰ γινόμενα τέκνα, τὰ μὲν ἐκ τῶν γεωργῶν καὶ τεχνιτῶν εἰσ τοὺσ φύλακασ, τὰ δ’ ἐκ τούτων εἰσ ἐκείνουσ, πολλὴν ἔχει ταραχὴν τίνα ἔσται τρόπον· καὶ γινώσκειν ἀναγκαῖον τοὺσ διδόντασ καὶ μεταφέροντασ τίσι τίνασ διδόασιν.

ἔτι δὲ καὶ τὰ πάλαι λεχθέντα μᾶλλον ἐπὶ τούτων ἀναγκαῖον συμβαίνειν, οἱο͂ν αἰκίασ ἔρωτασ φόνουσ· συγγένειαν.

περὶ μὲν οὖν τῆσ περὶ τὰ τέκνα καὶ τὰσ γυναῖκασ κοινωνίασ διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον.

ἐχόμενον δὲ τούτων ἐστὶν ἐπισκέψασθαι περὶ τῆσ κτήσεωσ, τίνα τρόπον δεῖ κατασκευάζεσθαι τοῖσ μέλλουσι πολιτεύεσθαι τὴν ἀρίστην πολιτείαν, πότερον κοινὴν ἢ μὴ κοινὴν εἶναι τὴν κτῆσιν.

τῶν ἐθνῶν, ἢ τοὐναντίον τὴν μὲν γῆν κοινὴν εἶναι καὶ γεωργεῖν κοινῇ, τοὺσ δὲ καρποὺσ διαιρεῖσθαι πρὸσ τὰσ ἰδίασ χρήσεισ λέγονται δέ τινεσ καὶ τοῦτον τὸν τρόπον κοινωνεῖν τῶν βαρβάρων, ἢ καὶ τὰ γήπεδα καὶ τοὺσ καρποὺσ κοινούσ.

ἑτέρων μὲν οὖν ὄντων τῶν γεωργούντων ἄλλοσ ἂν εἰή τρόποσ καὶ ῥᾴων, αὐτῶν δ’ αὑτοῖσ διαπονούντων τὰ περὶ τὰσ κτήσεισ πλείουσ ἂν παρέχοι δυσκολίασ. καὶ γὰρ ἐν ταῖσ ἀπολαύσεσι καὶ ἐν τοῖσ ἔργοισ μὴ γινομένων ἴσων ἀλλ’ ἀνίσων ἀναγκαῖον ἐγκλήματα γίνεσθαι πρὸσ τοὺσ ἀπολαύοντασ μὲν ἢ λαμβάνοντασ πολλά, ὀλίγα δὲ πονοῦντασ, τοῖσ ἐλάττω μὲν λαμβάνουσι, πλείω δὲ πονοῦσιν.

ὅλωσ δὲ τὸ συζῆν καὶ κοινωνεῖν τῶν ἀνθρωπικῶν πάντων χαλεπόν, καὶ μάλιστα τῶν τοιούτων.

δηλοῦσι δ’ αἱ τῶν συναποδήμων κοινωνίαι· σχεδὸν γὰρ οἱ πλεῖστοι διαφέρονται ἐκ τῶν ἐν ποσὶ καὶ ἐκ μικρῶν προσκρούοντεσ ἀλλήλοισ. προσκρούομεν οἷσ πλεῖστα προσχρώμεθα πρὸσ τὰσ διακονίασ τὰσ ἐγκυκλίουσ.

τὸ μὲν οὖν κοινὰσ εἶναι τὰσ κτήσεισ ταύτασ τε καὶ ἄλλασ τοιαύτασ ἔχει δυσχερείασ, ὃν δὲ νῦν τρόπον ἔχει καὶ ἐπικοσμηθὲν ἔθεσι καὶ τάξει νόμων ὀρθῶν, οὐ μικρὸν ἂν διενέγκαι.

ἕξει γὰρ τὸ ἐξ ἀμφοτέρων ἀγαθόν· λέγω δὲ τὸ ἐξ ἀμφοτέρων τὸ ἐκ τοῦ κοινὰσ εἶναι τὰσ κτήσεισ καὶ τὸ ἐκ τοῦ ἰδίασ.

δεῖ γὰρ πὼσ μὲν εἶναι κοινάσ, ὅλωσ δ’ ἰδίασ. αἱ μὲν γὰρ ἐπιμέλειαι διῃρημέναι τὰ ἐγκλήματα πρὸσ ἀλλήλουσ οὐ ποιήσουσιν, μᾶλλον δ’ ἐπιδώσουσιν ὡσ πρὸσ ἴδιον ἑκάστου προσεδρεύοντοσ· δι’ ἀρετὴν δ’ ἔσται πρὸσ τὸ χρῆσθαι, κατὰ τὴν παροιμίαν, κοινὰ τὰ φίλων. ἔστι δὲ καὶ νῦν τὸν τρόπον τοῦτον ἐν ἐνίαισ πόλεσιν οὕτωσ ὑπογεγραμμένον, ὡσ οὐκ ὂν ἀδύνατον, καὶ μάλιστα ἐν ταῖσ καλῶσ οἰκουμέναισ τὰ μὲν ἔστι τὰ δὲ γένοιτ’ ἄν·

ἰδίαν γὰρ ἕκαστοσ τὴν κτῆσιν ἔχων τὰ μὲν χρήσιμα ποιεῖ τοῖσ φίλοισ, τοῖσ δὲ χρῆται κοινοῖσ, οἱο͂ν καὶ ἐν Λακεδαίμονι τοῖσ τε δούλοισ χρῶνται τοῖσ ἀλλήλων ὡσ εἰπεῖν ἰδίοισ, ἔτι δ’ ἵπποισ καὶ κυσίν, κἂν δεηθῶσιν ἐφοδίων ἐν τοῖσ ἀγροῖσ κατὰ τὴν χώραν. φανερὸν τοίνυν ὅτι βέλτιον εἶναι μὲν ἰδίασ τὰσ κτήσεισ, τῇ δὲ χρήσει ποιεῖν κοινάσ·

ὅπωσ δὲ γίνωνται τοιοῦτοι, τοῦ νομοθέτου τοῦτ’ ἔργον ἴδιόν ἐστιν. ἔτι δὲ καὶ πρὸσ ἡδονὴν ἀμύθητον ὅσον διαφέρει τὸ νομίζειν ἴδιόν τι.

μὴ γὰρ οὐ μάτην τὴν πρὸσ αὑτὸν αὐτὸσ ἔχει φιλίαν ἕκαστοσ, ἀλλ’ ἔστι τοῦτο φυσικόν. τὸ δὲ φίλαυτον εἶναι ψέγεται δικαίωσ·

οὐκ ἔστι δὲ τοῦτο τὸ φιλεῖν ἑαυτόν, ἀλλὰ τὸ μᾶλλον ἢ δεῖ φιλεῖν, καθάπερ καὶ τὸ φιλοχρήματον, ἐπεὶ φιλοῦσί γε πάντεσ ὡσ εἰπεῖν ἕκαστον τῶν τοιούτων. ἀλλὰ μὴν καὶ τὸ χαρίσασθαι καὶ βοηθῆσαι φίλοισ ἢ ξένοισ ἢ ἑταίροισ ἥδιστον·

ὃ γίνεται τῆσ κτήσεωσ ἰδίασ οὔσησ. ταῦτά τε δὴ οὐ συμβαίνει τοῖσ λίαν ἓν ποιοῦσι τὴν πόλιν, καὶ πρὸσ τούτοισ ἀναιροῦσιν ἔργα δυοῖν ἀρεταῖν φανερῶσ, σωφροσύνησ μὲν τὸ περὶ τὰσ γυναῖκασ ἔργον γὰρ καλὸν ἀλλοτρίασ οὔσησ ἀπέχεσθαι διὰ σωφροσύνην, ἐλευθεριότητοσ δὲ τὸ περὶ τὰσ κτήσεισ· οὔτε γὰρ ἔσται φανερὸσ ἐλευθέριοσ ὤν, οὔτε πράξει πρᾶξιν ἐλευθέριον οὐδεμίαν·

ἐν τῇ γὰρ χρήσει τῶν κτημάτων τὸ τῆσ ἐλευθεριότητοσ ἔργον ἐστίν. εὐπρόσωποσ μὲν οὖν ἡ τοιαύτη νομοθεσία καὶ φιλάνθρωποσ ἂν εἶναι δόξειεν·

ὁ γὰρ ἀκροώμενοσ ἄσμενοσ ἀποδέχεται, νομίζων ἔσεσθαι φιλίαν τινὰ θαυμαστὴν πᾶσι πρὸσ ἅπαντασ, ἄλλωσ τε καὶ ὅταν κατηγορῇ τισ τῶν νῦν ὑπαρχόντων ἐν ταῖσ πολιτείαισ κακῶν ὡσ γινομένων διὰ τὸ μὴ κοινὴν εἶναι τὴν οὐσίαν, λέγω δὲ δίκασ τε πρὸσ ἀλλήλουσ περὶ συμβολαίων καὶ ψευδομαρτυριῶν κρίσεισ καὶ πλουσίων κολακείασ· ὧν οὐδὲν γίνεται διὰ τὴν ἀκοινωνησίαν ἀλλὰ διὰ τὴν μοχθηρίαν, ἐπεὶ καὶ τοὺσ κοινὰ κεκτημένουσ καὶ κοινωνοῦντασ πολλῷ διαφερομένουσ μᾶλλον ὁρῶμεν ἢ τοὺσ χωρὶσ τὰσ οὐσίασ ἔχοντασ·

ἀλλὰ θεωροῦμεν ὀλίγουσ τοὺσ ἐκ τῶν κοινωνιῶν διαφερομένουσ, πρὸσ πολλοὺσ συμβάλλοντεσ τοὺσ κεκτημένουσ ἰδίᾳ τὰσ κτήσεισ.

ἔτι δὲ δίκαιοιν μὴ μόνον λέγειν ὅσων στερήσονται κακῶν κοινωνήσαντεσ, ἀλλὰ καὶ ὅσων ἀγαθῶν· φαίνεται δ’ εἶναι πάμπαν ἀδύνατοσ ὁ βίοσ. αἴτιον δὲ τῷ Σωκράτει τῆσ παρακρούσεωσ χρὴ νομίζειν τὴν ὑπόθεσιν οὐκ οὖσαν ὀρθήν.

δεῖ μὲν γὰρ εἶναί πωσ μίαν καὶ τὴν οἰκίαν καὶ τὴν πόλιν, ἀλλ’ οὐ πάντωσ. ἔστι μὲν γὰρ ὡσ οὐκ ἔσται προϊοῦσα πόλισ, ἔστι δ’ ὡσ ἔσται μέν, ἐγγὺσ δ’ οὖσα τοῦ μὴ πόλισ εἶναι χείρων πόλισ, ὥσπερ κἂν εἴ τισ τὴν συμφωνίαν ποιήσειεν ὁμοφωνίαν ἢ τὸν ῥυθμὸν βάσιν μίαν.

ἀλλὰ δεῖ πλῆθοσ ὄν, ὥσπερ εἴρηται πρότερον, διὰ τὴν παιδείαν κοινὴν καὶ μίαν ποιεῖν·

ἔθεσι καὶ τῇ φιλοσοφίᾳ καὶ τοῖσ νόμοισ, ὥσπερ τὰ περὶ τὰσ κτήσεισ ἐν Λακεδαίμονι καὶ Κρήτῃ τοῖσ συσσιτίοισ ὁ νομοθέτησ ἐκοίνωσε.

δεῖ δὲ μηδὲ τοῦτο αὐτὸ ἀγνοεῖν, ὅτι χρὴ προσέχειν τῷ πολλῷ χρόνῳ καὶ τοῖσ πολλοῖσ ἔτεσιν, ἐν οἷσ οὐκ ἂν ἔλαθεν, εἰ ταῦτα καλῶσ εἶχεν·

πάντα γὰρ σχεδὸν εὑρ́ηται μέν, ἀλλὰ τὰ μὲν οὐ συνῆκται, τοῖσ δ’ οὐ χρῶνται γινώσκοντεσ. μάλιστα δ’ ἂν γένοιτο φανερὸν εἴ τισ τοῖσ ἔργοισ ἴδοι τὴν τοιαύτην πολιτείαν κατασκευαζομένην·

οὐ γὰρ δυνήσεται μὴ μερίζων αὐτὰ καὶ χωρίζων ποιῆσαι τὴν πόλιν, τὰ μὲν εἰσ συσσίτια τὰ δὲ εἰσ φατρίασ καὶ φυλάσ. ὥστε οὐδὲν ἄλλο συμβήσεται νενομοθετημένον πλὴν μὴ γεωργεῖν τοὺσ φύλακασ· ὅπερ καὶ νῦν Λακεδαιμόνιοι ποιεῖν ἐπιχειροῦσιν.

οὐ μὴν ἀλλ’ οὐδὲ ὁ τρόποσ τῆσ ὅλησ πολιτείασ τίσ ἔσται τοῖσ κοινωνοῦσιν, οὔτ’ εἴρηκεν ὁ Σωκράτησ οὔτε ῥᾴδιον εἰπεῖν.

καίτοι σχεδὸν τό γε πλῆθοσ τῆσ πόλεωσ τὸ τῶν ἄλλων πολιτῶν γίνεται πλῆθοσ, περὶ ὧν οὐδὲν διώρισται, πότερον καὶ τοῖσ γεωργοῖσ κοινὰσ εἶναι δεῖ τὰσ κτήσεισ ἢ καὶ καθ’ ἕκαστον ἰδίασ, ἔτι δὲ καὶ γυναῖκασ καὶ παῖδασ ἰδίουσ ἢ κοινούσ. εἰ μὲν γὰρ τὸν αὐτὸν τρόπον κοινὰ πάντα πάντων, τί διοίσουσιν οὗτοι ἐκείνων τῶν φυλάκων; ἢ τί πλεῖον αὐτοῖσ ὑπομένουσι τὴν ἀρχὴν αὐτῶν, ἢ τί μαθόντεσ ὑπομενοῦσι τὴν ἀρχήν, ἐὰν μή τι σοφίζωνται τοιοῦτον οἱο͂ν Κρῆτεσ;

ἐκεῖνοι γὰρ τἆλλα ταὐτὰ τοῖσ δούλοισ ἐφέντεσ μόνον ἀπειρήκασι τὰ γυμνάσια καὶ τὴν τῶν ὅπλων κτῆσιν.

εἰ δέ, καθάπερ ἐν ταῖσ ἄλλαισ πόλεσι, καὶ παρ’ ἐκείνοισ ἔσται τὰ τοιαῦτα, τίσ ὁ τρόποσ ἔσται τῆσ κοινωνίασ; ἐν μιᾷ γὰρ πόλει δύο πόλεισ ἀναγκαῖον εἶναι, καὶ ταύτασ ὑπεναντίασ ἀλλήλαισ. ποιεῖ γὰρ τοὺσ μὲν φύλακασ οἱο͂ν φρουρούσ, τοὺσ δὲ γεωργοὺσ καὶ τοὺσ τεχνίτασ καὶ τοὺσ ἄλλουσ πολίτασ·

ἐγκλήματα δὲ καὶ δίκαι, καὶ ὅσα ἄλλα ταῖσ πόλεσιν ὑπάρχειν φησὶ κακά, πάνθ’ ὑπάρξει καὶ τούτοισ. καίτοι λέγει ὁ Σωκράτησ ὡσ οὐ πολλῶν δεήσονται νομίμων διὰ τὴν παιδείαν, οἱο͂ν ἀστυνομικῶν καὶ ἀγορανομικῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων, ἀποδιδοὺσ μόνον τὴν παιδείαν τοῖσ φύλαξιν. ἔτι δὲ κυρίουσ ποιεῖ τῶν κτημάτων τοὺσ γεωργοὺσ <τοὺσ> ἀποφορὰν φέροντασ·

ἀλλὰ πολὺ μᾶλλον εἰκὸσ εἶναι χαλεποὺσ καὶ φρονημάτων πλήρεισ, ἢ τὰσ παρ’ ἐνίοισ εἱλωτείασ τε καὶ πενεστείασ καὶ δουλείασ. ἀλλὰ γὰρ εἴτ’ ἀναγκαῖα ταῦθ’ ὁμοίωσ εἴτε μή, νῦν γε οὐδὲν διώρισται.

καὶ περὶ τῶν ἐχομένων τίσ ἡ τούτων τε πολιτεία καὶ παιδεία καὶ νόμοι τίνεσ. τούτουσ πρὸσ τὸ σῴζεσθαι τὴν τῶν φυλάκων κοινωνίαν.

ὅτι δεῖ τὰ αὐτὰ ἐπιτηδεύειν τὰσ γυναῖκασ τοῖσ ἀνδράσιν, οἷσ οἰκονομίασ οὐδὲν μέτεστιν.

ἐπισφαλὲσ δὲ καὶ τοὺσ ἄρχοντασ ὡσ καθίστησιν ὁ Σωκράτησ.

ἀεὶ γὰρ ποιεῖ τοὺσ αὐτοὺσ ἄρχοντασ· τοῦτο δὲ στάσεωσ αἴτιον γίνεται καὶ παρὰ τοῖσ μηδὲν ἀξίωμα κεκτημένοισ, ἦ που δῆθεν παρά γε θυμοειδέσι καὶ πολεμικοῖσ ἀνδράσιν. ὅτι δ’ ἀναγκαῖον αὐτῷ ποιεῖν τοὺσ αὐτοὺσ ἄρχοντασ, φανερόν·

οὐ γὰρ ὁτὲ μὲν ἄλλοισ ὁτὲ δὲ ἄλλοισ μέμεικται ταῖσ ψυχαῖσ ὁ παρὰ τοῦ θεοῦ χρυσόσ, ἀλλ’ ἀεὶ τοῖσ αὐτοῖσ. φησὶ δὲ τοῖσ μὲν εὐθὺσ γινομένοισ μεῖξαι χρυσόν, τοῖσ δ’ ἄργυρον, χαλκὸν δὲ καὶ σίδηρον τοῖσ τεχνίταισ μέλλουσιν ἔσεσθαι καὶ γεωργοῖσ. ἔτι δὲ καὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἀφαιρούμενοσ τῶν φυλάκων, ὅλην φησὶ δεῖν εὐδαίμονα ποιεῖν τὴν πόλιν τὸν νομοθέτην. ἀδύνατον δὲ εὐδαιμονεῖν ὅλην, μὴ τῶν πλείστων ἢ μὴ πάντων μερῶν ἢ τινῶν ἐχόντων τὴν εὐδαιμονίαν.

οὐ γὰρ τῶν αὐτῶν τὸ εὐδαιμονεῖν ὧνπερ τὸ ἄρτιον· τοῦτο μὲν γὰρ ἐνδέχεται τῷ ὅλῳ ὑπάρχειν, τῶν δὲ μερῶν μηδετέρῳ, τὸ δὲ εὐδαιμονεῖν ἀδύνατον.

ἀλλὰ μὴν εἰ οἱ φύλακεσ μὴ εὐδαίμονεσ, τίνεσ ἕτεροι; οὐ γὰρ δὴ οἵ γε τεχνῖται καὶ τὸ πλῆθοσ τὸ τῶν βαναύσων. τε τὰσ ἀπορίασ ἔχει καὶ τούτων οὐκ ἐλάττουσ ἑτέρασ.

σχεδὸν δὲ παραπλησίωσ καὶ τὰ περὶ τοὺσ Νόμουσ ἔχει τοὺσ ὕστερον γραφέντασ, διὸ καὶ περὶ τῆσ ἐνταῦθα πολιτείασ ἐπισκέψασθαι μικρὰ βέλτιον.

καὶ γὰρ ἐν τῇ Πολιτείᾳ περὶ ὀλίγων πάμπαν διώρικεν ὁ Σωκράτησ, περί τε γυναικῶν καὶ τέκνων κοινωνίασ, πῶσ ἔχειν δεῖ, καὶ περὶ κτήσεωσ, καὶ τῆσ πολιτείασ τὴν τάξιν διαιρεῖται γὰρ εἰσ δύο μέρη τὸ πλῆθοσ τῶν οἰκούντων, τὸ μὲν εἰσ τοὺσ γεωργούσ, τὸ δὲ εἰσ τὸ προπολεμοῦν μέροσ· τὸν λόγον καὶ περὶ τῆσ παιδείασ, ποίαν τινὰ δεῖ γίνεσθαι τῶν φυλάκων.

τῶν δὲ Νόμων τὸ μὲν πλεῖστον μέροσ νόμοι τυγχάνουσιν ὄντεσ, ὀλίγα δὲ περὶ τῆσ πολιτείασ εἴρηκεν, καὶ ταύτην βουλόμενοσ κοινοτέραν ποιεῖν ταῖσ πόλεσι κατὰ μικρὸν περιάγει πάλιν πρὸσ τὴν ἑτέραν πολιτείαν.

ἔξω γὰρ τῆσ τῶν γυναικῶν κοινωνίασ καὶ τῆσ κτήσεωσ, τὰ ἄλλα ταὐτὰ ἀποδίδωσιν ἀμφοτέραισ ταῖσ πολιτείαισ· καὶ γὰρ παιδείαν τὴν αὐτήν, καὶ τὸ τῶν ἔργων τῶν ἀναγκαίων ἀπεχομένουσ ζῆν, καὶ περὶ συσσιτίων ὡσαύτωσ·

τῶν ὅπλα κεκτημένων, ταύτην δὲ πεντακισχιλίων.

τὸ μὲν οὖν περιττὸν ἔχουσι πάντεσ οἱ τοῦ Σωκράτουσ λόγοι καὶ τὸ κομψὸν καὶ τὸ καινοτόμον καὶ τὸ ζητητικόν, καλῶσ δὲ πάντα ἴσωσ χαλεπόν, ἐπεὶ καὶ τὸ νῦν εἰρημένον πλῆθοσ δεῖ μὴ λανθάνειν ὅτι χώρασ δεήσει τοῖσ τοσούτοισ Βαβυλωνίασ ἤ τινοσ ἄλλησ ἀπεράντου τὸ πλῆθοσ, ἐξ ἧσ ἀργοὶ πεντακισχίλιοι θρέψονται, καὶ περὶ τούτουσ γυναικῶν καὶ θεραπόντων ἕτεροσ ὄχλοσ πολλαπλάσιοσ.

δεῖ μὲν οὖν ὑποτίθεσθαι κατ’ εὐχήν, μηδὲν μέντοι ἀδύνατον.

λέγεται δ’ ὡσ δεῖ τὸν νομοθέτην πρὸσ δύο βλέποντα τιθέναι τοὺσ νόμουσ, πρόσ τε τὴν χώραν καὶ τοὺσ ἀνθρώπουσ. ἔτι δὲ καλῶσ ἔχει προσθεῖναι καὶ πρὸσ τοὺσ γειτνιῶντασ τόπουσ, πρῶτον μὲν εἰ δεῖ τὴν πόλιν ζῆν βίον πολιτικόν οὐ γὰρ μόνον ἀναγκαῖόν ἐστιν αὐτὴν τοιούτοισ χρῆσθαι πρὸσ τὸν πόλεμον ὅπλοισ ἃ χρήσιμα κατὰ τὴν οἰκείαν χώραν ἐστίν, ἀλλὰ καὶ πρὸσ τοὺσ ἔξω τόπουσ·

εἰ δέ τισ μὴ τοιοῦτον ἀποδέχεται βίον, μήτε τὸν ἴδιον μήτε τὸν κοινὸν τῆσ πόλεωσ, ὅμωσ οὐδὲν ἧττον δεῖ φοβεροὺσ εἶναι τοῖσ πολεμίοισ, μὴ μόνον ἐλθοῦσιν εἰσ τὴν χώραν ἀλλὰ καὶ ἀπελθοῦσιν.

καὶ τὸ πλῆθοσ δὲ τῆσ κτήσεωσ ὁρᾶν δεῖ, μή ποτε βέλτιον ἑτέρωσ διορίσαι τῷ σαφῶσ μᾶλλον.

εἶναί φησι δεῖν ὥστε ζῆν σωφρόνωσ, ὥσπερ ἂν εἴ τισ εἶπεν ὥστε ζῆν εὖ.

τοῦτο δ’ ἄρ’ ἐστι καθόλου μᾶλλον, ἐπειδὴ ἔστι σωφρόνωσ μὲν ταλαιπώρωσ δὲ ζῆν, ἀλλὰ βελτίων ὁρ́οσ τὸ σωφρόνωσ καὶ ἐλευθερίωσ χωρὶσ γὰρ ἑκατέρῳ τῷ μὲν τὸ τρυφᾶν ἀκολουθήσει, τῷ δὲ τὸ ἐπιπόνωσ, ἐπεὶ μόναι γ’ εἰσὶν ἕξεισ αἱρεταὶ περὶ τὴν τῆσ οὐσίασ χρῆσιν αὗται, οἱο͂ν οὐσίᾳ πράωσ μὲν ἢ ἀνδρείωσ χρῆσθαι οὐκ ἔστιν, σωφρόνωσ δὲ καὶ ἐλευθερίωσ ἔστιν, ὥστε καὶ τὰσ ἕξεισ ἀναγκαῖον περὶ αὐτὴν εἶναι ταύτασ. τὴν τεκνοποιίαν ἀόριστον ὡσ ἱκανῶσ ἀνομαλισθησομένην εἰσ τὸ αὐτὸ πλῆθοσ διὰ τὰσ ἀτεκνίασ ὁσωνοῦν γεννωμένων, ὅτι δοκεῖ τοῦτο καὶ νῦν συμβαίνειν περὶ τὰσ πόλεισ.

δεῖ δὲ τοῦτ’ οὐχ ὁμοίωσ ἀκριβῶσ ἔχειν περὶ τὰσ πόλεισ τότε καὶ νῦν·

νῦν μὲν γὰρ οὐδεὶσ ἀπορεῖ, διὰ τὸ μερίζεσθαι τὰσ οὐσίασ εἰσ ὁποσονοῦν πλῆθοσ, τότε δὲ ἀδιαιρέτων οὐσῶν ἀνάγκη τοὺσ παράζυγασ μηδὲν ἔχειν, ἐάν τ’ ἐλάττουσ ὦσι τὸ πλῆθοσ ἐάν τε πλείουσ. μᾶλλον δὲ δεῖν ὑπολάβοι τισ ἂν ὡρίσθαι τῆσ οὐσίασ τὴν τεκνοποιίαν, ὥστε ἀριθμοῦ τινὸσ μὴ πλείονα γεννᾶν, τοῦτο δὲ τιθέναι τὸ πλῆθοσ ἀποβλέποντα πρὸσ τὰσ τύχασ, ἂν συμβαίνῃ τελευτᾶν τινασ τῶν γεννηθέντων, καὶ πρὸσ τὴν τῶν ἄλλων ἀτεκνίαν.

τὸ δ’ ἀφεῖσθαι, καθάπερ ἐν ταῖσ πλείσταισ πόλεσι, πενίασ ἀναγκαῖον αἴτιον γίνεσθαι τοῖσ πολίταισ, ἡ δὲ πενία στάσιν ἐμποιεῖ καὶ κακουργίαν.

Φείδων μὲν οὖν ὁ Κορίνθιοσ, ὢν νομοθέτησ τῶν ἀρχαιοτάτων, τοὺσ οἴκουσ ἴσουσ ᾠήθη δεῖν διαμένειν καὶ τὸ πλῆθοσ τῶν πολιτῶν, καὶ εἰ τὸ πρῶτον τοὺσ κλήρουσ ἀνίσουσ εἶχον πάντεσ κατὰ μέγεθοσ· ἐν δὲ τοῖσ νόμοισ τούτοισ τοὐναντίον ἐστίν.

ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων πῶσ οἰόμεθα βέλτιον ἂν ἔχειν, λεκτέον ὕστερον· ἐλλέλειπται δ’ ἐν τοῖσ νόμοισ τούτοισ καὶ τὰ περὶ τοὺσ ἄρχοντασ πῶσ ἔσονται διαφέροντεσ τῶν ἀρχομένων. φησὶ γὰρ δεῖν, ὥσπερ ἐξ ἑτέρου τὸ στημόνιον ἐρίου γίνεται τῆσ κρόκησ, οὕτω καὶ τοὺσ ἄρχοντασ ἔχειν πρὸσ τοὺσ ἀρχομένουσ. ἐπεὶ δὲ τὴν πᾶσαν οὐσίαν ἐφίησι γίνεσθαι μείζονα μέχρι πενταπλασίασ, διὰ τί τοῦτ’ οὐκ ἂν εἰή ἐπὶ τῆσ γῆσ μέχρι τινόσ;

καὶ τὴν τῶν οἰκοπέδων δὲ διαίρεσιν δεῖ σκοπεῖν, μή ποτ’ οὐ συμφέρει πρὸσ οἰκονομίαν· δύο γὰρ οἰκόπεδα ἑκάστῳ ἔνειμε διελὼν χωρίσ, χαλεπὸν δὲ οἰκίασ δύο οἰκεῖν.

ἡ δὲ σύνταξισ ὅλη βούλεται μὲν εἶναι μήτε δημοκρατία μήτε ὀλιγαρχία, μέση δὲ τούτων, ἣν καλοῦσι πολιτείαν·

ἐκ γὰρ τῶν ὁπλιτευόντων ἐστίν. εἰ μὲν οὖν ὡσ κοινοτάτην ταύτην κατασκευάζει ταῖσ πόλεσι τῶν ἄλλων πολιτειῶν, καλῶσ εἴρηκεν ἴσωσ· εἰ δ’ ὡσ ἀρίστην μετὰ τὴν πρώτην πολιτείαν, οὐ καλῶσ.

τάχα γὰρ τὴν τῶν Λακώνων ἄν τισ ἐπαινέσειε μᾶλλον, ἢ κἂν ἄλλην τινὰ ἀριστοκρατικωτέραν. διὸ καὶ τὴν τῶν Λακεδαιμονίων ἐπαινοῦσιν εἶναι γὰρ αὐτὴν οἱ μὲν ἐξ ὀλιγαρχίασ καὶ μοναρχίασ καὶ δημοκρατίασ φασίν, λέγοντεσ τὴν μὲν βασιλείαν μοναρχίαν, τὴν δὲ τῶν γερόντων ἀρχὴν ὀλιγαρχίαν, δημοκρατεῖσθαι δὲ κατὰ τὴν τῶν ἐφόρων ἀρχὴν διὰ τὸ ἐκ τοῦ δήμου εἶναι τοὺσ ἐφόρουσ·

οἱ δὲ τὴν μὲν ἐφορείαν εἶναι τυραννίδα, δημοκρατεῖσθαι δὲ κατά τε τὰ συσσίτια καὶ τὸν ἄλλον βίον τὸν καθ’ ἡμέραν·

ἐν δὲ τοῖσ νόμοισ εἴρηται τούτοισ ὡσ δέον συγκεῖσθαι τὴν ἀρίστην πολιτείαν ἐκ δημοκρατίασ καὶ τυραννίδοσ, ἃσ ἢ τὸ παράπαν οὐκ ἄν τισ θείη πολιτείασ ἢ χειρίστασ πασῶν.

βέλτιον οὖν λέγουσιν οἱ πλείουσ μιγνύντεσ· ἡ γὰρ ἐκ πλειόνων συγκειμένη πολιτεία βελτίων. ἔπειτ’ οὐδ’ ἔχουσα φαίνεται μοναρχικὸν οὐδέν, ἀλλ’ ὀλιγαρχικὰ καὶ δημοκρατικά·

μᾶλλον δ’ ἐγκλίνειν βούλεται πρὸσ τὴν ὀλιγαρχίαν. δῆλον δὲ ἐκ τῆσ τῶν ἀρχόντων καταστάσεωσ· τὸ μὲν γὰρ ἐξ αἱρετῶν κληρωτοὺσ κοινὸν ἀμφοῖν, τὸ δὲ τοῖσ μὲν εὐπορωτέροισ ἐπάναγκεσ ἐκκλησιάζειν εἶναι καὶ φέρειν ἄρχοντασ ἤ τι ποιεῖν ἄλλο τῶν πολιτικῶν, τοὺσ δ’ ἀφεῖσθαι, τοῦτο δ’ ὀλιγαρχικόν, καὶ τὸ πειρᾶσθαι πλείουσ ἐκ τῶν εὐπόρων εἶναι τοὺσ ἄρχοντασ, καὶ τὰσ μεγίστασ ἐκ τῶν μεγίστων τιμημάτων. ὀλιγαρχικὴν δὲ ποιεῖ καὶ τὴν τῆσ βουλῆσ αἱρ́εσιν.

αἱροῦνται μὲν γὰρ πάντεσ ἐπάναγκεσ, ἀλλ’ ἐκ τοῦ πρώτου τιμήματοσ, εἶτα πάλιν ἴσουσ ἐκ τοῦ δευτέρου· εἶτ’ ἐκ τῶν τρίτων, πλὴν οὐ πᾶσιν ἐπάναγκεσ ἦν τοῖσ ἐκ τῶν τρίτων ἢ τετάρτων, ἐκ δὲ τοῦ τετάρτου μόνοισ ἐπάναγκεσ τοῖσ πρώτοισ καὶ τοῖσ δευτέροισ·

εἶτ’ ἐκ τούτων ἴσον ἀφ’ ἑκάστου τιμήματοσ ἀποδεῖξαί φησι δεῖν ἀριθμόν. ἔσονται δὴ πλείουσ οἱ ἐκ τῶν μεγίστων τιμημάτων καὶ βελτίουσ διὰ τὸ ἐνίουσ μὴ αἱρεῖσθαι τῶν δημοτικῶν διὰ τὸ μὴ ἐπάναγκεσ. ὡσ μὲν οὖν οὐκ ἐκ δημοκρατίασ καὶ μοναρχίασ δεῖ συνιστάναι τὴν τοιαύτην πολιτείαν, ἐκ τούτων φανερὸν καὶ τῶν ὕστερον ῥηθησομένων, ὅταν ἐπιβάλλῃ περὶ τῆσ τοιαύτησ πολιτείασ ἡ σκέψισ·

ἔχει δὲ καὶ περὶ τὴν αἱρ́εσιν τῶν ἀρχόντων τὸ ἐξ αἱρετῶν αἱρετοὺσ ἐπικίνδυνον.

εἰ γάρ τινεσ συστῆναι θέλουσι καὶ μέτριοι τὸ πλῆθοσ, αἰεὶ κατὰ τὴν τούτων αἱρεθήσονται βούλησιν. τὸν τρόπον.

εἰσὶ δέ τινεσ πολιτεῖαι καὶ ἄλλαι, αἱ μὲν ἰδιωτῶν αἱ δὲ φιλοσόφων καὶ πολιτικῶν, πᾶσαι δὲ τῶν καθεστηκυιῶν καὶ καθ’ ἃσ πολιτεύονται νῦν ἐγγύτερόν εἰσι τούτων ἀμφοτέρων.

οὐδεὶσ γὰρ οὔτε τὴν περὶ τὰ τέκνα κοινότητα καὶ τὰσ γυναῖκασ ἄλλοσ κεκαινοτόμηκεν, οὔτε περὶ τὰ συσσίτια τῶν γυναικῶν, ἀλλ’ ἀπὸ τῶν ἀναγκαίων ἄρχονται μᾶλλον. δοκεῖ γάρ τισι τὸ περὶ τὰσ οὐσίασ εἶναι μέγιστον τετάχθαι καλῶσ·

περὶ γὰρ τούτων ποιεῖσθαί φασι τὰσ στάσεισ πάντασ. διὸ Φαλέασ ὁ Χαλκηδόνιοσ τοῦτ’ εἰσήνεγκε πρῶτοσ· φησὶ γὰρ δεῖν ἴσασ εἶναι τὰσ κτήσεισ τῶν πολιτῶν.

τοῦτο δὲ κατοικιζομέναισ μὲν εὐθὺσ οὐ χαλεπὸν ᾤετο ποιεῖν, τὰσ δ’ ἤδη κατοικουμένασ ἐργωδέστερον μέν, ὅμωσ δὲ τάχιστ’ ἂν ὁμαλισθῆναι τῷ τὰσ προῖκασ τοὺσ μὲν πλουσίουσ διδόναι μὲν λαμβάνειν δὲ μή, τοὺσ δὲ πένητασ μὴ διδόναι μὲν λαμβάνειν δέ.

Πλάτων δὲ τοὺσ Νόμουσ γράφων μέχρι μέν τινοσ ᾤετο δεῖν ἐᾶν, πλεῖον δὲ τοῦ πενταπλασίαν εἶναι τῆσ ἐλαχίστησ μηδενὶ τῶν πολιτῶν ἐξουσίαν εἶναι κτήσασθαι, καθάπερ εἴρηται καὶ πρότερον. δεῖ δὲ μηδὲ τοῦτο λανθάνειν τοὺσ οὕτω νομοθετοῦντασ, ὃ λανθάνει νῦν, ὅτι τὸ τῆσ οὐσίασ τάττοντασ πλῆθοσ προσήκει καὶ τῶν τέκνων τὸ πλῆθοσ τάττειν·

ἐὰν γὰρ ὑπεραίρῃ τῆσ οὐσίασ τὸ μέγεθοσ ὁ τῶν τέκνων ἀριθμόσ, ἀνάγκη τόν γε νόμον λύεσθαι, καὶ χωρὶσ τῆσ λύσεωσ φαῦλον τὸ πολλοὺσ ἐκ πλουσίων γίνεσθαι πένητασ·

ἔργον γὰρ μὴ νεωτεροποιοὺσ εἶναι τοὺσ τοιούτουσ. τινὰ δύναμιν εἰσ τὴν πολιτικὴν κοινωνίαν ἡ τῆσ οὐσίασ ὁμαλότησ, καὶ τῶν πάλαι τινὲσ φαίνονται διεγνωκότεσ, οἱο͂ν καὶ Σόλων ἐνομοθέτησεν, καὶ παρ’ ἄλλοισ ἔστι νόμοσ ὃσ κωλύει κτᾶσθαι γῆν ὁπόσην ἂν βούληταί τισ, ὁμοίωσ δὲ καὶ τὴν οὐσίαν πωλεῖν οἱ νόμοι κωλύουσιν, ὥσπερ ἐν Λοκροῖσ νόμοσ ἐστὶ μὴ πωλεῖν ἐὰν μὴ φανερὰν ἀτυχίαν δείξῃ συμβεβηκυῖαν, ἔτι δὲ τοὺσ παλαιοὺσ κλήρουσ διασῴζειν τοῦτο δὲ λυθὲν καὶ περὶ Λευκάδα δημοτικὴν ἐποίησε λίαν τὴν πολιτείαν αὐτῶν·

οὐ γὰρ ἔτι συνέβαινεν ἀπὸ τῶν ὡρισμένων τιμημάτων εἰσ τὰσ ἀρχὰσ βαδίζειν·

ἀλλ’ ἔστι τὴν ἰσότητα μὲν ὑπάρχειν τῆσ οὐσίασ, ταύτην δ’ ἢ λίαν εἶναι πολλήν, ὥστε τρυφᾶν, ἢ λίαν ὀλίγην, ὥστε ζῆν γλίσχρωσ. δῆλον οὖν ὡσ οὐχ ἱκανὸν τὸ τὰσ οὐσίασ ἴσασ ποιῆσαι τὸν νομοθέτην, ἀλλὰ τοῦ μέσου στοχαστέον.

ἔτι δ’ εἴ τισ καὶ τὴν μετρίαν τάξειεν οὐσίαν πᾶσιν, οὐδὲν ὄφελοσ· μᾶλλον γὰρ δεῖ τὰσ ἐπιθυμίασ ὁμαλίζειν ἢ τὰσ οὐσίασ, τοῦτο δ’ οὐκ ἔστι μὴ παιδευομένοισ ἱκανῶσ ὑπὸ τῶν νόμων. ἀλλ’ ἴσωσ ἂν εἴπειεν ὁ Φαλέασ ὅτι ταῦτα τυγχάνει λέγων αὐτόσ·

οἰέται γὰρ δυοῖν τούτοιν ἰσότητα δεῖν ὑπάρχειν ταῖσ πόλεσιν, κτήσεωσ καὶ παιδείασ. ἀλλὰ τήν τε παιδείαν ἥτισ ἔσται δεῖ λέγειν, καὶ τὸ μίαν εἶναι καὶ τὴν αὐτὴν οὐδὲν ὄφελοσ· ἔστι γὰρ τὴν αὐτὴν μὲν εἶναι καὶ μίαν, ἀλλὰ ταύτην εἶναι τοιαύτην ἐξ ἧσ ἔσονται προαιρετικοὶ τοῦ πλεονεκτεῖν ἢ χρημάτων ἢ τιμῆσ ἢ συναμφοτέρων.

ἔτι στασιάζουσιν οὐ μόνον διὰ τὴν ἀνισότητα τῆσ κτήσεωσ, ἀλλὰ καὶ διὰ τὴν τῶν τιμῶν, τοὐναντίον δὲ περὶ ἑκάτερον·

οἱ μὲν γὰρ πολλοὶ διὰ τὸ περὶ τὰσ κτήσεισ ἄνισον, οἱ δὲ χαρίεντεσ περὶ τῶν τιμῶν, ἐὰν ἴσαι·

ὅθεν καὶ ἐν δὲ ἰῇ τιμῇ ἠμὲν κακὸσ ἠδὲ καὶ ἐσθλόσ.

οὐ μόνον δ’ οἱ ἄνθρωποι διὰ τἀναγκαῖα ἀδικοῦσιν, ὧν ἄκοσ εἶναι νομίζει τὴν ἰσότητα τῆσ οὐσίασ, ὥστε μὴ λωποδυτεῖν διὰ τὸ ῥιγοῦν ἢ πεινῆν, ἀλλὰ καὶ ὅπωσ χαίρωσι καὶ μὴ ἐπιθυμῶσιν· ἐὰν γὰρ μείζω ἔχωσιν ἐπιθυμίαν τῶν ἀναγκαίων, διὰ τὴν ταύτησ ἰατρείαν ἀδικήσουσιν·

οὐ τοίνυν διὰ ταύτην μόνον, ἀλλὰ καὶ ἂν ἐπιθυμοῖεν ἵνα χαίρωσι ταῖσ ἄνευ λυπῶν ἡδοναῖσ. τί οὖν ἄκοσ τῶν τριῶν τούτων; τοῖσ μὲν οὐσία βραχεῖα καὶ ἐργασία, τοῖσ δὲ σωφροσύνη· τρίτον δ’, εἴ τινεσ βούλοιντο δι’ αὑτῶν χαίρειν, οὐκ ἂν ἐπιζητοῖεν εἰ μὴ παρὰ φιλοσοφίασ ἄκοσ.

αἱ γὰρ ἄλλαι ἀνθρώπων δέονται· ἐπεὶ ἀδικουσί γε τὰ μέγιστα διὰ τὰσ ὑπερβολάσ, ἀλλ’ οὐ διὰ τὰ ἀναγκαῖα οἱο͂ν τυραννοῦσιν οὐχ ἵνα μὴ ῥιγῶσιν· διὸ καὶ αἱ τιμαὶ μεγάλαι, ἂν ἀποκτείνῃ τισ οὐ κλέπτην ἀλλὰ τύραννον· ὥστε πρὸσ τὰσ μικρὰσ ἀδικίασ βοηθητικὸσ μόνον ὁ τρόποσ τῆσ Φαλέου πολιτείασ.

ἔτι τὰ πολλὰ βούλεται κατασκευάζειν ἐξ ὧν τὰ πρὸσ αὑτοὺσ πολιτεύσονται καλῶσ, δεῖ δὲ καὶ πρὸσ τοὺσ γειτνιῶντασ καὶ τοὺσ ἔξωθεν πάντασ. ἀναγκαῖον ἄρα τὴν πολιτείαν συντετάχθαι πρὸσ τὴν πολεμικὴν ἰσχύν, περὶ ἧσ ἐκεῖνοσ οὐδὲν εἴρηκεν.

ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τῆσ κτήσεωσ. δεῖ γὰρ οὐ μόνον πρὸσ τὰσ πολιτικὰσ χρήσεισ ἱκανὴν ὑπάρχειν, ἀλλὰ καὶ πρὸσ τοὺσ ἔξωθεν κινδύνουσ· διόπερ οὔτε τοσοῦτον δεῖ πλῆθοσ ὑπάρχειν ὅσου οἱ πλησίον καὶ κρείττουσ ἐπιθυμήσουσιν, οἱ δὲ ἔχοντεσ ἀμύνειν οὐ δυνήσονται τοὺσ ἐπιόντασ, οὔθ’ οὕτωσ ὀλίγην ὥστε μὴ δύνασθαι πόλεμον ὑπενεγκεῖν μηδὲ τῶν ἴσων καὶ τῶν ὁμοίων. ἐκεῖνοσ μὲν οὖν οὐδὲν διώρικεν, δεῖ δὲ τοῦτο μὴ λανθάνειν, ὅ τι συμφέρει πλῆθοσ οὐσίασ.

ἴσωσ οὖν ἄριστοσ ὁρ́οσ τὸ μὴ λυσιτελεῖν τοῖσ κρείττοσι διὰ τὴν ὑπερβολὴν πολεμεῖν, ἀλλ’ οὕτωσ ὡσ ἂν καὶ μὴ ἐχόντων τοσαύτην οὐσίαν. οἱο͂ν Εὔβουλοσ Αὐτοφραδάτου μέλλοντοσ Ἀταρνέα πολιορκεῖν ἐκέλευσεν αὐτόν, σκεψάμενον ἐν πόσῳ χρόνῳ λήψεται τὸ χωρίον, λογίσασθαι τοῦ χρόνου τούτου τὴν δαπάνην·

ἐθέλειν γὰρ ἔλαττον τούτου λαβὼν ἐκλιπεῖν ἤδη τὸν Ἀταρνέα· ταῦτα δ’ εἰπὼν ἐποίησε τὸν Αὐτοφραδάτην σύννουν γενόμενον παύσασθαι τῆσ πολιορκίασ.

ἔστι μὲν οὖν τι τῶν συμφερόντων τὸ τὰσ οὐσίασ ἴσασ εἶναι τοῖσ πολίταισ πρὸσ τὸ μὴ στασιάζειν πρὸσ ἀλλήλουσ, οὐ μὴν μέγα οὐδὲν ὡσ εἰπεῖν.

χαρίεντεσ ἀγανακτοῖεν ὡσ οὐκ ἴσων ὄντεσ ἄξιοι, διὸ καὶ φαίνονται πολλάκισ ἐπιτιθέμενοι καὶ στασιάζοντεσ·

ἔτι δ’ ἡ πονηρία τῶν ἀνθρώπων ἄπληστον, καὶ τὸ πρῶτον μὲν ἱκανὸν διωβελία μόνον, ὅταν δ’ ἤδη τοῦτ’ ᾖ πάτριον, ἀεὶ δέονται τοῦ πλείονοσ, ἑώσ εἰσ ἄπειρον ἔλθωσιν.

ἄπειροσ γὰρ ἡ τῆσ ἐπιθυμίασ φύσισ, ἧσ πρὸσ τὴν ἀναπλήρωσιν οἱ πολλοὶ ζῶσιν. τῶν οὖν τοιούτων ἀρχή, μᾶλλον τοῦ τὰσ οὐσίασ ὁμαλίζειν, τὸ τοὺσ μὲν ἐπιεικεῖσ τῇ φύσει τοιούτουσ παρασκευάζειν ὥστε μὴ βούλεσθαι πλεονεκτεῖν, τοὺσ δὲ φαύλουσ ὥστε μὴ δύνασθαι·

τοῦτο δ’ ἐστίν, ἂν ἥττουσ τε ὦσι καὶ μὴ ἀδικῶνται. οὐ καλῶσ δὲ οὐδὲ τὴν ἰσότητα τῆσ οὐσίασ εἴρηκεν. περὶ γὰρ τὴν τῆσ γῆσ κτῆσιν ἰσάζει μόνον, ἔστι δὲ καὶ δούλων καὶ βοσκημάτων πλοῦτοσ καὶ νομίσματοσ, καὶ κατασκευὴ πολλὴ τῶν καλουμένων ἐπίπλων· ἢ πάντων οὖν τούτων ἰσότητα ζητητέον ἢ τάξιν τινὰ μετρίαν, ἢ πάντα ἐατέον.

φαίνεται δ’ ἐκ τῆσ νομοθεσίασ κατασκευάζων τὴν πόλιν μικράν, εἴ γ’ οἱ τεχνῖται πάντεσ δημόσιοι ἔσονται καὶ μὴ πλήρωμά τι παρέξονται τῆσ πόλεωσ. ἀλλ’ εἴπερ δεῖ δημοσίουσ εἶναι τοὺσ τὰ κοινὰ ἐργαζομένουσ, δεῖ καθάπερ ἐν Ἐπιδάμνῳ τε καὶ ὡσ Διόφαντόσ ποτε κατεσκεύαζεν Ἀθήνησι τοῦτον ἔχειν τὸν τρόπον.

σχεδὸν ἐκ τούτων ἄν τισ θεωρήσειεν, εἴ τι τυγχάνει καλῶσ εἰρηκὼσ ἢ μὴ καλῶσ.

ὥστε δοκεῖν ἐνίοισ ζῆν περιεργότερον τριχῶν τε πλήθει καὶ κόσμῳ πολυτελεῖ, ἔτι δὲ ἐσθῆτοσ εὐτελοῦσ μὲν ἀλεεινῆσ δέ, οὐκ ἐν τῷ χειμῶνι μόνον ἀλλὰ καὶ περὶ τοὺσ θερινοὺσ χρόνουσ, λόγιοσ δὲ καὶ περὶ τὴν ὅλην φύσιν εἶναι βουλόμενοσ πρῶτοσ τῶν μὴ πολιτευομένων ἐνεχείρησέ τι περὶ πολιτείασ εἰπεῖν τῆσ ἀρίστησ.

κατεσκεύαζε δὲ τὴν πόλιν τῷ πλήθει μὲν μυρίανδρον, εἰσ τρία δὲ μέρη διῃρημένην·

ἐποίει γὰρ ἓν μὲν μέροσ τεχνίτασ, ἓν δὲ γεωργούσ, τρίτον δὲ τὸ προπολεμοῦν καὶ τὰ ὅπλα ἔχον. διῄρει δ’ εἰσ τρία μέρη τὴν χώραν, τὴν μὲν ἱερὰν τὴν δὲ δημοσίαν τὴν δ’ ἰδίαν· ὅθεν μὲν τὰ νομιζόμενα ποιήσουσι πρὸσ τοὺσ θεούσ, ἱεράν, ἀφ’ ὧν δ’ οἱ προπολεμοῦντεσ βιώσονται, κοινήν, τὴν δὲ τῶν γεωργῶν ἰδίαν. ᾤετο δ’ εἴδη καὶ τῶν νόμων εἶναι τρία μόνον·

περὶ ὧν γὰρ αἱ δίκαι γίνονται, τρία ταῦτ’ εἶναι τὸν ἀριθμόν, ὕβριν βλάβην θάνατον. ἐνομοθέτει δὲ καὶ δικαστήριον ἓν τὸ κύριον, εἰσ ὃ πάσασ ἀνάγεσθαι δεῖν τὰσ μὴ καλῶσ κεκρίσθαι δοκούσασ δίκασ· τοῦτο δὲ κατεσκεύαζεν ἐκ τινῶν γερόντων αἱρετῶν.

τὰσ δὲ κρίσεισ ἐν τοῖσ δικαστηρίοισ οὐ διὰ ψηφοφορίασ ᾤετο γίγνεσθαι δεῖν, ἀλλὰ φέρειν ἕκαστον πινάκιον, ἐν ᾧ γράφειν, εἰ καταδικάζοι ἁπλῶσ, τὴν δίκην, εἰ δ’ ἀπολύοι ἁπλῶσ, κενόν, εἰ δὲ τὸ μὲν τὸ δὲ μή, τοῦτο διορίζειν.

νῦν γὰρ οὐκ ᾤετο νενομοθετῆσθαι καλῶσ·

ἀναγκάζειν γὰρ ἐπιορκεῖν ἢ ταῦτα ἢ ταῦτα δικάζοντασ. ἔτι δὲ νόμον ἐτίθει περὶ τῶν εὑρισκόντων τι τῇ πόλει συμφέρον, ὅπωσ τυγχάνωσι τιμῆσ, καὶ τοῖσ παισὶ τῶν ἐν τῷ πολέμῳ τελευτώντων ἐκ δημοσίου γίνεσθαι τὴν τροφήν, ὡσ οὔπω τοῦτο παρ’ ἄλλοισ νενομοθετημένον ἔστι δὲ καὶ ἐν Ἀθήναισ οὗτοσ ὁ νόμοσ νῦν καὶ ἐν ἑτέραισ τῶν πόλεων· τοὺσ δ’ ἄρχοντασ αἱρετοὺσ ὑπὸ τοῦ δήμου εἶναι πάντασ.

δῆμον δ’ ἐποίει τὰ τρία μέρη τῆσ πόλεωσ· τοὺσ δ’ αἱρεθέντασ ἐπιμελεῖσθαι κοινῶν καὶ ξενικῶν καὶ ὀρφανικῶν. τὰ μὲν οὖν πλεῖστα καὶ τὰ μάλιστα ἀξιόλογα τῆσ Ἱπποδάμου τάξεωσ ταῦτ’ ἐστίν·

ἀπορήσειε δ’ ἄν τισ πρῶτον μὲν τὴν διαίρεσιν τοῦ πλήθουσ τῶν πολιτῶν.

οἵ τε γὰρ τεχνῖται καὶ οἱ γεωργοὶ καὶ οἱ τὰ ὅπλα ἔχοντεσ κοινωνοῦσι τῆσ πολιτείασ πάντεσ, οἱ μὲν γεωργοὶ οὐκ ἔχοντεσ ὅπλα, οἱ δὲ τεχνῖται οὔτε γῆν οὔτε ὅπλα, ὥστε γίνονται σχεδὸν δοῦλοι τῶν τὰ ὅπλα κεκτημένων. μετέχειν μὲν οὖν πασῶν τῶν τιμῶν ἀδύνατον ἀνάγκη γὰρ ἐκ τῶν τὰ ὅπλα ἐχόντων καθίστασθαι καὶ στρατηγοὺσ καὶ πολιτοφύλακασ καὶ τὰσ κυριωτάτασ ἀρχὰσ ὡσ εἰπεῖν·

μὴ μετέχοντασ δὲ τῆσ πολιτείασ πῶσ οἱο͂́ν τε φιλικῶσ ἔχειν πρὸσ τὴν πολιτείαν; "ἀλλὰ δεῖ καὶ κρείττουσ εἶναι τοὺσ τὰ ὅπλα γε κεκτημένουσ ἀμφοτέρων τῶν μερῶν" .

τοῦτο δ’ οὐ ῥᾴδιον μὴ πολλοὺσ ὄντασ· εἰ δὲ τοῦτ’ ἔσται, τί δεῖ τοὺσ ἄλλουσ μετέχειν τῆσ πολιτείασ καὶ κυρίουσ εἶναι τῆσ τῶν ἀρχόντων καταστάσεωσ; ἔτι οἱ γεωργοὶ τί χρήσιμοι τῇ πόλει; τεχνίτασ μὲν γὰρ ἀναγκαῖον εἶναι πᾶσα γὰρ δεῖται πόλισ τεχνιτῶν, καὶ δύνανται διαγίγνεσθαι καθάπερ ἐν ταῖσ ἄλλαισ πόλεσιν ἀπὸ τῆσ τέχνησ· οἱ δὲ γεωργοὶ πορίζοντεσ μὲν τοῖσ τὰ ὅπλα κεκτημένοισ τὴν τροφὴν εὐλόγωσ ἂν ἦσάν τι τῆσ πόλεωσ μέροσ, νῦν δ’ ἰδίαν ἔχουσιν καὶ ταύτην ἰδίᾳ γεωργήσουσιν.

ἔτι δὲ τὴν κοινήν, ἀφ’ ἧσ οἱ προπολεμοῦντεσ ἕξουσι τὴν τροφήν, εἰ μὲν αὐτοὶ γεωργήσουσιν, οὐκ ἂν εἰή τὸ μάχιμον ἕτερον καὶ τὸ γεωργοῦν, βούλεται δ’ ὁ νομοθέτησ·

εἰ δ’ ἕτεροί τινεσ ἔσονται τῶν τε τὰ ἴδια γεωργούντων καὶ τῶν μαχίμων, τέταρτον αὖ μόριον ἔσται τοῦτο τῆσ πόλεωσ, οὐδενὸσ μετέχον, ἀλλὰ ἀλλότριον τῆσ πολιτείασ· ἀλλὰ μὴν εἴ τισ τοὺσ αὐτοὺσ θήσει τούσ τε τὴν ἰδίαν καὶ τοὺσ τὴν κοινὴν γεωργοῦντασ, τό τε πλῆθοσ ἄπορον ἔσται τῶν καρπῶν ἐξ ὧν ἕκαστοσ γεωργήσει δύο οἰκίαισ, καὶ τίνοσ ἕνεκεν οὐκ εὐθὺσ ἀπὸ τῆσ <αὐτῆσ> γῆσ καὶ τῶν αὐτῶν κλήρων αὑτοῖσ τε τὴν τροφὴν λήψονται καὶ τοῖσ μαχίμοισ παρέξουσιν;

ταῦτα δὴ πάντα πολλὴν ἔχει ταραχήν.

ἔχει νόμοσ, τὸ κρίνειν ἀξιοῦν διαιροῦντα, τῆσ δίκησ ἁπλῶσ γεγραμμένησ, καὶ γίνεσθαι τὸν δικαστὴν διαιτητήν.

τοῦτο δὲ ἐν μὲν τῇ διαίτῃ καὶ πλείοσιν ἐνδέχεται κοινολογοῦνται γὰρ ἀλλήλοισ περὶ τῆσ κρίσεωσ, ἐν δὲ τοῖσ δικαστηρίοισ οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ καὶ τοὐναντίον τούτου τῶν νομοθετῶν οἱ πολλοὶ παρασκευάζουσιν ὅπωσ οἱ δικασταὶ μὴ κοινολογῶνται πρὸσ ἀλλήλουσ. ἔπειτα πῶσ οὐκ ἔσται ταραχώδησ ἡ κρίσισ, ὅταν ὀφείλειν μὲν ὁ δικαστὴσ οἰήται, μὴ τοσοῦτον δ’ ὅσον ὁ δικαζόμενοσ;

ὁ μὲν γὰρ εἴκοσι μνᾶσ, ὁ δὲ δικαστὴσ κρινεῖ δέκα μνᾶσ ἢ ὁ μὲν πλέον ὁ δ’ ἔλασσον, ἄλλοσ δὲ πέντε, ὁ δὲ τέτταρασ, καὶ τοῦτον δὴ τὸν τρόπον δῆλον ὅτι μεριοῦσιν· οἱ δὲ πάντα καταδικάσουσιν, οἱ δ’ οὐδέν.

τίσ οὖν ὁ τρόποσ ἔσται τῆσ διαλογῆσ τῶν ψήφων; ἔτι δ’ οὐδὲν ἐπιορκεῖν ἀναγκάζει τὸν ἁπλῶσ ἀποδικάσαντα ἢ καταδικάσαντα, εἴπερ ἁπλῶσ τὸ ἔγκλημα γέγραπται, δικαίωσ· οὐ γὰρ μηδὲν ὀφείλειν ὁ ἀποδικάσασ κρίνει, ἀλλὰ τὰσ εἴκοσι μνᾶσ· ἀλλ’ ἐκεῖνοσ ἤδη ἐπιορκεῖ, ὁ καταδικάσασ, μὴ νομίζων ὀφείλειν τὰσ εἴκοσι μνᾶσ.

περὶ δὲ τοῦ τοῖσ εὑρίσκουσί τι τῇ πόλει συμφέρον ὡσ δεῖ γίνεσθαί τινα τιμήν, οὐκ ἔστιν ἀσφαλὲσ τὸ νομοθετεῖν, ἀλλ’ εὐόφθαλμον ἀκοῦσαι μόνον·

ἔχει γὰρ συκοφαντίασ καὶ κινήσεισ, ἂν τύχῃ, πολιτείασ. ἐμπίπτει δ’ εἰσ ἄλλο πρόβλημα καὶ σκέψιν ἑτέραν·

ἀποροῦσι γάρ τινεσ πότερον βλαβερὸν ἢ συμφέρον ταῖσ πόλεσι τὸ κινεῖν τοὺσ πατρίουσ νόμουσ, ἂν ᾖ τισ ἄλλοσ βελτίων. διόπερ οὐ ῥᾴδιον τῷ λεχθέντι ταχὺ συγχωρεῖν, εἴπερ μὴ συμφέρει κινεῖν, ἐνδέχεται δ’ εἰσηγεῖσθαί τινασ νόμων λύσιν ἢ πολιτείασ ὡσ κοινὸν ἀγαθόν. ἐπεὶ δὲ πεποιήμεθα μνείαν, ἔτι μικρὰ περὶ αὐτοῦ διαστείλασθαι βέλτιον. ἔχει γάρ, ὥσπερ εἴπομεν, ἀπορίαν, καὶ δόξειεν ἂν βέλτιον εἶναι τὸ κινεῖν.

ἐπὶ γοῦν τῶν ἄλλων ἐπιστημῶν τοῦτο συνενήνοχεν, οἱο͂ν ἰατρικὴ κινηθεῖσα παρὰ τὰ πάτρια καὶ γυμναστικὴ καὶ ὅλωσ αἱ τέχναι πᾶσαι καὶ αἱ δυνάμεισ, ὥστ’ ἐπεὶ μίαν τούτων θετέον καὶ τὴν πολιτικήν, δῆλον ὅτι καὶ περὶ ταύτην ἀναγκαῖον ὁμοίωσ ἔχειν. σημεῖον δ’ ἂν γεγονέναι φαίη τισ ἐπ’ αὐτῶν τῶν ἔργων·

εἶναι καὶ βαρβαρικούσ.

ἐσιδηροφοροῦντό τε γὰρ οἱ Ἕλληνεσ, καὶ τὰσ γυναῖκασ ἐωνοῦντο παρ’ ἀλλήλων, ὅσα τε λοιπὰ τῶν ἀρχαίων ἐστί που νομίμων εὐήθη πάμπαν ἐστίν, οἱο͂ν ἐν Κύμῃ περὶ τὰ φονικὰ νόμοσ ἔστιν, ἂν πλῆθόσ τι παράσχηται μαρτύρων ὁ διώκων τὸν φόνον τῶν αὑτοῦ συγγενῶν, ἔνοχον εἶναι τῷ φόνῳ τὸν φεύγοντα. ζητοῦσι δ’ ὅλωσ οὐ τὸ πάτριον ἀλλὰ τἀγαθὸν πάντεσ·

εἰκόσ τε τοὺσ πρώτουσ, εἴτε γηγενεῖσ ἦσαν εἴτ’ ἐκ φθορᾶσ τινοσ ἐσώθησαν, ὁμοίουσ εἶναι καὶ τοὺσ τυχόντασ καὶ τοὺσ ἀνοήτουσ, ὥσπερ καὶ λέγεται κατὰ τῶν γηγενῶν, ὥστε ἄτοπον τὸ μένειν ἐν τοῖσ τούτων δόγμασιν. πρὸσ δὲ τούτοισ οὐδὲ τοὺσ γεγραμμένουσ ἐᾶν ἀκινήτουσ βέλτιον.

ὥσπερ γὰρ καὶ περὶ τὰσ ἄλλασ τέχνασ, καὶ τὴν πολιτικὴν τάξιν ἀδύνατον ἀκριβῶσ πάντα γραφῆναι· καθόλου γὰρ ἀναγκαῖον γράφειν, αἱ δὲ πράξεισ περὶ τῶν καθ’ ἕκαστόν εἰσιν.

ἐκ μὲν οὖν τούτων φανερὸν ὅτι κινητέοι καὶ τινὲσ καὶ ποτὲ τῶν νόμων εἰσίν·

ἄλλον δὲ τρόπον ἐπισκοποῦσιν εὐλαβείασ ἂν δόξειεν εἶναι πολλῆσ. ὅταν γὰρ ᾖ τὸ μὲν βέλτιον μικρόν, τὸ δ’ ἐθίζειν εὐχερῶσ λύειν τοὺσ νόμουσ φαῦλον, φανερὸν ὡσ ἐατέον ἐνίασ ἁμαρτίασ καὶ τῶν νομοθετῶν καὶ τῶν ἀρχόντων· οὐ γὰρ τοσοῦτον ὠφελήσεται κινήσασ ὅσον βλαβήσεται τοῖσ ἄρχουσιν ἀπειθεῖν ἐθισθείσ.

ψεῦδοσ δὲ καὶ τὸ παράδειγμα τὸ περὶ τῶν τεχνῶν· οὐ γὰρ ὅμοιον τὸ κινεῖν τέχνην καὶ νόμον· ὁ γὰρ νόμοσ ἰσχὺν οὐδεμίαν ἔχει πρὸσ τὸ πείθεσθαι παρὰ τὸ ἔθοσ, τοῦτο δ’ οὐ γίνεται εἰ μὴ διὰ χρόνου πλῆθοσ, ὥστε τὸ ῥᾳδίωσ μεταβάλλειν ἐκ τῶν ὑπαρχόντων νόμων εἰσ ἑτέρουσ νόμουσ καινοὺσ ἀσθενῆ ποιεῖν ἐστι τὴν τοῦ νόμου δύναμιν.

ἔτι δ’ εἰ καὶ κινητέοι, πότερον πάντεσ καὶ ἐν πάσῃ πολιτείᾳ, ἢ οὔ; καὶ πότερον τῷ τυχόντι ἢ τισίν;

ταῦτα γὰρ ἔχει μεγάλην διαφοράν. διὸ νῦν μὲν ἀφῶμεν ταύτην τὴν σκέψιν· ἄλλων γάρ ἐστι καιρῶν. περὶ δὲ τῆσ Λακεδαιμονίων πολιτείασ καὶ τῆσ Κρητικῆσ, σχεδὸν δὲ καὶ περὶ τῶν ἄλλων πολιτειῶν, δύο εἰσὶν αἱ σκέψεισ, μία μὲν εἴ τι καλῶσ ἢ μὴ καλῶσ πρὸσ τὴν ἀρίστην νενομοθέτηται τάξιν, ἑτέρα δ’ εἴ τι πρὸσ τὴν ὑπόθεσιν καὶ τὸν τρόπον ὑπεναντίωσ τῆσ προκειμένησ αὐτοῖσ πολιτείασ.

ὅτι μὲν οὖν δεῖ τῇ μελλούσῃ καλῶσ πολιτεύεσθαι τὴν τῶν ἀναγκαίων ὑπάρχειν σχολήν, ὁμολογούμενόν ἐστιν·

τίνα δὲ τρόπον ὑπάρχειν, οὐ ῥᾴδιον λαβεῖν.

ἥ τε γὰρ Θετταλῶν πενεστεία πολλάκισ ἐπέθετο τοῖσ Θετταλοῖσ, ὁμοίωσ δὲ καὶ τοῖσ Λάκωσιν οἱ εἵλωτεσ ὥσπερ γὰρ ἐφεδρεύοντεσ τοῖσ ἀτυχήμασι διατελοῦσιν· περὶ δὲ τοὺσ Κρῆτασ οὐδέν πω τοιοῦτον συμβέβηκεν. καίπερ πολεμούσασ ἀλλήλαισ, μηδεμίαν εἶναι σύμμαχον τοῖσ ἀφισταμένοισ διὰ τὸ μὴ συμφέρειν <ταῖσ> καὶ αὐταῖσ κεκτημέναισ περιοίκουσ, τοῖσ δὲ Λάκωσιν οἱ γειτνιῶντεσ ἐχθροὶ πάντεσ ἦσαν, Ἀργεῖοι καὶ Μεσήνιοι καὶ Ἀρκάδεσ·

ἐπεὶ καὶ τοῖσ Θετταλοῖσ κατ’ ἀρχὰσ ἀφίσταντο διὰ τὸ πολεμεῖν ἔτι τοῖσ προσχώροισ, Ἀχαιοῖσ καὶ Περραιβοῖσ καὶ Μάγνησιν.

ἐοίκε δὲ καὶ εἰ μηδὲν ἕτερον, ἀλλὰ τό γε τῆσ ἐπιμελείασ ἐργῶδεσ εἶναι, τίνα δεῖ πρὸσ αὐτοὺσ ὁμιλῆσαι τρόπον· ἀνιέμενοί τε γὰρ ὑβρίζουσι καὶ τῶν ἴσων ἀξιοῦσιν ἑαυτοὺσ τοῖσ κυρίοισ, καὶ κακοπαθῶσ ζῶντεσ ἐπιβουλεύουσι καὶ μισοῦσιν. δῆλον οὖν ὡσ οὐκ ἐξευρίσκουσι τὸν βέλτιστον τρόπον οἷσ τοῦτο συμβαίνει περὶ τὴν εἱλωτείαν.

ἔτι δ’ ἡ περὶ τὰσ γυναῖκασ ἄνεσισ καὶ πρὸσ τὴν προαίρεσιν τῆσ πολιτείασ βλαβερὰ καὶ πρὸσ εὐδαιμονίαν πόλεωσ.

ὥσπερ γὰρ οἰκίασ μέροσ ἀνὴρ καὶ γυνή, δῆλον ὅτι καὶ πόλιν ἐγγὺσ τοῦ δίχα διῃρῆσθαι δεῖ νομίζειν εἴσ τε τὸ τῶν ἀνδρῶν πλῆθοσ καὶ τὸ τῶν γυναικῶν, ὥστ’ ἐν ὅσαισ πολιτείαισ φαύλωσ ἔχει τὸ περὶ τὰσ γυναῖκασ, τὸ ἥμισυ τῆσ πόλεωσ εἶναι δεῖ νομίζειν ἀνομοθέτητον. ὅπερ ἐκεῖ συμβέβηκεν·

ὅλην γὰρ τὴν πόλιν ὁ νομοθέτησ εἶναι βουλόμενοσ καρτερικήν, κατὰ μὲν τοὺσ ἄνδρασ φανερόσ ἐστι τοιοῦτοσ ὤν, ἐπὶ δὲ τῶν γυναικῶν ἐξημέληκεν· ζῶσι γὰρ ἀκολάστωσ πρὸσ ἅπασαν ἀκολασίαν καὶ τρυφερῶσ.

ὥστ’ ἀναγκαῖον ἐν τῇ τοιαύτῃ πολιτείᾳ τιμᾶσθαι τὸν πλοῦτον, ἄλλωσ τε κἂν τύχωσι γυναικοκρατούμενοι, καθάπερ τὰ πολλὰ τῶν στρατιωτικῶν καὶ πολεμικῶν γενῶν, ἔξω Κελτῶν ἢ κἂν εἴ τινεσ ἕτεροι φανερῶσ τετιμήκασι τὴν πρὸσ τοὺσ ἄρρενασ συνουσίαν. ἐοίκε γὰρ ὁ μυθολογήσασ πρῶτοσ οὐκ ἀλόγωσ συζεῦξαι τὸν Ἄρην πρὸσ τὴν Ἀφροδίτην·

ἢ γὰρ πρὸσ τὴν τῶν ἀρρένων ὁμιλίαν ἢ πρὸσ τὴν τῶν γυναικῶν φαίνονται κατοκώχιμοι πάντεσ οἱ τοιοῦτοι. διὸ παρὰ τοῖσ Λάκωσι τοῦθ’ ὑπῆρχεν, καὶ πολλὰ διῳκεῖτο ὑπὸ τῶν γυναικῶν ἐπὶ τῆσ ἀρχῆσ αὐτῶν.

καίτοι τί διαφέρει γυναῖκασ ἄρχειν ἢ τοὺσ ἄρχοντασ ὑπὸ τῶν γυναικῶν ἄρχεσθαι; ταὐτὸ γὰρ συμβαίνει. χρησίμου δ’ οὔσησ τῆσ θρασύτητοσ πρὸσ οὐδὲν τῶν ἐγκυκλίων, ἀλλ’ εἴπερ, πρὸσ τὸν πόλεμον, βλαβερώταται καὶ πρὸσ ταῦθ’ αἱ τῶν Λακώνων ἦσαν. ἐδήλωσαν δ’ ἐπὶ τῆσ τῶν Θηβαίων ἐμβολῆσ·

χρήσιμοι μὲν γὰρ οὐδὲν ἦσαν, ὥσπερ ἐν ἑτέραισ πόλεσιν, θόρυβον δὲ παρεῖχον πλείω τῶν πολεμίων. οὖν ἐοίκε συμβεβηκέναι τοῖσ Λάκωσιν εὐλόγωσ ἡ τῶν γυναικῶν ἄνεσισ.

ἔξω γὰρ τῆσ οἰκείασ διὰ τὰσ στρατείασ ἀπεξενοῦντο πολὺν χρόνον, πολεμοῦντεσ τόν τε πρὸσ Ἀργείουσ πόλεμον καὶ πάλιν τὸν πρὸσ Ἀρκάδασ καὶ Μεσηνίουσ·

σχολάσαντεσ δὲ αὑτοὺσ μὲν παρεῖχον τῷ νομοθέτῃ προωδοπεποιημένουσ διὰ τὸν στρατιωτικὸν βίον πολλὰ γὰρ ἔχει μέρη τῆσ ἀρετῆσ, τὰσ δὲ γυναῖκάσ φασι μὲν ἄγειν ἐπιχειρῆσαι τὸν Λυκοῦργον ὑπὸ τοὺσ νόμουσ, ὡσ δ’ ἀντέκρουον, ἀποστῆναι πάλιν. αἰτίαι μὲν οὖν εἰσιν αὗται τῶν γενομένων, ὥστε δῆλον ὅτι καὶ ταύτησ τῆσ ἁμαρτίασ·

οὐ τοῦτο σκοποῦμεν, τίνι δεῖ συγγνώμην ἔχειν ἢ μὴ ἔχειν, ἀλλὰ περὶ τοῦ ὀρθῶσ καὶ μὴ ὀρθῶσ.

τὰ δὲ περὶ τὰσ γυναῖκασ ἔχοντα μὴ καλῶσ ἐοίκεν, ὥσπερ ἐλέχθη καὶ πρότερον, οὐ μόνον ἀπρέπειάν τινα ποιεῖν τῆσ πολιτείασ αὐτῆσ καθ’ αὑτήν, ἀλλὰ συμβάλλεσθαί τι πρὸσ τὴν φιλοχρηματίαν. μετὰ γὰρ τὰ νῦν ῥηθέντα τοῖσ περὶ τὴν ἀνωμαλίαν τῆσ κτήσεωσ ἐπιτιμήσειεν ἄν τισ.

τοῖσ μὲν γὰρ αὐτῶν συμβέβηκε κεκτῆσθαι πολλὴν λίαν οὐσίαν, τοῖσ δὲ πάμπαν μικράν· διόπερ εἰσ ὀλίγουσ ἧκεν ἡ χώρα. τοῦτο δὲ καὶ διὰ τῶν νόμων τέτακται φαύλωσ· ὠνεῖσθαι μὲν γάρ, ἢ πωλεῖν τὴν ὑπάρχουσαν, ἐποίησεν οὐ καλόν, ὀρθῶσ ποιήσασ, διδόναι δὲ καὶ καταλείπειν ἐξουσίαν ἔδωκε τοῖσ βουλομένοισ· καίτοι ταὐτὸ συμβαίνειν ἀναγκαῖον ἐκείνωσ τε καὶ οὕτωσ.

ἔστι δὲ καὶ τῶν γυναικῶν σχεδὸν τῆσ πάσησ χώρασ τῶν πέντε μερῶν τὰ δύο, τῶν τ’ ἐπικλήρων πολλῶν γινομένων, καὶ διὰ τὸ προῖκασ διδόναι μεγάλασ. καίτοι βέλτιον ἦν μηδεμίαν ἢ ὀλίγην ἢ καὶ μετρίαν τετάχθαι.

νῦν δ’ ἔξεστι δοῦναί τε τὴν ἐπίκληρον ὅτῳ ἂν βούληται, κἂν ἀποθάνῃ μὴ διαθέμενοσ, ὃν ἂν καταλίπῃ κληρονόμον, οὗτοσ ᾧ ἂν θέλῃ δίδωσιν. τοιγαροῦν δυναμένησ τῆσ χώρασ χιλίουσ ἱππεῖσ τρέφειν καὶ πεντακοσίουσ, καὶ ὁπλίτασ τρισμυρίουσ, οὐδὲ χίλιοι τὸ πλῆθοσ ἦσαν. γέγονε δὲ διὰ τῶν ἔργων αὐτῶν δῆλον ὅτι φαύλωσ αὐτοῖσ εἶχε τὰ περὶ τὴν τάξιν ταύτην·

μίαν γὰρ πληγὴν οὐχ ὑπήνεγκεν ἡ πόλισ, ἀλλ’ ἀπώλετο διὰ τὴν ὀλιγανθρωπίαν. λέγουσι δ’ ὡσ ἐπὶ μὲν τῶν προτέρων βασιλέων μετεδίδοσαν τῆσ πολιτείασ, ὥστ’ οὐ γίνεσθαι τότε ὀλιγανθρωπίαν, πολεμούντων πολὺν χρόνον, καί φασιν εἶναί ποτε τοῖσ Σπαρτιάταισ καὶ μυρίουσ· οὐ μὴν ἀλλ’, εἴτ’ ἐστὶν ἀληθῆ ταῦτα εἴτε μή, βέλτιον τὸ διὰ τῆσ κτήσεωσ ὡμαλισμένησ πληθύειν ἀνδρῶν τὴν πόλιν.

καὶ ὁ περὶ τὴν τεκνοποιίαν νόμοσ πρὸσ ταύτην τὴν διόρθωσιν.

βουλόμενοσ γὰρ ὁ νομοθέτησ ὡσ πλείστουσ εἶναι τοὺσ Σπαρτιάτασ, προάγεται τοὺσ πολίτασ ὅτι πλείστουσ ποιεῖσθαι παῖδασ·

ἔστι γὰρ αὐτοῖσ νόμοσ τὸν μὲν γεννήσαντα τρεῖσ υἱοὺσ ἄφρουρον εἶναι, τὸν δὲ τέτταρασ ἀτελῆ πάντων. φανερὸν ὅτι πολλῶν γινομένων, τῆσ δὲ χώρασ οὕτω διῃρημένησ, ἀναγκαῖον πολλοὺσ γίνεσθαι πένητασ.

ἀλλὰ μὴν καὶ τὰ περὶ τὴν ἐφορείαν ἔχει φαύλωσ.

ἡ γὰρ ἀρχὴ κυρία μὲν αὐτὴ τῶν μεγίστων αὐτοῖσ ἐστιν, γίνονται δ’ ἐκ τοῦ δήμου παντόσ, ὥστε πολλάκισ ἐμπίπτουσιν ἄνθρωποι σφόδρα πένητεσ εἰσ τὸ ἀρχεῖον, οἳ διὰ τὴν ἀπορίαν ὤνιοι ἦσαν. ἐδήλωσαν δὲ πολλάκισ μὲν καὶ πρότερον, καὶ νῦν δὲ ἐν τοῖσ Ἀνδρίοισ·

διαφθαρέντεσ γὰρ ἀργυρίῳ τινέσ, ὅσον ἐφ’ ἑαυτοῖσ, ὅλην τὴν πόλιν ἀπώλεσαν, καὶ διὰ τὸ τὴν ἀρχὴν εἶναι λίαν μεγάλην καὶ ἰσοτύραννον δημαγωγεῖν αὐτοὺσ ἠναγκάζοντο καὶ οἱ βασιλεῖσ, ὥστε καὶ ταύτῃ συνεπιβλάπτεσθαι τὴν πολιτείαν· δημοκρατία γὰρ ἐξ ἀριστοκρατίασ συνέβαινεν.

συνέχει μὲν οὖν τὴν πολιτείαν τὸ ἀρχεῖον τοῦτο ‐ ἡσυχάζει γὰρ ὁ δῆμοσ διὰ τὸ μετέχειν τῆσ μεγίστησ ἀρχῆσ, ὥστ’ εἴτε διὰ τὸν νομοθέτην εἴτε διὰ τύχην τοῦτο συμπέπτωκεν, συμφερόντωσ ἔχει τοῖσ πράγμασιν· δεῖ γὰρ τὴν πολιτείαν τὴν μέλλουσαν σῴζεσθαι πάντα βούλεσθαι τὰ μέρη τῆσ πόλεωσ εἶναι καὶ διαμένειν κατὰ ταὐτά·

οἱ μὲν οὖν βασιλεῖσ διὰ τὴν αὑτῶν τιμὴν οὕτωσ ἔχουσιν, οἱ δὲ καλοὶ κἀγαθοὶ διὰ τὴν γερουσίαν ἆθλον γὰρ ἡ ἀρχὴ αὕτη τῆσ ἀρετῆσ ἐστιν, ὁ δὲ δῆμοσ διὰ τὴν ἐφορείαν καθίσταται γὰρ ἐξ ἁπάντων ‐ ἀλλ’ αἱρετὴν ἔδει τὴν ἀρχὴν εἶναι ταύτην ἐξ ἁπάντων μέν, μὴ τὸν τρόπον δὲ τοῦτον ὃν νῦν παιδαριώδησ γάρ ἐστι λίαν. ἔτι δὲ καὶ κρίσεών εἰσι μεγάλων κύριοι, ὄντεσ οἱ τυχόντεσ, διόπερ οὐκ αὐτογνώμονασ βέλτιον κρίνειν ἀλλὰ κατὰ γράμματα καὶ τοὺσ νόμουσ.

ἔστι δὲ καὶ ἡ δίαιτα τῶν ἐφόρων οὐχ ὁμολογουμένη τῷ βουλήματι τῆσ πόλεωσ·

ἀποδιδράσκοντασ ἀπολαύειν τῶν σωματικῶν ἡδονῶν.

ἔχει δὲ καὶ τὰ περὶ τὴν τῶν γερόντων ἀρχὴν οὐ καλῶσ αὐτοῖσ.

ἔστι γάρ, ὥσπερ καὶ σώματοσ, καὶ διανοίασ γῆρασ·

τὸν τρόπον δὲ τοῦτον πεπαιδευμένων ὥστε καὶ τὸν νομοθέτην αὐτὸν ἀπιστεῖν ὡσ οὐκ ἀγαθοῖσ ἀνδράσιν, οὐκ ἀσφαλέσ.

φαίνονται δὲ καὶ καταδωροδοκούμενοι καὶ καταχαριζόμενοι πολλὰ τῶν κοινῶν οἱ κεκοινωνηκότεσ τῆσ ἀρχῆσ ταύτησ. διόπερ βέλτιον αὐτοὺσ μὴ ἀνευθύνουσ εἶναι·

νῦν δ’ εἰσίν. δόξειε δ’ ἂν ἡ τῶν ἐφόρων ἀρχὴ πάσασ εὐθύνειν τὰσ ἀρχάσ· τοῦτο δὲ τῇ ἐφορείᾳ μέγα λίαν τὸ δῶρον, καὶ τὸν τρόπον οὐ τοῦτον λέγομεν διδόναι δεῖν τὰσ εὐθύνασ. ἔτι δὲ καὶ τὴν αἱρ́εσιν ἣν ποιοῦνται τῶν γερόντων κατά τε τὴν κρίσιν ἐστὶ παιδαριώδησ, καὶ τὸ αὐτὸν αἰτεῖσθαι τὸν ἀξιωθησόμενον τῆσ ἀρχῆσ οὐκ ὀρθῶσ ἔχει· δεῖ γὰρ καὶ βουλόμενον καὶ μὴ βουλόμενον ἄρχειν τὸν ἄξιον τῆσ ἀρχῆσ.

νῦν δ’ ὅπερ καὶ περὶ τὴν ἄλλην πολιτείαν ὁ νομοθέτησ φαίνεται ποιῶν· φιλοτίμουσ γὰρ κατασκευάζων τοὺσ πολίτασ τούτῳ κέχρηται πρὸσ τὴν αἱρ́εσιν τῶν γερόντων· οὐδεὶσ γὰρ ἂν ἄρχειν αἰτήσαιτο μὴ φιλότιμοσ ὤν.

καίτοι τῶν γ’ ἀδικημάτων τῶν γ’ ἑκουσίων τὰ πλεῖστα συμβαίνει σχεδὸν διὰ φιλοτιμίαν καὶ διὰ φιλοχρηματίαν τοῖσ ἀνθρώποισ. περὶ δὲ βασιλείασ, εἰ μὲν βέλτιόν ἐστιν ὑπάρχειν ταῖσ πόλεσιν ἢ μὴ βέλτιον, ἄλλοσ ἔστω λόγοσ·

ἀλλὰ μὴν βέλτιόν γε μὴ καθάπερ νῦν, ἀλλὰ κατὰ τὸν αὑτοῦ βίον ἕκαστον κρίνεσθαι τῶν βασιλέων.

ὅτι δ’ ὁ νομοθέτησ οὐδ’ αὐτὸσ οἰέται δύνασθαι ποιεῖν καλοὺσ κἀγαθούσ, δῆλον· ἀπιστεῖ γοῦν ὡσ οὐκ οὖσιν ἱκανῶσ ἀγαθοῖσ ἀνδράσιν· διόπερ ἐξέπεμπον συμπρεσβευτὰσ τοὺσ ἐχθρούσ, καὶ σωτηρίαν ἐνόμιζον τῇ πόλει εἶναι τὸ στασιάζειν τοὺσ βασιλεῖσ. οὐ καλῶσ δ’ οὐδὲ περὶ τὰ συσσίτια τὰ καλούμενα φιδίτια νενομοθέτηται τῷ καταστήσαντι πρῶτον. ἔδει γὰρ ἀπὸ κοινοῦ μᾶλλον εἶναι τὴν σύνοδον, καθάπερ ἐν Κρήτῃ·

παρὰ δὲ τοῖσ Λάκωσιν ἕκαστον δεῖ φέρειν, καὶ σφόδρα πενήτων ἐνίων ὄντων καὶ τοῦτο τὸ ἀνάλωμα οὐ δυναμένων δαπανᾶν, ὥστε συμβαίνει τοὐναντίον τῷ νομοθέτῃ τῆσ προαιρέσεωσ. βούλεται μὲν γὰρ δημοκρατικὸν εἶναι τὸ κατασκεύασμα τῶν συσσιτίων, γίνεται δ’ ἥκιστα δημοκρατικὸν οὕτω νενομοθετημένον.

μετέχειν μὲν γὰρ οὐ ῥᾴδιον τοῖσ λίαν πένησιν, ὁρ́οσ δὲ τῆσ πολιτείασ οὗτόσ ἐστιν αὐτοῖσ ὁ πάτριοσ, τὸν μὴ δυνάμενον τοῦτο τὸ τέλοσ φέρειν μὴ μετέχειν αὐτῆσ· τῷ δὲ περὶ τοὺσ ναυάρχουσ νόμῳ καὶ ἕτεροί τινεσ ἐπιτετιμήκασιν, ὀρθῶσ ἐπιτιμῶντεσ.

στάσεωσ γὰρ γίνεται αἴτιοσ· ἐπὶ γὰρ τοῖσ βασιλεῦσιν, οὖσι στρατηγοῖσ ἀιδίοισ, ἡ ναυαρχία σχεδὸν ἑτέρα βασιλεία καθέστηκεν. καὶ ὡδὶ δὲ τῇ ὑποθέσει τοῦ νομοθέτου ἐπιτιμήσειεν ἄν τισ, ὅπερ καὶ Πλάτων ἐν τοῖσ Νόμοισ ἐπιτετίμηκεν·

πρὸσ γὰρ μέροσ ἀρετῆσ ἡ πᾶσα σύνταξισ τῶν νόμων ἐστί, τὴν πολεμικήν·

αὕτη γὰρ χρησίμη πρὸσ τὸ κρατεῖν. τοιγαροῦν ἐσῴζοντο μὲν πολεμοῦντεσ, ἀπώλλυντο δὲ ἄρξαντεσ διὰ τὸ μὴ ἐπίστασθαι σχολάζειν μηδὲ ἠσκηκέναι μηδεμίαν ἄσκησιν ἑτέραν κυριωτέραν τῆσ πολεμικῆσ. τούτου δὲ ἁμάρτημα οὐκ ἔλαττον· νομίζουσι μὲν γὰρ γίνεσθαι τἀγαθὰ τὰ περιμάχητα δι’ ἀρετῆσ μᾶλλον ἢ κακίασ, καὶ τοῦτο μὲν καλῶσ, ὅτι μέντοι ταῦτα κρείττω τῆσ ἀρετῆσ ὑπολαμβάνουσιν, οὐ καλῶσ.

φαύλωσ δ’ ἔχει καὶ περὶ τὰ κοινὰ χρήματα τοῖσ Σπαρτιάταισ. οὔτε γὰρ ἐν τῷ κοινῷ τῆσ πόλεωσ ἔστιν οὐδὲν πολέμουσ μεγάλουσ ἀναγκαζομένοισ πολεμεῖν, εἰσφέρουσί τε κακῶσ·

διὰ γὰρ τὸ τῶν Σπαρτιατῶν εἶναι τὴν πλείστην γῆν οὐκ ἐξετάζουσιν ἀλλήλων τὰσ εἰσφοράσ. ἀποβέβηκέ τε τοὐναντίον τῷ νομοθέτῃ τοῦ συμφέροντοσ· τὴν μὲν γὰρ πόλιν πεποίηκεν ἀχρήματον, τοὺσ δ’ ἰδιώτασ φιλοχρημάτουσ.

περὶ μὲν οὖν τῆσ Λακεδαιμονίων πολιτείασ ἐπὶ τοσοῦτον εἰρήσθω· ταῦτα γάρ ἐστιν ἃ μάλιστ’ ἄν τισ ἐπιτιμήσειεν. ἡ δὲ Κρητικὴ πολιτεία πάρεγγυσ μέν ἐστι ταύτησ, ἔχει δὲ μικρὰ μὲν οὐ χεῖρον, τὸ δὲ πλεῖον ἧττον γλαφυρῶσ.

καὶ γὰρ ἐοίκε καὶ λέγεταί γε τὰ πλεῖστα μεμιμῆσθαι τὴν Κρητικὴν πολιτείαν ἡ τῶν Λακώνων· τὰ δὲ πλεῖστα τῶν ἀρχαίων ἧττον διήρθρωται τῶν νεωτέρων. φασὶ γὰρ τὸν Λυκοῦργον, ὅτε τὴν ἐπιτροπείαν τὴν Χαριλάου τοῦ βασιλέωσ καταλιπὼν ἀπεδήμησεν, τότε τὸν πλεῖστον διατρῖψαι χρόνον περὶ Κρήτην διὰ τὴν συγγένειαν· ἄποικοι γὰρ οἱ Λύκτιοι τῶν Λακώνων ἦσαν, κατέλαβον δ’ οἱ πρὸσ τὴν ἀποικίαν ἐλθόντεσ τὴν τάξιν τῶν νόμων ὑπάρχουσαν ἐν τοῖσ τότε κατοικοῦσιν.

διὸ καὶ νῦν οἱ περίοικοι τὸν αὐτὸν τρόπον χρῶνται αὐτοῖσ, ὡσ κατασκευάσαντοσ Μίνω πρώτου τὴν τάξιν τῶν νόμων.

δοκεῖ δ’ ἡ νῆσοσ καὶ πρὸσ τὴν ἀρχὴν τὴν Ἑλληνικὴν πεφυκέναι καὶ κεῖσθαι καλῶσ· πάσῃ γὰρ ἐπίκειται τῇ θαλάττῃ, σχεδὸν τῶν Ἑλλήνων ἱδρυμένων περὶ τὴν θάλατταν πάντων· ἀπέχει γὰρ τῇ μὲν τῆσ Πελοποννήσου μικρόν, τῇ δὲ τῆσ Ἀσίασ τοῦ περὶ Τριόπιον τόπου καὶ Ῥόδου.

ἐκεῖ περὶ Καμικόν.

ἔχει δ’ ἀνάλογον ἡ Κρητικὴ τάξισ πρὸσ τὴν Λακωνικήν.

γεωργοῦσί τε γὰρ τοῖσ μὲν οἱ εἵλωτεσ τοῖσ δὲ Κρησὶν οἱ περίοικοι, καὶ συσσίτια παρ’ ἀμφοτέροισ ἔστιν, καὶ τό γε ἀρχαῖον ἐκάλουν οἱ Λάκωνεσ οὐ φιδίτια ἀλλὰ ἀνδρεῖα, καθάπερ οἱ Κρῆτεσ, ᾗ καὶ δῆλον ὅτι ἐκεῖθεν ἐλήλυθεν. ἔτι δὲ τῆσ πολιτείασ ἡ τάξισ.

οἱ μὲν γὰρ ἔφοροι τὴν αὐτὴν ἔχουσι δύναμιν τοῖσ ἐν τῇ Κρήτῃ καλουμένοισ κόσμοισ, πλὴν οἱ μὲν ἔφοροι πέντε τὸν ἀριθμὸν οἱ δὲ κόσμοι δέκα εἰσίν· οἱ δὲ γέροντεσ τοῖσ γέρουσιν, οὓσ καλοῦσιν οἱ Κρῆτεσ βουλήν, ἴσοι·

βασιλεία δὲ πρότερον μὲν ἦν, εἶτα κατέλυσαν οἱ Κρῆτεσ, καὶ τὴν ἡγεμονίαν οἱ κόσμοι τὴν κατὰ πόλεμον ἔχουσιν· ἐκκλησίασ δὲ μετέχουσι πάντεσ, κυρία δ’ οὐδενόσ ἐστιν ἀλλ’ ἢ συνεπιψηφίσαι τὰ δόξαντα τοῖσ γέρουσι καὶ τοῖσ κόσμοισ.

τὰ μὲν οὖν τῶν συσσιτίων ἔχει βέλτιον τοῖσ Κρησὶν ἢ τοῖσ Λάκωσιν.

ἐν μὲν γὰρ Λακεδαίμονι κατὰ κεφαλὴν ἕκαστοσ εἰσφέρει τὸ τεταγμένον, εἰ δὲ μή, μετέχειν νόμοσ κωλύει τῆσ πολιτείασ, καθάπερ εἴρηται καὶ πρότερον, ἐν δὲ Κρήτῃ κοινοτέρωσ· ἀπὸ πάντων γὰρ τῶν γινομένων καρπῶν τε καὶ βοσκημάτων δημοσίων, καὶ ἐκ τῶν φόρων οὓσ φέρουσιν οἱ περίοικοι, τέτακται μέροσ τὸ μὲν πρὸσ τοὺσ θεοὺσ καὶ τὰσ κοινὰσ λειτουργίασ, τὸ δὲ τοῖσ συσσιτίοισ, ὥστ’ ἐκ κοινοῦ τρέφεσθαι πάντασ, καὶ γυναῖκασ καὶ παῖδασ καὶ ἄνδρασ·

πρὸσ δὲ τὴν ὀλιγοσιτίαν ὡσ ὠφέλιμον πολλὰ πεφιλοσόφηκεν ὁ νομοθέτησ, καὶ πρὸσ τὴν διάζευξιν τῶν γυναικῶν, ἵνα μὴ πολυτεκνῶσι, τὴν πρὸσ τοὺσ ἄρρενασ ποιήσασ ὁμιλίαν, περὶ ἧσ εἰ φαύλωσ ἢ μὴ φαύλωσ, ἕτεροσ ἔσται τοῦ διασκέψασθαι καιρόσ.

ὅτι δὴ τὰ περὶ τὰ συσσίτια βέλτιον τέτακται τοῖσ Κρησὶν ἢ τοῖσ Λάκωσι, φανερόν· τὰ δὲ περὶ τοὺσ κόσμουσ ἔτι χεῖρον τῶν ἐφόρων.

ὃ μὲν γὰρ ἔχει κακὸν τὸ τῶν ἐφόρων ἀρχεῖον, ὑπάρχει καὶ τούτοισ γίνονται γὰρ οἱ τυχόντεσ, ὃ δ’ ἐκεῖ συμφέρει πρὸσ τὴν πολιτείαν, ἐνταῦθ’ οὐκ ἔστιν. ἐκεῖ μὲν γάρ, διὰ τὸ τὴν αἱρ́εσιν ἐκ πάντων εἶναι, μετέχων ὁ δῆμοσ τῆσ μεγίστησ ἀρχῆσ βούλεται μένειν τὴν πολιτείαν·

ἐνταῦθα δ’ οὐκ ἐξ ἁπάντων αἱροῦνται τοὺσ κόσμουσ ἀλλ’ ἐκ τινῶν γενῶν, καὶ τοὺσ γέροντασ ἐκ τῶν κεκοσμηκότων, περὶ ὧν τοὺσ αὐτοὺσ ἄν τισ εἴπειε λόγουσ καὶ περὶ τῶν ἐν Λακεδαίμονι γινομένων· τὸ γὰρ ἀνυπεύθυνον καὶ τὸ διὰ βίου μεῖζόν ἐστι γέρασ τῆσ ἀξίασ αὐτοῖσ, καὶ τὸ μὴ κατὰ γράμματα ἄρχειν ἀλλ’ αὐτογνώμονασ ἐπισφαλέσ.

τὸν δῆμον οὐδὲν σημεῖον τοῦ τετάχθαι καλῶσ.

πόρρω γ’ ἀποικοῦσιν ἐν νήσῳ τῶν διαφθερούντων.

ἣν δὲ ποιοῦνται τῆσ ἁμαρτίασ ταύτησ ἰατρείαν, ἄτοποσ καὶ οὐ πολιτικὴ ἀλλὰ δυναστευτική.

πολλάκισ γὰρ ἐκβάλλουσι συστάντεσ τινὲσ τοὺσ κόσμουσ ἢ τῶν συναρχόντων αὐτῶν ἢ τῶν ἰδιωτῶν· ἔξεστι δὲ καὶ μεταξὺ τοῖσ κόσμοισ ἀπειπεῖν τὴν ἀρχήν. ταῦτα δὴ πάντα βέλτιον γίνεσθαι κατὰ νόμον ἢ κατ’ ἀνθρώπων βούλησιν· οὐ γὰρ ἀσφαλὴσ ὁ κανών.

πάντων δὲ φαυλότατον τὸ τῆσ ἀκοσμίασ τῶν δυνατῶν, ἣν καθιστᾶσι πολλάκισ οἳ ἂν μὴ δίκασ βούλωνται δοῦναι τῶν δυνατῶν· ᾗ καὶ δῆλον ὡσ ἔχει τι πολιτείασ ἡ τάξισ, ἀλλ’ οὐ πολιτεία ἐστὶν ἀλλὰ δυναστεία μᾶλλον. εἰώθασι δὲ διαλαμβάνοντεσ τὸν δῆμον καὶ τοὺσ φίλουσ ἀναρχίαν ποιεῖν καὶ στασιάζειν καὶ μάχεσθαι πρὸσ ἀλλήλουσ·

καίτοι τί διαφέρει τὸ τοιοῦτον ἢ διά τινοσ χρόνου μηκέτι πόλιν εἶναι τὴν τοιαύτην, ἀλλὰ λύεσθαι τὴν πολιτικὴν κοινωνίαν; ἔστι δ’ ἐπικίνδυνοσ οὕτωσ ἔχουσα πόλισ, τῶν βουλομένων ἐπιτίθεσθαι καὶ δυναμένων.

ἀλλά, καθάπερ εἴρηται, σῴζεται διὰ τὸν τόπον· ξενηλασίασ γὰρ τὸ πόρρω πεποίηκεν. διὸ καὶ τὸ τῶν περιοίκων μένει τοῖσ Κρησίν, οἱ δ’ εἵλωτεσ ἀφίστανται πολλάκισ. οὔτε γὰρ ἐξωτερικῆσ ἀρχῆσ κοινωνοῦσιν οἱ Κρῆτεσ, νεωστί τε πόλεμοσ ξενικὸσ διαβέβηκεν εἰσ τὴν νῆσον, ὃσ πεποίηκε φανερὰν τὴν ἀσθένειαν τῶν ἐκεῖ νόμων. περὶ μὲν οὖν ταύτησ εἰρήσθω τοσαῦθ’ ἡμῖν τῆσ πολιτείασ.

πολιτεύεσθαι δὲ δοκοῦσι καὶ Καρχηδόνιοι καλῶσ καὶ πολλὰ περιττῶσ πρὸσ τοὺσ ἄλλουσ, μάλιστα δ’ ἔνια παραπλησίωσ τοῖσ Λάκωσιν.

αὗται γὰρ αἱ τρεῖσ πολιτεῖαι ἀλλήλαισ τε σύνεγγύσ πώσ εἰσι καὶ τῶν ἄλλων πολὺ διαφέρουσιν, ἥ τε Κρητικὴ καὶ ἡ Λακωνικὴ καὶ τρίτη τούτων ἡ τῶν Καρχηδονίων.

καὶ πολλὰ τῶν τεταγμένων ἔχει παρ’ αὐτοῖσ καλῶσ· σημεῖον δὲ πολιτείασ συντεταγμένησ τὸ τὸν δῆμον ἑκουσίον διαμένειν ἐν τῇ τάξει τῆσ πολιτείασ, καὶ μήτε στάσιν, ὅ τι καὶ ἄξιον εἰπεῖν, γεγενῆσθαι μήτε τύραννον.

ἔχει δὲ παραπλήσια τῇ Λακωνικῇ πολιτείᾳ τὰ μὲν συσσίτια τῶν ἑταιριῶν τοῖσ φιδιτίοισ, τὴν δὲ τῶν ἑκατὸν καὶ τεττάρων ἀρχὴν τοῖσ ἐφόροισ πλὴν ὃ οὐ χεῖρον· οἱ μὲν ἐκ τῶν τυχόντων εἰσί, ταύτην δ’ αἱροῦνται τὴν ἀρχὴν ἀριστίνδην, τοὺσ δὲ βασιλεῖσ καὶ τὴν γερουσίαν ἀνάλογον τοῖσ ἐκεῖ βασιλεῦσι καὶ γέρουσιν·

καὶ βέλτιον δὲ τοὺσ βασιλεῖσ μήτε καθ’ αὑτὸ εἶναι γένοσ μήτε τοῦτο τὸ τυχόν, εἴτε διαφέρον ἐκ τούτων αἱρετοὺσ μᾶλλον ἢ καθ’ ἡλικίαν. καὶ ἔβλαψαν ἤδη τὴν πόλιν τὴν τῶν Λακεδαιμονίων.

τὰ μὲν οὖν πλεῖστα τῶν ἐπιτιμηθέντων ἂν διὰ τὰσ παρεκβάσεισ κοινὰ τυγχάνει πάσαισ ὄντα ταῖσ εἰρημέναισ πολιτείαισ·

τῶν δὲ παρὰ τὴν ὑπόθεσιν τῆσ ἀριστοκρατίασ καὶ τῆσ πολιτείασ τὰ μὲν εἰσ δῆμον ἐκκλίνει μᾶλλον, τὰ δ’ εἰσ ὀλιγαρχίαν. τοῦ μὲν γὰρ τὰ μὲν προσάγειν τὰ δὲ μὴ προσάγειν πρὸσ τὸν δῆμον οἱ βασιλεῖσ κύριοι μετὰ τῶν γερόντων, ἂν ὁμογνωμονῶσι πάντεσ, εἰ δὲ μή, καὶ τούτων ὁ δῆμοσ.

ἃ δ’ ἂν εἰσφέρωσιν οὗτοι, οὐ διακοῦσαι μόνον ἀποδιδόασι τῷ δήμῳ τὰ δόξαντα τοῖσ ἄρχουσιν, ἀλλὰ κύριοι κρίνειν εἰσὶ καὶ τῷ βουλομένῳ τοῖσ εἰσφερομένοισ ἀντειπεῖν ἔξεστιν, ὅπερ ἐν ταῖσ ἑτέραισ πολιτείαισ οὐκ ἔστιν. ταύτασ αἱρεῖσθαι, τὴν μεγίστην ἀρχήν, ἔτι δὲ ταύτασ πλείονα ἄρχειν χρόνον τῶν ἄλλων καὶ γὰρ ἐξεληλυθότεσ ἄρχουσι καὶ μέλλοντεσ ὀλιγαρχικόν, τὸ δὲ ἀμίσθουσ καὶ μὴ κληρωτὰσ ἀριστοκρατικὸν θετέον, καὶ εἴ τι τοιοῦτον ἕτερον, καὶ τὸ τὰσ δίκασ ὑπὸ τῶν ἀρχείων δικάζεσθαι πάσασ καὶ μὴ ἄλλασ ὑπ’ ἄλλων, καθάπερ ἐν Λακεδαίμονι.

παρεκβαίνει δὲ τῆσ ἀριστοκρατίασ ἡ τάξισ τῶν Καρχηδονίων μάλιστα πρὸσ τὴν ὀλιγαρχίαν κατά τινα διάνοιαν ἣ συνδοκεῖ τοῖσ πολλοῖσ·

οὐ γὰρ μόνον ἀριστίνδην ἀλλὰ καὶ πλουτίνδην οἰόνται δεῖν αἱρεῖσθαι τοὺσ ἄρχοντασ· ἀδύνατον γὰρ τὸν ἀποροῦντα καλῶσ ἄρχειν καὶ σχολάζειν. εἴπερ οὖν τὸ μὲν αἱρεῖσθαι πλουτίνδην ὀλιγαρχικὸν τὸ δὲ κατ’ ἀρετὴν ἀριστοκρατικόν, αὕτη τισ ἂν εἰή τάξισ τρίτη, καθ’ ἥνπερ συντέτακται καὶ τοῖσ Καρχηδονίοισ τὰ περὶ τὴν πολιτείαν·

τὰσ μεγίστασ, τούσ τε βασιλεῖσ καὶ τοὺσ στρατηγούσ.

δεῖ δὲ νομίζειν ἁμάρτημα νομοθέτου τὴν παρέκβασιν εἶναι τῆσ ἀριστοκρατίασ ταύτην.

ἐξ ἀρχῆσ γὰρ τοῦθ’ ὁρᾶν ἐστι τῶν ἀναγκαιοτάτων, ὅπωσ οἱ βέλτιστοι δύνωνται σχολάζειν καὶ μηδὲν ἀσχημονεῖν, μὴ μόνον ἄρχοντεσ ἀλλὰ μηδ’ ἰδιωτεύοντεσ. εἰ δὲ δεῖ βλέπειν καὶ πρὸσ εὐπορίαν χάριν σχολῆσ, φαῦλον τὸ τὰσ μεγίστασ ὠνητὰσ εἶναι τῶν ἀρχῶν, τήν τε βασιλείαν καὶ τὴν στρατηγίαν.

ἔντιμον γὰρ ὁ νόμοσ οὗτοσ ποιεῖ τὸν πλοῦτον μᾶλλον τῆσ ἀρετῆσ, καὶ τὴν πόλιν ὅλην φιλοχρήματον. ὅ τι δ’ ἂν ὑπολάβῃ τίμιον εἶναι τὸ κύριον, ἀνάγκη καὶ τὴν τῶν ἄλλων πολιτῶν δόξαν ἀκολουθεῖν τούτοισ. ὅπου δὲ μὴ μάλιστα ἀρετὴ τιμᾶται, ταύτην οὐχ οἱο͂́ν τε βεβαίωσ ἀριστοκρατεῖσθαι τὴν πολιτείαν.

ἐθίζεσθαι δ’ εὔλογον κερδαίνειν τοὺσ ὠνουμένουσ, ὅταν δαπανήσαντεσ ἄρχωσιν·

ἄτοπον γὰρ εἰ πένησ μὲν ὢν ἐπιεικὴσ δὲ βουλήσεται κερδαίνειν, φαυλότεροσ δ’ ὢν οὐ βουλήσεται δαπανήσασ. διὸ δεῖ τοὺσ δυναμένουσ ἄριστ’ ἀρχεῖν, τούτουσ ἄρχειν.

βέλτιον δ’, εἰ καὶ προεῖτο τὴν εὐπορίαν τῶν ἐπιεικῶν ὁ νομοθέτησ, ἀλλὰ ἀρχόντων γε ἐπιμελεῖσθαι τῆσ σχολῆσ. φαῦλον δ’ ἂν δόξειεν εἶναι καὶ τὸ πλείουσ ἀρχὰσ τὸν αὐτὸν ἄρχειν· ὅπερ εὐδοκιμεῖ παρὰ τοῖσ Καρχηδονίοισ· ἓν γὰρ ὑφ’ ἑνὸσ ἔργον ἄριστ’ ἀποτελεῖται. δεῖ δ’ ὅπωσ γίνηται τοῦθ’ ὁρᾶν τὸν νομοθέτην, καὶ μὴ προστάττειν τὸν αὐτὸν αὐλεῖν καὶ σκυτοτομεῖν.

ὥσθ’ ὅπου μὴ μικρὰ <ἡ> πόλισ, πολιτικώτερον πλείονασ μετέχειν τῶν ἀρχῶν, καὶ δημοτικώτερον· κοινότερόν τε γὰρ καθάπερ εἴπομεν καὶ κάλλιον ἕκαστον ἀποτελεῖται τῶν αὐτῶν καὶ θᾶττον. δῆλον δὲ τοῦτο ἐπὶ τῶν πολεμικῶν καὶ τῶν ναυτικῶν·

ἐν τούτοισ γὰρ ἀμφοτέροισ διὰ πάντων ὡσ εἰπεῖν διελήλυθε τὸ ἄρχειν καὶ τὸ ἄρχεσθαι. ὀλιγαρχικῆσ δ’ οὔσησ τῆσ πολιτείασ ἄριστα ἐκφεύγουσι τῷ πλουτεῖν αἰεί τι τοῦ δήμου μέροσ, ἐκπέμποντεσ ἐπὶ τὰσ πόλεισ. τούτῳ γὰρ ἰῶνται καὶ ποιοῦσι μόνιμον τὴν πολιτείαν.

ἀλλὰ τουτί ἐστι τύχησ ἔργον, δεῖ δὲ ἀστασιάστουσ εἶναι διὰ τὸν νομοθέτην. νῦν δέ, ἂν ἀτυχία γένηταί τισ καὶ τὸ πλῆθοσ ἀποστῇ τῶν ἀρχομένων, οὐδὲν ἔστι φάρμακον διὰ τῶν νόμων τῆσ ἡσυχίασ. πολιτείασ καὶ Κρητικῆσ καὶ τῆσ Καρχηδονίων, αἵπερ δικαίωσ εὐδοκιμοῦσι, τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον.

τῶν δὲ ἀποφηναμένων τι περὶ πολιτείασ ἔνιοι μὲν οὐκ ἐκοινώνησαν πράξεων πολιτικῶν οὐδ’ ὡντινωνοῦν, ἀλλὰ διετέλεσαν ἰδιωτεύοντεσ τὸν βίον, περὶ ὧν εἴ τι ἀξιόλογον, εἴρηται σχεδὸν περὶ πάντων, ἔνιοι δὲ νομοθέται γεγόνασιν, οἱ μὲν ταῖσ οἰκείαισ πόλεσιν οἱ δὲ καὶ τῶν ὀθνείων τισί, πολιτευθέντεσ αὐτοί·

καὶ τούτων οἱ μὲν νόμων ἐγένοντο δημιουργοὶ μόνον, οἱ δὲ καὶ πολιτείασ, οἱο͂ν καὶ Λυκοῦργοσ καὶ Σόλων·

οὗτοι γὰρ καὶ νόμουσ καὶ πολιτείασ κατέστησαν. περὶ μὲν οὖν τῆσ Λακεδαιμονίων εἴρηται, Σόλωνα δ’ ἔνιοι μὲν οἰόνται νομοθέτην γενέσθαι σπουδαῖον·

ὀλιγαρχίαν τε γὰρ καταλῦσαι λίαν ἄκρατον οὖσαν, καὶ δουλεύοντα τὸν δῆμον παῦσαι, καὶ δημοκρατίαν καταστῆσαι τὴν πάτριον, μείξαντα καλῶσ τὴν πολιτείαν· πάγῳ βουλὴν ὀλιγαρχικόν, τὸ δὲ τὰσ ἀρχὰσ αἱρετὰσ ἀριστοκρατικόν, τὰ δὲ δικαστήρια δημοτικόν.

ἐοίκε δὲ Σόλων ἐκεῖνα μὲν ὑπάρχοντα πρότερον οὐ καταλῦσαι, τήν τε βουλὴν καὶ τὴν τῶν ἀρχῶν αἱρ́εσιν, τὸν δὲ δῆμον καταστῆσαι, τὰ δικαστήρια ποιήσασ ἐκ πάντων.

διὸ καὶ μέμφονταί τινεσ αὐτῷ· λῦσαι γὰρ θάτερα, κύριον ποιήσαντα τὸ δικαστήριον πάντων, κληρωτὸν ὄν. ἐπεὶ γὰρ τοῦτ’ ἴσχυσεν, ὥσπερ τυράννῳ τῷ δήμῳ χαριζόμενοι τὴν πολιτείαν εἰσ τὴν νῦν δημοκρατίαν μετέστησαν· καὶ τὴν μὲν ἐν Ἀρείῳ πάγῳ βουλὴν Ἐφιάλτησ ἐκόλουσε καὶ Περικλῆσ, τὰ δὲ δικαστήρια μισθοφόρα κατέστησε Περικλῆσ, καὶ τοῦτον δὴ τὸν τρόπον ἕκαστοσ τῶν δημαγωγῶν προήγαγεν αὔξων εἰσ τὴν νῦν δημοκρατίαν.

τῶν ἐπιεικῶν, ἐπεὶ Σόλων γε ἐοίκε τὴν ἀναγκαιοτάτην ἀποδιδόναι τῷ δήμῳ δύναμιν, τὸ τὰσ ἀρχὰσ αἱρεῖσθαι καὶ εὐθύνειν μηδὲ γὰρ τούτου κύριοσ ὢν ὁ δῆμοσ δοῦλοσ ἂν εἰή καὶ πολέμιοσ, τὰσ δ’ ἀρχὰσ ἐκ τῶν γνωρίμων καὶ τῶν εὐπόρων κατέστησε πάσασ, ἐκ τῶν πεντακοσιομεδίμνων καὶ ζευγιτῶν καὶ τρίτου τέλουσ τῆσ καλουμένησ ἱππάδοσ·

τὸ δὲ τέταρτον τὸ θητικόν, οἷσ οὐδεμιᾶσ ἀρχῆσ μετῆν.

νομοθέται δ’ ἐγένοντο Ζάλευκόσ τε Λοκροῖσ τοῖσ ἐπιζεφυρίοισ, καὶ Χαρώνδασ ὁ Καταναῖοσ τοῖσ αὑτοῦ πολίταισ καὶ ταῖσ ἄλλαισ ταῖσ Χαλκιδικαῖσ πόλεσι ταῖσ περὶ Ἰταλίαν καὶ Σικελίαν.

πειρῶνται δέ τινεσ καὶ συνάγειν ὡσ Ὀνομακρίτου μὲν γενομένου πρώτου δεινοῦ περὶ νομοθεσίαν, γυμνασθῆναι δ’ αὐτὸν ἐν Κρήτῃ, Λοκρὸν ὄντα καὶ ἐπιδημοῦντα, κατὰ τέχνην μαντικήν·

τούτου δὲ γενέσθαι Θάλητα ἑταῖρον, Θάλητοσ δ’ ἀκροατὴν Λυκοῦργον καὶ Ζάλευκον, Ζαλεύκου δὲ Χαρώνδαν. ἀλλὰ ταῦτα μὲν λέγουσιν ἀσκεπτότερον τῶν χρόνων ἔχοντεσ.

ἐγένετο δὲ καὶ Φιλόλαοσ ὁ Κορίνθιοσ νομοθέτησ Θηβαίοισ. ἦν δ’ ὁ Φιλόλαοσ τὸ μὲν γένοσ τῶν Βακχιαδῶν, ἐραστὴσ δὲ γενόμενοσ Διοκλέουσ τοῦ νικήσαντοσ Ὀλυμπίασιν, ὡσ ἐκεῖνοσ τὴν πόλιν ἔλιπε διαμισήσασ τὸν ἔρωτα τὸν τῆσ μητρὸσ Ἀλκυόνησ, ἀπῆλθεν εἰσ Θήβασ· κἀκεῖ τὸν βίον ἐτελεύτησαν ἀμφότεροι.

καὶ νῦν ἔτι δεικνύουσι τοὺσ τάφουσ αὐτῶν ἀλλήλοισ μὲν εὐσυνόπτουσ ὄντασ, πρὸσ δὲ τὴν τῶν Κορινθίων χώραν τὸν μὲν σύνοπτον τὸν δ’ οὐ σύνοπτον· Διοκλέα διὰ τὴν ἀπέχθειαν τοῦ πάθουσ, ὅπωσ μὴ ἄποπτοσ ἔσται ἡ Κορινθία ἀπὸ τοῦ χώματοσ, τὸν δὲ Φιλόλαον ὅπωσ ἄποπτοσ.

ᾤκησαν μὲν οὖν διὰ τὴν τοιαύτην αἰτίαν παρὰ τοῖσ Θηβαίοισ, νομοθέτησ δ’ αὐτοῖσ ἐγένετο Φιλόλαοσ περί τ’ ἄλλων τινῶν καὶ περὶ τῆσ παιδοποιίασ, οὓσ καλοῦσιν ἐκεῖνοι νόμουσ θετικούσ·

καὶ τοῦτ’ ἐστὶν ἰδίωσ ὑπ’ ἐκείνου νενομοθετημένον, ὅπωσ ὁ ἀριθμὸσ σῴζηται τῶν κλήρων. Χαρώνδου δ’ ἴδιον μὲν οὐδέν ἐστι πλὴν αἱ δίκαι τῶν ψευδομαρτυριῶν πρῶτοσ γὰρ ἐποίησε τὴν ἐπίσκηψιν, τῇ δ’ ἀκριβείᾳ τῶν νόμων ἐστὶ γλαφυρώτεροσ καὶ τῶν νῦν νομοθετῶν.

τε τῶν γυναικῶν καὶ παίδων καὶ τῆσ οὐσίασ κοινότησ καὶ τὰ συσσίτια τῶν γυναικῶν, ἔτι δ’ ὁ περὶ τὴν μέθην νόμοσ, τὸ τοὺσ νήφοντασ συμποσιαρχεῖν, καὶ τὴν ἐν τοῖσ πολεμικοῖσ ἄσκησιν ὅπωσ ἀμφιδέξιοι γίνωνται κατὰ τὴν μελέτην, ὡσ δέον μὴ τὴν μὲν χρήσιμον εἶναι τοῖν χεροῖν τὴν δὲ ἄχρηστον.

Δράκοντοσ δὲ νόμοι μὲν εἰσί, πολιτείᾳ δ’ ὑπαρχούσῃ τοὺσ νόμουσ ἔθηκεν·

ἴδιον δ’ ἐν τοῖσ νόμοισ οὐδὲν ἔστιν ὅ τι καὶ μνείασ ἄξιον, πλὴν ἡ χαλεπότησ διὰ τὸ τῆσ ζημίασ μέγεθοσ. ἐγένετο δὲ καὶ Πιττακὸσ νόμων δημιουργὸσ ἀλλ’ οὐ πολιτείασ· νόμοσ δ’ ἴδιοσ αὐτοῦ τὸ τοὺσ μεθύοντασ, ἄν τι πταίσωσι, πλείω ζημίαν ἀποτίνειν τῶν νηφόντων· διὰ γὰρ τὸ πλείουσ ὑβρίζειν μεθύοντασ ἢ νήφοντασ οὐ πρὸσ τὴν συγγνώμην ἀπέβλεψεν, ὅτι δεῖ μεθύουσιν ἔχειν μᾶλλον, ἀλλὰ πρὸσ τὸ συμφέρον.

ἐγένετο δὲ καὶ Ἀνδροδάμασ Ῥηγῖνοσ νομοθέτησ Χαλκιδεῦσι τοῖσ ἐπὶ Θρᾴκησ, οὗ τὰ περί τε τὰ φονικὰ καὶ τὰσ ἐπικλήρουσ ἐστίν· οὐ μὴν ἀλλὰ ἴδιόν γε οὐδὲν αὐτοῦ λέγειν ἔχοι τισ ἄν.

τὰ μὲν οὖν περὶ τὰσ πολιτείασ, τάσ τε κυρίασ καὶ τὰσ ὑπὸ τινῶν εἰρημένασ, ἔστω τεθεωρημένα τὸν τρόπον τοῦτον.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Politics, Book 2

(아리스토텔레스, 정치학, Book 2)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION