Aristotle, Metaphysics, Book 8

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 8)

ἐκ δὴ τῶν εἰρημένων συλλογίσασθαι δεῖ καὶ συναγαγόντασ τὸ κεφάλαιον τέλοσ ἐπιθεῖναι. τῶν οὐσιῶν ζητεῖται τὰ αἴτια καὶ αἱ ἀρχαὶ καὶ τὰ στοιχεῖα.

οὐσίαι δὲ αἱ μὲν ὁμολογούμεναί εἰσιν ὑπὸ πάντων, περὶ δὲ ἐνίων ἰδίᾳ τινὲσ ἀπεφήναντο· ὁμολογούμεναι μὲν αἱ φυσικαί, οἱο͂ν πῦρ γῆ ὕδωρ ἀὴρ καὶ τἆλλα τὰ ἁπλᾶ σώματα, ἔπειτα τὰ φυτὰ καὶ τὰ μόρια αὐτῶν, καὶ τὰ ζῷα καὶ τὰ μόρια τῶν ζῴων, καὶ τέλοσ ὁ οὐρανὸσ καὶ τὰ μόρια τοῦ οὐρανοῦ·

ἰδίᾳ δέ τινεσ οὐσίασ λέγουσιν εἶναι τά τ’ εἴδη καὶ τὰ μαθηματικά.

ἄλλασ δὲ δὴ συμβαίνει ἐκ τῶν λόγων οὐσίασ εἶναι, τὸ τί ἦν εἶναι καὶ τὸ ὑποκείμενον· ἔτι ἄλλωσ τὸ γένοσ μᾶλλον τῶν εἰδῶν καὶ τὸ καθόλου τῶν καθ’ ἕκαστα· τῷ δὲ καθόλου καὶ τῷ γένει καὶ αἱ ἰδέαι συνάπτουσιν κατὰ τὸν αὐτὸν γὰρ λόγον οὐσίαι δοκοῦσιν εἶναι.

ἐπεὶ δὲ τὸ τί ἦν εἶναι οὐσία, τούτου δὲ λόγοσ ὁ ὁρισμόσ, διὰ τοῦτο περὶ ὁρισμοῦ καὶ περὶ τοῦ καθ’ αὑτὸ διώρισται· ἐπεὶ δὲ ὁ ὁρισμὸσ λόγοσ, ὁ δὲ λόγοσ μέρη ἔχει, ἀναγκαῖον καὶ περὶ μέρουσ ἦν ἰδεῖν, ποῖα τῆσ οὐσίασ μέρη καὶ ποῖα οὔ, καὶ εἰ ταῦτα καὶ τοῦ ὁρισμοῦ. ἔτι τοίνυν οὔτε τὸ καθόλου οὐσία οὔτε τὸ γένοσ· περὶ δὲ τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν μαθηματικῶν ὕστερον σκεπτέον·

παρὰ γὰρ τὰσ αἰσθητὰσ οὐσίασ ταύτασ λέγουσί τινεσ εἶναι. νῦν δὲ περὶ τῶν ὁμολογουμένων οὐσιῶν ἐπέλθωμεν.

αὗται δ’ εἰσὶν αἱ αἰσθηταί·

αἱ δ’ αἰσθηταὶ οὐσίαι πᾶσαι ὕλην ἔχουσιν. ἔστι δ’ οὐσία τὸ ὑποκείμενον, ἄλλωσ μὲν ἡ ὕλη ὕλην δὲ λέγω ἣ μὴ τόδε τι οὖσα ἐνεργείᾳ δυνάμει ἐστὶ τόδε τι, ἄλλωσ δ’ ὁ λόγοσ καὶ ἡ μορφή, ὃ τόδε τι ὂν τῷ λόγῳ χωριστόν ἐστιν· τρίτον δὲ τὸ ἐκ τούτων, οὗ γένεσισ μόνου καὶ φθορά ἐστι, καὶ χωριστὸν ἁπλῶσ· τῶν γὰρ κατὰ τὸν λόγον οὐσιῶν αἱ μὲν αἱ δ’ οὔ.

ὅτι δ’ ἐστὶν οὐσία καὶ ἡ ὕλη, δῆλον· ἄλλοθι, καὶ κατ’ αὔξησιν ὃ νῦν μὲν τηλικόνδε πάλιν δ’ ἔλαττον ἢ μεῖζον, καὶ κατ’ ἀλλοίωσιν ὃ νῦν μὲν ὑγιὲσ πάλιν δὲ κάμνον·

ὁμοίωσ δὲ καὶ κατ’ οὐσίαν ὃ νῦν μὲν ἐν γενέσει πάλιν δ’ ἐν φθορᾷ, καὶ νῦν μὲν ὑποκείμενον ὡσ τόδε τι πάλιν δ’ ὑποκείμενον ὡσ κατὰ στέρησιν.

καὶ ἀκολουθοῦσι δὴ ταύτῃ αἱ ἄλλαι μεταβολαί, τῶν δ’ ἄλλων ἢ μιᾷ ἢ δυοῖν αὕτη οὐκ ἀκολουθεῖ· οὐ γὰρ ἀνάγκη, εἴ τι ὕλην ἔχει τοπικήν, τοῦτο καὶ γεννητὴν καὶ φθαρτὴν ἔχειν.

τίσ μὲν οὖν διαφορὰ τοῦ ἁπλῶσ γίγνεσθαι καὶ μὴ ἁπλῶσ, ἐν τοῖσ φυσικοῖσ εἴρηται. ἐπεὶ δ’ ἡ μὲν ὡσ ὑποκειμένη καὶ ὡσ ὕλη οὐσία ὁμολογεῖται, αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ δυνάμει, λοιπὸν τὴν ὡσ ἐνέργειαν οὐσίαν τῶν αἰσθητῶν εἰπεῖν τίσ ἐστιν.

Δημόκριτοσ μὲν οὖν τρεῖσ διαφορὰσ ἐοίκεν οἰομένῳ εἶναι τὸ μὲν γὰρ ὑποκείμενον σῶμα, τὴν ὕλην, ἓν καὶ ταὐτόν, διαφέρειν δὲ ἢ ῥυσμῷ, ὅ ἐστι σχῆμα, ἢ τροπῇ, ὅ ἐστι θέσισ, ἢ διαθιγῇ, ὅ ἐστι τάξισ·

φαίνονται δὲ πολλαὶ διαφοραὶ οὖσαι, οἱο͂ν τὰ μὲν συνθέσει λέγεται τῆσ ὕλησ, ὥσπερ ὅσα κράσει καθάπερ μελίκρατον, τὰ δὲ δεσμῷ οἱο͂ν φάκελοσ, τὰ δὲ κόλλῃ οἱο͂ν βιβλίον, τὰ δὲ γόμφῳ οἱο͂ν κιβώτιον, τὰ δὲ πλείοσι τούτων, τὰ δὲ θέσει οἱο͂ν οὐδὸσ καὶ ὑπέρθυρον ταῦτα γὰρ τῷ κεῖσθαί πωσ διαφέρει, τὰ δὲ χρόνῳ οἱο͂ν δεῖπνον καὶ ἄριστον, τὰ δὲ τόπῳ οἱο͂ν τὰ πνεύματα·

τὰ δὲ τοῖσ τῶν αἰσθητῶν πάθεσιν οἱο͂ν σκληρότητι καὶ μαλακότητι, καὶ πυκνότητι καὶ ἀραιότητι, καὶ ξηρότητι καὶ ὑγρότητι, καὶ τὰ μὲν ἐνίοισ τούτων τὰ δὲ πᾶσι τούτοισ, καὶ ὅλωσ τὰ μὲν ὑπεροχῇ τὰ δὲ ἐλλείψει.

ὥστε δῆλον ὅτι καὶ τὸ ἔστι τοσαυταχῶσ λέγεται·

οὐδὸσ γὰρ ἔστιν ὅτι οὕτωσ κεῖται, καὶ τὸ εἶναι τὸ οὕτωσ αὐτὸ κεῖσθαι σημαίνει, καὶ τὸ κρύσταλλον εἶναι τὸ οὕτω πεπυκνῶσθαι. ἐνίων δὲ τὸ εἶναι καὶ πᾶσι τούτοισ ὁρισθήσεται, τῷ τὰ μὲν μεμῖχθαι, τὰ δὲ κεκρᾶσθαι, τὰ δὲ δεδέσθαι, τὰ δὲ πεπυκνῶσθαι, τὰ δὲ ταῖσ ἄλλαισ διαφοραῖσ κεχρῆσθαι, ὥσπερ χεὶρ ἢ πούσ. ληπτέα οὖν τὰ γένη τῶν διαφορῶν αὗται γὰρ ἀρχαὶ ἔσονται τοῦ εἶναι, οἱο͂ν τὰ τῷ μᾶλλον καὶ ἧττον ἢ πυκνῷ καὶ μανῷ καὶ τοῖσ ἄλλοισ τοῖσ τοιούτοισ· πάντα γὰρ ταῦτα ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψίσ ἐστιν.

εἰ δέ τι σχήματι ἢ λειότητι καὶ τραχύτητι, πάντα εὐθεῖ καὶ καμπύλῳ.

τοῖσ δὲ τὸ εἶναι τὸ μεμῖχθαι ἔσται, ἀντικειμένωσ δὲ τὸ μὴ εἶναι. φανερὸν δὴ ἐκ τούτων ὅτι εἴπερ ἡ οὐσία αἰτία τοῦ εἶναι ἕκαστον, ὅτι ἐν τούτοισ ζητητέον τί τὸ αἴτιον τοῦ εἶναι τούτων ἕκαστον.

οὐσία μὲν οὖν οὐδὲν τούτων οὐδὲ συνδυαζόμενον, ὅμωσ δὲ τὸ ἀνάλογον ἐν ἑκάστῳ· καὶ ὡσ ἐν ταῖσ οὐσίαισ τὸ τῆσ ὕλησ κατηγορούμενον αὐτὴ ἡ ἐνέργεια, καὶ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ὁρισμοῖσ μάλιστα.

οἱο͂ν εἰ οὐδὸν δέοι ὁρίσασθαι, ξύλον ἢ λίθον ὡδὶ κείμενον ἐροῦμεν, καὶ οἰκίαν πλίνθουσ καὶ ξύλα ὡδὶ κείμενα ἢ ἔτι καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ἐπ’ ἐνίων ἔστιν, εἰ δὲ κρύσταλλον, ὕδωρ πεπηγὸσ ἢ πεπυκνωμένον ὡδί· συμφωνία δὲ ὀξέοσ καὶ βαρέοσ μῖξισ τοιαδί·

τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. φανερὸν δὴ ἐκ τούτων ὅτι ἡ ἐνέργεια ἄλλη ἄλλησ ὕλησ καὶ ὁ λόγοσ· τῶν μὲν γὰρ ἡ σύνθεσισ τῶν δ’ ἡ μῖξισ τῶν δὲ ἄλλο τι τῶν εἰρημένων. διὸ τῶν ὁριζομένων οἱ μὲν λέγοντεσ τί ἐστιν οἰκία, ὅτι λίθοι πλίνθοι ξύλα, τὴν δυνάμει οἰκίαν λέγουσιν, ὕλη γὰρ ταῦτα· οἱ δὲ ἀγγεῖον σκεπαστικὸν χρημάτων καὶ σωμάτων ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον προτιθέντεσ, τὴν ἐνέργειαν λέγουσιν·

οἱ δ’ ἄμφω ταῦτα συντιθέντεσ τὴν τρίτην καὶ τὴν ἐκ τούτων οὐσίαν ἐοίκε γὰρ ὁ μὲν διὰ τῶν διαφορῶν λόγοσ τοῦ εἴδουσ καὶ τῆσ ἐνεργείασ εἶναι, ὁ δ’ ἐκ τῶν ἐνυπαρχόντων τῆσ ὕλησ μᾶλλον· ὁμοίωσ δὲ καὶ οἱούσ Ἀρχύτασ ἀπεδέχετο ὁρ́ουσ·

τοῦ συνάμφω γάρ εἰσιν. οἱο͂ν τί ἐστι νηνεμία; ἠρεμία ἐν πλήθει ἀέροσ· ὕλη μὲν γὰρ ὁ ἀήρ, ἐνέργεια δὲ καὶ οὐσία ἡ ἠρεμία. τί ἐστι γαλήνη; ὁμαλότησ θαλάττησ· τὸ μὲν ὑποκείμενον ὡσ ὕλη ἡ θάλαττα, ἡ δὲ ἐνέργεια καὶ ἡ μορφὴ ἡ ὁμαλότησ.

φανερὸν δὴ ἐκ τῶν εἰρημένων τίσ ἡ αἰσθητὴ οὐσία ἐστὶ καὶ πῶσ· ἡ μὲν γὰρ ὡσ ὕλη, ἡ δ’ ὡσ μορφὴ καὶ ἐνέργεια, ἡ δὲ τρίτη ἡ ἐκ τούτων. τὸ ὄνομα τὴν σύνθετον οὐσίαν ἢ τὴν ἐνέργειαν καὶ τὴν μορφήν, οἱο͂ν ἡ οἰκία πότερον σημεῖον τοῦ κοινοῦ ὅτι σκέπασμα ἐκ πλίνθων καὶ λίθων ὡδὶ κειμένων, ἢ τῆσ ἐνεργείασ καὶ τοῦ εἴδουσ ὅτι σκέπασμα, καὶ γραμμὴ πότερον δυὰσ ἐν μήκει ἢ ὅτι δυάσ, καὶ ζῷον πότερον ψυχὴ ἐν σώματι ἢ ψυχή·

αὕτη γὰρ οὐσία καὶ ἐνέργεια σώματόσ τινοσ.

εἰή δ’ ἂν καὶ ἐπ’ ἀμφοτέροισ τὸ ζῷον, οὐχ ὡσ ἑνὶ λόγῳ λεγόμενον ἀλλ’ ὡσ πρὸσ ἕν. ἀλλὰ ταῦτα πρὸσ μέν τι ἄλλο διαφέρει, πρὸσ δὲ τὴν ζήτησιν τῆσ οὐσίασ τῆσ αἰσθητῆσ οὐδέν· τὸ γὰρ τί ἦν εἶναι τῷ εἴδει καὶ τῇ ἐνεργείᾳ ὑπάρχει.

ψυχὴ μὲν γὰρ καὶ ψυχῇ εἶναι ταὐτόν, ἀνθρώπῳ δὲ καὶ ἄνθρωποσ οὐ ταὐτόν, εἰ μὴ καὶ ἡ ψυχὴ ἄνθρωποσ λεχθήσεται· οὕτω δὲ τινὶ μὲν τινὶ δ’ οὔ. οὐ φαίνεται δὴ ζητοῦσιν ἡ συλλαβὴ ἐκ τῶν στοιχείων οὖσα καὶ συνθέσεωσ, οὐδ’ ἡ οἰκία πλίνθοι τε καὶ σύνθεσισ.

καὶ τοῦτο ὀρθῶσ·

οὐ γάρ ἐστιν ἡ σύνθεσισ οὐδ’ ἡ μῖξισ ἐκ τούτων ὧν ἐστὶ σύνθεσισ ἢ μῖξισ. ὁμοίωσ δὲ οὐδὲ τῶν ἄλλων οὐθέν, οἱο͂ν εἰ ὁ οὐδὸσ θέσει, οὐκ ἐκ τοῦ οὐδοῦ ἡ θέσισ ἀλλὰ μᾶλλον οὗτοσ ἐξ ἐκείνησ. οὐδὲ δὴ ὁ ἄνθρωπόσ ἐστι τὸ ζῷον καὶ δίπουν, ἀλλά τι δεῖ εἶναι ὃ παρὰ ταῦτά ἐστιν, εἰ ταῦθ’ ὕλη, οὔτε δὲ στοιχεῖον οὔτ’ ἐκ στοιχείου, ἀλλ’ ἡ οὐσία·

ὃ ἐξαιροῦντεσ τὴν ὕλην λέγουσιν. εἰ οὖν τοῦτ’ αἴτιον τοῦ εἶναι, καὶ οὐσία τοῦτο, αὐτὴν ἂν τὴν οὐσίαν οὐ λέγοιεν.

ἀνάγκη δὴ ταύτην ἢ ἀί̈διον εἶναι ἢ φθαρτὴν ἄνευ τοῦ φθείρεσθαι καὶ γεγονέναι ἄνευ τοῦ γίγνεσθαι. δέδεικται δὲ καὶ δεδήλωται ἐν ἄλλοισ ὅτι τὸ εἶδοσ οὐθεὶσ ποιεῖ οὐδὲ γεννᾷ, ἀλλὰ ποιεῖται τόδε, γίγνεται δὲ τὸ ἐκ τούτων.

εἰ δ’ εἰσὶ τῶν φθαρτῶν αἱ οὐσίαι χωρισταί, οὐδέν πω δῆλον· πλὴν ὅτι γ’ ἐνίων οὐκ ἐνδέχεται δῆλον, ὅσα μὴ οἱο͂́ν τε παρὰ τὰ τινὰ εἶναι, οἱο͂ν οἰκίαν ἢ σκεῦοσ. ἴσωσ μὲν οὖν οὐδ’ οὐσίαι εἰσὶν οὔτ’ αὐτὰ ταῦτα οὔτε τι τῶν ἄλλων ὅσα μὴ φύσει συνέστηκεν·

τὴν γὰρ φύσιν μόνην ἄν τισ θείη τὴν ἐν τοῖσ φθαρτοῖσ οὐσίαν. ὥστε ἡ ἀπορία ἣν οἱ Ἀντισθένειοι καὶ οἱ οὕτωσ ἀπαίδευτοι ἠπόρουν ἔχει τινὰ καιρόν, ὅτι οὐκ ἔστι τὸ τί ἔστιν ὁρίσασθαι τὸν γὰρ ὁρ́ον λόγον εἶναι μακρόν, ἀλλὰ ποῖον μέν τί ἐστιν ἐνδέχεται καὶ διδάξαι, ὥσπερ ἄργυρον, τί μέν ἐστιν οὔ, ὅτι δ’ οἱο͂ν καττίτεροσ· ὥστ’ οὐσίασ ἔστι μὲν ἧσ ἐνδέχεται εἶναι ὁρ́ον καὶ λόγον, οἱο͂ν τῆσ συνθέτου, ἐάν τε αἰσθητὴ ἐάν τε νοητὴ ᾖ·

ἐξ ὧν δ’ αὕτη πρώτων, οὐκέτι, εἴπερ τὶ κατὰ τινὸσ σημαίνει ὁ λόγοσ ὁ ὁριστικὸσ καὶ δεῖ τὸ μὲν ὥσπερ ὕλην εἶναι τὸ δὲ ὡσ μορφήν.

φανερὸν δὲ καὶ διότι, εἴπερ εἰσί πωσ ἀριθμοὶ αἱ οὐσίαι, οὕτωσ εἰσὶ καὶ οὐχ ὥσ τινεσ λέγουσι μονάδων·

ὅ τε γὰρ ὁρισμὸσ ἀριθμόσ τισ· διαιρετόσ τε γὰρ καὶ εἰσ ἀδιαίρετα οὐ γὰρ ἄπειροι οἱ λόγοι, καὶ ὁ ἀριθμὸσ δὲ τοιοῦτον.

καὶ ὥσπερ οὐδ’ ἀπ’ ἀριθμοῦ ἀφαιρεθέντοσ τινὸσ ἢ προστεθέντοσ ἐξ ὧν ὁ ἀριθμόσ ἐστιν, οὐκέτι ὁ αὐτὸσ ἀριθμόσ ἐστιν ἀλλ’ ἕτεροσ, κἂν τοὐλάχιστον ἀφαιρεθῇ ἢ προστεθῇ, οὕτωσ οὐδὲ ὁ ὁρισμὸσ οὐδὲ τὸ τί ἦν εἶναι οὐκέτι ἔσται ἀφαιρεθέντοσ τινὸσ ἢ προστεθέντοσ. καὶ τὸν ἀριθμὸν δεῖ εἶναί τι ᾧ εἷσ, ὃ νῦν οὐκ ἔχουσι λέγειν τίνι εἷσ, εἴπερ ἐστὶν εἷσ ἢ γὰρ οὐκ ἔστιν ἀλλ’ οἱο͂ν σωρόσ, ἢ εἴπερ ἐστί, λεκτέον τί τὸ ποιοῦν ἓν ἐκ πολλῶν·

καὶ ὁ ὁρισμὸσ εἷσ ἐστίν, ὁμοίωσ δὲ οὐδὲ τοῦτον ἔχουσι λέγειν.

καὶ τοῦτο εἰκότωσ συμβαίνει· τοῦ αὐτοῦ γὰρ λόγου, καὶ ἡ οὐσία ἓν οὕτωσ, ἀλλ’ οὐχ ὡσ λέγουσί τινεσ οἱο͂ν μονάσ τισ οὖσα ἢ στιγμή, ἀλλ’ ἐντελέχεια καὶ φύσισ τισ ἑκάστη. καὶ ὥσπερ οὐδὲ ὁ ἀριθμὸσ ἔχει τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον, οὐδ’ ἡ κατὰ τὸ εἶδοσ οὐσία, ἀλλ’ εἴπερ, ἡ μετὰ τῆσ ὕλησ. περὶ μὲν οὖν γενέσεωσ καὶ φθορᾶσ τῶν λεγομένων οὐσιῶν, πῶσ τ’ ἐνδέχεται καὶ πῶσ ἀδύνατον, καὶ περὶ τῆσ εἰσ τὸν ἀριθμὸν ἀναγωγῆσ, ἔστω μέχρι τούτων διωρισμένον.

περὶ δὲ τῆσ ὑλικῆσ οὐσίασ δεῖ μὴ λανθάνειν ὅτι εἰ καὶ ἐκ τοῦ αὐτοῦ πάντα πρώτου ἢ τῶν αὐτῶν ὡσ πρώτων καὶ ἡ αὐτὴ ὕλη ὡσ ἀρχὴ τοῖσ γιγνομένοισ, ὅμωσ ἔστι τισ οἰκεία ἑκάστου, οἱο͂ν φλέγματοσ ἐστι πρώτη ὕλη τὰ γλυκέα ἢ λιπαρά, χολῆσ δὲ τὰ πικρὰ ἢ ἄλλ’ ἄττα·

ταῦτα ἐκ τοῦ αὐτοῦ.

γίγνονται δὲ πλείουσ ὗλαι τοῦ αὐτοῦ ὅταν θατέρου ἡ ἑτέρα ᾖ, οἱο͂ν φλέγμα ἐκ λιπαροῦ καὶ γλυκέοσ εἰ τὸ λιπαρὸν ἐκ τοῦ γλυκέοσ, ἐκ δὲ χολῆσ τῷ ἀναλύεσθαι εἰσ τὴν πρώτην ὕλην τὴν χολήν. διχῶσ γὰρ τόδ’ ἐκ τοῦδε, ἢ ὅτι πρὸ ὁδοῦ ἔσται ἢ ὅτι ἀναλυθέντοσ εἰσ τὴν ἀρχήν. ἐνδέχεται δὲ μιᾶσ τῆσ ὕλησ οὔσησ ἕτερα γίγνεσθαι διὰ τὴν κινοῦσαν αἰτίαν, οἱο͂ν ἐκ ξύλου καὶ κιβωτὸσ καὶ κλίνη. ἐνίων δ’ ἑτέρα ἡ ὕλη ἐξ ἀνάγκησ ἑτέρων ὄντων, οἱο͂ν πρίων οὐκ ἂν γένοιτο ἐκ ξύλου, οὐδ’ ἐπὶ τῇ κινούσῃ αἰτίᾳ τοῦτο·

οὐ γὰρ ποιήσει πρίονα ἐξ ἐρίου ἢ ξύλου. εἰ δ’ ἄρα τὸ αὐτὸ ἐνδέχεται ἐξ ἄλλησ ὕλησ ποιῆσαι, δῆλον ὅτι ἡ τέχνη καὶ ἡ ἀρχὴ ἡ ὡσ κινοῦσα ἡ αὐτή· εἰ γὰρ καὶ ἡ ὕλη ἑτέρα καὶ τὸ κινοῦν, καὶ τὸ γεγονόσ.

ὅταν δή τισ ζητῇ τὸ αἴτιον, ἐπεὶ πλεοναχῶσ τὰ αἴτια λέγεται, πάσασ δεῖ λέγειν τὰσ ἐνδεχομένασ αἰτίασ.

οἱο͂ν ἀνθρώπου τίσ αἰτία ὡσ ὕλη; ἆρα τὰ καταμήνια;

τί δ’ ὡσ κινοῦν; ἆρα τὸ σπέρμα; τί δ’ ὡσ τὸ εἶδοσ; τὸ τί ἦν εἶναι. τί δ’ ὡσ οὗ ἕνεκα; τὸ τέλοσ. ἴσωσ δὲ ταῦτα ἄμφω τὸ αὐτό.

δεῖ δὲ τὰ ἐγγύτατα αἴτια λέγειν. τίσ ἡ ὕλη; μὴ πῦρ ἢ γῆν ἀλλὰ τὴν ἴδιον. περὶ μὲν οὖν τὰσ φυσικὰσ οὐσίασ καὶ γενητὰσ ἀνάγκη οὕτω μετιέναι εἴ τισ μέτεισιν ὀρθῶσ, εἴπερ ἄρα αἴτιά τε ταῦτα καὶ τοσαῦτα καὶ δεῖ τὰ αἴτια γνωρίζειν· ἐπὶ δὲ τῶν φυσικῶν μὲν ἀϊδίων δὲ οὐσιῶν ἄλλοσ λόγοσ.

ἴσωσ γὰρ ἔνια οὐκ ἔχει ὕλην, ἢ οὐ τοιαύτην ἀλλὰ μόνον κατὰ τόπον κινητήν. οὐδ’ ὅσα δὴ φύσει μέν, μὴ οὐσίαι δέ, οὐκ ἔστι τούτοισ ὕλη, ἀλλὰ τὸ ὑποκείμενον ἡ οὐσία. οἱο͂ν τί αἴτιον ἐκλείψεωσ, τίσ ὕλη; οὐ γὰρ ἔστιν, ἀλλ’ ἡ σελήνη τὸ πάσχον.

τί δ’ αἴτιον ὡσ κινῆσαν καὶ φθεῖραν τὸ φῶσ; ἡ γῆ. τὸ δ’ οὗ ἕνεκα ἴσωσ οὐκ ἔστιν. τὸ δ’ ὡσ εἶδοσ ὁ λόγοσ, ἀλλὰ ἄδηλοσ ἐὰν μὴ μετὰ τῆσ αἰτίασ ᾖ ὁ λόγοσ. οἱο͂ν τί ἔκλειψισ; στέρησισ φωτόσ. ἐὰν δὲ προστεθῇ τὸ ὑπὸ γῆσ ἐν μέσῳ γιγνομένησ, ὁ σὺν τῷ αἰτίῳ λόγοσ οὗτοσ. ὕπνου δ’ ἄδηλον τί τὸ πρῶτον πάσχον.

ἀλλ’ ὅτι τὸ ζῷον; ναί, ἀλλὰ τοῦτο κατὰ τί, καὶ τί πρῶτον; καρδία ἢ ἄλλο τι. εἶτα ὑπὸ τίνοσ; εἶτα τί τὸ πάθοσ, τὸ ἐκείνου καὶ μὴ τοῦ ὅλου; ὅτι ἀκινησία τοιαδί; τὸ πρῶτον;

ἐπεὶ δ’ ἔνια ἄνευ γενέσεωσ καὶ φθορᾶσ ἔστι καὶ οὐκ ἔστιν, οἱο͂ν αἱ στιγμαί, εἴπερ εἰσί, καὶ ὅλωσ τὰ εἴδη οὐ γὰρ τὸ λευκὸν γίγνεται ἀλλὰ τὸ ξύλον λευκόν, εἰ ἔκ τινοσ καὶ τὶ πᾶν τὸ γιγνόμενον γίγνεται, οὐ πάντα ἂν τἀναντία γίγνοιτο ἐξ ἀλλήλων, ἀλλ’ ἑτέρωσ λευκὸσ ἄνθρωποσ ἐκ μέλανοσ ἀνθρώπου καὶ λευκὸν ἐκ μέλανοσ·

οὐδὲ παντὸσ ὕλη ἔστιν ἀλλ’ ὅσων γένεσισ ἔστι καὶ μεταβολὴ εἰσ ἄλληλα·

ὅσα δ’ ἄνευ τοῦ μεταβάλλειν ἔστιν ἢ μή, οὐκ ἔστι τούτων ὕλη. ἔχει δ’ ἀπορίαν πῶσ πρὸσ τἀναντία ἡ ὕλη ἡ ἑκάστου ἔχει.

οἱο͂ν εἰ τὸ σῶμα δυνάμει ὑγιεινόν, ἐναντίον δὲ νόσοσ ὑγιείᾳ, ἆρα ἄμφω δυνάμει;

καὶ τὸ ὕδωρ δυνάμει οἶνοσ καὶ ὄξοσ; ἢ τοῦ μὲν καθ’ ἕξιν καὶ κατὰ τὸ εἶδοσ ὕλη, τοῦ δὲ κατὰ στέρησιν καὶ φθορὰν τὴν παρὰ φύσιν; ὕλη τοῦ ὄξουσ οὐδὲ δυνάμει ὄξοσ καίτοι γίγνεται ἐξ αὐτοῦ ὄξοσ καὶ ὁ ζῶν δυνάμει νεκρόσ.

ἢ οὔ, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸσ αἱ φθοραί, ἡ δὲ τοῦ ζῴου ὕλη αὐτὴ κατὰ φθορὰν νεκροῦ δύναμισ καὶ ὕλη, καὶ τὸ ὕδωρ ὄξουσ· γίγνεται γὰρ ἐκ τούτων ὥσπερ ἐξ ἡμέρασ νύξ.

καὶ ὅσα δὴ οὕτω μεταβάλλει εἰσ ἄλληλα, εἰσ τὴν ὕλην δεῖ ἐπανελθεῖν, οἱο͂ν εἰ ἐκ νεκροῦ ζῷον, εἰσ τὴν ὕλην πρῶτον, εἶθ’ οὕτω ζῷον· καὶ τὸ ὄξοσ εἰσ ὕδωρ, εἶθ’ οὕτωσ οἶνοσ.

περὶ δὲ τῆσ ἀπορίασ τῆσ εἰρημένησ περί τε τοὺσ ὁρισμοὺσ καὶ περὶ τοὺσ ἀριθμούσ, τί αἴτιον τοῦ ἓν εἶναι;

πάντων γὰρ ὅσα πλείω μέρη ἔχει καὶ μὴ ἔστιν οἱο͂ν σωρὸσ τὸ πᾶν ἀλλ’ ἔστι τι τὸ ὅλον παρὰ τὰ μόρια, ἔστι τι αἴτιον, ἐπεὶ καὶ ἐν τοῖσ σώμασι τοῖσ μὲν ἁφὴ αἰτία τοῦ ἓν εἶναι τοῖσ δὲ γλισχρότησ ἤ τι πάθοσ ἕτερον τοιοῦτον. ὁ δ’ ὁρισμὸσ λόγοσ ἐστὶν εἷσ οὐ συνδέσμῳ καθάπερ ἡ Ἰλιὰσ ἀλλὰ τῷ ἑνὸσ εἶναι.

τί οὖν ἐστὶν ὃ ποιεῖ ἓν τὸν ἄνθρωπον, καὶ διὰ τί ἓν ἀλλ’ οὐ πολλά, οἱο͂ν τό τε ζῷον καὶ τὸ δίπουν, ἄλλωσ τε δὴ καὶ εἰ ἔστιν, ὥσπερ φασί τινεσ, αὐτό τι ζῷον καὶ αὐτὸ δίπουν; ἑνὸσ ἀλλὰ δυοῖν, ζῴου καὶ δίποδοσ, καὶ ὅλωσ δὴ οὐκ ἂν εἰή ὁ ἄνθρωποσ ἓν ἀλλὰ πλείω, ζῷον καὶ δίπουν;

φανερὸν δὴ ὅτι οὕτω μὲν μετιοῦσιν ὡσ εἰώθασιν ὁρίζεσθαι καὶ λέγειν, οὐκ ἐνδέχεται ἀποδοῦναι καὶ λῦσαι τὴν ἀπορίαν·

εἰ δ’ ἐστίν, ὥσπερ λέγομεν, τὸ μὲν ὕλη τὸ δὲ μορφή, καὶ τὸ μὲν δυνάμει τὸ δὲ ἐνεργείᾳ, οὐκέτι ἀπορία δόξειεν ἂν εἶναι τὸ ζητούμενον. ἔστι γὰρ αὕτη ἡ ἀπορία ἡ αὐτὴ κἂν εἰ ὁ ὁρ́οσ εἰή ἱματίου στρογγύλοσ χαλκόσ·

εἰή γὰρ ἂν σημεῖον τοὔνομα τοῦτο τοῦ λόγου, ὥστε τὸ ζητούμενόν ἐστι τί αἴτιον τοῦ ἓν εἶναι τὸ στρογγύλον καὶ τὸν χαλκόν. οὐκέτι δὴ ἀπορία φαίνεται, ὅτι τὸ μὲν ὕλη τὸ δὲ μορφή. τί οὖν τούτου αἴτιον, τοῦ τὸ δυνάμει ὂν ἐνεργείᾳ εἶναι, παρὰ τὸ ποιῆσαν, ἐν ὅσοισ ἔστι γένεσισ;

οὐθὲν γάρ ἐστιν αἴτιον ἕτερον τοῦ τὴν δυνάμει σφαῖραν ἐνεργείᾳ εἶναι σφαῖραν, ἀλλὰ τοῦτ’ ἦν τὸ τί ἦν εἶναι ἑκατέρῳ. ἔστι δὲ τῆσ ὕλησ ἡ μὲν νοητὴ ἡ δ’ αἰσθητή, καὶ ἀεὶ τοῦ λόγου τὸ μὲν ὕλη τὸ δὲ ἐνέργειά ἐστιν, οἱο͂ν ὁ κύκλοσ σχῆμα ἐπίπεδον. ὥσπερ καὶ ὅπερ ὄν τι, τὸ τόδε, τὸ ποιόν, τὸ ποσόν ‐ διὸ καὶ οὐκ ἔνεστιν ἐν τοῖσ ὁρισμοῖσ οὔτε τὸ ὂν οὔτε τὸ ἕν ‐ , καὶ τὸ τί ἦν εἶναι εὐθὺσ ἕν τί ἐστιν ὥσπερ καὶ ὄν τι ‐ διὸ καὶ οὐκ ἔστιν ἕτερόν τι αἴτιον τοῦ ἓν εἶναι οὐθενὶ τούτων οὐδὲ τοῦ ὄν τι εἶναι·

εὐθὺσ γὰρ ἕκαστόν ἐστιν ὄν τι καὶ ἕν τι, οὐχ ὡσ ἐν γένει τῷ ὄντι καὶ τῷ ἑνί, οὐδ’ ὡσ χωριστῶν ὄντων παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα.

διὰ ταύτην δὲ τὴν ἀπορίαν οἱ μὲν μέθεξιν λέγουσι, καὶ αἴτιον τί τῆσ μεθέξεωσ καὶ τί τὸ μετέχειν ἀποροῦσιν· οἱ δὲ συνουσίαν ψυχῆσ, ὥσπερ Λυκόφρων φησὶν εἶναι τὴν ἐπιστήμην τοῦ ἐπίστασθαι καὶ ψυχῆσ· οἱ δὲ σύνθεσιν ἢ σύνδεσμον ψυχῆσ σώματι τὸ ζῆν.

καίτοι ὁ αὐτὸσ λόγοσ ἐπὶ πάντων· καὶ γὰρ τὸ ὑγιαίνειν ἔσται ἢ συνουσία ἢ σύνδεσμοσ ἢ σύνθεσισ ψυχῆσ καὶ ὑγιείασ, καὶ τὸ τὸν χαλκὸν εἶναι τρίγωνον σύνθεσισ χαλκοῦ καὶ τριγώνου, καὶ τὸ λευκὸν εἶναι σύνθεσισ ἐπιφανείασ καὶ λευκότητοσ. αἴτιον δ’ ὅτι δυνάμεωσ καὶ ἐντελεχείασ ζητοῦσι λόγον ἑνοποιὸν καὶ διαφοράν.

ἔστι δ’, ὥσπερ εἴρηται, ἡ ἐσχάτη ὕλη καὶ ἡ μορφὴ ταὐτὸ καὶ ἕν, δυνάμει, τὸ δὲ ἐνεργείᾳ, ὥστε ὅμοιον τὸ ζητεῖν τοῦ ἑνὸσ τί αἴτιον καὶ τοῦ ἓν εἶναι· ἓν γάρ τι ἕκαστον, καὶ τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ ἕν πώσ ἐστιν, ὥστε αἴτιον οὐθὲν ἄλλο πλὴν εἴ τι ὡσ κινῆσαν ἐκ δυνάμεωσ εἰσ ἐνέργειαν.

ὅσα δὲ μὴ ἔχει ὕλην, πάντα ἁπλῶσ ὅπερ ἕν τι.

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION