Aristotle, Nicomachean Ethics, Book 4

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 4)

λέγωμεν δ’ ἑξῆσ περὶ ἐλευθεριότητοσ. δοκεῖ δὴ εἶναι ἡ περὶ χρήματα μεσότησ· ἐπαινεῖται γὰρ ὁ ἐλευθέριοσ οὐκ ἐν τοῖσ πολεμικοῖσ, οὐδ’ ἐν οἷσ ὁ σώφρων, οὐδ’ αὖ ἐν ταῖσ κρίσεσιν, ἀλλὰ περὶ δόσιν χρημάτων καὶ λῆψιν, μᾶλλον δ’ ἐν τῇ δόσει. χρήματα δὲ λέγομεν πάντα ὅσων ἡ ἀξία νομίσματι μετρεῖται.

ἔστι δὲ καὶ ἡ ἀσωτία καὶ ἡ ἀνελευθερία περὶ χρήματα ὑπερβολαὶ καὶ ἐλλείψεισ· καὶ τὴν μὲν ἀνελευθερίαν προσάπτομεν ἀεὶ τοῖσ μᾶλλον ἢ δεῖ περὶ χρήματα σπουδάζουσι, τὴν δ’ ἀσωτίαν ἐπιφέρομεν ἐνίοτε συμπλέκοντεσ· τοὺσ γὰρ ἀκρατεῖσ καὶ εἰσ ἀκολασίαν δαπανηροὺσ ἀσώτουσ καλοῦμεν.

διὸ καὶ φαυλότατοι δοκοῦσιν εἶναι· πολλὰσ γὰρ ἅμα κακίασ ἔχουσιν. οὐ δὴ οἰκείωσ προσαγορεύονται· βούλεται γὰρ ἄσωτοσ εἶναι ὁ ἓν κακὸν ἔχων, τὸ φθείρειν τὴν οὐσίαν· ἄσωτοσ γὰρ ὁ δι’ αὑτὸν ἀπολλύμενοσ, δοκεῖ δ’ ἀπώλειά τισ αὑτοῦ εἶναι καὶ ἡ τῆσ οὐσίασ φθορά, ὡσ τοῦ ζῆν διὰ τούτων ὄντοσ.

οὕτω δὴ τὴν ἀσωτίαν ἐκδεχόμεθα. ὧν δ’ ἐστὶ χρεία, ἔστι τούτοισ χρῆσθαι καὶ εὖ καὶ κακῶσ· ὁ πλοῦτοσ δ’ ἐστὶ τῶν χρησίμων·

ἑκάστῳ δ’ ἄριστα χρῆται ὁ ἔχων τὴν περὶ τοῦτο ἀρετήν· καὶ πλούτῳ δὴ χρήσεται ἄριστα ὁ ἔχων τὴν περὶ τὰ χρήματα ἀρετήν· οὗτοσ δ’ ἐστὶν ὁ ἐλευθέριοσ. χρῆσισ δ’ εἶναι δοκεῖ χρημάτων δαπάνη καὶ δόσισ· ἡ δὲ λῆψισ καὶ ἡ φυλακὴ κτῆσισ μᾶλλον. διὸ μᾶλλόν ἐστι τοῦ ἐλευθερίου τὸ διδόναι οἷσ δεῖ ἢ λαμβάνειν ὅθεν δεῖ καὶ μὴ λαμβάνειν ὅθεν οὐ δεῖ. τῆσ γὰρ ἀρετῆσ μᾶλλον τὸ εὖ ποιεῖν ἢ τὸ εὖ πάσχειν, καὶ τὰ καλὰ πράττειν μᾶλλον ἢ τὰ αἰσχρὰ μὴ πράττειν· οὐκ ἄδηλον δ’ ὅτι τῇ μὲν δόσει ἕπεται τὸ εὖ ποιεῖν καὶ τὸ καλὰ πράττειν, τῇ δὲ λήψει τὸ εὖ πάσχειν ἢ μὴ αἰσχροπραγεῖν.

καὶ ἡ χάρισ τῷ διδόντι, οὐ τῷ μὴ λαμβάνοντι, καὶ ὁ ἔπαινοσ δὲ μᾶλλον. καὶ ῥᾷον δὲ τὸ μὴ λαβεῖν τοῦ δοῦναι·

τὸ γὰρ οἰκεῖον ἧττον προί̈ενται μᾶλλον ἢ οὐ λαμβάνουσι τὸ ἀλλότριον. καὶ ἐλευθέριοι δὲ λέγονται οἱ διδόντεσ· οἱ δὲ μὴ λαμβάνοντεσ οὐκ εἰσ ἐλευθεριότητα ἐπαινοῦνται, ἀλλ’ οὐχ ἧττον εἰσ δικαιοσύνην· οἱ δὲ λαμβάνοντεσ οὐδ’ ἐπαινοῦνται πάνυ.

φιλοῦνται δὲ σχεδὸν μάλιστα οἱ ἐλευθέριοι τῶν ἀπ’ ἀρετῆσ· ὠφέλιμοι γὰρ, τοῦτο δ’ ἐν τῇ δόσει. αἱ δὲ κατ’ ἀρετὴν πράξεισ καλαὶ καὶ τοῦ καλοῦ ἕνεκα. καὶ ὁ ἐλευθέριοσ οὖν δώσει τοῦ καλοῦ ἕνεκα καὶ ὀρθῶσ· οἷσ γὰρ δεῖ καὶ ὅσα καὶ ὅτε, καὶ τἆλλα ὅσα ἕπεται τῇ ὀρθῇ δόσει·

καὶ ταῦτα ἡδέωσ ἢ ἀλύπωσ· τὸ γὰρ κατ’ ἀρετὴν ἡδὺ ἢ ἄλυπον, ἥκιστα δὲ λυπηρόν. ὁ δὲ διδοὺσ οἷσ μὴ δεῖ, ἢ μὴ τοῦ καλοῦ ἕνεκα ἀλλὰ διά τιν’ ἄλλην αἰτίαν, οὐκ ἐλευθέριοσ ἀλλ’ ἄλλοσ τισ ῥηθήσεται. οὐδ’ ὁ λυπηρῶσ· μᾶλλον γὰρ ἕλοιτ’ ἂν τὰ χρήματα τῆσ καλῆσ πράξεωσ, τοῦτο δ’ οὐκ ἐλευθερίου.

οὐδὲ λήψεται δὲ ὅθεν μὴ δεῖ· οὐ γάρ ἐστι τοῦ μὴ τιμῶντοσ τὰ χρήματα ἡ τοιαύτη λῆψισ. οὐκ ἂν εἰή δὲ οὐδ’ αἰτητικόσ· οὐ γάρ ἐστι τοῦ εὖ ποιοῦντοσ εὐχερῶσ εὐεργετεῖσθαι. ὅθεν δὲ δεῖ, λήψεται, οἱο͂ν ἀπὸ τῶν ἰδίων κτημάτων, οὐχ ὡσ καλὸν ἀλλ’ ὡσ ἀναγκαῖον, ὅπωσ ἔχῃ διδόναι. οὐδ’ ἀμελήσει τῶν ἰδίων, βουλόμενόσ γε διὰ τούτων τισὶν ἐπαρκεῖν.

οὐδὲ τοῖσ τυχοῦσι δώσει, ἵνα ἔχῃ διδόναι οἷσ δεῖ καὶ ὅτε καὶ οὗ καλόν. ἐλευθερίου δ’ ἐστὶ σφόδρα καὶ τὸ ὑπερβάλλειν ἐν τῇ δόσει, ὥστε καταλείπειν ἑαυτῷ ἐλάττω· τὸ γὰρ μὴ βλέπειν ἐφ’ ἑαυτὸν ἐλευθερίου.

κατὰ τὴν οὐσίαν δ’ ἡ ἐλευθεριότησ λέγεται· οὐ γὰρ ἐν τῷ πλήθει τῶν διδομένων τὸ ἐλευθέριον, ἀλλ’ ἐν τῇ τοῦ διδόντοσ ἕξει, αὕτη δὲ κατὰ τὴν οὐσίαν δίδωσιν. οὐθὲν δὴ κωλύει ἐλευθεριώτερον εἶναι τὸν τὰ ἐλάττω διδόντα, ἐὰν ἀπ’ ἐλαττόνων διδῷ. ἐλευθεριώτεροι δὲ εἶναι δοκοῦσιν οἱ μὴ κτησάμενοι ἀλλὰ παραλαβόντεσ τὴν οὐσίαν· ἄπειροί τε γὰρ τῆσ ἐνδείασ, καὶ πάντεσ ἀγαπῶσι μᾶλλον τὰ αὑτῶν ἔργα, ὥσπερ οἱ γονεῖσ καὶ οἱ ποιηταί.

πλουτεῖν δ’ οὐ ῥᾴδιον τὸν ἐλευθέριον, μήτε ληπτικὸν ὄντα μήτε φυλακτικόν, προετικὸν δὲ καὶ μὴ τιμῶντα δι’ αὐτὰ τὰ χρήματα ἀλλ’ ἕνεκα τῆσ δόσεωσ. διὸ καὶ ἐγκαλεῖται τῇ τύχῃ ὅτι οἱ μάλιστα ἄξιοι ὄντεσ ἥκιστα πλουτοῦσιν.

συμβαίνει δ’ οὐκ ἀλόγωσ τοῦτο· οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε χρήματ’ ἔχειν μὴ ἐπιμελόμενον ὅπωσ ἔχῃ, ὥσπερ οὐδ’ ἐπὶ τῶν ἄλλων. οὐ μὴν δώσει γε οἷσ οὐ δεῖ οὐδ’ ὅτε μὴ δεῖ, οὐδ’ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα·

οὐ γὰρ ἂν ἔτι πράττοι κατὰ τὴν ἐλευθεριότητα, καὶ εἰσ ταῦτα ἀναλώσασ οὐκ ἂν ἔχοι εἰσ ἃ δεῖ ἀναλίσκειν. ὥσπερ γὰρ εἴρηται, ἐλευθέριόσ ἐστιν ὁ κατὰ τὴν οὐσίαν δαπανῶν καὶ εἰσ ἃ δεῖ· ὁ δ’ ὑπερβάλλων ἄσωτοσ. διὸ τοὺσ τυράννουσ οὐ λέγομεν ἀσώτουσ·

τὸ γὰρ πλῆθοσ τῆσ κτήσεωσ οὐ δοκεῖ ῥᾴδιον εἶναι ταῖσ δόσεσι καὶ ταῖσ δαπάναισ ὑπερβάλλειν. τῆσ ἐλευθεριότητοσ δὴ μεσότητοσ οὔσησ περὶ χρημάτων δόσιν καὶ λῆψιν, ὁ ἐλευθέριοσ καὶ δώσει καὶ δαπανήσει εἰσ ἃ δεῖ καὶ ὅσα δεῖ, ὁμοίωσ ἐν μικροῖσ καὶ μεγάλοισ, καὶ ταῦτα ἡδέωσ· καὶ λήψεται δ’ ὅθεν δεῖ καὶ ὅσα δεῖ.

τῆσ ἀρετῆσ γὰρ περὶ ἄμφω οὔσησ μεσότητοσ, ποιήσει ἀμφότερα ὡσ δεῖ· ἕπεται γὰρ τῇ ἐπιεικεῖ δόσει ἡ τοιαύτη λῆψισ, ἡ δὲ μὴ τοιαύτη ἐναντία ἐστίν. αἱ μὲν οὖν ἑπόμεναι γίνονται ἅμα ἐν τῷ αὐτῷ, αἱ δ’ ἐναντίαι δῆλον ὡσ οὔ. ἐὰν δὲ παρὰ τὸ δέον καὶ τὸ καλῶσ ἔχον συμβαίνῃ αὐτῷ ἀναλίσκειν, λυπήσεται, μετρίωσ δὲ καὶ ὡσ δεῖ·

τῆσ ἀρετῆσ γὰρ καὶ ἥδεσθαι καὶ λυπεῖσθαι ἐφ’ οἷσ δεῖ καὶ ὡσ δεῖ. καὶ εὐκοινώνητοσ δ’ ἐστὶν ὁ ἐλευθέριοσ εἰσ χρήματα· δύναται γὰρ ἀδικεῖσθαι, μὴ τιμῶν γε τὰ χρήματα, καὶ μᾶλλον ἀχθόμενοσ εἴ τι δέον μὴ ἀνάλωσεν ἢ λυπούμενοσ εἰ μὴ δέον τι ἀνάλωσεν, καὶ τῷ Σιμωνίδῃ οὐκ ἀρεσκόμενοσ.

ὁ δ’ ἄσωτοσ καὶ ἐν τούτοισ διαμαρτάνει· οὔτε γὰρ ἥδεται ἐφ’ οἷσ δεῖ οὐδὲ ὡσ δεῖ οὔτε λυπεῖται· ἔσται δὲ προϊοῦσι φανερώτερον. εἴρηται δὴ ἡμῖν ὅτι ὑπερβολαὶ καὶ ἐλλείψεισ εἰσὶν ἡ ἀσωτία καὶ ἡ ἀνελευθερία, καὶ ἐν δυσίν, ἐν δόσει καὶ λήψει·

καὶ τὴν δαπάνην γὰρ εἰσ τὴν δόσιν τίθεμεν. ἡ μὲν οὖν ἀσωτία τῷ διδόναι καὶ μὴ λαμβάνειν ὑπερβάλλει, τῷ δὲ λαμβάνειν ἐλλείπει, ἡ δ’ ἀνελευθερία τῷ διδόναι μὲν ἐλλείπει, τῷ λαμβάνειν δ’ ὑπερβάλλει, πλὴν ἐν μικροῖσ. τὰ μὲν οὖν τῆσ ἀσωτίασ οὐ πάνυ συνδυάζεται· οὐ γὰρ ῥᾴδιον μηδαμόθεν λαμβάνοντα πᾶσι διδόναι·

ταχέωσ γὰρ ἐπιλείπει ἡ οὐσία τοὺσ ἰδιώτασ διδόντασ, οἵπερ καὶ δοκοῦσιν ἄσωτοι εἶναι· ἐπεὶ ὅ γε τοιοῦτοσ δόξειεν ἂν οὐ μικρῷ βελτίων εἶναι τοῦ ἀνελευθέρου. εὐίατόσ τε γάρ ἐστι καὶ ὑπὸ τῆσ ἡλικίασ καὶ ὑπὸ τῆσ ἀπορίασ, καὶ ἐπὶ τὸ μέσον δύναται ἐλθεῖν.

ἔχει γὰρ τὰ τοῦ ἐλευθερίου· καὶ γὰρ δίδωσι καὶ οὐ λαμβάνει, οὐδέτερον δ’ ὡσ δεῖ οὐδ’ εὖ. εἰ δὴ τοῦτο ἐθισθείη ἤ πωσ ἄλλωσ μεταβάλοι, εἰή ἂν ἐλευθέριοσ· δώσει γὰρ οἷσ δεῖ, καὶ οὐ λήψεται ὅθεν οὐ δεῖ. διὸ καὶ δοκεῖ οὐκ εἶναι φαῦλοσ τὸ ἦθοσ· οὐ γὰρ μοχθηροῦ οὐδ’ ἀγεννοῦσ τὸ ὑπερβάλλειν διδόντα καὶ μὴ λαμβάνοντα, ἠλιθίου δέ.

ὁ δὲ τοῦτον τὸν τρόπον ἄσωτοσ πολὺ δοκεῖ βελτίων τοῦ ἀνελευθέρου εἶναι διά τε τὰ εἰρημένα, καὶ ὅτι ὃ μὲν ὠφελεῖ πολλούσ, ὃ δὲ οὐθένα, ἀλλ’ οὐδ’ αὑτόν. ἀλλ’ οἱ πολλοὶ τῶν ἀσώτων, καθάπερ εἴρηται, καὶ λαμβάνουσιν ὅθεν μὴ δεῖ, καὶ εἰσὶ κατὰ τοῦτο ἀνελεύθεροι. ληπτικοὶ δὲ γίνονται διὰ τὸ βούλεσθαι μὲν ἀναλίσκειν, εὐχερῶσ δὲ τοῦτο ποιεῖν μὴ δύνασθαι·

ταχὺ γὰρ ἐπιλείπει αὐτοὺσ τὰ ὑπάρχοντα. ἀναγκάζονται οὖν ἑτέρωθεν πορίζειν. ἅμα δὲ καὶ διὰ τὸ μηδὲν τοῦ καλοῦ φροντίζειν ὀλιγώρωσ καὶ πάντοθεν λαμβάνουσιν·

διδόναι γὰρ ἐπιθυμοῦσι, τὸ δὲ πῶσ ἢ πόθεν οὐδὲν αὐτοῖσ διαφέρει. διόπερ οὐδ’ ἐλευθέριοι αἱ δόσεισ αὐτῶν εἰσίν· οὐ γὰρ καλαί, οὐδὲ τούτου ἕνεκα, οὐδὲ ὡσ δεῖ· ἀλλ’ ἐνίοτε οὓσ δεῖ πένεσθαι, τούτουσ πλουσίουσ ποιοῦσι, καὶ τοῖσ μὲν μετρίοισ τὰ ἤθη οὐδὲν ἂν δοῖεν, τοῖσ δὲ κόλαξιν ἤ τιν’ ἄλλην ἡδονὴν πορίζουσι πολλά.

διὸ καὶ ἀκόλαστοι αὐτῶν εἰσὶν οἱ πολλοί· εὐχερῶσ γὰρ ἀναλίσκοντεσ καὶ εἰσ τὰσ ἀκολασίασ δαπανηροί εἰσι, καὶ διὰ τὸ μὴ πρὸσ τὸ καλὸν ζῆν πρὸσ τὰσ ἡδονὰσ ἀποκλίνουσιν. ὁ μὲν οὖν ἄσωτοσ ἀπαιδαγώγητοσ γενόμενοσ εἰσ ταῦτα μεταβαίνει, τυχὼν δ’ ἐπιμελείασ εἰσ τὸ μέσον καὶ εἰσ τὸ δέον ἀφίκοιτ’ ἄν.

ἡ δ’ ἀνελευθερία ἀνίατόσ τ’ ἐστίν δοκεῖ γὰρ τὸ γῆρασ καὶ πᾶσα ἀδυναμία ἀνελευθέρουσ ποιεῖν, καὶ συμφυέστερον τοῖσ ἀνθρώποισ τῆσ ἀσωτίασ· οἱ γὰρ πολλοὶ φιλοχρήματοι μᾶλλον ἢ δοτικοί.

καὶ διατείνει δ’ ἐπὶ πολύ, καὶ πολυειδέσ ἐστιν· πολλοὶ γὰρ τρόποι δοκοῦσι τῆσ ἀνελευθερίασ εἶναι. ἐν δυσὶ γὰρ οὖσα, τῇ τ’ ἐλλείψει τῆσ δόσεωσ καὶ τῇ ὑπερβολῇ τῆσ λήψεωσ, οὐ πᾶσιν ὁλόκληροσ παραγίνεται, ἀλλ’ ἐνίοτε χωρίζεται, καὶ οἳ μὲν τῇ λήψει ὑπερβάλλουσιν, οἳ δὲ τῇ δόσει ἐλλείπουσιν. οἱ μὲν γὰρ ἐν ταῖσ τοιαύταισ προσηγορίαισ οἱο͂ν φειδωλοὶ γλίσχροι κίμβικεσ, πάντεσ τῇ δόσει ἐλλείπουσι, τῶν δ’ ἀλλοτρίων οὐκ ἐφίενται οὐδὲ βούλονται λαμβάνειν, οἳ μὲν διά τινα ἐπιείκειαν καὶ εὐλάβειαν τῶν αἰσχρῶν δοκοῦσι γὰρ ἔνιοι ἢ φασί γε διὰ τοῦτο φυλάττειν, ἵνα μή ποτ’ ἀναγκασθῶσιν αἰσχρόν τι πρᾶξαι·

τούτων δὲ καὶ ὁ κυμινοπρίστησ καὶ πᾶσ ὁ τοιοῦτοσ·

ὠνόμασται δ’ ἀπὸ τῆσ ὑπερβολῆσ τοῦ μηδὲν ἂν δοῦναι· οἳ δ’ αὖ διὰ φόβον ἀπέχονται τῶν ἀλλοτρίων ὡσ οὐ ῥᾴδιον αὐτὸν μὲν τὰ ἑτέρων λαμβάνειν, τὰ δ’ αὐτοῦ ἑτέρουσ μή· ἀρέσκει οὖν αὐτοῖσ τὸ μήτε λαμβάνειν μήτε διδόναι.

οἳ δ’ αὖ κατὰ τὴν λῆψιν ὑπερβάλλουσι τῷ πάντοθεν λαμβάνειν καὶ πᾶν, οἱο͂ν οἱ τὰσ ἀνελευθέρουσ ἐργασίασ ἐργαζόμενοι, πορνοβοσκοὶ καὶ πάντεσ οἱ τοιοῦτοι, καὶ τοκισταὶ κατὰ μικρὰ καὶ ἐπὶ πολλῷ. πάντεσ γὰρ οὗτοι ὅθεν οὐ δεῖ λαμβάνουσι, καὶ ὁπόσον οὐ δεῖ.

κοινὸν δ’ ἐπ’ αὐτοῖσ ἡ αἰσχροκέρδεια φαίνεται· πάντεσ γὰρ ἕνεκα κέρδουσ, καὶ τούτου μικροῦ, ὀνείδη ὑπομένουσιν. τοὺσ γὰρ τὰ μεγάλα μὴ ὅθεν δὲ δεῖ λαμβάνοντασ, μηδὲ ἃ δεῖ, οὐ λέγομεν ἀνελευθέρουσ, οἱο͂ν τοὺσ τυράννουσ πόλεισ πορθοῦντασ καὶ ἱερὰ συλῶντασ, ἀλλὰ πονηροὺσ μᾶλλον καὶ ἀσεβεῖσ καὶ ἀδίκουσ. ὁ μέντοι κυβευτὴσ καὶ ὁ λωποδύτησ καὶ ὁ λῃστὴσ τῶν ἀνελευθέρων εἰσίν·

αἰσχροκερδεῖσ γάρ. κέρδουσ γὰρ ἕνεκα ἀμφότεροι πραγματεύονται καὶ ὀνείδη ὑπομένουσιν, καὶ οἳ μὲν κινδύνουσ τοὺσ μεγίστουσ ἕνεκα τοῦ λήμματοσ, οἳ δ’ ἀπὸ τῶν φίλων κερδαίνουσιν, οἷσ δεῖ διδόναι. ἀμφότεροι δὴ ὅθεν οὐ δεῖ κερδαίνειν βουλόμενοι αἰσχροκερδεῖσ·

καὶ πᾶσαι δὴ αἱ τοιαῦται λήψεισ ἀνελεύθεροι. εἰκότωσ δὲ τῇ ἐλευθεριότητι ἀνελευθερία ἐναντίον λέγεται· μεῖζόν τε γάρ ἐστι κακὸν τῆσ ἀσωτίασ, καὶ μᾶλλον ἐπὶ ταύτην ἁμαρτάνουσιν ἢ κατὰ τὴν λεχθεῖσαν ἀσωτίαν. περὶ μὲν οὖν ἐλευθεριότητοσ καὶ τῶν ἀντικειμένων κακιῶν τοσαῦτ’ εἰρήσθω.

δόξαι δ’ ἂν ἀκόλουθον εἶναι καὶ περὶ μεγαλοπρεπείασ διελθεῖν. δοκεῖ γὰρ καὶ αὐτὴ περὶ χρήματά τισ ἀρετὴ εἶναι· οὐχ ὥσπερ δ’ ἡ ἐλευθεριότησ διατείνει περὶ πάσασ τὰσ ἐν χρήμασι πράξεισ, ἀλλὰ περὶ τὰσ δαπανηρὰσ μόνον·

ἐν τούτοισ δ’ ὑπερέχει τῆσ ἐλευθεριότητοσ μεγέθει. καθάπερ γὰρ τοὔνομα αὐτὸ ὑποσημαίνει, ἐν μεγέθει πρέπουσα δαπάνη ἐστίν. τὸ δὲ μέγεθοσ πρόσ τι· οὐ γὰρ τὸ αὐτὸ δαπάνημα τριηράρχῳ καὶ ἀρχιθεωρῷ. τὸ πρέπον δὴ πρὸσ αὐτόν, καὶ ἐν ᾧ καὶ περὶ ὅ. ὁ δ’ ἐν μικροῖσ ἢ ἐν μετρίοισ κατ’ ἀξίαν δαπανῶν οὐ λέγεται μεγαλοπρεπήσ, οἱο͂ν τὸ πολλάκι δόσκον ἀλήτῃ, ἀλλ’ ὁ ἐν μεγάλοισ οὕτωσ. ὁ μὲν γὰρ μεγαλοπρεπὴσ ἐλευθέριοσ, ὁ δ’ ἐλευθέριοσ οὐδὲν μᾶλλον μεγαλοπρεπήσ.

τῆσ τοιαύτησ δ’ ἕξεωσ ἡ μὲν ἔλλειψισ μικροπρέπεια καλεῖται, ἡ δ’ ὑπερβολὴ βαναυσία καὶ ἀπειροκαλία καὶ ὅσαι τοιαῦται, οὐχ ὑπερβάλλουσαι τῷ μεγέθει περὶ ἃ δεῖ, ἀλλ’ ἐν οἷσ οὐ δεῖ καὶ ὡσ οὐ δεῖ λαμπρυνόμεναι· ὕστερον δ’ ὑπὲρ αὐτῶν ἐροῦμεν.

ὁ δὲ μεγαλοπρεπὴσ ἐπιστήμονι ἐοίκεν· δύναται θεωρῆσαι καὶ δαπανῆσαι μεγάλα ἐμμελῶσ.

ὥσπερ γὰρ ἐν ἀρχῇ εἴπομεν, ἡ ἕξισ ταῖσ ἐνεργείαισ ὁρίζεται, καὶ ὧν ἐστίν.

αἱ δὴ τοῦ μεγαλοπρεποῦσ δαπάναι μεγάλαι καὶ πρέπουσαι. τοιαῦτα δὴ καὶ τὰ ἔργα· οὕτω γὰρ ἔσται μέγα δαπάνημα καὶ πρέπον τῷ ἔργῳ. ὥστε τὸ μὲν ἔργον τῆσ δαπάνησ ἄξιον δεῖ εἶναι, τὴν δὲ δαπάνην τοῦ ἔργου, ἢ καὶ ὑπερβάλλειν. δαπανήσει δὲ τὰ τοιαῦτα ὁ μεγαλοπρεπὴσ τοῦ καλοῦ ἕνεκα·

κοινὸν γὰρ τοῦτο ταῖσ ἀρεταῖσ. καὶ ἔτι ἡδέωσ καὶ προετικῶσ· ἡ γὰρ ἀκριβολογία μικροπρεπέσ. καὶ πῶσ κάλλιστον καὶ πρεπωδέστατον, σκέψαιτ’ ἂν μᾶλλον ἢ πόσου καὶ πῶσ ἐλαχίστου. ἀναγκαῖον δὴ καὶ ἐλευθέριον τὸν μεγαλοπρεπῆ εἶναι.

καὶ γὰρ ὁ ἐλευθέριοσ δαπανήσει ἃ δεῖ καὶ ὡσ δεῖ· ἐν τούτοισ δὲ τὸ μέγα τοῦ μεγαλοπρεποῦσ, οἱο͂ν μέγεθοσ, περὶ ταῦτα τῆσ ἐλευθεριότητοσ οὔσησ, καὶ ἀπὸ τῆσ ἴσησ δαπάνησ τὸ ἔργον ποιήσει μεγαλοπρεπέστερον. οὐ γὰρ ἡ αὐτὴ ἀρετὴ κτήματοσ καὶ ἔργου. κτῆμα μὲν γὰρ τὸ πλείστου ἄξιον τιμιώτατον, οἱο͂ν χρυσόσ, ἔργον δὲ τὸ μέγα καὶ καλόν τοῦ γὰρ τοιούτου ἡ θεωρία θαυμαστή, τὸ δὲ μεγαλοπρεπὲσ θαυμαστόν·

καὶ ἔστιν ἔργου ἀρετή, μεγαλοπρέπεια, ἐν μεγέθει. ἔστι δὲ τῶν δαπανημάτων οἱᾶ λέγομεν τὰ τίμια, οἱο͂ν τὰ περὶ θεούσ, ἀναθήματα καὶ κατασκευαὶ καὶ θυσίαι, ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ πᾶν τὸ δαιμόνιον, καὶ ὅσα πρὸσ τὸ κοινὸν εὐφιλοτίμητά ἐστιν, οἱο͂ν εἴ που χορηγεῖν οἰόνται δεῖν λαμπρῶσ ἢ τριηραρχεῖν ἢ καὶ ἑστιᾶν τὴν πόλιν. ἐν ἅπασι δ’ ὥσπερ εἴρηται, καὶ πρὸσ τὸν πράττοντα ἀναφέρεται τὸ τίσ ὢν καὶ τίνων ὑπαρχόντων·

ἄξια γὰρ δεῖ τούτων εἶναι, καὶ μὴ μόνον τῷ ἔργῳ ἀλλὰ καὶ τῷ ποιοῦντι πρέπειν.

διὸ πένησ μὲν οὐκ ἂν εἰή μεγαλοπρεπήσ· οὐ γὰρ ἔστιν ἀφ’ ὧν πολλὰ δαπανήσει πρεπόντωσ· ὁ δ’ ἐπιχειρῶν ἠλίθιοσ· παρὰ τὴν ἀξίαν γὰρ καὶ τὸ δέον, κατ’ ἀρετὴν δὲ τὸ ὀρθῶσ. πρέπει δὲ καὶ οἷσ τοιαῦτα προϋπάρχει δι’ αὐτῶν ἢ τῶν προγόνων ἢ ὧν αὐτοῖσ μέτεστιν, καὶ τοῖσ εὐγενέσι καὶ τοῖσ ἐνδόξοισ καὶ ὅσα τοιαῦτα· πάντα γὰρ ταῦτα μέγεθοσ ἔχει καὶ ἀξίωμα.

μάλιστα μὲν οὖν τοιοῦτοσ ὁ μεγαλοπρεπήσ, καὶ ἐν τοῖσ τοιούτοισ δαπανήμασιν ἡ μεγαλοπρέπεια, ὥσπερ εἴρηται· μέγιστα γὰρ καὶ ἐντιμότατα·

τῶν δὲ ἰδίων ὅσα εἰσάπαξ γίνεται, οἱο͂ν γάμοσ καὶ εἴ τι τοιοῦτον, καὶ εἰ περί τι ἡ πᾶσα πόλισ σπουδάζει ἢ οἱ ἐν ἀξιώματι, καὶ περὶ ξένων δὲ ὑποδοχὰσ καὶ ἀποστολάσ, καὶ δωρεὰσ καὶ ἀντιδωρεάσ· οὐ γὰρ εἰσ ἑαυτὸν δαπανηρὸσ ὁ μεγαλοπρεπὴσ ἀλλ’ εἰσ τὰ κοινά, τὰ δὲ δῶρα τοῖσ ἀναθήμασιν ἔχει τι ὅμοιον.

μεγαλοπρεποῦσ δὲ καὶ οἶκον κατασκευάσασθαι πρεπόντωσ τῷ πλούτῳ κόσμοσ γάρ τισ καὶ οὗτοσ, καὶ περὶ ταῦτα μᾶλλον δαπανᾶν ὅσα πολυχρόνια τῶν ἔργων κάλλιστα γὰρ ταῦτα, καὶ ἐν ἑκάστοισ τὸ πρέπον·

οὐ γὰρ ταὐτὰ ἁρμόζει θεοῖσ καὶ ἀνθρώποισ, οὐδ’ ἐν ἱερῷ καὶ τάφῳ. καὶ ἐπεὶ τῶν δαπανημάτων ἕκαστον μέγα ἐν τῷ γένει, καὶ μεγαλοπρεπέστατον <ἁπλῶσ> μὲν τὸ ἐν μεγάλῳ μέγα, ἐνταῦθα δὲ τὸ ἐν τούτοισ μέγα, καὶ διαφέρει τὸ ἐν τῷ ἔργῳ μέγα τοῦ ἐν τῷ δαπανήματι· σφαῖρα μὲν γὰρ ἡ καλλίστη ἢ λήκυθοσ μεγαλοπρέπειαν ἔχει παιδικοῦ δώρου, ἡ δὲ τούτου τιμὴ μικρὸν καὶ ἀνελεύθερον·

διὰ τοῦτό ἐστι τοῦ μεγαλοπρεποῦσ, ἐν ᾧ ἂν ποιῇ γένει, μεγαλοπρεπῶσ ποιεῖν τὸ γὰρ τοιοῦτον οὐκ εὐυπέρβλητον καὶ ἔχον κατ’ ἀξίαν τοῦ δαπανήματοσ.

τοιοῦτοσ μὲν οὖν ὁ μεγαλοπρεπήσ· ὁ δ’ ὑπερβάλλων καὶ βάναυσοσ τῷ παρὰ τὸ δέον ἀναλίσκειν ὑπερβάλλει, ὥσπερ εἴρηται. ἐν γὰρ τοῖσ μικροῖσ τῶν δαπανημάτων πολλὰ ἀναλίσκει καὶ λαμπρύνεται παρὰ μέλοσ, οἱο͂ν ἐρανιστὰσ γαμικῶσ ἑστιῶν, καὶ κωμῳδοῖσ χορηγῶν ἐν τῇ παρόδῳ πορφύραν εἰσφέρων, ὥσπερ οἱ Μεγαροῖ.

καλοῦ ἕνεκα, ἀλλὰ τὸν πλοῦτον ἐπιδεικνύμενοσ, καὶ διὰ ταῦτα οἰόμενοσ θαυμάζεσθαι, καὶ οὗ μὲν δεῖ πολλὰ ἀναλῶσαι, ὀλίγα δαπανῶν, οὗ δ’ ὀλίγα, πολλά.

ὁ δὲ μικροπρεπὴσ περὶ πάντα ἐλλείψει, καὶ τὰ μέγιστα ἀναλώσασ ἐν μικρῷ τὸ καλὸν ἀπολεῖ, καὶ ὅ τι ἂν ποιῇ μέλλων καὶ σκοπῶν πῶσ ἂν ἐλάχιστον ἀναλώσαι, καὶ ταῦτ’ ὀδυρόμενοσ, καὶ πάντ’ οἰόμενοσ μείζω ποιεῖν ἢ δεῖ. εἰσὶ μὲν οὖν αἱ ἕξεισ αὗται κακίαι, οὐ μὴν ὀνείδη γ’ ἐπιφέρουσι διὰ τὸ μήτε βλαβεραὶ τῷ πέλασ εἶναι μήτε λίαν ἀσχήμονεσ. ἐοίκεν εἶναι, περὶ ποῖα δ’ ἐστὶ πρῶτον λάβωμεν·

διαφέρει δ’ οὐδὲν τὴν ἕξιν ἢ τὸν κατὰ τὴν ἕξιν σκοπεῖν.

δοκεῖ δὴ μεγαλόψυχοσ εἶναι ὁ μεγάλων αὑτὸν ἀξιῶν ἄξιοσ ὤν· ὁ γὰρ μὴ κατ’ ἀξίαν αὐτὸ ποιῶν ἠλίθιοσ, τῶν δὲ κατ’ ἀρετὴν οὐδεὶσ ἠλίθιοσ οὐδ’ ἀνόητοσ. μεγαλόψυχοσ μὲν οὖν ὁ εἰρημένοσ. ὁ γὰρ μικρῶν ἄξιοσ καὶ τούτων ἀξιῶν ἑαυτὸν σώφρων, μεγαλόψυχοσ δ’ οὔ·

ἐν μεγέθει γὰρ ἡ μεγαλοψυχία, ὥσπερ καὶ τὸ κάλλοσ ἐν μεγάλῳ σώματι, οἱ μικροὶ δ’ ἀστεῖοι καὶ σύμμετροι, καλοὶ δ’ οὔ. ὁ δὲ μεγάλων ἑαυτὸν ἀξιῶν ἀνάξιοσ ὢν χαῦνοσ· ὁ δὲ μειζόνων ἢ ἄξιοσ οὐ πᾶσ χαῦνοσ. ὁ δ’ ἐλαττόνων ἢ ἄξιοσ μικρόψυχοσ, ἐάν τε μεγάλων ἐάν τε μετρίων, ἐάν τε καὶ μικρῶν ἄξιοσ ὢν ἔτι ἐλαττόνων αὑτὸν ἀξιοῖ. καὶ μάλιστ’ ἂν δόξειεν ὁ μεγάλων ἄξιοσ· τί γὰρ ἂν ἐποίει, εἰ μὴ τοσούτων ἦν ἄξιοσ;

ἔστι δὴ ὁ μεγαλόψυχοσ τῷ μὲν μεγέθει ἄκροσ, τῷ δὲ ὡσ δεῖ μέσοσ· τοῦ γὰρ κατ’ ἀξίαν αὑτὸν ἀξιοῖ· οἳ δ’ ὑπερβάλλουσι καὶ ἐλλείπουσιν.

εἰ δὴ μεγάλων ἑαυτὸν ἀξιοῖ ἄξιοσ ὤν, καὶ μάλιστα τῶν μεγίστων, περὶ ἓν μάλιστ’ ἂν εἰή. ἡ δ’ ἀξία λέγεται πρὸσ τὰ ἐκτὸσ ἀγαθά· μέγιστον δὲ τοῦτ’ ἂν θείημεν ὃ τοῖσ θεοῖσ ἀπονέμομεν, καὶ οὗ μάλιστ’ ἐφίενται οἱ ἐν ἀξιώματι, καὶ τὸ ἐπὶ τοῖσ καλλίστοισ ἆθλον· τοιοῦτον δ’ ἡ τιμή·

μέγιστον γὰρ δὴ τοῦτο τῶν ἐκτὸσ ἀγαθῶν· περὶ τιμὰσ δὴ καὶ ἀτιμίασ ὁ μεγαλόψυχόσ ἐστιν ὡσ δεῖ. καὶ ἄνευ δὲ λόγου φαίνονται οἱ μεγαλόψυχοι περὶ τιμὴν εἶναι· τιμῆσ γὰρ μάλιστα οἱ μεγάλοι ἀξιοῦσιν ἑαυτούσ, κατ’ ἀξίαν δέ. ὁ δὲ μικρόψυχοσ ἐλλείπει καὶ πρὸσ ἑαυτὸν καὶ πρὸσ τὸ τοῦ μεγαλοψύχου ἀξίωμα. ὁ δὲ χαῦνοσ πρὸσ ἑαυτὸν μὲν ὑπερβάλλει, οὐ μὴν τόν γε μεγαλόψυχον.

ὁ δὲ μεγαλόψυχοσ, εἴπερ τῶν μεγίστων ἄξιοσ, ἄριστοσ ἂν εἰή· μείζονοσ γὰρ ἀεὶ ὁ βελτίων ἄξιοσ, καὶ μεγίστων ὁ ἄριστοσ. τὸν ὡσ ἀληθῶσ ἄρα μεγαλόψυχον δεῖ ἀγαθὸν εἶναι. καὶ δόξειεν <ἂν> εἶναι μεγαλοψύχου τὸ ἐν ἑκάστῃ ἀρετῇ μέγα. οὐδαμῶσ τ’ ἂν ἁρμόζοι μεγαλοψύχῳ φεύγειν παρασείσαντι, οὐδ’ ἀδικεῖν·

τίνοσ γὰρ ἕνεκα πράξει αἰσχρὰ ᾧ γ’ οὐδὲν μέγα; καθ’ ἕκαστα δ’ ἐπισκοποῦντι πάμπαν γελοῖοσ φαίνοιτ’ ἂν ὁ μεγαλόψυχοσ μὴ ἀγαθὸσ ὤν. οὐκ εἰή δ’ ἂν οὐδὲ τιμῆσ ἄξιοσ φαῦλοσ ὤν· τῆσ ἀρετῆσ γὰρ ἆθλον ἡ τιμή, καὶ ἀπονέμεται τοῖσ ἀγαθοῖσ.

ἐοίκε μὲν οὖν ἡ μεγαλοψυχία οἱο͂ν κόσμοσ τισ εἶναι τῶν ἀρετῶν·

μείζουσ γὰρ αὐτὰσ ποιεῖ, καὶ οὐ γίνεται ἄνευ ἐκείνων. διὰ τοῦτο χαλεπὸν τῇ ἀληθείᾳ μεγαλόψυχον εἶναι· οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε ἄνευ καλοκαγαθίασ. μάλιστα μὲν οὖν περὶ τιμὰσ καὶ ἀτιμίασ ὁ μεγαλόψυχόσ ἐστι· καὶ ἐπὶ μὲν ταῖσ μεγάλαισ καὶ ὑπὸ τῶν σπουδαίων μετρίωσ ἡσθήσεται, ὡσ τῶν οἰκείων τυγχάνων ἢ καὶ ἐλαττόνων·

ἀρετῆσ γὰρ παντελοῦσ οὐκ ἂν γένοιτο ἀξία τιμή, οὐ μὴν ἀλλ’ ἀποδέξεταί γε τῷ μὴ ἔχειν αὐτοὺσ μείζω αὐτῷ ἀπονέμειν· τῆσ δὲ παρὰ τῶν τυχόντων καὶ ἐπὶ μικροῖσ πάμπαν ὀλιγωρήσει·

οὐ γὰρ τούτων ἄξιοσ· ὁμοίωσ δὲ καὶ ἀτιμίασ· οὐ γὰρ ἔσται δικαίωσ περὶ αὐτόν. μάλιστα μὲν οὖν ἐστίν, ὥσπερ εἴρηται, ὁ μεγαλόψυχοσ περὶ τιμάσ, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ περὶ πλοῦτον καὶ δυναστείαν καὶ πᾶσαν εὐτυχίαν καὶ ἀτυχίαν μετρίωσ ἕξει, ὅπωσ ἂν γίνηται, καὶ οὔτ’ εὐτυχῶν περιχαρὴσ ἔσται οὔτ’ ἀτυχῶν περίλυποσ. οὐδὲ γὰρ περὶ τιμὴν οὕτωσ ἔχει ὡσ μέγιστον ὄν.

αἱ γὰρ δυναστεῖαι καὶ ὁ πλοῦτοσ διὰ τὴν τιμήν ἐστιν αἱρετά· οἱ γοῦν ἔχοντεσ αὐτὰ τιμᾶσθαι δι’ αὐτῶν βούλονται· ᾧ δὲ καὶ ἡ τιμὴ μικρόν ἐστι, τούτῳ καὶ τἆλλα. διὸ ὑπερόπται δοκοῦσιν εἶναι.

δοκεῖ δὲ καὶ τὰ εὐτυχήματα συμβάλλεσθαι πρὸσ μεγαλοψυχίαν. οἱ γὰρ εὐγενεῖσ ἀξιοῦνται τιμῆσ καὶ οἱ δυναστεύοντεσ ἢ πλουτοῦντεσ· ἐν ὑπεροχῇ γάρ, τὸ δ’ ἀγαθῷ ὑπερέχον πᾶν ἐντιμότερον. διὸ καὶ τὰ τοιαῦτα μεγαλοψυχοτέρουσ ποιεῖ· τιμῶνται γὰρ ὑπὸ τινῶν· κατ’ ἀλήθειαν δ’ ὁ ἀγαθὸσ μόνοσ τιμητόσ·

ᾧ δ’ ἄμφω ὑπάρχει, μᾶλλον ἀξιοῦται τιμῆσ. οἱ δ’ ἄνευ ἀρετῆσ τὰ τοιαῦτα ἀγαθὰ ἔχοντεσ οὔτε δικαίωσ ἑαυτοὺσ μεγάλων ἀξιοῦσιν οὔτε ὀρθῶσ μεγαλόψυχοι λέγονται· ἄνευ γὰρ ἀρετῆσ παντελοῦσ οὐκ ἔστι ταῦτα. ὑπερόπται δὲ καὶ ὑβρισταὶ καὶ οἱ τὰ τοιαῦτα ἔχοντεσ ἀγαθὰ γίνονται. ἄνευ γὰρ ἀρετῆσ οὐ ῥᾴδιον φέρειν ἐμμελῶσ τὰ εὐτυχήματα·

οὐ δυνάμενοι δὲφέρειν καὶ οἰόμενοι τῶν ἄλλων ὑπερέχειν ἐκείνων μὲν καταφρονοῦσιν, αὐτοὶ δ’ ὅ τι ἂν τύχωσι πράττουσιν.

μιμοῦνται γὰρ τὸν μεγαλόψυχον οὐχ ὅμοιοι ὄντεσ, τοῦτο δὲ δρῶσιν ἐν οἷσ δύνανται· τὰ μὲν οὖν κατ’ ἀρετὴν οὐ πράττουσι, καταφρονοῦσι δὲ τῶν ἄλλων. ὁ μὲν γὰρ μεγαλόψυχοσ δικαίωσ καταφρονεῖ δοξάζει γὰρ ἀληθῶσ, οἱ δὲ πολλοὶ τυχόντωσ.

οὐκ ἔστι δὲ μικροκίνδυνοσ οὐδὲ φιλοκίνδυνοσ διὰ τὸ ὀλίγα τιμᾶν, μεγαλοκίνδυνοσ δέ, καὶ ὅταν κινδυνεύῃ, ἀφειδὴσ τοῦ βίου ὡσ οὐκ ἄξιον ὂν πάντωσ ζῆν. καὶ οἱο͂σ εὖ ποιεῖν, εὐεργετούμενοσ δ’ αἰσχύνεται· τὸ μὲν γὰρ ὑπερέχοντοσ, τὸ δ’ ὑπερεχομένου.

καὶ ἀντευεργετικὸσ πλειόνων· οὕτω γάρ οἱ προσοφλήσει ὁ ὑπάρξασ καὶ ἔσται εὖ πεπονθώσ. δοκοῦσι δὲ καὶ μνημονεύειν οὗ ἂν ποιήσωσιν εὖ, ὧν δ’ ἂν πάθωσιν οὔ ἐλάττων γὰρ ὁ παθὼν εὖ τοῦ ποιήσαντοσ, βούλεται δ’ ὑπερέχειν, καὶ τὰ μὲν ἡδέωσ ἀκούειν, τὰ δ’ ἀηδῶσ· διὸ καὶ τὴν Θέτιν οὐ λέγειν τὰσ εὐεργεσίασ τῷ Διί, οὐδ’ οἱ Λάκωνεσ πρὸσ τοὺσ Ἀθηναίουσ, ἀλλ’ ἃ πεπόνθεσαν εὖ.

μεγαλοψύχου δὲ καὶ τὸ μηδενὸσ δεῖσθαι ἢ μόλισ, ὑπηρετεῖν δὲ προθύμωσ, καὶ πρὸσ μὲν τοὺσ ἐν ἀξιώματι καὶ εὐτυχίαισ μέγαν εἶναι, πρὸσ δὲ τοὺσ μέσουσ μέτριον· τῶν μὲν γὰρ ὑπερέχειν χαλεπὸν καὶ σεμνόν, τῶν δὲ ῥᾴδιον, καὶ ἐπ’ ἐκείνοισ μὲν σεμνύνεσθαι οὐκ ἀγεννέσ, ἐν δὲ τοῖσ ταπεινοῖσ φορτικόν, ὥσπερ εἰσ τοὺσ ἀσθενεῖσ ἰσχυρίζεσθαι·

καὶ εἰσ τὰ ἔντιμα μὴ ἰέναι, ἢ οὗ πρωτεύουσιν ἄλλοι· τιμὴ μεγάλη ἢ ἔργον, καὶ ὀλίγων μὲν πρακτικόν, μεγάλων δὲ καὶ ὀνομαστῶν.

καὶ ἀληθευτικόσ, πλὴν ὅσα μὴ δι’ εἰρωνείαν εἰρωνεία δὲ πρὸσ τοὺσ πολλούσ, καὶ πρὸσ ἄλλον μὴ δύνασθαι ζῆν ἀλλ’ ἢ φίλον·

δουλικὸν γάρ·

διὸ καὶ πάντεσ οἱ κόλακεσ θητικοὶ καὶ οἱ ταπεινοὶ κόλακεσ. οὐδὲ θαυμαστικόσ· οὐδὲν γὰρ μέγα αὐτῷ ἐστίν. οὐδὲ μνησίκακοσ· οὐ γὰρ μεγαλοψύχου τὸ ἀπομνημονεύειν, ἄλλωσ τε καὶ κακά, ἀλλὰ μᾶλλον παρορᾶν. οὐδ’ ἀνθρωπολόγοσ· οὔτε γὰρ περὶ αὑτοῦ ἐρεῖ οὔτε περὶ ἑτέρου·

οὔτε γὰρ ἵνα ἐπαινῆται μέλει αὐτῷ οὔθ’ ὅπωσ οἱ ἄλλοι ψέγωνται· οὐδ’ αὖ ἐπαινετικόσ ἐστιν· διόπερ οὐδὲ κακολόγοσ, οὐδὲ τῶν ἐχθρῶν, εἰ μὴ δι’ ὕβριν. καὶ περὶ ἀναγκαίων ἢ μικρῶν ἥκιστα ὀλοφυρτικὸσ καὶ δεητικόσ· σπουδάζοντοσ γὰρ οὕτωσ ἔχειν περὶ ταῦτα.

καὶ οἱο͂σ κεκτῆσθαι μᾶλλον τὰ καλὰ καὶ ἄκαρπα τῶν καρπίμων καὶ ὠφελίμων· αὐτάρκουσ γὰρ μᾶλλον. καὶ κίνησισ δὲ βραδεῖα τοῦ μεγαλοψύχου δοκεῖ εἶναι, καὶ φωνὴ βαρεῖα, καὶ λέξισ στάσιμοσ· οὐ γὰρ σπευστικὸσ ὁ περὶ ὀλίγα σπουδάζων, οὐδὲ σύντονοσ ὁ μηδὲν μέγα οἰόμενοσ· ἡ δ’ ὀξυφωνία καὶ ἡ ταχυτὴσ διὰ τούτων.

τοιοῦτοσ μὲν οὖν ὁ μεγαλόψυχοσ· ὁ δ’ ἐλλείπων μικρόψυχοσ, ὁ δ’ ὑπερβάλλων χαῦνοσ. οὐ κακοὶ μὲν οὖν δοκοῦσιν εἶναι οὐδ’ οὗτοι οὐ γὰρ κακοποιοί εἰσιν, ἡμαρτημένοι δέ. ὁ μὲν γὰρ μικρόψυχοσ ἄξιοσ ὢν ἀγαθῶν ἑαυτὸν ἀποστερεῖ ὧν ἄξιόσ ἐστι, καὶ ἐοίκε κακὸν ἔχειν τι ἐκ τοῦ μὴ ἀξιοῦν ἑαυτὸν τῶν ἀγαθῶν, καὶ ἀγνοεῖν δ’ ἑαυτόν· ὠρέγετο γὰρ ἂν ὧν ἄξιοσ ἦν, ἀγαθῶν γε ὄντων.

οὐ μὴν ἠλίθιοί γε οἱ τοιοῦτοι δοκοῦσιν εἶναι, ἀλλὰ μᾶλλον ὀκνηροί. ἡ τοιαύτη δὲ δόξα δοκεῖ καὶ χείρουσ ποιεῖν· ἕκαστοι γὰρ ἐφίενται τῶν κατ’ ἀξίαν, ἀφίστανται δὲ καὶ τῶν πράξεων τῶν καλῶν καὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων ὡσ ἀνάξιοι ὄντεσ, ὁμοίωσ δὲ καὶ τῶν ἐκτὸσ ἀγαθῶν.

οἱ δὲ χαῦνοι ἠλίθιοι καὶ ἑαυτοὺσ ἀγνοοῦντεσ, καὶ ταῦτ’ ἐπιφανῶσ· οὐ γὰρ ἄξιοι ὄντεσ τοῖσ ἐντίμοισ ἐπιχειροῦσιν, εἶτα ἐξελέγχονται· καὶ ἐσθῆτι κοσμοῦνται καὶ σχήματι καὶ τοῖσ τοιούτοισ, καὶ βούλονται τὰ εὐτυχήματα καὶ φανερὰ εἶναι αὑτῶν, καὶ λέγουσι περὶ αὐτῶν ὡσ διὰ τούτων τιμηθησόμενοι.

ἀντιτίθεται δὲ τῇ μεγαλοψυχίᾳ ἡ μικροψυχία μᾶλλον τῆσ χαυνότητοσ· καὶ γὰρ γίνεται μᾶλλον καὶ χεῖρόν ἐστιν. περὶ τιμήν ἐστι μεγάλην, ὥσπερ εἴρηται.

ἐοίκε δὲ καὶ περὶ ταύτην εἶναι ἀρετή τισ, καθάπερ ἐν τοῖσ πρώτοισ ἐλέχθη, ἣ δόξειεν ἂν παραπλησίωσ ἔχειν πρὸσ τὴν μεγαλοψυχίαν ὥσπερ καὶ ἡ ἐλευθεριότησ πρὸσ τὴν μεγαλοπρέπειαν.

ἄμφω γὰρ αὗται τοῦ μὲν μεγάλου ἀφεστᾶσι, περὶ δὲ τὰ μέτρια καὶ μικρὰ διατιθέασιν ἡμᾶσ ὡσ δεῖ· ὥσπερ δ’ ἐν λήψει καὶ δόσει χρημάτων μεσότησ ἔστι καὶ ὑπερβολή τε καὶ ἔλλειψισ, οὕτω καὶ ἐν τιμῆσ ὀρέξει τὸ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ἧττον, καὶ τὸ ὅθεν δεῖ καὶ ὡσ δεῖ.

τόν τε γὰρ φιλότιμον ψέγομεν ὡσ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ὅθεν οὐ δεῖ τῆσ τιμῆσ ἐφιέμενον, τόν τε ἀφιλότιμον ὡσ οὐδ’ ἐπὶ τοῖσ καλοῖσ προαιρούμενον τιμᾶσθαι. ἔστι δ’ ὅτε τὸν φιλότιμον ἐπαινοῦμεν ὡσ ἀνδρώδη καὶ φιλόκαλον, τὸν δ’ ἀφιλότιμον ὡσ μέτριον καὶ σώφρονα, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖσ πρώτοισ εἴπομεν.

δῆλον δ’ ὅτι πλεοναχῶσ τοῦ φιλοτοιούτου λεγομένου οὐκ ἐπὶ τὸ αὐτὸ φέρομεν ἀεὶ τὸ φιλότιμον, ἀλλ’ ἐπαινοῦντεσ μὲν ἐπὶ τὸ μᾶλλον ἢ οἱ πολλοί, ψέγοντεσ δ’ ἐπὶ τὸ μᾶλλον ἢ δεῖ. ἀνωνύμου δ’ οὔσησ τῆσ μεσότητοσ, ὡσ ἐρήμησ ἐοίκεν ἀμφισβητεῖν τὰ ἄκρα. ἐν οἷσ δ’ ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ, καὶ τὸ μέσον·

ὀρέγονται δὲ τῆσ τιμῆσ καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ἧττον· ἔστι δὴ καὶ ὡσ δεῖ·

ἐπαινεῖται δ’ οὖν ἡ ἕξισ αὕτη, μεσότησ οὖσα περὶ τιμὴν ἀνώνυμοσ. φαίνεται δὲ πρὸσ μὲν τὴν φιλοτιμίαν ἀφιλοτιμία, πρὸσ δὲ τὴν ἀφιλοτιμίαν φιλοτιμία, πρὸσ ἀμφότερα δὲ ἀμφότερά πωσ. ἐοίκε δὲ τοῦτ’ εἶναι καὶ περὶ τὰσ ἄλλασ ἀρετάσ. ἀντικεῖσθαι δ’ ἐνταῦθ’ οἱ ἄκροι φαίνονται διὰ τὸ μὴ ὠνομάσθαι τὸν μέσον. πραότησ δ’ ἐστὶ μεσότησ περὶ ὀργάσ·

ἀνωνύμου δ’ ὄντοσ τοῦ μέσου, σχεδὸν δὲ καὶ τῶν ἄκρων, ἐπὶ τὸ μέσον τὴν πραότητα φέρομεν, πρὸσ τὴν ἔλλειψιν ἀποκλίνουσαν, ἀνώνυμον οὖσαν. ἡ δ’ ὑπερβολὴ ὀργιλότησ τισ λέγοιτ’ ἄν. τὸ μὲν γὰρ πάθοσ ἐστὶν ὀργή, τὰ δ’ ἐμποιοῦντα πολλὰ καὶ διαφέροντα.

ὁ μὲν οὖν ἐφ’ οἷσ δεῖ καὶ οἷσ δεῖ ὀργιζόμενοσ, ἔτι δὲ καὶ ὡσ δεῖ καὶ ὅτε καὶ ὅσον χρόνον, ἐπαινεῖται· πρᾶοσ δὴ οὗτοσ ἂν εἰή, εἴπερ ἡ πραότησ ἐπαινεῖται. ἀλλ’ ὡσ ἂν ὁ λόγοσ τάξῃ, οὕτω καὶ ἐπὶ τούτοισ καὶ ἐπὶ τοσοῦτον χρόνον χαλεπαίνειν·

ἁμαρτάνειν δὲ δοκεῖ μᾶλλον ἐπὶ τὴν ἔλλειψιν·

οὐ γὰρ τιμωρητικὸσ ὁ πρᾶοσ, ἀλλὰ μᾶλλον συγγνωμονικόσ. ἡ δ’ ἔλλειψισ, εἴτ’ ἀοργησία τίσ ἐστιν εἴθ’ ὅ τι δή ποτε, ψέγεται. οἱ γὰρ μὴ ὀργιζόμενοι ἐφ’ οἷσ δεῖ ἠλίθιοι δοκοῦσιν εἶναι, καὶ οἱ μὴ ὡσ δεῖ μηδ’ ὅτε μηδ’ οἷσ δεῖ· δοκεῖ γὰρ οὐκ αἰσθάνεσθαι οὐδὲ λυπεῖσθαι, μὴ ὀργιζόμενόσ τε οὐκ εἶναι ἀμυντικόσ, τὸ δὲ προπηλακιζόμενον ἀνέχεσθαι καὶ τοὺσ οἰκείουσ περιορᾶν ἀνδραποδῶδεσ.

ἡ δ’ ὑπερβολὴ κατὰ πάντα μὲν γίνεται καὶ γὰρ οἷσ οὐ δεῖ, καὶ ἐφ’ οἷσ οὐ δεῖ, καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ, καὶ θᾶττον, καὶ πλείω χρόνον, οὐ μὴν ἅπαντά γε τῷ αὐτῷ ὑπάρχει. οὐ γὰρ ἂν δύναιτ’ εἶναι·

τὸ γὰρ κακὸν καὶ ἑαυτὸ ἀπόλλυσι, κἂν ὁλόκληρον ᾖ, ἀφόρητον γίνεται. οἱ μὲν οὖν ὀργίλοι ταχέωσ μὲν ὀργίζονται καὶ οἷσ οὐ δεῖ καὶ ἐφ’ οἷσ οὐ δεῖ καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ, παύονται δὲ ταχέωσ· ὃ καὶ βέλτιστον ἔχουσιν.

συμβαίνει δ’ αὐτοῖσ τοῦτο, ὅτι οὐ κατέχουσι τὴν ὀργὴν ἀλλ’ ἀνταποδιδόασιν ᾗ φανεροί εἰσι διὰ τὴν ὀξύτητα, εἶτ’ ἀποπαύονται. ὑπερβολῇ δ’ εἰσὶν οἱ ἀκρόχολοι ὀξεῖσ καὶ πρὸσ πᾶν ὀργίλοι καὶ ἐπὶ παντί· ὅθεν καὶ τοὔνομα. οἱ δὲ πικροὶ δυσδιάλυτοι, καὶ πολὺν χρόνον ὀργίζονται· κατέχουσι γὰρ τὸν θυμόν.

παῦλα δὲ γίνεται ὅταν ἀνταποδιδῷ· ἡ γὰρ τιμωρία παύει τῆσ ὀργῆσ, ἡδονὴν ἀντὶ τῆσ λύπησ ἐμποιοῦσα. τούτου δὲ μὴ γινομένου τὸ βάροσ ἔχουσιν· διὰ γὰρ τὸ μὴ ἐπιφανὲσ εἶναι οὐδὲ συμπείθει αὐτοὺσ οὐδείσ, ἐν αὑτῷ δὲ πέψαι τὴν ὀργὴν χρόνου δεῖ. εἰσὶ δ’ οἱ τοιοῦτοι ἑαυτοῖσ ὀχληρότατοι καὶ τοῖσ μάλιστα φίλοισ. χαλεποὺσ δὲ λέγομεν τοὺσ ἐφ’ οἷσ τε μὴ δεῖ χαλεπαίνοντασ καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ πλείω χρόνον, καὶ μὴ διαλλαττομένουσ ἄνευ τιμωρίασ ἢ κολάσεωσ.

τῇ πραότητι δὲ μᾶλλον τὴν ὑπερβολὴν ἀντιτίθεμεν· καὶ γὰρ μᾶλλον γίνεται· ἀνθρωπικώτερον γὰρ τὸ τιμωρεῖσθαι·

καὶ πρὸσ τὸ συμβιοῦν οἱ χαλεποὶ χείρουσ. ὃ δὲ καὶ ἐν τοῖσ πρότερον εἴρηται, καὶ ἐκ τῶν λεγομένων δῆλον· οὐ γὰρ ῥᾴδιον διορίσαι τὸ πῶσ καὶ τίσι καὶ ἐπὶ ποίοισ καὶ πόσον χρόνον ὀργιστέον, καὶ τὸ μέχρι τίνοσ ὀρθῶσ ποιεῖ τισ ἢ ἁμαρτάνει. ὁ μὲν γὰρ μικρὸν παρεκβαίνων οὐ ψέγεται, οὔτ’ ἐπὶ τὸ μᾶλλον οὔτ’ ἐπὶ τὸ ἧττον·

ἐνίοτε γὰρ τοὺσ ἐλλείποντασ ἐπαινοῦμεν καὶ πράουσ φαμέν, καὶ τοὺσ χαλεπαίνοντασ ἀνδρώδεισ ὡσ δυναμένουσ ἄρχειν. ὁ δὴ πόσον καὶ πῶσ παρεκβαίνων ψεκτόσ, οὐ ῥᾴδιον τῷ λόγῳ ἀποδοῦναι·

ἐν γὰρ τοῖσ καθ’ ἕκαστα κἀν τῇ αἰσθήσει ἡ κρίσισ. ἀλλὰ τό γε τοσοῦτον δῆλον, ὅτι ἡ μὲν μέση ἕξισ ἐπαινετή, καθ’ ἣν οἷσ δεῖ ὀργιζόμεθα καὶ ἐφ’ οἷσ δεῖ καὶ ὡσ δεῖ καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα, αἱ δ’ ὑπερβολαὶ καὶ ἐλλείψεισ ψεκταί, καὶ ἐπὶ μικρὸν μὲν γινόμεναι ἠρέμα, ἐπὶ πλέον δὲ μᾶλλον, ἐπὶ πολὺ δὲ σφόδρα. δῆλον οὖν ὅτι τῆσ μέσησ ἕξεωσ ἀνθεκτέον.

αἱ μὲν οὖν περὶ τὴν ὀργὴν ἕξεισ εἰρήσθωσαν. ἐν δὲ ταῖσ ὁμιλίαισ καὶ τῷ συζῆν καὶ λόγων καὶ πραγμάτων κοινωνεῖν οἳ μὲν ἄρεσκοι δοκοῦσιν εἶναι, οἱ πάντα πρὸσ ἡδονὴν ἐπαινοῦντεσ καὶ οὐθὲν ἀντιτείνοντεσ, ἀλλ’ οἰόμενοι δεῖν ἄλυποι τοῖσ ἐντυγχάνουσιν εἶναι·

οἱ δ’ ἐξ ἐναντίασ τούτοισ πρὸσ πάντα ἀντιτείνοντεσ καὶ τοῦ λυπεῖν οὐδ’ ὁτιοῦν φροντίζοντεσ δύσκολοι καὶ δυσέριδεσ καλοῦνται. ὅτι μὲν οὖν αἱ εἰρημέναι ἕξεισ ψεκταί εἰσιν, οὐκ ἄδηλον, καὶ ὅτι ἡ μέση τούτων ἐπαινετή, καθ’ ἣν ἀποδέξεται ἃ δεῖ καὶ ὡσ δεῖ, ὁμοίωσ δὲ καὶ δυσχερανεῖ·

ὄνομα δ’ οὐκ ἀποδέδοται αὐτῇ τι, ἐοίκε δὲ μάλιστα φιλίᾳ. τοιοῦτοσ γάρ ἐστιν ὁ κατὰ τὴν μέσην ἕξιν οἱο͂ν βουλόμεθα λέγειν τὸν ἐπιεικῆ φίλον, τὸ στέργειν προσλαβόντα. διαφέρει δὲ τῆσ φιλίασ, ὅτι ἄνευ πάθουσ ἐστὶ καὶ τοῦ στέργειν οἷσ ὁμιλεῖ·

οὐ γὰρ τῷ φιλεῖν ἢ ἐχθαίρειν ἀποδέχεται ἕκαστα ὡσ δεῖ, ἀλλὰ τῷ τοιοῦτοσ εἶναι. ὁμοίωσ γὰρ πρὸσ ἀγνῶτασ καὶ γνωρίμουσ καὶ συνήθεισ καὶ ἀσυνήθεισ αὐτὸ ποιήσει, πλὴν καὶ ἐν ἑκάστοισ ὡσ ἁρμόζει·

οὐ γὰρ ὁμοίωσ προσήκει συνήθων καὶ ὀθνείων φροντίζειν, οὐδ’ αὖ λυπεῖν. καθόλου μὲν οὖν εἴρηται ὅτι ὡσ δεῖ ὁμιλήσει, ἀναφέρων δὲ πρὸσ τὸ καλὸν καὶ τὸ συμφέρον στοχάσεται τοῦ μὴ λυπεῖν ἢ συνηδύνειν. ἐοίκε μὲν γὰρ περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ εἶναι τὰσ ἐν ταῖσ ὁμιλίαισ γινομένασ·

τούτων δ’ ὅσασ μὲν αὐτῷ ἐστὶ μὴ καλὸν ἢ βλαβερὸν συνηδύνειν, δυσχερανεῖ, καὶ προαιρήσεται λυπεῖν· μικρὰν λύπην, οὐκ ἀποδέξεται ἀλλὰ δυσχερανεῖ.

καὶ μᾶλλον ἢ ἧττον γνωρίμοισ, ὁμοίωσ δὲ καὶ κατὰ τὰσ ἄλλασ διαφοράσ, ἑκάστοισ ἀπονέμων τὸ πρέπον, καὶ καθ’ αὑτὸ μὲν αἱρούμενοσ τὸ συνηδύνειν, λυπεῖν δ’ εὐλαβούμενοσ, τοῖσ δ’ ἀποβαίνουσιν, ἐὰν ᾖ μείζω, συνεπόμενοσ, λέγω δὲ τῷ καλῷ καὶ τῷ συμφέροντι.

καὶ ἡδονῆσ δ’ ἕνεκα τῆσ εἰσαῦθισ μεγάλησ μικρὰ λυπήσει.

ὁ μὲν οὖν μέσοσ τοιοῦτόσ ἐστιν, οὐκ ὠνόμασται δέ· τοῦ δὲ συνηδύνοντοσ ὁ μὲν τοῦ ἡδὺσ εἶναι στοχαζόμενοσ μὴ διά τι ἄλλο ἄρεσκοσ, ὁ δ’ ὅπωσ ὠφέλειά τισ αὑτῷ γίνηται εἰσ χρήματα καὶ ὅσα διὰ χρημάτων, κόλαξ· ὁ δὲ πᾶσι δυσχεραίνων εἴρηται ὅτι δύσκολοσ καὶ δύσερισ.

ἀντικεῖσθαι δὲ φαίνεται τὰ ἄκρα ἑαυτοῖσ διὰ τὸ ἀνώνυμον εἶναι τὸ μέσον. περὶ τὰ αὐτὰ δὲ σχεδόν ἐστι καὶ ἡ τῆσ ἀλαζονείασ <καὶ εἰρωνείασ> μεσότησ· ἀνώνυμοσ δὲ καὶ αὐτή. οὐ χεῖρον δὲ καὶ τὰσ τοιαύτασ ἐπελθεῖν· μᾶλλόν τε γὰρ ἂν εἰδείημεν τὰ περὶ τὸ ἦθοσ, καθ’ ἕκαστον διελθόντεσ, καὶ μεσότητασ εἶναι τὰσ ἀρετὰσ πιστεύσαιμεν ἄν, ἐπὶ πάντων οὕτωσ ἔχον συνιδόντεσ.

ἐν δὴ τῷ συζῆν οἱ μὲν πρὸσ ἡδονὴν καὶ λύπην ὁμιλοῦντεσ εἴρηνται, περὶ δὲ τῶν ἀληθευόντων τε καὶ ψευδομένων εἴπωμεν ὁμοίωσ ἐν λόγοισ καὶ πράξεσι καὶ τῷ προσποιήματι. δοκεῖ δὴ ὁ μὲν ἀλαζὼν προσποιητικὸσ τῶν ἐνδόξων εἶναι καὶ μὴ ὑπαρχόντων καὶ μειζόνων ἢ ὑπάρχει, ὁ δὲ εἴρων ἀνάπαλιν ἀρνεῖσθαι τὰ ὑπάρχοντα ἢ ἐλάττω ποιεῖν, ὁ δὲ μέσοσ αὐθέκαστόσ τισ ὢν ἀληθευτικὸσ καὶ τῷ βίῳ καὶ τῷ λόγῳ, τὰ ὑπάρχοντα ὁμολογῶν εἶναι περὶ αὑτόν, καὶ οὔτε μείζω οὔτε ἐλάττω.

ἔστι δὲ τούτων ἕκαστα καὶ ἕνεκά τινοσ ποιεῖν καὶ μηδενόσ.

ἕκαστοσ δ’ οἱο͂́σ ἐστι, τοιαῦτα λέγει καὶ πράττει καὶ οὕτω ζῇ, ἐὰν μή τινοσ ἕνεκα πράττῃ. ἐπαινετόν.

οὕτω δὲ καὶ ὁ μὲν ἀληθευτικὸσ μέσοσ ὢν ἐπαινετόσ, οἱ δὲ ψευδόμενοι ἀμφότεροι μὲν ψεκτοί, μᾶλλον δ’ ὁ ἀλαζών. περὶ ἑκατέρου δ’ εἴπωμεν, πρότερον δὲ περὶ τοῦ ἀληθευτικοῦ. οὐ γὰρ περὶ τοῦ ἐν ταῖσ ὁμολογίαισ ἀληθεύοντοσ λέγομεν, οὐδ’ ὅσα εἰσ ἀδικίαν ἢ δικαιοσύνην συντείνει ἄλλησ γὰρ ἂν εἰή ταῦτ’ ἀρετῆσ, ἀλλ’ ἐν οἷσ μηδενὸσ τοιούτου διαφέροντοσ καὶ ἐν λόγῳ καὶ ἐν βίῳ ἀληθεύει τῷ τὴν ἕξιν τοιοῦτοσ εἶναι. δόξειε δ’ ἂν ὁ τοιοῦτοσ ἐπιεικὴσ εἶναι.

ὁ γὰρ φιλαλήθησ, καὶ ἐν οἷσ μὴ διαφέρει ἀληθεύων, ἀληθεύσει καὶ ἐν οἷσ διαφέρει ἔτι μᾶλλον· ὡσ γὰρ αἰσχρὸν τὸ ψεῦδοσ εὐλαβήσεται, ὅ γε καὶ καθ’ αὑτὸ ηὐλαβεῖτο·

ὁ δὲ τοιοῦτοσ ἐπαινετόσ. ἐπὶ τὸ ἔλαττον δὲ μᾶλλον τοῦ ἀληθοῦσ ἀποκλίνει· ἐμμελέστερον γὰρ φαίνεται διὰ τὸ ἐπαχθεῖσ τὰσ ὑπερβολὰσ εἶναι. ὁ δὲ μείζω τῶν ὑπαρχόντων προσποιούμενοσ μηδενὸσ ἕνεκα φαύλῳ μὲν ἐοίκεν οὐ γὰρ ἂν ἔχαιρε τῷ ψεύδει, μάταιοσ δὲ φαίνεται μᾶλλον ἢ κακόσ· εἰ δ’ ἕνεκά τινοσ, ὁ μὲν δόξησ ἢ τιμῆσ οὐ λίαν ψεκτόσ, ὡσ ὁ ἀλαζών, ὁ δὲ ἀργυρίου, ἢ ὅσα εἰσ ἀργύριον, ἀσχημονέστεροσ οὐκ ἐν τῇ δυνάμει δ’ ἐστὶν ὁ ἀλαζών, ἀλλ’ ἐν τῇ προαιρέσει·

κατὰ τὴν ἕξιν γὰρ καὶ τῷ τοιόσδε εἶναι ἀλαζών ἐστιν·

ὥσπερ καὶ ψεύστησ ὃ μὲν τῷ ψεύδει αὐτῷ χαίρων, ὃ δὲ δόξησ ὀρεγόμενοσ ἢ κέρδουσ. οἱ μὲν οὖν δόξησ χάριν ἀλαζονευόμενοι τὰ τοιαῦτα προσποιοῦνται ἐφ’ οἷσ ἔπαινοσ ἢ εὐδαιμονισμόσ, οἱ δὲ κέρδουσ, ὧν καὶ ἀπόλαυσίσ ἐστι τοῖσ πέλασ καὶ διαλαθεῖν ἔστι μὴ ὄντα, οἱο͂ν μάντιν σοφὸν ἰατρόν. διὰ τοῦτο οἱ πλεῖστοι προσποιοῦνται τὰ τοιαῦτα καὶ ἀλαζονεύονται· ἔστι γὰρ ἐν αὐτοῖσ τὰ εἰρημένα.

οἱ δ’ εἴρωνεσ ἐπὶ τὸ ἔλαττον λέγοντεσ χαριέστεροι μὲν τὰ ἤθη φαίνονται· οὐ γὰρ κέρδουσ ἕνεκα δοκοῦσι λέγειν, ἀλλὰ φεύγοντεσ τὸ ὀγκηρόν· μάλιστα δὲ καὶ οὗτοι τὰ ἔνδοξα ἀπαρνοῦνται, οἱο͂ν καὶ Σωκράτησ ἐποίει.

οἱ δὲ τὰ μικρὰ καὶ φανερὰ προσποιούμενοι βαυκοπανοῦργοι λέγονται καὶ εὐκαταφρονητότεροί εἰσιν· καὶ ἐνίοτε ἀλαζονεία φαίνεται, οἱο͂ν ἡ τῶν Λακώνων ἐσθήσ· καὶ γὰρ ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ λίαν ἔλλειψισ ἀλαζονικόν. οἱ δὲ μετρίωσ χρώμενοι τῇ εἰρωνείᾳ καὶ περὶ τὰ μὴ λίαν ἐμποδὼν καὶ φανερὰ εἰρωνευόμενοι χαρίεντεσ φαίνονται. ἀντικεῖσθαι δ’ ὁ ἀλαζὼν φαίνεται τῷ ἀληθευτικῷ·

χείρων γάρ. οὔσησ δὲ καὶ ἀναπαύσεωσ ἐν τῷ βίῳ, καὶ ἐν ταύτῃ διαγωγῆσ μετὰ παιδιᾶσ, δοκεῖ καὶ ἐνταῦθα εἶναι ὁμιλία τισ ἐμμελήσ, καὶ οἱᾶ δεῖ λέγειν καὶ ὥσ, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἀκούειν. διοίσει δὲ καὶ τὸ ἐν τοιούτοισ λέγειν ἢ τοιούτων ἀκούειν.

δῆλον δ’ ὡσ καὶ περὶ ταῦτ’ ἔστιν ὑπερβολή τε καὶ ἔλλειψισ τοῦ μέσου. οἱ μὲν οὖν τῷ γελοίῳ ὑπερβάλλοντεσ βωμολόχοι δοκοῦσιν εἶναι καὶ φορτικοί, γλιχόμενοι πάντωσ τοῦ γελοίου, καὶ μᾶλλον στοχαζόμενοι τοῦ γέλωτα ποιῆσαι ἢ τοῦ λέγειν εὐσχήμονα καὶ μὴ λυπεῖν τὸν σκωπτόμενον· οἱ δὲ μήτ’ αὐτοὶ ἂν εἰπόντεσ μηδὲν γελοῖον τοῖσ τε λέγουσι δυσχεραίνοντεσ ἄγροικοι καὶ σκληροὶ δοκοῦσιν εἶναι.

οἱ δ’ ἐμμελῶσ παίζοντεσ εὐτράπελοι προσαγορεύονται, οἱο͂ν εὔτροποι· τοῦ γὰρ ἤθουσ αἱ τοιαῦται δοκοῦσι κινήσεισ εἶναι, ὥσπερ δὲ τὰ σώματα ἐκ τῶν κινήσεων κρίνεται, οὕτω καὶ τὰ ἤθη.

ἐπιπολάζοντοσ δὲ τοῦ γελοίου, καὶ τῶν πλείστων χαιρόντων τῇ παιδιᾷ καὶ τῷ σκώπτειν μᾶλλον ἢ δεῖ, καὶ οἱ βωμολόχοι εὐτράπελοι προσαγορεύονται ὡσ χαρίεντεσ· ὅτι δὲ διαφέρουσι, καὶ οὐ μικρόν, ἐκ τῶν εἰρημένων δῆλον.

τῇ μέσῃ δ’ ἕξει οἰκεῖον καὶ ἡ ἐπιδεξιότησ ἐστίν· τοῦ δ’ ἐπιδεξίου ἐστὶ τοιαῦτα λέγειν καὶ ἀκούειν οἱᾶ τῷ ἐπιεικεῖ καὶ ἐλευθερίῳ ἁρμόττει· ἔστι γάρ τινα πρέποντα τῷ τοιούτῳ λέγειν ἐν παιδιᾶσ μέρει καὶ ἀκούειν, καὶ ἡ τοῦ ἐλευθερίου παιδιὰ διαφέρει τῆσ τοῦ ἀνδραποδώδουσ, καὶ πεπαιδευμένου καὶ ἀπαιδεύτου. ἴδοι δ’ ἄν τισ καὶ ἐκ τῶν κωμῳδιῶν τῶν παλαιῶν καὶ τῶν καινῶν·

τοῖσ μὲν γὰρ ἦν γελοῖον ἡ αἰσχρολογία, τοῖσ δὲ μᾶλλον ἡ ὑπόνοια· διαφέρει δ’ οὐ μικρὸν ταῦτα πρὸσ εὐσχημοσύνην. πότερον οὖν τὸν εὖ σκώπτοντα ὁριστέον τῷ λέγειν μὴ ἀπρεπῆ ἐλευθερίῳ, ἢ τῷ μὴ λυπεῖν τὸν ἀκούοντα ἢ καὶ τέρπειν;

ἢ καὶ τό γε τοιοῦτον ἀόριστον; ἄλλο γὰρ ἄλλῳ μισητόν τε καὶ ἡδύ. τοιαῦτα δὲ καὶ ἀκούσεται· ἃ γὰρ ὑπομένει ἀκούων, ταῦτα καὶ ποιεῖν δοκεῖ. οὐ δὴ πᾶν ποιήσει· τὸ γὰρ σκῶμμα λοιδόρημά τι ἐστίν, οἱ δὲ νομοθέται ἔνια λοιδορεῖν κωλύουσιν·

ἔδει δ’ ἴσωσ καὶ σκώπτειν. ὁ δὴ χαρίεισ καὶ ἐλευθέριοσ οὕτωσ ἕξει, οἱο͂ν νόμοσ ὢν ἑαυτῷ. τοιοῦτοσ μὲν οὖν ὁ μέσοσ ἐστίν, εἴτ’ ἐπιδέξιοσ εἴτ’ εὐτράπελοσ λέγεται. τῶν ἄλλων ἀπεχόμενοσ εἰ γέλωτα ποιήσει, καὶ τοιαῦτα λέγων ὧν οὐδὲν ἂν εἴποι ὁ χαρίεισ, ἔνια δ’ οὐδ’ ἂν ἀκούσαι.

ὁ δ’ ἄγροικοσ εἰσ τὰσ τοιαύτασ ὁμιλίασ ἀχρεῖοσ·

οὐθὲν γὰρ συμβαλλόμενοσ πᾶσι δυσχεραίνει. δοκεῖ δὲ ἡ ἀνάπαυσισ καὶ ἡ παιδιὰ ἐν τῷ βίῳ εἶναι ἀναγκαῖον. τρεῖσ οὖν αἱ εἰρημέναι ἐν τῷ βίῳ μεσότητεσ, εἰσὶ δὲ πᾶσαι περὶ λόγων τινῶν καὶ πράξεων κοινωνίαν. διαφέρουσι δ’ ὅτι ἣ μὲν περὶ ἀλήθειάν ἐστιν, αἳ δὲ περὶ τὸ ἡδύ.

τῶν δὲ περὶ τὴν ἡδονὴν ἣ μὲν ἐν ταῖσ παιδιαῖσ, ἣ δ’ ἐν ταῖσ κατὰ τὸν ἄλλον βίον ὁμιλίαισ. περὶ δὲ αἰδοῦσ ὥσ τινοσ ἀρετῆσ οὐ προσήκει λέγειν·

πάθει γὰρ μᾶλλον ἐοίκεν ἢ ἕξει. ὁρίζεται γοῦν φόβοσ τισ ἀδοξίασ, καὶ ἀποτελεῖται τῷ περὶ τὰ δεινὰ φόβῳ παραπλήσιον· ἐρυθραίνονται γὰρ οἱ αἰσχυνόμενοι, οἱ δὲ τὸν θάνατον φοβούμενοι ὠχριῶσιν. σωματικὰ δὴ φαίνεταί πωσ εἶναι ἀμφότερα, ὅπερ δοκεῖ πάθουσ μᾶλλον ἢ ἕξεωσ εἶναι. οὐ πάσῃ δ’ ἡλικίᾳ τὸ πάθοσ ἁρμόζει, ἀλλὰ τῇ νέᾳ.

οἰόμεθα γὰρ δεῖν τοὺσ τηλικούτουσ αἰδήμονασ εἶναι διὰ τὸ πάθει ζῶντασ πολλὰ ἁμαρτάνειν, ὑπὸ τῆσ αἰδοῦσ δὲ κωλύεσθαι· καὶ ἐπαινοῦμεν τῶν μὲν νέων τοὺσ αἰδήμονασ, πρεσβύτερον δ’ οὐδεὶσ ἂν ἐπαινέσειεν ὅτι αἰσχυντηλόσ· οὐδὲν γὰρ οἰόμεθα δεῖν αὐτὸν πράττειν ἐφ’ οἷσ ἐστὶν αἰσχύνη.

οὐδὲ γὰρ ἐπιεικοῦσ ἐστὶν ἡ αἰσχύνη, εἴπερ γίνεται ἐπὶ τοῖσ φαύλοισ οὐ γὰρ πρακτέον τὰ τοιαῦτα· εἰ δ’ ἐστὶ τὰ μὲν κατ’ ἀλήθειαν αἰσχρὰ τὰ δὲ κατὰ δόξαν, οὐδὲν διαφέρει· οὐδέτερα γὰρ πρακτέα, ὥστ’ οὐκ αἰσχυντέον· φαύλου δὲ καὶ τὸ εἶναι τοιοῦτον οἱο͂ν πράττειν τι τῶν αἰσχρῶν.

τὸ δ’ οὕτωσ ἔχειν ὥστ’ εἰ πράξαι τι τῶν τοιούτων αἰσχύνεσθαι, καὶ διὰ τοῦτ’ οἰέσθαι ἐπιεικῆ εἶναι, ἄτοπον· ἐπὶ τοῖσ ἑκουσίοισ γὰρ ἡ αἰδώσ, ἑκὼν δ’ ὁ ἐπιεικὴσ οὐδέποτε πράξει τὰ φαῦλα. εἰή δ’ ἂν ἡ αἰδὼσ ἐξ ὑποθέσεωσ ἐπιεικέσ· εἰ γὰρ πράξαι, αἰσχύνοιτ’ ἄν·

οὐκ ἔστι δὲ τοῦτο περὶ τὰσ ἀρετάσ. εἰ δ’ ἡ ἀναισχυντία φαῦλον καὶ τὸ μὴ αἰδεῖσθαι τὰ αἰσχρὰ πράττειν, οὐδὲν μᾶλλον τὸν τὰ τοιαῦτα πράττοντα αἰσχύνεσθαι ἐπιεικέσ. οὐκ ἔστι δ’ οὐδ’ ἡ ἐγκράτεια ἀρετή, ἀλλά τισ μικτή· δειχθήσεται δὲ περὶ αὐτῆσ ἐν τοῖσ ὕστερον. νῦν δὲ περὶ δικαιοσύνησ εἴπωμεν.

상위

Aristotle (아리스토텔레스)

목록

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION