헬라어 문장 검색 - ΑριστόΜεταπηψ́10́

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 10)

τὸ ἓν ὅτι μὲν λέγεται πολλαχῶσ, ἐν τοῖσ περὶ τοῦ ποσαχῶσ διῃρημένοισ εἴρηται πρότερον· πλεοναχῶσ δὲ λεγομένου οἱ συγκεφαλαιούμενοι τρόποι εἰσὶ τέτταρεσ τῶν πρώτων καὶ καθ’ αὑτὰ λεγομένων ἓν ἀλλὰ μὴ κατὰ συμβεβηκόσ. τό τε γὰρ συνεχὲσ ἢ ἁπλῶσ ἢ μάλιστά γε τὸ φύσει καὶ μὴ ἁφῇ μηδὲ δεσμῷ καὶ τούτων μᾶλλον ἓν καὶ πρότερον οὗ ἀδιαιρετωτέρα ἡ κίνησισ καὶ μᾶλλον ἁπλῆ· ἔτι τοιοῦτον καὶ μᾶλλον τὸ ὅλον καὶ ἔχον τινὰ μορφὴν καὶ εἶδοσ, μάλιστα δ’ εἴ τι φύσει τοιοῦτον καὶ μὴ βίᾳ, ὥσπερ ὅσα κόλλῃ ἢ γόμφῳ ἢ συνδέσμῳ, ἀλλὰ ἔχει ἐν αὑτῷ τὸ αἴτιον αὐτῷ τοῦ συνεχὲσ εἶναι.

τοιοῦτον δὲ τῷ μίαν τὴν κίνησιν εἶναι καὶ ἀδιαίρετον τόπῳ καὶ χρόνῳ, ὥστε φανερόν, εἴ τι φύσει κινήσεωσ ἀρχὴν ἔχει τῆσ πρώτησ τὴν πρώτην, οἱο͂ν λέγω φορᾶσ κυκλοφορίαν, ὅτι τοῦτο πρῶτον μέγεθοσ ἕν.

τὰ μὲν δὴ οὕτωσ ἓν ᾗ συνεχὲσ ἢ ὅλον, τὰ δὲ ὧν ἂν ὁ λόγοσ εἷσ ᾖ, τοιαῦτα δὲ ὧν ἡ νόησισ μία, τοιαῦτα δὲ ὧν ἀδιαίρετοσ, ἀδιαίρετοσ δὲ τοῦ ἀδιαιρέτου εἴδει ἢ ἀριθμῷ· ἀριθμῷ μὲν οὖν τὸ καθ’ ἕκαστον ἀδιαίρετον, εἴδει δὲ τὸ τῷ γνωστῷ καὶ τῇ ἐπιστήμῃ, ὥσθ’ ἓν ἂν εἰή πρῶτον τὸ ταῖσ οὐσίαισ αἴτιον τοῦ ἑνόσ.

συνεχὲσ φύσει καὶ τὸ ὅλον, καὶ τὸ καθ’ ἕκαστον καὶ τὸ καθόλου, πάντα δὲ ταῦτα ἓν τῷ ἀδιαίρετον εἶναι τῶν μὲν τὴν κίνησιν τῶν δὲ τὴν νόησιν ἢ τὸν λόγον.

‐ δεῖ δὲ κατανοεῖν ὅτι οὐχ ὡσαύτωσ ληπτέον λέγεσθαι ποῖά τε ἓν λέγεται, καὶ τί ἐστι τὸ ἑνὶ εἶναι καὶ τίσ αὐτοῦ λόγοσ.

λέγεται μὲν γὰρ τὸ ἓν τοσαυταχῶσ, καὶ ἕκαστον ἔσται ἓν τούτων, ᾧ ἂν ὑπάρχῃ τισ τούτων τῶν τρόπων· τὸ δὲ ἑνὶ εἶναι ὁτὲ μὲν τούτων τινὶ ἔσται, ὁτὲ δὲ ἄλλῳ ὃ καὶ μᾶλλον ἐγγὺσ τῷ ὀνόματί ἐστι, τῇ δυνάμει δ’ ἐκεῖνα, ὥσπερ καὶ περὶ στοιχείου καὶ αἰτίου εἰ δέοι λέγειν ἐπί τε τοῖσ πράγμασι διορίζοντα καὶ τοῦ ὀνόματοσ ὁρ́ον ἀποδιδόντα.

ἔστι μὲν γὰρ ὡσ στοιχεῖον τὸ πῦρ ἔστι δ’ ἴσωσ καθ’ αὑτὸ καὶ τὸ ἄπειρον ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον, ἔστι δ’ ὡσ οὔ· οὐ γὰρ τὸ αὐτὸ πυρὶ καὶ στοιχείῳ εἶναι, ἀλλ’ ὡσ μὲν πρᾶγμά τι καὶ φύσισ τὸ πῦρ στοιχεῖον, τὸ δὲ ὄνομα σημαίνει τὸ τοδὶ συμβεβηκέναι αὐτῷ, ὅτι ἐστί τι ἐκ τούτου ὡσ πρώτου ἐνυπάρχοντοσ.

οὕτω καὶ ἐπὶ αἰτίου καὶ ἑνὸσ καὶ τῶν τοιούτων ἁπάντων, διὸ καὶ τὸ ἑνὶ εἶναι τὸ ἀδιαιρέτῳ ἐστὶν εἶναι, ὅπερ τόδε ὄντι καὶ ἰδίᾳ χωριστῷ ἢ τόπῳ ἢ εἴδει ἢ διανοίᾳ, ἢ καὶ τὸ ὅλῳ καὶ ἀδιαιρέτῳ, μάλιστα δὲ τὸ μέτρῳ εἶναι πρώτῳ ἑκάστου γένουσ καὶ κυριώτατα τοῦ ποσοῦ· ἐντεῦθεν γὰρ ἐπὶ τὰ ἄλλα ἐλήλυθεν.

μέτρον γάρ ἐστιν ᾧ τὸ ποσὸν γιγνώσκεται·

γιγνώσκεται δὲ ἢ ἑνὶ ἢ ἀριθμῷ τὸ ποσὸν ᾗ ποσόν, ὁ δὲ ἀριθμὸσ ἅπασ ἑνί, ὥστε πᾶν τὸ ποσὸν γιγνώσκεται ᾗ ποσὸν τῷ ἑνί, καὶ ᾧ πρώτῳ ποσὰ γιγνώσκεται, τοῦτο αὐτὸ ἕν· διὸ τὸ ἓν ἀριθμοῦ ἀρχὴ ᾗ ἀριθμόσ. ἐντεῦθεν δὲ καὶ ἐν τοῖσ ἄλλοισ λέγεται μέτρον τε ᾧ ἕκαστον πρώτῳ γιγνώσκεται, καὶ τὸ μέτρον ἑκάστου ἕν, ἐν μήκει, ἐν πλάτει, ἐν βάθει, ἐν βάρει, ἐν τάχει τὸ γὰρ βάροσ καὶ τάχοσ κοινὸν ἐν τοῖσ ἐναντίοισ· διττὸν γὰρ ἑκάτερον αὐτῶν, οἱο͂ν βάροσ τό τε ὁποσηνοῦν ἔχον ῥοπὴν καὶ τὸ ἔχον ὑπεροχὴν ῥοπῆσ, καὶ τάχοσ τό τε ὁποσηνοῦν κίνησιν ἔχον καὶ τὸ ὑπεροχὴν κινήσεωσ·

ἔστι γάρ τι τάχοσ καὶ τοῦ βραδέοσ καὶ βάροσ τοῦ κουφοτέρου.

ἐν πᾶσι δὴ τούτοισ μέτρον καὶ ἀρχὴ ἕν τι καὶ ἀδιαίρετον, ἐπεὶ καὶ ἐν ταῖσ γραμμαῖσ χρῶνται ὡσ ἀτόμῳ τῇ ποδιαίᾳ. πανταχοῦ γὰρ τὸ μέτρον ἕν τι ζητοῦσι καὶ ἀδιαίρετον· τὸ ἁπλοῦν ἢ τῷ ποιῷ ἢ τῷ ποσῷ.

ὅπου μὲν οὖν δοκεῖ μὴ εἶναι ἀφελεῖν ἢ προσθεῖναι, τοῦτο ἀκριβὲσ τὸ μέτρον διὸ τὸ τοῦ ἀριθμοῦ ἀκριβέστατον· τὴν γὰρ μονάδα τιθέασι πάντῃ ἀδιαίρετον·

ἐν δὲ τοῖσ ἄλλοισ μιμοῦνται τὸ τοιοῦτον· ἀπὸ γὰρ σταδίου καὶ ταλάντου καὶ ἀεὶ τοῦ μείζονοσ λάθοι ἂν καὶ προστεθέν τι καὶ ἀφαιρεθὲν μᾶλλον ἢ ἀπὸ ἐλάττονοσ· ὥστε ἀφ’ οὗ πρώτου κατὰ τὴν αἴσθησιν μὴ ἐνδέχεται, τοῦτο πάντεσ ποιοῦνται μέτρον καὶ ὑγρῶν καὶ ξηρῶν καὶ βάρουσ καὶ μεγέθουσ·

καὶ τότ’ οἰόνται εἰδέναι τὸ ποσόν, ὅταν εἰδῶσι διὰ τούτου τοῦ μέτρου. καὶ δὴ καὶ κίνησιν τῇ ἁπλῇ κινήσει καὶ τῇ ταχίστῃ ὀλίγιστον γὰρ αὕτη ἔχει χρόνον· διὸ ἐν τῇ ἀστρολογίᾳ τὸ τοιοῦτον ἓν ἀρχὴ καὶ μέτρον τὴν κίνησιν γὰρ ὁμαλὴν ὑποτίθενται καὶ ταχίστην τὴν τοῦ οὐρανοῦ, πρὸσ ἣν κρίνουσι τὰσ ἄλλασ, καὶ ἐν μουσικῇ δίεσισ, ὅτι ἐλάχιστον, καὶ ἐν φωνῇ στοιχεῖον.

καὶ ταῦτα πάντα ἕν τι οὕτωσ, οὐχ ὡσ κοινόν τι τὸ ἓν ἀλλ’ ὥσπερ εἴρηται. οὐκ ἀεὶ δὲ τῷ ἀριθμῷ ἓν τὸ μέτρον ἀλλ’ ἐνίοτε πλείω, οἱο͂ν αἱ διέσεισ δύο, αἱ μὴ κατὰ τὴν ἀκοὴν ἀλλ’ ἐν τοῖσ λόγοισ, καὶ αἱ φωναὶ πλείουσ αἷσ μετροῦμεν, καὶ ἡ διάμετροσ δυσὶ μετρεῖται καὶ ἡ πλευρά, καὶ τὰ μεγέθη πάντα.

οὕτω δὴ πάντων μέτρον τὸ ἕν, ὅτι γνωρίζομεν ἐξ ὧν ἐστὶν ἡ οὐσία διαιροῦντεσ ἢ κατὰ τὸ ποσὸν ἢ κατὰ τὸ εἶδοσ.

καὶ διὰ τοῦτο τὸ ἓν ἀδιαίρετον, ὅτι τὸ πρῶτον ἑκάστων ἀδιαίρετον.

οὐχ ὁμοίωσ δὲ πᾶν ἀδιαίρετον, οἱο͂ν ποὺσ καὶ μονάσ, ἀλλὰ τὸ μὲν πάντῃ, τὸ δ’ εἰσ ἀδιαίρετα πρὸσ τὴν αἴσθησιν θετέον, ὥσπερ εἴρηται ἤδη· ἴσωσ γὰρ πᾶν συνεχὲσ διαιρετόν. ἀεὶ δὲ συγγενὲσ τὸ μέτρον· μεγεθῶν μὲν γὰρ μέγεθοσ, καὶ καθ’ ἕκαστον μήκουσ μῆκοσ, πλάτουσ πλάτοσ, φωνῆσ φωνή, βάρουσ βάροσ, μονάδων μονάσ.

οὕτω γὰρ δεῖ λαμβάνειν, ἀλλ’ οὐχ ὅτι ἀριθμῶν ἀριθμόσ· καίτοι ἔδει, εἰ ὁμοίωσ· ἀλλ’ οὐχ ὁμοίωσ ἀξιοῖ ἀλλ’ ὥσπερ εἰ μονάδων μονάδασ ἀξιώσειε μέτρον ἀλλὰ μὴ μονάδα· ὁ δ’ ἀριθμὸσ πλῆθοσ μονάδων.

καὶ τὴν ἐπιστήμην δὲ μέτρον τῶν πραγμάτων λέγομεν καὶ τὴν αἴσθησιν διὰ τὸ αὐτό, ὅτι γνωρίζομέν τι αὐταῖσ, ἐπεὶ μετροῦνται μᾶλλον ἢ μετροῦσιν. ἀλλὰ συμβαίνει ἡμῖν ὥσπερ ἂν εἰ ἄλλου ἡμᾶσ μετροῦντοσ ἐγνωρίσαμεν πηλίκοι ἐσμὲν τῷ τὸν πῆχυν ἐπὶ τοσοῦτον ἡμῶν ἐπιβάλλειν. Πρωταγόρασ δ’ ἄνθρωπόν φησι πάντων εἶναι μέτρον, ὥσπερ ἂν εἰ τὸν ἐπιστήμονα εἰπὼν ἢ τὸν αἰσθανόμενον·

τούτουσ δ’ ὅτι ἔχουσιν ὁ μὲν αἴσθησιν ὁ δὲ ἐπιστήμην, ἅ φαμεν εἶναι μέτρα τῶν ὑποκειμένων.

οὐθὲν δὴ λέγοντεσ περιττὸν φαίνονταί τι λέγειν. ὅτι μὲν οὖν τὸ ἑνὶ εἶναι μάλιστά ἐστι κατὰ τὸ ὄνομα ἀφορίζοντι μέτρον τι, καὶ κυριώτατα τοῦ ποσοῦ, εἶτα τοῦ ποιοῦ, φανερόν· ἔσται δὲ τοιοῦτον τὸ μὲν ἂν ᾖ ἀδιαίρετον κατὰ τὸ ποσόν, τὸ δὲ ἂν κατὰ τὸ ποιόν·

διόπερ ἀδιαίρετον τὸ ἓν ἢ ἁπλῶσ ἢ ᾗ ἕν. ἔχει, καθάπερ ἐν τοῖσ διαπορήμασιν ἐπήλθομεν τί τὸ ἕν ἐστι καὶ πῶσ δεῖ περὶ αὐτοῦ λαβεῖν, πότερον ὡσ οὐσίασ τινὸσ οὔσησ αὐτοῦ τοῦ ἑνόσ, καθάπερ οἵ τε Πυθαγόρειοί φασι πρότερον καὶ Πλάτων ὕστερον, ἢ μᾶλλον ὑπόκειταί τισ φύσισ καὶ πῶσ δεῖ γνωριμωτέρωσ λεχθῆναι καὶ μᾶλλον ὥσπερ οἱ περὶ φύσεωσ·

ἐκείνων γὰρ ὁ μέν τισ φιλίαν εἶναί φησι τὸ ἓν ὁ δ’ ἀέρα ὁ δὲ τὸ ἄπειρον.

εἰ δὴ μηδὲν τῶν καθόλου δυνατὸν οὐσίαν εἶναι, καθάπερ ἐν τοῖσ περὶ οὐσίασ καὶ περὶ τοῦ ὄντοσ εἴρηται λόγοισ, οὐδ’ αὐτὸ τοῦτο οὐσίαν ὡσ ἕν τι παρὰ τὰ πολλὰ δυνατὸν εἶναι κοινὸν γάρ ἀλλ’ ἢ κατηγόρημα μόνον, δῆλον ὡσ οὐδὲ τὸ ἕν· τὸ γὰρ ὂν καὶ τὸ ἓν καθόλου κατηγορεῖται μάλιστα πάντων.

ὥστε οὔτε τὰ γένη φύσεισ τινὲσ καὶ οὐσίαι χωρισταὶ τῶν ἄλλων εἰσίν, οὔτε τὸ ἓν γένοσ ἐνδέχεται εἶναι διὰ τὰσ αὐτὰσ αἰτίασ δι’ ἅσπερ οὐδὲ τὸ ὂν οὐδὲ τὴν οὐσίαν. ἔτι δ’ ὁμοίωσ ἐπὶ πάντων ἀναγκαῖον ἔχειν· λέγεται δ’ ἰσαχῶσ τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν·

ὥστ’ ἐπείπερ ἐν τοῖσ ποιοῖσ ἐστί τι τὸ ἓν καί τισ φύσισ, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐν τοῖσ ποσοῖσ, δῆλον ὅτι καὶ ὅλωσ ζητητέον τί τὸ ἕν, ὥσπερ καὶ τί τὸ ὄν, ὡσ οὐχ ἱκανὸν ὅτι τοῦτο αὐτὸ ἡ φύσισ αὐτοῦ. ἀλλὰ μὴν ἔν γε χρώμασίν ἐστι τὸ ἓν χρῶμα, οἱο͂ν τὸ λευκόν, εἶτα τὰ ἄλλα ἐκ τούτου καὶ τοῦ μέλανοσ φαίνεται γιγνόμενα, τὸ δὲ μέλαν στέρησισ λευκοῦ ὥσπερ καὶ φωτὸσ σκότοσ τοῦτο δ’ ἐστὶ στέρησισ φωτόσ· ὥστε εἰ τὰ ὄντα ἦν χρώματα, ἦν ἂν ἀριθμόσ τισ τὰ ὄντα, ἀλλὰ τίνων;

δῆλον δὴ ὅτι χρωμάτων, καὶ τὸ ἓν ἦν ἄν τι ἕν, οἱο͂ν τὸ λευκόν. ὁμοίωσ δὲ καὶ εἰ μέλη τὰ ὄντα ἦν, ἀριθμὸσ ἂν ἦν, διέσεων μέντοι, ἀλλ’ οὐκ ἀριθμὸσ ἡ οὐσία αὐτῶν· καὶ τὸ ἓν ἦν ἄν τι οὗ ἡ οὐσία οὐ τὸ ἓν ἀλλὰ δίεσισ.

ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν φθόγγων στοιχείων ἂν ἦν τὰ ὄντα ἀριθμόσ, καὶ τὸ ἓν στοιχεῖον φωνῆεν.

καὶ εἰ σχήματα εὐθύγραμμα, σχημάτων ἂν ἦν ἀριθμόσ, καὶ τὸ ἓν τὸ τρίγωνον. ὁ δ’ αὐτὸσ λόγοσ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων γενῶν, ὥστ’ εἴπερ καὶ ἐν τοῖσ πάθεσι καὶ ἐν τοῖσ ποιοῖσ καὶ ἐν τοῖσ ποσοῖσ καὶ ἐν κινήσει ἀριθμῶν ὄντων καὶ ἑνόσ τινοσ ἐν ἅπασιν ὅ τε ἀριθμὸσ τινῶν καὶ τὸ ἓν τὶ ἕν, ἀλλ’ οὐχὶ τοῦτο αὐτὸ ἡ οὐσία, καὶ ἐπὶ τῶν οὐσιῶν ἀνάγκη ὡσαύτωσ ἔχειν· ὁμοίωσ γὰρ ἔχει ἐπὶ πάντων.

ὅτι μὲν οὖν τὸ ἓν ἐν ἅπαντι γένει ἐστί τισ φύσισ, καὶ οὐδενὸσ τοῦτό γ’ αὐτὸ ἡ φύσισ τὸ ἕν, φανερόν, ἀλλ’ ὥσπερ ἐν χρώμασι χρῶμα ἓν ζητητέον αὐτὸ τὸ ἕν, οὕτω καὶ ἐν οὐσίᾳ οὐσίαν μίαν αὐτὸ τὸ ἕν·

μηδεμιᾷ οἱο͂ν οὔτ’ ἐν τῇ τί ἐστιν οὔτ’ ἐν τῇ ποῖον, ἀλλ’ ὁμοίωσ ἔχει ὥσπερ τὸ ὄν καὶ τῷ μὴ προσκατηγορεῖσθαι ἕτερόν τι τὸ εἷσ ἄνθρωποσ τοῦ ἄνθρωποσ ὥσπερ οὐδὲ τὸ εἶναι παρὰ τὸ τί ἢ ποῖον ἢ πόσον καὶ <τῷ εἶναι> τὸ ἑνὶ εἶναι τὸ ἑκάστῳ εἶναι.

ἀντίκειται δὲ τὸ ἓν καὶ τὰ πολλὰ κατὰ πλείουσ τρόπουσ, ὧν ἕνα τὸ ἓν καὶ τὸ πλῆθοσ ὡσ ἀδιαίρετον καὶ διαιρετόν·

τὸ μὲν γὰρ ἢ διῃρημένον ἢ διαιρετὸν πλῆθόσ τι λέγεται, τὸ δὲ ἀδιαίρετον ἢ μὴ διῃρημένον ἕν. ἐπεὶ οὖν αἱ ἀντιθέσεισ τετραχῶσ, καὶ τούτων κατὰ στέρησιν λέγεται θάτερον, ἐναντία ἂν εἰή καὶ οὔτε ὡσ ἀντίφασισ οὔτε ὡσ τὰ πρόσ τι λεγόμενα. λέγεται δὲ ἐκ τοῦ ἐναντίου καὶ δηλοῦται τὸ ἕν, ἐκ τοῦ διαιρετοῦ τὸ ἀδιαίρετον, διὰ τὸ μᾶλλον αἰσθητὸν τὸ πλῆθοσ εἶναι καὶ τὸ διαιρετὸν ἢ τὸ ἀδιαίρετον, ὥστε τῷ λόγῳ πρότερον τὸ πλῆθοσ τοῦ ἀδιαιρέτου διὰ τὴν αἴσθησιν.

ἔστι δὲ τοῦ μὲν ἑνόσ, ὥσπερ καὶ ἐν τῇ διαιρέσει τῶν ἐναντίων διεγράψαμεν, τὸ ταὐτὸ καὶ ὅμοιον καὶ ἴσον, τοῦ δὲ πλήθουσ τὸ ἕτερον καὶ ἀνόμοιον καὶ ἄνισον. λεγομένου δὲ τοῦ ταὐτοῦ πολλαχῶσ, ἕνα μὲν τρόπον κατ’ ἀριθμὸν λέγομεν ἐνίοτε αὐτό, τὸ δ’ ἐὰν καὶ λόγῳ καὶ ἀριθμῷ ἓν ᾖ, οἱο͂ν σὺ σαυτῷ καὶ τῷ εἴδει καὶ τῇ ὕλῃ ἕν·

ἔτι δ’ ἐὰν ὁ λόγοσ ὁ τῆσ πρώτησ οὐσίασ εἷσ ᾖ, οἱο͂ν αἱ ἴσαι γραμμαὶ εὐθεῖαι αἱ αὐταί, καὶ τὰ ἴσα καὶ ἰσογώνια τετράγωνα, καίτοι πλείω·

ἀλλ’ ἐν τούτοισ ἡ ἰσότησ ἑνότησ.

ὅμοια δὲ ἐὰν μὴ ταὐτὰ ἁπλῶσ ὄντα, μηδὲ κατὰ τὴν οὐσίαν ἀδιάφορα τὴν συγκειμένην, κατὰ τὸ εἶδοσ ταὐτὰ ᾖ, ὥσπερ τὸ μεῖζον τετράγωνον τῷ μικρῷ ὅμοιον, καὶ αἱ ἄνισοι εὐθεῖαι· αὗται γὰρ ὅμοιαι μέν, αἱ αὐταὶ δὲ ἁπλῶσ οὔ.

τὰ δὲ ἐὰν τὸ αὐτὸ εἶδοσ ἔχοντα, ἐν οἷσ τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον ἐγγίγνεται, μήτε μᾶλλον ᾖ μήτε ἧττον. τὰ δὲ ἐὰν ᾖ τὸ αὐτὸ πάθοσ καὶ ἓν τῷ εἴδει, οἱο͂ν τὸ λευκόν, σφόδρα καὶ ἧττον, ὅμοιά φασιν εἶναι ὅτι ἓν τὸ εἶδοσ αὐτῶν. τὰ δὲ ἐὰν πλείω ἔχῃ ταὐτὰ ἢ ἕτερα, ἢ ἁπλῶσ ἢ τὰ πρόχειρα, οἱο͂ν καττίτεροσ ἀργύρῳ ᾗ λευκόν, χρυσὸσ δὲ πυρὶ ᾗ ξανθὸν καὶ πυρρόν. ὥστε δῆλον ὅτι καὶ τὸ ἕτερον καὶ τὸ ἀνόμοιον πολλαχῶσ λέγεται. καὶ τὸ μὲν ἄλλο ἀντικειμένωσ καὶ τὸ ταὐτό, διὸ ἅπαν πρὸσ ἅπαν ἢ ταὐτὸ ἢ ἄλλο·

τὸ δ’ ἐὰν μὴ καὶ ἡ ὕλη καὶ ὁ λόγοσ εἷσ, διὸ σὺ καὶ ὁ πλησίον ἕτεροσ·

τὸ δὲ τρίτον ὡσ τὰ ἐν τοῖσ μαθηματικοῖσ. τὸ μὲν οὖν ἕτερον ἢ ταὐτὸ διὰ τοῦτο πᾶν πρὸσ πᾶν λέγεται, ὅσα λέγεται ἓν καὶ ὄν· οὐ γὰρ ἀντίφασίσ ἐστι τοῦ ταὐτοῦ, διὸ οὐ λέγεται ἐπὶ τῶν μὴ ὄντων τὸ δὲ μὴ ταὐτὸ λέγεται, ἐπὶ δὲ τῶν ὄντων πάντων· ἢ γὰρ ἓν ἢ οὐχ ἓν πέφυχ’ ὅσα ὂν καὶ ἕν.

τὸ μὲν οὖν ἕτερον καὶ ταὐτὸν οὕτωσ ἀντίκειται, διαφορὰ δὲ καὶ ἑτερότησ ἄλλο. τὸ μὲν γὰρ ἕτερον καὶ οὗ ἕτερον οὐκ ἀνάγκη εἶναι τινὶ ἕτερον· πᾶν γὰρ ἢ ἕτερον ἢ ταὐτὸ ὅ τι ἂν ᾖ ὄν·

τὸ δὲ διάφορον τινὸσ τινὶ διάφορον, ὥστε ἀνάγκη ταὐτό τι εἶναι ᾧ διαφέρουσιν. τοῦτο δὲ τὸ ταὐτὸ γένοσ ἢ εἶδοσ· πᾶν γὰρ τὸ διαφέρον διαφέρει ἢ γένει ἢ εἴδει, γένει μὲν ὧν μὴ ἔστι κοινὴ ἡ ὕλη μηδὲ γένεσισ εἰσ ἄλληλα, οἱο͂ν ὅσων ἄλλο σχῆμα τῆσ κατηγορίασ, εἴδει δὲ ὧν τὸ αὐτὸ γένοσ λέγεται δὲ γένοσ ὃ ἄμφω τὸ αὐτὸ λέγονται κατὰ τὴν οὐσίαν τὰ διάφορα. τὰ δ’ ἐναντία διάφορα, καὶ ἡ ἐναντίωσισ διαφορά τισ.

ὅτι δὲ καλῶσ τοῦτο ὑποτιθέμεθα, δῆλον ἐκ τῆσ ἐπαγωγῆσ· ὄντα ἀλλὰ τὰ μὲν τὸ γένοσ ἕτερα τὰ δ’ ἐν τῇ αὐτῇ συστοιχίᾳ τῆσ κατηγορίασ, ὥστ’ ἐν ταὐτῷ γένει καὶ ταὐτὰ τῷ γένει.

διώρισται δ’ ἐν ἄλλοισ ποῖα τῷ γένει ταὐτὰ ἢ ἕτερα.

ἐπεὶ δὲ διαφέρειν ἐνδέχεται ἀλλήλων τὰ διαφέροντα πλεῖον καὶ ἔλαττον, ἔστι τισ καὶ μεγίστη διαφορά, καὶ ταύτην λέγω ἐναντίωσιν.

ὅτι δ’ ἡ μεγίστη ἐστὶ διαφορά, δῆλον ἐκ τῆσ ἐπαγωγῆσ.

τὰ μὲν γὰρ γένει διαφέροντα οὐκ ἔχει ὁδὸν εἰσ ἄλληλα, ἀλλ’ ἀπέχει πλέον καὶ ἀσύμβλητα· τοῖσ δ’ εἴδει διαφέρουσιν αἱ γενέσεισ ἐκ τῶν ἐναντίων εἰσὶν ὡσ ἐσχάτων, τὸ δὲ τῶν ἐσχάτων διάστημα μέγιστον, ὥστε καὶ τὸ τῶν ἐναντίων. ἀλλὰ μὴν τό γε μέγιστον ἐν ἑκάστῳ γένει τέλειον.

μέγιστόν τε γὰρ οὗ μὴ ἔστιν ὑπερβολή, καὶ τέλειον οὗ μὴ ἔστιν ἔξω λαβεῖν τι δυνατόν· τέλοσ γὰρ ἔχει ἡ τελεία διαφορά ὥσπερ καὶ τἆλλα τῷ τέλοσ ἔχειν λέγεται τέλεια, τοῦ δὲ τέλουσ οὐθὲν ἔξω· ἔσχατον γὰρ ἐν παντὶ καὶ περιέχει, διὸ οὐδὲν ἔξω τοῦ τέλουσ, οὐδὲ προσδεῖται οὐδενὸσ τὸ τέλειον. ὅτι μὲν οὖν ἡ ἐναντιότησ ἐστὶ διαφορὰ τέλειοσ, ἐκ τούτων δῆλον·

πολλαχῶσ δὲ λεγομένων τῶν ἐναντίων, ἀκολουθήσει τὸ τελείωσ οὕτωσ ὡσ ἂν καὶ τὸ ἐναντίοισ εἶναι ὑπάρχῃ αὐτοῖσ. τούτων δὲ ὄντων φανερὸν ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἑνὶ πλείω ἐναντία εἶναι οὔτε γὰρ τοῦ ἐσχάτου ἐσχατώτερον εἰή ἄν τι, οὔτε τοῦ ἑνὸσ διαστήματοσ πλείω δυοῖν ἔσχατα, ὅλωσ τε εἰ ἔστιν ἡ ἐναντιότησ διαφορά, ἡ δὲ διαφορὰ δυοῖν, ὥστε καὶ ἡ τέλειοσ. ἀνάγκη δὲ καὶ τοὺσ ἄλλουσ ὁρ́ουσ ἀληθεῖσ εἶναι τῶν ἐναντίων.

καὶ γὰρ πλεῖστον διαφέρει ἡ τέλειοσ διαφορά τῶν τε γὰρ γένει διαφερόντων οὐκ ἔστιν ἐξωτέρω λαβεῖν καὶ τῶν εἴδει· δέδεικται γὰρ ὅτι πρὸσ τὰ ἔξω τοῦ γένουσ οὐκ ἔστι διαφορά, τούτων δ’ αὕτη μεγίστη, καὶ τὰ ἐν ταὐτῷ γένει πλεῖστον διαφέροντα ἐναντία μεγίστη γὰρ διαφορὰ τούτων ἡ τέλειοσ, καὶ τὰ ἐν τῷ αὐτῷ δεκτικῷ πλεῖστον διαφέροντα ἐναντία ἡ γὰρ ὕλη ἡ αὐτὴ τοῖσ ἐναντίοισ καὶ τὰ ὑπὸ τὴν αὐτὴν δύναμιν πλεῖστον διαφέροντα καὶ γὰρ ἡ ἐπιστήμη περὶ ἓν γένοσ ἡ μία·

ἐν οἷσ ἡ τελεία διαφορὰ μεγίστη.

πρώτη δὲ ἐναντίωσισ ἕξισ καὶ στέρησίσ ἐστιν·

οὐ πᾶσα δὲ στέρησισ πολλαχῶσ γὰρ λέγεται ἡ στέρησισ ἀλλ’ ἥτισ ἂν τελεία ᾖ. τὰ δ’ ἄλλα ἐναντία κατὰ ταῦτα λεχθήσεται, τὰ μὲν τῷ ἔχειν τὰ δὲ τῷ ποιεῖν ἢ ποιητικὰ εἶναι τὰ δὲ τῷ λήψεισ εἶναι καὶ ἀποβολαὶ τούτων ἢ ἄλλων ἐναντίων. εἰ δὴ ἀντίκειται μὲν ἀντίφασισ καὶ στέρησισ καὶ ἐναντιότησ καὶ τὰ πρόσ τι, τούτων δὲ πρῶτον ἀντίφασισ, ἀντιφάσεωσ δὲ μηδέν ἐστι μεταξύ, τῶν δὲ ἐναντίων ἐνδέχεται, ὅτι μὲν οὐ ταὐτὸν ἀντίφασισ καὶ τἀναντία δῆλον·

ἡ δὲ στέρησισ ἀντίφασίσ τίσ ἐστιν·

ἢ γὰρ τὸ ἀδύνατον ὅλωσ ἔχειν, ἢ ὃ ἂν πεφυκὸσ ἔχειν μὴ ἔχῃ, ἐστέρηται ἢ ὅλωσ ἢ πὼσ ἀφορισθέν πολλαχῶσ γὰρ ἤδη τοῦτο λέγομεν, ὥσπερ διῄρηται ἡμῖν ἐν ἄλλοισ, ὥστ’ ἐστὶν ἡ στέρησισ ἀντίφασίσ τισ ἢ ἀδυναμία διορισθεῖσα ἢ συνειλημμένη τῷ δεκτικῷ· διὸ ἀντιφάσεωσ μὲν οὐκ ἔστι μεταξύ, στερήσεωσ δέ τινοσ ἔστιν·

ἴσον μὲν γὰρ ἢ οὐκ ἴσον πᾶν, ἴσον δ’ ἢ ἄνισον οὐ πᾶν, ἀλλ’ εἴπερ, μόνον ἐν τῷ δεκτικῷ τοῦ ἴσου. εἰ δὴ αἱ γενέσεισ τῇ ὕλῃ ἐκ τῶν ἐναντίων, γίγνονται δὲ ἢ ἐκ τοῦ εἴδουσ καὶ τῆσ τοῦ εἴδουσ ἕξεωσ ἢ ἐκ στερήσεώσ τινοσ τοῦ εἴδουσ καὶ τῆσ μορφῆσ, δῆλον ὅτι ἡ μὲν ἐναντίωσισ στέρησισ ἂν εἰή πᾶσα, ἡ δὲ στέρησισ ἴσωσ οὐ πᾶσα ἐναντιότησ αἴτιον δ’ ὅτι πολλαχῶσ ἐνδέχεται ἐστερῆσθαι τὸ ἐστερημένον·

ἐξ ὧν γὰρ αἱ μεταβολαὶ ἐσχάτων, ἐναντία ταῦτα.

φανερὸν δὲ καὶ διὰ τῆσ ἐπαγωγῆσ. πᾶσα γὰρ ἐναντίωσισ ἔχει στέρησιν θάτερον τῶν ἐναντίων, ἀλλ’ οὐχ ὁμοίωσ πάντα· ἀνισότησ μὲν γὰρ ἰσότητοσ ἀνομοιότησ δὲ ὁμοιότητοσ κακία δὲ ἀρετῆσ, διαφέρει δὲ ὥσπερ εἴρηται· τὸ μὲν γὰρ ἐὰν μόνον ᾖ ἐστερημένον, τὸ δ’ ἐὰν ἢ ποτὲ ἢ ἔν τινι, οἱο͂ν ἂν ἐν ἡλικίᾳ τινὶ ἢ τῷ κυρίῳ, ἢ πάντῃ·

διὸ τῶν μὲν ἔστι μεταξύ, καὶ ἔστιν οὔτε ἀγαθὸσ ἄνθρωποσ οὔτε κακόσ, τῶν δὲ οὐκ ἔστιν, ἀλλ’ ἀνάγκη εἶναι ἢ περιττὸν ἢ ἄρτιον. ἔτι τὰ μὲν ἔχει τὸ ὑποκείμενον ὡρισμένον, τὰ δ’ οὔ.

ὥστε φανερὸν ὅτι ἀεὶ θάτερον τῶν ἐναντίων λέγεται κατὰ στέρησιν· ἀπόχρη δὲ κἂν τὰ πρῶτα καὶ τὰ γένη τῶν ἐναντίων, οἱο͂ν τὸ ἓν καὶ τὰ πολλά· τὰ γὰρ ἄλλα εἰσ ταῦτα ἀνάγεται. ἐπεὶ δὲ ἓν ἑνὶ ἐναντίον, ἀπορήσειεν ἄν τισ πῶσ ἀντίκειται τὸ ἓν καὶ τὰ πολλά, καὶ τὸ ἴσον τῷ μεγάλῳ καὶ τῷ μικρῷ.

εἰ γὰρ τὸ πότερον ἀεὶ ἐν ἀντιθέσει λέγομεν, οἱο͂ν πότερον λευκὸν ἢ μέλαν, καὶ πότερον λευκὸν ἢ οὐ λευκόν πότερον δὲ ἄνθρωποσ ἢ λευκὸν οὐ λέγομεν, ἐὰν μὴ ἐξ ὑποθέσεωσ καὶ ζητοῦντεσ οἱο͂ν πότερον ἦλθε Κλέων ἢ Σωκράτησ ‐ ἀλλ’ οὐκ ἀνάγκη ἐν οὐδενὶ γένει τοῦτο· ἀλλὰ καὶ τοῦτο ἐκεῖθεν ἐλήλυθεν·

τὰ γὰρ ἀντικείμενα μόνα οὐκ ἐνδέχεται ἅμα ὑπάρχειν, ᾧ καὶ ἐνταῦθα χρῆται ἐν τῷ πότεροσ ἦλθεν· εἰ γὰρ ἅμα ἐνεδέχετο, γελοῖον τὸ ἐρώτημα·

εἰ δέ, καὶ οὕτωσ ὁμοίωσ ἐμπίπτει εἰσ ἀντίθεσιν, εἰσ τὸ ἓν ἢ πολλά, οἱο͂ν πότερον ἀμφότεροι ἦλθον ἢ ἅτεροσ· εἰ δὴ ἐν τοῖσ ἀντικειμένοισ ἀεὶ τοῦ ποτέρου ἡ ζήτησισ, λέγεται δὲ πότερον μεῖζον ἢ ἔλαττον ἢ ἴσον, τίσ ἐστιν ἡ ἀντίθεσισ πρὸσ ταῦτα τοῦ ἴσου;

οὔτε γὰρ θατέρῳ μόνῳ ἐναντίον οὔτ’ ἀμφοῖν·

τί γὰρ μᾶλλον τῷ μείζονι ἢ τῷ ἐλάττονι; ἔτι τῷ ἀνίσῳ ἐναντίον τὸ ἴσον, ὥστε πλείοσιν ἔσται ἢ ἑνί. εἰ δὲ τὸ ἄνισον σημαίνει τὸ αὐτὸ ἅμα ἀμφοῖν, εἰή μὲν ἂν ἀντικείμενον ἀμφοῖν καὶ ἡ ἀπορία βοηθεῖ τοῖσ φάσκουσι τὸ ἄνισον δυάδα εἶναι, ἀλλὰ συμβαίνει ἓν δυοῖν ἐναντίον· ὅπερ ἀδύνατον.

ἔτι τὸ μὲν ἴσον μεταξὺ φαίνεται μεγάλου καὶ μικροῦ, ἐναντίωσισ δὲ μεταξὺ οὐδεμία οὔτε φαίνεται οὔτε ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ δυνατόν· οὐ γὰρ ἂν εἰή τελεία μεταξύ τινοσ οὖσα, ἀλλὰ μᾶλλον ἔχει ἀεὶ ἑαυτῆσ τι μεταξύ. λείπεται δὴ ἢ ὡσ ἀπόφασιν ἀντικεῖσθαι ἢ ὡσ στέρησιν. θατέρου μὲν δὴ οὐκ ἐνδέχεται τί γὰρ μᾶλλον τοῦ μεγάλου ἢ μικροῦ;

· ἀμφοῖν ἄρα ἀπόφασισ στερητική, διὸ καὶ πρὸσ ἀμφότερα τὸ πότερον λέγεται, πρὸσ δὲ θάτερον οὔ οἱο͂ν πότερον μεῖζον ἢ ἴσον, ἢ πότερον ἴσον ἢ ἔλαττον, ἀλλ’ ἀεὶ τρία. οὐ στέρησισ δὲ ἐξ ἀνάγκησ· οὐ γὰρ πᾶν ἴσον ὃ μὴ μεῖζον ἢ ἔλαττον, ἀλλ’ ἐν οἷσ πέφυκεν ἐκεῖνα.

ἔστι δὴ τὸ ἴσον τὸ μήτε μέγα μήτε μικρόν, πεφυκὸσ δὲ ἢ μέγα ἢ μικρὸν εἶναι·

καὶ ἀντίκειται ἀμφοῖν ὡσ ἀπόφασισ στερητική, διὸ καὶ μεταξύ ἐστιν. καὶ τὸ μήτε ἀγαθὸν μήτε κακὸν ἀντίκειται ἀμφοῖν, ἀλλ’ ἀνώνυμον· πολλαχῶσ γὰρ λέγεται ἑκάτερον καὶ οὐκ ἔστιν ἓν τὸ δεκτικόν, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ μήτε λευκὸν μήτε μέλαν.

ἓν δὲ οὐδὲ τοῦτο λέγεται, ἀλλ’ ὡρισμένα πωσ ἐφ’ ὧν λέγεται στερητικῶσ ἡ ἀπόφασισ αὕτη· ἀνάγκη γὰρ ἢ φαιὸν ἢ ὠχρὸν εἶναι ἢ τοιοῦτόν τι ἄλλο. ὥστε οὐκ ὀρθῶσ ἐπιτιμῶσιν οἱ νομίζοντεσ ὁμοίωσ λέγεσθαι πάντα, ὥστε ἔσεσθαι ὑποδήματοσ καὶ χειρὸσ μεταξὺ τὸ μήτε ὑπόδημα μήτε χεῖρα, ἔπειπερ καὶ τὸ μήτε ἀγαθὸν μήτε κακὸν τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τοῦ κακοῦ, ὡσ πάντων ἐσομένου τινὸσ μεταξύ.

οὐκ ἀνάγκη δὲ τοῦτο συμβαίνειν. ἡ μὲν γὰρ ἀντικειμένων συναπόφασίσ ἐστιν ὧν ἔστι μεταξύ τι καὶ διάστημά τι πέφυκεν εἶναι·

τῶν δ’ οὐκ ἔστι διαφορά·

ἐν ἄλλῳ γὰρ γένει ὧν αἱ συναποφάσεισ, ὥστ’ οὐχ ἓν τὸ ὑποκείμενον. ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τοῦ ἑνὸσ καὶ τῶν πολλῶν ἀπορήσειεν ἄν τισ.

εἰ γὰρ τὰ πολλὰ τῷ ἑνὶ ἁπλῶσ ἀντίκειται, συμβαίνει ἔνια ἀδύνατα. τὸ γὰρ ἓν ὀλίγον ἢ ὀλίγα ἔσται·

τὰ γὰρ πολλὰ καὶ τοῖσ ὀλίγοισ ἀντίκειται. ἔτι τὰ δύο πολλά, εἴπερ τὸ διπλάσιον πολλαπλάσιον λέγεται δὲ κατὰ τὰ δύο· ὥστε τὸ ἓν ὀλίγον· πρὸσ τί γὰρ πολλὰ τὰ δύο εἰ μὴ πρὸσ ἕν τε καὶ τὸ ὀλίγον; οὐθὲν γάρ ἐστιν ἔλαττον. ἔτι εἰ ὡσ ἐν μήκει τὸ μακρὸν καὶ βραχύ, οὕτωσ ἐν πλήθει τὸ πολὺ καὶ ὀλίγον, καὶ ὃ ἂν ᾖ πολὺ καὶ πολλά, καὶ τὰ πολλὰ πολύ εἰ μή τι ἄρα διαφέρει ἐν συνεχεῖ εὐορίστῳ, τὸ ὀλίγον πλῆθόσ τι ἔσται.

ὥστε τὸ ἓν πλῆθόσ τι, εἴπερ καὶ ὀλίγον· τοῦτο δ’ ἀνάγκη, εἰ τὰ δύο πολλά. ἴσωσ τὰ πολλὰ λέγεται μέν πωσ καὶ τὸ πολύ, ἀλλ’ ὡσ διαφέρον, οἱο͂ν ὕδωρ πολύ, πολλὰ δ’ οὔ.

ἀλλ’ ὅσα διαιρετά, ἐν τούτοισ λέγεται, ἕνα μὲν τρόπον ἐὰν ᾖ πλῆθοσ ἔχον ὑπεροχὴν ἢ ἁπλῶσ ἢ πρόσ τι καὶ τὸ ὀλίγον ὡσαύτωσ πλῆθοσ ἔχον ἔλλειψιν, τὸ δὲ ὡσ ἀριθμόσ, ὃ καὶ ἀντίκειται τῷ ἑνὶ μόνον. οὕτωσ γὰρ λέγομεν ἓν ἢ πολλά, ὥσπερ εἴ τισ εἴποι ἓν καὶ ἕνα ἢ λευκὸν καὶ λευκά, καὶ τὰ μεμετρημένα πρὸσ τὸ μέτρον καὶ τὸ μετρητόν·

οὕτωσ καὶ τὰ πολλαπλάσια λέγεται· πολλὰ γὰρ ἕκαστοσ ὁ ἀριθμὸσ ὅτι ἕνα καὶ ὅτι μετρητὸσ ἑνὶ ἕκαστοσ, καὶ ὡσ τὸ ἀντικείμενον τῷ ἑνί, οὐ τῷ ὀλίγῳ. οὕτω μὲν οὖν ἐστὶ πολλὰ καὶ τὰ δύο, ὡσ δὲ πλῆθοσ ἔχον ὑπεροχὴν ἢ πρόσ τι ἢ ἁπλῶσ οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ πρῶτον. ὀλίγα δ’ ἁπλῶσ τὰ δύο·

πλῆθοσ γάρ ἐστιν ἔλλειψιν ἔχον πρῶτον διὸ καὶ οὐκ ὀρθῶσ ἀπέστη Ἀναξαγόρασ εἰπὼν ὅτι ὁμοῦ πάντα χρήματα ἦν ἄπειρα καὶ πλήθει καὶ μικρότητι, ἔδει δ’ εἰπεῖν ἀντὶ τοῦ "καὶ μικρότητι" "καὶ ὀλιγότητι"· οὐ γὰρ ἄπειρα, ἐπεὶ τὸ ὀλίγον οὐ διὰ τὸ ἕν, ὥσπερ τινέσ φασιν, ἀλλὰ διὰ τὰ δύο.

ἀντίκειται δὴ τὸ ἓν καὶ τὰ πολλὰ τὰ ἐν ἀριθμοῖσ ὡσ μέτρον μετρητῷ·

ταῦτα δὲ ὡσ τὰ πρόσ τι, ὅσα μὴ καθ’ αὑτὰ τῶν πρόσ τι. ἡμῖν ἐν ἄλλοισ ὅτι διχῶσ λέγεται τὰ πρόσ τι, τὰ μὲν ὡσ ἐναντία, τὰ δ’ ὡσ ἐπιστήμη πρὸσ ἐπιστητόν, τῷ λέγεσθαί τι ἄλλο πρὸσ αὐτό.

τὸ δὲ ἓν ἔλαττον εἶναι τινόσ, οἱο͂ν τοῖν δυοῖν, οὐδὲν κωλύει·

οὐ γάρ, εἰ ἔλαττον, καὶ ὀλίγον. τὸ δὲ πλῆθοσ οἱο͂ν γένοσ ἐστὶ τοῦ ἀριθμοῦ· ἔστι γὰρ ἀριθμὸσ πλῆθοσ ἑνὶ μετρητόν, καὶ ἀντίκειταί πωσ τὸ ἓν καὶ ἀριθμόσ, οὐχ ὡσ ἐναντίον ἀλλ’ ὥσπερ εἴρηται τῶν πρόσ τι ἔνια· ᾗ γὰρ μέτρον τὸ δὲ μετρητόν, ταύτῃ ἀντίκειται, διὸ οὐ πᾶν ὃ ἂν ᾖ ἓν ἀριθμόσ ἐστιν, οἱο͂ν εἴ τι ἀδιαίρετόν ἐστιν.

ὁμοίωσ δὲ λεγομένη ἡ ἐπιστήμη πρὸσ τὸ ἐπιστητὸν οὐχ ὁμοίωσ ἀποδίδωσιν. δόξειε μὲν γὰρ ἂν μέτρον ἡ ἐπιστήμη εἶναι τὸ δὲ ἐπιστητὸν τὸ μετρούμενον, συμβαίνει δὲ ἐπιστήμην μὲν πᾶσαν ἐπιστητὸν εἶναι τὸ δὲ ἐπιστητὸν μὴ πᾶν ἐπιστήμην, ὅτι τρόπον τινὰ ἡ ἐπιστήμη μετρεῖται τῷ ἐπιστητῷ. τὸ δὲ πλῆθοσ οὔτε τῷ ὀλίγῳ ἐναντίον ‐ ἀλλὰ τούτῳ μὲν τὸ πολὺ ὡσ ὑπερέχον πλῆθοσ ὑπερεχομένῳ πλήθει ‐ οὔτε τῷ ἑνὶ πάντωσ· ὥσπερ εἴρηται, ὅτι διαιρετὸν τὸ δ’ ἀδιαίρετον, τὸ δ’ ὡσ πρόσ τι ὥσπερ ἡ ἐπιστήμη ἐπιστητῷ, ἐὰν ᾖ ἀριθμὸσ τὸ δ’ ἓν μέτρον.

ἐπεὶ δὲ τῶν ἐναντίων ἐνδέχεται εἶναί τι μεταξὺ καὶ ἐνίων ἔστιν, ἀνάγκη ἐκ τῶν ἐναντίων εἶναι τὰ μεταξύ.

γὰρ τὰ μεταξὺ ἐν τῷ αὐτῷ γένει ἐστὶ καὶ ὧν ἐστὶ μεταξύ.

μεταξὺ μὲν γὰρ ταῦτα λέγομεν εἰσ ὅσα μεταβάλλειν ἀνάγκη πρότερον τὸ μεταβάλλον οἱο͂ν ἀπὸ τῆσ ὑπάτησ ἐπὶ τὴν νήτην εἰ μεταβαίνοι τῷ ὀλιγίστῳ, ἥξει πρότερον εἰσ τοὺσ μεταξὺ φθόγγουσ, καὶ ἐν χρώμασιν εἰ ἥξει ἐκ τοῦ λευκοῦ εἰσ τὸ μέλαν, πρότερον ἥξει εἰσ τὸ φοινικοῦν καὶ φαιὸν ἢ εἰσ τὸ μέλαν· ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων·

μεταβάλλειν δ’ ἐξ ἄλλου γένουσ εἰσ ἄλλο γένοσ οὐκ ἔστιν ἀλλ’ ἢ κατὰ συμβεβηκόσ, οἱο͂ν ἐκ χρώματοσ εἰσ σχῆμα. ἀνάγκη ἄρα τὰ μεταξὺ καὶ αὑτοῖσ καὶ ὧν μεταξύ εἰσιν ἐν τῷ αὐτῷ γένει εἶναι. ἀλλὰ μὴν πάντα γε τὰ μεταξύ ἐστιν ἀντικειμένων τινῶν·

ἐκ τούτων γὰρ μόνων καθ’ αὑτὰ ἔστι μεταβάλλειν διὸ ἀδύνατον εἶναι μεταξὺ μὴ ἀντικειμένων· εἰή γὰρ ἂν μεταβολὴ καὶ μὴ ἐξ ἀντικειμένων. τῶν δ’ ἀντικειμένων ἀντιφάσεωσ μὲν οὐκ ἔστι μεταξύ τοῦτο γάρ ἐστιν ἀντίφασισ, ἀντίθεσισ ἧσ ὁτῳοῦν θάτερον μόριον πάρεστιν, οὐκ ἐχούσησ οὐθὲν μεταξύ, τῶν δὲ λοιπῶν τὰ μὲν πρόσ τι τὰ δὲ στέρησισ τὰ δὲ ἐναντία ἐστίν. τῶν δὲ πρόσ τι ὅσα μὴ ἐναντία, οὐκ ἔχει μεταξύ· αἴτιον δ’ ὅτι οὐκ ἐν τῷ αὐτῷ γένει ἐστίν.

τί γὰρ ἐπιστήμησ καὶ ἐπιστητοῦ μεταξύ;

ἀλλὰ μεγάλου καὶ μικροῦ. εἰ δ’ ἐστὶν ἐν ταὐτῷ γένει τὰ μεταξύ, ὥσπερ δέδεικται, καὶ μεταξὺ ἐναντίων, ἀνάγκη αὐτὰ συγκεῖσθαι ἐκ τούτων τῶν ἐναντίων. ἢ γὰρ ἔσται τι γένοσ αὐτῶν ἢ οὐθέν. καὶ εἰ μὲν γένοσ ἔσται οὕτωσ ὥστ’ εἶναι πρότερόν τι τῶν ἐναντίων, αἱ διαφοραὶ πρότεραι ἐναντίαι ἔσονται αἱ ποιήσουσαι τὰ ἐναντία εἴδη ὡσ γένουσ· ἐκ γὰρ τοῦ γένουσ καὶ τῶν διαφορῶν τὰ εἴδη οἱο͂ν εἰ τὸ λευκὸν καὶ μέλαν ἐναντία, ἔστι δὲ τὸ μὲν διακριτικὸν χρῶμα τὸ δὲ συγκριτικὸν χρῶμα, αὗται αἱ διαφοραί, τὸ διακριτικὸν καὶ συγκριτικόν, πρότεραι·

ὥστε ταῦτα ἐναντία ἀλλήλοισ πρότερα.

ἀλλὰ μὴν τά γε ἐναντίωσ διαφέροντα μᾶλλον ἐναντία· καὶ τὰ λοιπὰ καὶ τὰ μεταξὺ ἐκ τοῦ γένουσ ἔσται καὶ τῶν διαφορῶν οἱο͂ν ὅσα χρώματα τοῦ λευκοῦ καὶ μέλανόσ ἐστι μεταξύ, ταῦτα δεῖ ἔκ τε τοῦ γένουσ λέγεσθαι ‐ ἔστι δὲ γένοσ τὸ χρῶμα ‐ καὶ ἐκ διαφορῶν τινῶν· αὗται δὲ οὐκ ἔσονται τὰ πρῶτα ἐναντία·

εἰ δὲ μή, ἔσται ἕκαστον ἢ λευκὸν ἢ μέλαν· ἕτεραι ἄρα· μεταξὺ ἄρα τῶν πρώτων ἐναντίων αὗται ἔσονται, αἱ πρῶται δὲ διαφοραὶ τὸ διακριτικὸν καὶ συγκριτικόν· ὥστε ταῦτα πρῶτα ζητητέον ὅσα ἐναντία μὴ ἐν γένει, ἐκ τίνοσ τὰ μεταξὺ αὐτῶν ἀνάγκη γὰρ τὰ ἐν τῷ αὐτῷ γένει ἐκ τῶν ἀσυνθέτων τῷ γένει συγκεῖσθαι ἢ ἀσύνθετα εἶναι. τὰ μὲν οὖν ἐναντία ἀσύνθετα ἐξ ἀλλήλων, ὥστε ἀρχαί·

τὰ δὲ μεταξὺ ἢ πάντα ἢ οὐθέν. ἐκ δὲ τῶν ἐναντίων γίγνεταί τι, ὥστ’ ἔσται μεταβολὴ εἰσ τοῦτο πρὶν ἢ εἰσ αὐτά· ἑκατέρου γὰρ καὶ ἧττον ἔσται καὶ μᾶλλον.

μεταξὺ ἄρα ἔσται καὶ τοῦτο τῶν ἐναντίων. καὶ τἆλλα ἄρα πάντα σύνθετα τὰ μεταξύ· τὸ γὰρ τοῦ μὲν μᾶλλον τοῦ δ’ ἧττον σύνθετόν πωσ ἐξ ἐκείνων ὧν λέγεται εἶναι τοῦ μὲν μᾶλλον τοῦ δ’ ἧττον. ἐπεὶ δ’ οὐκ ἔστιν ἕτερα πρότερα ὁμογενῆ τῶν ἐναντίων, ἅπαντ’ ἂν ἐκ τῶν ἐναντίων εἰή τὰ μεταξύ, ὥστε καὶ τὰ κάτω πάντα, καὶ τἀναντία καὶ τὰ μεταξύ, ἐκ τῶν πρώτων ἐναντίων ἔσονται. ὅτι μὲν οὖν τὰ μεταξὺ ἔν τε ταὐτῷ γένει πάντα καὶ μεταξὺ ἐναντίων καὶ σύγκειται ἐκ τῶν ἐναντίων πάντα, δῆλον.

τὸ δ’ ἕτερον τῷ εἴδει τινὸσ τὶ ἕτερόν ἐστι, καὶ δεῖ τοῦτο ἀμφοῖν ὑπάρχειν·

οἱο͂ν εἰ ζῷον ἕτερον τῷ εἴδει, ἄμφω ζῷα. ἀνάγκη ἄρα ἐν γένει τῷ αὐτῷ εἶναι τὰ ἕτερα τῷ εἴδει· τὸ γὰρ τοιοῦτο γένοσ καλῶ ὃ ἄμφω ἓν ταὐτὸ λέγεται, μὴ κατὰ συμβεβηκὸσ ἔχον διαφοράν, εἴτε ὡσ ὕλη ὂν εἴτε ἄλλωσ. οὐ μόνον γὰρ δεῖ τὸ κοινὸν ὑπάρχειν, οἱο͂ν ἄμφω ζῷα, ἀλλὰ καὶ ἕτερον ἑκατέρῳ τοῦτο αὐτὸ τὸ ζῷον, οἱο͂ν τὸ μὲν ἵππον τὸ δὲ ἄνθρωπον, διὸ τοῦτο τὸ κοινὸν ἕτερον ἀλλήλων ἐστὶ τῷ εἴδει.

ἔσται δὴ καθ’ αὑτὰ τὸ μὲν τοιονδὶ ζῷον τὸ δὲ τοιονδί, οἱο͂ν τὸ μὲν ἵπποσ τὸ δ’ ἄνθρωποσ.

ἀνάγκη ἄρα τὴν διαφορὰν ταύτην ἑτερότητα τοῦ γένουσ εἶναι. λέγω γὰρ γένουσ διαφορὰν ἑτερότητα ἣ ἕτερον ποιεῖ τοῦτο αὐτό. ἐναντίωσισ τοίνυν ἔσται αὕτη δῆλον δὲ καὶ ἐκ τῆσ ἐπαγωγῆσ· πάντα γὰρ διαιρεῖται τοῖσ ἀντικειμένοισ, καὶ ὅτι τὰ ἐναντία ἐν ταὐτῷ γένει, δέδεικται·

ἡ γὰρ ἐναντιότησ ἦν διαφορὰ τελεία, ἡ δὲ διαφορὰ ἡ εἴδει πᾶσα τινὸσ τί, ὥστε τοῦτο τὸ αὐτό τε καὶ γένοσ ἐπ’ ἀμφοῖν διὸ καὶ ἐν τῇ αὐτῇ συστοιχίᾳ πάντα τὰ ἐναντία τῆσ κατηγορίασ ὅσα εἴδει διάφορα καὶ μὴ γένει, ἕτερά τε ἀλλήλων μάλιστα ‐ τελεία γὰρ ἡ διαφορά ‐ καὶ ἅμα ἀλλήλοισ οὐ γίγνεται.

ἡ ἄρα διαφορὰ ἐναντίωσίσ ἐστιν.

τοῦτο ἄρα ἐστὶ τὸ ἑτέροισ εἶναι τῷ εἴδει, τὸ ἐν ταὐτῷ γένει ὄντα ἐναντίωσιν ἔχειν ἄτομα ὄντα ταὐτὰ δὲ τῷ εἴδει ὅσα μὴ ἔχει ἐναντίωσιν ἄτομα ὄντα· ἐν γὰρ τῇ διαιρέσει καὶ ἐν τοῖσ μεταξὺ γίγνονται ἐναντιώσεισ πρὶν εἰσ τὰ ἄτομα ἐλθεῖν· ὥστε φανερὸν ὅτι πρὸσ τὸ καλούμενον γένοσ οὔτε ταὐτὸν οὔτε ἕτερον τῷ εἴδει οὐθέν ἐστι τῶν ὡσ γένουσ εἰδῶν προσηκόντωσ·

ἡ γὰρ ὕλη ἀποφάσει δηλοῦται, τὸ δὲ γένοσ ὕλη οὗ λέγεται γένοσ ‐ μὴ ὡσ τὸ τῶν Ἡρακλειδῶν ἀλλ’ ὡσ τὸ ἐν τῇ φύσει, οὐδὲ πρὸσ τὰ μὴ ἐν ταὐτῷ γένει, ἀλλὰ διοίσει τῷ γένει ἐκείνων, εἴδει δὲ τῶν ἐν ταὐτῷ γένει. ἐναντίωσιν γὰρ ἀνάγκη εἶναι τὴν διαφορὰν οὗ διαφέρει εἴδει·

αὕτη δὲ ὑπάρχει τοῖσ ἐν ταὐτῷ γένει οὖσι μόνοισ. ἀπορήσειε δ’ ἄν τισ διὰ τί γυνὴ ἀνδρὸσ οὐκ εἴδει διαφέρει, ἐναντίου τοῦ θήλεοσ καὶ τοῦ ἄρρενοσ ὄντοσ τῆσ δὲ διαφορᾶσ ἐναντιώσεωσ, οὐδὲ ζῷον θῆλυ καὶ ἄρρεν ἕτερον τῷ εἴδει·

καίτοι καθ’ αὑτὸ τοῦ ζῴου αὕτη ἡ διαφορὰ καὶ οὐχ ὡσ λευκότησ ἢ μελανία ἀλλ’ ᾗ ζῷον καὶ τὸ θῆλυ καὶ τὸ ἄρρεν ὑπάρχει.

ἔστι δ’ ἡ ἀπορία αὕτη σχεδὸν ἡ αὐτὴ καὶ διὰ τί ἡ μὲν ποιεῖ τῷ εἴδει ἕτερα ἐναντίωσισ ἡ δ’ οὔ, οἱο͂ν τὸ πεζὸν καὶ τὸ πτερωτόν, λευκότησ δὲ καὶ μελανία οὔ. ἢ ὅτι τὰ μὲν οἰκεῖα πάθη τοῦ γένουσ τὰ δ’ ἧττον; καὶ ἐπειδή ἐστι τὸ μὲν λόγοσ τὸ δ’ ὕλη, ὅσαι μὲν ἐν τῷ λόγῳ εἰσὶν ἐναντιότητεσ εἴδει ποιοῦσι διαφοράν, ὅσαι δ’ ἐν τῷ συνειλημμένῳ τῇ ὕλῃ οὐ ποιοῦσιν.

διὸ ἀνθρώπου λευκότησ οὐ ποιεῖ οὐδὲ μελανία, οὐδὲ τοῦ λευκοῦ ἀνθρώπου ἔστι διαφορὰ κατ’ εἶδοσ πρὸσ μέλανα ἄνθρωπον, οὐδ’ ἂν ὄνομα ἓν τεθῇ.

ὡσ ὕλη γὰρ ὁ ἄνθρωποσ, οὐ ποιεῖ δὲ διαφορὰν ἡ ὕλη· οὐδ’ ἀνθρώπου γὰρ εἴδη εἰσὶν οἱ ἄνθρωποι διὰ τοῦτο, καίτοι ἕτεραι αἱ σάρκεσ καὶ τὰ ὀστᾶ ἐξ ὧν ὅδε καὶ ὅδε·

ἀλλὰ τὸ σύνολον ἕτερον μέν, εἴδει δ’ οὐχ ἕτερον, ὅτι ἐν τῷ λόγῳ οὐκ ἔστιν ἐναντίωσισ. τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ ἔσχατον ἄτομον· ὁ δὲ Καλλίασ ἐστὶν ὁ λόγοσ μετὰ τῆσ ὕλησ·

καὶ ὁ λευκὸσ δὴ ἄνθρωποσ, ὅτι Καλλίασ λευκόσ· κατὰ συμβεβηκὸσ οὖν ὁ ἄνθρωποσ. οὐδὲ χαλκοῦσ δὴ κύκλοσ καὶ ξύλινοσ· οὐδὲ τρίγωνον χαλκοῦν καὶ κύκλοσ ξύλινοσ, οὐ διὰ τὴν ὕλην εἴδει διαφέρουσιν ἀλλ’ ὅτι ἐν τῷ λόγῳ ἔνεστιν ἐναντίωσισ. πότερον δ’ ἡ ὕλη οὐ ποιεῖ ἕτερα τῷ εἴδει, οὖσά πωσ ἑτέρα, ἢ ἔστιν ὡσ ποιεῖ;

διὰ τί γὰρ ὁδὶ ὁ ἵπποσ τουδὶ <τοῦ> ἀνθρώπου ἕτεροσ τῷ εἴδει; καίτοι σὺν τῇ ὕλῃ οἱ λόγοι αὐτῶν. ἢ ὅτι ἔνεστιν ἐν τῷ λόγῳ ἐναντίωσισ; καὶ γὰρ τοῦ λευκοῦ ἀνθρώπου καὶ μέλανοσ ἵππου, καὶ ἔστι γε εἴδει, ἀλλ’ οὐχ ᾗ ὁ μὲν λευκὸσ ὁ δὲ μέλασ, ἐπεὶ καὶ εἰ ἄμφω λευκὰ ἦν, ὅμωσ ἂν ἦν εἴδει ἕτερα. τὸ δὲ ἄρρεν καὶ θῆλυ τοῦ ζῴου οἰκεῖα μὲν πάθη, ἀλλ’ οὐ κατὰ τὴν οὐσίαν ἀλλ’ ἐν τῇ ὕλῃ καὶ τῷ σώματι, διὸ τὸ αὐτὸ σπέρμα θῆλυ ἢ ἄρρεν γίγνεται παθόν τι πάθοσ.

εἶναι, καὶ διὰ τί τὰ μὲν διαφέρει εἴδει τὰ δ’ οὔ, εἴρηται.

ἐπειδὴ δὲ τὰ ἐναντία ἕτερα τῷ εἴδει, τὸ δὲ φθαρτὸν καὶ τὸ ἄφθαρτον ἐναντία στέρησισ γὰρ ἀδυναμία διωρισμένη, ἀνάγκη ἕτερον εἶναι τῷ γένει τὸ φθαρτὸν καὶ τὸ ἄφθαρτον.

νῦν μὲν οὖν ἐπ’ αὐτῶν εἰρήκαμεν τῶν καθόλου ὀνομάτων, ὥστε δόξειεν ἂν οὐκ ἀναγκαῖον εἶναι ὁτιοῦν ἄφθαρτον καὶ φθαρτὸν ἕτερα εἶναι τῷ εἴδει, ὥσπερ οὐδὲ λευκὸν καὶ μέλαν τὸ γὰρ αὐτὸ ἐνδέχεται εἶναι, καὶ ἅμα, ἐὰν ᾖ τῶν καθόλου, ὥσπερ ὁ ἄνθρωποσ εἰή ἂν καὶ λευκὸσ καὶ μέλασ, καὶ τῶν καθ’ ἕκαστον· εἰή γὰρ ἄν, μὴ ἅμα, ὁ αὐτὸσ λευκὸσ καὶ μέλασ·

καίτοι ἐναντίον τὸ λευκὸν τῷ μέλανι·

ἀλλὰ τῶν ἐναντίων τὰ μὲν κατὰ συμβεβηκὸσ ὑπάρχει ἐνίοισ, οἱο͂ν καὶ τὰ νῦν εἰρημένα καὶ ἄλλα πολλά, τὰ δὲ ἀδύνατον, ὧν ἐστὶ καὶ τὸ φθαρτὸν καὶ τὸ ἄφθαρτον· οὐδὲν γάρ ἐστι φθαρτὸν κατὰ συμβεβηκόσ·

τὸ μὲν γὰρ συμβεβηκὸσ ἐνδέχεται μὴ ὑπάρχειν, τὸ δὲ φθαρτὸν τῶν ἐξ ἀνάγκησ ὑπαρχόντων ἐστὶν οἷσ ὑπάρχει· ἢ ἔσται τὸ αὐτὸ καὶ ἓν φθαρτὸν καὶ ἄφθαρτον, εἰ ἐνδέχεται μὴ ὑπάρχειν αὐτῷ τὸ φθαρτόν. ἢ τὴν οὐσίαν ἄρα ἢ ἐν τῇ οὐσίᾳ ἀνάγκη ὑπάρχειν τὸ φθαρτὸν ἑκάστῳ τῶν φθαρτῶν. ὁ δ’ αὐτὸσ λόγοσ καὶ περὶ τοῦ ἀφθάρτου· τῶν γὰρ ἐξ ἀνάγκησ ὑπαρχόντων ἄμφω.

ᾗ ἄρα καὶ καθ’ ὃ πρῶτον τὸ μὲν φθαρτὸν τὸ δ’ ἄφθαρτον, ἔχει ἀντίθεσιν, ὥστε ἀνάγκη γένει ἕτερα εἶναι. φανερὸν τοίνυν ὅτι οὐκ ἐνδέχεται εἶναι εἴδη τοιαῦτα οἱᾶ λέγουσί τινεσ·

ἔσται γὰρ καὶ ἄνθρωποσ ὁ μὲν φθαρτὸσ ὁ δ’ ἄφθαρτοσ. καίτοι τῷ εἴδει ταὐτὰ λέγεται εἶναι τὰ εἴδη τοῖσ τισὶ καὶ οὐχ ὁμώνυμα· τὰ δὲ γένει ἕτερα πλεῖον διέστηκεν ἢ τὰ εἴδει.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Metaphysics, Book 10

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 10)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION