헬라어 문장 검색 - ΑριστόΝιξομαξ́2́

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 2)

διττῆσ δὴ τῆσ ἀρετῆσ οὔσησ, τῆσ μὲν διανοητικῆσ τῆσ δὲ ἠθικῆσ, ἡ μὲν διανοητικὴ τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίασ ἔχει καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν αὔξησιν, διόπερ ἐμπειρίασ δεῖται καὶ χρόνου, ἡ δ’ ἠθικὴ ἐξ ἔθουσ περιγίνεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθουσ. ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται·

γὰρ τῶν φύσει ὄντων ἄλλωσ ἐθίζεται, οἱο͂ν ὁ λίθοσ φύσει κάτω φερόμενοσ οὐκ ἂν ἐθισθείη ἄνω φέρεσθαι, οὐδ’ ἂν μυριάκισ αὐτὸν ἐθίζῃ τισ ἄνω ῥιπτῶν, οὐδὲ τὸ πῦρ κάτω, οὐδ’ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἄλλωσ πεφυκότων ἄλλωσ ἂν ἐθισθείη.

οὔτ’ ἄρα φύσει οὔτε παρὰ φύσιν ἐγγίνονται αἱ ἀρεταί, ἀλλὰ πεφυκόσι μὲν ἡμῖν δέξασθαι αὐτάσ, τελειουμένοισ δὲ διὰ τοῦ ἔθουσ. ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τὰσ δυνάμεισ τούτων πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δὲ τὰσ ἐνεργείασ ἀποδίδομεν ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰσθήσεων δῆλον·

οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκισ ἰδεῖν ἢ πολλάκισ ἀκοῦσαι τὰσ αἰσθήσεισ ἐλάβομεν, ἀλλ’ ἀνάπαλιν ἔχοντεσ ἐχρησάμεθα, οὐ χρησάμενοι ἔσχομεν· τὰσ δ’ ἀρετὰσ λαμβάνομεν ἐνεργήσαντεσ πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν·

ἃ γὰρ δεῖ μαθόντασ ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντεσ μανθάνομεν, οἱο͂ν οἰκοδομοῦντεσ οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντεσ κιθαρισταί· οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντεσ δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονεσ, τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.

μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖσ πόλεσιν· οἱ γὰρ νομοθέται τοὺσ πολίτασ ἐθίζοντεσ ποιοῦσιν ἀγαθούσ, καὶ τὸ μὲν βούλημα παντὸσ νομοθέτου τοῦτ’ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείασ ἀγαθὴ φαύλησ. ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετὴ καὶ φθείρεται, ὁμοίωσ δὲ καὶ τέχνη·

ἐκ γὰρ τοῦ κιθαρίζειν καὶ οἱ ἀγαθοὶ καὶ κακοὶ γίνονται κιθαρισταί. ἀνάλογον δὲ καὶ οἰκοδόμοι καὶ οἱ λοιποὶ πάντεσ· ἐκ μὲν γὰρ τοῦ εὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθοὶ οἰκοδόμοι ἔσονται, ἐκ δὲ τοῦ κακῶσ κακοί.

εἰ γὰρ μὴ οὕτωσ εἶχεν, οὐδὲν ἂν ἔδει τοῦ διδάξοντοσ, ἀλλὰ πάντεσ ἂν ἐγίνοντο ἀγαθοὶ ἢ κακοί. οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν ἔχει· πράττοντεσ γὰρ τὰ ἐν τοῖσ συναλλάγμασι τοῖσ πρὸσ τοὺσ ἀνθρώπουσ γινόμεθα οἳ μὲν δίκαιοι οἳ δὲ ἄδικοι, πράττοντεσ δὲ τὰ ἐν τοῖσ δεινοῖσ καὶ ἐθιζόμενοι φοβεῖσθαι ἢ θαρρεῖν οἳ μὲν ἀνδρεῖοι οἳ δὲ δειλοί. ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰ περὶ τὰσ ἐπιθυμίασ ἔχει καὶ τὰ περὶ τὰσ ὀργάσ· οἳ μὲν γὰρ σώφρονεσ καὶ πρᾶοι γίνονται, οἳ δ’ ἀκόλαστοι καὶ ὀργίλοι, οἳ μὲν ἐκ τοῦ οὑτωσὶ ἐν αὐτοῖσ ἀναστρέφεσθαι, οἳ δὲ ἐκ τοῦ οὑτωσί.

καὶ ἑνὶ δὴ λόγῳ ἐκ τῶν ὁμοίων ἐνεργειῶν αἱ ἕξεισ γίνονται. διὸ δεῖ τὰσ ἐνεργείασ ποιὰσ ἀποδιδόναι·

κατὰ γὰρ τὰσ τούτων διαφορὰσ ἀκολουθοῦσιν αἱ ἕξεισ. ἀλλὰ πάμπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν.

ἐπεὶ οὖν ἡ παροῦσα πραγματεία οὐ θεωρίασ ἕνεκά ἐστιν ὥσπερ αἱ ἄλλαι οὐ γὰρ ἵνα εἰδῶμεν τί ἐστιν ἡ ἀρετὴ σκεπτόμεθα, ἀλλ’ ἵν’ ἀγαθοὶ γενώμεθα, ἐπεὶ οὐδὲν ἂν ἦν ὄφελοσ αὐτῆσ, ἀναγκαῖον ἐπισκέψασθαι τὰ περὶ τὰσ πράξεισ, πῶσ πρακτέον αὐτάσ· αὗται γάρ εἰσι κύριαι καὶ τοῦ ποιὰσ γενέσθαι τὰσ ἕξεισ, καθάπερ εἰρήκαμεν.

τὸ μὲν οὖν κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον πράττειν κοινὸν καὶ ὑποκείσθω ‐ ῥηθήσεται δ’ ὕστερον περὶ αὐτοῦ, καὶ τί ἐστιν ὁ ὀρθὸσ λόγοσ, καὶ πῶσ ἔχει πρὸσ τὰσ ἄλλασ ἀρετάσ. ἐκεῖνο δὲ προδιομολογείσθω, ὅτι πᾶσ ὁ περὶ τῶν πρακτῶν λόγοσ τύπῳ καὶ οὐκ ἀκριβῶσ ὀφείλει λέγεσθαι, ὥσπερ καὶ κατ’ ἀρχὰσ εἴπομεν ὅτι κατὰ τὴν ὕλην οἱ λόγοι ἀπαιτητέοι·

τὰ δ’ ἐν ταῖσ πράξεσι καὶ τὰ συμφέροντα οὐδὲν ἑστηκὸσ ἔχει, ὥσπερ οὐδὲ τὰ ὑγιεινά. τοιούτου δ’ ὄντοσ τοῦ καθόλου λόγου, ἔτι μᾶλλον ὁ περὶ τῶν καθ’ ἕκαστα λόγοσ οὐκ ἔχει τἀκριβέσ· κυβερνητικῆσ.

ἀλλὰ καίπερ ὄντοσ τοιούτου τοῦ παρόντοσ λόγου πειρατέον βοηθεῖν. πρῶτον οὖν τοῦτο θεωρητέον, ὅτι τὰ τοιαῦτα πέφυκεν ὑπ’ ἐνδείασ καὶ ὑπερβολῆσ φθείρεσθαι, δεῖ γὰρ ὑπὲρ τῶν ἀφανῶν τοῖσ φανεροῖσ μαρτυρίοισ χρῆσθαι ὥσπερ ἐπὶ τῆσ ἰσχύοσ καὶ τῆσ ὑγιείασ ὁρῶμεν· τά τε γὰρ ὑπερβάλλοντα γυμνάσια καὶ τὰ ἐλλείποντα φθείρει τὴν ἰσχύν, ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰ ποτὰ καὶ τὰ σιτία πλείω καὶ ἐλάττω γινόμενα φθείρει τὴν ὑγίειαν, τὰ δὲ σύμμετρα καὶ ποιεῖ καὶ αὔξει καὶ σῴζει.

οὕτωσ οὖν καὶ ἐπὶ σωφροσύνησ καὶ ἀνδρείασ ἔχει καὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν. ὅ τε γὰρ πάντα φεύγων καὶ φοβούμενοσ καὶ μηδὲν ὑπομένων δειλὸσ γίνεται, ὅ τε μηδὲν ὅλωσ φοβούμενοσ ἀλλὰ πρὸσ πάντα βαδίζων θρασύσ·

ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ μὲν πάσησ ἡδονῆσ ἀπολαύων καὶ μηδεμιᾶσ ἀπεχόμενοσ ἀκόλαστοσ, ὁ δὲ πᾶσαν φεύγων, ὥσπερ οἱ ἄγροικοι, ἀναίσθητόσ τισ· φθείρεται δὴ σωφροσύνη καὶ ἡ ἀνδρεία ὑπὸ τῆσ ὑπερβολῆσ καὶ τῆσ ἐλλείψεωσ, ὑπὸ δὲ τῆσ μεσότητοσ σῴζεται.

ἀλλ’ οὐ μόνον αἱ γενέσεισ καὶ αὐξήσεισ καὶ αἱ φθοραὶ ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ ὑπὸ τῶν αὐτῶν γίνονται, ἀλλὰ καὶ αἱ ἐνέργειαι ἐν τοῖσ αὐτοῖσ ἔσονται· καὶ γὰρ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν φανερωτέρων οὕτωσ ἔχει, οἱο͂ν ἐπὶ τῆσ ἰσχύοσ· γίνεται γὰρ ἐκ τοῦ πολλὴν τροφὴν λαμβάνειν καὶ πολλοὺσ πόνουσ ὑπομένειν, καὶ μάλιστα ἂν δύναιτ’ αὐτὰ ποιεῖν ὁ ἰσχυρόσ.

οὕτω δ’ ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν· μάλιστα δυνάμεθα ἀπέχεσθαι αὐτῶν·

ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῆσ ἀνδρείασ·

ἐθιζόμενοι γὰρ καταφρονεῖν τῶν φοβερῶν καὶ ὑπομένειν αὐτὰ γινόμεθα ἀνδρεῖοι, καὶ γενόμενοι μάλιστα δυνησόμεθα ὑπομένειν τὰ φοβερά. σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων τὴν ἐπιγινομένην ἡδονὴν ἢ λύπην τοῖσ ἔργοισ· ὁ μὲν γὰρ ἀπεχόμενοσ τῶν σωματικῶν ἡδονῶν καὶ αὐτῷ τούτῳ χαίρων σώφρων, ὁ δ’ ἀχθόμενοσ ἀκόλαστοσ, καὶ ὁ μὲν ὑπομένων τὰ δεινὰ καὶ χαίρων ἢ μὴ λυπούμενόσ γε ἀνδρεῖοσ, ὁ δὲ λυπούμενοσ δειλόσ.

περὶ ἡδονὰσ γὰρ καὶ λύπασ ἐστὶν ἡ ἠθικὴ ἀρετή· διὰ μὲν γὰρ τὴν ἡδονὴν τὰ φαῦλα πράττομεν, διὰ δὲ τὴν λύπην τῶν καλῶν ἀπεχόμεθα. διὸ δεῖ ἦχθαί πωσ εὐθὺσ ἐκ νέων, ὡσ ὁ Πλάτων φησίν, ὥστε χαίρειν τε καὶ λυπεῖσθαι οἷσ δεῖ·

ἡ γὰρ ὀρθὴ παιδεία αὕτη ἐστίν. ἔτι δ’ εἰ αἱ ἀρεταί εἰσι περὶ πράξεισ καὶ πάθη, παντὶ δὲ πάθει καὶ πάσῃ πράξει ἕπεται ἡδονὴ καὶ λύπη, καὶ διὰ τοῦτ’ ἂν εἰή ἡ ἀρετὴ περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ. μηνύουσι δὲ καὶ αἱ κολάσεισ γινόμεναι διὰ τούτων·

ἰατρεῖαι γάρ τινέσ εἰσιν, αἱ δὲ ἰατρεῖαι διὰ τῶν ἐναντίων πεφύκασι γίνεσθαι. ἔτι, ὡσ καὶ πρῴην εἴπομεν, πᾶσα ψυχῆσ ἕξισ, ὑφ’ οἱών πέφυκε γίνεσθαι χείρων καὶ βελτίων, πρὸσ ταῦτα καὶ περὶ ταῦτα τὴν φύσιν ἔχει· δι’ ἡδονὰσ δὲ καὶ λύπασ φαῦλοι γίνονται, τῷ διώκειν ταύτασ καὶ φεύγειν, ἢ ἃσ μὴ δεῖ ἢ ὅτε οὐ δεῖ ἢ ὡσ οὐ δεῖ ἢ ὁσαχῶσ ἄλλωσ ὑπὸ τοῦ λόγου διορίζεται τὰ τοιαῦτα.

διὸ καὶ ὁρίζονται τὰσ ἀρετὰσ ἀπαθείασ τινὰσ καὶ ἠρεμίασ· οὐκ εὖ δέ, ὅτι ἁπλῶσ λέγουσιν, ἀλλ’ οὐχ ὡσ δεῖ καὶ ὡσ οὐ δεῖ καὶ ὅτε, καὶ ὅσα ἄλλα προστίθεται.

ὑπόκειται ἄρα ἡ ἀρετὴ εἶναι ἡ τοιαύτη περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ τῶν βελτίστων πρακτική, ἡ δὲ κακία τοὐναντίον. γένοιτο δ’ ἂν ἡμῖν καὶ ἐκ τούτων φανερὸν ὅτι περὶ τῶν αὐτῶν. τριῶν γὰρ ὄντων τῶν εἰσ τὰσ αἱρέσεισ καὶ τριῶν τῶν εἰσ τὰσ φυγάσ, καλοῦ συμφέροντοσ ἡδέοσ, καὶ τριῶν τῶν ἐναντίων, αἰσχροῦ βλαβεροῦ λυπηροῦ, περὶ ταῦτα μὲν πάντα ὁ ἀγαθὸσ κατορθωτικόσ ἐστιν ὁ δὲ κακὸσ ἁμαρτητικόσ, μάλιστα δὲ περὶ τὴν ἡδονήν· τοῖσ ζῴοισ, καὶ πᾶσι τοῖσ ὑπὸ τὴν αἱρ́εσιν παρακολουθεῖ·

καὶ γὰρ τὸ καλὸν καὶ τὸ συμφέρον ἡδὺ φαίνεται.

ἔτι δ’ ἐκ νηπίου πᾶσιν ἡμῖν συντέθραπται· διὸ χαλεπὸν ἀποτρίψασθαι τοῦτο τὸ πάθοσ ἐγκεχρωσμένον τῷ βίῳ. κανονίζομεν δὲ καὶ τὰσ πράξεισ, οἳ μὲν μᾶλλον οἳ δ’ ἧττον, ἡδονῇ καὶ λύπῃ. διὰ τοῦτ’ οὖν ἀναγκαῖον εἶναι περὶ ταῦτα τὴν πᾶσαν πραγματείαν· οὐ γὰρ μικρὸν εἰσ τὰσ πράξεισ εὖ ἢ κακῶσ χαίρειν καὶ λυπεῖσθαι.

ἔτι δὲ χαλεπώτερον ἡδονῇ μάχεσθαι ἢ θυμῷ, καθάπερ φησὶν Ἡράκλειτοσ, περὶ δὲ τὸ χαλεπώτερον ἀεὶ καὶ τέχνη γίνεται καὶ ἀρετή· καὶ γὰρ τὸ εὖ βέλτιον ἐν τούτῳ.

ὥστε καὶ διὰ τοῦτο περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ πᾶσα ἡ πραγματεία καὶ τῇ ἀρετῇ καὶ τῇ πολιτικῇ· ὁ μὲν γὰρ εὖ τούτοισ χρώμενοσ ἀγαθὸσ ἔσται, ὁ δὲ κακῶσ κακόσ. ὅτι μὲν οὖν ἐστὶν ἡ ἀρετὴ περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ, καὶ ὅτι ἐξ ὧν γίνεται, ὑπὸ τούτων καὶ αὔξεται καὶ φθείρεται μὴ ὡσαύτωσ γινομένων, καὶ ὅτι ἐξ ὧν ἐγένετο, περὶ ταῦτα καὶ ἐνεργεῖ, εἰρήσθω. ἀπορήσειε δ’ ἄν τισ πῶσ λέγομεν ὅτι δεῖ τὰ μὲν δίκαια πράττοντασ δικαίουσ γίνεσθαι, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονασ·

εἰ γὰρ πράττουσι τὰ δίκαια καὶ σώφρονα, ἤδη εἰσὶ δίκαιοι καὶ σώφρονεσ, ὥσπερ εἰ τὰ γραμματικὰ καὶ τὰ μουσικά, γραμματικοὶ καὶ μουσικοί. ἢ οὐδ’ ἐπὶ τῶν τεχνῶν οὕτωσ ἔχει; ἐνδέχεται γὰρ γραμματικόν τι ποιῆσαι καὶ ἀπὸ τύχησ καὶ ἄλλου ὑποθεμένου.

τότε οὖν ἔσται γραμματικόσ, ἐὰν καὶ γραμματικόν τι ποιήσῃ καὶ γραμματικῶσ· τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ κατὰ τὴν ἐν αὑτῷ γραμματικήν.

ἔτι οὐδ’ ὅμοιόν ἐστιν ἐπί τε τῶν τεχνῶν καὶ τῶν ἀρετῶν· τὰ μὲν γὰρ ὑπὸ τῶν τεχνῶν γινόμενα τὸ εὖ ἔχει ἐν αὑτοῖσ· ἀρκεῖ οὖν ταῦτά πωσ ἔχοντα γενέσθαι· ἢ σωφρόνωσ πράττεται, ἀλλὰ καὶ ἐὰν ὁ πράττων πῶσ ἔχων πράττῃ, πρῶτον μὲν ἐὰν εἰδώσ, ἔπειτ’ ἐὰν προαιρούμενοσ, καὶ προαιρούμενοσ δι’ αὐτά, τὸ δὲ τρίτον ἐὰν καὶ βεβαίωσ καὶ ἀμετακινήτωσ ἔχων πράττῃ.

ταῦτα δὲ πρὸσ μὲν τὸ τὰσ ἄλλασ τέχνασ ἔχειν οὐ συναριθμεῖται, πλὴν αὐτὸ τὸ εἰδέναι·

πρὸσ δὲ τὸ τὰσ ἀρετὰσ τὸ μὲν εἰδέναι οὐδὲν ἢ μικρὸν ἰσχύει, τὰ δ’ ἄλλα οὐ μικρὸν ἀλλὰ τὸ πᾶν δύναται, ἅπερ ἐκ τοῦ πολλάκισ πράττειν τὰ δίκαια καὶ σώφρονα περιγίνεται. τὰ μὲν οὖν πράγματα δίκαια καὶ σώφρονα λέγεται, ὅταν ᾖ τοιαῦτα οἱᾶ ἂν ὁ δίκαιοσ ἢ ὁ σώφρων πράξειεν·

δίκαιοσ δὲ καὶ σώφρων ἐστὶν οὐχ ὁ ταῦτα πράττων, ἀλλὰ καὶ ὁ οὕτω πράττων ὡσ οἱ δίκαιοι καὶ σώφρονεσ πράττουσιν. εὖ οὖν λέγεται ὅτι ἐκ τοῦ τὰ δίκαια πράττειν ὁ δίκαιοσ γίνεται καὶ ἐκ τοῦ τὰ σώφρονα ὁ σώφρων· ἐκ δὲ τοῦ μὴ πράττειν ταῦτα οὐδεὶσ ἂν οὐδὲ μελλήσειε γίνεσθαι ἀγαθόσ.

ἀλλ’ οἱ πολλοὶ ταῦτα μὲν οὐ πράττουσιν, ἐπὶ δὲ τὸν λόγον καταφεύγοντεσ οἰόνται φιλοσοφεῖν καὶ οὕτωσ ἔσεσθαι σπουδαῖοι, ὅμοιόν τι ποιοῦντεσ τοῖσ κάμνουσιν, οἳ τῶν ἰατρῶν ἀκούουσι μὲν ἐπιμελῶσ, ποιοῦσι δ’ οὐδὲν τῶν προσταττομένων. ὥσπερ οὖν οὐδ’ ἐκεῖνοι εὖ ἕξουσι τὸ σῶμα οὕτω θεραπευόμενοι, οὐδ’ οὗτοι τὴν ψυχὴν οὕτω φιλοσοφοῦντεσ.

μετὰ δὲ ταῦτα τί ἐστιν ἡ ἀρετὴ σκεπτέον. ἐπεὶ οὖν τὰ ἐν τῇ ψυχῇ γινόμενα τρία ἐστί, πάθη δυνάμεισ ἕξεισ, τούτων ἄν τι εἰή ἡ ἀρετή. λέγω δὲ πάθη μὲν ἐπιθυμίαν ὀργὴν φόβον θάρσοσ φθόνον χαρὰν φιλίαν μῖσοσ πόθον ζῆλον ἔλεον, ὅλωσ οἷσ ἕπεται ἡδονὴ ἢ λύπη· δυνάμεισ δὲ καθ’ ἃσ παθητικοὶ τούτων λεγόμεθα, οἱο͂ν καθ’ ἃσ δυνατοὶ ὀργισθῆναι ἢ λυπηθῆναι ἢ ἐλεῆσαι·

ἕξεισ δὲ καθ’ ἃσ πρὸσ τὰ πάθη ἔχομεν εὖ ἢ κακῶσ, οἱο͂ν πρὸσ τὸ ὀργισθῆναι, εἰ μὲν σφοδρῶσ ἢ ἀνειμένωσ, κακῶσ ἔχομεν, εἰ δὲ μέσωσ, εὖ·

ὁμοίωσ δὲ καὶ πρὸσ τἆλλα. κατὰ τὰ πάθη σπουδαῖοι ἢ φαῦλοι, κατὰ δὲ τὰσ ἀρετὰσ καὶ τὰσ κακίασ λεγόμεθα, καὶ ὅτι κατὰ μὲν τὰ πάθη οὔτ’ ἐπαινούμεθα οὔτε ψεγόμεθα οὐ γὰρ ἐπαινεῖται ὁ φοβούμενοσ οὐδὲ ὁ ὀργιζόμενοσ, οὐδὲ ψέγεται ὁ ἁπλῶσ ὀργιζόμενοσ ἀλλ’ ὁ πῶσ, κατὰ δὲ τὰσ ἀρετὰσ καὶ τὰσ κακίασ ἐπαινούμεθα ἢ ψεγόμεθα.

ἔτι ὀργιζόμεθα μὲν καὶ φοβούμεθα ἀπροαιρέτωσ, αἱ δ’ ἀρεταὶ προαιρέσεισ τινὲσ ἢ οὐκ ἄνευ προαιρέσεωσ.

πρὸσ δὲ τούτοισ κατὰ μὲν τὰ πάθη κινεῖσθαι λεγόμεθα, κατὰ δὲ τὰσ ἀρετὰσ καὶ τὰσ κακίασ οὐ κινεῖσθαι ἀλλὰ διακεῖσθαί πωσ. διὰ ταῦτα δὲ οὐδὲ δυνάμεισ εἰσίν·

οὔτε γὰρ ἀγαθοὶ λεγόμεθα τῷ δύνασθαι πάσχειν ἁπλῶσ οὔτε κακοί, οὔτ’ ἐπαινούμεθα οὔτε ψεγόμεθα· ἔτι δυνατοὶ μέν ἐσμεν φύσει, ἀγαθοὶ δὲ ἢ κακοὶ οὐ γινόμεθα φύσει· εἴπομεν δὲ περὶ τούτου πρότερον.

εἰ οὖν μήτε πάθη εἰσὶν αἱ ἀρεταὶ μήτε δυνάμεισ, λείπεται ἕξεισ αὐτὰσ εἶναι. ὅ τι μὲν οὖν ἐστὶ τῷ γένει ἡ ἀρετή, εἴρηται. δεῖ δὲ μὴ μόνον οὕτωσ εἰπεῖν, ὅτι ἕξισ, ἀλλὰ καὶ ποία τισ. ῥητέον οὖν ὅτι πᾶσα ἀρετή, οὗ ἂν ᾖ ἀρετή, αὐτό τε εὖ ἔχον ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ εὖ ἀποδίδωσιν, οἱο͂ν ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ τόν τε ὀφθαλμὸν σπουδαῖον ποιεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ·

τῇ γὰρ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετῇ εὖ ὁρῶμεν. ὁμοίωσ ἡ τοῦ ἵππου ἀρετὴ ἵππον τε σπουδαῖον ποιεῖ καὶ ἀγαθὸν δραμεῖν καὶ ἐνεγκεῖν τὸν ἐπιβάτην καὶ μεῖναι τοὺσ πολεμίουσ. εἰ δὴ τοῦτ’ ἐπὶ πάντων οὕτωσ ἔχει, καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἀρετὴ εἰή ἂν ἡ ἕξισ ἀφ’ ἧσ ἀγαθὸσ ἄνθρωποσ γίνεται καὶ ἀφ’ ἧσ εὖ τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει.

πῶσ δὲ τοῦτ’ ἔσται, ἤδη μὲν εἰρήκαμεν, ἔτι δὲ καὶ ὧδ’ ἔσται φανερόν, ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίσ ἐστιν ἡ φύσισ αὐτῆσ. ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ’ ἔλαττον τὸ δ’ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸσ ἡμᾶσ· τὸ δ’ ἴσον μέσον τι ὑπερβολῆσ καὶ ἐλλείψεωσ.

λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματοσ μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸσ ἡμᾶσ δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν.

οἱο͂ν εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γὰρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν.

τὸ δὲ πρὸσ ἡμᾶσ οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτησ ἓξ μνᾶσ προστάξει·

ἔστι γὰρ ἴσωσ καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. ὁμοίωσ ἐπὶ δρόμου καὶ πάλησ. οὕτω δὴ πᾶσ ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγματοσ ἀλλὰ τὸ πρὸσ ἡμᾶσ.

εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸσ τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰσ τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖσ εὖ ἔχουσιν ἔργοισ ὅτι οὔτ’ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡσ τῆσ μὲν ὑπερβολῆσ καὶ τῆσ ἐλλείψεωσ φθειρούσησ τὸ εὖ, τῆσ δὲ μεσότητοσ σῳζούσησ, οἱ δ’ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡσ λέγομεν, πρὸσ τοῦτο βλέποντεσ ἐργάζονται· ἡ δ’ ἀρετὴ πάσησ τέχνησ ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσισ, τοῦ μέσου ἂν εἰή στοχαστική.

λέγω δὲ τὴν ἠθικήν· αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεισ, ἐν δὲ τούτοισ ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ καὶ τὸ μέσον.

οἱο͂ν καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ἐπιθυμῆσαι καὶ ὀργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ ὅλωσ ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι ἔστι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ· τὸ δ’ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ’ οἷσ καὶ πρὸσ οὓσ καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡσ δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆσ ἀρετῆσ.

ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τὰσ πράξεισ ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ καὶ τὸ μέσον. ἡ δ’ ἀρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεισ ἐστίν, ἐν οἷσ ἡ μὲν ὑπερβολὴ ἁμαρτάνεται καὶ ἡ ἔλλειψισ ψέγεται, τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται· ταῦτα δ’ ἄμφω τῆσ ἀρετῆσ.

μεσότησ τισ ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου. ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν πολλαχῶσ ἔστιν τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπείρου, ὡσ οἱ Πυθαγόρειοι εἴκαζον, τὸ δ’ ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμένου, τὸ δὲ κατορθοῦν μοναχῶσ διὸ καὶ τὸ μὲν ῥᾴδιον τὸ δὲ χαλεπόν, ῥᾴδιον μὲν τὸ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ, χαλεπὸν δὲ τὸ ἐπιτυχεῖν· καὶ διὰ ταῦτ’ οὖν τῆσ μὲν κακίασ ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψισ, τῆσ δ’ ἀρετῆσ ἡ μεσότησ·

ἐσθλοὶ μὲν γὰρ ἁπλῶσ, παντοδαπῶσ δὲ κακοί.

ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξισ προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸσ ἡμᾶσ, ὡρισμένῃ λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμοσ ὁρίσειεν. μεσότησ δὲ δύο κακιῶν, τῆσ μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆσ δὲ κατ’ ἔλλειψιν·

καὶ ἔτι τῷ τὰσ μὲν ἐλλείπειν τὰσ δ’ ὑπερβάλλειν τοῦ δέοντοσ ἔν τε τοῖσ πάθεσι καὶ ἐν ταῖσ πράξεσι, τὴν δ’ ἀρετὴν τὸ μέσον καὶ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι. διὸ κατὰ μὲν τὴν οὐσίαν καὶ τὸν λόγον τὸν τὸ τί ἦν εἶναι λέγοντα μεσότησ ἐστὶν ἡ ἀρετή, κατὰ δὲ τὸ ἄριστον καὶ τὸ εὖ ἀκρότησ.

οὐ πᾶσα δ’ ἐπιδέχεται πρᾶξισ οὐδὲ πᾶν πάθοσ τὴν μεσότητα· ἔνια γὰρ εὐθὺσ ὠνόμασται συνειλημμένα μετὰ τῆσ φαυλότητοσ, οἱο͂ν ἐπιχαιρεκακία ἀναισχυντία φθόνοσ, καὶ ἐπὶ τῶν πράξεων μοιχεία κλοπὴ ἀνδροφονία· πάντα γὰρ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα λέγεται τῷ αὐτὰ φαῦλα εἶναι, ἀλλ’ οὐχ αἱ ὑπερβολαὶ αὐτῶν οὐδ’ αἱ ἐλλείψεισ.

οὐκ ἔστιν οὖν οὐδέποτε περὶ αὐτὰ κατορθοῦν, ἀλλ’ ἀεὶ ἁμαρτάνειν· οὐδ’ ἔστι τὸ εὖ ἢ μὴ εὖ περὶ τὰ τοιαῦτα ἐν τῷ ἣν δεῖ καὶ ὅτε καὶ ὡσ μοιχεύειν, ἀλλ’ ἁπλῶσ τὸ ποιεῖν ὁτιοῦν τούτων ἁμαρτάνειν ἐστίν.

ὅμοιον οὖν τὸ ἀξιοῦν καὶ περὶ τὸ ἀδικεῖν καὶ δειλαίνειν καὶ ἀκολασταίνειν εἶναι μεσότητα καὶ ὑπερβολὴν καὶ ἔλλειψιν· ἔσται γὰρ οὕτω γε ὑπερβολῆσ καὶ ἐλλείψεωσ μεσότησ καὶ ὑπερβολῆσ ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ ἐλλείψεωσ.

ὥσπερ δὲ σωφροσύνησ καὶ ἀνδρείασ οὐκ ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ διὰ τὸ τὸ μέσον εἶναί πωσ ἄκρον, οὕτωσ οὐδ’ ἐκείνων μεσότησ οὐδ’ ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ, ἀλλ’ ὡσ ἂν πράττηται ἁμαρτάνεται· ὅλωσ γὰρ οὔθ’ ὑπερβολῆσ καὶ ἐλλείψεωσ μεσότησ ἔστιν, οὔτε μεσότητοσ ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ.

δεῖ δὲ τοῦτο μὴ μόνον καθόλου λέγεσθαι, ἀλλὰ καὶ τοῖσ καθ’ ἕκαστα ἐφαρμόττειν. ἐν γὰρ τοῖσ περὶ τὰσ πράξεισ λόγοισ οἱ μὲν καθόλου κοινότεροί εἰσιν, οἱ δ’ ἐπὶ μέρουσ ἀληθινώτεροι· περὶ γὰρ τὰ καθ’ ἕκαστα αἱ πράξεισ, δέον δ’ ἐπὶ τούτων συμφωνεῖν.

ληπτέον οὖν ταῦτα ἐκ τῆσ διαγραφῆσ. περὶ μὲν οὖν φόβουσ καὶ θάρρη ἀνδρεία μεσότησ· τῶν δ’ ὑπερβαλλόντων ὁ μὲν τῇ ἀφοβίᾳ ἀνώνυμοσ πολλὰ δ’ ἐστὶν ἀνώνυμα, ὁ δ’ ἐν τῷ θαρρεῖν ὑπερβάλλων θρασύσ, ὁ δ’ ἐν τῷ μὲν φοβεῖσθαι ὑπερβάλλων τῷ δὲ θαρρεῖν ἐλλείπων δειλόσ.

περὶ ἡδονὰσ δὲ καὶ λύπασ ‐ οὐ πάσασ, ἧττον δὲ καὶ περὶ τὰσ λύπασ ‐ μεσότησ μὲν σωφροσύνη, ὑπερβολὴ δὲ ἀκολασία. ἐλλείποντεσ δὲ περὶ τὰσ ἡδονὰσ οὐ πάνυ γίνονται· διόπερ οὐδ’ ὀνόματοσ τετυχήκασιν οὐδ’ οἱ τοιοῦτοι, ἔστωσαν δὲ ἀναίσθητοι.

περὶ δὲ δόσιν χρημάτων καὶ λῆψιν μεσότησ μὲν ἐλευθεριότησ, ὑπερβολὴ δὲ καὶ ἔλλειψισ ἀσωτία καὶ ἀνελευθερία. ἐναντίωσ δ’ ἐν αὐταῖσ ὑπερβάλλουσι καὶ ἐλλείπουσιν· ὁ μὲν γὰρ ἄσωτοσ ἐν μὲν προέσει ὑπερβάλλει ἐν δὲ λήψει ἐλλείπει, ὁ δ’ ἀνελεύθεροσ ἐν μὲν λήψει ὑπερβάλλει ἐν δὲ προέσει ἐλλείπει.

νῦν μὲν οὖν τύπῳ καὶ ἐπὶ κεφαλαίου λέγομεν, ἀρκούμενοι αὐτῷ τούτῳ· ὕστερον δὲ ἀκριβέστερον περὶ αὐτῶν διορισθήσεται.

περὶ δὲ χρήματα καὶ ἄλλαι διαθέσεισ εἰσί, μεσότησ μὲν μεγαλοπρέπεια ὁ γὰρ μεγαλοπρεπὴσ διαφέρει ἐλευθερίου· ὃ μὲν γὰρ περὶ μεγάλα, ὃ δὲ περὶ μικρά, ὑπερβολὴ δὲ ἀπειροκαλία καὶ βαναυσία, ἔλλειψισ δὲ μικροπρέπεια· διαφέρουσι δ’ αὗται τῶν περὶ τὴν ἐλευθεριότητα, πῇ δὲ διαφέρουσιν, ὕστερον ῥηθήσεται.

περὶ δὲ τιμὴν καὶ ἀτιμίαν μεσότησ μὲν μεγαλοψυχία, ὑπερβολὴ δὲ χαυνότησ τισ λεγομένη, ἔλλειψισ δὲ μικροψυχία· ὡσ δ’ ἐλέγομεν ἔχειν πρὸσ τὴν μεγαλοπρέπειαν τὴν ἐλευθεριότητα, <τῷ> περὶ μικρὰ διαφέρουσαν, οὕτωσ ἔχει τισ καὶ πρὸσ τὴν μεγαλοψυχίαν, περὶ τιμὴν οὖσαν μεγάλην, αὐτὴ περὶ μικρὰν οὖσα· ἔστι γὰρ ὡσ δεῖ ὀρέγεσθαι τιμῆσ καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ἧττον, λέγεται δ’ ὁ μὲν ὑπερβάλλων ταῖσ ὀρέξεσι φιλότιμοσ, ὁ δ’ ἐλλείπων ἀφιλότιμοσ, ὁ δὲ μέσοσ ἀνώνυμοσ.

ἀνώνυμοι δὲ καὶ αἱ διαθέσεισ, πλὴν ἡ τοῦ φιλοτίμου φιλοτιμία.

ὅθεν ἐπιδικάζονται οἱ ἄκροι τῆσ μέσησ χώρασ· καὶ ἡμεῖσ δὲ ἔστι μὲν ὅτε τὸν μέσον φιλότιμον καλοῦμεν ἔστι δ’ ὅτε ἀφιλότιμον, καὶ ἔστι μὲν ὅτε ἐπαινοῦμεν τὸν φιλότιμον ἔστι δ’ ὅτε τὸν ἀφιλότιμον. διὰ τίνα δ’ αἰτίαν τοῦτο ποιοῦμεν, ἐν τοῖσ ἑξῆσ ῥηθήσεται·

νῦν δὲ περὶ τῶν λοιπῶν λέγωμεν κατὰ τὸν ὑφηγημένον τρόπον. ἔστι δὲ καὶ περὶ τὴν ὀργὴν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ καὶ μεσότησ, σχεδὸν δὲ ἀνωνύμων ὄντων αὐτῶν τὸν μέσον πρᾶον λέγοντεσ τὴν μεσότητα πραότητα καλέσωμεν· τῶν δ’ ἄκρων ὁ μὲν ὑπερβάλλων ὀργίλοσ ἔστω, ἡ δὲ κακία ὀργιλότησ, ὁ δ’ ἐλλείπων ἀόργητόσ τισ, ἡ δ’ ἔλλειψισ ἀοργησία.

εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλαι τρεῖσ μεσότητεσ, ἔχουσαι μέν τινα ὁμοιότητα πρὸσ ἀλλήλασ, διαφέρουσαι δ’ ἀλλήλων· πᾶσαι μὲν γάρ εἰσι περὶ λόγων καὶ πράξεων κοινωνίαν, διαφέρουσι δὲ ὅτι ἣ μέν ἐστι περὶ τἀληθὲσ τὸ ἐν αὐτοῖσ, αἳ δὲ περὶ τὸ ἡδύ·

τούτου δὲ τὸ μὲν ἐν παιδιᾷ τὸ δ’ ἐν πᾶσι τοῖσ κατὰ τὸν βίον. ῥητέον οὖν καὶ περὶ τούτων, ἵνα μᾶλλον κατίδωμεν ὅτι ἐν πᾶσιν ἡ μεσότησ ἐπαινετόν, τὰ δ’ ἄκρα οὔτ’ ἐπαινετὰ οὔτ’ ὀρθὰ ἀλλὰ ψεκτά. εἰσὶ μὲν οὖν καὶ τούτων τὰ πλείω ἀνώνυμα, πειρατέον δ’, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, αὐτοὺσ ὀνοματοποιεῖν σαφηνείασ ἕνεκα καὶ τοῦ εὐπαρακολουθήτου. ὁ μὲν μέσοσ ἀληθήσ τισ καὶ ἡ μεσότησ ἀλήθεια λεγέσθω, ἡ δὲ προσποίησισ ἡ μὲν ἐπὶ τὸ μεῖζον ἀλαζονεία καὶ ὁ ἔχων αὐτὴν ἀλαζών, ἡ δ’ ἐπὶ τὸ ἔλαττον εἰρωνεία καὶ εἴρων <ὁ ἔχων>.

περὶ δὲ τὸ ἡδὺ τὸ μὲν ἐν παιδιᾷ ὁ μὲν μέσοσ εὐτράπελοσ καὶ ἡ διάθεσισ εὐτραπελία, ἡ δ’ ὑπερβολὴ βωμολοχία καὶ ὁ ἔχων αὐτὴν βωμολόχοσ, ὁ δ’ ἐλλείπων ἄγροικόσ τισ καὶ ἡ ἕξισ ἀγροικία· περὶ δὲ τὸ λοιπὸν ἡδὺ τὸ ἐν τῷ βίῳ ὁ μὲν ὡσ δεῖ ἡδὺσ ὢν φίλοσ καὶ ἡ μεσότησ φιλία, ὁ δ’ ὑπερβάλλων, εἰ μὲν οὐδενὸσ ἕνεκα, ἄρεσκοσ, εἰ δ’ ὠφελείασ τῆσ αὑτοῦ, κόλαξ, ὁ δ’ ἐλλείπων καὶ ἐν πᾶσιν ἀηδὴσ δύσερίσ τισ καὶ δύσκολοσ.

εἰσὶ δὲ καὶ ἐν τοῖσ παθήμασι καὶ περὶ τὰ πάθη μεσότητεσ·

ἡ γὰρ αἰδὼσ ἀρετὴ μὲν οὐκ ἔστιν, ἐπαινεῖται δὲ καὶ ὁ αἰδήμων. καὶ γὰρ ἐν τούτοισ ὃ μὲν λέγεται μέσοσ, ὃ δ’ ὑπερβάλλων, ὡσ ὁ καταπλὴξ ὁ πάντα αἰδούμενοσ· ἢ μηδὲν ὅλωσ ἀναίσχυντοσ, ὁ δὲ μέσοσ αἰδήμων.

νέμεσισ δὲ μεσότησ φθόνου καὶ ἐπιχαιρεκακίασ, εἰσὶ δὲ περὶ λύπην καὶ ἡδονὴν τὰσ ἐπὶ τοῖσ συμβαίνουσι τοῖσ πέλασ γινομένασ·

ὁ μὲν γὰρ νεμεσητικὸσ λυπεῖται ἐπὶ τοῖσ ἀναξίωσ εὖ πράττουσιν, ὁ δὲ φθονερὸσ ὑπερβάλλων τοῦτον ἐπὶ πᾶσι λυπεῖται, ὁ δ’ ἐπιχαιρέκακοσ τοσοῦτον ἐλλείπει τοῦ λυπεῖσθαι ὥστε καὶ χαίρειν. ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων καὶ ἄλλοθι καιρὸσ ἔσται·

περὶ δὲ δικαιοσύνησ, ἐπεὶ οὐχ ἁπλῶσ λέγεται, μετὰ ταῦτα διελόμενοι περὶ ἑκατέρασ ἐροῦμεν πῶσ μεσότητέσ εἰσιν· ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τῶν λογικῶν ἀρετῶν. τριῶν δὴ διαθέσεων οὐσῶν, δύο μὲν κακιῶν, τῆσ μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆσ δὲ κατ’ ἔλλειψιν, μιᾶσ δ’ ἀρετῆσ τῆσ μεσότητοσ, πᾶσαι πάσαισ ἀντίκεινταί πωσ· αἱ μὲν γὰρ ἄκραι καὶ τῇ μέσῃ καὶ ἀλλήλαισ ἐναντίαι εἰσίν, ἡ δὲ μέση ταῖσ ἄκραισ·

ὥσπερ γὰρ τὸ ἴσον πρὸσ μὲν τὸ ἔλαττον μεῖζον πρὸσ δὲ τὸ μεῖζον ἔλαττον, οὕτωσ αἱ μέσαι ἕξεισ πρὸσ μὲν τὰσ ἐλλείψεισ ὑπερβάλλουσι πρὸσ δὲ τὰσ ὑπερβολὰσ ἐλλείπουσιν ἔν τε τοῖσ πάθεσι καὶ ταῖσ πράξεσιν.

ὁ γὰρ ἀνδρεῖοσ πρὸσ μὲν τὸν δειλὸν θρασὺσ φαίνεται, πρὸσ δὲ τὸν θρασὺν δειλόσ· ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ σώφρων πρὸσ μὲν τὸν ἀναίσθητον ἀκόλαστοσ, πρὸσ δὲ τὸν ἀκόλαστον ἀναίσθητοσ, ὁ δ’ ἐλευθέριοσ πρὸσ μὲν τὸν ἀνελεύθερον ἄσωτοσ, πρὸσ δὲ τὸν ἄσωτον ἀνελεύθεροσ.

διὸ καὶ ἀπωθοῦνται τὸν μέσον οἱ ἄκροι ἑκάτεροσ πρὸσ ἑκάτερον, καὶ καλοῦσι τὸν ἀνδρεῖον ὁ μὲν δειλὸσ θρασὺν ὁ δὲ θρασὺσ δειλόν, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀνάλογον. οὕτω δ’ ἀντικειμένων ἀλλήλοισ τούτων, πλείστη ἐναντιότησ ἐστὶ τοῖσ ἄκροισ πρὸσ ἄλληλα ἢ πρὸσ τὸ μέσον·

πορρωτέρω γὰρ ταῦτα ἀφέστηκεν ἀλλήλων ἢ τοῦ μέσου, ὥσπερ τὸ μέγα τοῦ μικροῦ καὶ τὸ μικρὸν τοῦ μεγάλου ἢ ἄμφω τοῦ ἴσου. ἔτι πρὸσ μὲν τὸ μέσον ἐνίοισ ἄκροισ ὁμοιότησ τισ φαίνεται, ὡσ τῇ θρασύτητι πρὸσ τὴν ἀνδρείαν καὶ τῇ ἀσωτίᾳ πρὸσ τὴν ἐλευθεριότητα·

τοῖσ δὲ ἄκροισ πρὸσ ἄλληλα πλείστη ἀνομοιότησ· τὰ δὲ πλεῖστον ἀπέχοντα ἀπ’ ἀλλήλων ἐναντία ὁρίζονται, ὥστε καὶ μᾶλλον ἐναντία τὰ πλεῖον ἀπέχοντα. ἀντίκειται μᾶλλον ἐφ’ ὧν μὲν ἡ ἔλλειψισ ἐφ’ ὧν δὲ ἡ ὑπερβολή, οἱο͂ν ἀνδρείᾳ μὲν οὐχ ἡ θρασύτησ ὑπερβολὴ οὖσα, ἀλλ’ ἡ δειλία ἔλλειψισ οὖσα, τῇ δὲ σωφροσύνῃ οὐχ ἡ ἀναισθησία ἔνδεια οὖσα, ἀλλ’ ἡ ἀκολασία ὑπερβολὴ οὖσα.

διὰ δύο δ’ αἰτίασ τοῦτο συμβαίνει, μίαν μὲν τὴν ἐξ αὐτοῦ τοῦ πράγματοσ·

τῷ γὰρ ἐγγύτερον εἶναι καὶ ὁμοιότερον τὸ ἕτερον ἄκρον τῷ μέσῳ, οὐ τοῦτο ἀλλὰ τοὐναντίον ἀντιτίθεμεν μᾶλλον· οἱο͂ν ἐπεὶ ὁμοιότερον εἶναι δοκεῖ τῇ ἀνδρείᾳ ἡ θρασύτησ καὶ ἐγγύτερον, ἀνομοιότερον δ’ ἡ δειλία, ταύτην μᾶλλον ἀντιτίθεμεν· τὰ γὰρ ἀπέχοντα πλεῖον τοῦ μέσου ἐναντιώτερα δοκεῖ εἶναι.

μία μὲν οὖν αἰτία αὕτη, ἐξ αὐτοῦ τοῦ πράγματοσ· ἑτέρα δὲ ἐξ ἡμῶν αὐτῶν· πρὸσ ἃ γὰρ αὐτοὶ μᾶλλον πεφύκαμέν πωσ, ταῦτα μᾶλλον ἐναντία τῷ μέσῳ φαίνεται. οἱο͂ν αὐτοὶ μᾶλλον πεφύκαμεν πρὸσ τὰσ ἡδονάσ, διὸ εὐκαταφορώτεροί ἐσμεν πρὸσ ἀκολασίαν ἢ πρὸσ κοσμιότητα. ταῦτ’ οὖν μᾶλλον ἐναντία λέγομεν, πρὸσ ἃ ἡ ἐπίδοσισ μᾶλλον γίνεται·

καὶ διὰ τοῦτο ἡ ἀκολασία ὑπερβολὴ οὖσα ἐναντιωτέρα ἐστὶ τῇ σωφροσύνῃ. ὅτι μὲν οὖν ἐστὶν ἡ ἀρετὴ ἡ ἠθικὴ μεσότησ, καὶ πῶσ, καὶ ὅτι μεσότησ δύο κακιῶν, τῆσ μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆσ δὲ κατ’ ἔλλειψιν, καὶ ὅτι τοιαύτη ἐστὶ διὰ τὸ στοχαστικὴ τοῦ μέσου εἶναι τοῦ ἐν τοῖσ πάθεσι καὶ ἐν ταῖσ πράξεσιν, ἱκανῶσ εἴρηται.

διὸ καὶ ἔργον ἐστὶ σπουδαῖον εἶναι. ἐν ἑκάστῳ γὰρ τὸ μέσον λαβεῖν ἔργον, οἱο͂ν κύκλου τὸ μέσον οὐ παντὸσ ἀλλὰ τοῦ εἰδότοσ· οὕτω δὲ καὶ τὸ μὲν ὀργισθῆναι παντὸσ καὶ ῥᾴδιον, καὶ τὸ δοῦναι ἀργύριον καὶ δαπανῆσαι·

τὸ δ’ ᾧ καὶ ὅσον καὶ ὅτε καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὥσ, οὐκέτι παντὸσ οὐδὲ ῥᾴδιον· διόπερ τὸ εὖ καὶ σπάνιον καὶ ἐπαινετὸν καὶ καλόν. διὸ δεῖ τὸν στοχαζόμενον τοῦ μέσου πρῶτον μὲν ἀποχωρεῖν τοῦ μᾶλλον ἐναντίου, καθάπερ καὶ ἡ Καλυψὼ παραινεῖ τούτου μὲν καπνοῦ καὶ κύματοσ ἐκτὸσ ἐέργενῆα. τῶν γὰρ ἄκρων τὸ μέν ἐστιν ἁμαρτωλότερον τὸ δ’ ἧττον· ἐπεὶ οὖν τοῦ μέσου τυχεῖν ἄκρωσ χαλεπόν, κατὰ τὸν δεύτερον, φασί, πλοῦν τὰ ἐλάχιστα ληπτέον τῶν κακῶν·

τοῦτο δ’ ἔσται μάλιστα τοῦτον τὸν τρόπον ὃν λέγομεν.

σκοπεῖν δὲ δεῖ πρὸσ ἃ καὶ αὐτοὶ εὐκατάφοροί ἐσμεν·

ἄλλοι γὰρ πρὸσ ἄλλα πεφύκαμεν· τοῦτο δ’ ἔσται γνώριμον ἐκ τῆσ ἡδονῆσ καὶ τῆσ λύπησ τῆσ γινομένησ περὶ ἡμᾶσ. εἰσ τοὐναντίον δ’ ἑαυτοὺσ ἀφέλκειν δεῖ· πολὺ γὰρ ἀπάγοντεσ τοῦ ἁμαρτάνειν εἰσ τὸ μέσον ἥξομεν, ὅπερ οἱ τὰ διεστραμμένα τῶν ξύλων ὀρθοῦντεσ ποιοῦσιν.

ἐν παντὶ δὲ μάλιστα φυλακτέον τὸ ἡδὺ καὶ τὴν ἡδονήν· οὐ γὰρ ἀδέκαστοι κρίνομεν αὐτήν. ὅπερ οὖν οἱ δημογέροντεσ ἔπαθον πρὸσ τὴν Ἑλένην, τοῦτο δεῖ παθεῖν καὶ ἡμᾶσ πρὸσ τὴν ἡδονήν, καὶ ἐν πᾶσι τὴν ἐκείνων ἐπιλέγειν φωνήν· οὕτω γὰρ αὐτὴν ἀποπεμπόμενοι ἧττον ἁμαρτησόμεθα.

ταῦτ’ οὖν ποιοῦντεσ, ὡσ ἐν κεφαλαίῳ εἰπεῖν, μάλιστα δυνησόμεθα τοῦ μέσου τυγχάνειν. χαλεπὸν δ’ ἴσωσ τοῦτο, καὶ μάλιστ’ ἐν τοῖσ καθ’ ἕκαστον· οὐ γὰρ ῥᾴδιον διορίσαι καὶ πῶσ καὶ τίσι καὶ ἐπὶ ποίοισ καὶ πόσον χρόνον ὀργιστέον· καὶ γὰρ ἡμεῖσ ὁτὲ μὲν τοὺσ ἐλλείποντασ ἐπαινοῦμεν καὶ πράουσ φαμέν, ὁτὲ δὲ τοὺσ χαλεπαίνοντασ ἀνδρώδεισ ἀποκαλοῦντεσ.

ἀλλ’ ὁ μὲν μικρὸν τοῦ εὖ παρεκβαίνων οὐ ψέγεται, οὔτ’ ἐπὶ τὸ μᾶλλον οὔτ’ ἐπὶ τὸ ἧττον, ὁ δὲ πλέον· οὗτοσ γὰρ οὐ λανθάνει.

ὁ δὲ μέχρι τίνοσ καὶ ἐπὶ πόσον ψεκτὸσ οὐ ῥᾴδιον τῷ λόγῳ ἀφορίσαι· οὐδὲ γὰρ ἄλλο οὐδὲν τῶν αἰσθητῶν· τὰ δὲ τοιαῦτα ἐν τοῖσ καθ’ ἕκαστα, καὶ ἐν τῇ αἰσθήσει ἡ κρίσισ. τὸ μὲν ἄρα τοσοῦτο δηλοῖ ὅτι ἡ μέση ἕξισ ἐν πᾶσιν ἐπαινετή, ἀποκλίνειν δὲ δεῖ ὁτὲ μὲν ἐπὶ τὴν ὑπερβολὴν ὁτὲ δ’ ἐπὶ τὴν ἔλλειψιν· οὕτω γὰρ ῥᾷστα τοῦ μέσου καὶ τοῦ εὖ τευξόμεθα.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Nicomachean Ethics, Book 2

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 2)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION