헬라어 문장 검색 - ΑριστόΜεταπηψ́12́

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 12)

περὶ τῆσ οὐσίασ ἡ θεωρία· τῶν γὰρ οὐσιῶν αἱ ἀρχαὶ καὶ τὰ αἴτια ζητοῦνται. καὶ γὰρ εἰ ὡσ ὅλον τι τὸ πᾶν, ἡ οὐσία πρῶτον μέροσ· καὶ εἰ τῷ ἐφεξῆσ, κἂν οὕτωσ πρῶτον ἡ οὐσία, εἶτα τὸ ποιόν, εἶτα τὸ ποσόν.

ἅμα δὲ οὐδ’ ὄντα ὡσ εἰπεῖν ἁπλῶσ ταῦτα, ἀλλὰ ποιότητεσ καὶ κινήσεισ, ἢ καὶ τὸ οὐ λευκὸν καὶ τὸ οὐκ εὐθύ· λέγομεν γοῦν εἶναι καὶ ταῦτα, οἱο͂ν ἔστιν οὐ λευκόν. ἔτι οὐδὲν τῶν ἄλλων χωριστόν. μαρτυροῦσι δὲ καὶ οἱ ἀρχαῖοι ἔργῳ·

τῆσ γὰρ οὐσίασ ἐζήτουν ἀρχὰσ καὶ στοιχεῖα καὶ αἴτια. οἱ μὲν οὖν νῦν τὰ καθόλου οὐσίασ μᾶλλον τιθέασιν τὰ γὰρ γένη καθόλου, ἅ φασιν ἀρχὰσ καὶ οὐσίασ εἶναι μᾶλλον διὰ τὸ λογικῶσ ζητεῖν· οἱ δὲ πάλαι τὰ καθ’ ἕκαστα, οἱο͂ν πῦρ καὶ γῆν, ἀλλ’ οὐ τὸ κοινόν, σῶμα. οὐσίαι δὲ τρεῖσ, μία μὲν αἰσθητή ‐ ἧσ ἡ μὲν ἀί̈διοσ ἡ δὲ φθαρτή, ἣν πάντεσ ὁμολογοῦσιν, οἱο͂ν τὰ φυτὰ καὶ τὰ ζῷα ἡ δ’ ἀί̈διοσ ‐ ἧσ ἀνάγκη τὰ στοιχεῖα λαβεῖν, εἴτε ἓν εἴτε πολλά·

ἄλλη δὲ ἀκίνητοσ, καὶ ταύτην φασί τινεσ εἶναι χωριστήν, οἱ μὲν εἰσ δύο διαιροῦντεσ, οἱ δὲ εἰσ μίαν φύσιν τιθέντεσ τὰ εἴδη καὶ τὰ μαθηματικά, οἱ δὲ τὰ μαθηματικὰ μόνον τούτων. αὕτη δὲ ἑτέρασ, εἰ μηδεμία αὐτοῖσ ἀρχὴ κοινή.

ἡ δ’ αἰσθητὴ οὐσία μεταβλητή. εἰ δ’ ἡ μεταβολὴ ἐκ τῶν ἀντικειμένων ἢ τῶν μεταξύ, ἀντικειμένων δὲ μὴ πάντων οὐ λευκὸν γὰρ ἡ φωνή ἀλλ’ ἐκ τοῦ ἐναντίου, ἀνάγκη ὑπεῖναί τι τὸ μεταβάλλον εἰσ τὴν ἐναντίωσιν· οὐ γὰρ τὰ ἐναντία μεταβάλλει.

ἔτι τὸ μὲν ὑπομένει, τὸ δ’ ἐναντίον οὐχ ὑπομένει·

ἔστιν ἄρα τι τρίτον παρὰ τὰ ἐναντία, ἡ ὕλη. ἢ κατὰ τὸ ποῖον ἢ πόσον ἢ ποῦ, καὶ γένεσισ μὲν ἡ ἁπλῆ καὶ φθορὰ ἡ κατὰ <τὸ> τόδε, αὔξησισ δὲ καὶ φθίσισ ἡ κατὰ τὸ ποσόν, ἀλλοίωσισ δὲ ἡ κατὰ τὸ πάθοσ, φορὰ δὲ ἡ κατὰ τόπον, εἰσ ἐναντιώσεισ ἂν εἰε͂ν τὰσ καθ’ ἕκαστον αἱ μεταβολαί.

ἀνάγκη δὴ μεταβάλλειν τὴν ὕλην δυναμένην ἄμφω· ἐπεὶ δὲ διττὸν τὸ ὄν, μεταβάλλει πᾶν ἐκ τοῦ δυνάμει ὄντοσ εἰσ τὸ ἐνεργείᾳ ὄν οἱο͂ν ἐκ λευκοῦ δυνάμει εἰσ τὸ ἐνεργείᾳ λευκόν, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπ’ αὐξήσεωσ καὶ φθίσεωσ, ὥστε οὐ μόνον κατὰ συμβεβηκὸσ ἐνδέχεται γίγνεσθαι ἐκ μὴ ὄντοσ, ἀλλὰ καὶ ἐξ ὄντοσ γίγνεται πάντα, δυνάμει μέντοι ὄντοσ, ἐκ μὴ ὄντοσ δὲ ἐνεργείᾳ.

καὶ τοῦτ’ ἔστι τὸ Ἀναξαγόρου ἕν· βέλτιον γὰρ ἢ "ὁμοῦ πάντα" ‐ καὶ Ἐμπεδοκλέουσ τὸ μῖγμα καὶ Ἀναξιμάνδρου, καὶ ὡσ Δημόκριτόσ φησιν ‐ "ἦν ὁμοῦ πάντα δυνάμει, ἐνεργείᾳ δ’ οὔ"·

ὥστε τῆσ ὕλησ ἂν εἰε͂ν ἡμμένοι· πάντα δ’ ὕλην ἔχει ὅσα μεταβάλλει, ἀλλ’ ἑτέραν· καὶ τῶν ἀϊδίων ὅσα μὴ γενητὰ κινητὰ δὲ φορᾷ, ἀλλ’ οὐ γενητὴν ἀλλὰ ποθὲν ποί.

ἀπορήσειε δ’ ἄν τισ ἐκ ποίου μὴ ὄντοσ ἡ γένεσισ· τριχῶσ γὰρ τὸ μὴ ὄν. εἰ δή τι ἔστι δυνάμει, ἀλλ’ ὅμωσ οὐ τοῦ τυχόντοσ ἀλλ’ ἕτερον ἐξ ἑτέρου· οὐδ’ ἱκανὸν ὅτι ὁμοῦ πάντα χρήματα· διαφέρει γὰρ τῇ ὕλῃ, ἐπεὶ διὰ τί ἄπειρα ἐγένετο ἀλλ’ οὐχ ἕν;

ὁ γὰρ νοῦσ εἷσ, ὥστ’ εἰ καὶ ἡ ὕλη μία, ἐκεῖνο ἐγένετο ἐνεργείᾳ οὗ ἡ ὕλη ἦν δυνάμει. τρία δὴ τὰ αἴτια καὶ τρεῖσ αἱ ἀρχαί, δύο μὲν ἡ ἐναντίωσισ, ἧσ τὸ μὲν λόγοσ καὶ εἶδοσ τὸ δὲ στέρησισ, τὸ δὲ τρίτον ἡ ὕλη. μετὰ ταῦτα ὅτι οὐ γίγνεται οὔτε ἡ ὕλη οὔτε τὸ εἶδοσ, λέγω δὲ τὰ ἔσχατα.

πᾶν γὰρ μεταβάλλει τὶ καὶ ὑπό τινοσ καὶ εἴσ τι· ὑφ’ οὗ μέν, τοῦ πρώτου κινοῦντοσ·

ὃ δέ, ἡ ὕλη· εἰσ ὃ δέ, τὸ εἶδοσ. εἰσ ἄπειρον οὖν εἶσιν, εἰ μὴ μόνον ὁ χαλκὸσ γίγνεται στρογγύλοσ ἀλλὰ καὶ τὸ στρογγύλον ἢ ὁ χαλκόσ· ἀνάγκη δὴ στῆναι. μετὰ ταῦτα ὅτι ἑκάστη ἐκ συνωνύμου γίγνεται οὐσία τὰ γὰρ φύσει οὐσίαι καὶ τὰ ἄλλα.

ἢ γὰρ τέχνῃ ἢ φύσει γίγνεται ἢ τύχῃ ἢ τῷ αὐτομάτῳ.

ἡ μὲν οὖν τέχνη ἀρχὴ ἐν ἄλλῳ, ἡ δὲ φύσισ ἀρχὴ ἐν αὐτῷ ἄνθρωποσ γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ, αἱ δὲ λοιπαὶ αἰτίαι στερήσεισ τούτων. οὐσίαι δὲ τρεῖσ, ἡ μὲν ὕλη τόδε τι οὖσα τῷ φαίνεσθαι ὅσα γὰρ ἁφῇ καὶ μὴ συμφύσει, ὕλη καὶ ὑποκείμενον, ἡ δὲ φύσισ τόδε τι καὶ ἕξισ τισ εἰσ ἥν· ἔτι τρίτη ἡ ἐκ τούτων ἡ καθ’ ἕκαστα, οἱο͂ν Σωκράτησ ἢ Καλλίασ.

ἐπὶ μὲν οὖν τινῶν τὸ τόδε τι οὐκ ἔστι παρὰ τὴν συνθετὴν οὐσίαν, οἱο͂ν οἰκίασ τὸ εἶδοσ, εἰ μὴ ἡ τέχνη οὐδ’ ἔστι γένεσισ καὶ φθορὰ τούτων, ἀλλ’ ἄλλον τρόπον εἰσὶ καὶ οὐκ εἰσὶν οἰκία τε ἡ ἄνευ ὕλησ καὶ ὑγίεια καὶ πᾶν τὸ κατὰ τέχνην, ἀλλ’ εἴπερ, ἐπὶ τῶν φύσει· διὸ δὴ οὐ κακῶσ Πλάτων ἔφη ὅτι εἴδη ἔστιν ὁπόσα φύσει, εἴπερ ἔστιν εἴδη ἄλλα τούτων <οἱο͂ν πῦρ σὰρξ κεφαλή·

ἅπαντα γὰρ ὕλη ἐστί, καὶ τῆσ μάλιστ’ οὐσίασ ἡ τελευταία>.

τὰ μὲν οὖν κινοῦντα αἴτια ὡσ προγεγενημένα ὄντα, τὰ δ’ ὡσ ὁ λόγοσ ἅμα. ὅτε γὰρ ὑγιαίνει ὁ ἄνθρωποσ, τότε καὶ ἡ ὑγίεια ἔστιν, καὶ τὸ σχῆμα τῆσ χαλκῆσ σφαίρασ ἅμα καὶ ἡ χαλκῆ σφαῖρα εἰ δὲ καὶ ὕστερόν τι ὑπομένει, σκεπτέον· ἐπ’ ἐνίων γὰρ οὐδὲν κωλύει, οἱο͂ν εἰ ἡ ψυχὴ τοιοῦτον, μὴ πᾶσα ἀλλ’ ὁ νοῦσ·

πᾶσαν γὰρ ἀδύνατον ἴσωσ. φανερὸν δὴ ὅτι οὐδὲν δεῖ διά γε ταῦτ’ εἶναι τὰσ ἰδέασ· ἄνθρωποσ γὰρ ἄνθρωπον γεννᾷ, ὁ καθ’ ἕκαστον τὸν τινά· ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνῶν· ἐστίν.

τὰ δ’ αἴτια καὶ αἱ ἀρχαὶ ἄλλα ἄλλων ἔστιν ὥσ, ἔστι δ’ ὡσ, ἂν καθόλου λέγῃ τισ καὶ κατ’ ἀναλογίαν, ταὐτὰ πάντων.

ἀπορήσειε γὰρ ἄν τισ πότερον ἕτεραι ἢ αἱ αὐταὶ ἀρχαὶ καὶ στοιχεῖα τῶν οὐσιῶν καὶ τῶν πρόσ τι, καὶ καθ’ ἑκάστην δὴ τῶν κατηγοριῶν ὁμοίωσ. ἀλλ’ ἄτοπον εἰ ταὐτὰ πάντων·

ἐκ τῶν αὐτῶν γὰρ ἔσται τὰ πρόσ τι καὶ αἱ οὐσίαι. τί οὖν τοῦτ’ ἔσται;

παρὰ γὰρ τὴν οὐσίαν καὶ τἆλλα τὰ κατηγορούμενα οὐδέν ἐστι κοινόν, πρότερον δὲ τὸ στοιχεῖον ἢ ὧν στοιχεῖον· ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἡ οὐσία στοιχεῖον τῶν πρόσ τι, οὐδὲ τούτων οὐδὲν τῆσ οὐσίασ. ἔτι πῶσ ἐνδέχεται πάντων εἶναι ταὐτὰ στοιχεῖα; οὐδὲν γὰρ οἱο͂́ν τ’ εἶναι τῶν στοιχείων τῷ ἐκ στοιχείων συγκειμένῳ τὸ αὐτό, οἱο͂ν τῷ ΒΑ τὸ Β ἢ Α οὐδὲ δὴ τῶν νοητῶν στοιχεῖόν ἐστιν, οἱο͂ν τὸ ὂν ἢ τὸ ἕν·

ὑπάρχει γὰρ ταῦτα ἑκάστῳ καὶ τῶν συνθέτων. οὐδὲν ἄρ’ ἔσται αὐτῶν οὔτ’ οὐσία οὔτε πρόσ τι· ἀλλ’ ἀναγκαῖον. πάντων ταὐτὰ στοιχεῖα.

ἢ ὥσπερ λέγομεν, ἔστι μὲν ὥσ, ἔστι δ’ ὡσ οὔ, οἱο͂ν ἴσωσ τῶν αἰσθητῶν σωμάτων ὡσ μὲν εἶδοσ τὸ θερμὸν καὶ ἄλλον τρόπον τὸ ψυχρὸν ἡ στέρησισ, ὕλη δὲ τὸ δυνάμει ταῦτα πρῶτον καθ’ αὑτό, οὐσίαι δὲ ταῦτά τε καὶ τὰ ἐκ τούτων, ὧν ἀρχαὶ ταῦτα, ἢ εἴ τι ἐκ θερμοῦ καὶ ψυχροῦ γίγνεται ἕν, οἱο͂ν σὰρξ ἢ ὀστοῦν·

ἕτερον γὰρ ἀνάγκη ἐκείνων εἶναι τὸ γενόμενον.

τούτων μὲν οὖν ταὐτὰ στοιχεῖα καὶ ἀρχαί ἄλλων δ’ ἄλλα, πάντων δὲ οὕτω μὲν εἰπεῖν οὐκ ἔστιν, τῷ ἀνάλογον δέ, ὥσπερ εἴ τισ εἴποι ὅτι ἀρχαὶ εἰσὶ τρεῖσ, τὸ εἶδοσ καὶ ἡ στέρησισ καὶ ἡ ὕλη. ἀλλ’ ἕκαστον τούτων ἕτερον περὶ ἕκαστον γένοσ ἐστίν, οἱο͂ν ἐν χρώματι λευκὸν μέλαν ἐπιφάνεια· φῶσ σκότοσ ἀήρ, ἐκ δὲ τούτων ἡμέρα καὶ νύξ.

αἴτια δ’ ἄμφω, καὶ εἰσ ταῦτα διαιρεῖται ἡ ἀρχή, τὸ δ’ ὡσ κινοῦν ἢ ἱστὰν ἀρχή τισ καὶ οὐσία, ὥστε στοιχεῖα μὲν κατ’ ἀναλογίαν τρία, αἰτίαι δὲ καὶ ἀρχαὶ τέτταρεσ·

ἄλλο δ’ ἐν ἄλλῳ, καὶ τὸ πρῶτον αἴτιον ὡσ κινοῦν ἄλλο ἄλλῳ.

ὑγίεια, νόσοσ, σῶμα· τὸ κινοῦν ἰατρική. εἶδοσ, ἀταξία τοιαδί, πλίνθοι· τὸ κινοῦν οἰκοδομική καὶ εἰσ ταῦτα διαιρεῖται ἡ ἀρχή. ἐπεὶ δὲ τὸ κινοῦν ἐν μὲν τοῖσ φυσικοῖσ ἀνθρώπῳ ἄνθρωποσ, ἐν δὲ τοῖσ ἀπὸ διανοίασ τὸ εἶδοσ ἢ τὸ ἐναντίον, τρόπον τινὰ τρία αἴτια ἂν εἰή, ὡδὶ δὲ τέτταρα. ὑγίεια γάρ πωσ ἡ ἰατρική, καὶ οἰκίασ εἶδοσ ἡ οἰκοδομική, καὶ ἄνθρωποσ ἄνθρωπον γεννᾷ·

πρῶτον πάντων κινοῦν πάντα.

ἐπεὶ δ’ ἐστὶ τὰ μὲν χωριστὰ τὰ δ’ οὐ χωριστά, οὐσίαι ἐκεῖνα.

καὶ διὰ τοῦτο πάντων αἴτια ταὐτά, ὅτι τῶν οὐσιῶν ἄνευ οὐκ ἔστι τὰ πάθη καὶ αἱ κινήσεισ.

ἔπειτα ἔσται ταῦτα ψυχὴ ἴσωσ καὶ σῶμα, ἢ νοῦσ καὶ ὄρεξισ καὶ σῶμα. ἔτι δ’ ἄλλον τρόπον τῷ ἀνάλογον ἀρχαὶ αἱ αὐταί, οἱο͂ν ἐνέργεια καὶ δύναμισ·

ἀλλὰ καὶ ταῦτα ἄλλα τε ἄλλοισ καὶ ἄλλωσ.

ἐν ἐνίοισ μὲν γὰρ τὸ αὐτὸ ὁτὲ μὲν ἐνεργείᾳ ἔστιν ὁτὲ δὲ δυνάμει, οἱο͂ν οἶνοσ ἢ σὰρξ ἢ ἄνθρωποσ πίπτει δὲ καὶ ταῦτα εἰσ τὰ εἰρημένα αἴτια· ἐνεργείᾳ μὲν γὰρ τὸ εἶδοσ, ἐὰν ᾖ χωριστόν, καὶ τὸ ἐξ ἀμφοῖν στέρησισ δέ, οἱο͂ν σκότοσ ἢ κάμνον, δυνάμει δὲ ἡ ὕλη· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ δυνάμενον γίγνεσθαι ἄμφω·

ἄλλωσ δ’ ἐνεργείᾳ καὶ δυνάμει διαφέρει ὧν μὴ ἔστιν ἡ αὐτὴ ὕλη, ὧν <ἐνίων> οὐκ ἔστι τὸ αὐτὸ εἶδοσ ἀλλ’ ἕτερον, ὥσπερ ἀνθρώπου αἴτιον τά τε στοιχεῖα, πῦρ καὶ γῆ ὡσ ὕλη καὶ τὸ ἴδιον εἶδοσ, καὶ ἔτι τι ἄλλο ἔξω οἱο͂ν ὁ πατήρ, καὶ παρὰ ταῦτα ὁ ἥλιοσ καὶ ὁ λοξὸσ κύκλοσ, οὔτε ὕλη ὄντα οὔτ’ εἶδοσ οὔτε στέρησισ οὔτε ὁμοειδὲσ ἀλλὰ κινοῦντα. ἔτι δὲ ὁρᾶν δεῖ ὅτι τὰ μὲν καθόλου ἔστιν εἰπεῖν, τὰ δ’ οὔ.

πάντων δὴ πρῶται ἀρχαὶ τὸ ἐνεργείᾳ πρῶτον τοδὶ καὶ ἄλλο ὃ δυνάμει. ἐκεῖνα μὲν οὖν τὰ καθόλου οὐκ ἔστιν· ἀρχὴ γὰρ τὸ καθ’ ἕκαστον τῶν καθ’ ἕκαστον·

ἄνθρωποσ μὲν γὰρ ἀνθρώπου καθόλου, ἀλλ’ οὐκ ἔστιν οὐδείσ, ἀλλὰ Πηλεὺσ Ἀχιλλέωσ σοῦ δὲ ὁ πατήρ, καὶ τοδὶ τὸ Β τουδὶ τοῦ ΒΑ, ὅλωσ δὲ τὸ Β τοῦ ἁπλῶσ ΒΑ. ἔπειτα, εἰ δὴ τὰ τῶν οὐσιῶν, ἄλλα δὲ ἄλλων αἴτια καὶ στοιχεῖα, ὥσπερ ἐλέχθη, τῶν μὴ ἐν ταὐτῷ γένει, χρωμάτων ψόφων οὐσιῶν ποσότητοσ, πλὴν τῷ ἀνάλογον· καὶ τῶν ἐν ταὐτῷ εἴδει ἕτερα, οὐκ εἴδει ἀλλ’ ὅτι τῶν καθ’ ἕκαστον ἄλλο, ἥ τε σὴ ὕλη καὶ τὸ εἶδοσ καὶ τὸ κινῆσαν καὶ ἡ ἐμή, τῷ καθόλου δὲ λόγῳ ταὐτά.

τίνεσ ἀρχαὶ ἢ στοιχεῖα τῶν οὐσιῶν καὶ πρόσ τι καὶ ποιῶν, πότερον αἱ αὐταὶ ἢ ἕτεραι, δῆλον ὅτι πολλαχῶσ γε λεγομένων ἔστιν ἑκάστου, διαιρεθέντων δὲ οὐ ταὐτὰ ἀλλ’ ἕτερα, πλὴν ὡδὶ καὶ πάντων, ὡδὶ μὲν ταὐτὰ ἢ τὸ ἀνάλογον, ὅτι ὕλη, εἶδοσ, στέρησισ, τὸ κινοῦν, καὶ ὡδὶ τὰ τῶν οὐσιῶν αἴτια ὡσ αἴτια πάντων, ὅτι ἀναιρεῖται ἀναιρουμένων·

ἔτι τὸ πρῶτον ἐντελεχείᾳ·

ὡδὶ δὲ ἕτερα πρῶτα ὅσα τὰ ἐναντία ἃ μήτε ὡσ γένη λέγεται μήτε πολλαχῶσ λέγεται· καὶ ἔτι αἱ ὗλαι. τίνεσ μὲν οὖν αἱ ἀρχαὶ τῶν αἰσθητῶν καὶ πόσαι, καὶ πῶσ αἱ αὐταὶ καὶ πῶσ ἕτεραι, εἴρηται.

ἐπεὶ δ’ ἦσαν τρεῖσ οὐσίαι, δύο μὲν αἱ φυσικαὶ μία δ’ ἡ ἀκίνητοσ, περὶ ταύτησ λεκτέον ὅτι ἀνάγκη εἶναι ἀί̈διόν τινα οὐσίαν ἀκίνητον.

αἵ τε γὰρ οὐσίαι πρῶται τῶν ὄντων, καὶ εἰ πᾶσαι φθαρταί, πάντα φθαρτά·

ἀλλ’ ἀδύνατον κίνησιν ἢ γενέσθαι ἢ φθαρῆναι ἀεὶ γὰρ ἦν, οὐδὲ χρόνον. οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε τὸ πρότερον καὶ ὕστερον εἶναι μὴ ὄντοσ χρόνου· καὶ ἡ κίνησισ ἄρα οὕτω συνεχὴσ ὥσπερ καὶ ὁ χρόνοσ· ἢ γὰρ τὸ αὐτὸ ἢ κινήσεώσ τι πάθοσ.

κίνησισ δ’ οὐκ ἔστι συνεχὴσ ἀλλ’ ἢ ἡ κατὰ τόπον, καὶ ταύτησ ἡ κύκλῳ. ἀλλὰ μὴν εἰ ἔστι κινητικὸν ἢ ποιητικόν, μὴ ἐνεργοῦν δέ τι, οὐκ ἔσται κίνησισ· ἐνδέχεται γὰρ τὸ δύναμιν ἔχον μὴ ἐνεργεῖν. οὐθὲν ἄρα ὄφελοσ οὐδ’ ἐὰν οὐσίασ ποιήσωμεν ἀϊδίουσ, ὥσπερ οἱ τὰ εἴδη, εἰ μή τισ δυναμένη ἐνέσται ἀρχὴ μεταβάλλειν· οὐ τοίνυν οὐδ’ αὕτη ἱκανή, οὐδ’ ἄλλη οὐσία παρὰ τὰ εἴδη·

εἰ γὰρ μὴ ἐνεργήσει, οὐκ ἔσται κίνησισ. ἔτι οὐδ’ εἰ ἐνεργήσει, ἡ δ’ οὐσία αὐτῆσ δύναμισ· οὐ γὰρ ἔσται κίνησισ ἀί̈διοσ· ἐνδέχεται γὰρ τὸ δυνάμει ὂν μὴ εἶναι. δεῖ ἄρα εἶναι ἀρχὴν τοιαύτην ἧσ ἡ οὐσία ἐνέργεια. ἔτι τοίνυν ταύτασ δεῖ τὰσ οὐσίασ εἶναι ἄνευ ὕλησ·

ἀϊδίουσ γὰρ δεῖ, εἴπερ γε καὶ ἄλλο τι ἀί̈διον. ἐνέργεια ἄρα. καίτοι ἀπορία· δοκεῖ γὰρ τὸ μὲν ἐνεργοῦν πᾶν δύνασθαι τὸ δὲ δυνάμενον οὐ πᾶν ἐνεργεῖν, ὥστε πρότερον εἶναι τὴν δύναμιν. ἀλλὰ μὴν εἰ τοῦτο, οὐθὲν ἔσται τῶν ὄντων·

ἐνδέχεται γὰρ δύνασθαι μὲν εἶναι μήπω δ’ εἶναι. καίτοι εἰ ὡσ λέγουσιν οἱ θεολόγοι οἱ ἐκ νυκτὸσ γεννῶντεσ, ἢ ὡσ οἱ φυσικοὶ ὁμοῦ πάντα χρήματά φασι, τὸ αὐτὸ ἀδύνατον. πῶσ γὰρ κινηθήσεται, εἰ μὴ ἔσται ἐνεργείᾳ τι αἴτιον; οὐ γὰρ ἥ γε ὕλη κινήσει αὐτὴ ἑαυτήν, ἀλλὰ τεκτονική, οὐδὲ τὰ ἐπιμήνια οὐδ’ ἡ γῆ, ἀλλὰ τὰ σπέρματα καὶ ἡ γονή. διὸ ἔνιοι ποιοῦσιν ἀεὶ ἐνέργειαν, οἱο͂ν Λεύκιπποσ καὶ Πλάτων· ἀεὶ γὰρ εἶναί φασι κίνησιν.

ἀλλὰ διὰ τί καὶ τίνα οὐ λέγουσιν, οὐδ’, <εἰ> ὡδὶ <ἢ> ὡδί, τὴν αἰτίαν. οὐδὲν γὰρ ὡσ ἔτυχε κινεῖται, ἀλλὰ δεῖ τι ἀεὶ ὑπάρχειν, ἕσπερ νῦν φύσει μὲν ὡδί, βίᾳ δὲ ἢ ὑπὸ νοῦ ἢ ἄλλου ὡδί. εἶτα ποία πρώτη; διαφέρει γὰρ ἀμήχανον ὅσον.

ἀλλὰ μὴν οὐδὲ Πλάτωνί γε οἱο͂́ν τε λέγειν ἣν οἰέται ἐνίοτε ἀρχὴν εἶναι, τὸ αὐτὸ ἑαυτὸ κινοῦν· ὕστερον γὰρ καὶ ἅμα τῷ οὐρανῷ ἡ ψυχή, ὡσ φησίν.

τὸ μὲν δὴ δύναμιν οἰέσθαι ἐνεργείασ πρότερον ἔστι μὲν ὡσ καλῶσ ἔστι δ’ ὡσ οὔ εἴρηται δὲ πῶσ· ὅτι δ’ ἐνέργεια πρότερον, μαρτυρεῖ Ἀναξαγόρασ ὁ γὰρ νοῦσ ἐνέργεια καὶ Ἐμπεδοκλῆσ φιλίαν καὶ τὸ νεῖκοσ, καὶ οἱ ἀεὶ λέγοντεσ κίνησιν εἶναι, ὥσπερ Λεύκιπποσ· ὥστ’ οὐκ ἦν ἄπειρον χρόνον χάοσ ἢ νύξ, ἀλλὰ ταὐτὰ ἀεὶ ἢ περιόδῳ ἢ ἄλλωσ, εἴπερ πρότερον ἐνέργεια δυνάμεωσ.

εἰ δὴ τὸ αὐτὸ ἀεὶ περιόδῳ, δεῖ τι ἀεὶ μένειν ὡσαύτωσ ἐνεργοῦν. εἰ δὲ μέλλει γένεσισ καὶ φθορὰ εἶναι, ἄλλο δεῖ εἶναι ἀεὶ ἐνεργοῦν ἄλλωσ καὶ ἄλλωσ. ἀνάγκη ἄρα ὡδὶ μὲν καθ’ αὑτὸ ἐνεργεῖν ὡδὶ δὲ κατ’ ἄλλο·

ἤτοι ἄρα καθ’ ἕτερον ἢ κατὰ τὸ πρῶτον. ἀνάγκη δὴ κατὰ τοῦτο· πάλιν γὰρ ἐκεῖνο αὐτῷ τε αἴτιον κἀκείνῳ. οὐκοῦν βέλτιον τὸ πρῶτον· καὶ γὰρ αἴτιον ἦν ἐκεῖνο τοῦ ἀεὶ ὡσαύτωσ·

τοῦ δ’ ἄλλωσ ἕτερον, τοῦ δ’ ἀεὶ ἄλλωσ ἄμφω δηλονότι. οὐκοῦν οὕτωσ καὶ ἔχουσιν αἱ κινήσεισ. τί οὖν ἄλλασ δεῖ ζητεῖν ἀρχάσ; ἔσται καὶ ὁμοῦ πάντων καὶ ἐκ μὴ ὄντοσ, λύοιτ’ ἂν ταῦτα, καὶ ἔστι τι ἀεὶ κινούμενον κίνησιν ἄπαυστον, αὕτη δ’ ἡ κύκλῳ καὶ τοῦτο οὐ λόγῳ μόνον ἀλλ’ ἔργῳ δῆλον, ὥστ’ ἀί̈διοσ ἂν εἰή ὁ πρῶτοσ οὐρανόσ.

ἔστι τοίνυν τι καὶ ὃ κινεῖ. ἐπεὶ δὲ τὸ κινούμενον καὶ κινοῦν καὶ μέσον, τοίνυν ἔστι τι ὃ οὐ κινούμενον κινεῖ, ἀί̈διον καὶ οὐσία καὶ ἐνέργεια οὖσα. κινεῖ δὲ ὧδε τὸ ὀρεκτὸν καὶ τὸ νοητόν·

κινεῖ οὐ κινούμενα. τούτων τὰ πρῶτα τὰ αὐτά. ἐπιθυμητὸν μὲν γὰρ τὸ φαινόμενον καλόν, βουλητὸν δὲ πρῶτον τὸ ὂν καλόν· ὀρεγόμεθα δὲ διότι δοκεῖ μᾶλλον ἢ δοκεῖ διότι ὀρεγόμεθα· ἀρχὴ γὰρ ἡ νόησισ.

νοῦσ δὲ ὑπὸ τοῦ νοητοῦ κινεῖται, νοητὴ δὲ ἡ ἑτέρα συστοιχία καθ’ αὑτήν· καὶ ταύτησ ἡ οὐσία πρώτη, καὶ ταύτησ ἡ ἁπλῆ καὶ κατ’ ἐνέργειαν ἔστι δὲ τὸ ἓν καὶ τὸ ἁπλοῦν οὐ τὸ αὐτό· τὸ μὲν γὰρ ἓν μέτρον σημαίνει, τὸ δὲ ἁπλοῦν πὼσ ἔχον αὐτό. ἀλλὰ μὴν καὶ τὸ καλὸν καὶ τὸ δι’ αὑτὸ αἱρετὸν ἐν τῇ αὐτῇ συστοιχίᾳ· καὶ ἔστιν ἄριστον ἀεὶ ἢ ἀνάλογον τὸ πρῶτον.

ὅτι δ’ ἔστι τὸ οὗ ἕνεκα ἐν τοῖσ ἀκινήτοισ, ἡ διαίρεσισ δηλοῖ·

ἔστι γὰρ τινὶ τὸ οὗ ἕνεκα <καὶ> τινόσ, ὧν τὸ μὲν ἔστι τὸ δ’ οὐκ ἔστι. κινεῖ δὴ ὡσ ἐρώμενον, κινούμενα δὲ τἆλλα κινεῖ. εἰ μὲν οὖν τι κινεῖται, ἐνδέχεται καὶ ἄλλωσ ἔχειν, ὥστ’ εἰ ἡ φορὰ πρώτη ἡ ἐνέργειά ἐστιν, ᾗ κινεῖται ταύτῃ γε ἐνδέχεται ἄλλωσ ἔχειν, κατὰ τόπον, καὶ εἰ μὴ κατ’ οὐσίαν· ἐπεὶ δὲ ἔστι τι κινοῦν αὐτὸ ἀκίνητον ὄν, ἐνεργείᾳ ὄν, τοῦτο οὐκ ἐνδέχεται ἄλλωσ ἔχειν οὐδαμῶσ.

φορὰ γὰρ ἡ πρώτη τῶν μεταβολῶν, ταύτησ δὲ ἡ κύκλῳ· ταύτην δὲ τοῦτο κινεῖ. ἐξ ἀνάγκησ ἄρα ἐστὶν ὄν· καὶ ᾗ ἀνάγκῃ, καλῶσ, καὶ οὕτωσ ἀρχή.

τὸ γὰρ ἀναγκαῖον τοσαυταχῶσ, τὸ μὲν βίᾳ ὅτι παρὰ τὴν ὁρμήν, τὸ δὲ οὗ οὐκ ἄνευ τὸ εὖ, τὸ δὲ μὴ ἐνδεχόμενον ἄλλωσ ἀλλ’ ἁπλῶσ. ἐκ τοιαύτησ ἄρα ἀρχῆσ ἤρτηται ὁ οὐρανὸσ καὶ ἡ φύσισ.

διαγωγὴ δ’ ἐστὶν οἱά ἡ ἀρίστη μικρὸν χρόνον ἡμῖν οὕτω γὰρ ἀεὶ ἐκεῖνο· ἡμῖν μὲν γὰρ ἀδύνατον, ἐπεὶ καὶ ἡδονὴ ἡ ἐνέργεια τούτου καὶ διὰ τοῦτο ἐγρήγορσισ αἴσθησισ νόησισ ἥδιστον, ἐλπίδεσ δὲ καὶ μνῆμαι διὰ ταῦτα.

ἡ δὲ νόησισ ἡ καθ’ αὑτὴν τοῦ καθ’ αὑτὸ ἀρίστου, καὶ ἡ μάλιστα τοῦ μάλιστα. αὑτὸν δὲ νοεῖ ὁ νοῦσ κατὰ μετάληψιν τοῦ νοητοῦ· νοητὸσ γὰρ γίγνεται θιγγάνων καὶ νοῶν, ὥστε ταὐτὸν νοῦσ καὶ νοητόν.

τὸ γὰρ δεκτικὸν τοῦ νοητοῦ καὶ τῆσ οὐσίασ νοῦσ, ἐνεργεῖ δὲ ἔχων, ὥστ’ ἐκείνου μᾶλλον τοῦτο ὃ δοκεῖ ὁ νοῦσ θεῖον ἔχειν, καὶ ἡ θεωρία τὸ ἥδιστον καὶ ἄριστον. εἰ οὖν οὕτωσ εὖ ἔχει, ὡσ ἡμεῖσ ποτέ, ὁ θεὸσ ἀεί, θαυμαστόν· εἰ δὲ μᾶλλον, ἔτι θαυμασιώτερον.

ἔχει δὲ ὧδε. καὶ ζωὴ δέ γε ὑπάρχει· ἡ γὰρ νοῦ ἐνέργεια ζωή, ἐκεῖνοσ δὲ ἡ ἐνέργεια· ἐνέργεια δὲ ἡ καθ’ αὑτὴν ἐκείνου ζωὴ ἀρίστη καὶ ἀί̈διοσ. φαμὲν δὴ τὸν θεὸν εἶναι ζῷον ἀί̈διον ἄριστον, ὥστε ζωὴ καὶ αἰὼν συνεχὴσ καὶ ἀί̈διοσ ὑπάρχει τῷ θεῷ· τοῦτο γὰρ ὁ θεόσ.

ὅσοι δὲ ὑπολαμβάνουσιν, ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι καὶ Σπεύσιπποσ τὸ κάλλιστον καὶ ἄριστον μὴ ἐν ἀρχῇ εἶναι, διὰ τὸ καὶ τῶν φυτῶν καὶ τῶν ζῴων τὰσ ἀρχὰσ αἴτια μὲν εἶναι τὸ δὲ καλὸν καὶ τέλειον ἐν τοῖσ ἐκ τούτων, οὐκ ὀρθῶσ οἰόνται. τὸ γὰρ σπέρμα ἐξ ἑτέρων ἐστὶ προτέρων τελείων, καὶ τὸ πρῶτον οὐ σπέρμα ἐστὶν ἀλλὰ τὸ τέλειον·

οἱο͂ν πρότερον ἄνθρωπον ἂν φαίη τισ εἶναι τοῦ σπέρματοσ, οὐ τὸν ἐκ τούτου γενόμενον ἀλλ’ ἕτερον ἐξ οὗ τὸ σπέρμα.

ὅτι μὲν οὖν ἔστιν οὐσία τισ ἀί̈διοσ καὶ ἀκίνητοσ καὶ κεχωρισμένη τῶν αἰσθητῶν, φανερὸν ἐκ τῶν εἰρημένων· δέδεικται δὲ καὶ ὅτι μέγεθοσ οὐδὲν ἔχειν ἐνδέχεται ταύτην τὴν οὐσίαν ἀλλ’ ἀμερὴσ καὶ ἀδιαίρετόσ ἐστιν κινεῖ γὰρ τὸν ἄπειρον χρόνον, οὐδὲν δ’ ἔχει δύναμιν ἄπειρον πεπερασμένον·

ἐπεὶ δὲ πᾶν μέγεθοσ ἢ ἄπειρον ἢ πεπερασμένον, πεπερασμένον μὲν διὰ τοῦτο οὐκ ἂν ἔχοι μέγεθοσ, ἄπειρον δ’ ὅτι ὅλωσ οὐκ ἔστιν οὐδὲν ἄπειρον μέγεθοσ· ἀλλὰ μὴν καὶ ὅτι ἀπαθὲσ καὶ ἀναλλοίωτον·

πᾶσαι γὰρ αἱ ἄλλαι κινήσεισ ὕστεραι τῆσ κατὰ τόπον. ταῦτα μὲν οὖν δῆλα διότι τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον. καὶ πόσασ, δεῖ μὴ λανθάνειν, ἀλλὰ μεμνῆσθαι καὶ τὰσ τῶν ἄλλων ἀποφάσεισ, ὅτι περὶ πλήθουσ οὐθὲν εἰρήκασιν ὅ τι καὶ σαφὲσ εἰπεῖν.

ἡ μὲν γὰρ περὶ τὰσ ἰδέασ ὑπόληψισ οὐδεμίαν ἔχει σκέψιν ἰδίαν ἀριθμοὺσ γὰρ λέγουσι τὰσ ἰδέασ οἱ λέγοντεσ ἰδέασ, περὶ δὲ τῶν ἀριθμῶν ὁτὲ μὲν ὡσ περὶ ἀπείρων λέγουσιν ὁτὲ δὲ ὡσ μέχρι τῆσ δεκάδοσ ὡρισμένων· δι’ ἣν δ’ αἰτίαν τοσοῦτον τὸ πλῆθοσ τῶν ἀριθμῶν, οὐδὲν λέγεται μετὰ σπουδῆσ ἀποδεικτικῆσ·

ἡμῖν δ’ ἐκ τῶν ὑποκειμένων καὶ διωρισμένων λεκτέον. ἡ μὲν γὰρ ἀρχὴ καὶ τὸ πρῶτον τῶν ὄντων ἀκίνητον καὶ καθ’ αὑτὸ καὶ κατὰ συμβεβηκόσ, κινοῦν δὲ τὴν πρώτην ἀί̈διον καὶ μίαν κίνησιν· ἐπεὶ δὲ τὸ κινούμενον ἀνάγκη ὑπό τινοσ κινεῖσθαι, καὶ τὸ πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον εἶναι καθ’ αὑτό, καὶ τὴν ἀί̈διον κίνησιν ὑπὸ ἀϊδίου κινεῖσθαι καὶ τὴν μίαν ὑφ’ ἑνόσ, ὁρῶμεν δὲ παρὰ τὴν τοῦ παντὸσ τὴν ἁπλῆν φοράν, ἣν κινεῖν φαμὲν τὴν πρώτην οὐσίαν καὶ ἀκίνητον, ἄλλασ φορὰσ οὔσασ τὰσ τῶν πλανήτων ἀϊδίουσ ἀί̈διον γὰρ καὶ ἄστατον τὸ κύκλῳ σῶμα·

δέδεικται δ’ ἐν τοῖσ φυσικοῖσ περὶ τούτων, ἀνάγκη καὶ τούτων ἑκάστην τῶν φορῶν ὑπ’ ἀκινήτου τε κινεῖσθαι καθ’ αὑτὴν καὶ ἀϊδίου οὐσίασ.

ἥ τε γὰρ τῶν ἄστρων φύσισ ἀί̈διοσ οὐσία τισ οὖσα, καὶ τὸ κινοῦν ἀί̈διον καὶ πρότερον τοῦ κινουμένου, καὶ τὸ πρότερον οὐσίασ οὐσίαν ἀναγκαῖον εἶναι. φανερὸν τοίνυν ὅτι τοσαύτασ τε οὐσίασ ἀναγκαῖον εἶναι τήν τε φύσιν ἀϊδίουσ καὶ ἀκινήτουσ καθ’ αὑτάσ, καὶ ἄνευ μεγέθουσ διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν πρότερον.

‐ ὅτι μὲν οὖν εἰσὶν οὐσίαι, καὶ τούτων τισ πρώτη καὶ δευτέρα κατὰ τὴν αὐτὴν τάξιν ταῖσ φοραῖσ τῶν ἄστρων, φανερόν·

τὸ δὲ πλῆθοσ ἤδη τῶν φορῶν ἐκ τῆσ οἰκειοτάτησ φιλοσοφίᾳ τῶν μαθηματικῶν ἐπιστημῶν δεῖ σκοπεῖν, ἐκ τῆσ ἀστρολογίασ· αὕτη γὰρ περὶ οὐσίασ αἰσθητῆσ μὲν ἀϊδίου δὲ ποιεῖται τὴν θεωρίαν, αἱ δ’ ἄλλαι περὶ οὐδεμιᾶσ οὐσίασ, οἱο͂ν ἥ τε περὶ τοὺσ ἀριθμοὺσ καὶ τὴν γεωμετρίαν.

ὅτι μὲν οὖν πλείουσ τῶν φερομένων αἱ φοραί, φανερὸν τοῖσ καὶ μετρίωσ ἡμμένοισ πλείουσ γὰρ ἕκαστον φέρεται μιᾶσ τῶν πλανωμένων ἄστρων· πόσαι δ’ αὗται τυγχάνουσιν οὖσαι, νῦν μὲν ἡμεῖσ ἃ λέγουσι τῶν μαθηματικῶν τινὲσ ἐννοίασ χάριν λέγομεν, ὅπωσ ᾖ τι τῇ διανοίᾳ πλῆθοσ ὡρισμένον ὑπολαβεῖν·

ἄν τι φαίνηται παρὰ τὰ νῦν εἰρημένα τοῖσ ταῦτα πραγματευομένοισ, φιλεῖν μὲν ἀμφοτέρουσ, πείθεσθαι δὲ τοῖσ ἀκριβεστέροισ.

ἐκείναισ τήν τε γὰρ τῶν ἀπλανῶν τὴν ἁπάσασ φέρουσαν εἶναι, καὶ τὴν ὑπὸ ταύτῃ τεταγμένην καὶ κατὰ τὸν διὰ μέσων τῶν ζῳδίων τὴν φορὰν ἔχουσαν κοινὴν ἁπασῶν εἶναι, τῆσ δὲ τρίτησ ἁπάντων τοὺσ πόλουσ ἐν τῷ διὰ μέσων τῶν ζῳδίων εἶναι, τῆσ δὲ τετάρτησ τὴν φορὰν κατὰ τὸν λελοξωμένον πρὸσ τὸν μέσον ταύτησ·

εἶναι δὲ τῆσ τρίτησ σφαίρασ τοὺσ πόλουσ τῶν μὲν ἄλλων ἰδίουσ, τοὺσ δὲ τῆσ Ἀφροδίτησ καὶ τοῦ Ἑρμοῦ τοὺσ αὐτούσ·

τῷ τοῦ Κρόνου τὸ αὐτὸ ἐκείνῳ ἀπεδίδου, τῷ δ’ ἡλίῳ καὶ τῇ σελήνῃ δύο ᾤετο ἔτι προσθετέασ εἶναι σφαίρασ, τὰ φαινόμενα εἰ μέλλει τισ ἀποδώσειν, τοῖσ δὲ λοιποῖσ τῶν πλανήτων ἑκάστῳ μίαν.

ἀναγκαῖον δέ, εἰ μέλλουσι συντεθεῖσαι πᾶσαι τὰ φαινόμενα ἀποδώσειν, καθ’ ἕκαστον τῶν πλανωμένων ἑτέρασ σφαίρασ μιᾷ ἐλάττονασ εἶναι τὰσ ἀνελιττούσασ καὶ εἰσ τὸ αὐτὸ ἀποκαθιστάσασ τῇ θέσει τὴν πρώτην σφαῖραν ἀεὶ τοῦ ὑποκάτω τεταγμένου ἄστρου·

οὕτω γὰρ μόνωσ ἐνδέχεται τὴν τῶν πλανήτων φορὰν ἅπαντα ποιεῖσθαι.

ἐπεὶ οὖν ἐν αἷσ μὲν αὐτὰ φέρεται σφαίραισ αἱ μὲν ὀκτὼ αἱ δὲ πέντε καὶ εἴκοσίν εἰσιν, τούτων δὲ μόνασ οὐ δεῖ ἀνελιχθῆναι ἐν αἷσ τὸ κατωτάτω τεταγμένον φέρεται, αἱ μὲν τὰσ τῶν πρώτων δύο ἀνελίττουσαι ἓξ ἔσονται, αἱ δὲ τὰσ τῶν ὕστερον τεττάρων ἑκκαίδεκα·

ὁ δὴ ἁπασῶν ἀριθμὸσ τῶν τε φερουσῶν καὶ τῶν ἀνελιττουσῶν ταύτασ πεντήκοντά τε καὶ πέντε.

εἰ δὲ τῇ σελήνῃ τε καὶ τῷ ἡλίῳ μὴ προστιθείη τισ ἃσ εἴπομεν κινήσεισ, αἱ πᾶσαι σφαῖραι ἔσονται ἑπτά τε καὶ τεσσαράκοντα. τὸ μὲν οὖν πλῆθοσ τῶν σφαιρῶν ἔστω τοσοῦτον, ὥστε καὶ τὰσ οὐσίασ καὶ τὰσ ἀρχὰσ τὰσ ἀκινήτουσ καὶ τὰσ αἰσθητὰσ τοσαύτασ εὔλογον ὑπολαβεῖν τὸ γὰρ ἀναγκαῖον ἀφείσθω τοῖσ ἰσχυροτέροισ λέγειν·

εἰ δὲ μηδεμίαν οἱο͂́ν τ’ εἶναι φορὰν μὴ συντείνουσαν πρὸσ ἄστρου φοράν, ἔτι δὲ πᾶσαν φύσιν καὶ πᾶσαν οὐσίαν ἀπαθῆ καὶ καθ’ αὑτὴν τοῦ ἀρίστου τετυχηκυῖαν τέλοσ εἶναι δεῖ νομίζειν, οὐδεμία ἂν εἰή παρὰ ταύτασ ἑτέρα φύσισ, ἀλλὰ τοῦτον ἀνάγκη τὸν ἀριθμὸν εἶναι τῶν οὐσιῶν.

εἴτε γὰρ εἰσὶν ἕτεραι, κινοῖεν ἂν ὡσ τέλοσ οὖσαι φορᾶσ· ἀλλὰ εἶναί γε ἄλλασ φορὰσ ἀδύνατον παρὰ τὰσ εἰρημένασ.

τοῦτο δὲ εὔλογον ἐκ τῶν φερομένων ὑπολαβεῖν. εἰ γὰρ πᾶν τὸ φέρον τοῦ φερομένου χάριν πέφυκε καὶ φορὰ πᾶσα φερομένου τινόσ ἐστιν, οὐδεμία φορὰ αὑτῆσ ἂν ἕνεκα εἰή οὐδ’ ἄλλησ φορᾶσ, ἀλλὰ τῶν ἄστρων ἕνεκα. εἰ γὰρ ἔσται φορὰ φορᾶσ ἕνεκα, καὶ ἐκείνην ἑτέρου δεήσει χάριν εἶναι·

τέλοσ ἔσται πάσησ φορᾶσ τῶν φερομένων τι θείων σωμάτων κατὰ τὸν οὐρανόν.

ὅτι δὲ εἷσ οὐρανόσ, φανερόν. εἰ γὰρ πλείουσ οὐρανοὶ ὥσπερ ἄνθρωποι, ἔσται εἴδει μία ἡ περὶ ἕκαστον ἀρχή, ἀριθμῷ δέ γε πολλαί. ἀλλ’ ὅσα ἀριθμῷ πολλά, ὕλην ἔχει εἷσ γὰρ λόγοσ καὶ ὁ αὐτὸσ πολλῶν, οἱο͂ν ἀνθρώπου, Σωκράτησ δὲ εἷσ· τὸ δὲ τί ἦν εἶναι οὐκ ἔχει ὕλην τὸ πρῶτον·

ἐντελέχεια γάρ. ἓν ἄρα καὶ λόγῳ καὶ ἀριθμῷ τὸ πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον ὄν· καὶ τὸ κινούμενον ἄρα ἀεὶ καὶ συνεχῶσ· εἷσ ἄρα οὐρανὸσ μόνοσ. παραδέδοται δὲ παρὰ τῶν ἀρχαίων καὶ παμπαλαίων ἐν μύθου σχήματι καταλελειμμένα τοῖσ ὕστερον ὅτι θεοί τέ εἰσιν οὗτοι καὶ περιέχει τὸ θεῖον τὴν ὅλην φύσιν.

τὰ δὲ λοιπὰ μυθικῶσ ἤδη προσῆκται πρὸσ τὴν πειθὼ τῶν πολλῶν καὶ πρὸσ τὴν εἰσ τοὺσ νόμουσ καὶ τὸ συμφέρον χρῆσιν· νομίσειεν, καὶ κατὰ τὸ εἰκὸσ πολλάκισ εὑρημένησ εἰσ τὸ δυνατὸν ἑκάστησ καὶ τέχνησ καὶ φιλοσοφίασ καὶ πάλιν φθειρομένων καὶ ταύτασ τὰσ δόξασ ἐκείνων οἱο͂ν λείψανα περισεσῶσθαι μέχρι τοῦ νῦν.

ἡ μὲν οὖν πάτριοσ δόξα καὶ ἡ παρὰ τῶν πρώτων ἐπὶ τοσοῦτον ἡμῖν φανερὰ μόνον. τὰ δὲ περὶ τὸν νοῦν ἔχει τινὰσ ἀπορίασ·

δοκεῖ μὲν γὰρ εἶναι τῶν φαινομένων θειότατον, πῶσ δ’ ἔχων τοιοῦτοσ ἂν εἰή, ἔχει τινὰσ δυσκολίασ. εἴτε γὰρ μηδὲν νοεῖ, τί ἂν εἰή τὸ σεμνόν, ἀλλ’ ἔχει ὥσπερ ἂν εἰ ὁ καθεύδων· εἴτε νοεῖ, τούτου δ’ ἄλλο κύριον, οὐ γάρ ἐστι τοῦτο ὅ ἐστιν αὐτοῦ ἡ οὐσία νόησισ, ἀλλὰ δύναμισ, οὐκ ἂν ἡ ἀρίστη οὐσία εἰή· διὰ γὰρ τοῦ νοεῖν τὸ τίμιον αὐτῷ ὑπάρχει.

ἔτι δὲ εἴτε νοῦσ ἡ οὐσία αὐτοῦ εἴτε νόησίσ ἐστι, τί νοεῖ; ἢ γὰρ αὐτὸσ αὑτὸν ἢ ἕτερόν τι· καὶ εἰ ἕτερόν τι, ἢ τὸ αὐτὸ ἀεὶ ἢ ἄλλο. πότερον οὖν διαφέρει τι ἢ οὐδὲν τὸ νοεῖν τὸ καλὸν ἢ τὸ τυχόν; ἢ καὶ ἄτοπον τὸ διανοεῖσθαι περὶ ἐνίων;

δῆλον τοίνυν ὅτι τὸ θειότατον καὶ τιμιώτατον νοεῖ, καὶ οὐ μεταβάλλει· εἰσ χεῖρον γὰρ ἡ μεταβολή, καὶ κίνησίσ τισ ἤδη τὸ τοιοῦτον. πρῶτον μὲν οὖν εἰ μὴ νόησίσ ἐστιν ἀλλὰ δύναμισ, εὔλογον ἐπίπονον εἶναι τὸ συνεχὲσ αὐτῷ τῆσ νοήσεωσ· ἔπειτα δῆλον ὅτι ἄλλο τι ἂν εἰή τὸ τιμιώτερον ἢ ὁ νοῦσ, τὸ νοούμενον. καὶ γὰρ τὸ νοεῖν καὶ ἡ νόησισ ὑπάρξει καὶ τὸ χείριστον νοοῦντι, ὥστ’ εἰ φευκτὸν τοῦτο καὶ γὰρ μὴ ὁρᾶν ἔνια κρεῖττον ἢ ὁρᾶν, οὐκ ἂν εἰή τὸ ἄριστον ἡ νόησισ.

αὑτὸν ἄρα νοεῖ, εἴπερ ἐστὶ τὸ κράτιστον, καὶ ἔστιν ἡ νόησισ νοήσεωσ νόησισ. φαίνεται δ’ ἀεὶ ἄλλου ἡ ἐπιστήμη καὶ ἡ αἴσθησισ καὶ ἡ δόξα καὶ ἡ διάνοια, αὑτῆσ δ’ ἐν παρέργῳ.

ἔτι εἰ ἄλλο τὸ νοεῖν καὶ τὸ νοεῖσθαι, κατὰ πότερον αὐτῷ τὸ εὖ ὑπάρχει; οὐδὲ γὰρ ταὐτὸ τὸ εἶναι νοήσει καὶ νοουμένῳ. ἢ ἐπ’ ἐνίων ἡ ἐπιστήμη τὸ πρᾶγμα, ἐπὶ μὲν τῶν ποιητικῶν ἄνευ ὕλησ ἡ οὐσία καὶ τὸ τί ἦν εἶναι, ἐπὶ δὲ τῶν θεωρητικῶν ὁ λόγοσ τὸ πρᾶγμα καὶ ἡ νόησισ; οὐχ ἑτέρου οὖν ὄντοσ τοῦ νοουμένου καὶ τοῦ νοῦ, ὅσα μὴ ὕλην ἔχει, τὸ αὐτὸ ἔσται, καὶ ἡ νόησισ τῷ νοουμένῳ μία.

ἔτι δὴ λείπεται ἀπορία, εἰ σύνθετον τὸ νοούμενον· μεταβάλλοι γὰρ ἂν ἐν τοῖσ μέρεσι τοῦ ὅλου.

οὕτωσ δ’ ἔχει αὐτὴ αὑτῆσ ἡ νόησισ τὸν ἅπαντα αἰῶνα;

ἐπισκεπτέον δὲ καὶ ποτέρωσ ἔχει ἡ τοῦ ὅλου φύσισ τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ ἄριστον, πότερον κεχωρισμένον τι καὶ αὐτὸ καθ’ αὑτό, ἢ τὴν τάξιν.

ἢ ἀμφοτέρωσ ὥσπερ στράτευμα; καὶ γὰρ ἐν τῇ τάξει τὸ εὖ καὶ ὁ στρατηγόσ, καὶ μᾶλλον οὗτοσ· οὐ γὰρ οὗτοσ διὰ τὴν τάξιν ἀλλ’ ἐκείνη διὰ τοῦτόν ἐστιν.

πάντα δὲ συντέτακταί πωσ, ἀλλ’ οὐχ ὁμοίωσ, καὶ πλωτὰ καὶ πτηνὰ καὶ φυτά· καὶ οὐχ οὕτωσ ἔχει ὥστε μὴ εἶναι θατέρῳ πρὸσ θάτερον μηδέν, ἀλλ’ ἔστι τι. πρὸσ μὲν γὰρ ἓν ἅπαντα συντέτακται, ἀλλ’ ὥσπερ ἐν οἰκίᾳ τοῖσ ἐλευθέροισ ἥκιστα ἔξεστιν ὅ τι ἔτυχε ποιεῖν, ἀλλὰ πάντα ἢ τὰ πλεῖστα τέτακται, τοῖσ δὲ ἀνδραπόδοισ καὶ τοῖσ θηρίοισ μικρὸν τὸ εἰσ τὸ κοινόν, τὸ δὲ πολὺ ὅ τι ἔτυχεν· τοιαύτη γὰρ ἑκάστου ἀρχὴ αὐτῶν ἡ φύσισ ἐστίν.

ἅπαντα εἰσ τὸ ὅλον.

ὅσα δὲ ἀδύνατα συμβαίνει ἢ ἄτοπα τοῖσ ἄλλωσ λέγουσι, καὶ ποῖα οἱ χαριεστέρωσ λέγοντεσ, καὶ ἐπὶ ποίων ἐλάχισται ἀπορίαι, δεῖ μὴ λανθάνειν.

πάντεσ γὰρ ἐξ ἐναντίων ποιοῦσι πάντα. οὔτε δὲ τὸ πάντα οὔτε τὸ ἐξ ἐναντίων ὀρθῶσ, οὔτ’ ἐν ὅσοισ τὰ ἐναντία ὑπάρχει, πῶσ ἐκ τῶν ἐναντίων ἔσται, οὐ λέγουσιν· ἀπαθῆ γὰρ τὰ ἐναντία ὑπ’ ἀλλήλων.

ἡμῖν δὲ λύεται τοῦτο εὐλόγωσ τῷ τρίτον τι εἶναι. οἱ δὲ τὸ ἕτερον τῶν ἐναντίων ὕλην ποιοῦσιν, ὥσπερ οἱ τὸ ἄνισον τῷ ἴσῳ ἢ τῷ ἑνὶ τὰ πολλά. λύεται δὲ καὶ τοῦτο τὸν αὐτὸν τρόπον· ἡ γὰρ ὕλη ἡ μία οὐδενὶ ἐναντίον. ἔτι ἅπαντα τοῦ φαύλου μεθέξει ἔξω τοῦ ἑνόσ· τὸ γὰρ κακὸν αὐτὸ θάτερον τῶν στοιχείων.

οἱ δ’ ἄλλοι οὐδ’ ἀρχὰσ τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ κακόν· καίτοι ἐν ἅπασι μάλιστα τὸ ἀγαθὸν ἀρχή. οἱ δὲ τοῦτο μὲν ὀρθῶσ ὅτι ἀρχήν, ἀλλὰ πῶσ τὸ ἀγαθὸν ἀρχὴ οὐ λέγουσιν, πότερον ὡσ τέλοσ ἢ ὡσ κινῆσαν ἢ ὡσ εἶδοσ.

ἀτόπωσ δὲ καὶ Ἐμπεδοκλῆσ·

τὴν γὰρ φιλίαν ποιεῖ τὸ ἀγαθόν, αὕτη δ’ ἀρχὴ καὶ ὡσ κινοῦσα συνάγει γάρ καὶ ὡσ ὕλη· μόριον γὰρ τοῦ μίγματοσ. εἰ δὴ καὶ τῷ αὐτῷ συμβέβηκεν καὶ ὡσ ὕλῃ ἀρχῇ εἶναι καὶ ὡσ κινοῦντι, ἀλλὰ τό γ’ εἶναι οὐ ταὐτό. κατὰ πότερον οὖν φιλία; ἄτοπον δὲ καὶ τὸ ἄφθαρτον εἶναι τὸ νεῖκοσ·

τοῦτο δ’ ἐστὶν αὐτῷ ἡ τοῦ κακοῦ φύσισ. Ἀναξαγόρασ δὲ ὡσ κινοῦν τὸ ἀγαθὸν ἀρχήν· ὁ γὰρ νοῦσ κινεῖ. ἀλλὰ κινεῖ ἕνεκά τινοσ, ὥστε ἕτερον, πλὴν ὡσ ἡμεῖσ λέγομεν· ἡ γὰρ ἰατρική ἐστί πωσ ἡ ὑγίεια.

ἄτοπον δὲ καὶ τὸ ἐναντίον μὴ ποιῆσαι τῷ ἀγαθῷ καὶ τῷ νῷ. πάντεσ δ’ οἱ τἀναντία λέγοντεσ οὐ χρῶνται τοῖσ ἐναντίοισ, ἐὰν μὴ ῥυθμίσῃ τισ. καὶ διὰ τί τὰ μὲν φθαρτὰ τὰ δ’ ἄφθαρτα, οὐδεὶσ λέγει· πάντα γὰρ τὰ ὄντα ποιοῦσιν ἐκ τῶν αὐτῶν ἀρχῶν. ἔτι οἱ μὲν ἐκ τοῦ μὴ ὄντοσ ποιοῦσι τὰ ὄντα· οἱ δ’ ἵνα μὴ τοῦτο ἀναγκασθῶσιν, ἓν πάντα ποιοῦσιν.

ἔτι διὰ τί ἀεὶ ἔσται γένεσισ καὶ τί αἴτιον γενέσεωσ, οὐδεὶσ λέγει.

καὶ τοῖσ δύο ἀρχὰσ ποιοῦσιν ἄλλην ἀνάγκη ἀρχὴν κυριωτέραν εἶναι, καὶ τοῖσ τὰ εἴδη ἔτι ἄλλη ἀρχὴ κυριωτέρα· διὰ τί γὰρ μετέσχεν ἢ μετέχει; καὶ τοῖσ μὲν ἄλλοισ ἀνάγκη τῇ σοφίᾳ καὶ τῇ τιμιωτάτῃ ἐπιστήμῃ εἶναί τι ἐναντίον, ἡμῖν δ’ οὔ.

οὐ γάρ ἐστιν ἐναντίον τῷ πρώτῳ οὐδέν· πάντα γὰρ τὰ ἐναντία ὕλην ἔχει, καὶ δυνάμει ταῦτα ἔστιν· ἡ δὲ ἐναντία ἄγνοια εἰσ τὸ ἐναντίον, τῷ δὲ πρώτῳ ἐναντίον οὐδέν. εἴ τε μὴ ἔσται παρὰ τὰ αἰσθητὰ ἄλλα, οὐκ ἔσται ἀρχὴ καὶ τάξισ καὶ γένεσισ καὶ τὰ οὐράνια, ἀλλ’ ἀεὶ τῆσ ἀρχῆσ ἀρχή, ὥσπερ τοῖσ θεολόγοισ καὶ τοῖσ φυσικοῖσ πᾶσιν. εἰ δ’ ἔσται τὰ εἴδη·

ἢ <οἱ> ἀριθμοί, οὐδενὸσ αἴτια· εἰ δὲ μή, οὔτι κινήσεώσ γε. ἔτι πῶσ ἔσται ἐξ ἀμεγεθῶν μέγεθοσ καὶ συνεχέσ; ὁ γὰρ ἀριθμὸσ οὐ ποιήσει συνεχέσ, οὔτε ὡσ κινοῦν οὔτε ὡσ εἶδοσ. ἀλλὰ μὴν οὐδέν γ’ ἔσται τῶν ἐναντίων ὅπερ καὶ ποιητικὸν καὶ κινητικόν;

ἐνδέχοιτο γὰρ ἂν μὴ εἶναι. ἀλλὰ μὴν ὕστερόν γε τὸ ποιεῖν δυνάμεωσ. οὐκ ἄρα ἀί̈δια τὰ ὄντα. ἀλλ’ ἔστιν· ἀναιρετέον ἄρα τούτων τι. τοῦτο δ’ εἴρηται πῶσ. ἔτι τίνι οἱ ἀριθμοὶ ἓν ἢ ἡ ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα καὶ ὅλωσ τὸ εἶδοσ καὶ τὸ πρᾶγμα, οὐδὲν λέγει οὐδείσ· οὐδ’ ἐνδέχεται εἰπεῖν, ἐὰν μὴ ὡσ ἡμεῖσ εἴπῃ, ὡσ τὸ κινοῦν ποιεῖ.

οἱ δὲ λέγοντεσ τὸν ἀριθμὸν πρῶτον τὸν μαθηματικὸν καὶ οὕτωσ ἀεὶ ἄλλην ἐχομένην οὐσίαν καὶ ἀρχὰσ ἑκάστησ ἄλλασ, ἐπεισοδιώδη τὴν τοῦ παντὸσ οὐσίαν ποιοῦσιν οὐδὲν γὰρ ἡ ἑτέρα τῇ ἑτέρᾳ συμβάλλεται οὖσα ἢ μὴ οὖσα καὶ ἀρχὰσ πολλάσ· τὰ δὲ ὄντα οὐ βούλεται πολιτεύεσθαι κακῶσ.

"οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη· εἷσ κοίρανοσ ἔστω.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Metaphysics, Book 12

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 12)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION