헬라어 문장 검색 - ΑριστόΝιξομαξ́8́

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 8)

μετὰ δὲ ταῦτα περὶ φιλίασ ἕποιτ’ ἂν διελθεῖν· ἔστι γὰρ ἀρετή τισ ἢ μετ’ ἀρετῆσ, ἔτι δ’ ἀναγκαιότατον εἰσ τὸν βίον. ἄνευ γὰρ φίλων οὐδεὶσ ἕλοιτ’ ἂν ζῆν, ἔχων τὰ λοιπὰ ἀγαθὰ πάντα·

καὶ γὰρ πλουτοῦσι καὶ ἀρχὰσ καὶ δυναστείασ κεκτημένοισ δοκεῖ φίλων μάλιστ’ εἶναι χρεία· τί γὰρ ὄφελοσ τῆσ τοιαύτησ εὐετηρίασ ἀφαιρεθείσησ εὐεργεσίασ, ἣ γίγνεται μάλιστα καὶ ἐπαινετωτάτη πρὸσ φίλουσ; ἢ πῶσ ἂν τηρηθείη καὶ σῴζοιτ’ ἄνευ φίλων; ὅσῳ γὰρ πλείων, τοσούτῳ ἐπισφαλεστέρα.

ἐν πενίᾳ τε καὶ ταῖσ λοιπαῖσ δυστυχίαισ μόνην οἰόνται καταφυγὴν εἶναι τοὺσ φίλουσ. καὶ νέοισ δὲ πρὸσ τὸ ἀναμάρτητον καὶ πρεσβυτέροισ πρὸσ θεραπείαν καὶ τὸ ἐλλεῖπον τῆσ πράξεωσ δι’ ἀσθένειαν βοηθείασ, τοῖσ τ’ ἐν ἀκμῇ πρὸσ τὰσ καλὰσ πράξεισ· σύν τε δύ’ ἐρχομένω·

καὶ γὰρ νοῆσαι καὶ πρᾶξαι δυνατώτεροι. φύσει τ’ ἐνυπάρχειν ἐοίκε πρὸσ τὸ γεγεννημένον τῷ γεννήσαντι καὶ πρὸσ τὸ γεννῆσαν τῷ γεννηθέντι, οὐ μόνον ἐν ἀνθρώποισ ἀλλὰ καὶ ἐν ὄρνισι καὶ τοῖσ πλείστοισ τῶν ζῴων, καὶ τοῖσ ὁμοεθνέσι πρὸσ ἄλληλα, καὶ μάλιστα τοῖσ ἀνθρώποισ, ὅθεν τοὺσ φιλανθρώπουσ ἐπαινοῦμεν. ἴδοι δ’ ἄν τισ καὶ ἐν ταῖσ πλάναισ ὡσ οἰκεῖον ἅπασ ἄνθρωποσ ἀνθρώπῳ καὶ φίλον.

ἐοίκε δὲ καὶ τὰσ πόλεισ συνέχειν ἡ φιλία, καὶ οἱ νομοθέται μᾶλλον περὶ αὐτὴν σπουδάζειν ἢ τὴν δικαιοσύνην· ἡ γὰρ ὁμόνοια ὅμοιόν τι τῇ φιλίᾳ ἐοίκεν εἶναι, ταύτησ δὲ μάλιστ’ ἐφίενται καὶ τὴν στάσιν ἔχθραν οὖσαν μάλιστα ἐξελαύνουσιν· καὶ φίλων μὲν ὄντων οὐδὲν δεῖ δικαιοσύνησ, δίκαιοι δ’ ὄντεσ προσδέονται φιλίασ, καὶ τῶν δικαίων τὸ μάλιστα φιλικὸν εἶναι δοκεῖ.

οὐ μόνον δ’ ἀναγκαῖόν ἐστιν ἀλλὰ καὶ καλόν· τοὺσ γὰρ φιλοφίλουσ ἐπαινοῦμεν, ἥ τε πολυφιλία δοκεῖ τῶν καλῶν ἕν τι εἶναι· καὶ ἔτι τοὺσ αὐτοὺσ οἰόνται ἄνδρασ ἀγαθοὺσ εἶναι καὶ φίλουσ.

διαμφισβητεῖται δὲ περὶ αὐτῆσ οὐκ ὀλίγα. οἳ μὲν γὰρ ὁμοιότητά τινα τιθέασιν αὐτὴν καὶ τοὺσ ὁμοίουσ φίλουσ, ὅθεν τὸν ὅμοιόν φασιν ὡσ τὸν ὅμοιον, καὶ κολοιὸν ποτὶ κολοιόν, καὶ τὰ τοιαῦτα· οἳ δ’ ἐξ ἐναντίασ κεραμεῖσ πάντασ τοὺσ τοιούτουσ ἀλλήλοισ φασὶν εἶναι.

καὶ περὶ αὐτῶν τούτων ἀνώτερον ἐπιζητοῦσι καὶ φυσικώτερον, Εὐριπίδησ μὲν φάσκων ἐρᾶν μὲν ὄμβρου γαῖαν ξηρανθεῖσαν, ἐρᾶν δὲ σεμνὸν οὐρανὸν πληρούμενον ὄμβρου πεσεῖν ἐσ γαῖαν, καὶ Ἡράκλειτοσ τὸ ἀντίξουν συμφέρον καὶ ἐκ τῶν διαφερόντων καλλίστην ἁρμονίαν καὶ πάντα κατ’ ἔριν γίνεσθαι·

ἐξ ἐναντίασ δὲ τούτοισ ἄλλοι τε καὶ Ἐμπεδοκλῆσ·

τὸ γὰρ ὅμοιον τοῦ ὁμοίου ἐφίεσθαι. τὰ μὲν οὖν φυσικὰ τῶν ἀπορημάτων ἀφείσθω οὐ γὰρ οἰκεῖα τῆσ παρούσησ σκέψεωσ· ὅσα δ’ ἐστὶν ἀνθρωπικὰ καὶ ἀνήκει εἰσ τὰ ἤθη καὶ τὰ πάθη, ταῦτ’ ἐπισκεψώμεθα, οἱο͂ν πότερον ἐν πᾶσι γίνεται φιλία ἢ οὐχ οἱο͂́ν τε μοχθηροὺσ ὄντασ φίλουσ εἶναι, καὶ πότερον ἓν εἶδοσ τῆσ φιλίασ ἐστὶν ἢ πλείω. οἱ μὲν γὰρ ἓν οἰόμενοι, ὅτι ἐπιδέχεται τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον, οὐχ ἱκανῷ πεπιστεύκασι σημείῳ· δέχεται γὰρ τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον καὶ τὰ ἕτερα τῷ εἴδει.

εἴρηται δ’ ὑπὲρ αὐτῶν ἔμπροσθεν.

τάχα δ’ ἂν γένοιτο περὶ αὐτῶν φανερὸν γνωρισθέντοσ τοῦ φιλητοῦ. δοκεῖ γὰρ οὐ πᾶν φιλεῖσθαι ἀλλὰ τὸ φιλητόν, τοῦτο δ’ εἶναι ἀγαθὸν ἢ ἡδὺ ἢ χρήσιμον· δόξειε δ’ ἂν χρήσιμον εἶναι δι’ οὗ γίνεται ἀγαθόν τι ἢ ἡδονή, ὥστε φιλητὰ ἂν εἰή τἀγαθόν τε καὶ τὸ ἡδὺ ὡσ τέλη. πότερον οὖν τἀγαθὸν φιλοῦσιν ἢ τὸ αὑτοῖσ ἀγαθόν;

διαφωνεῖ γὰρ ἐνίοτε ταῦτα. ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τὸ ἡδύ. δοκεῖ δὲ τὸ αὑτῷ ἀγαθὸν φιλεῖν ἕκαστοσ, καὶ εἶναι ἁπλῶσ μὲν τἀγαθὸν φιλητόν, ἑκάστῳ δὲ τὸ ἑκάστῳ· φιλεῖ δ’ ἕκαστοσ οὐ τὸ ὂν αὑτῷ ἀγαθὸν ἀλλὰ τὸ φαινόμενον.

διοίσει δ’ οὐδέν· ἔσται γὰρ τὸ φιλητὸν φαινόμενον. τριῶν δ’ ὄντων δι’ ἃ φιλοῦσιν, ἐπὶ μὲν τῇ τῶν ἀψύχων φιλήσει οὐ λέγεται φιλία· οὐ γάρ ἐστιν ἀντιφίλησισ, οὐδὲ βούλησισ ἐκείνῳ ἀγαθοῦ γελοῖον γὰρ ἴσωσ τῷ οἴνῳ βούλεσθαι τἀγαθά, ἀλλ’ εἴπερ, σῴζεσθαι βούλεται αὐτόν, ἵνα αὐτὸσ ἔχῃ· τῷ δὲ φίλῳ φασὶ δεῖν βούλεσθαι τἀγαθὰ ἐκείνου ἕνεκα.

τοὺσ δὲ βουλομένουσ οὕτω τἀγαθὰ εὔνουσ λέγουσιν, ἂν μὴ ταὐτὸ καὶ παρ’ ἐκείνου γίνηται· εὔνοιαν γὰρ ἐν ἀντιπεπονθόσι φιλίαν εἶναι. ἢ προσθετέον μὴ λανθάνουσαν; εἰσιν εὖνοι οἷσ οὐχ ἑωράκασιν, ὑπολαμβάνουσι δὲ ἐπιεικεῖσ εἶναι ἢ χρησίμουσ·

τοῦτο δὲ τὸ αὐτὸ κἂν ἐκείνων τισ πάθοι πρὸσ τοῦτον.

εὖνοι μὲν οὖν οὗτοι φαίνονται ἀλλήλοισ· φίλουσ δὲ πῶσ ἄν τισ εἴποι λανθάνοντασ ὡσ ἔχουσιν ἑαυτοῖσ; δεῖ ἄρα εὐνοεῖν ἀλλήλοισ καὶ βούλεσθαι τἀγαθὰ μὴ λανθάνοντασ δι’ ἕν τι τῶν εἰρημένων. διαφέρει δὲ ταῦτα ἀλλήλων εἴδει·

καὶ αἱ φιλήσεισ ἄρα καὶ αἱ φιλίαι. τρία δὴ τὰ τῆσ φιλίασ εἴδη, ἰσάριθμα τοῖσ φιλητοῖσ· καθ’ ἕκαστον γάρ ἐστιν ἀντιφίλησισ οὐ λανθάνουσα, οἱ δὲ φιλοῦντεσ ἀλλήλουσ βούλονται τἀγαθὰ ἀλλήλοισ ταύτῃ ᾗ φιλοῦσιν. οἱ μὲν οὖν διὰ τὸ χρήσιμον φιλοῦντεσ ἀλλήλουσ οὐ καθ’ αὑτοὺσ φιλοῦσιν, ἀλλ’ ᾗ γίνεταί τι αὐτοῖσ παρ’ ἀλλήλων ἀγαθόν.

ὁμοίωσ δὲ καὶ οἱ δι’ ἡδονήν· οὐ γὰρ τῷ ποιούσ τινασ εἶναι ἀγαπῶσι τοὺσ εὐτραπέλουσ, ἀλλ’ ὅτι ἡδεῖσ αὑτοῖσ. οἵ τε δὴ διὰ τὸ χρήσιμον φιλοῦντεσ διὰ τὸ αὑτοῖσ ἀγαθὸν στέργουσι, καὶ οἱ δι’ ἡδονὴν διὰ τὸ αὑτοῖσ ἡδύ, καὶ οὐχ ᾗ ὁ φιλούμενόσ ἐστιν, ἀλλ’ ᾗ χρήσιμοσ ἢ ἡδύσ. κατὰ συμβεβηκόσ τε δὴ αἱ φιλίαι αὗταί εἰσιν· οὐ γὰρ ᾗ ἐστὶν ὅσπερ ἐστὶν ὁ φιλούμενοσ, ταύτῃ φιλεῖται, ἀλλ’ ᾗ πορίζουσιν οἳ μὲν ἀγαθόν τι οἳ δ’ ἡδονήν.

εὐδιάλυτοι δὴ αἱ τοιαῦταί εἰσι, μὴ διαμενόντων αὐτῶν ὁμοίων· ἐὰν γὰρ μηκέτι ἡδεῖσ ἢ χρήσιμοι ὦσι, παύονται φιλοῦντεσ.

τὸ δὲ χρήσιμον οὐ διαμένει, ἀλλ’ ἄλλοτε ἄλλο γίνεται. ἀπολυθέντοσ οὖν δι’ ὃ φίλοι ἦσαν, διαλύεται καὶ ἡ φιλία, ὡσ οὔσησ τῆσ φιλίασ πρὸσ ἐκεῖνα. μάλιστα δ’ ἐν τοῖσ πρεσβύταισ ἡ τοιαύτη δοκεῖ φιλία γίνεσθαι οὐ γὰρ τὸ ἡδὺ οἱ τηλικοῦτοι διώκουσιν ἀλλὰ τὸ ὠφέλιμον, καὶ τῶν ἐν ἀκμῇ καὶ νέων ὅσοι τὸ συμφέρον διώκουσιν. οὐ πάνυ δ’ οἱ τοιοῦτοι οὐδὲ συζῶσι μετ’ ἀλλήλων·

ἐνίοτε γὰρ οὐδ’ εἰσὶν ἡδεῖσ· οὐδὲ δὴ προσδέονται τῆσ τοιαύτησ ὁμιλίασ, ἐὰν μὴ ὠφέλιμοι ὦσιν· ἐπὶ τοσοῦτον γάρ εἰσιν ἡδεῖσ ἐφ’ ὅσον ἐλπίδασ ἔχουσιν ἀγαθοῦ. εἰσ ταύτασ δὲ καὶ τὴν ξενικὴν τιθέασιν. ἡ δὲ τῶν νέων φιλία δι’ ἡδονὴν εἶναι δοκεῖ·

κατὰ πάθοσ γὰρ οὗτοι ζῶσι, καὶ μάλιστα διώκουσι τὸ ἡδὺ αὑτοῖσ καὶ τὸ παρόν· τῆσ ἡλικίασ δὲ μεταπιπτούσησ καὶ τὰ ἡδέα γίνεται ἕτερα. διὸ ταχέωσ γίνονται φίλοι καὶ παύονται· ἅμα γὰρ τῷ ἡδεῖ ἡ φιλία μεταπίπτει, τῆσ δὲ τοιαύτησ ἡδονῆσ ταχεῖα ἡ μεταβολή.

καὶ ἐρωτικοὶ δ’ οἱ νέοι· κατὰ πάθοσ γὰρ καὶ δι’ ἡδονὴν τὸ πολὺ τῆσ ἐρωτικῆσ·

διόπερ φιλοῦσι καὶ ταχέωσ παύονται, πολλάκισ τῆσ αὐτῆσ ἡμέρασ μεταπίπτοντεσ. συνημερεύειν δὲ καὶ συζῆν οὗτοι βούλονται· γίνεται γὰρ αὐτοῖσ τὸ κατὰ τὴν φιλίαν οὕτωσ.

τελεία δ’ ἐστὶν ἡ τῶν ἀγαθῶν φιλία καὶ κατ’ ἀρετὴν ὁμοίων· οὗτοι γὰρ τἀγαθὰ ὁμοίωσ βούλονται ἀλλήλοισ ᾗ ἀγαθοί, ἀγαθοὶ δ’ εἰσὶ καθ’ αὑτούσ. οἱ δὲ βουλόμενοι τἀγαθὰ τοῖσ φίλοισ ἐκείνων ἕνεκα μάλιστα φίλοι· δι’ αὑτοὺσ γὰρ οὕτωσ ἔχουσι, καὶ οὐ κατὰ συμβεβηκόσ·

διαμένει οὖν ἡ τούτων φιλία ἑώσ ἂν ἀγαθοὶ ὦσιν, ἡ δ’ ἀρετὴ μόνιμον. καὶ ἔστιν ἑκάτεροσ ἁπλῶσ ἀγαθὸσ καὶ τῷ φίλῳ· οἱ γὰρ ἀγαθοὶ καὶ ἁπλῶσ ἀγαθοὶ καὶ ἀλλήλοισ ὠφέλιμοι. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἡδεῖσ· καὶ γὰρ ἁπλῶσ οἱ ἀγαθοὶ ἡδεῖσ καὶ ἀλλήλοισ·

ἑκάστῳ γὰρ καθ’ ἡδονήν εἰσιν αἱ οἰκεῖαι πράξεισ καὶ αἱ τοιαῦται, τῶν ἀγαθῶν δὲ αἱ αὐταὶ ἢ ὅμοιαι. ἡ τοιαύτη δὲ φιλία μόνιμοσ εὐλόγωσ ἐστίν· συνάπτει γὰρ ἐν αὐτῇ πάνθ’ ὅσα τοῖσ φίλοισ δεῖ ὑπάρχειν. πᾶσα γὰρ φιλία δι’ ἀγαθόν ἐστιν ἢ δι’ ἡδονήν, ἢ ἁπλῶσ ἢ τῷ φιλοῦντι, καὶ καθ’ ὁμοιότητά τινα· ταύτῃ δὲ πάνθ’ ὑπάρχει τὰ εἰρημένα καθ’ αὑτούσ·

ταύτῃ γὰρ ὅμοια καὶ τὰ λοιπά, τό τε ἁπλῶσ ἀγαθὸν καὶ ἡδὺ ἁπλῶσ ἐστίν, μάλιστα δὲ ταῦτα φιλητά· καὶ τὸ φιλεῖν δὴ καὶ ἡ φιλία ἐν τούτοισ μάλιστα καὶ ἀρίστη. σπανίασ δ’ εἰκὸσ τὰσ τοιαύτασ εἶναι· ὀλίγοι γὰρ οἱ τοιοῦτοι.

ἔτι δὲ προσδεῖται χρόνου καὶ συνηθείασ· κατὰ τὴν παροιμίαν γὰρ οὐκ ἔστιν εἰδῆσαι ἀλλήλουσ πρὶν τοὺσ λεγομένουσ ἅλασ συναναλῶσαι· οὐδ’ ἀποδέξασθαι δὴ πρότερον οὐδ’ εἶναι φίλουσ, πρὶν ἂν ἑκάτεροσ ἑκατέρῳ φανῇ φιλητὸσ καὶ πιστευθῇ. οἱ δὲ ταχέωσ τὰ φιλικὰ πρὸσ ἀλλήλουσ ποιοῦντεσ βούλονται μὲν φίλοι εἶναι, οὐκ εἰσὶ δέ, εἰ μὴ καὶ φιλητοί, καὶ τοῦτ’ ἴσασιν· βούλησισ μὲν γὰρ ταχεῖα φιλίασ γίνεται, φιλία δ’ οὔ.

παρ’ ἑκατέρου, ὅπερ δεῖ τοῖσ φίλοισ ὑπάρχειν.

ἡ δὲ διὰ τὸ ἡδὺ ὁμοίωμα ταύτησ ἔχει·

καὶ γὰρ οἱ ἀγαθοὶ ἡδεῖσ ἀλλήλοισ. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἡ διὰ τὸ χρήσιμον· καὶ γὰρ τοιοῦτοι ἀλλήλοισ οἱ ἀγαθοί. μάλιστα δὲ καὶ ἐν τούτοισ αἱ φιλίαι μένουσιν, ὅταν τὸ αὐτὸ γίνηται παρ’ ἀλλήλων, οἱο͂ν ἡδονή, καὶ μὴ μόνον οὕτωσ ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ, οἱο͂ν τοῖσ εὐτραπέλοισ, καὶ μὴ ὡσ ἐραστῇ καὶ ἐρωμένῳ. οὐ γὰρ ἐπὶ τοῖσ αὐτοῖσ ἥδονται οὗτοι, ἀλλ’ ὃ μὲν ὁρῶν ἐκεῖνον, ὃ δὲ θεραπευόμενοσ ὑπὸ τοῦ ἐραστοῦ· ληγούσησ δὲ τῆσ ὡρ́ασ ἐνίοτε καὶ ἡ φιλία λήγει τῷ μὲν γὰρ οὐκ ἔστιν ἡδεῖα ἡ ὄψισ, τῷ δ’ οὐ γίνεται ἡ θεραπεία·

πολλοὶ δ’ αὖ διαμένουσιν, ἐὰν ἐκ τῆσ συνηθείασ τὰ ἤθη στέρξωσιν, ὁμοήθεισ ὄντεσ.

οἱ δὲ μὴ τὸ ἡδὺ ἀντικαταλλαττόμενοι ἀλλὰ τὸ χρήσιμον ἐν τοῖσ ἐρωτικοῖσ καὶ εἰσὶν ἧττον φίλοι καὶ διαμένουσιν. οἱ δὲ διὰ τὸ χρήσιμον ὄντεσ φίλοι ἅμα τῷ συμφέροντι διαλύονται· οὐ γὰρ ἀλλήλων ἦσαν φίλοι ἀλλὰ τοῦ λυσιτελοῦσ.

δι’ ἡδονὴν μὲν οὖν καὶ διὰ τὸ χρήσιμον καὶ φαύλουσ ἐνδέχεται φίλουσ ἀλλήλοισ εἶναι καὶ ἐπιεικεῖσ φαύλοισ καὶ μηδέτερον ὁποιῳοῦν, δι’ αὑτοὺσ δὲ δῆλον ὅτι μόνουσ τοὺσ ἀγαθούσ· οἱ γὰρ κακοὶ οὐ χαίρουσιν ἑαυτοῖσ, εἰ μή τισ ὠφέλεια γίνοιτο. καὶ μόνη δὲ ἡ τῶν ἀγαθῶν φιλία ἀδιάβλητόσ ἐστιν·

οὐ γὰρ ῥᾴδιον οὐδενὶ πιστεῦσαι περὶ τοῦ ἐν πολλῷ χρόνῳ ὑφ’ αὑτοῦ δεδοκιμασμένου· καὶ τὸ πιστεύειν ἐν τούτοισ, καὶ τὸ μηδέποτ’ ἂν ἀδικῆσαι, καὶ ὅσα ἄλλα ἐν τῇ ὡσ ἀληθῶσ φιλίᾳ ἀξιοῦται. ἐν δὲ ταῖσ ἑτέραισ οὐδὲν κωλύει τὰ τοιαῦτα γίνεσθαι. ἐπεὶ γὰρ οἱ ἄνθρωποι λέγουσι φίλουσ καὶ τοὺσ διὰ τὸ χρήσιμον, ὥσπερ αἱ πόλεισ δοκοῦσι γὰρ αἱ συμμαχίαι ταῖσ πόλεσι γίνεσθαι ἕνεκα τοῦ συμφέροντοσ, καὶ τοὺσ δι’ ἡδονὴν ἀλλήλουσ στέργοντασ, ὥσπερ οἱ παῖδεσ, ἴσωσ λέγειν μὲν δεῖ καὶ ἡμᾶσ φίλουσ τοὺσ τοιούτουσ, εἴδη δὲ τῆσ φιλίασ πλείω, καὶ πρώτωσ μὲν καὶ κυρίωσ τὴν τῶν ἀγαθῶν ᾗ ἀγαθοί, τὰσ δὲ λοιπὰσ καθ’ ὁμοιότητα·

ᾗ γὰρ ἀγαθόν τι καὶ ὅμοιόν τι, ταύτῃ φίλοι·

καὶ γὰρ τὸ ἡδὺ ἀγαθὸν τοῖσ φιληδέσιν. οὐ πάνυ δ’ αὗται συνάπτουσιν, οὐδὲ γίνονται οἱ αὐτοὶ φίλοι διὰ τὸ χρήσιμον καὶ διὰ τὸ ἡδύ· οὐ γὰρ πάνυ συνδυάζεται τὰ κατὰ συμβεβηκόσ.

εἰσ ταῦτα δὲ τὰ εἴδη τῆσ φιλίασ νενεμημένησ οἱ μὲν φαῦλοι ἔσονται φίλοι δι’ ἡδονὴν ἢ τὸ χρήσιμον, ταύτῃ ὅμοιοι ὄντεσ, οἱ δ’ ἀγαθοὶ δι’ αὑτοὺσ φίλοι·

ᾗ γὰρ ἀγαθοί. οὗτοι μὲν οὖν ἁπλῶσ φίλοι, ἐκεῖνοι δὲ κατὰ συμβεβηκὸσ καὶ τῷ ὡμοιῶσθαι τούτοισ. ὥσπερ δ’ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν οἳ μὲν καθ’ ἕξιν οἳ δὲ κατ’ ἐνέργειαν ἀγαθοὶ λέγονται, οὕτω καὶ ἐπὶ τῆσ φιλίασ·

οἱ μὲν γὰρ συζῶντεσ χαίρουσιν ἀλλήλοισ καὶ πορίζουσι τἀγαθά, οἱ δὲ καθεύδοντεσ ἢ κεχωρισμένοι τοῖσ τόποισ οὐκ ἐνεργοῦσι μέν, οὕτω δ’ ἔχουσιν ὥστ’ ἐνεργεῖν φιλικῶσ· οἱ γὰρ τόποι οὐ διαλύουσι τὴν φιλίαν ἁπλῶσ, ἀλλὰ τὴν ἐνέργειαν.

ἐὰν δὲ χρόνιοσ ἡ ἀπουσία γίνηται, καὶ τῆσ φιλίασ δοκεῖ λήθην ποιεῖν· ὅθεν εἴρηται πολλὰσ δὴ φιλίασ ἀπροσηγορία διέλυσεν. οὐ φαίνονται δ’ οὔθ’ οἱ πρεσβῦται οὔθ’ οἱ στρυφνοὶ φιλικοὶ εἶναι· βραχὺ γὰρ ἐν αὐτοῖσ τὸ τῆσ ἡδονῆσ, οὐδεὶσ δὲ δύναται συνημερεύειν τῷ λυπηρῷ οὐδὲ τῷ μὴ ἡδεῖ· μάλιστα γὰρ ἡ φύσισ φαίνεται τὸ λυπηρὸν φεύγειν, ἐφίεσθαι δὲ τοῦ ἡδέοσ.

οἱ δ’ ἀποδεχόμενοι ἀλλήλουσ, μὴ συζῶντεσ δέ, εὔνοισ ἐοίκασι μᾶλλον ἢ φίλοισ. οὐδὲν γὰρ οὕτωσ ἐστὶ φίλων ὡσ τὸ συζῆν ὠφελείασ μὲν γὰρ οἱ ἐνδεεῖσ ὀρέγονται, συνημερεύειν δὲ καὶ οἱ μακάριοι· μονώταισ γὰρ εἶναι τούτοισ ἥκιστα προσήκει·

συνδιάγειν δὲ μετ’ ἀλλήλων οὐκ ἔστι μὴ ἡδεῖσ ὄντασ μηδὲ χαίροντασ τοῖσ αὐτοῖσ, ὅπερ ἡ ἑταιρικὴ δοκεῖ ἔχειν. μάλιστα μὲν οὖν ἐστὶ φιλία ἡ τῶν ἀγαθῶν, καθάπερ πολλάκισ εἴρηται·

δοκεῖ γὰρ φιλητὸν μὲν καὶ αἱρετὸν τὸ ἁπλῶσ ἀγαθὸν ἢ ἡδύ, ἑκάστῳ δὲ τὸ αὑτῷ τοιοῦτον· ὁ δ’ ἀγαθὸσ τῷ ἀγαθῷ δι’ ἄμφω ταῦτα. ἐοίκε δ’ ἡ μὲν φίλησισ πάθει, ἡ δὲ φιλία ἕξει· ἡ γὰρ φίλησισ οὐχ ἧττον πρὸσ τὰ ἄψυχά ἐστιν, ἀντιφιλοῦσι δὲ μετὰ προαιρέσεωσ, ἡ δὲ προαίρεσισ ἀφ’ ἕξεωσ· καὶ τἀγαθὰ βούλονται τοῖσ φιλουμένοισ ἐκείνων ἕνεκα, οὐ κατὰ πάθοσ ἀλλὰ καθ’ ἕξιν.

καὶ φιλοῦντεσ τὸν φίλον τὸ αὑτοῖσ ἀγαθὸν φιλοῦσιν· ὁ γὰρ ἀγαθὸσ φίλοσ γινόμενοσ ἀγαθὸν γίνεται ᾧ φίλοσ. ἑκάτεροσ οὖν φιλεῖ τε τὸ αὑτῷ ἀγαθόν, καὶ τὸ ἴσον ἀνταποδίδωσι τῇ βουλήσει καὶ τῷ ἡδεῖ· λέγεται γὰρ φιλότησ ἰσότησ, μάλιστα δὲ τῇ τῶν ἀγαθῶν ταῦθ’ ὑπάρχει.

ἐν δὲ τοῖσ στρυφνοῖσ καὶ πρεσβυτικοῖσ ἧττον γίνεται ἡ φιλία, ὅσῳ δυσκολώτεροί εἰσι καὶ ἧττον ταῖσ ὁμιλίαισ χαίρουσιν·

ταῦτα γὰρ δοκεῖ μάλιστ’ εἶναι φιλικὰ καὶ ποιητικὰ φιλίασ. διὸ νέοι μὲν γίνονται φίλοι ταχύ, πρεσβῦται δ’ οὔ· οὐ γὰρ γίνονται φίλοι οἷσ ἂν μὴ χαίρωσιν·

ὁμοίωσ δ’ οὐδ’ οἱ στρυφνοί. ἀλλ’ οἱ τοιοῦτοι εὖνοι μέν εἰσιν ἀλλήλοισ· βούλονται γὰρ τἀγαθὰ καὶ ἀπαντῶσιν εἰσ τὰσ χρείασ· φίλοι δ’ οὐ πάνυ εἰσὶ διὰ τὸ μὴ συνημερεύειν μηδὲ χαίρειν ἀλλήλοισ, ἃ δὴ μάλιστ’ εἶναι δοκεῖ φιλικά. πολλοῖσ δ’ εἶναι φίλον κατὰ τὴν τελείαν φιλίαν οὐκ ἐνδέχεται, ὥσπερ οὐδ’ ἐρᾶν πολλῶν ἅμα ἐοίκε γὰρ ὑπερβολῇ, τὸ τοιοῦτο δὲ πρὸσ ἕνα πέφυκε γίνεσθαι· πολλοὺσ δ’ ἅμα τῷ αὐτῷ ἀρέσκειν σφόδρα οὐ ῥᾴδιον, ἴσωσ δ’ οὐδ’ ἀγαθοὺσ εἶναι.

δεῖ δὲ καὶ ἐμπειρίαν λαβεῖν καὶ ἐν συνηθείᾳ γενέσθαι, ὃ παγχάλεπον. διὰ τὸ χρήσιμον δὲ καὶ τὸ ἡδὺ πολλοῖσ ἀρέσκειν ἐνδέχεται·

πολλοὶ γὰρ οἱ τοιοῦτοι, καὶ ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ αἱ ὑπηρεσίαι. τούτων δὲ μᾶλλον ἐοίκε φιλίᾳ ἡ διὰ τὸ ἡδύ, ὅταν ταὐτὰ ἀπ’ ἀμφοῖν γίνηται καὶ χαίρωσιν ἀλλήλοισ ἢ τοῖσ αὐτοῖσ, οἱαῖ τῶν νέων εἰσὶν αἱ φιλίαι· μᾶλλον γὰρ ἐν ταύταισ τὸ ἐλευθέριον.

ἡ δὲ διὰ τὸ χρήσιμον ἀγοραίων. καὶ οἱ μακάριοι δὲ χρησίμων μὲν οὐδὲν δέονται, ἡδέων δέ· συζῆν μὲν γὰρ βούλονταί τισι, τὸ δὲ λυπηρὸν ὀλίγον μὲν χρόνον φέρουσιν, συνεχῶσ δ’ οὐδεὶσ ἂν ὑπομείναι, οὐδ’ αὐτὸ τὸ ἀγαθόν, εἰ λυπηρὸν αὐτῷ εἰή· διὸ τοὺσ φίλουσ ἡδεῖσ ζητοῦσιν.

δεῖ δ’ ἴσωσ καὶ ἀγαθοὺσ τοιούτουσ ὄντασ, καὶ ἔτι αὑτοῖσ· οὕτω γὰρ ὑπάρξει αὐτοῖσ ὅσα δεῖ τοῖσ φίλοισ. οἱ δ’ ἐν ταῖσ ἐξουσίαισ διῃρημένοισ φαίνονται χρῆσθαι τοῖσ φίλοισ· ἄλλοι γὰρ αὐτοῖσ εἰσὶ χρήσιμοι καὶ ἕτεροι ἡδεῖσ, ἄμφω δ’ οἱ αὐτοὶ οὐ πάνυ· οὔτε γὰρ ἡδεῖσ μετ’ ἀρετῆσ ζητοῦσιν οὔτε χρησίμουσ εἰσ τὰ καλά, ἀλλὰ τοὺσ μὲν εὐτραπέλουσ τοῦ ἡδέοσ ἐφιέμενοι, τοὺσ δὲ δεινοὺσ πρᾶξαι τὸ ἐπιταχθέν, ταῦτα δ’ οὐ πάνυ γίνεται ἐν τῷ αὐτῷ.

ἡδὺσ δὲ καὶ χρήσιμοσ ἅμα εἴρηται ὅτι ὁ σπουδαῖοσ· ἀλλ’ ὑπερέχοντι οὐ γίνεται ὁ τοιοῦτοσ φίλοσ, ἐὰν μὴ καὶ τῇ ἀρετῇ ὑπερέχηται· εἰ δὲ μή, οὐκ ἰσάζει ἀνάλογον ὑπερεχόμενοσ.

οὐ πάνυ δ’ εἰώθασι τοιοῦτοι γίνεσθαι. εἰσὶ δ’ οὖν αἱ εἰρημέναι φιλίαι ἐν ἰσότητι·

τὰ γὰρ αὐτὰ γίνεται ἀπ’ ἀμφοῖν καὶ βούλονται ἀλλήλοισ, ἢ ἕτερον ἀνθ’ ἑτέρου καταλλάττονται, οἱο͂ν ἡδονὴν ἀντ’ ὠφελείασ· ὅτι δὲ καὶ ἧττόν εἰσιν αὗται φιλίαι καὶ μένουσιν, εἴρηται. δοκοῦσι δὲ καὶ δι’ ὁμοιότητα καὶ ἀνομοιότητα ταὐτοῦ εἶναί τε καὶ οὐκ εἶναι φιλίαι·

καθ’ ὁμοιότητα γὰρ τῆσ κατ’ ἀρετὴν φαίνονται φιλίαι ἣ μὲν γὰρ τὸ ἡδὺ ἔχει ἣ δὲ τὸ χρήσιμον, ταῦτα δ’ ὑπάρχει κἀκείνῃ, τῷ δὲ τὴν μὲν ἀδιάβλητον καὶ μόνιμον εἶναι, ταύτασ δὲ ταχέωσ μεταπίπτειν ἄλλοισ τε διαφέρειν πολλοῖσ, οὐ φαίνονται φιλίαι, δι’ ἀνομοιότητα ἐκείνησ. ἕτερον δ’ ἐστὶ φιλίασ εἶδοσ τὸ καθ’ ὑπεροχήν, οἱο͂ν πατρὶ πρὸσ υἱὸν καὶ ὅλωσ πρεσβυτέρῳ πρὸσ νεώτερον, ἀνδρί τε πρὸσ γυναῖκα καὶ παντὶ ἄρχοντι πρὸσ ἀρχόμενον.

διαφέρουσι δ’ αὗται καὶ ἀλλήλων· οὐ γὰρ ἡ αὐτὴ γονεῦσι πρὸσ τέκνα καὶ ἄρχουσι πρὸσ ἀρχομένουσ, ἀλλ’ οὐδὲ πατρὶ πρὸσ υἱὸν καὶ υἱῷ πρὸσ πατέρα, οὐδ’ ἀνδρὶ πρὸσ γυναῖκα καὶ γυναικὶ πρὸσ ἄνδρα.

ἑτέρα γὰρ ἑκάστου τούτων ἀρετὴ καὶ τὸ ἔργον, ἕτερα δὲ καὶ δι’ ἃ φιλοῦσιν· ἕτεραι οὖν καὶ αἱ φιλήσεισ καὶ αἱ φιλίαι. ταὐτὰ μὲν δὴ οὔτε γίνεται ἑκατέρῳ παρὰ θατέρου οὔτε δεῖ ζητεῖν·

ὅταν δὲ γονεῦσι μὲν τέκνα ἀπονέμῃ ἃ δεῖ τοῖσ γεννήσασι, γονεῖσ δὲ υἱέσιν ἃ δεῖ τοῖσ τέκνοισ, μόνιμοσ ἡ τῶν τοιούτων καὶ ἐπιεικὴσ ἔσται φιλία. ἀνάλογον δ’ ἐν πάσαισ ταῖσ καθ’ ὑπεροχὴν οὔσαισ φιλίαισ καὶ τὴν φίλησιν δεῖ γίνεσθαι, οἱο͂ν τὸν ἀμείνω μᾶλλον φιλεῖσθαι ἢ φιλεῖν, καὶ τὸν ὠφελιμώτερον, καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον ὁμοίωσ· ὅταν γὰρ κατ’ ἀξίαν ἡ φίλησισ γίνηται, τότε γίνεταί πωσ ἰσότησ, ὃ δὴ τῆσ φιλίασ εἶναι δοκεῖ.

οὐχ ὁμοίωσ δὲ τὸ ἴσον ἔν τε τοῖσ δικαίοισ καὶ ἐν τῇ φιλίᾳ φαίνεται ἔχειν· ἔστι γὰρ ἐν μὲν τοῖσ δικαίοισ ἴσον πρώτωσ τὸ κατ’ ἀξίαν, τὸ δὲ κατὰ ποσὸν δευτέρωσ, ἐν δὲ τῇ φιλίᾳ τὸ μὲν κατὰ ποσὸν πρώτωσ, τὸ δὲ κατ’ ἀξίαν δευτέρωσ.

δῆλον δ’, ἂν πολὺ διάστημα γένηται ἀρετῆσ ἢ κακίασ ἢ εὐπορίασ ἤ τινοσ ἄλλου· οὐ γὰρ ἔτι φίλοι εἰσὶν ἀλλ’ οὐδ’ ἀξιοῦσιν. ἐμφανέστατον δὲ τοῦτ’ ἐπὶ τῶν θεῶν·

πλεῖστον γὰρ οὗτοι πᾶσι τοῖσ ἀγαθοῖσ ὑπερέχουσιν. δῆλον δὲ καὶ ἐπὶ τῶν βασιλέων·

οὐδὲ γὰρ τούτοισ ἀξιοῦσιν εἶναι φίλοι οἱ πολὺ καταδεέστεροι, οὐδὲ τοῖσ ἀρίστοισ ἢ σοφωτάτοισ οἱ μηδενὸσ ἄξιοι. ἀκριβὴσ μὲν οὖν ἐν τοῖσ τοιούτοισ οὐκ ἔστιν ὁρισμόσ, ἑώσ τίνοσ οἱ φίλοι· πολλῶν γὰρ ἀφαιρουμένων ἔτι μένει, πολὺ δὲ χωρισθέντοσ, οἱο͂ν τοῦ θεοῦ, οὐκέτι. ὅθεν καὶ ἀπορεῖται, μή ποτ’ οὐ βούλονται οἱ φίλοι τοῖσ φίλοισ τὰ μέγιστα τῶν ἀγαθῶν, οἱο͂ν θεοὺσ εἶναι·

οὐ γὰρ ἔτι φίλοι ἔσονται αὐτοῖσ, οὐδὲ δὴ ἀγαθά· οἱ γὰρ φίλοι ἀγαθά. εἰ δὴ καλῶσ εἴρηται ὅτι ὁ φίλοσ τῷ φίλῳ βούλεται τἀγαθὰ ἐκείνου ἕνεκα, μένειν ἂν δέοι οἱο͂́σ ποτ’ ἐστὶν ἐκεῖνοσ· ἀνθρώπῳ δὴ ὄντι βουλήσεται τὰ μέγιστα ἀγαθά.

ἴσωσ δ’ οὐ πάντα· αὑτῷ γὰρ μάλισθ’ ἕκαστοσ βούλεται τἀγαθά. οἱ πολλοὶ δὲ δοκοῦσι διὰ φιλοτιμίαν βούλεσθαι φιλεῖσθαι μᾶλλον ἢ φιλεῖν· διὸ φιλοκόλακεσ οἱ πολλοί· ὑπερεχόμενοσ γὰρ φίλοσ ὁ κόλαξ, ἢ προσποιεῖται τοιοῦτοσ καὶ μᾶλλον φιλεῖν ἢ φιλεῖσθαι· τὸ δὲ φιλεῖσθαι ἐγγὺσ εἶναι δοκεῖ τοῦ τιμᾶσθαι, οὗ δὴ οἱ πολλοὶ ἐφίενται.

οὐ δι’ αὑτὸ δ’ ἐοίκασιν αἱρεῖσθαι τὴν τιμήν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκόσ· χαίρουσι γὰρ οἱ μὲν πολλοὶ ὑπὸ τῶν ἐν ταῖσ ἐξουσίαισ τιμώμενοι διὰ τὴν ἐλπίδα οἰόνται γὰρ τεύξεσθαι παρ’ αὐτῶν, ἄν του δέωνται· ὡσ δὴ σημείῳ τῆσ εὐπαθείασ χαίρουσι τῇ τιμῇ·

οἱ δ’ ὑπὸ τῶν ἐπιεικῶν καὶ εἰδότων ὀρεγόμενοι τιμῆσ βεβαιῶσαι τὴν οἰκείαν δόξαν ἐφίενται περὶ αὑτῶν· χαίρουσι δή, ὅτι εἰσὶν ἀγαθοὶ πιστεύοντεσ τῇ τῶν λεγόντων κρίσει. τῷ φιλεῖσθαι δὲ καθ’ αὑτὸ χαίρουσιν·

διὸ δόξειεν ἂν κρεῖττον εἶναι τοῦ τιμᾶσθαι, καὶ ἡ φιλία καθ’ αὑτὴν αἱρετὴ εἶναι. δοκεῖ δ’ ἐν τῷ φιλεῖν μᾶλλον ἢ ἐν τῷ φιλεῖσθαι εἶναι. σημεῖον δ’ αἱ μητέρεσ τῷ φιλεῖν χαίρουσαι· ἔνιαι γὰρ διδόασι τὰ ἑαυτῶν τρέφεσθαι, καὶ φιλοῦσι μὲν εἰδυῖαι, ἀντιφιλεῖσθαι δ’ οὐ ζητοῦσιν, ἐὰν ἀμφότερα μὴ ἐνδέχηται, ἀλλ’ ἱκανὸν αὐταῖσ ἐοίκεν εἶναι ἐὰν ὁρῶσιν εὖ πράττοντασ, καὶ αὐταὶ φιλοῦσιν αὐτοὺσ κἂν ἐκεῖνοι μηδὲν ὧν μητρὶ προσήκει ἀπονέμωσι διὰ τὴν ἄγνοιαν. ἀρετὴ τὸ φιλεῖν ἐοίκεν, ὥστ’ ἐν οἷσ τοῦτο γίνεται κατ’ ἀξίαν, οὗτοι μόνιμοι φίλοι καὶ ἡ τούτων φιλία.

οὕτω δ’ ἂν καὶ οἱ ἄνισοι μάλιστ’ εἰε͂ν φίλοι· ἰσάζοιντο γὰρ ἄν.

ἡ δ’ ἰσότησ καὶ ὁμοιότησ φιλότησ, καὶ μάλιστα μὲν ἡ τῶν κατ’ ἀρετὴν ὁμοιότησ· μόνιμοι γὰρ ὄντεσ καθ’ αὑτοὺσ καὶ πρὸσ ἀλλήλουσ μένουσι, καὶ οὔτε δέονται φαύλων οὔθ’ ὑπηρετοῦσι τοιαῦτα, ἀλλ’ ὡσ εἰπεῖν καὶ διακωλύουσιν· τῶν ἀγαθῶν γὰρ μήτ’ αὐτοὺσ ἁμαρτάνειν μήτε τοῖσ φίλοισ ἐπιτρέπειν.

οἱ δὲ μοχθηροὶ τὸ μὲν βέβαιον οὐκ ἔχουσιν· οὐδὲ γὰρ αὑτοῖσ διαμένουσιν ὅμοιοι ὄντεσ· ἐπ’ ὀλίγον δὲ χρόνον γίνονται φίλοι, χαίροντεσ τῇ ἀλλήλων μοχθηρίᾳ. οἱ χρήσιμοι δὲ καὶ ἡδεῖσ ἐπὶ πλεῖον διαμένουσιν· ἑώσ γὰρ ἂν πορίζωσιν ἡδονὰσ ἢ ὠφελείασ ἀλλήλοισ.

ἐξ ἐναντίων δὲ μάλιστα μὲν δοκεῖ ἡ διὰ τὸ χρήσιμον γίνεσθαι φιλία, οἱο͂ν πένησ πλουσίῳ, ἀμαθὴσ εἰδότι· οὗ γὰρ τυγχάνει τισ ἐνδεὴσ ὤν, τούτου ἐφιέμενοσ ἀντιδωρεῖται ἄλλο. ἐνταῦθα δ’ ἄν τισ ἕλκοι καὶ ἐραστὴν καὶ ἐρώμενον, καὶ καλὸν καὶ αἰσχρόν.

διὸ φαίνονται καὶ οἱ ἐρασταὶ γελοῖοι ἐνίοτε, ἀξιοῦντεσ φιλεῖσθαι ὡσ φιλοῦσιν· ὁμοίωσ δὴ φιλητοὺσ ὄντασ ἴσωσ ἀξιωτέον, μηδὲν δὲ τοιοῦτον ἔχοντασ γελοῖον. ἴσωσ δὲ οὐδ’ ἐφίεται τὸ ἐναντίον τοῦ ἐναντίου καθ’ αὑτό, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκόσ, ἡ δ’ ὄρεξισ τοῦ μέσου ἐστίν· τοῦτο γὰρ ἀγαθόν, οἱο͂ν τῷ ξηρῷ οὐχ ὑγρῷ γενέσθαι ἀλλ’ ἐπὶ τὸ μέσον ἐλθεῖν, καὶ τῷ θερμῷ καὶ τοῖσ ἄλλοισ ὁμοίωσ.

ταῦτα μὲν οὖν ἀφείσθω· καὶ γάρ ἐστιν ἀλλοτριώτερα. ἐοίκε δέ, καθάπερ ἐν ἀρχῇ εἴρηται, περὶ ταὐτὰ καὶ ἐν τοῖσ αὐτοῖσ εἶναι ἥ τε φιλία καὶ τὸ δίκαιον.

ἐν ἁπάσῃ γὰρ κοινωνίᾳ δοκεῖ τι δίκαιον εἶναι, καὶ φιλία δέ· προσαγορεύουσι γοῦν ὡσ φίλουσ τοὺσ σύμπλουσ καὶ τοὺσ συστρατιώτασ, ὁμοίωσ δὲ καὶ τοὺσ ἐν ταῖσ ἄλλαισ κοινωνίαισ. καθ’ ὅσον δὲ κοινωνοῦσιν, ἐπὶ τοσοῦτόν ἐστι φιλία· καὶ γὰρ τὸ δίκαιον.

καὶ ἡ παροιμία "κοινὰ τὰ φίλων," ὀρθῶσ· ἐν κοινωνίᾳ γὰρ ἡ φιλία. ἔστι δ’ ἀδελφοῖσ μὲν καὶ ἑταίροισ πάντα κοινά, τοῖσ δ’ ἄλλοισ ἀφωρισμένα, καὶ τοῖσ μὲν πλείω τοῖσ δ’ ἐλάττω· καὶ γὰρ τῶν φιλιῶν αἳ μὲν μᾶλλον αἳ δ’ ἧττον. διαφέρει δὲ καὶ τὰ δίκαια·

οὐ γὰρ ταὐτὰ γονεῦσι πρὸσ τέκνα καὶ ἀδελφοῖσ πρὸσ ἀλλήλουσ, οὐδ’ ἑταίροισ καὶ πολίταισ, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων φιλιῶν.

ἕτερα δὴ καὶ τὰ ἄδικα πρὸσ ἑκάστουσ τούτων, καὶ αὔξησιν λαμβάνει τῷ μᾶλλον πρὸσ φίλουσ εἶναι, οἱο͂ν χρήματα ἀποστερῆσαι ἑταῖρον δεινότερον ἢ πολίτην, καὶ μὴ βοηθῆσαι ἀδελφῷ ἢ ὀθνείῳ, καὶ πατάξαι πατέρα ἢ ὁντινοῦν ἄλλον. αὔξεσθαι δὲ πέφυκεν ἅμα τῇ φιλίᾳ καὶ τὸ δίκαιον, ὡσ ἐν τοῖσ αὐτοῖσ ὄντα καὶ ἐπ’ ἴσον διήκοντα.

αἱ δὲ κοινωνίαι πᾶσαι μορίοισ ἐοίκασι τῆσ πολιτικῆσ· συμπορεύονται γὰρ ἐπί τινι συμφέροντι, καὶ ποριζόμενοί τι τῶν εἰσ τὸν βίον· καὶ ἡ πολιτικὴ δὲ κοινωνία τοῦ συμφέροντοσ χάριν δοκεῖ καὶ ἐξ ἀρχῆσ συνελθεῖν καὶ διαμένειν·

τούτου γὰρ καὶ οἱ νομοθέται στοχάζονται, καὶ δίκαιόν φασιν εἶναι τὸ κοινῇ συμφέρον. αἱ μὲν οὖν ἄλλαι κοινωνίαι κατὰ μέρη τοῦ συμφέροντοσ ἐφίενται, οἱο͂ν πλωτῆρεσ μὲν τοῦ κατὰ τὸν πλοῦν πρὸσ ἐργασίαν χρημάτων ἤ τι τοιοῦτον, συστρατιῶται δὲ τοῦ κατὰ τὸν πόλεμον, εἴτε χρημάτων εἴτε νίκησ ἢ πόλεωσ ὀρεγόμενοι, ὁμοίωσ δὲ καὶ φυλέται καὶ δημόται. ἔνιαι δὲ τῶν κοινωνιῶν δι’ ἡδονὴν δοκοῦσι γίνεσθαι, θιασωτῶν καὶ ἐρανιστῶν·

αὗται γὰρ θυσίασ ἕνεκα καὶ συνουσίασ.

πᾶσαι δ’ αὗται ὑπὸ τὴν πολιτικὴν ἐοίκασιν εἶναι· οὐ γὰρ τοῦ παρόντοσ συμφέροντοσ ἡ πολιτικὴ ἐφίεται, ἀλλ’ εἰσ ἅπαντα τὸν βίον . . . θυσίασ τε ποιοῦντεσ καὶ περὶ ταύτασ συνόδουσ, τιμάσ <τε> ἀπονέμοντεσ τοῖσ θεοῖσ, καὶ αὑτοῖσ ἀναπαύσεισ πορίζοντεσ μεθ’ ἡδονῆσ. αἱ γὰρ ἀρχαῖαι θυσίαι καὶ σύνοδοι φαίνονται γίνεσθαι μετὰ τὰσ τῶν καρπῶν συγκομιδὰσ οἱο͂ν ἀπαρχαί· μάλιστα γὰρ ἐν τούτοισ ἐσχόλαζον τοῖσ καιροῖσ.

πᾶσαι δὴ φαίνονται αἱ κοινωνίαι μόρια τῆσ πολιτικῆσ εἶναι· ἀκολουθήσουσι δὲ αἱ τοιαῦται φιλίαι ταῖσ τοιαύταισ κοινωνίαισ. πολιτείασ δ’ ἐστὶν εἴδη τρία, ἴσαι δὲ καὶ παρεκβάσεισ, οἱο͂ν φθοραὶ τούτων.

εἰώθασιν οἱ πλεῖστοι καλεῖν.

τούτων δὲ βελτίστη μὲν ἡ βασιλεία, χειρίστη δ’ ἡ τιμοκρατία. παρέκβασισ δὲ βασιλείασ μὲν τυραννίσ· ἄμφω γὰρ μοναρχίαι, διαφέρουσι δὲ πλεῖστον·

ὁ μὲν γὰρ τύραννοσ τὸ αὑτῷ συμφέρον σκοπεῖ, ὁ δὲ βασιλεὺσ τὸ τῶν ἀρχομένων. οὐ γάρ ἐστι βασιλεὺσ ὁ μὴ αὐτάρκησ καὶ πᾶσι τοῖσ ἀγαθοῖσ ὑπερέχων· ὁ δὲ τοιοῦτοσ οὐδενὸσ προσδεῖται· τὰ ὠφέλιμα οὖν αὑτῷ μὲν οὐκ ἂν σκοποίη, τοῖσ δ’ ἀρχομένοισ·

ὁ γὰρ μὴ τοιοῦτοσ κληρωτὸσ ἄν τισ εἰή βασιλεύσ. ἡ δὲ τυραννὶσ ἐξ ἐναντίασ ταύτῃ· τὸ γὰρ ἑαυτῷ ἀγαθὸν διώκει. καὶ φανερώτερον ἐπὶ ταύτησ ὅτι χειρίστη· κάκιστον δὲ τὸ ἐναντίον τῷ βελτίστῳ. μεταβαίνει δ’ ἐκ βασιλείασ εἰσ τυραννίδα·

φαυλότησ γάρ ἐστι μοναρχίασ ἡ τυραννίσ, ὁ δὲ μοχθηρὸσ βασιλεὺσ τύραννοσ γίνεται. ἐξ ἀριστοκρατίασ δὲ εἰσ ὀλιγαρχίαν κακίᾳ τῶν ἀρχόντων, οἳ νέμουσι τὰ τῆσ πόλεωσ παρὰ τὴν ἀξίαν, καὶ πάντα ἢ τὰ πλεῖστα τῶν ἀγαθῶν ἑαυτοῖσ, καὶ τὰσ ἀρχὰσ ἀεὶ τοῖσ αὐτοῖσ, περὶ πλείστου ποιούμενοι τὸ πλουτεῖν· ὀλίγοι δὴ ἄρχουσι καὶ μοχθηροὶ ἀντὶ τῶν ἐπιεικεστάτων.

ἐκ δὲ τιμοκρατίασ εἰσ δημοκρατίαν· σύνοροι γάρ εἰσιν αὗται· πλήθουσ γὰρ βούλεται καὶ ἡ τιμοκρατία εἶναι, καὶ ἴσοι πάντεσ οἱ ἐν τῷ τιμήματι. ἥκιστα δὲ μοχθηρόν ἐστιν ἡ δημοκρατία· ἐπὶ μικρὸν γὰρ παρεκβαίνει τὸ τῆσ πολιτείασ εἶδοσ.

μεταβάλλουσι μὲν οὖν μάλισθ’ οὕτωσ αἱ πολιτεῖαι· ἐλάχιστον γὰρ οὕτω καὶ ῥᾷστα μεταβαίνουσιν. ὁμοιώματα δ’ αὐτῶν καὶ οἱο͂ν παραδείγματα λάβοι τισ ἂν καὶ ἐν ταῖσ οἰκίαισ. ἡ μὲν γὰρ πατρὸσ πρὸσ υἱεῖσ κοινωνία βασιλείασ ἔχει σχῆμα· τῶν τέκνων γὰρ τῷ πατρὶ μέλει·

ἐντεῦθεν δὲ καὶ Ὅμηροσ τὸν Δία πατέρα προσαγορεύει· πατρικὴ γὰρ ἀρχὴ βούλεται ἡ βασιλεία εἶναι. ἐν Πέρσαισ δ’ ἡ τοῦ πατρὸσ τυραννική· χρῶνται γὰρ ὡσ δούλοισ τοῖσ υἱέσιν. τυραννικὴ δὲ καὶ ἡ δεσπότου πρὸσ δούλουσ· τὸ γὰρ τοῦ δεσπότου συμφέρον ἐν αὐτῇ πράττεται. αὕτη μὲν οὖν ὀρθὴ φαίνεται, ἡ Περσικὴ δ’ ἡμαρτημένη·

τῶν διαφερόντων γὰρ αἱ ἀρχαὶ διάφοροι. ἀνδρὸσ δὲ καὶ γυναικὸσ ἀριστοκρατικὴ φαίνεται· κατ’ ἀξίαν γὰρ ὁ ἀνὴρ ἄρχει, καὶ περὶ ταῦτα ἃ δεῖ τὸν ἄνδρα· ὅσα δὲ γυναικὶ ἁρμόζει, ἐκείνῃ ἀποδίδωσιν. ἁπάντων δὲ κυριεύων ὁ ἀνὴρ εἰσ ὀλιγαρχίαν μεθίστησιν·

παρὰ τὴν ἀξίαν γὰρ αὐτὸ ποιεῖ, καὶ οὐχ ᾗ ἀμείνων. ἐνίοτε δὲ ἄρχουσιν αἱ γυναῖκεσ ἐπίκληροι οὖσαι·

οὐ δὴ γίνονται κατ’ ἀρετὴν αἱ ἀρχαί, ἀλλὰ διὰ πλοῦτον καὶ δύναμιν, καθάπερ ἐν ταῖσ ὀλιγαρχίαισ. τιμοκρατικῇ δ’ ἐοίκεν ἡ τῶν ἀδελφῶν· ἴσοι γάρ, πλὴν ἐφ’ ὅσον ταῖσ ἡλικίαισ διαλλάττουσιν· διόπερ ἂν πολὺ ταῖσ ἡλικίαισ διαφέρωσιν, οὐκέτι ἀδελφικὴ γίνεται ἡ φιλία.

δημοκρατία δὲ μάλιστα μὲν ἐν ταῖσ ἀδεσπότοισ τῶν οἰκήσεων ἐνταῦθα γὰρ πάντεσ ἐξ ἴσου, καὶ ἐν αἷσ ἀσθενὴσ ὁ ἄρχων καὶ ἑκάστῳ ἐξουσία. καθ’ ἑκάστην δὲ τῶν πολιτειῶν φιλία φαίνεται, ἐφ’ ὅσον καὶ τὸ δίκαιον, βασιλεῖ μὲν πρὸσ τοὺσ βασιλευομένουσ ἐν ὑπεροχῇ εὐεργεσίασ·

εὖ γὰρ ποιεῖ τοὺσ βασιλευομένουσ, εἴπερ ἀγαθὸσ ὢν ἐπιμελεῖται αὐτῶν, ἵν’ εὖ πράττωσιν, ὥσπερ νομεὺσ προβάτων· ὅθεν καὶ Ὅμηροσ τὸν Ἀγαμέμνονα ποιμένα λαῶν εἶπεν. τοιαύτη δὲ καὶ ἡ πατρική, διαφέρει δὲ τῷ μεγέθει τῶν εὐεργετημάτων·

αἴτιοσ γὰρ τοῦ εἶναι, δοκοῦντοσ μεγίστου, καὶ τροφῆσ καὶ παιδείασ. καὶ τοῖσ προγόνοισ δὲ ταῦτα προσνέμεται· φύσει τε ἀρχικὸν πατὴρ υἱῶν καὶ πρόγονοι ἐκγόνων καὶ βασιλεὺσ βασιλευομένων. ἐν ὑπεροχῇ δὲ αἱ φιλίαι αὗται, διὸ καὶ τιμῶνται οἱ γονεῖσ.

καὶ τὸ δίκαιον δὴ ἐν τούτοισ οὐ ταὐτὸ ἀλλὰ τὸ κατ’ ἀξίαν· οὕτω γὰρ καὶ ἡ φιλία. καὶ ἀνδρὸσ δὲ πρὸσ γυναῖκα ἡ αὐτὴ φιλία καὶ ἐν ἀριστοκρατίᾳ· κατ’ ἀρετὴν γάρ, καὶ τῷ ἀμείνονι πλέον ἀγαθόν, καὶ τὸ ἁρμόζον ἑκάστῳ· οὕτω δὲ καὶ τὸ δίκαιον.

ἡ δὲ τῶν ἀδελφῶν τῇ ἑταιρικῇ ἐοίκεν· ἴσοι γὰρ καὶ ἡλικιῶται, οἱ τοιοῦτοι δ’ ὁμοπαθεῖσ καὶ ὁμοήθεισ ὡσ ἐπὶ τὸ πολύ. ἐοίκε δὲ ταύτῃ καὶ ἡ κατὰ τὴν τιμοκρατικήν· ἴσοι γὰρ οἱ πολῖται βούλονται καὶ ἐπιεικεῖσ εἶναι· ἐν μέρει δὴ τὸ ἄρχειν, καὶ ἐξ ἴσου· οὕτω δὴ καὶ ἡ φιλία. ἐν δὲ ταῖσ παρεκβάσεσιν, ὥσπερ καὶ τὸ δίκαιον ἐπὶ μικρόν ἐστιν, οὕτω καὶ ἡ φιλία, καὶ ἥκιστα ἐν τῇ χειρίστῃ· ἐν τυραννίδι γὰρ οὐδὲν ἢ μικρὸν φιλίασ.

ἐν οἷσ γὰρ μηδὲν κοινόν ἐστι τῷ ἄρχοντι καὶ ἀρχομένῳ, οὐδὲ φιλία· οὐδὲ γὰρ δίκαιον· ψυχῇ πρὸσ σῶμα καὶ δεσπότῃ πρὸσ δοῦλον·

ὠφελεῖται μὲν γὰρ πάντα ταῦτα ὑπὸ τῶν χρωμένων, φιλία δ’ οὐκ ἔστι πρὸσ τὰ ἄψυχα οὐδὲ δίκαιον.

ἀλλ’ οὐδὲ πρὸσ ἵππον ἢ βοῦν, οὐδὲ πρὸσ δοῦλον ᾗ δοῦλοσ. οὐδὲν γὰρ κοινόν ἐστιν· ὁ γὰρ δοῦλοσ ἔμψυχον ὄργανον, τὸ δ’ ὄργανον ἄψυχοσ δοῦλοσ. ᾗ μὲν οὖν δοῦλοσ, οὐκ ἔστι φιλία πρὸσ αὐτόν, ᾗ δ’ ἄνθρωποσ·

δοκεῖ γὰρ εἶναί τι δίκαιον παντὶ ἀνθρώπῳ πρὸσ πάντα τὸν δυνάμενον κοινωνῆσαι νόμου καὶ συνθήκησ· καὶ φιλία δή, καθ’ ὅσον ἄνθρωποσ. ἐπὶ μικρὸν δὴ καὶ ἐν ταῖσ τυραννίσιν αἱ φιλίαι καὶ τὸ δίκαιον, ἐν δὲ ταῖσ δημοκρατίαισ ἐπὶ πλεῖον· πολλὰ γὰρ τὰ κοινὰ ἴσοισ οὖσιν.

ἐν κοινωνίᾳ μὲν οὖν πᾶσα φιλία ἐστίν, καθάπερ εἴρηται. ἀφορίσειε δ’ ἄν τισ τήν τε συγγενικὴν καὶ τὴν ἑταιρικήν. αἱ δὲ πολιτικαὶ καὶ φυλετικαὶ καὶ συμπλοϊκαί, καὶ ὅσαι τοιαῦται, κοινωνικαῖσ ἐοίκασι μᾶλλον· οἱο͂ν γὰρ καθ’ ὁμολογίαν τινὰ φαίνονται εἶναι. εἰσ ταύτασ δὲ τάξειεν ἄν τισ καὶ τὴν ξενικήν.

καὶ ἡ συγγενικὴ δὲ φαίνεται πολυειδὴσ εἶναι, ἠρτῆσθαι δὲ πᾶσα ἐκ τῆσ πατρικῆσ· οἱ γονεῖσ μὲν γὰρ στέργουσι τὰ τέκνα ὡσ ἑαυτῶν τι ὄντα, τὰ δὲ τέκνα τοὺσ γονεῖσ ὡσ ἀπ’ ἐκείνων τι ὄντα. μᾶλλον δ’ ἴσασιν οἱ γονεῖσ τὰ ἐξ αὑτῶν ἢ τὰ γεννηθέντα ὅτι ἐκ τούτων, καὶ μᾶλλον συνωκείωται τὸ ἀφ’ οὗ τῷ γεννηθέντι ἢ τὸ γενόμενον τῷ ποιήσαντι·

τὸ γὰρ ἐξ αὐτοῦ οἰκεῖον τῷ ἀφ’ οὗ, οἱο͂ν ὀδοὺσ θρὶξ ὁτιοῦν τῷ ἔχοντι· ἐκείνῳ δ’ οὐδὲν τὸ ἀφ’ οὗ, ἢ ἧττον. καὶ τῷ πλήθει δὲ τοῦ χρόνου· οἳ μὲν γὰρ εὐθὺσ γενόμενα στέργουσιν, τὰ δὲ προελθόντοσ χρόνου τοὺσ γονεῖσ, σύνεσιν ἢ αἴσθησιν λαβόντα. ἐκ τούτων δὲ δῆλον καὶ δι’ ἃ φιλοῦσι μᾶλλον αἱ μητέρεσ.

γονεῖσ μὲν οὖν τέκνα φιλοῦσιν ὡσ ἑαυτούσ τὰ γὰρ ἐξ αὐτῶν οἱο͂ν ἕτεροι αὐτοὶ τῷ κεχωρίσθαι, τέκνα δὲ γονεῖσ ὡσ ἀπ’ ἐκείνων πεφυκότα, ἀδελφοὶ δ’ ἀλλήλουσ τῷ ἐκ τῶν αὐτῶν πεφυκέναι· ἡ γὰρ πρὸσ ἐκεῖνα ταυτότησ ἀλλήλοισ ταὐτὸ ποιεῖ·

ὅθεν φασὶ ταὐτὸν αἷμα καὶ ῥίζαν καὶ τὰ τοιαῦτα. εἰσὶ δὴ ταὐτό πωσ καὶ ἐν διῃρημένοισ. μέγα δὲ πρὸσ φιλίαν καὶ τὸ σύντροφον καὶ τὸ καθ’ ἡλικίαν· ἧλιξ γὰρ ἥλικα, καὶ οἱ συνήθεισ ἑταῖροι· διὸ καὶ ἡ ἀδελφικὴ τῇ ἑταιρικῇ ὁμοιοῦται.

ἀνεψιοὶ δὲ καὶ οἱ λοιποὶ συγγενεῖσ ἐκ τούτων συνῳκείωνται·

τῷ γὰρ ἀπὸ τῶν αὐτῶν εἶναι. γίνονται δ’ οἳ μὲν οἰκειότεροι οἳ δ’ ἀλλοτριώτεροι τῷ σύνεγγυσ ἢ πόρρω τὸν ἀρχηγὸν εἶναι. ἔστι δ’ ἡ μὲν πρὸσ γονεῖσ φιλία τέκνοισ, καὶ ἀνθρώποισ πρὸσ θεούσ, ὡσ πρὸσ ἀγαθὸν καὶ ὑπερέχον· εὖ γὰρ πεποιήκασι τὰ μέγιστα·

τοῦ γὰρ εἶναι καὶ τραφῆναι αἴτιοι, καὶ γενομένοισ τοῦ παιδευθῆναι· ἔχει δὲ καὶ τὸ ἡδὺ καὶ τὸ χρήσιμον ἡ τοιαύτη φιλία μᾶλλον τῶν ὀθνείων, ὅσῳ καὶ κοινότεροσ ὁ βίοσ αὐτοῖσ ἐστίν. ἔστι δὲ καὶ ἐν τῇ ἀδελφικῇ ἅπερ καὶ ἐν τῇ ἑταιρικῇ καὶ μᾶλλον ἐν τοῖσ ἐπιεικέσι, καὶ ὅλωσ ἐν τοῖσ ὁμοίοισ, ὅσῳ οἰκειότεροι καὶ ἐκ γενετῆσ ὑπάρχουσι στέργοντεσ ἀλλήλουσ, καὶ ὅσῳ ὁμοηθέστεροι οἱ ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ σύντροφοι καὶ παιδευθέντεσ ὁμοίωσ· καὶ ἡ κατὰ τὸν χρόνον δοκιμασία πλείστη καὶ βεβαιοτάτη.

ἀνάλογον δὲ καὶ ἐν τοῖσ λοιποῖσ τῶν συγγενῶν τὰ φιλικά.

ἀνδρὶ δὲ καὶ γυναικὶ φιλία δοκεῖ κατὰ φύσιν ὑπάρχειν· ἄνθρωποσ γὰρ τῇ φύσει συνδυαστικὸν μᾶλλον ἢ πολιτικόν, ὅσῳ πρότερον καὶ ἀναγκαιότερον οἰκία πόλεωσ, καὶ τεκνοποιία κοινότερον τοῖσ ζῴοισ. τοῖσ μὲν οὖν ἄλλοισ ἐπὶ τοσοῦτον ἡ κοινωνία ἐστίν, οἱ δ’ ἄνθρωποι οὐ μόνον τῆσ τεκνοποιίασ χάριν συνοικοῦσιν, ἀλλὰ καὶ τῶν εἰσ τὸν βίον· εὐθὺσ γὰρ διῄρηται τὰ ἔργα, καὶ ἔστιν ἕτερα ἀνδρὸσ καὶ γυναικόσ·

ἐπαρκοῦσιν οὖν ἀλλήλοισ, εἰσ τὸ κοινὸν τιθέντεσ τὰ ἴδια. διὰ ταῦτα δὲ καὶ τὸ χρήσιμον εἶναι δοκεῖ καὶ τὸ ἡδὺ ἐν ταύτῃ τῇ φιλίᾳ. εἰή δ’ ἂν καὶ δι’ ἀρετήν, εἰ ἐπιεικεῖσ εἰε͂ν· ἔστι γὰρ ἑκατέρου ἀρετή, καὶ χαίροιεν ἂν τῷ τοιούτῳ.

σύνδεσμοσ δὲ τὰ τέκνα δοκεῖ εἶναι· διὸ θᾶττον οἱ ἄτεκνοι διαλύονται· τὰ γὰρ τέκνα κοινὸν ἀγαθὸν ἀμφοῖν, συνέχει δὲ τὸ κοινόν. τὸ δὲ πῶσ βιωτέον ἀνδρὶ πρὸσ γυναῖκα καὶ ὅλωσ φίλῳ πρὸσ φίλον, οὐδὲν ἕτερον φαίνεται ζητεῖσθαι ἢ πῶσ δίκαιον· οὐ γὰρ ταὐτὸν φαίνεται τῷ φίλῳ πρὸσ τὸν φίλον καὶ τὸν ὀθνεῖον καὶ τὸν ἑταῖρον καὶ τὸν συμφοιτητήν.

ὁμοίωσ δὲ καὶ ἡδεῖσ καὶ διὰ τὸ χρήσιμον, ἰσάζοντεσ ταῖσ ὠφελείαισ καὶ διαφέροντεσ, τοὺσ ἴσουσ μὲν κατ’ ἰσότητα δεῖ τῷ φιλεῖν καὶ τοῖσ λοιποῖσ ἰσάζειν, τοὺσ δ’ ἀνίσουσ τὸ ἀνάλογον ταῖσ ὑπεροχαῖσ ἀποδιδόναι.

γίνεται δὲ τὰ ἐγκλήματα καὶ αἱ μέμψεισ ἐν τῇ κατὰ τὸ χρήσιμον φιλίᾳ ἢ μόνῃ ἢ μάλιστα, εὐλόγωσ.

οἱ μὲν γὰρ δι’ ἀρετὴν φίλοι ὄντεσ εὖ δρᾶν ἀλλήλουσ προθυμοῦνται τοῦτο γὰρ ἀρετῆσ καὶ φιλίασ, πρὸσ τοῦτο δ’ ἁμιλλωμένων οὐκ ἔστιν ἐγκλήματα οὐδὲ μάχαι· τὸν γὰρ φιλοῦντα καὶ εὖ ποιοῦντα οὐδεὶσ δυσχεραίνει, ἀλλ’ ἂν ᾖ χαρίεισ, ἀμύνεται εὖ δρῶν. ὁ δ’ ὑπερβάλλων, τυγχάνων οὗ ἐφίεται, οὐκ ἂν ἐγκαλοίη τῷ φίλῳ· ἕκαστοσ γὰρ τοῦ ἀγαθοῦ ὀρέγεται.

οὐ πάνυ δ’ οὐδ’ ἐν τοῖσ δι’ ἡδονήν· ἅμα γὰρ ἀμφοῖν γίνεται οὗ ὀρέγονται, εἰ τῷ συνδιάγειν χαίρουσιν· γελοῖοσ δ’ ἂν φαίνοιτο καὶ ὁ ἐγκαλῶν τῷ μὴ τέρποντι, ἐξὸν μὴ συνημερεύειν. ἡ δὲ διὰ τὸ χρήσιμον ἐγκληματική·

ἐπ’ ὠφελείᾳ γὰρ χρώμενοι ἀλλήλοισ ἀεὶ τοῦ πλείονοσ δέονται, καὶ ἔλαττον ἔχειν οἰόνται τοῦ προσήκοντοσ, καὶ μέμφονται ὅτι οὐχ ὅσων δέονται τοσούτων τυγχάνουσιν ἄξιοι ὄντεσ· οἱ δ’ εὖ ποιοῦντεσ οὐ δύνανται ἐπαρκεῖν τοσαῦτα ὅσων οἱ πάσχοντεσ δέονται.

ἐοίκε δέ, καθάπερ τὸ δίκαιόν ἐστι διττόν, τὸ μὲν ἄγραφον τὸ δὲ κατὰ νόμον, καὶ τῆσ κατὰ τὸ χρήσιμον φιλίασ ἣ μὲν ἠθικὴ ἣ δὲ νομικὴ εἶναι. γίνεται οὖν τὰ ἐγκλήματα μάλισθ’ ὅταν μὴ κατὰ τὴν αὐτὴν συναλλάξωσι καὶ διαλύωνται. ἔστι δ’ ἡ νομικὴ μὲν ἡ ἐπὶ ῥητοῖσ, ἡ μὲν πάμπαν ἀγοραία ἐκ χειρὸσ εἰσ χεῖρα, ἡ δὲ ἐλευθεριωτέρα εἰσ χρόνον, καθ’ ὁμολογίαν δὲ τί ἀντὶ τίνοσ.

δῆλον δ’ ἐν ταύτῃ τὸ ὀφείλημα κοὐκ ἀμφίλογον, φιλικὸν δὲ τὴν ἀναβολὴν ἔχει· διόπερ ἐνίοισ οὐκ εἰσὶ τούτων δίκαι, ἀλλ’ οἰόνται δεῖν στέργειν τοὺσ κατὰ πίστιν συναλλάξαντασ. ἡ δ’ ἠθικὴ οὐκ ἐπὶ ῥητοῖσ, ἀλλ’ ὡσ φίλῳ δωρεῖται ἢ ὁτιδήποτε ἄλλο·

κομίζεσθαι δὲ ἀξιοῖ τὸ ἴσον ἢ πλέον, ὡσ οὐ δεδωκὼσ ἀλλὰ χρήσασ· οὐχ ὁμοίωσ δὲ συναλλάξασ καὶ διαλυόμενοσ ἐγκαλέσει. τοῦτο δὲ συμβαίνει διὰ τὸ βούλεσθαι μὲν πάντασ ἢ τοὺσ πλείστουσ τὰ καλά, προαιρεῖσθαι δὲ τὰ ὠφέλιμα· καλὸν δὲ τὸ εὖ ποιεῖν μὴ ἵνα ἀντιπάθῃ, ὠφέλιμον δὲ τὸ εὐεργετεῖσθαι.

δυναμένῳ δὴ ἀνταποδοτέον τὴν ἀξίαν ὧν ἔπαθεν καὶ ἑκόντι ἄκοντα γὰρ φίλον οὐ ποιητέον·

ὡσ δὴ διαμαρτόντα ἐν τῇ ἀρχῇ καὶ εὖ παθόντα ὑφ’ οὗ οὐκ ἔδει ‐ οὐ γὰρ ὑπὸ φίλου, οὐδὲ δι’ αὐτὸ τοῦτο δρῶντοσ ‐ καθάπερ οὖν ἐπὶ ῥητοῖσ εὐεργετηθέντα διαλυτέον· καὶ ὁμολογήσαι δ’ ἂν δυνάμενοσ ἀποδώσειν·

ἀδυνατοῦντα δ’ οὐδ’ ὁ διδοὺσ ἠξίωσεν ἄν. ὥστ’ εἰ δυνατόν, ἀποδοτέον. ἐν ἀρχῇ δ’ ἐπισκεπτέον ὑφ’ οὗ εὐεργετεῖται καὶ ἐπὶ τίνι, ὅπωσ ἐπὶ τούτοισ ὑπομένῃ ἢ μή. ἀμφισβήτησιν δ’ ἔχει πότερα δεῖ τῇ τοῦ παθόντοσ ὠφελείᾳ μετρεῖν καὶ πρὸσ ταύτην ποιεῖσθαι τὴν ἀνταπόδοσιν, ἢ τῇ τοῦ δράσαντοσ εὐεργεσίᾳ. οἱ μὲν γὰρ παθόντεσ τοιαῦτά φασι λαβεῖν παρὰ τῶν εὐεργετῶν ἃ μικρὰ ἦν ἐκείνοισ καὶ ἐξῆν παρ’ ἑτέρων λαβεῖν, κατασμικρίζοντεσ· οἳ δ’ ἀνάπαλιν τὰ μέγιστα τῶν παρ’ αὑτοῖσ, καὶ ἃ παρ’ ἄλλων οὐκ ἦν, καὶ ἐν κινδύνοισ ἢ τοιαύταισ χρείαισ.

ἆρ’ οὖν διὰ μὲν τὸ χρήσιμον τῆσ φιλίασ οὔσησ ἡ τοῦ παθόντοσ ὠφέλεια μέτρον ἐστίν;

οὗτοσ γὰρ ὁ δεόμενοσ, καὶ ἐπαρκεῖ αὐτῷ ὡσ κομιούμενοσ τὴν ἴσην· τοσαύτη οὖν γεγένηται ἡ ἐπικουρία ὅσον οὗτοσ ὠφέληται, καὶ ἀποδοτέον δὴ αὐτῷ ὅσον ἐπηύρετο, ἢ καὶ πλέον· κάλλιον γάρ.

ἐν δὲ ταῖσ κατ’ ἀρετὴν ἐγκλήματα μὲν οὐκ ἔστιν, μέτρῳ δ’ ἐοίκεν ἡ τοῦ δράσαντοσ προαίρεσισ· τῆσ ἀρετῆσ γὰρ καὶ τοῦ ἤθουσ ἐν τῇ προαιρέσει τὸ κύριον. διαφέρονται δὲ καὶ ἐν ταῖσ καθ’ ὑπεροχὴν φιλίαισ· ἀξιοῖ γὰρ ἑκάτεροσ πλέον ἔχειν, ὅταν δὲ τοῦτο γίνηται, διαλύεται ἡ φιλία.

οἰέται γὰρ ὅ τε βελτίων προσήκειν αὑτῷ πλέον ἔχειν· τῷ γὰρ ἀγαθῷ νέμεσθαι πλέον· ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ ὠφελιμώτεροσ· ἀχρεῖον γὰρ ὄντα οὔ φασι δεῖν ἴσον ἔχειν· λειτουργίαν τε γὰρ γίνεσθαι καὶ οὐ φιλίαν, εἰ μὴ κατ’ ἀξίαν τῶν ἔργων ἔσται τὰ ἐκ τῆσ φιλίασ. οἰόνται γάρ, καθάπερ ἐν χρημάτων κοινωνίᾳ πλεῖον λαμβάνουσιν οἱ συμβαλλόμενοι πλεῖον, οὕτω δεῖν καὶ ἐν τῇ φιλίᾳ.

ὁ δ’ ἐνδεὴσ καὶ ὁ χείρων ἀνάπαλιν· φίλου γὰρ ἀγαθοῦ εἶναι τὸ ἐπαρκεῖν τοῖσ ἐνδεέσιν· ἢ δυνάστῃ φίλον εἶναι, μηδέν γε μέλλοντα ἀπολαύειν;

ἐοίκε δ’ οὖν ἑκάτεροσ ὀρθῶσ ἀξιοῦν, καὶ δεῖν ἑκατέρῳ πλέον νέμειν ἐκ τῆσ φιλίασ, οὐ τοῦ αὐτοῦ δέ, ἀλλὰ τῷ μὲν ὑπερέχοντι τιμῆσ τῷ δ’ ἐνδεεῖ κέρδουσ·

τῆσ μὲν γὰρ ἀρετῆσ καὶ τῆσ εὐεργεσίασ ἡ τιμὴ γέρασ, τῆσ δ’ ἐνδείασ ἐπικουρία τὸ κέρδοσ. οὕτω δ’ ἔχειν τοῦτο καὶ ἐν ταῖσ πολιτείαισ φαίνεται·

οὐ γὰρ τιμᾶται ὁ μηδὲν ἀγαθὸν τῷ κοινῷ πορίζων· τὸ κοινὸν γὰρ δίδοται τῷ τὸ κοινὸν εὐεργετοῦντι, ἡ τιμὴ δὲ κοινόν. οὐ γὰρ ἔστιν ἅμα χρηματίζεσθαι ἀπὸ τῶν κοινῶν καὶ τιμᾶσθαι. ἐν πᾶσι γὰρ τὸ ἔλαττον οὐδεὶσ ὑπομένει· τῷ δὴ περὶ χρήματα ἐλαττουμένῳ τιμὴν ἀπονέμουσι καὶ τῷ δωροδόκῳ χρήματα·

τὸ κατ’ ἀξίαν γὰρ ἐπανισοῖ καὶ σῴζει τὴν φιλίαν, καθάπερ εἴρηται. οὕτω δὴ καὶ τοῖσ ἀνίσοισ ὁμιλητέον, καὶ τῷ εἰσ χρήματα ὠφελουμένῳ ἢ εἰσ ἀρετὴν τιμὴν ἀνταποδοτέον, ἀποδιδόντα τὰ ἐνδεχόμενα. τὸ δυνατὸν γὰρ ἡ φιλία ἐπιζητεῖ, οὐ τὸ κατ’ ἀξίαν·

οὐδὲ γὰρ ἔστιν ἐν πᾶσι, καθάπερ ἐν ταῖσ πρὸσ τοὺσ θεοὺσ τιμαῖσ καὶ τοὺσ γονεῖσ· οὐδεὶσ γὰρ τὴν ἀξίαν ποτ’ ἂν ἀποδοίη, εἰσ δύναμιν δὲ ὁ θεραπεύων ἐπιεικὴσ εἶναι δοκεῖ. διὸ κἂν δόξειεν οὐκ ἐξεῖναι υἱῷ πατέρα ἀπείπασθαι, πατρὶ δ’ υἱόν· ὀφείλοντα γὰρ ἀποδοτέον, οὐδὲν δὲ ποιήσασ ἄξιον τῶν ὑπηργμένων δέδρακεν, ὥστ’ ἀεὶ ὀφείλει.

οἷσ δ’ ὀφείλεται, ἐξουσία ἀφεῖναι· καὶ τῷ πατρὶ δή. ἅμα δ’ ἴσωσ οὐδείσ ποτ’ ἂν ἀποστῆναι δοκεῖ μὴ ὑπερβάλλοντοσ μοχθηρίᾳ· χωρὶσ γὰρ τῆσ φυσικῆσ φιλίασ τὴν ἐπικουρίαν ἀνθρωπικὸν μὴ διωθεῖσθαι. τῷ δὲ φευκτὸν ἢ οὐ σπουδαστὸν τὸ ἐπαρκεῖν, μοχθηρῷ ὄντι·

εὖ πάσχειν γὰρ οἱ πολλοὶ βούλονται, τὸ δὲ ποιεῖν φεύγουσιν ὡσ ἀλυσιτελέσ. περὶ μὲν οὖν τούτων ἐπὶ τοσοῦτον εἰρήσθω.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Nicomachean Ethics, Book 8

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 8)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION