헬라어 문장 검색 - ΑριστόΜεταπηψ́09́

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 9)

περὶ μὲν οὖν τοῦ πρώτωσ ὄντοσ καὶ πρὸσ ὃ πᾶσαι αἱ ἄλλαι κατηγορίαι τοῦ ὄντοσ ἀναφέρονται εἴρηται, περὶ τῆσ οὐσίασ κατὰ γὰρ τὸν τῆσ οὐσίασ λόγον λέγεται τἆλλα ὄντα, τό τε ποσὸν καὶ τὸ ποιὸν καὶ τἆλλα τὰ οὕτω λεγόμενα· πάντα γὰρ ἕξει τὸν τῆσ οὐσίασ λόγον, ὥσπερ εἴπομεν ἐν τοῖσ πρώτοισ λόγοισ·

καὶ ἐντελεχείασ, καὶ πρῶτον περὶ δυνάμεωσ ἣ λέγεται μὲν μάλιστα κυρίωσ, οὐ μὴν χρησιμωτάτη γέ ἐστι πρὸσ ὃ βουλόμεθα νῦν·

ἐπὶ πλέον γάρ ἐστιν ἡ δύναμισ καὶ ἡ ἐνέργεια τῶν μόνον λεγομένων κατὰ κίνησιν.

ἀλλ’ εἰπόντεσ περὶ ταύτησ, ἐν τοῖσ περὶ τῆσ ἐνεργείασ διορισμοῖσ δηλώσομεν καὶ περὶ τῶν ἄλλων. ὅτι μὲν οὖν λέγεται πολλαχῶσ ἡ δύναμισ καὶ τὸ δύνασθαι, διώρισται ἡμῖν ἐν ἄλλοισ· τούτων δ’ ὅσαι μὲν ὁμωνύμωσ λέγονται δυνάμεισ ἀφείσθωσαν ἔνιαι γὰρ ὁμοιότητί τινι λέγονται, καθάπερ ἐν γεωμετρίᾳ καὶ δυνατὰ καὶ ἀδύνατα λέγομεν τῷ εἶναί πωσ ἢ μὴ εἶναι, ὅσαι δὲ πρὸσ τὸ αὐτὸ εἶδοσ, πᾶσαι ἀρχαί τινέσ εἰσι, καὶ πρὸσ πρώτην μίαν λέγονται, ἥ ἐστιν ἀρχὴ μεταβολῆσ ἐν ἄλλῳ ἢ ᾗ ἄλλο.

ἡ μὲν γὰρ τοῦ παθεῖν ἐστὶ δύναμισ, ἡ ἐν αὐτῷ τῷ πάσχοντι ἀρχὴ μεταβολῆσ παθητικῆσ ὑπ’ ἄλλου ἢ ᾗ ἄλλο·

ἡ δ’ ἕξισ ἀπαθείασ τῆσ ἐπὶ τὸ χεῖρον καὶ φθορᾶσ τῆσ ὑπ’ ἄλλου ἢ ᾗ ἄλλο ὑπ’ ἀρχῆσ μεταβλητικῆσ. ἐν γὰρ τούτοισ ἔνεστι πᾶσι τοῖσ ὁρ́οισ ὁ τῆσ πρώτησ δυνάμεωσ λόγοσ. πάλιν δ’ αὗται δυνάμεισ λέγονται ἢ τοῦ μόνον ποιῆσαι ἢ τοῦ παθεῖν ἢ τοῦ καλῶσ, ὥστε καὶ ἐν τοῖσ τούτων λόγοισ ἐνυπάρχουσί πωσ οἱ τῶν προτέρων δυνάμεων λόγοι.

φανερὸν οὖν ὅτι ἔστι μὲν ὡσ μία δύναμισ τοῦ ποιεῖν καὶ πάσχειν δυνατὸν γάρ ἐστι καὶ τῷ ἔχειν αὐτὸ δύναμιν τοῦ παθεῖν καὶ τῷ ἄλλο ὑπ’ αὐτοῦ, ἔστι δὲ ὡσ ἄλλη.

ἡ μὲν γὰρ ἐν τῷ πάσχοντι διὰ γὰρ τὸ ἔχειν τινὰ ἀρχήν, καὶ εἶναι καὶ τὴν ὕλην ἀρχήν τινα, πάσχει τὸ πάσχον, καὶ ἄλλο ὑπ’ ἄλλου·

τὸ λιπαρὸν μὲν γὰρ καυστὸν τὸ δ’ ὑπεῖκον ὡδὶ θλαστόν, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, ἡ δ’ ἐν τῷ ποιοῦντι, οἱο͂ν τὸ θερμὸν καὶ ἡ οἰκοδομική, ἡ μὲν ἐν τῷ θερμαντικῷ ἡ δ’ ἐν τῷ οἰκοδομικῷ· διὸ ᾗ συμπέφυκεν, οὐθὲν πάσχει αὐτὸ ὑφ’ ἑαυτοῦ·

ἓν γὰρ καὶ οὐκ ἄλλο. καὶ ἡ ἀδυναμία καὶ τὸ ἀδύνατον ἡ τῇ τοιαύτῃ δυνάμει ἐναντία στέρησίσ ἐστιν, ὥστε τοῦ αὐτοῦ καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ πᾶσα δύναμισ ἀδυναμίᾳ. ἡ δὲ στέρησισ λέγεται πολλαχῶσ· καὶ γὰρ τὸ μὴ ἔχον καὶ τὸ πεφυκὸσ ἂν μὴ ἔχῃ, ἢ ὅλωσ ἢ ὅτε πέφυκεν, καὶ ἢ ὡδί, οἱο͂ν παντελῶσ, ἢ κἂν ὁπωσοῦν.

ἔχειν μὴ ἔχῃ βίᾳ, ἐστερῆσθαι ταῦτα λέγομεν.

ἐπεὶ δ’ αἱ μὲν ἐν τοῖσ ἀψύχοισ ἐνυπάρχουσιν ἀρχαὶ τοιαῦται, αἱ δ’ ἐν τοῖσ ἐμψύχοισ καὶ ἐν ψυχῇ καὶ τῆσ ψυχῆσ ἐν τῷ λόγον ἔχοντι, δῆλον ὅτι καὶ τῶν δυνάμεων αἱ μὲν ἔσονται ἄλογοι αἱ δὲ μετὰ λόγου·

διὸ πᾶσαι αἱ τέχναι καὶ αἱ ποιητικαὶ ἐπιστῆμαι δυνάμεισ εἰσίν·

ἀρχαὶ γὰρ μεταβλητικαί εἰσιν ἐν ἄλλῳ ἢ ᾗ ἄλλο. καὶ αἱ μὲν μετὰ λόγου πᾶσαι τῶν ἐναντίων αἱ αὐταί, αἱ δὲ ἄλογοι μία ἑνόσ, οἱο͂ν τὸ θερμὸν τοῦ θερμαίνειν μόνον’ ἡ δὲ ἰατρικὴ νόσου καὶ ὑγιείασ. αἴτιον δὲ ὅτι λόγοσ ἐστὶν ἡ ἐπιστήμη, ὁ δὲ λόγοσ ὁ αὐτὸσ δηλοῖ τὸ πρᾶγμα καὶ τὴν στέρησιν, πλὴν οὐχ ὡσαύτωσ, καὶ ἔστιν ὡσ ἀμφοῖν ἔστι δ’ ὡσ τοῦ ὑπάρχοντοσ μᾶλλον, ὥστ’ ἀνάγκη καὶ τὰσ τοιαύτασ ἐπιστήμασ εἶναι μὲν τῶν ἐναντίων, εἶναι δὲ τοῦ μὲν καθ’ αὑτὰσ τοῦ δὲ μὴ καθ’ αὑτάσ·

καὶ γὰρ ὁ λόγοσ τοῦ μὲν καθ’ αὑτὸ τοῦ δὲ τρόπον τινὰ κατὰ συμβεβηκόσ·

ἀποφάσει γὰρ καὶ ἀποφορᾷ δηλοῖ τὸ ἐναντίον· ἡ γὰρ στέρησισ ἡ πρώτη τὸ ἐναντίον, αὕτη δὲ ἀποφορὰ θατέρου. ἐπεὶ δὲ τὰ ἐναντία οὐκ ἐγγίγνεται ἐν τῷ αὐτῷ, ἡ δ’ ἐπιστήμη δύναμισ τῷ λόγον ἔχειν, καὶ ἡ ψυχὴ κινήσεωσ ἔχει ἀρχήν, τὸ μὲν ὑγιεινὸν ὑγίειαν μόνον ποιεῖ καὶ τὸ θερμαντικὸν θερμότητα καὶ τὸ ψυκτικὸν ψυχρότητα, ὁ δ’ ἐπιστήμων ἄμφω.

λόγοσ γάρ ἐστιν ἀμφοῖν μέν, οὐχ ὁμοίωσ δέ, καὶ ἐν ψυχῇ ἣ ἔχει κινήσεωσ ἀρχήν·

ὥστε ἄμφω ἀπὸ τῆσ αὐτῆσ ἀρχῆσ κινήσει πρὸσ ταὐτὸ συνάψασα· διὸ τὰ κατὰ λόγον δυνατὰ τοῖσ ἄνευ λόγου δυνατοῖσ ποιεῖ τἀναντία· μιᾷ γὰρ ἀρχῇ περιέχεται, τῷ λόγῳ. φανερὸν δὲ καὶ ὅτι τῇ μὲν τοῦ εὖ δυνάμει ἀκολουθεῖ ἡ τοῦ μόνον ποιῆσαι ἢ παθεῖν δύναμισ, ταύτῃ δ’ ἐκείνη οὐκ ἀεί· ἀνάγκη γὰρ τὸν εὖ ποιοῦντα καὶ ποιεῖν, τὸν δὲ μόνον ποιοῦντα οὐκ ἀνάγκη καὶ εὖ ποιεῖν.

μόνον δύνασθαι, ὅταν δὲ μὴ ἐνεργῇ οὐ δύνασθαι, οἱο͂ν τὸν μὴ οἰκοδομοῦντα οὐ δύνασθαι οἰκοδομεῖν, ἀλλὰ τὸν οἰκοδομοῦντα ὅταν οἰκοδομῇ·

ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων.

οἷσ τὰ συμβαίνοντα ἄτοπα οὐ χαλεπὸν ἰδεῖν. εἶναι τὸ δυνατῷ εἶναί ἐστιν οἰκοδομεῖν, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν.

εἰ οὖν ἀδύνατον τὰσ τοιαύτασ ἔχειν τέχνασ μὴ μαθόντα ποτὲ καὶ λαβόντα, καὶ μὴ ἔχειν μὴ ἀποβαλόντα ποτέ ἢ γὰρ λήθῃ ἢ πάθει τινὶ ἢ χρόνῳ· οὐ γὰρ δὴ τοῦ γε πράγματοσ φθαρέντοσ, ἀεὶ γὰρ ἔστιν, ὅταν παύσηται, οὐχ ἕξει τὴν τέχνην, πάλιν δ’ εὐθὺσ οἰκοδομήσει πῶσ λαβών;

καὶ τὰ ἄψυχα δὴ ὁμοίωσ· οὔτε γὰρ ψυχρὸν οὔτε θερμὸν οὔτε γλυκὺ οὔτε ὅλωσ αἰσθητὸν οὐθὲν ἔσται μὴ αἰσθανομένων· ὥστε τὸν Πρωταγόρου λόγον συμβήσεται λέγειν αὐτοῖσ.

ἀλλὰ μὴν οὐδ’ αἴσθησιν ἕξει οὐδὲν ἂν μὴ αἰσθάνηται μηδ’ ἐνεργῇ. εἰ οὖν τυφλὸν τὸ μὴ ἔχον ὄψιν, πεφυκὸσ δὲ καὶ ὅτε πέφυκε καὶ ἔτι ὄν, οἱ αὐτοὶ τυφλοὶ ἔσονται πολλάκισ τῆσ ἡμέρασ, καὶ κωφοί. ἔτι εἰ ἀδύνατον τὸ ἐστερημένον δυνάμεωσ, τὸ μὴ γιγνόμενον ἀδύνατον ἔσται γενέσθαι· τὸ δ’ ἀδύνατον γενέσθαι ὁ λέγων ἢ εἶναι ἢ ἔσεσθαι ψεύσεται τὸ γὰρ ἀδύνατον τοῦτο ἐσήμαινεν, ὥστε οὗτοι οἱ λόγοι ἐξαιροῦσι καὶ κίνησιν καὶ γένεσιν.

ἀεὶ γὰρ τό τε ἑστηκὸσ ἑστήξεται καὶ τὸ καθήμενον καθεδεῖται·

οὐ γὰρ ἀναστήσεται ἂν καθέζηται· ἀδύνατον γὰρ ἔσται ἀναστῆναι ὅ γε μὴ δύναται ἀναστῆναι. εἰ οὖν μὴ ἐνδέχεται ταῦτα λέγειν, φανερὸν ὅτι δύναμισ καὶ ἐνέργεια ἕτερόν ἐστιν ἐκεῖνοι δ’ οἱ λόγοι δύναμιν καὶ ἐνέργειαν ταὐτὸ ποιοῦσιν, διὸ καὶ οὐ μικρόν τι ζητοῦσιν ἀναιρεῖν, ὥστε ἐνδέχεται δυνατὸν μέν τι εἶναι μὴ εἶναι δέ, καὶ δυνατὸν μὴ εἶναι εἶναι δέ, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων κατηγοριῶν δυνατὸν βαδίζειν ὂν μὴ βαδίζειν, καὶ μὴ βαδίζειν δυνατὸν ὂν βαδίζειν. ἔστι δὲ δυνατὸν τοῦτο ᾧ ἐὰν ὑπάρξῃ ἡ ἐνέργεια οὗ λέγεται ἔχειν τὴν δύναμιν, οὐθὲν ἔσται ἀδύνατον.

λέγω δὲ οἱο͂ν, εἰ δυνατὸν καθῆσθαι καὶ ἐνδέχεται καθῆσθαι, τούτῳ ἐὰν ὑπάρξῃ τὸ καθῆσθαι, οὐδὲν ἔσται ἀδύνατον·

καὶ εἰ κινηθῆναι ἢ κινῆσαι ἢ στῆναι ἢ στῆσαι ἢ εἶναι ἢ γίγνεσθαι ἢ μὴ εἶναι ἢ μὴ γίγνεσθαι, ὁμοίωσ. ἐλήλυθε δ’ ἡ ἐνέργεια τοὔνομα, ἡ πρὸσ τὴν ἐντελέχειαν συντιθεμένη, καὶ ἐπὶ τὰ ἄλλα ἐκ τῶν κινήσεων μάλιστα·

κινούμενα δὲ οὔ, τοῦτο δὲ ὅτι οὐκ ὄντα ἐνεργείᾳ ἔσονται ἐνεργείᾳ.

τῶν γὰρ μὴ ὄντων ἔνια δυνάμει ἐστίν·

οὐκ ἔστι δέ, ὅτι οὐκ ἐντελεχείᾳ ἐστίν. εἰ δέ ἐστι τὸ εἰρημένον τὸ δυνατὸν ἢ ἀκολουθεῖ, φανερὸν ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἀληθὲσ εἶναι τὸ εἰπεῖν ὅτι δυνατὸν μὲν τοδί, οὐκ ἔσται δέ, ὥστε τὰ ἀδύνατα εἶναι ταύτῃ διαφεύγειν·

λέγω δὲ οἱο͂ν εἴ τισ φαίη δυνατὸν τὴν διάμετρον μετρηθῆναι οὐ μέντοι μετρηθήσεσθαι ‐ ὁ μὴ λογιζόμενοσ τὸ ἀδύνατον εἶναι ‐ ὅτι οὐθὲν κωλύει δυνατόν τι ὂν εἶναι ἢ γενέσθαι μὴ εἶναι μηδ’ ἔσεσθαι.

ἀλλ’ ἐκεῖνο ἀνάγκη ἐκ τῶν κειμένων, εἰ καὶ ὑποθοίμεθα εἶναι ἢ γεγονέναι ὃ οὐκ ἔστι μὲν δυνατὸν δέ, ὅτι οὐθὲν ἔσται ἀδύνατον· συμβήσεται δέ γε, τὸ γὰρ μετρεῖσθαι ἀδύνατον.

οὐ γὰρ δή ἐστι ταὐτὸ τὸ ψεῦδοσ καὶ τὸ ἀδύνατον· τὸ γάρ σε ἑστάναι νῦν ψεῦδοσ μέν, οὐκ ἀδύνατον δέ. ἅμα δὲ δῆλον καὶ ὅτι, εἰ τοῦ Α ὄντοσ ἀνάγκη τὸ Β εἶναι, καὶ δυνατοῦ ὄντοσ εἶναι τοῦ Α καὶ τὸ Β ἀνάγκη εἶναι δυνατόν· εἰ γὰρ μὴ ἀνάγκη δυνατὸν εἶναι, οὐθὲν κωλύει μὴ εἶναι δυνατὸν εἶναι.

ἔστω δὴ τὸ Α δυνατόν. οὐκοῦν ὅτε τὸ Α δυνατὸν εἰή εἶναι, εἰ τεθείη τὸ Α, οὐθὲν ἀδύνατον εἶναι συνέβαινεν· τὸ δέ γε Β ἀνάγκη εἶναι. ἀλλ’ ἦν ἀδύνατον.

ἔστω δὴ ἀδύνατον. εἰ δὴ ἀδύνατον ἀνάγκη εἶναι τὸ Β, ἀνάγκη καὶ τὸ Α εἶναι. ἀλλ’ ἦν ἄρα τὸ πρῶτον ἀδύνατον· καὶ τὸ δεύτερον ἄρα. ἂν ἄρα ᾖ τὸ Α δυνατόν, καὶ τὸ Β ἔσται δυνατόν, εἴπερ οὕτωσ εἶχον ὥστε τοῦ Α ὄντοσ ἀνάγκη εἶναι τὸ Β. ἐὰν δὴ οὕτωσ ἐχόντων τῶν Α Β μὴ ᾖ δυνατὸν τὸ Β οὕτωσ, οὐδὲ τὰ Α Β ἕξει ὡσ ἐτέθη· καὶ εἰ τοῦ Α δυνατοῦ ὄντοσ ἀνάγκη τὸ Β δυνατὸν εἶναι, εἰ ἔστι τὸ Α ἀνάγκη εἶναι καὶ τὸ Β.

εἶναι, κἀκεῖνο τότε καὶ οὕτωσ εἶναι ἀναγκαῖον.

καὶ τὰσ ἐπὶ τοῦ πάσχειν οὐκ ἀνάγκη.

ἐπεὶ δὲ τὸ δυνατὸν τὶ δυνατὸν καὶ ποτὲ καὶ πὼσ καὶ ὅσα ἄλλα ἀνάγκη προσεῖναι ἐν τῷ διορισμῷ, καὶ τὰ μὲν κατὰ λόγον δύναται κινεῖν καὶ αἱ δυνάμεισ αὐτῶν μετὰ λόγου, τὰ δὲ ἄλογα καὶ αἱ δυνάμεισ ἄλογοι, κἀκείνασ μὲν ἀνάγκη ἐν ἐμψύχῳ εἶναι ταύτασ δὲ ἐν ἀμφοῖν, τὰσ μὲν τοιαύτασ δυνάμεισ ἀνάγκη, ὅταν ὡσ δύνανται τὸ ποιητικὸν καὶ τὸ παθητικὸν πλησιάζωσι, τὸ μὲν ποιεῖν τὸ δὲ πάσχειν, ἐκείνασ δ’ οὐκ ἀνάγκη·

αὗται μὲν γὰρ πᾶσαι μία ἑνὸσ ποιητική, ἐκεῖναι δὲ τῶν ἐναντίων, ὥστε ἅμα ποιήσει τὰ ἐναντία·

τοῦτο δὲ ἀδύνατον. ἀνάγκη ἄρα ἕτερόν τι εἶναι τὸ κύριον·

λέγω δὲ τοῦτο ὄρεξιν ἢ προαίρεσιν. ὁποτέρου γὰρ ἂν ὀρέγηται κυρίωσ, τοῦτο ποιήσει ὅταν ὡσ δύναται ὑπάρχῃ καὶ πλησιάζῃ τῷ παθητικῷ· ὥστε τὸ δυνατὸν κατὰ λόγον ἅπαν ἀνάγκη, ὅταν ὀρέγηται οὗ ἔχει τὴν δύναμιν καὶ ὡσ ἔχει, τοῦτο ποιεῖν· ἔχει δὲ παρόντοσ τοῦ παθητικοῦ καὶ ὡδὶ ἔχοντοσ ποιεῖν·

εἰ δὲ μή, ποιεῖν οὐ δυνήσεται τὸ γὰρ μηθενὸσ τῶν ἔξω κωλύοντοσ προσδιορίζεσθαι οὐθὲν ἔτι δεῖ· τὴν γὰρ δύναμιν ἔχει ὡσ ἔστι δύναμισ τοῦ ποιεῖν, ἔστι δ’ οὐ πάντωσ ἀλλ’ ἐχόντων πῶσ, ἐν οἷσ ἀφορισθήσεται καὶ τὰ ἔξω κωλύοντα· ἀφαιρεῖται γὰρ ταῦτα τῶν ἐν τῷ διορισμῷ προσόντων ἔνια·

διὸ οὐδ’ ἐὰν ἅμα βούληται ἢ ἐπιθυμῇ ποιεῖν δύο ἢ τὰ ἐναντία, οὐ ποιήσει· οὐ γὰρ οὕτωσ ἔχει αὐτῶν τὴν δύναμιν οὐδ’ ἔστι τοῦ ἅμα ποιεῖν ἡ δύναμισ, ἐπεὶ ὧν ἐστὶν οὕτωσ ποιήσει. ἐπεὶ δὲ περὶ τῆσ κατὰ κίνησιν λεγομένησ δυνάμεωσ εἴρηται, περὶ ἐνεργείασ διορίσωμεν τί τέ ἐστιν ἡ ἐνέργεια καὶ ποῖόν τι.

καὶ γὰρ τὸ δυνατὸν ἅμα δῆλον ἔσται διαιροῦσιν, ὅτι οὐ μόνον τοῦτο λέγομεν δυνατὸν ὃ πέφυκε κινεῖν ἄλλο ἢ κινεῖσθαι ὑπ’ ἄλλου ἢ ἁπλῶσ ἢ τρόπον τινά, ἀλλὰ καὶ ἑτέρωσ, διὸ ζητοῦντεσ καὶ περὶ τούτων διήλθομεν. ἔστι δὴ ἐνέργεια τὸ ὑπάρχειν τὸ πρᾶγμα μὴ οὕτωσ ὥσπερ λέγομεν δυνάμει·

λέγομεν δὲ δυνάμει οἱο͂ν ἐν τῷ ξύλῳ Ἑρμῆν καὶ ἐν τῇ ὅλῃ τὴν ἡμίσειαν, ὅτι ἀφαιρεθείη ἄν, καὶ ἐπιστήμονα καὶ τὸν μὴ θεωροῦντα, ἂν δυνατὸσ ᾖ θεωρῆσαι· τὸ δὲ ἐνεργείᾳ.

δῆλον δ’ ἐπὶ τῶν καθ’ ἕκαστα τῇ ἐπαγωγῇ ὃ βουλόμεθα λέγειν, καὶ οὐ δεῖ παντὸσ ὁρ́ον ζητεῖν ἀλλὰ καὶ τὸ ἀνάλογον συνορᾶν, ὅτι ὡσ τὸ οἰκοδομοῦν πρὸσ τὸ οἰκοδομικόν, καὶ τὸ ἐγρηγορὸσ πρὸσ τὸ καθεῦδον, καὶ τὸ ὁρῶν πρὸσ τὸ μῦον μὲν ὄψιν δὲ ἔχον, καὶ τὸ ἀποκεκριμένον ἐκ τῆσ ὕλησ πρὸσ τὴν ὕλην, καὶ τὸ ἀπειργασμένον πρὸσ τὸ ἀνέργαστον. ταύτησ δὲ τῆσ διαφορᾶσ θατέρῳ μορίῳ ἔστω ἡ ἐνέργεια ἀφωρισμένη θατέρῳ δὲ τὸ δυνατόν.

λέγεται δὲ ἐνεργείᾳ οὐ πάντα ὁμοίωσ ἀλλ’ ἢ τῷ ἀνάλογον, ὡσ τοῦτο ἐν τούτῳ ἢ πρὸσ τοῦτο, τόδ’ ἐν τῷδε ἢ πρὸσ τόδε· τὰ μὲν γὰρ ὡσ κίνησισ πρὸσ δύναμιν τὰ δ’ ὡσ οὐσία πρόσ τινα ὕλην.

ἄλλωσ δὲ καὶ τὸ ἄπειρον καὶ τὸ κενόν, καὶ ὅσα τοιαῦτα, λέγεται δυνάμει καὶ ἐνεργείᾳ <ἢ> πολλοῖσ τῶν ὄντων, οἱο͂ν τῷ ὁρῶντι καὶ βαδίζοντι καὶ ὁρωμένῳ. ταῦτα μὲν γὰρ ἐνδέχεται καὶ ἁπλῶσ ἀληθεύεσθαί ποτε τὸ μὲν γὰρ ὁρώμενον ὅτι ὁρᾶται, τὸ δὲ ὅτι ὁρᾶσθαι δυνατόν· τὸ δ’ ἄπειρον οὐχ οὕτω δυνάμει ἔστιν ὡσ ἐνεργείᾳ ἐσόμενον χωριστόν, ἀλλὰ γνώσει.

τὸ γὰρ μὴ ὑπολείπειν τὴν διαίρεσιν ἀποδίδωσι τὸ εἶναι δυνάμει ταύτην τὴν ἐνέργειαν, τὸ δὲ χωρίζεσθαι οὔ.

ἐπεὶ δὲ τῶν πράξεων ὧν ἔστι πέρασ οὐδεμία τέλοσ ἀλλὰ τῶν περὶ τὸ τέλοσ, οἱο͂ν τὸ ἰσχναίνειν ἢ ἰσχνασία αὐτό, αὐτὰ δὲ ὅταν ἰσχναίνῃ οὕτωσ ἐστὶν ἐν κινήσει, μὴ ὑπάρχοντα ὧν ἕνεκα ἡ κίνησισ, οὐκ ἔστι ταῦτα πρᾶξισ ἢ οὐ τελεία γε οὐ γὰρ τέλοσ· ἀλλ’ ἐκείνη <ᾗ> ἐνυπάρχει τὸ τέλοσ καὶ ἡ πρᾶξισ.

οἱο͂ν ὁρᾷ ἅμα <καὶ ἑώρακε,> καὶ φρονεῖ <καὶ πεφρόνηκε,> καὶ νοεῖ καὶ νενόηκεν, ἀλλ’ οὐ μανθάνει καὶ μεμάθηκεν οὐδ’ ὑγιάζεται καὶ ὑγίασται· εὖ ζῇ καὶ εὖ ἔζηκεν ἅμα, καὶ εὐδαιμονεῖ καὶ εὐδαιμόνηκεν.

εἰ δὲ μή, ἔδει ἄν ποτε παύεσθαι ὥσπερ ὅταν ἰσχναίνῃ, νῦν δ’ οὔ, ἀλλὰ ζῇ καὶ ἔζηκεν. τούτων δὴ <δεῖ> τὰσ μὲν κινήσεισ λέγειν, τὰσ δ’ ἐνεργείασ. πᾶσα γὰρ κίνησισ ἀτελήσ, ἰσχνασία μάθησισ βάδισισ οἰκοδόμησισ· αὗται δὴ κινήσεισ, καὶ ἀτελεῖσ γε.

οὐ γὰρ ἅμα βαδίζει καὶ βεβάδικεν, οὐδ’ οἰκοδομεῖ καὶ ᾠκοδόμηκεν, οὐδὲ γίγνεται καὶ γέγονεν ἢ κινεῖται καὶ κεκίνηται, ἀλλ’ ἕτερον, καὶ κινεῖ καὶ κεκίνηκεν· ἑώρακε δὲ καὶ ὁρᾷ ἅμα τὸ αὐτό, καὶ νοεῖ καὶ νενόηκεν. τὴν μὲν οὖν τοιαύτην ἐνέργειαν λέγω, ἐκείνην δὲ κίνησιν. τὸ μὲν οὖν ἐνεργείᾳ τί τέ ἐστι καὶ ποῖον, ἐκ τούτων καὶ τῶν τοιούτων δῆλον ἡμῖν ἔστω.

πότε δὲ δυνάμει ἔστιν ἕκαστον καὶ πότε οὔ, διοριστέον·

οὐ γὰρ ὁποτεοῦν. οἱο͂ν ἡ γῆ ἆρ’ ἐστὶ δυνάμει ἄνθρωποσ;

ἢ οὔ, ἀλλὰ μᾶλλον ὅταν ἤδη γένηται σπέρμα, καὶ οὐδὲ τότε ἴσωσ; ὥσπερ οὖν οὐδ’ ὑπὸ ἰατρικῆσ ἅπαν ἂν ὑγιασθείη οὐδ’ ἀπὸ τύχησ, ἀλλ’ ἔστι τι ὃ δυνατόν ἐστι, καὶ τοῦτ’ ἔστιν ὑγιαῖνον δυνάμει. ὁρ́οσ δὲ τοῦ μὲν ἀπὸ διανοίασ ἐντελεχείᾳ γιγνομένου ἐκ τοῦ δυνάμει ὄντοσ, ὅταν βουληθέντοσ γίγνηται μηθενὸσ κωλύοντοσ τῶν ἐκτόσ, ἐκεῖ δ’ ἐν τῷ ὑγιαζομένῳ, ὅταν μηθὲν κωλύῃ τῶν ἐν αὐτῷ·

ὁμοίωσ δὲ δυνάμει καὶ οἰκία· εἰ μηθὲν κωλύει τῶν ἐν τούτῳ καὶ τῇ ὕλῃ τοῦ γίγνεσθαι οἰκίαν, οὐδ’ ἔστιν ὃ δεῖ προσγενέσθαι ἢ ἀπογενέσθαι ἢ μεταβαλεῖν, τοῦτο δυνάμει οἰκία· καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ὡσαύτωσ ὅσων ἔξωθεν ἡ ἀρχὴ τῆσ γενέσεωσ.

καὶ ὅσων δὴ ἐν αὐτῷ τῷ ἔχοντι, ὅσα μηθενὸσ τῶν ἔξωθεν ἐμποδίζοντοσ ἔσται δι’ αὐτοῦ· οἱο͂ν τὸ σπέρμα οὔπω δεῖ γὰρ ἐν ἄλλῳ <πεσεῖν> καὶ μεταβάλλειν, ὅταν δ’ ἤδη διὰ τῆσ αὑτοῦ ἀρχῆσ ᾖ τοιοῦτον, ἤδη τοῦτο δυνάμει· ἐκεῖνο δὲ ἑτέρασ ἀρχῆσ δεῖται, ὥσπερ ἡ γῆ οὔπω ἀνδριὰσ δυνάμει μεταβαλοῦσα γὰρ ἔσται χαλκόσ.

ἐοίκε δὲ ὃ λέγομεν εἶναι οὐ τόδε ἀλλ’ ἐκείνινον ‐ οἱο͂ν τὸ κιβώτιον οὐ ξύλον ἀλλὰ ξύλινον, οὐδὲ τὸ ξύλον γῆ ἀλλὰ γήϊνον, πάλιν ἡ γῆ εἰ οὕτωσ μὴ ἄλλο ἀλλὰ ἐκείνινον ‐ ἀεὶ ἐκεῖνο δυνάμει ἁπλῶσ τὸ ὕστερόν ἐστιν. οἱο͂ν τὸ κιβώτιον οὐ γήϊνον οὐδὲ γῆ ἀλλὰ ξύλινον·

τοῦτο γὰρ δυνάμει κιβώτιον καὶ ὕλη κιβωτίου αὕτη, ἁπλῶσ μὲν τοῦ ἁπλῶσ τουδὶ δὲ τοδὶ τὸ ξύλον. εἰ δέ τί ἐστι πρῶτον ὃ μηκέτι κατ’ ἄλλο λέγεται ἐκείνινον, τοῦτο πρώτη ὕλη· οἱο͂ν εἰ ἡ γῆ ἀερίνη, ὁ δ’ ἀὴρ μὴ πῦρ ἀλλὰ πύρινοσ, τὸ πῦρ ὕλη πρώτη οὐ τόδε τι οὖσα.

τούτῳ γὰρ διαφέρει τὸ καθ’ οὗ καὶ τὸ ὑποκείμενον, τῷ εἶναι τόδε τι ἢ μὴ εἶναι· σῶμα καὶ ψυχή, πάθοσ δὲ τὸ μουσικὸν καὶ λευκόν λέγεται δὲ τῆσ μουσικῆσ ἐγγενομένησ ἐκεῖνο οὐ μουσικὴ ἀλλὰ μουσικόν, καὶ οὐ λευκότησ ὁ ἄνθρωποσ ἀλλὰ λευκόν, οὐδὲ βάδισισ ἢ κίνησισ ἀλλὰ βαδίζον ἢ κινούμενον, ὡσ τὸ ἐκείνινον·

ὅσα μὲν οὖν οὕτω, τὸ ἔσχατον οὐσία·

οὕτωσ ἀλλ’ εἶδόσ τι καὶ τόδε τι τὸ κατηγορούμενον, τὸ ἔσχατον ὕλη καὶ οὐσία ὑλική.

καὶ ὀρθῶσ δὴ συμβαίνει τὸ ἐκείνινον λέγεσθαι κατὰ τὴν ὕλην καὶ τὰ πάθη· ἄμφω γὰρ ἀόριστα.

πότε μὲν οὖν λεκτέον δυνάμει καὶ πότε οὔ, εἴρηται. ἐπεὶ δὲ τὸ πρότερον διώρισται ποσαχῶσ λέγεται, φανερὸν ὅτι πρότερον ἐνέργεια δυνάμεώσ ἐστιν.

λέγω δὲ δυνάμεωσ οὐ μόνον τῆσ ὡρισμένησ ἣ λέγεται ἀρχὴ μεταβλητικὴ ἐν ἄλλῳ ἢ ᾗ ἄλλο, ἀλλ’ ὅλωσ πάσησ ἀρχῆσ κινητικῆσ ἢ στατικῆσ.

καὶ γὰρ ἡ φύσισ ἐν ταὐτῷ γίγνεται· ἐν ταὐτῷ γὰρ γένει τῇ δυνάμει· οὐκ ἐν ἄλλῳ ἀλλ’ ἐν αὐτῷ ᾗ αὐτό.

πάσησ δὴ τῆσ τοιαύτησ προτέρα ἐστὶν ἡ ἐνέργεια καὶ λόγῳ καὶ τῇ οὐσίᾳ·

χρόνῳ δ’ ἔστι μὲν ὥσ, ἔστι δὲ ὡσ οὔ. τῷ λόγῳ μὲν οὖν ὅτι προτέρα, δῆλον τῷ γὰρ ἐνδέχεσθαι ἐνεργῆσαι δυνατόν ἐστι τὸ πρώτωσ δυνατόν, οἱο͂ν λέγω οἰκοδομικὸν τὸ δυνάμενον οἰκοδομεῖν, καὶ ὁρατικὸν τὸ ὁρᾶν, καὶ ὁρατὸν τὸ δυνατὸν ὁρᾶσθαι· ὁ δ’ αὐτὸσ λόγοσ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, ὥστ’ ἀνάγκη τὸν λόγον προϋπάρχειν καὶ τὴν γνῶσιν τῆσ γνώσεωσ·

τῷ δὲ χρόνῳ πρότερον ὧδε· τὸ τῷ εἴδει τὸ αὐτὸ ἐνεργοῦν πρότερον, ἀριθμῷ δ’ οὔ. λέγω δὲ τοῦτο ὅτι τοῦδε μὲν τοῦ ἀνθρώπου τοῦ ἤδη ὄντοσ κατ’ ἐνέργειαν καὶ τοῦ σίτου καὶ τοῦ ὁρῶντοσ πρότερον τῷ χρόνῳ ἡ ὕλη καὶ τὸ σπέρμα καὶ τὸ ὁρατικόν, ἃ δυνάμει μέν ἐστιν ἄνθρωποσ καὶ σῖτοσ καὶ ὁρῶν, ἐνεργείᾳ δ’ οὔπω· ἀλλὰ τούτων πρότερα τῷ χρόνῳ ἕτερα ὄντα ἐνεργείᾳ ἐξ ὧν ταῦτα ἐγένετο·

ἀεὶ γὰρ ἐκ τοῦ δυνάμει ὄντοσ γίγνεται τὸ ἐνεργείᾳ ὂν ὑπὸ ἐνεργείᾳ ὄντοσ, οἱο͂ν ἄνθρωποσ ἐξ ἀνθρώπου, μουσικὸσ ὑπὸ μουσικοῦ, ἀεὶ κινοῦντόσ τινοσ πρώτου· τὸ δὲ κινοῦν ἐνεργείᾳ ἤδη ἔστιν.

εἴρηται δὲ ἐν τοῖσ περὶ τῆσ οὐσίασ λόγοισ ὅτι πᾶν τὸ γιγνόμενον γίγνεται ἔκ τινοσ τι καὶ ὑπό τινοσ, καὶ τοῦτο τῷ εἴδει τὸ αὐτό. διὸ καὶ δοκεῖ ἀδύνατον εἶναι οἰκοδόμον εἶναι μὴ οἰκοδομήσαντα μηθὲν ἢ κιθαριστὴν μηθὲν κιθαρίσαντα· ὁ γὰρ μανθάνων κιθαρίζειν κιθαρίζων μανθάνει κιθαρίζειν, ὁμοίωσ δὲ καὶ οἱ ἄλλοι.

ὅθεν ὁ σοφιστικὸσ ἔλεγχοσ ἐγίγνετο ὅτι οὐκ ἔχων τισ τὴν ἐπιστήμην ποιήσει οὗ ἡ ἐπιστήμη· ὁ γὰρ μανθάνων οὐκ ἔχει. ἀλλὰ διὰ τὸ τοῦ γιγνομένου γεγενῆσθαί τι καὶ τοῦ ὅλωσ κινουμένου κεκινῆσθαί τι δῆλον δ’ ἐν τοῖσ περὶ κινήσεωσ τοῦτο καὶ τὸν μανθάνοντα ἀνάγκη ἔχειν τι τῆσ ἐπιστήμησ ἴσωσ.

ἀλλ’ οὖν καὶ ταύτῃ γε δῆλον ὅτι ἡ ἐνέργεια καὶ οὕτω προτέρα τῆσ δυνάμεωσ κατὰ γένεσιν καὶ χρόνον.

ἀλλὰ μὴν καὶ οὐσίᾳ γε, πρῶτον μὲν ὅτι τὰ τῇ γενέσει ὕστερα τῷ εἴδει καὶ τῇ οὐσίᾳ πρότερα οἱο͂ν ἀνὴρ παιδὸσ καὶ ἄνθρωποσ σπέρματοσ· τὸ μὲν γὰρ ἤδη ἔχει τὸ εἶδοσ τὸ δ’ οὔ, καὶ ὅτι ἅπαν ἐπ’ ἀρχὴν βαδίζει τὸ γιγνόμενον καὶ τέλοσ ἀρχὴ γὰρ τὸ οὗ ἕνεκα, τοῦ τέλουσ δὲ ἕνεκα ἡ γένεσισ, τέλοσ δ’ ἡ ἐνέργεια, καὶ τούτου χάριν ἡ δύναμισ λαμβάνεται.

οὐ γὰρ ἵνα ὄψιν ἔχωσιν ὁρῶσι τὰ ζῷα ἀλλ’ ὅπωσ ὁρῶσιν ὄψιν ἔχουσιν, ὁμοίωσ δὲ καὶ οἰκοδομικὴν ἵνα οἰκοδομῶσι καὶ τὴν θεωρητικὴν ἵνα θεωρῶσιν·

ἀλλ’ οὐ θεωροῦσιν ἵνα θεωρητικὴν ἔχωσιν, εἰ μὴ οἱ μελετῶντεσ·

οὗτοι δὲ οὐχὶ θεωροῦσιν ἀλλ’ ἢ ὡδί, ἢ ὅτι οὐδὲν δέονται θεωρεῖν. ἔτι ἡ ὕλη ἔστι δυνάμει ὅτι ἔλθοι ἂν εἰσ τὸ εἶδοσ·

ὅταν δέ γε ἐνεργείᾳ ᾖ, τότε ἐν τῷ εἴδει ἐστίν. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, καὶ ὧν κίνησισ τὸ τέλοσ, διὸ ὥσπερ οἱ διδάσκοντεσ ἐνεργοῦντα ἐπιδείξαντεσ οἰόνται τὸ τέλοσ ἀποδεδωκέναι, καὶ ἡ φύσισ ὁμοίωσ. εἰ γὰρ μὴ οὕτω γίγνεται, ὁ Παύσωνοσ ἔσται Ἑρμῆσ· ἄδηλοσ γὰρ καὶ ἡ ἐπιστήμη εἰ ἔσω ἢ ἔξω, ὥσπερ κἀκεῖνοσ.

τὸ γὰρ ἔργον τέλοσ, ἡ δὲ ἐνέργεια τὸ ἔργον, διὸ καὶ τοὔνομα ἐνέργεια λέγεται κατὰ τὸ ἔργον καὶ συντείνει πρὸσ τὴν ἐντελέχειαν. ἐπεὶ δ’ ἐστὶ τῶν μὲν ἔσχατον ἡ χρῆσισ οἱο͂ν ὄψεωσ ἡ ὁρ́ασισ, καὶ οὐθὲν γίγνεται παρὰ ταύτην ἕτερον ἀπὸ τῆσ ὄψεωσ, ἀπ’ ἐνίων δὲ γίγνεταί τι οἱο͂ν ἀπὸ τῆσ οἰκοδομικῆσ οἰκία παρὰ τὴν οἰκοδόμησιν, ὅμωσ οὐθὲν ἧττον ἔνθα μὲν τέλοσ, ἔνθα δὲ μᾶλλον τέλοσ τῆσ δυνάμεώσ ἐστιν· ἡ γὰρ οἰκοδόμησισ ἐν τῷ οἰκοδομουμένῳ, καὶ ἅμα γίγνεται καὶ ἔστι τῇ οἰκίᾳ.

ὅσων μὲν οὖν ἕτερόν τί ἐστι παρὰ τὴν χρῆσιν τὸ γιγνόμενον, τούτων μὲν ἡ ἐνέργεια ἐν τῷ ποιουμένῳ ἐστίν οἱο͂ν ἥ τε οἰκοδόμησισ ἐν τῷ οἰκοδομουμένῳ καὶ ἡ ὕφανσισ ἐν τῷ ὑφαινομένῳ, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, καὶ ὅλωσ ἡ κίνησισ ἐν τῷ κινουμένῳ·

παρὰ τὴν ἐνέργειαν, ἐν αὐτοῖσ ὑπάρχει ἡ ἐνέργεια οἱο͂ν ἡ ὁρ́ασισ ἐν τῷ ὁρῶντι καὶ ἡ θεωρία ἐν τῷ θεωροῦντι καὶ ἡ ζωὴ ἐν τῇ ψυχῇ, διὸ καὶ ἡ εὐδαιμονία·

ζωὴ γὰρ ποιά τίσ ἐστιν.

ὥστε φανερὸν ὅτι ἡ οὐσία καὶ τὸ εἶδοσ ἐνέργειά ἐστιν. ἀεὶ προλαμβάνει ἐνέργεια ἑτέρα πρὸ ἑτέρασ ἑώσ τῆσ τοῦ ἀεὶ κινοῦντοσ πρώτωσ.

ἀλλὰ μὴν καὶ κυριωτέρωσ·

τὰ μὲν γὰρ ἀί̈δια πρότερα τῇ οὐσίᾳ τῶν φθαρτῶν, ἔστι δ’ οὐθὲν δυνάμει ἀί̈διον. λόγοσ δὲ ὅδε· πᾶσα δύναμισ ἅμα τῆσ ἀντιφάσεώσ ἐστιν· τὸ μὲν γὰρ μὴ δυνατὸν ὑπάρχειν οὐκ ἂν ὑπάρξειεν οὐθενί, τὸ δυνατὸν δὲ πᾶν ἐνδέχεται μὴ ἐνεργεῖν. τὸ ἄρα δυνατὸν εἶναι ἐνδέχεται καὶ εἶναι καὶ μὴ εἶναι· τὸ αὐτὸ ἄρα δυνατὸν καὶ εἶναι καὶ μὴ εἶναι.

τὸ δὲ δυνατὸν μὴ εἶναι ἐνδέχεται μὴ εἶναι· τὸ δὲ ἐνδεχόμενον μὴ εἶναι φθαρτόν, ἢ ἁπλῶσ ἢ τοῦτο αὐτὸ ὃ λέγεται ἐνδέχεσθαι μὴ εἶναι, ἢ κατὰ τόπον ἢ κατὰ τὸ ποσὸν ἢ ποιόν· ἁπλῶσ δὲ τὸ κατ’ οὐσίαν.

οὐθὲν ἄρα τῶν ἀφθάρτων ἁπλῶσ δυνάμει ἔστιν ἁπλῶσ κατά τι δὲ οὐδὲν κωλύει, οἱο͂ν ποιὸν ἢ πού· ἐνεργείᾳ ἄρα πάντα· οὐδὲ τῶν ἐξ ἀνάγκησ ὄντων καίτοι ταῦτα πρῶτα· εἰ γὰρ ταῦτα μὴ ἦν, οὐθὲν ἂν ἦν· οὐδὲ δὴ κίνησισ, εἴ τίσ ἐστιν ἀί̈διοσ·

οὐδ’ εἴ τι κινούμενον ἀί̈διον, οὐκ ἔστι κατὰ δύναμιν κινούμενον ἀλλ’ ἢ ποθὲν ποί τούτου δ’ ὕλην οὐδὲν κωλύει ὑπάρχειν, διὸ ἀεὶ ἐνεργεῖ ἥλιοσ καὶ ἄστρα καὶ ὅλοσ ὁ οὐρανόσ, καὶ οὐ φοβερὸν μή ποτε στῇ, ὃ φοβοῦνται οἱ περὶ φύσεωσ. οὐδὲ κάμνει τοῦτο δρῶντα· οὐ γὰρ περὶ τὴν δύναμιν τῆσ ἀντιφάσεωσ αὐτοῖσ, οἱο͂ν τοῖσ φθαρτοῖσ, ἡ κίνησισ, ὥστε ἐπίπονον εἶναι τὴν συνέχειαν τῆσ κινήσεωσ· ἡ γὰρ οὐσία ὕλη καὶ δύναμισ οὖσα, οὐκ ἐνέργεια, αἰτία τούτου.

μιμεῖται δὲ τὰ ἄφθαρτα καὶ τὰ ἐν μεταβολῇ ὄντα, οἱο͂ν γῆ καὶ πῦρ. καὶ γὰρ ταῦτα ἀεὶ ἐνεργεῖ· καθ’ αὑτὰ γὰρ καὶ ἐν αὑτοῖσ ἔχει τὴν κίνησιν.

αἱ δὲ ἄλλαι δυνάμεισ, ἐξ ὧν διώρισται, πᾶσαι τῆσ ἀντιφάσεώσ εἰσιν· τὸ γὰρ δυνάμενον ὡδὶ κινεῖν δύναται καὶ μὴ ὡδί, ὅσα γε κατὰ λόγον· αἱ δ’ ἄλογοι τῷ παρεῖναι καὶ μὴ τῆσ ἀντιφάσεωσ ἔσονται αἱ αὐταί. τοιαῦται ἢ οὐσίαι οἱάσ λέγουσιν οἱ ἐν τοῖσ λόγοισ τὰσ ἰδέασ, πολὺ μᾶλλον ἐπιστῆμον ἄν τι εἰή ἢ αὐτὸ ἐπιστήμη καὶ κινούμενον ἢ κίνησισ·

ταῦτα γὰρ ἐνέργειαι μᾶλλον, ἐκεῖναι δὲ δυνάμεισ τούτων.

ὅτι μὲν οὖν πρότερον ἡ ἐνέργεια καὶ δυνάμεωσ καὶ πάσησ ἀρχῆσ μεταβλητικῆσ, φανερόν. ὅτι δὲ καὶ βελτίων καὶ τιμιωτέρα τῆσ σπουδαίασ δυνάμεωσ ἡ ἐνέργεια, ἐκ τῶνδε δῆλον.

ὅσα γὰρ κατὰ τὸ δύνασθαι λέγεται, ταὐτόν ἐστι δυνατὸν τἀναντία, οἱο͂ν τὸ δύνασθαι λεγόμενον ὑγιαίνειν ταὐτόν ἐστι καὶ τὸ νοσεῖν, καὶ ἅμα·

ἡ αὐτὴ γὰρ δύναμισ τοῦ ὑγιαίνειν καὶ κάμνειν, καὶ ἠρεμεῖν καὶ κινεῖσθαι, καὶ οἰκοδομεῖν καὶ καταβάλλειν, καὶ οἰκοδομεῖσθαι καὶ καταπίπτειν. τὸ μὲν οὖν δύνασθαι τἀναντία ἅμα ὑπάρχει·

τὰ δ’ ἐναντία ἅμα ἀδύνατον, καὶ τὰσ ἐνεργείασ δὲ ἅμα ἀδύνατον ὑπάρχειν οἱο͂ν ὑγιαίνειν καὶ κάμνειν, ὥστ’ ἀνάγκη τούτων θάτερον εἶναι τἀγαθόν, τὸ δὲ δύνασθαι ὁμοίωσ ἀμφότερον ἢ οὐδέτερον· ἡ ἄρα ἐνέργεια βελτίων.

ἀνάγκη δὲ καὶ ἐπὶ τῶν κακῶν τὸ τέλοσ καὶ τὴν ἐνέργειαν εἶναι χεῖρον τῆσ δυνάμεωσ· τὸ γὰρ δυνάμενον ταὐτὸ ἄμφω τἀναντία. δῆλον ἄρα ὅτι οὐκ ἔστι τὸ κακὸν παρὰ τὰ πράγματα· ὕστερον γὰρ τῇ φύσει τὸ κακὸν τῆσ δυνάμεωσ. οὐκ ἄρα οὐδ’ ἐν τοῖσ ἐξ ἀρχῆσ καὶ τοῖσ ἀϊδίοισ οὐθὲν ἔστιν οὔτε κακὸν οὔτε ἁμάρτημα οὔτε διεφθαρμένον καὶ γὰρ ἡ διαφθορὰ τῶν κακῶν ἐστίν. εὑρίσκεται δὲ καὶ τὰ διαγράμματα ἐνεργείᾳ· διαιροῦντεσ γὰρ εὑρίσκουσιν.

εἰ δ’ ἦν διῃρημένα, φανερὰ ἂν ἦν· νῦν δ’ ἐνυπάρχει δυνάμει. διὰ τί δύο ὀρθαὶ τὸ τρίγωνον; ὅτι αἱ περὶ μίαν στιγμὴν γωνίαι ἴσαι δύο ὀρθαῖσ. εἰ οὖν ἀνῆκτο ἡ παρὰ τὴν πλευράν, ἰδόντι ἂν ἦν εὐθὺσ δῆλον διὰ τί. ἐν ἡμικυκλίῳ ὀρθὴ καθόλου διὰ τί; ἐὰν ἴσαι τρεῖσ, ἥ τε βάσισ δύο καὶ ἡ ἐκ μέσου ἐπισταθεῖσα ὀρθή, ἰδόντι δῆλον τῷ ἐκεῖνο εἰδότι.

ὥστε φανερὸν ὅτι τὰ δυνάμει ὄντα εἰσ ἐνέργειαν ἀγόμενα εὑρίσκεται· αἴτιον δὲ ὅτι ἡ νόησισ ἐνέργεια·

ὥστ’ ἐξ ἐνεργείασ ἡ δύναμισ, καὶ διὰ τοῦτο ποιοῦντεσ γιγνώσκουσιν ὕστερον γὰρ γενέσει ἡ ἐνέργεια ἡ κατ’ ἀριθμόν. τὸ δὲ κυριώτατα ὂν ἀληθὲσ ἢ ψεῦδοσ, τοῦτο δ’ ἐπὶ τῶν πραγμάτων ἐστὶ τῷ συγκεῖσθαι ἢ διῃρῆσθαι, ὥστε ἀληθεύει μὲν ὁ τὸ διῃρημένον οἰόμενοσ διῃρῆσθαι καὶ τὸ συγκείμενον συγκεῖσθαι, ἔψευσται δὲ ὁ ἐναντίωσ ἔχων ἢ τὰ πράγματα, πότ’ ἔστιν ἢ οὐκ ἔστι τὸ ἀληθὲσ λεγόμενον ἢ ψεῦδοσ;

τοῦτο γὰρ σκεπτέον τί λέγομεν.

οὐ γὰρ διὰ τὸ ἡμᾶσ οἰέσθαι ἀληθῶσ σε λευκὸν εἶναι εἶ σὺ λευκόσ, ἀλλὰ διὰ τὸ σὲ εἶναι λευκὸν ἡμεῖσ οἱ φάντεσ τοῦτο ἀληθεύομεν. εἰ δὴ τὰ μὲν ἀεὶ σύγκειται καὶ ἀδύνατα διαιρεθῆναι, τὰ δ’ ἀεὶ διῄρηται καὶ ἀδύνατα συντεθῆναι, τὰ δ’ ἐνδέχεται τἀναντία, τὸ μὲν εἶναί ἐστι τὸ συγκεῖσθαι καὶ ἓν εἶναι, τὸ δὲ μὴ εἶναι τὸ μὴ συγκεῖσθαι ἀλλὰ πλείω εἶναι· περὶ μὲν οὖν τὰ ἐνδεχόμενα ἡ αὐτὴ γίγνεται ψευδὴσ καὶ ἀληθὴσ δόξα καὶ ὁ λόγοσ ὁ αὐτόσ, καὶ ἐνδέχεται ὁτὲ μὲν ἀληθεύειν ὁτὲ δὲ ψεύδεσθαι·

περὶ δὲ τὰ ἀδύνατα ἄλλωσ ἔχειν οὐ γίγνεται ὁτὲ μὲν ἀληθὲσ ὁτὲ δὲ ψεῦδοσ, ἀλλ’ ἀεὶ ταὐτὰ ἀληθῆ καὶ ψευδῆ.

περὶ δὲ δὴ τὰ ἀσύνθετα τί τὸ εἶναι ἢ μὴ εἶναι καὶ τὸ ἀληθὲσ καὶ τὸ ψεῦδοσ;

ἐὰν διῃρημένον ᾖ, ὥσπερ τὸ λευκὸν <τὸ> ξύλον ἢ τὸ ἀσύμμετρον τὴν διάμετρον·

οὐδὲ τὸ ἀληθὲσ καὶ τὸ ψεῦδοσ ὁμοίωσ ἔτι ὑπάρξει καὶ ἐπ’ ἐκείνων.

ἢ ὥσπερ οὐδὲ τὸ ἀληθὲσ ἐπὶ τούτων τὸ αὐτό, οὕτωσ οὐδὲ τὸ εἶναι, ἀλλ’ ἔστι τὸ μὲν ἀληθὲσ ἢ ψεῦδοσ, τὸ μὲν θιγεῖν καὶ φάναι ἀληθέσ οὐ γὰρ ταὐτὸ κατάφασισ καὶ φάσισ, τὸ δ’ ἀγνοεῖν μὴ θιγγάνειν ἀπατηθῆναι γὰρ περὶ τὸ τί ἐστιν οὐκ ἔστιν ἀλλ’ ἢ κατὰ συμβεβηκόσ· ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τὰσ μὴ συνθετὰσ οὐσίασ, οὐ γὰρ ἔστιν ἀπατηθῆναι·

ἔκ τινοσ γὰρ ἂν ἐγίγνετο·

ὅσα δή ἐστιν ὅπερ εἶναί τι καὶ ἐνέργειαι, περὶ ταῦτα οὐκ ἔστιν ἀπατηθῆναι ἀλλ’ ἢ νοεῖν ἢ μή·

ἀλλὰ τὸ τί ἐστι ζητεῖται περὶ αὐτῶν, εἰ τοιαῦτά ἐστιν ἢ μή· τὸ δὲ εἶναι ὡσ τὸ ἀληθέσ, καὶ τὸ μὴ εἶναι τὸ ὡσ τὸ ψεῦδοσ, ἓν μέν ἐστιν, εἰ σύγκειται, ἀληθέσ, τὸ δ’ εἰ μὴ σύγκειται, ψεῦδοσ· τὸ δὲ ἕν, εἴπερ ὄν, οὕτωσ ἐστίν, εἰ δὲ μὴ οὕτωσ, οὐκ ἔστιν·

τὸ δὲ ἀληθὲσ τὸ νοεῖν ταῦτα·

τὸ δὲ ψεῦδοσ οὐκ ἔστιν, οὐδὲ ἀπάτη, ἀλλὰ ἄγνοια, οὐχ οἱά ἡ τυφλότησ· ἡ μὲν γὰρ τυφλότησ ἐστὶν ὡσ ἂν εἰ τὸ νοητικὸν ὅλωσ μὴ ἔχοι τισ. φανερὸν δὲ καὶ ὅτι περὶ τῶν ἀκινήτων οὐκ ἔστιν ἀπάτη κατὰ τὸ ποτέ, εἴ τισ ὑπολαμβάνει ἀκίνητα. οἱο͂ν τὸ τρίγωνον εἰ μὴ μεταβάλλειν οἰέται, οὐκ οἰήσεται ποτὲ μὲν δύο ὀρθὰσ ἔχειν ποτὲ δὲ οὔ μεταβάλλοι γὰρ ἄν, ἀλλὰ τὶ μὲν τὶ δ’ οὔ, οἱο͂ν ἄρτιον ἀριθμὸν πρῶτον εἶναι μηθένα, ἢ τινὰσ μὲν τινὰσ δ’ οὔ·

ἀριθμῷ δὲ περὶ ἕνα οὐδὲ τοῦτο· οὐ γὰρ ἔτι τινὰ μὲν τινὰ δὲ οὒ οἰήσεται, ἀλλ’ ἀληθεύσει ἢ ψεύσεται ὡσ ἀεὶ οὕτωσ ἔχοντοσ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Metaphysics, Book 9

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 9)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION