헬라어 문장 검색 - ΑριστόΠολιτιξ́1́

(아리스토텔레스, 정치학, Book 1)

ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινοσ ἕνεκεν συνεστηκυῖαν τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντοσ ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντεσ, δῆλον ὡσ πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινοσ στοχάζονται, μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσασ περιέχουσα τὰσ ἄλλασ. αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλισ καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτική.

ὅσοι μὲν οὖν οἰόνται πολιτικὸν καὶ βασιλικὸν καὶ οἰκονομικὸν καὶ δεσποτικὸν εἶναι τὸν αὐτὸν οὐ καλῶσ λέγουσιν πλήθει γὰρ καὶ ὀλιγότητι νομίζουσι διαφέρειν ἀλλ’ οὐκ εἴδει τούτων ἕκαστον, οἱο͂ν ἂν μὲν ὀλίγων, δεσπότην, ἂν δὲ πλειόνων, οἰκονόμον, ἂν δ’ ἔτι πλειόνων, πολιτικὸν ἢ βασιλικόν, ὡσ οὐδὲν διαφέρουσαν μεγάλην οἰκίαν ἢ μικρὰν πόλιν· καὶ πολιτικὸν δὲ καὶ βασιλικόν, ὅταν μὲν αὐτὸσ ἐφεστήκῃ, βασιλικόν, ὅταν δὲ κατὰ τοὺσ λόγουσ τῆσ ἐπιστήμησ τῆσ τοιαύτησ κατὰ μέροσ ἄρχων καὶ ἀρχόμενοσ, πολιτικόν·

ταῦτα δ’ οὐκ ἔστιν ἀληθῆ·

δῆλον δ’ ἔσται τὸ λεγόμενον ἐπισκοποῦσι κατὰ τὴν ὑφηγημένην μέθοδον. μόρια τοῦ παντόσ, οὕτω καὶ πόλιν ἐξ ὧν σύγκειται σκοποῦντεσ ὀψόμεθα καὶ περὶ τούτων μᾶλλον, τί τε διαφέρουσιν ἀλλήλων καὶ εἴ τι τεχνικὸν ἐνδέχεται λαβεῖν περὶ ἕκαστον τῶν ῥηθέντων.

εἰ δή τισ ἐξ ἀρχῆσ τὰ πράγματα φυόμενα βλέψειεν, ὥσπερ ἐν τοῖσ ἄλλοισ, καὶ ἐν τούτοισ κάλλιστ’ ἂν οὕτω θεωρήσειεν.

ἀνάγκη δὴ πρῶτον συνδυάζεσθαι τοὺσ ἄνευ ἀλλήλων μὴ δυναμένουσ εἶναι, οἱο͂ν θῆλυ μὲν καὶ ἄρρεν τῆσ γενέσεωσ ἕνεκεν καὶ τοῦτο οὐκ ἐκ προαιρέσεωσ, ἀλλ’ ὥσπερ καὶ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ζῴοισ καὶ φυτοῖσ φυσικὸν τὸ ἐφίεσθαι, οἱο͂ν αὐτό, τοιοῦτον καταλιπεῖν ἕτερον, ἄρχον δὲ καὶ ἀρχόμενον φύσει, διὰ τὴν σωτηρίαν.

τὸ μὲν γὰρ δυνάμενον τῇ διανοίᾳ προορᾶν ἄρχον φύσει καὶ δεσπόζον φύσει, τὸ δὲ δυνάμενον τῷ σώματι ταῦτα πονεῖν ἀρχόμενον καὶ φύσει δοῦλον·

διὸ δεσπότῃ καὶ δούλῳ ταὐτὸ συμφέρει. φύσει μὲν οὖν διώρισται τὸ θῆλυ καὶ τὸ δοῦλον οὐθὲν γὰρ ἡ φύσισ ποιεῖ τοιοῦτον οἱο͂ν οἱ χαλκοτύποι τὴν Δελφικὴν μάχαιραν, πενιχρῶσ, ἀλλ’ ἓν πρὸσ ἕν·

οὕτω γὰρ ἂν ἀποτελοῖτο κάλλιστα τῶν ὀργάνων ἕκαστον, μὴ πολλοῖσ ἔργοισ ἀλλ’ ἑνὶ δουλεῦον· ἐν δὲ τοῖσ βαρβάροισ τὸ θῆλυ καὶ τὸ δοῦλον τὴν αὐτὴν ἔχει τάξιν.

αἴτιον δ’ ὅτι τὸ φύσει ἄρχον οὐκ ἔχουσιν, ἀλλὰ γίνεται ἡ κοινωνία αὐτῶν δούλησ καὶ δούλου. διό φασιν οἱ ποιηταὶ βαρβάρων δ’ Ἕλληνασ ἄρχειν εἰκόσ, ὡσ ταὐτὸ φύσει βάρβαρον καὶ δοῦλον ὄν. ἐκ μὲν οὖν τούτων τῶν δύο κοινωνιῶν οἰκία πρώτη, καὶ ὀρθῶσ Ἡσίοδοσ εἶπε ποιήσασ οἶκον μὲν πρώτιστα γυναῖκά τε βοῦν τ’ ἀροτῆρα· ὁ γὰρ βοῦσ ἀντ’ οἰκέτου τοῖσ πένησίν ἐστιν.

ἡ μὲν οὖν εἰσ πᾶσαν ἡμέραν συνεστηκυῖα κοινωνία κατὰ φύσιν οἶκόσ ἐστιν, οὓσ Χαρώνδασ μὲν καλεῖ ὁμοσιπύουσ, Ἐπιμενίδησ δὲ ὁ Κρὴσ ὁμοκάπουσ· ἡ δ’ ἐκ πλειόνων οἰκιῶν κοινωνία πρώτη χρήσεωσ ἕνεκεν μὴ ἐφημέρου κώμη.

μάλιστα δὲ κατὰ φύσιν ἐοίκεν ἡ κώμη ἀποικία οἰκίασ εἶναι, οὓσ καλοῦσί τινεσ ὁμογάλακτασ, παῖδάσ τε καὶ παίδων παῖδασ. διὸ καὶ τὸ πρῶτον ἐβασιλεύοντο αἱ πόλεισ, καὶ νῦν ἔτι τὰ ἔθνη· ἐκ βασιλευομένων γὰρ συνῆλθον·

πᾶσα γὰρ οἰκία βασιλεύεται ὑπὸ τοῦ πρεσβυτάτου, ὥστε καὶ αἱ ἀποικίαι, διὰ τὴν συγγένειαν. καὶ τοῦτ’ ἐστὶν ὃ λέγει Ὅμηροσ θεμιστεύει δὲ ἕκαστοσπαίδων ἠδ’ ἀλόχων. σποράδεσ γάρ· καὶ οὕτω τὸ ἀρχαῖον ᾤκουν. βασιλεύεσθαι, ὅτι καὶ αὐτοὶ οἱ μὲν ἔτι καὶ νῦν οἱ δὲ τὸ ἀρχαῖον ἐβασιλεύοντο, ὥσπερ δὲ καὶ τὰ εἴδη ἑαυτοῖσ ἀφομοιοῦσιν οἱ ἄνθρωποι, οὕτω καὶ τοὺσ βίουσ τῶν θεῶν.

ἡ δ’ ἐκ πλειόνων κωμῶν κοινωνία τέλειοσ πόλισ, ἤδη πάσησ ἔχουσα πέρασ τῆσ αὐταρκείασ ὡσ ἔποσ εἰπεῖν, γινομένη μὲν τοῦ ζῆν ἕνεκεν, οὖσα δὲ τοῦ εὖ ζῆν.

διὸ πᾶσα πόλισ φύσει ἔστιν, εἴπερ καὶ αἱ πρῶται κοινωνίαι. τέλοσ γὰρ αὕτη ἐκείνων, ἡ δὲ φύσισ τέλοσ ἐστίν·

οἱο͂ν γὰρ ἕκαστόν ἐστι τῆσ γενέσεωσ τελεσθείσησ, ταύτην φαμὲν τὴν φύσιν εἶναι ἑκάστου, ὥσπερ ἀνθρώπου ἵππου οἰκίασ. ἔτι τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τὸ τέλοσ βέλτιστον· ἡ δ’ αὐτάρκεια καὶ τέλοσ καὶ βέλτιστον.

ἐκ τούτων οὖν φανερὸν ὅτι τῶν φύσει ἡ πόλισ ἐστί, καὶ ὅτι ὁ ἄνθρωποσ φύσει πολιτικὸν ζῷον, καὶ ὁ ἄπολισ διὰ φύσιν καὶ οὐ διὰ τύχην ἤτοι φαῦλόσ ἐστιν, ἢ κρείττων ἢ ἄνθρωποσ· ὥσπερ καὶ ὁ ὑφ’ Ὁμήρου λοιδορηθεὶσ ἀφρήτωρ ἀθέμιστοσ ἀνέστιοσ· ἅμα γὰρ φύσει τοιοῦτοσ καὶ πολέμου ἐπιθυμητήσ, ἅτε περ ἄζυξ ὢν ὥσπερ ἐν πεττοῖσ.

διότι δὲ πολιτικὸν ὁ ἄνθρωποσ ζῷον πάσησ μελίττησ καὶ παντὸσ ἀγελαίου ζῴου μᾶλλον, δῆλον. οὐθὲν γάρ, ὡσ φαμέν, μάτην ἡ φύσισ ποιεῖ· λόγον δὲ μόνον ἄνθρωποσ ἔχει τῶν ζῴων· ἡ μὲν οὖν φωνὴ τοῦ λυπηροῦ καὶ ἡδέοσ ἐστὶ σημεῖον, διὸ καὶ τοῖσ ἄλλοισ ὑπάρχει ζῴοισ μέχρι γὰρ τούτου ἡ φύσισ αὐτῶν ἐλήλυθε, τοῦ ἔχειν αἴσθησιν λυπηροῦ καὶ ἡδέοσ καὶ ταῦτα σημαίνειν ἀλλήλοισ, ὁ δὲ λόγοσ ἐπὶ τῷ δηλοῦν ἐστι τὸ συμφέρον καὶ τὸ βλαβερόν, ὥστε καὶ τὸ δίκαιον καὶ τὸ ἄδικον·

τοῦτο γὰρ πρὸσ τὰ ἄλλα ζῷα τοῖσ ἀνθρώποισ ἴδιον, τὸ μόνον ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ καὶ δικαίου καὶ ἀδίκου καὶ τῶν ἄλλων αἴσθησιν ἔχειν·

ἡ δὲ τούτων κοινωνία ποιεῖ οἰκίαν καὶ πόλιν. καὶ πρότερον δὲ τῇ φύσει πόλισ ἢ οἰκία καὶ ἕκαστοσ ἡμῶν ἐστιν. τὸ γὰρ ὅλον πρότερον ἀναγκαῖον εἶναι τοῦ μέρουσ·

ἀναιρουμένου γὰρ τοῦ ὅλου οὐκ ἔσται ποὺσ οὐδὲ χείρ, εἰ μὴ ὁμωνύμωσ, ὥσπερ εἴ τισ λέγοι τὴν λιθίνην διαφθαρεῖσα γὰρ ἔσται τοιαύτη, πάντα δὲ τῷ ἔργῳ ὡρ́ισται καὶ τῇ δυνάμει, ὥστε μηκέτι τοιαῦτα ὄντα οὐ λεκτέον τὰ αὐτὰ εἶναι ἀλλ’ ὁμώνυμα. ὅτι μὲν οὖν ἡ πόλισ καὶ φύσει πρότερον ἢ ἕκαστοσ, δῆλον·

εἰ γὰρ μὴ αὐτάρκησ ἕκαστοσ χωρισθείσ, ὁμοίωσ τοῖσ ἄλλοισ μέρεσιν ἕξει πρὸσ τὸ ὅλον, ὁ δὲ μὴ δυνάμενοσ κοινωνεῖν ἢ μηδὲν δεόμενοσ δι’ αὐτάρκειαν οὐθὲν μέροσ πόλεωσ, ὥστε ἢ θηρίον ἢ θεόσ. φύσει μὲν οὖν ἡ ὁρμὴ ἐν πᾶσιν ἐπὶ τὴν τοιαύτην κοινωνίαν·

ὁ δὲ πρῶτοσ συστήσασ μεγίστων ἀγαθῶν αἴτιοσ.

ὥσπερ γὰρ καὶ τελεωθὲν βέλτιστον τῶν ζῴων ὁ ἄνθρωπόσ ἐστιν, οὕτω καὶ χωρισθεὶσ νόμου καὶ δίκησ χείριστον πάντων. χαλεπωτάτη γὰρ ἀδικία ἔχουσα ὅπλα· ὁ δὲ ἄνθρωποσ ὅπλα ἔχων φύεται φρονήσει καὶ ἀρετῇ, οἷσ ἐπὶ τἀναντία ἔστι χρῆσθαι μάλιστα. διὸ ἀνοσιώτατον καὶ ἀγριώτατον ἄνευ ἀρετῆσ, καὶ πρὸσ ἀφροδίσια καὶ ἐδωδὴν χείριστον.

ἡ δὲ δικαιοσύνη πολιτικόν· ἡ γὰρ δίκη πολιτικῆσ κοινωνίασ τάξισ ἐστίν, ἡ δὲ δικαιοσύνη τοῦ δικαίου κρίσισ. ἐπεὶ δὲ φανερὸν ἐξ ὧν μορίων ἡ πόλισ συνέστηκεν, ἀναγκαῖον πρῶτον περὶ οἰκονομίασ εἰπεῖν·

πᾶσα γὰρ σύγκειται πόλισ ἐξ οἰκιῶν. οἰκονομίασ δὲ μέρη ἐξ ὧν πάλιν οἰκία συνέστηκεν· οἰκία δὲ τέλειοσ ἐκ δούλων καὶ ἐλευθέρων. ἐπεὶ δ’ ἐν τοῖσ ἐλαχίστοισ πρῶτον ἕκαστον ζητητέον, πρῶτα δὲ καὶ ἐλάχιστα μέρη οἰκίασ δεσπότησ καὶ δοῦλοσ, καὶ πόσισ καὶ ἄλοχοσ, καὶ πατὴρ καὶ τέκνα, περὶ τριῶν ἂν τούτων σκεπτέον εἰή τί ἕκαστον καὶ ποῖον δεῖ εἶναι. ταῦτα δ’ ἐστὶ δεσποτικὴ καὶ γαμική ἀνώνυμον γὰρ ἡ γυναικὸσ καὶ ἀνδρὸσ σύζευξισ καὶ τρίτον τεκνοποιητική καὶ γὰρ αὕτη οὐκ ὠνόμασται ἰδίῳ ὀνόματι.

ἔστωσαν δὴ αὗται τρεῖσ ἃσ εἴπομεν.

ἔστι δέ τι μέροσ ὃ δοκεῖ τοῖσ μὲν εἶναι οἰκονομία, τοῖσ δὲ μέγιστον μέροσ αὐτῆσ· ὅπωσ δ’ ἔχει, θεωρητέον· λέγω δὲ περὶ τῆσ καλουμένησ χρηματιστικῆσ. πρῶτον δὲ περὶ δεσπότου καὶ δούλου εἴπωμεν, ἵνα τά τε πρὸσ τὴν ἀναγκαίαν χρείαν ἴδωμεν, κἂν εἴ τι πρὸσ τὸ εἰδέναι περὶ αὐτῶν δυναίμεθα λαβεῖν βέλτιον τῶν νῦν ὑπολαμβανομένων. τοῖσ μὲν γὰρ δοκεῖ ἐπιστήμη τέ τισ εἶναι ἡ δεσποτεία, καὶ ἡ αὐτὴ οἰκονομία καὶ δεσποτεία καὶ πολιτικὴ καὶ βασιλική, καθάπερ εἴπομεν ἀρχόμενοι·

τοῖσ δὲ παρὰ φύσιν τὸ δεσπόζειν νόμῳ γὰρ τὸν μὲν δοῦλον εἶναι τὸν δ’ ἐλεύθερον, φύσει δ’ οὐθὲν διαφέρειν·

διόπερ οὐδὲ δίκαιον· βίαιον γάρ. ἐπεὶ οὖν ἡ κτῆσισ μέροσ τῆσ οἰκίασ ἐστὶ καὶ ἡ κτητικὴ μέροσ τῆσ οἰκονομίασ ἄνευ γὰρ τῶν ἀναγκαίων ἀδύνατον καὶ ζῆν καὶ εὖ ζῆν, ὥσπερ δὲ ταῖσ ὡρισμέναισ τέχναισ ἀναγκαῖον ἂν εἰή ὑπάρχειν τὰ οἰκεῖα ὄργανα, εἰ μέλλει ἀποτελεσθήσεσθαι τὸ ἔργον, οὕτω καὶ τῷ οἰκονομικῷ.

τῶν δ’ ὀργάνων τὰ μὲν ἄψυχα τὰ δὲ ἔμψυχα οἱο͂ν τῷ κυβερνήτῃ ὁ μὲν οἰάξ ἄψυχον ὁ δὲ πρῳρεὺσ ἔμψυχον· ὁ γὰρ ὑπηρέτησ ἐν ὀργάνου εἴδει ταῖσ τέχναισ ἐστίν·

οὕτω καὶ τὸ κτῆμα ὄργανον πρὸσ ζωήν ἐστι, καὶ ἡ κτῆσισ πλῆθοσ ὀργάνων ἐστί, καὶ ὁ δοῦλοσ κτῆμά τι ἔμψυχον, καὶ ὥσπερ ὄργανον πρὸ ὀργάνων πᾶσ ὑπηρέτησ.

τὸ αὑτοῦ ἔργον, <καὶ> ὥσπερ τὰ Δαιδάλου φασὶν ἢ τοὺσ τοῦ Ἡφαίστου τρίποδασ, οὕσ φησιν ὁ ποιητὴσ αὐτομάτουσ θεῖον δύεσθαι ἀγῶνα, οὕτωσ αἱ κερκίδεσ ἐκέρκιζον αὐταὶ καὶ τὰ πλῆκτρα ἐκιθάριζεν, οὐδὲν ἂν ἔδει οὔτε τοῖσ ἀρχιτέκτοσιν ὑπηρετῶν οὔτε τοῖσ δεσπόταισ δούλων.

τὰ μὲν οὖν λεγόμενα ὄργανα ποιητικὰ ὄργανά ἐστι, τὸ δὲ κτῆμα πρακτικόν·

ἀπὸ μὲν γὰρ τῆσ κερκίδοσ ἕτερόν τι γίνεται παρὰ τὴν χρῆσιν αὐτῆσ, ἀπὸ δὲ τῆσ ἐσθῆτοσ καὶ τῆσ κλίνησ ἡ χρῆσισ μόνον. ἔτι δ’ ἐπεὶ διαφέρει ἡ ποίησισ εἴδει καὶ ἡ πρᾶξισ, καὶ δέονται ἀμφότεραι ὀργάνων, ἀνάγκη καὶ ταῦτα τὴν αὐτὴν ἔχειν διαφοράν.

ὁ δὲ βίοσ πρᾶξισ, οὐ ποίησισ, ἐστιν· διὸ καὶ ὁ δοῦλοσ ὑπηρέτησ τῶν πρὸσ τὴν πρᾶξιν. τὸ δὲ κτῆμα λέγεται ὥσπερ καὶ τὸ μόριον. τό γὰρ μόριον οὐ μόνον ἄλλου ἐστὶ μόριον, ἀλλὰ καὶ ἁπλῶσ ἄλλου· ὁμοίωσ δὲ καὶ τὸ κτῆμα.

διὸ ὁ μὲν δεσπότησ τοῦ δούλου δεσπότησ μόνον, ἐκείνου δ’ οὐκ ἔστιν· ὁ δὲ δοῦλοσ οὐ μόνον δεσπότου δοῦλόσ ἐστιν, ἀλλὰ καὶ ὅλωσ ἐκείνου. τίσ μὲν οὖν ἡ φύσισ τοῦ δούλου καὶ τίσ ἡ δύναμισ, ἐκ τούτων δῆλον·

ἀλλ’ ἄλλου ἄνθρωποσ ὤν, οὗτοσ φύσει δοῦλόσ ἐστιν, ἄλλου δ’ ἐστὶν ἄνθρωποσ ὃσ ἂν κτῆμα ᾖ ἄνθρωποσ ὤν, κτῆμα δὲ ὄργανον πρακτικὸν καὶ χωριστόν.

πότερον δ’ ἔστι τισ φύσει τοιοῦτοσ ἢ οὔ, καὶ πότερον βέλτιον καὶ δίκαιόν τινι δουλεύειν ἢ οὔ, ἀλλὰ πᾶσα δουλεία παρὰ φύσιν ἐστί, μετὰ ταῦτα σκεπτέον.

οὐ χαλεπὸν δὲ καὶ τῷ λόγῳ θεωρῆσαι καὶ ἐκ τῶν γινομένων καταμαθεῖν.

τὸ γὰρ ἄρχειν καὶ ἄρχεσθαι οὐ μόνον τῶν ἀναγκαίων ἀλλὰ καὶ τῶν συμφερόντων ἐστί, καὶ εὐθὺσ ἐκ γενετῆσ ἔνια διέστηκε τὰ μὲν ἐπὶ τὸ ἄρχεσθαι τὰ δ’ ἐπὶ τὸ ἄρχειν. καὶ εἴδη πολλὰ καὶ ἀρχόντων καὶ ἀρχομένων ἔστιν καὶ ἀεὶ βελτίων ἡ ἀρχὴ ἡ τῶν βελτιόνων ἀρχομένων, οἱο͂ν ἀνθρώπου ἢ θηρίου· τὸ γὰρ ἀποτελούμενον ὑπὸ τῶν βελτιόνων βέλτιον ἔργον·

ὅπου δὲ τὸ μὲν ἄρχει τὸ δ’ ἄρχεται, ἔστι τι τούτων ἔργον· ὅσα γὰρ ἐκ πλειόνων συνέστηκε καὶ γίνεται ἕν τι κοινόν, εἴτε ἐκ συνεχῶν εἴτε ἐκ διῃρημένων, ἐν ἅπασιν ἐμφαίνεται τὸ ἄρχον καὶ τὸ ἀρχόμενον, καὶ τοῦτο ἐκ τῆσ ἁπάσησ φύσεωσ ἐνυπάρχει τοῖσ ἐμψύχοισ· καὶ γὰρ ἐν τοῖσ μὴ μετέχουσι ζωῆσ ἔστι τισ ἀρχή, οἱο͂ν ἁρμονίασ.

ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἴσωσ ἐξωτερικωτέρασ ἐστὶ σκέψεωσ· τὸ δὲ ζῷον πρῶτον συνέστηκεν ἐκ ψυχῆσ καὶ σώματοσ, ὧν τὸ μὲν ἄρχον ἐστὶ φύσει τὸ δ’ ἀρχόμενον. δεῖ δὲ σκοπεῖν ἐν τοῖσ κατὰ φύσιν ἔχουσι μᾶλλον τὸ φύσει, καὶ μὴ ἐν τοῖσ διεφθαρμένοισ·

διὸ καὶ τὸν βέλτιστα διακείμενον καὶ κατὰ σῶμα καὶ κατὰ ψυχὴν ἄνθρωπον θεωρητέον, ἐν ᾧ τοῦτο δῆλον· τῶν γὰρ μοχθηρῶν ἢ μοχθηρῶσ ἐχόντων δόξειεν ἂν ἄρχειν πολλάκισ τὸ σῶμα τῆσ ψυχῆσ διὰ τὸ φαύλωσ καὶ παρὰ φύσιν ἔχειν.

ἔστι δ’ οὖν, ὥσπερ λέγομεν, πρῶτον ἐν ζῴῳ θεωρῆσαι καὶ δεσποτικὴν ἀρχὴν καὶ πολιτικήν·

ἡ μὲν γὰρ ψυχὴ τοῦ σώματοσ ἄρχει δεσποτικὴν ἀρχήν, ὁ δὲ νοῦσ τῆσ ὀρέξεωσ πολιτικὴν ἢ βασιλικήν· ἐν οἷσ φανερόν ἐστιν ὅτι κατὰ φύσιν καὶ συμφέρον τὸ ἄρχεσθαι τῷ σώματι ὑπὸ τῆσ ψυχῆσ, καὶ τῷ παθητικῷ μορίῳ ὑπὸ τοῦ νοῦ καὶ τοῦ μορίου τοῦ λόγον ἔχοντοσ, τὸ δ’ ἐξ ἴσου ἢ ἀνάπαλιν βλαβερὸν πᾶσιν.

πάλιν ἐν ἀνθρώπῳ καὶ τοῖσ ἄλλοισ ζῴοισ ὡσαύτωσ·

τὰ μὲν γὰρ ἥμερα τῶν ἀγρίων βελτίω τὴν φύσιν, τούτοισ δὲ πᾶσι βέλτιον ἄρχεσθαι ὑπ’ ἀνθρώπου· τυγχάνει γὰρ σωτηρίασ οὕτωσ. ἔτι δὲ τὸ ἄρρεν πρὸσ τὸ θῆλυ φύσει τὸ μὲν κρεῖττον τὸ δὲ χεῖρον, καὶ τὸ μὲν ἄρχον τὸ δ’ ἀρχόμενον. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον ἀναγκαῖον εἶναι καὶ ἐπὶ πάντων ἀνθρώπων. ὅσοι μὲν οὖν τοσοῦτον διεστᾶσιν ὅσον ψυχὴ σώματοσ καὶ ἄνθρωποσ θηρίου διάκεινται δὲ τοῦτον τὸν τρόπον ὅσων ἐστὶν ἔργον ἡ τοῦ σώματοσ χρῆσισ, καὶ τοῦτ’ ἐστ’ ἀπ’ αὐτῶν βέλτιστον, οὗτοι μέν εἰσι φύσει δοῦλοι, οἷσ βέλτιόν ἐστιν ἄρχεσθαι ταύτην τὴν ἀρχήν, εἴπερ καὶ τοῖσ εἰρημένοισ.

ἔστι γὰρ φύσει δοῦλοσ ὁ δυνάμενοσ ἄλλου εἶναι διὸ καὶ ἄλλου ἐστίν, καὶ ὁ κοινωνῶν λόγου τοσοῦτον ὅσον αἰσθάνεσθαι ἀλλὰ μὴ ἔχειν.

τὰ γὰρ ἄλλα ζῷα οὐ λόγῳ αἰσθανόμενα ἀλλὰ παθήμασιν ὑπηρετεῖ. καὶ ἡ χρεία δὲ παραλλάττει μικρόν· ἡ γὰρ πρὸσ τἀναγκαῖα τῷ σώματι βοήθεια γίνεται παρ’ ἀμφοῖν, παρά τε τῶν δούλων καὶ παρὰ τῶν ἡμέρων ζῴων.

βούλεται μὲν οὖν ἡ φύσισ καὶ τὰ σώματα διαφέροντα ποιεῖν τὰ τῶν ἐλευθέρων καὶ τῶν δούλων, τὰ μὲν ἰσχυρὰ πρὸσ τὴν ἀναγκαίαν χρῆσιν, τὰ δ’ ὀρθὰ καὶ ἄχρηστα πρὸσ τὰσ τοιαύτασ ἐργασίασ, ἀλλὰ χρήσιμα πρὸσ πολιτικὸν βίον οὗτοσ δὲ καὶ γίνεται διῃρημένοσ εἴσ τε τὴν πολεμικὴν χρείαν καὶ τὴν εἰρηνικήν, συμβαίνει δὲ πολλάκισ καὶ τοὐναντίον, τοὺσ μὲν τὰ σώματα ἔχειν ἐλευθέρων τοὺσ δὲ τὰσ ψυχάσ· ἐπεὶ τοῦτό γε φανερόν, ὡσ εἰ τοσοῦτον γένοιντο διάφοροι τὸ σῶμα μόνον ὅσον αἱ τῶν θεῶν εἰκόνεσ, τοὺσ ὑπολειπομένουσ πάντεσ φαῖεν ἂν ἀξίουσ εἶναι τούτοισ δουλεύειν.

εἰ δ’ ἐπὶ τοῦ σώματοσ τοῦτ’ ἀληθέσ, πολὺ δικαιότερον ἐπὶ τῆσ ψυχῆσ τοῦτο διωρίσθαι·

ἀλλ’ οὐχ ὁμοίωσ ῥᾴδιον ἰδεῖν τό τε τῆσ ψυχῆσ κάλλοσ καὶ τὸ τοῦ σώματοσ. ὅτι μὲν τοίνυν εἰσὶ φύσει τινὲσ οἱ μὲν ἐλεύθεροι οἱ δὲ δοῦλοι, φανερόν, οἷσ καὶ συμφέρει τὸ δουλεύειν καὶ δίκαιόν ἐστιν.

ὅτι δὲ καὶ οἱ τἀναντία φάσκοντεσ τρόπον τινὰ λέγουσιν ὀρθῶσ, οὐ χαλεπὸν ἰδεῖν.

διχῶσ γὰρ λέγεται τὸ δουλεύειν καὶ ὁ δοῦλοσ. ἔστι γάρ τισ καὶ κατὰ νόμον δοῦλοσ καὶ δουλεύων·

ὁ γὰρ νόμοσ ὁμολογία τίσ ἐστιν ἐν ᾧ τὰ κατὰ πόλεμον κρατούμενα τῶν κρατούντων εἶναί φασιν. καὶ κατὰ δύναμιν κρείττονοσ ἔσται δοῦλον καὶ ἀρχόμενον τὸ βιασθέν.

καὶ τοῖσ μὲν οὕτωσ δοκεῖ τοῖσ δ’ ἐκείνωσ, καὶ τῶν σοφῶν. αἴτιον δὲ ταύτησ τῆσ ἀμφισβητήσεωσ, καὶ ὃ ποιεῖ τοὺσ λόγουσ ἐπαλλάττειν, ὅτι τρόπον τινὰ ἀρετὴ τυγχάνουσα χορηγίασ καὶ βιάζεσθαι δύναται μάλιστα, καὶ ἔστιν ἀεὶ τὸ κρατοῦν ἐν ὑπεροχῇ ἀγαθοῦ τινοσ, ὥστε δοκεῖν μὴ ἄνευ ἀρετῆσ εἶναι τὴν βίαν, ἀλλὰ περὶ τοῦ δικαίου μόνον εἶναι τὴν ἀμφισβήτησιν διὰ γὰρ τοῦτο τοῖσ μὲν ἄνοια δοκεῖν τὸ δίκαιον εἶναι, τοῖσ δ’ αὐτὸ τοῦτο δίκαιον, τὸ τὸν κρείττονα ἄρχειν· ἐπεὶ διαστάντων γε χωρὶσ τούτων τῶν λόγων οὔτε ἰσχυρὸν οὐθὲν ἔχουσιν οὔτε πιθανὸν ἅτεροι λόγοι, ὡσ οὐ δεῖ τὸ βέλτιον κατ’ ἀρετὴν ἄρχειν καὶ δεσπόζειν.

ὅλωσ δ’ ἀντεχόμενοί τινεσ, ὡσ οἰόνται, δικαίου τινόσ ὁ γὰρ νόμοσ δίκαιόν τι τὴν κατὰ πόλεμον δουλείαν τιθέασι δικαίαν, ἅμα δ’ οὔ φασιν·

τήν τε γὰρ ἀρχὴν ἐνδέχεται μὴ δικαίαν εἶναι τῶν πολέμων, καὶ τὸν ἀνάξιον δουλεύειν οὐδαμῶσ ἂν φαίη τισ δοῦλον εἶναι· εἰ δὲ μή, συμβήσεται τοὺσ εὐγενεστάτουσ εἶναι δοκοῦντασ δούλουσ εἶναι καὶ ἐκ δούλων, ἐὰν συμβῇ πραθῆναι ληφθέντασ.

διόπερ αὐτοὺσ οὐ βούλονται λέγειν δούλουσ, ἀλλὰ τοὺσ βαρβάρουσ. καίτοι ὅταν τοῦτο λέγωσιν, οὐθὲν ἄλλο ζητοῦσιν ἢ τὸ φύσει δοῦλον ὅπερ ἐξ ἀρχῆσ εἴπομεν· ἀνάγκη γὰρ εἶναί τινασ φάναι τοὺσ μὲν πανταχοῦ δούλουσ τοὺσ δ’ οὐδαμοῦ.

τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ περὶ εὐγενείασ· αὑτοὺσ μὲν γὰρ οὐ μόνον παρ’ αὑτοῖσ εὐγενεῖσ ἀλλὰ πανταχοῦ νομίζουσιν, τοὺσ δὲ βαρβάρουσ οἴκοι μόνον, ὡσ ὄν τι τὸ μὲν ἁπλῶσ εὐγενὲσ καὶ ἐλεύθερον τὸ δ’ οὐχ ἁπλῶσ, ὥσπερ καὶ ἡ Θεοδέκτου Ἑλένη φησὶ θείων δ’ ἀπ’ ἀμφοῖν ἔκγονον ῥιζωμάτωντίσ ἂν προσειπεῖν ἀξιώσειεν λάτριν; τὸ δοῦλον καὶ ἐλεύθερον, καὶ τοὺσ εὐγενεῖσ καὶ τοὺσ δυσγενεῖσ.

ἀξιοῦσι γάρ, ὥσπερ ἐξ ἀνθρώπου ἄνθρωπον καὶ ἐκ θηρίων γίνεσθαι θηρίον, οὕτω καὶ ἐξ ἀγαθῶν ἀγαθόν.

ἡ δὲ φύσισ βούλεται μὲν τοῦτο ποιεῖν πολλάκισ, οὐ μέντοι δύναται. καὶ οὐκ εἰσί τινεσ οἱ μὲν φύσει δοῦλοι οἱ δ’ ἐλεύθεροι, δῆλον, καὶ ὅτι ἔν τισι διώρισται τὸ τοιοῦτον, ὧν συμφέρει τῷ μὲν τὸ δουλεύειν τῷ δὲ τὸ δεσπόζειν καὶ δίκαιον, καὶ δεῖ τὸ μὲν ἄρχεσθαι τὸ δ’ ἄρχειν ἣν πεφύκασιν ἀρχὴν ἄρχειν, ὥστε καὶ δεσπόζειν, τὸ δὲ κακῶσ ἀσυμφόρωσ ἐστὶν ἀμφοῖν τὸ γὰρ αὐτὸ συμφέρει τῷ μέρει καὶ τῷ ὅλῳ, καὶ σώματι καὶ ψυχῇ, ὁ δὲ δοῦλοσ μέροσ τι τοῦ δεσπότου, οἱο͂ν ἔμψυχόν τι τοῦ σώματοσ κεχωρισμένον δὲ μέροσ·

ἀλλὰ κατὰ νόμον καὶ βιασθεῖσι, τοὐναντίον.

φανερὸν δὲ καὶ ἐκ τούτων ὅτι οὐ ταὐτόν ἐστι δεσποτεία καὶ πολιτική, οὐδὲ πᾶσαι ἀλλήλαισ αἱ ἀρχαί, ὥσπερ τινέσ φασιν.

ἡ μὲν γὰρ ἐλευθέρων φύσει ἡ δὲ δούλων ἐστίν, καὶ ἡ μὲν οἰκονομικὴ μοναρχία μοναρχεῖται γὰρ πᾶσ οἶκοσ, ἡ δὲ πολιτικὴ ἐλευθέρων καὶ ἴσων ἀρχή. ὁ μὲν οὖν δεσπότησ οὐ λέγεται κατ’ ἐπιστήμην, ἀλλὰ τῷ τοιόσδ’ εἶναι, ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ δοῦλοσ καὶ ὁ ἐλεύθεροσ. ἐπιστήμη δ’ ἂν εἰή καὶ δεσποτικὴ καὶ δουλική, δουλικὴ μὲν οἱάν περ ὁ ἐν Συρακούσαισ ἐπαίδευεν·

ἐκεῖ γὰρ λαμβάνων τισ μισθὸν ἐδίδασκε τὰ ἐγκύκλια διακονήματα τοὺσ παῖδασ· εἰή δ’ ἂν καὶ ἐπὶ πλεῖον τῶν τοιούτων μάθησισ, οἱο͂ν ὀψοποιικὴ καὶ τἆλλα τὰ τοιαῦτα γένη τῆσ διακονίασ.

ἔστι γὰρ ἕτερα ἑτέρων τὰ μὲν ἐντιμότερα ἔργα τὰ δ’ ἀναγκαιότερα, καὶ κατὰ τὴν παροιμίαν δοῦλοσ πρὸ δούλου, δεσπότησ πρὸ δεσπότου. αἱ μὲν οὖν τοιαῦται πᾶσαι δουλικαὶ ἐπιστῆμαί εἰσι·

δεσποτικὴ δ’ ἐπιστήμη ἐστὶν ἡ χρηστικὴ δούλων. ὁ γὰρ δεσπότησ οὐκ ἐν τῷ κτᾶσθαι τοὺσ δούλουσ, ἀλλ’ ἐν τῷ χρῆσθαι δούλοισ. ἔστι δ’ αὕτη ἡ ἐπιστήμη οὐδὲν μέγα ἔχουσα οὐδὲ σεμνόν· ἃ γὰρ τὸν δοῦλον ἐπίστασθαι δεῖ ποιεῖν, ἐκεῖνον δεῖ ταῦτα ἐπίστασθαι ἐπιτάττειν. διὸ ὅσοισ ἐξουσία μὴ αὐτοὺσ κακοπαθεῖν, ἐπίτροπόσ <τισ> λαμβάνει ταύτην τὴν τιμήν, αὐτοὶ δὲ πολιτεύονται ἢ φιλοσοφοῦσιν.

ἡ δὲ κτητικὴ ἑτέρα ἀμφοτέρων τούτων, οἱο͂ν ἡ δικαία, πολεμική τισ οὖσα ἢ θηρευτική. τρόπον.

ὅλωσ δὲ περὶ πάσησ κτήσεωσ καὶ χρηματιστικῆσ θεωρήσωμεν κατὰ τὸν ὑφηγημένον τρόπον, ἐπείπερ καὶ ὁ δοῦλοσ τῆσ κτήσεωσ μέροσ τι ἦν.

πρῶτον μὲν οὖν ἀπορήσειεν ἄν τισ πότερον ἡ χρηματιστικὴ ἡ αὐτὴ τῇ οἰκονομικῇ ἐστιν ἢ μέροσ τι, ἢ ὑπηρετική, καὶ εἰ ὑπηρετική, πότερον ὡσ ἡ κερκιδοποιικὴ τῇ ὑφαντικῇ ἢ ὡσ ἡ χαλκουργικὴ τῇ ἀνδριαντοποιίᾳ οὐ γὰρ ὡσαύτωσ ὑπηρετοῦσιν, ἀλλ’ ἡ μὲν ὄργανα παρέχει, ἡ δὲ τὴν ὕλην· λέγω δὲ ὕλην τὸ ὑποκείμενον ἐξ οὗ τι ἀποτελεῖται ἔργον, οἱο͂ν ὑφάντῃ μὲν ἔρια ἀνδριαντοποιῷ δὲ χαλκόν.

ὅτι μὲν οὖν οὐχ ἡ αὐτὴ ἡ οἰκονομικὴ τῇ χρηματιστικῇ, δῆλον τῆσ μὲν γὰρ τὸ πορίσασθαι, τῆσ δὲ τὸ χρήσασθαι· τίσ γὰρ ἔσται ἡ χρησομένη τοῖσ κατὰ τὴν οἰκίαν παρὰ τὴν οἰκονομικήν;

· πότερον δὲ μέροσ αὐτῆσ ἐστί τι ἢ ἕτερον εἶδοσ, ἔχει διαμφισβήτησιν· εἰ γάρ ἐστι τοῦ χρηματιστικοῦ θεωρῆσαι πόθεν χρήματα καὶ κτῆσισ ἔσται, ἥ δὲ κτῆσισ πολλὰ περιείληφε μέρη καὶ ὁ πλοῦτοσ, ὥστε πρῶτον ἡ γεωργικὴ πότερον μέροσ τι τῆσ οἰκονομικῆσ ἢ ἕτερόν τι γένοσ, καὶ καθόλου ἡ περὶ τὴν τροφὴν ἐπιμέλεια καὶ κτῆσισ;

ἀλλὰ μὴν εἴδη γε πολλὰ τροφῆσ, διὸ καὶ βίοι πολλοὶ καὶ τῶν ζῴων καὶ τῶν ἀνθρώπων εἰσίν· οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε ζῆν ἄνευ τροφῆσ, ὥστε αἱ διαφοραὶ τῆσ τροφῆσ τοὺσ βίουσ πεποιήκασι διαφέροντασ τῶν ζῴων.

τῶν τε γὰρ θηρίων τὰ μὲν ἀγελαῖα τὰ δὲ σποραδικά ἐστιν, ὁποτέρωσ συμφέρει πρὸσ τὴν τροφὴν αὐτοῖσ διὰ τὸ τὰ μὲν ζῳοφάγα τὰ δὲ καρποφάγα τὰ δὲ παμφάγα αὐτῶν εἶναι, ὥστε πρὸσ τὰσ ῥᾳστώνασ καὶ τὴν αἱρ́εσιν τὴν τούτων ἡ φύσισ τοὺσ βίουσ αὐτῶν διώρισεν, ἐπεὶ δ’ οὐ ταὐτὸ ἑκάστῳ ἡδὺ κατὰ φύσιν ἀλλὰ ἕτερα ἑτέροισ, καὶ αὐτῶν τῶν ζῳοφάγων καὶ τῶν καρποφάγων οἱ βίοι πρὸσ ἄλληλα διεστᾶσιν· ὁμοίωσ δὲ καὶ τῶν ἀνθρώπων.

πολὺ γὰρ διαφέρουσιν οἱ τούτων βίοι.

οἱ μὲν οὖν ἀργότατοι νομάδεσ εἰσίν ἡ γὰρ ἀπὸ τῶν ἡμέρων τροφὴ ζῴων ἄνευ πόνου γίνεται σχολάζουσιν· ἀναγκαίου δ’ ὄντοσ μεταβάλλειν τοῖσ κτήνεσι διὰ τὰσ νομὰσ καὶ αὐτοὶ ἀναγκάζονται συνακολουθεῖν, ὥσπερ γεωργίαν ζῶσαν γεωργοῦντεσ· οἱ δ’ ἀπὸ θήρασ ζῶσι, καὶ θήρασ ἕτεροι ἑτέρασ, οἱο͂ν οἱ μὲν ἀπὸ λῃστείασ, οἱ δ’ ἀφ’ ἁλιείασ, ὅσοι λίμνασ καὶ ἕλη καὶ ποταμοὺσ ἢ θάλατταν τοιαύτην προσοικοῦσιν, οἱ δ’ ἀπ’ ὀρνίθων ἢ θηρίων ἀγρίων·

τὸ δὲ πλεῖστον γένοσ τῶν ἀνθρώπων ἀπὸ τῆσ γῆσ ζῇ καὶ τῶν ἡμέρων καρπῶν. νομαδικὸσ λῃστρικὸσ ἁλιευτικὸσ θηρευτικὸσ γεωργικόσ.

οἱ δὲ καὶ μιγνύντεσ ἐκ τούτων ἡδέωσ ζῶσι, προσαναπληροῦντεσ τὸν ἐνδεέστερον βίον, ᾗ τυγχάνει ἐλλείπων πρὸσ τὸ αὐτάρκησ εἶναι, οἱο͂ν οἱ μὲν νομαδικὸν ἅμα καὶ λῃστρικόν, οἱ δὲ γεωργικὸν καὶ θηρευτικόν· ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τοὺσ ἄλλουσ·

ὡσ ἂν ἡ χρεία συναναγκάζῃ, τοῦτον τὸν τρόπον διάγουσιν. ἡ μὲν οὖν τοιαύτη κτῆσισ ὑπ’ αὐτῆσ φαίνεται τῆσ φύσεωσ διδομένη πᾶσιν, ὥσπερ κατὰ τὴν πρώτην γένεσιν εὐθύσ, οὕτω καὶ τελειωθεῖσιν. καὶ γὰρ κατὰ τὴν ἐξ ἀρχῆσ γένεσιν τὰ μὲν συνεκτίκτει τῶν ζῴων τοσαύτην τροφὴν ὥσθ’ ἱκανὴν εἶναι μέχρισ οὗ ἂν δύνηται αὐτὸ αὑτῷ πορίζειν τὸ γεννηθέν, οἱο͂ν ὅσα σκωληκοτοκεῖ ἢ ᾠοτοκεῖ·

ὅσα δὲ ζῳοτοκεῖ, τοῖσ γεννωμένοισ ἔχει τροφὴν ἐν αὑτοῖσ μέχρι τινόσ, τὴν τοῦ καλουμένου γάλακτοσ φύσιν. ὥστε ὁμοίωσ δῆλον ὅτι καὶ γενομένοισ οἰητέον τά τε φυτὰ τῶν ζῴων ἕνεκεν εἶναι καὶ τὰ ἄλλα ζῷα τῶν ἀνθρώπων χάριν, τὰ μὲν ἥμερα καὶ διὰ τὴν χρῆσιν καὶ διὰ τὴν τροφήν, τῶν δ’ ἀγρίων, εἰ μὴ πάντα, ἀλλὰ τά γε πλεῖστα τῆσ τροφῆσ καὶ ἄλλησ βοηθείασ ἕνεκεν, ἵνα καὶ ἐσθὴσ καὶ ἄλλα ὄργανα γίνηται ἐξ αὐτῶν.

εἰ οὖν ἡ φύσισ μηθὲν μήτε ἀτελὲσ ποιεῖ μήτε μάτην, ἀναγκαῖον τῶν ἀνθρώπων ἕνεκεν αὐτὰ πάντα πεποιηκέναι τὴν φύσιν. τῶν ἀνθρώπων ὅσοι πεφυκότεσ ἄρχεσθαι μὴ θέλουσιν, ὡσ φύσει δίκαιον τοῦτον ὄντα τὸν πόλεμον.

ἓν μὲν οὖν εἶδοσ κτητικῆσ κατὰ φύσιν τῆσ οἰκονομικῆσ μέροσ ἐστίν, καθὸ δεῖ ἤτοι ὑπάρχειν ἢ πορίζειν αὐτὴν ὅπωσ ὑπάρχῃ ὧν ἔστι θησαυρισμὸσ χρημάτων πρὸσ ζωὴν ἀναγκαίων, καὶ χρησίμων εἰσ κοινωνίαν πόλεωσ ἢ οἰκίασ.

καὶ ἐοίκεν ὅ γ’ ἀληθινὸσ πλοῦτοσ ἐκ τούτων εἶναι.

ἡ γὰρ τῆσ τοιαύτησ κτήσεωσ αὐτάρκεια πρὸσ ἀγαθὴν ζωὴν οὐκ ἄπειρόσ ἐστιν, ὥσπερ Σόλων φησὶ ποιήσασ πλούτου δ’ οὐθὲν τέρμα πεφασμένον ἀνδράσι κεῖται. κεῖται γὰρ ὥσπερ καὶ ταῖσ ἄλλαισ τέχναισ· οὐδὲν γὰρ ὄργανον ἄπειρον οὐδεμιᾶσ ἐστι τέχνησ οὔτε πλήθει οὔτε μεγέθει, ὁ δὲ πλοῦτοσ ὀργάνων πλῆθόσ ἐστιν οἰκονομικῶν καὶ πολιτικῶν.

ὅτι μὲν τοίνυν ἔστι τισ κτητικὴ κατὰ φύσιν τοῖσ οἰκονόμοισ καὶ τοῖσ πολιτικοῖσ, καὶ δι’ ἣν αἰτίαν, δῆλον. ἔστι δὲ γένοσ ἄλλο κτητικῆσ, ἣν μάλιστα καλοῦσι, καὶ δίκαιον αὐτὸ καλεῖν, χρηματιστικήν, δι’ ἣν οὐδὲν δοκεῖ πέρασ εἶναι πλούτου καὶ κτήσεωσ·

ἣν ὡσ μίαν καὶ τὴν αὐτὴν τῇ λεχθείσῃ πολλοὶ νομίζουσι διὰ τὴν γειτνίασιν·

ἔστι δ’ οὔτε ἡ αὐτὴ τῇ εἰρημένῃ οὔτε πόρρω ἐκείνησ. ἔστι δ’ ἡ μὲν φύσει ἡ δ’ οὐ φύσει αὐτῶν, ἀλλὰ δι’ ἐμπειρίασ τινὸσ καὶ τέχνησ γίνεται μᾶλλον. λάβωμεν δὲ περὶ αὐτῆσ τὴν ἀρχὴν ἐντεῦθεν.

ἑκάστου γὰρ κτήματοσ διττὴ ἡ χρῆσίσ ἐστιν, ἀμφότεραι δὲ καθ’ αὑτὸ μὲν ἀλλ’ οὐχ ὁμοίωσ καθ’ αὑτό, ἀλλ’ ἡ μὲν οἰκεία ἡ δ’ οὐκ οἰκεία τοῦ πράγματοσ, οἱο͂ν ὑποδήματοσ ἥ τε ὑπόδεσισ καὶ ἡ μεταβλητική. ἀμφότεραι γὰρ ὑποδήματοσ χρήσεισ· καὶ γὰρ ὁ ἀλλαττόμενοσ τῷ δεομένῳ ὑποδήματοσ ἀντὶ νομίσματοσ ἢ τροφῆσ χρῆται τῷ ὑποδήματι ᾗ ὑπόδημα, ἀλλ’ οὐ τὴν οἰκείαν χρῆσιν·

οὐ γὰρ ἀλλαγῆσ ἕνεκεν γέγονε. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον ἔχει καὶ περὶ τῶν ἄλλων κτημάτων. ἔστι γὰρ ἡ μεταβλητικὴ πάντων, ἀρξαμένη τὸ μὲν πρῶτον ἐκ τοῦ κατὰ φύσιν, τῷ τὰ μὲν πλείω τὰ δὲ ἐλάττω τῶν ἱκανῶν ἔχειν τοὺσ ἀνθρώπουσ ᾗ καὶ δῆλον ὅτι οὐκ ἔστι φύσει τῆσ χρηματιστικῆσ ἡ καπηλική· ὅσον γὰρ ἱκανὸν αὐτοῖσ, ἀναγκαῖον ἦν ποιεῖσθαι τὴν ἀλλαγήν.

ἐν μὲν οὖν τῇ πρώτῃ κοινωνίᾳ τοῦτο δ’ ἐστὶν οἰκία φανερὸν ὅτι οὐδὲν ἔστιν ἔργον αὐτῆσ, ἀλλ’ ἤδη πλειόνων τῆσ κοινωνίασ οὔσησ. οἱ μὲν γὰρ τῶν αὑτῶν ἐκοινώνουν πάντων, οἱ δὲ κεχωρισμένοι πολλῶν πάλιν καὶ ἑτέρων, ὧν κατὰ τὰσ δεήσεισ ἀναγκαῖον ποιεῖσθαι τὰσ μεταδόσεισ, καθάπερ ἔτι πολλὰ ποιεῖ καὶ τῶν βαρβαρικῶν ἐθνῶν, κατὰ τὴν ἀλλαγήν.

αὐτὰ γὰρ τὰ χρήσιμα πρὸσ αὑτὰ καταλλάττονται, ἐπὶ πλέον δ’ οὐθέν, οἱο͂ν οἶνον πρὸσ σῖτον διδόντεσ καὶ λαμβάνοντεσ, καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων ἕκαστον. ἡ μὲν οὖν τοιαύτη μεταβλητικὴ οὔτε παρὰ φύσιν οὔτε χρηματιστικῆσ ἐστιν εἶδοσ οὐδέν εἰσ ἀναπλήρωσιν γὰρ τῆσ κατὰ φύσιν αὐταρκείασ ἦν·

ἐκ μέντοι ταύτησ ἐγένετ’ ἐκείνη κατὰ λόγον.

ξενικωτέρασ γὰρ γενομένησ τῆσ βοηθείασ τῷ εἰσάγεσθαι ὧν ἐνδεεῖσ <ἦσαν> καὶ ἐκπέμπειν ὧν ἐπλεόναζον, ἐξ ἀνάγκησ ἡ τοῦ νομίσματοσ ἐπορίσθη χρῆσισ. οὐ γὰρ εὐβάστακτον ἕκαστον τῶν κατὰ φύσιν ἀναγκαίων· διὸ πρὸσ τὰσ ἀλλαγὰσ τοιοῦτόν τι συνέθεντο πρὸσ σφᾶσ αὐτοὺσ διδόναι καὶ λαμβάνειν, ὃ τῶν χρησίμων αὐτὸ ὂν εἶχε τὴν χρείαν εὐμεταχείριστον πρὸσ τὸ ζῆν, οἱο͂ν σίδηροσ καὶ ἄργυροσ κἂν εἴ τι τοιοῦτον ἕτερον, τὸ μὲν πρῶτον ἁπλῶσ ὁρισθὲν μεγέθει καὶ σταθμῷ, τὸ δὲ τελευταῖον καὶ χαρακτῆρα ἐπιβαλλόντων, ἵνα ἀπολύσῃ τῆσ μετρήσεωσ αὑτούσ·

ὁ γὰρ χαρακτὴρ ἐτέθη τοῦ ποσοῦ σημεῖον.

πορισθέντοσ οὖν ἤδη νομίσματοσ ἐκ τῆσ ἀναγκαίασ ἀλλαγῆσ θάτερον εἶδοσ τῆσ χρηματιστικῆσ ἐγένετο, τὸ καπηλικόν, τὸ μὲν πρῶτον ἁπλῶσ ἴσωσ γινόμενον, εἶτα δι’ ἐμπειρίασ ἤδη τεχνικώτερον, πόθεν καὶ πῶσ μεταβαλλόμενον πλεῖστον ποιήσει κέρδοσ.

διὸ δοκεῖ ἡ χρηματιστικὴ μάλιστα περὶ τὸ νόμισμα εἶναι, καὶ ἔργον αὐτῆσ τὸ δύνασθαι θεωρῆσαι πόθεν ἔσται πλῆθοσ, ποιητικὴ γὰρ εἶναι πλούτου καὶ χρημάτων.

καὶ γὰρ τὸν πλοῦτον πολλάκισ τιθέασι νομίσματοσ πλῆθοσ, διὰ τὸ περὶ τοῦτ’ εἶναι τὴν χρηματιστικὴν καὶ τὴν καπηλικήν. ὁτὲ δὲ πάλιν λῆροσ εἶναι δοκεῖ τὸ νόμισμα καὶ νόμοσ παντάπασι, φύσει δ’ οὐθέν, ὅτι μεταθεμένων τε τῶν χρωμένων οὐθενὸσ ἄξιον οὐδὲ χρήσιμον πρὸσ οὐδὲν τῶν ἀναγκαίων ἐστί, καὶ νομίσματοσ πλουτῶν πολλάκισ ἀπορήσει τῆσ ἀναγκαίασ τροφῆσ· καίτοι ἄτοπον τοιοῦτον εἶναι πλοῦτον οὗ εὐπορῶν λιμῷ ἀπολεῖται, καθάπερ καὶ τὸν Μίδαν ἐκεῖνον μυθολογοῦσι διὰ τὴν ἀπληστίαν τῆσ εὐχῆσ πάντων αὐτῷ γιγνομένων τῶν παρατιθεμένων χρυσῶν.

διὸ ζητοῦσιν ἕτερόν τι τὸν πλοῦτον καὶ τὴν χρηματιστικήν, ὀρθῶσ ζητοῦντεσ. ἔστι γὰρ ἑτέρα ἡ χρηματιστικὴ καὶ ὁ πλοῦτοσ ὁ κατὰ φύσιν, καὶ αὕτη μὲν οἰκονομική, ἡ δὲ καπηλική, ποιητικὴ πλούτου οὐ πάντωσ ἀλλὰ διὰ χρημάτων μεταβολῆσ.

καὶ δοκεῖ περὶ τὸ νόμισμα αὕτη εἶναι· τὸ γὰρ νόμισμα στοιχεῖον καὶ πέρασ τῆσ ἀλλαγῆσ ἐστιν.

καὶ ἄπειροσ δὴ οὗτοσ ὁ πλοῦτοσ, ὁ ἀπὸ ταύτησ τῆσ χρηματιστικῆσ. ὥσπερ γὰρ ἡ ἰατρικὴ τοῦ ὑγιαίνειν εἰσ ἄπειρόν ἐστι, καὶ ἑκάστη τῶν τεχνῶν τοῦ τέλουσ εἰσ ἄπειρον ὅτι μάλιστα γὰρ ἐκεῖνο βούλονται ποιεῖν, τῶν δὲ πρὸσ τὸ τέλοσ οὐκ εἰσ ἄπειρον πέρασ γὰρ τὸ τέλοσ πάσαισ, οὕτω καὶ ταύτησ τῆσ χρηματιστικῆσ οὐκ ἔστι τοῦ τέλουσ πέρασ, τέλοσ δὲ ὁ τοιοῦτοσ πλοῦτοσ καὶ χρημάτων κτῆσισ.

τῆσ δ’ οἰκονομικῆσ χρηματιστικῆσ ἔστι πέρασ·

οὐ γὰρ τοῦτο τῆσ οἰκονομικῆσ ἔργον. διὸ τῇ μὲν φαίνεται ἀναγκαῖον εἶναι παντὸσ πλούτου πέρασ, ἐπὶ δὲ τῶν γινομένων ὁρῶμεν συμβαῖνον τοὐναντίον· πάντεσ γὰρ εἰσ ἄπειρον αὔξουσιν οἱ χρηματιζόμενοι τὸ νόμισμα. αἴτιον δὲ τὸ σύνεγγυσ αὐτῶν.

ἐπαλλάττει γὰρ ἡ χρῆσισ τοῦ αὐτοῦ οὖσα ἑκατέρασ τῆσ χρηματιστικῆσ. τῆσ γὰρ αὐτῆσ ἐστι κτήσεωσ χρῆσισ, ἀλλ’ οὐ κατὰ ταὐτόν, ἀλλὰ τῆσ μὲν ἕτερον τέλοσ, τῆσ δ’ ἡ αὔξησισ. ὥστε δοκεῖ τισι τοῦτ’ εἶναι τῆσ οἰκονομικῆσ ἔργον, καὶ διατελοῦσιν ἢ σῴζειν οἰόμενοι δεῖν ἢ αὔξειν τὴν τοῦ νομίσματοσ οὐσίαν εἰσ ἄπειρον. αἴτιον δὲ ταύτησ τῆσ διαθέσεωσ τὸ σπουδάζειν περὶ τὸ ζῆν, ἀλλὰ μὴ τὸ εὖ ζῆν·

εἰσ ἄπειρον οὖν ἐκείνησ τῆσ ἐπιθυμίασ οὔσησ, καὶ τῶν ποιητικῶν ἀπείρων ἐπιθυμοῦσιν.

ὅσοι δὲ καὶ τοῦ εὖ ζῆν ἐπιβάλλονται τὸ πρὸσ τὰσ ἀπολαύσεισ τὰσ σωματικὰσ ζητοῦσιν, ὥστ’ ἐπεὶ καὶ τοῦτ’ ἐν τῇ κτήσει φαίνεται ὑπάρχειν, πᾶσα ἡ διατριβὴ περὶ τὸν χρηματισμόν ἐστι, καὶ τὸ ἕτερον εἶδοσ τῆσ χρηματιστικῆσ διὰ τοῦτ’ ἐλήλυθεν. ἐν ὑπερβολῇ γὰρ οὔσησ τῆσ ἀπολαύσεωσ, τὴν τῆσ ἀπολαυστικῆσ ὑπερβολῆσ ποιητικὴν ζητοῦσιν·

κἂν μὴ διὰ τῆσ χρηματιστικῆσ δύνωνται πορίζειν, δι’ ἄλλησ αἰτίασ τοῦτο πειρῶνται, ἑκάστῃ χρώμενοι τῶν δυνάμεων οὐ κατὰ φύσιν. ἀνδρείασ γὰρ οὐ χρήματα ποιεῖν ἐστιν ἀλλὰ θάρσοσ, οὐδὲ στρατηγικῆσ καὶ ἰατρικῆσ, ἀλλὰ τῆσ μὲν νίκην τῆσ δ’ ὑγίειαν.

οἱ δὲ πάσασ ποιοῦσι χρηματιστικάσ, ὡσ τοῦτο τέλοσ ὄν, πρὸσ δὲ τὸ τέλοσ ἅπαντα δέον ἀπαντᾶν. ἀναγκαίασ χρηματιστικῆσ, καὶ τίσ, καὶ δι’ αἰτίαν τίνα ἐν χρείᾳ ἐσμὲν αὐτῆσ, εἴρηται, καὶ περὶ τῆσ ἀναγκαίασ, ὅτι ἑτέρα μὲν αὐτῆσ οἰκονομικὴ δὲ κατὰ φύσιν ἡ περὶ τὴν τροφήν, οὐχ ὥσπερ αὕτη ἄπειροσ ἀλλ’ ἔχουσα ὁρ́ον.

οἰκονομικοῦ καὶ πολιτικοῦ ἐστιν ἡ χρηματιστικὴ ἢ οὔ, ἀλλὰ δεῖ τοῦτο μὲν ὑπάρχειν ὥσπερ γὰρ καὶ ἀνθρώπουσ οὐ ποιεῖ ἡ πολιτική, ἀλλὰ λαβοῦσα παρὰ τῆσ φύσεωσ χρῆται αὐτοῖσ, οὕτω καὶ τροφὴν τὴν φύσιν δεῖ παραδοῦναι γῆν ἢ θάλατταν ἢ ἄλλο τι, ἐκ δὲ τούτων, ὡσ δεῖ ταῦτα διαθεῖναι προσήκει τὸν οἰκονόμον.

οὐ γὰρ τῆσ ὑφαντικῆσ ἔρια ποιῆσαι, ἀλλὰ χρήσασθαι αὐτοῖσ, καὶ γνῶναι δὲ τὸ ποῖον χρηστὸν καὶ ἐπιτήδειον, ἢ φαῦλον καὶ ἀνεπιτήδειον.

καὶ γὰρ ἀπορήσειεν ἄν τισ διὰ τί ἡ μὲν χρηματιστικὴ μόριον τῆσ οἰκονομίασ, ἡ δ’ ἰατρικὴ οὐ μόριον· καίτοι δεῖ ὑγιαίνειν τοὺσ κατὰ τὴν οἰκίαν, ὥσπερ ζῆν ἢ ἄλλο τι τῶν ἀναγκαίων. ἐπεὶ δὲ ἔστι μὲν ὡσ τοῦ οἰκονόμου καὶ τοῦ ἄρχοντοσ καὶ περὶ ὑγιείασ ἰδεῖν, ἔστι δ’ ὡσ οὔ, ἀλλὰ τοῦ ἰατροῦ, οὕτω καὶ περὶ τῶν χρημάτων ἔστι μὲν ὡσ τοῦ οἰκονόμου, ἔστι δ’ ὡσ οὔ, ἀλλὰ τῆσ ὑπηρετικῆσ·

μάλιστα δέ, καθάπερ εἴρηται πρότερον, δεῖ φύσει τοῦτο ὑπάρχειν. φύσεωσ γάρ ἐστιν ἔργον τροφὴν τῷ γεννηθέντι παρέχειν·

παντὶ γάρ, ἐξ οὗ γίνεται, τροφὴ τὸ λειπόμενόν ἐστι. διὸ κατὰ φύσιν ἐστὶν ἡ χρηματιστικὴ πᾶσιν ἀπὸ τῶν καρπῶν καὶ τῶν ζῴων. καὶ ταύτησ μὲν ἀναγκαίασ καὶ ἐπαινουμένησ, τῆσ δὲ μεταβλητικῆσ ψεγομένησ δικαίωσ οὐ γὰρ κατὰ φύσιν ἀλλ’ ἀπ’ ἀλλήλων ἐστίν, εὐλογώτατα μισεῖται ἡ ὀβολοστατικὴ διὰ τὸ ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ νομίσματοσ εἶναι τὴν κτῆσιν καὶ οὐκ ἐφ’ ὅπερ ἐπορίσθη.

μεταβολῆσ γὰρ ἐγένετο χάριν, ὁ δὲ τόκοσ αὐτὸ ποιεῖ πλέον ὅθεν καὶ τοὔνομα τοῦτ’ εἴληφεν·

ὅμοια γὰρ τὰ τικτόμενα τοῖσ γεννῶσιν αὐτά ἐστιν, ὁ δὲ τόκοσ γίνεται νόμισμα ἐκ νομίσματοσ·

ὥστε καὶ μάλιστα παρὰ φύσιν οὗτοσ τῶν χρηματισμῶν ἐστιν. ἐπεὶ δὲ τὰ πρὸσ τὴν γνῶσιν διωρίκαμεν ἱκανῶσ, τὰ πρὸσ τὴν χρῆσιν δεῖ διελθεῖν.

πάντα δὲ τὰ τοιαῦτα τὴν μὲν θεωρίαν ἐλευθέραν ἔχει, τὴν δ’ ἐμπειρίαν ἀναγκαίαν. ἔστι δὲ χρηματιστικῆσ μέρη χρήσιμα·

τὸ περὶ τὰ κτήματα ἔμπειρον εἶναι, ποῖα λυσιτελέστατα καὶ ποῦ καὶ πῶσ, οἱο͂ν ἵππων κτῆσισ ποία τισ ἢ βοῶν ἢ προβάτων, ὁμοίωσ δὲ καὶ τῶν λοιπῶν ζῴων δεῖ γὰρ ἔμπειρον εἶναι πρὸσ ἄλληλά τε τούτων τίνα λυσιτελέστατα, καὶ ποῖα ἐν ποίοισ τόποισ· ἄλλα γὰρ ἐν ἄλλαισ εὐθηνεῖ χώραισ, εἶτα περὶ γεωργίασ, καὶ ταύτησ ἤδη ψιλῆσ τε καὶ πεφυτευμένησ, καὶ μελιττουργίασ, καὶ τῶν ἄλλων ζῴων τῶν πλωτῶν ἢ πτηνῶν, ἀφ’ ὅσων ἔστι τυγχάνειν βοηθείασ.

τῆσ μὲν οὖν οἰκειοτάτησ χρηματιστικῆσ ταῦτα μόρια καὶ πρῶτα·

τῆσ δὲ μεταβλητικῆσ μέγιστον μὲν ἐμπορία καὶ ταύτησ μέρη τρία, ναυκληρία φορτηγία παράστασισ· διαφέρει δὲ τούτων ἕτερα ἑτέρων τῷ τὰ μὲν ἀσφαλέστερα εἶναι, τὰ δὲ πλείω πορίζειν τὴν ἐπικαρπίαν, δεύτερον δὲ τοκισμόσ, τρίτον δὲ μισθαρνία ταύτησ δ’ ἡ μὲν τῶν βαναύσων τεχνῶν, ἡ δὲ τῶν ἀτέχνων καὶ τῷ σώματι μόνῳ χρησίμων· τρίτον δὲ εἶδοσ χρηματιστικῆσ μεταξὺ ταύτησ καὶ τῆσ πρώτησ ἔχει γὰρ καὶ τῆσ κατὰ φύσιν τι μέροσ καὶ τῆσ μεταβλητικῆσ, ὅσα ἀπὸ γῆσ καὶ τῶν ἀπὸ γῆσ γιγνομένων, ἀκάρπων μὲν χρησίμων δέ, οἱο͂ν ὑλοτομία τε καὶ πᾶσα μεταλλευτική.

αὕτη δὲ πολλὰ ἤδη περιείληφε γένη· πολλὰ γὰρ εἴδη τῶν ἐκ γῆσ μεταλλευομένων ἔστιν.

εἰσὶ δὲ τεχνικώταται μὲν τῶν ἐργασιῶν ὅπου ἐλάχιστον τῆσ τύχησ, βαναυσόταται δ’ ἐν αἷσ τὰ σώματα λωβῶνται μάλιστα, δουλικώταται δὲ ὅπου τοῦ σώματοσ πλεῖσται χρήσεισ, ἀγεννέσταται δὲ ὅπου ἐλάχιστον προσδεῖ ἀρετῆσ. περὶ ἑκάστου δὲ τούτων καθόλου μὲν εἴρηται καὶ νῦν, τὸ δὲ κατὰ μέροσ ἀκριβολογεῖσθαι χρήσιμον μὲν πρὸσ τὰσ ἐργασίασ, φορτικὸν δὲ τὸ ἐνδιατρίβειν. γεγραμμένα περὶ τούτων, οἱο͂ν Χαρητίδῃ τῷ Παρίῳ καὶ Ἀπολλοδώρῳ τῷ Λημνίῳ περὶ γεωργίασ καὶ ψιλῆσ καὶ πεφυτευμένησ, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἄλλοισ περὶ ἄλλων, ταῦτα μὲν ἐκ τούτων θεωρείτω ὅτῳ ἐπιμελέσ·

ἔτι δὲ καὶ τὰ λεγόμενα σποράδην, δι’ ὧν ἐπιτετυχήκασιν ἔνιοι χρηματιζόμενοι, δεῖ συλλέγειν.

πάντα γὰρ ὠφέλιμα ταῦτ’ ἐστὶ τοῖσ τιμῶσι τὴν χρηματιστικήν, οἱο͂ν καὶ τὸ Θάλεω τοῦ Μιλησίου·

τοῦτο γάρ ἐστι κατανόημά τι χρηματιστικόν, ἀλλ’ ἐκείνῳ μὲν διὰ τὴν σοφίαν προσάπτουσι, τυγχάνει δὲ καθόλου τι ὄν. ὀνειδιζόντων γὰρ αὐτῷ διὰ τὴν πενίαν ὡσ ἀνωφελοῦσ τῆσ φιλοσοφίασ οὔσησ, κατανοήσαντά φασιν αὐτὸν ἐλαιῶν φορὰν ἐσομένην ἐκ τῆσ ἀστρολογίασ, ἔτι χειμῶνοσ ὄντοσ εὐπορήσαντα χρημάτων ὀλίγων ἀρραβῶνασ διαδοῦναι τῶν ἐλαιουργίων τῶν τ’ ἐν Μιλήτῳ καὶ Χίῳ πάντων, ὀλίγου μισθωσάμενον ἅτ’ οὐθενὸσ ἐπιβάλλοντοσ· ἐπειδὴ δ’ ὁ καιρὸσ ἧκε, πολλῶν ζητουμένων ἅμα καὶ ἐξαίφνησ, ἐκμισθοῦντα ὃν τρόπον ἠβούλετο, πολλὰ χρήματα συλλέξαντα ἐπιδεῖξαι ὅτι ῥᾴδιόν ἐστι πλουτεῖν τοῖσ φιλοσόφοισ, ἂν βούλωνται, ἀλλ’ οὐ τοῦτ’ ἐστὶ περὶ ὃ σπουδάζουσιν.

Θαλῆσ μὲν οὖν λέγεται τοῦτον τὸν τρόπον ἐπίδειξιν ποιήσασθαι τῆσ σοφίασ·

ἔστι δ’, ὥσπερ εἴπομεν, καθόλου τὸ τοιοῦτον χρηματιστικόν, ἐάν τισ δύνηται μονοπωλίαν αὑτῷ κατασκευάζειν. διὸ καὶ τῶν πόλεων ἔνιαι τοῦτον ποιοῦνται τὸν πόρον, ὅταν ἀπορῶσι χρημάτων·

μονοπωλίαν γὰρ τῶν ὠνίων ποιοῦσιν. ἐν Σικελίᾳ δέ τισ τεθέντοσ παρ’ αὐτῷ νομίσματοσ συνεπρίατο πάντα τὸν σίδηρον ἐκ τῶν σιδηρείων, μετὰ δὲ ταῦτα ὡσ ἀφίκοντο ἐκ τῶν ἐμπορίων οἱ ἔμποροι, ἐπώλει μόνοσ, οὐ πολλὴν ποιήσασ ὑπερβολὴν τῆσ τιμῆσ· ἀλλ’ ὅμωσ ἐπὶ τοῖσ πεντήκοντα ταλάντοισ ἐπέλαβεν ἑκατόν.

τοῦτο μὲν οὖν Διονύσιοσ αἰσθόμενοσ τὰ μὲν χρήματα ἐκέλευσεν ἐκκομίσασθαι, μὴ μέντοι γε ἔτι μένειν ἐν Συρακούσαισ, ὡσ πόρουσ εὑρίσκοντα τοῖσ αὑτοῦ πράγμασιν ἀσυμφόρουσ· τὸ μέντοι ὁρ́αμα Θάλεω καὶ τοῦτο ταὐτόν ἐστιν·

ἀμφότεροι γὰρ ἑαυτοῖσ ἐτέχνασαν γενέσθαι μονοπωλίαν. χρήσιμον δὲ γνωρίζειν ταῦτα καὶ τοῖσ πολιτικοῖσ. πολλαῖσ γὰρ πόλεσι δεῖ χρηματισμοῦ καὶ τοιούτων πόρων, ὥσπερ οἰκίᾳ, μᾶλλον δέ· διόπερ τινὲσ καὶ πολιτεύονται τῶν πολιτευομένων ταῦτα μόνον.

μὲν ἀμφοῖν, οὐ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον τῆσ ἀρχῆσ, ἀλλὰ γυναικὸσ μὲν πολιτικῶσ τέκνων δὲ βασιλικῶσ·

τό τε γὰρ ἄρρεν φύσει τοῦ θήλεοσ ἡγεμονικώτερον, εἰ μή που συνέστηκε παρὰ φύσιν, καὶ τὸ πρεσβύτερον καὶ τέλειον τοῦ νεωτέρου καὶ ἀτελοῦσ ‐ ἐν μὲν οὖν ταῖσ πολιτικαῖσ ἀρχαῖσ ταῖσ πλείσταισ μεταβάλλει τὸ ἄρχον καὶ τὸ ἀρχόμενον ἐξ ἴσου γὰρ εἶναι βούλεται τὴν φύσιν καὶ διαφέρειν μηδέν, ὅμωσ δέ, ὅταν τὸ μὲν ἄρχῃ τὸ δ’ ἄρχηται, ζητεῖ διαφορὰν εἶναι καὶ σχήμασι καὶ λόγοισ καὶ τιμαῖσ, ὥσπερ καὶ Ἄμασισ εἶπε τὸν περὶ τοῦ ποδανιπτῆροσ λόγον·

τὸ δ’ ἄρρεν ἀεὶ πρὸσ τὸ θῆλυ τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον.

ἡ δὲ τῶν τέκνων ἀρχὴ βασιλική·

τὸ γὰρ γεννῆσαν καὶ κατὰ φιλίαν ἄρχον καὶ κατὰ πρεσβείαν ἐστίν, ὅπερ ἐστὶ βασιλικῆσ εἶδοσ ἀρχῆσ. διὸ καλῶσ Ὅμηροσ τὸν Δία προσηγόρευσεν εἰπὼν πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε τὸν βασιλέα τούτων ἁπάντων. φύσει γὰρ τὸν βασιλέα διαφέρειν μὲν δεῖ, τῷ γένει δ’ εἶναι τὸν αὐτόν· ὅπερ πέπονθε τὸ πρεσβύτερον πρὸσ τὸ νεώτερον καὶ ὁ γεννήσασ πρὸσ τὸ τέκνον.

φανερὸν τοίνυν ὅτι πλείων ἡ σπουδὴ τῆσ οἰκονομίασ περὶ τοὺσ ἀνθρώπουσ ἢ περὶ τὴν τῶν ἀψύχων κτῆσιν, καὶ περὶ τὴν ἀρετὴν τούτων ἢ περὶ τὴν τῆσ κτήσεωσ, ὃν καλοῦμεν πλοῦτον, καὶ τῶν ἐλευθέρων μᾶλλον ἢ δούλων.

πρῶτον μὲν οὖν περὶ δούλων ἀπορήσειεν ἄν τισ, πότερον ἔστιν ἀρετή τισ δούλου παρὰ τὰσ ὀργανικὰσ καὶ διακονικὰσ ἄλλη τιμιωτέρα τούτων, οἱο͂ν σωφροσύνη καὶ ἀνδρεία καὶ δικαιοσύνη καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων ἕξεων, ἢ οὐκ ἔστιν οὐδεμία παρὰ τὰσ σωματικὰσ ὑπηρεσίασ ἔχει γὰρ ἀπορίαν ἀμφοτέρωσ·

εἴτε γὰρ ἔστιν, τί διοίσουσι τῶν ἐλευθέρων;

εἴτε μὴ ἔστιν, ὄντων ἀνθρώπων καὶ λόγου κοινωνούντων ἄτοπον. σχεδὸν δὲ ταὐτόν ἐστι τὸ ζητούμενον καὶ περὶ γυναικὸσ καὶ παιδόσ, πότερα καὶ τούτων εἰσὶν ἀρεταί, καὶ δεῖ τὴν γυναῖκα εἶναι σώφρονα καὶ ἀνδρείαν καὶ δικαίαν, καὶ παῖσ ἔστι καὶ ἀκόλαστοσ καὶ σώφρων, ἢ οὔ; καθόλου δὴ τοῦτ’ ἐστὶν ἐπισκεπτέον περὶ ἀρχομένου φύσει καὶ ἄρχοντοσ, πότερον ἡ αὐτὴ ἀρετὴ ἢ ἑτέρα.

εἰ μὲν γὰρ δεῖ ἀμφοτέρουσ μετέχειν καλοκαγαθίασ, διὰ τί τὸν μὲν ἄρχειν δέοι ἂν τὸν δὲ ἄρχεσθαι καθάπαξ; οὐδὲ γὰρ τῷ μᾶλλον καὶ ἧττον οἱο͂́ν τε διαφέρειν·

τὸ μὲν γὰρ ἄρχεσθαι καὶ ἄρχειν εἴδει διαφέρει, τὸ δὲ μᾶλλον καὶ ἧττον οὐδέν. εἰ δὲ τὸν μὲν δεῖ τὸν δὲ μή, θαυμαστόν. εἴτε γὰρ ὁ ἄρχων μὴ ἔσται σώφρων καὶ δίκαιοσ, πῶσ ἄρξει καλῶσ; εἴθ’ ὁ ἀρχόμενοσ, πῶσ ἀρχθήσεται καλῶσ;

ἀκόλαστοσ γὰρ ὢν καὶ δειλὸσ οὐδὲν ποιήσει τῶν προσηκόντων.

φανερὸν τοίνυν ὅτι ἀνάγκη μὲν μετέχειν ἀμφοτέρουσ ἀρετῆσ, ταύτησ δ’ εἶναι διαφοράσ, ὥσπερ καὶ τῶν φύσει ἀρχομένων. καὶ τοῦτο εὐθὺσ ὑφήγηται <τὰ> περὶ τὴν ψυχήν· ἐν ταύτῃ γάρ ἐστι φύσει τὸ μὲν ἄρχον τὸ δ’ ἀρχόμενον, ὧν ἑτέραν φαμὲν εἶναι ἀρετήν, οἱο͂ν τοῦ λόγον ἔχοντοσ καὶ τοῦ ἀλόγου.

δῆλον τοίνυν ὅτι τὸν αὐτὸν τρόπον ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, ὥστε φύσει πλείω τὰ ἄρχοντα καὶ ἀρχόμενα. ἄλλον γὰρ τρόπον τὸ ἐλεύθερον τοῦ δούλου ἄρχει καὶ τὸ ἄρρεν τοῦ θήλεοσ καὶ ἀνὴρ παιδόσ, καὶ πᾶσιν ἐνυπάρχει μὲν τὰ μόρια τῆσ ψυχῆσ, ἀλλ’ ἐνυπάρχει διαφερόντωσ. ὁ μὲν γὰρ δοῦλοσ ὅλωσ οὐκ ἔχει τὸ βουλευτικόν, τὸ δὲ θῆλυ ἔχει μέν, ἀλλ’ ἄκυρον, ὁ δὲ παῖσ ἔχει μέν, ἀλλ’ ἀτελέσ.

διὸ τὸν μὲν ἄρχοντα τελέαν ἔχειν δεῖ τὴν διανοητικὴν ἀρετήν τὸ γὰρ ἔργον ἐστὶν ἁπλῶσ τοῦ ἀρχιτέκτονοσ, ὁ δὲ λόγοσ ἀρχιτέκτων, τῶν δ’ ἄλλων ἕκαστον ὅσον ἐπιβάλλει αὐτοῖσ.

ὁμοίωσ τοίνυν ἀναγκαίωσ ἔχειν καὶ περὶ τὰσ ἠθικὰσ ἀρετὰσ ὑποληπτέον, δεῖν μὲν μετέχειν πάντασ, ἀλλ’ οὐ τὸν αὐτὸν τρόπον, ἀλλ’ ὅσον ἑκάστῳ πρὸσ τὸ αὑτοῦ ἔργον. ὥστε φανερὸν ὅτι ἔστιν ἠθικὴ ἀρετὴ τῶν εἰρημένων πάντων, καὶ οὐχ ἡ αὐτὴ σωφροσύνη γυναικὸσ καὶ ἀνδρόσ, οὐδ’ ἀνδρεία καὶ δικαιοσύνη, καθάπερ ᾤετο Σωκράτησ, ἀλλ’ ἡ μὲν ἀρχικὴ ἀνδρεία ἡ δ’ ὑπηρετική, ὁμοίωσ δ’ ἔχει καὶ περὶ τὰσ ἄλλασ.

δῆλον δὲ τοῦτο καὶ κατὰ μέροσ μᾶλλον ἐπισκοποῦσιν·

καθόλου γὰρ οἱ λέγοντεσ ἐξαπατῶσιν ἑαυτοὺσ ὅτι τὸ εὖ ἔχειν τὴν ψυχὴν ἀρετή, ἢ τὸ ὀρθοπραγεῖν, ἤ τι τῶν τοιούτων·

πολὺ γὰρ ἄμεινον λέγουσιν οἱ ἐξαριθμοῦντεσ τὰσ ἀρετάσ, ὥσπερ Γοργίασ, τῶν οὕτωσ ὁριζομένων. διὸ δεῖ, ὥσπερ ὁ ποιητὴσ εἴρηκε περὶ γυναικόσ, οὕτω νομίζειν ἔχειν περὶ πάντων· γυναικὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει, ἀλλ’ ἀνδρὶ οὐκέτι τοῦτο.

ἐπεὶ δ’ ὁ παῖσ ἀτελήσ, δῆλον ὅτι τούτου μὲν καὶ ἡ ἀρετὴ οὐκ αὐτοῦ πρὸσ αὑτόν ἐστιν, ἀλλὰ πρὸσ τὸ τέλοσ καὶ τὸν ἡγούμενον· ὁμοίωσ δὲ καὶ δούλου πρὸσ δεσπότην.

ἔθεμεν δὲ πρὸσ τἀναγκαῖα χρήσιμον εἶναι τὸν δοῦλον, ὥστε δῆλον ὅτι καὶ ἀρετῆσ δεῖται μικρᾶσ, καὶ τοσαύτησ ὅπωσ μήτε δι’ ἀκολασίαν μήτε διὰ δειλίαν ἐλλείψῃ τῶν ἔργων. ἀπορήσειε δ’ ἄν τισ, τὸ νῦν εἰρημένον εἰ ἀληθέσ, ἆρα καὶ τοὺσ τεχνίτασ δεήσει ἔχειν ἀρετήν· πολλάκισ γὰρ δι’ ἀκολασίαν ἐλλείπουσι τῶν ἔργων. ἢ διαφέρει τοῦτο πλεῖστον; δοῦλοσ κοινωνὸσ ζωῆσ, ὁ δὲ πορρώτερον, καὶ τοσοῦτον ἐπιβάλλει ἀρετῆσ ὅσον περ καὶ δουλείασ·

ὁ γὰρ βάναυσοσ τεχνίτησ ἀφωρισμένην τινὰ ἔχει δουλείαν, καὶ ὁ μὲν δοῦλοσ τῶν φύσει, σκυτοτόμοσ δ’ οὐθείσ, οὐδὲ τῶν ἄλλων τεχνιτῶν.

φανερὸν τοίνυν ὅτι τῆσ τοιαύτησ ἀρετῆσ αἴτιον εἶναι δεῖ τῷ δούλῳ τὸν δεσπότην, ἀλλ’ οὐ τὴν διδασκαλικὴν ἔχοντα τῶν ἔργων δεσποτικήν. διὸ λέγουσιν οὐ καλῶσ οἱ λόγου τοὺσ δούλουσ ἀποστεροῦντεσ καὶ φάσκοντεσ ἐπιτάξει χρῆσθαι μόνον· νουθετητέον γὰρ μᾶλλον τοὺσ δούλουσ ἢ τοὺσ παῖδασ.

ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον·

ἕκαστον αὐτῶν ἀρετῆσ καὶ τῆσ πρὸσ σφᾶσ αὐτοὺσ ὁμιλίασ, τί τὸ καλῶσ καὶ μὴ καλῶσ ἐστι, καὶ πῶσ δεῖ τὸ μὲν εὖ διώκειν τὸ δὲ κακῶσ φεύγειν, ἐν τοῖσ περὶ τὰσ πολιτείασ ἀναγκαῖον ἐπελθεῖν.

ἐπεὶ γὰρ οἰκία μὲν πᾶσα μέροσ πόλεωσ, ταῦτα δ’ οἰκίασ, τὴν δὲ τοῦ μέρουσ πρὸσ τὴν τοῦ ὅλου δεῖ βλέπειν ἀρετήν, ἀναγκαῖον πρὸσ τὴν πολιτείαν βλέποντασ παιδεύειν καὶ τοὺσ παῖδασ καὶ τὰσ γυναῖκασ, εἴπερ τι διαφέρει πρὸσ τὸ τὴν πόλιν εἶναι σπουδαίαν καὶ <τὸ> τοὺσ παῖδασ εἶναι σπουδαίουσ καὶ τὰσ γυναῖκασ σπουδαίασ. ἀναγκαῖον δὲ διαφέρειν·

αἱ μὲν γὰρ γυναῖκεσ ἥμισυ μέροσ τῶν ἐλευθέρων, ἐκ δὲ τῶν παίδων οἱ κοινωνοὶ γίνονται τῆσ πολιτείασ. ὥστ’, ἐπεὶ περὶ μὲν τούτων διώρισται, περὶ δὲ τῶν λοιπῶν ἐν ἄλλοισ λεκτέον, ἀφέντεσ ὡσ τέλοσ ἔχοντασ τοὺσ νῦν λόγουσ, ἄλλην ἀρχὴν ποιησάμενοι λέγωμεν, καὶ πρῶτον ἐπισκεψώμεθα περὶ τῶν ἀποφηναμένων περὶ τῆσ πολιτείασ τῆσ ἀρίστησ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Politics, Book 1

(아리스토텔레스, 정치학, Book 1)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION