헬라어 문장 검색 - ΑριστόΜεταπηψ́05́

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 5)

κινηθείη πρῶτον, οἱο͂ν τοῦ μήκουσ καὶ ὁδοῦ ἐντεῦθεν μὲν αὕτη ἀρχή, ἐξ ἐναντίασ δὲ ἑτέρα· ἡ δὲ ὅθεν ἂν κάλλιστα ἕκαστον γένοιτο, οἱο͂ν καὶ μαθήσεωσ οὐκ ἀπὸ τοῦ πρώτου καὶ τῆσ τοῦ πράγματοσ ἀρχῆσ ἐνίοτε ἀρκτέον ἀλλ’ ὅθεν ῥᾷστ’ ἂν μάθοι·

ἡ δὲ ὅθεν πρῶτον γίγνεται ἐνυπάρχοντοσ, οἱο͂ν ὡσ πλοίου τρόπισ καὶ οἰκίασ θεμέλιοσ, καὶ τῶν ζῴων οἱ μὲν καρδίαν οἱ δὲ ἐγκέφαλον οἱ δ’ ὅ τι ἂν τύχωσι τοιοῦτον ὑπολαμβάνουσιν· ἡ δὲ ὅθεν γίγνεται πρῶτον μὴ ἐνυπάρχοντοσ καὶ ὅθεν πρῶτον ἡ κίνησισ πέφυκεν ἄρχεσθαι καὶ ἡ μεταβολή, οἱο͂ν τὸ τέκνον ἐκ τοῦ πατρὸσ καὶ τῆσ μητρὸσ καὶ ἡ μάχη ἐκ τῆσ λοιδορίασ·

ἡ δὲ οὗ κατὰ προαίρεσιν κινεῖται τὰ κινούμενα καὶ μεταβάλλει τὰ μεταβάλλοντα, ὥσπερ αἵ τε κατὰ πόλεισ ἀρχαὶ καὶ αἱ δυναστεῖαι καὶ αἱ βασιλεῖαι καὶ τυραννίδεσ ἀρχαὶ λέγονται καὶ αἱ τέχναι, καὶ τούτων αἱ ἀρχιτεκτονικαὶ μάλιστα.

ἔτι ὅθεν γνωστὸν τὸ πρᾶγμα πρῶτον, καὶ αὕτη ἀρχὴ λέγεται τοῦ πράγματοσ, οἱο͂ν τῶν ἀποδείξεων αἱ ὑποθέσεισ. ἰσαχῶσ δὲ καὶ τὰ αἴτια λέγεται·

πάντα γὰρ τὰ αἴτια ἀρχαί. πασῶν μὲν οὖν κοινὸν τῶν ἀρχῶν τὸ πρῶτον εἶναι ὅθεν ἢ ἔστιν ἢ γίγνεται ἢ γιγνώσκεται· τούτων δὲ αἱ μὲν ἐνυπάρχουσαί εἰσιν αἱ δὲ ἐκτόσ. διὸ ἥ τε φύσισ ἀρχὴ καὶ τὸ στοιχεῖον καὶ ἡ διάνοια καὶ ἡ προαίρεσισ καὶ οὐσία καὶ τὸ οὗ ἕνεκα· πολλῶν γὰρ καὶ τοῦ γνῶναι καὶ τῆσ κινήσεωσ ἀρχὴ τἀγαθὸν καὶ τὸ καλόν.

αἴτιον λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ἐξ οὗ γίγνεταί τι ἐνυπάρχοντοσ, οἱο͂ν ὁ χαλκὸσ τοῦ ἀνδριάντοσ καὶ ὁ ἄργυροσ τῆσ φιάλησ καὶ τὰ τούτων γένη·

ἄλλον δὲ τὸ εἶδοσ καὶ τὸ παράδειγμα, τοῦτο δ’ ἐστὶν ὁ λόγοσ τοῦ τί ἦν εἶναι καὶ τὰ τούτου γένη οἱο͂ν τοῦ διὰ πασῶν τὸ δύο πρὸσ ἓν καὶ ὅλωσ ὁ ἀριθμόσ καὶ τὰ μέρη τὰ ἐν τῷ λόγῳ.

ἔτι ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆσ μεταβολῆσ ἡ πρώτη ἢ τῆσ ἠρεμήσεωσ, οἱο͂ν ὁ βουλεύσασ αἴτιοσ, καὶ ὁ πατὴρ τοῦ τέκνου καὶ ὅλωσ τὸ ποιοῦν τοῦ ποιουμένου καὶ τὸ μεταβλητικὸν τοῦ μεταβάλλοντοσ. ἔτι ὡσ τὸ τέλοσ·

τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ οὗ ἕνεκα, οἱο͂ν τοῦ περιπατεῖν ἡ ὑγίεια. διὰ τί γὰρ περιπατεῖ; φαμέν. ἵνα ὑγιαίνῃ. καὶ εἰπόντεσ οὕτωσ οἰόμεθα ἀποδεδωκέναι τὸ αἴτιον. καὶ ὅσα δὴ κινήσαντοσ ἄλλου μεταξὺ γίγνεται τοῦ τέλουσ, οἱο͂ν τῆσ ὑγιείασ ἡ ἰσχνασία ἢ ἡ κάθαρσισ ἢ τὰ φάρμακα ἢ τὰ ὄργανα·

πάντα γὰρ ταῦτα τοῦ τέλουσ ἕνεκά ἐστι, διαφέρει δὲ ἀλλήλων ὡσ ὄντα τὰ μὲν ὄργανα τὰ δ’ ἔργα.

τὰ μὲν οὖν αἴτια σχεδὸν τοσαυταχῶσ λέγεται, συμβαίνει δὲ πολλαχῶσ λεγομένων τῶν αἰτίων καὶ πολλὰ τοῦ αὐτοῦ αἴτια εἶναι οὐ κατὰ συμβεβηκόσ οἱο͂ν τοῦ ἀνδριάντοσ καὶ ἡ ἀνδριαντοποιητικὴ καὶ ὁ χαλκὸσ οὐ καθ’ ἕτερόν τι ἀλλ’ ᾗ ἀνδριάσ· ἀλλ’ οὐ τὸν αὐτὸν τρόπον ἀλλὰ τὸ μὲν ὡσ ὕλη τὸ δ’ ὡσ ὅθεν ἡ κίνησισ, καὶ ἀλλήλων αἴτια οἱο͂ν τὸ πονεῖν τῆσ εὐεξίασ καὶ αὕτη τοῦ πονεῖν·

ἀλλ’ οὐ τὸν αὐτὸν τρόπον ἀλλὰ τὸ μὲν ὡσ τέλοσ τὸ δ’ ὡσ ἀρχὴ κινήσεωσ.

ἔτι δὲ ταὐτὸ τῶν ἐναντίων ἐστίν· ὃ γὰρ παρὸν αἴτιον τουδί, τοῦτ’ ἀπὸν αἰτιώμεθα ἐνίοτε τοῦ ἐναντίου, οἱο͂ν τὴν ἀπουσίαν τοῦ κυβερνήτου τῆσ ἀνατροπῆσ, οὗ ἦν ἡ παρουσία αἰτία τῆσ σωτηρίασ· ἄμφω δέ, καὶ ἡ παρουσία καὶ ἡ στέρησισ, αἴτια ὡσ κινοῦντα.

ἅπαντα δὲ τὰ νῦν εἰρημένα αἴτια εἰσ τέτταρασ τρόπουσ πίπτει τοὺσ φανερωτάτουσ.

μέρη τοῦ ὅλου καὶ αἱ ὑποθέσεισ τοῦ συμπεράσματοσ ὡσ τὸ ἐξ οὗ αἴτιά ἐστιν·

τούτων δὲ τὰ μὲν ὡσ τὸ ὑποκείμενον, οἱο͂ν τὰ μέρη, τὰ δὲ ὡσ τὸ τί ἦν εἶναι, τό τε ὅλον καὶ ἡ σύνθεσισ καὶ τὸ εἶδοσ.

τὸ δὲ σπέρμα καὶ ὁ ἰατρὸσ καὶ ὁ βουλεύσασ καὶ ὅλωσ τὸ ποιοῦν, πάντα ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆσ μεταβολῆσ ἢ στάσεωσ. τὰ δ’ ὡσ τὸ τέλοσ καὶ τἀγαθὸν τῶν ἄλλων·

τὸ γὰρ οὗ ἕνεκα βέλτιστον καὶ τέλοσ τῶν ἄλλων ἐθέλει εἶναι· διαφερέτω δὲ μηδὲν αὐτὸ εἰπεῖν ἀγαθὸν ἢ φαινόμενον ἀγαθόν. τὰ μὲν οὖν αἴτια ταῦτα καὶ τοσαῦτά ἐστι τῷ εἴδει, τρόποι δὲ τῶν αἰτίων ἀριθμῷ μέν εἰσι πολλοί, κεφαλαιούμενοι δὲ καὶ οὗτοι ἐλάττουσ.

λέγονται γὰρ αἴτια πολλαχῶσ, καὶ αὐτῶν τῶν ὁμοειδῶν προτέρωσ καὶ ὑστέρωσ ἄλλο ἄλλου, οἱο͂ν ὑγιείασ ὁ ἰατρὸσ καὶ ὁ τεχνίτησ, καὶ τοῦ διὰ πασῶν τὸ διπλάσιον καὶ ἀριθμόσ, καὶ ἀεὶ τὰ περιέχοντα ὁτιοῦν τῶν καθ’ ἕκαστα.

καὶ τὰ τούτων γένη, οἱο͂ν ἀνδριάντοσ ἄλλωσ Πολύκλειτοσ καὶ ἄλλωσ ἀνδριαντοποιόσ, ὅτι συμβέβηκε τῷ ἀνδριαντοποιῷ Πολυκλείτῳ εἶναι·

καὶ τὰ περιέχοντα δὲ τὸ συμβεβηκόσ, οἱο͂ν ἄνθρωποσ αἴτιοσ ἀνδριάντοσ, ἢ καὶ ὅλωσ ζῷον, ὅτι ὁ Πολύκλειτοσ ἄνθρωποσ ὁ δὲ ἄνθρωποσ ζῷον.

ἔστι δὲ καὶ τῶν συμβεβηκότων ἄλλα ἄλλων πορρώτερον καὶ ἐγγύτερον, οἱο͂ν εἰ ὁ λευκὸσ καὶ ὁ μουσικὸσ αἴτιοσ λέγοιτο τοῦ ἀνδριάντοσ, ἀλλὰ μὴ μόνον Πολύκλειτοσ ἢ ἄνθρωποσ. παρὰ πάντα δὲ καὶ τὰ οἰκείωσ λεγόμενα καὶ τὰ κατὰ συμβεβηκόσ, τὰ μὲν ὡσ δυνάμενα λέγεται τὰ δ’ ὡσ ἐνεργοῦντα, οἱο͂ν τοῦ οἰκοδομεῖσθαι οἰκοδόμοσ ἢ οἰκοδομῶν οἰκοδόμοσ.

ὁμοίωσ δὲ λεχθήσεται καὶ ἐφ’ ὧν αἴτια τὰ αἴτια τοῖσ εἰρημένοισ, οἱο͂ν τοῦδε τοῦ ἀνδριάντοσ ἢ ἀνδριάντοσ ἢ ὅλωσ εἰκόνοσ, καὶ χαλκοῦ τοῦδε ἢ χαλκοῦ ἢ ὅλωσ ὕλησ·

καὶ ἐπὶ τῶν συμβεβηκότων ὡσαύτωσ. ἔτι δὲ συμπλεκόμενα καὶ ταῦτα κἀκεῖνα λεχθήσεται, οἱο͂ν οὐ Πολύκλειτοσ οὐδὲ ἀνδριαντοποιὸσ ἀλλὰ Πολύκλειτοσ ἀνδριαντοποιόσ. ἀλλ’ ὅμωσ ἅπαντά γε ταῦτ’ ἐστὶ τὸ μὲν πλῆθοσ ἕξ, λεγόμενα δὲ διχῶσ· ἢ γὰρ ὡσ τὸ καθ’ ἕκαστον ἢ ὡσ τὸ γένοσ, ἢ ὡσ τὸ συμβεβηκὸσ ἢ ὡσ τὸ γένοσ τοῦ συμβεβηκότοσ, ἢ ὡσ συμπλεκόμενα ταῦτα ἢ ὡσ ἁπλῶσ λεγόμενα, πάντα δὲ ἢ ὡσ ἐνεργοῦντα ἢ κατὰ δύναμιν.

διαφέρει δὲ τοσοῦτον, ὅτι τὰ μὲν ἐνεργοῦντα καὶ τὰ καθ’ ἕκαστον ἅμα ἔστι καὶ οὐκ ἔστι καὶ ὧν αἴτια, οἱο͂ν ὅδε ὁ ἰατρεύων τῷδε τῷ ὑγιαζομένῳ καὶ ὅδε ὁ οἰκοδόμοσ τῷδε τῷ οἰκοδομουμένῳ, τὰ δὲ κατὰ δύναμιν οὐκ ἀεί·

φθείρεται γὰρ οὐχ ἅμα ἡ οἰκία καὶ ὁ οἰκοδόμοσ. στοιχεῖον λέγεται ἐξ οὗ σύγκειται πρώτου ἐνυπάρχοντοσ ἀδιαιρέτου τῷ εἴδει εἰσ ἕτερον εἶδοσ, οἱο͂ν φωνῆσ στοιχεῖα ἐξ ὧν σύγκειται ἡ φωνὴ καὶ εἰσ ἃ διαιρεῖται ἔσχατα, ἐκεῖνα δὲ μηκέτ’ εἰσ ἄλλασ φωνὰσ ἑτέρασ τῷ εἴδει αὐτῶν, ἀλλὰ κἂν διαιρῆται, τὰ μόρια ὁμοειδῆ, οἱο͂ν ὕδατοσ τὸ μόριον ὕδωρ, ἀλλ’ οὐ τῆσ συλλαβῆσ.

ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰ τῶν σωμάτων στοιχεῖα λέγουσιν οἱ λέγοντεσ εἰσ ἃ διαιρεῖται τὰ σώματα ἔσχατα, ἐκεῖνα δὲ μηκέτ’ εἰσ ἄλλα εἴδει διαφέροντα· καὶ εἴτε ἓν εἴτε πλείω τὰ τοιαῦτα, ταῦτα στοιχεῖα λέγουσιν.

παραπλησίωσ δὲ καὶ τὰ τῶν διαγραμμάτων στοιχεῖα λέγεται, καὶ ὅλωσ τὰ τῶν ἀποδείξεων·

αἱ γὰρ πρῶται ἀποδείξεισ καὶ ἐν πλείοσιν ἀποδείξεσιν ἐνυπάρχουσαι, αὗται στοιχεῖα τῶν ἀποδείξεων λέγονται· εἰσὶ δὲ τοιοῦτοι συλλογισμοὶ οἱ πρῶτοι ἐκ τῶν τριῶν δι’ ἑνὸσ μέσου.

καὶ μεταφέροντεσ δὲ στοιχεῖον καλοῦσιν ἐντεῦθεν ὃ ἂν ἓν ὂν καὶ μικρὸν ἐπὶ πολλὰ ᾖ χρήσιμον, διὸ καὶ τὸ μικρὸν καὶ ἁπλοῦν καὶ ἀδιαίρετον στοιχεῖον λέγεται. ὅθεν ἐλήλυθε τὰ μάλιστα καθόλου στοιχεῖα εἶναι, ὅτι ἕκαστον αὐτῶν ἓν ὂν καὶ ἁπλοῦν ἐν πολλοῖσ ὑπάρχει ἢ πᾶσιν ἢ ὅτι πλείστοισ, καὶ τὸ ἓν καὶ τὴν στιγμὴν ἀρχάσ τισι δοκεῖν εἶναι.

ἐπεὶ οὖν τὰ καλούμενα γένη καθόλου καὶ ἀδιαίρετα οὐ γὰρ ἔστι λόγοσ αὐτῶν, στοιχεῖα τὰ γένη λέγουσί τινεσ, καὶ μᾶλλον ἢ τὴν διαφορὰν ὅτι καθόλου μᾶλλον τὸ γένοσ· ᾧ μὲν γὰρ ἡ διαφορὰ ὑπάρχει, καὶ τὸ γένοσ ἀκολουθεῖ, ᾧ δὲ τὸ γένοσ, οὐ παντὶ ἡ διαφορά.

πρῶτον ἐνυπάρχον ἑκάστῳ.

φύσισ λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ἡ τῶν φυομένων γένεσισ, οἱο͂ν εἴ τισ ἐπεκτείνασ λέγοι τὸ υ, ἕνα δὲ ἐξ οὗ φύεται πρώτου τὸ φυόμενον ἐνυπάρχοντοσ·

ἔτι ὅθεν ἡ κίνησισ ἡ πρώτη ἐν ἑκάστῳ τῶν φύσει ὄντων ἐν αὐτῷ ᾗ αὐτὸ ὑπάρχει· φύεσθαι δὲ λέγεται ὅσα αὔξησιν ἔχει δι’ ἑτέρου τῷ ἅπτεσθαι καὶ συμπεφυκέναι ἢ προσπεφυκέναι ὥσπερ τὰ ἔμβρυα·

ἅπτεσθαι συμπεφυκέναι καὶ εἶναι ἓν κατὰ τὸ συνεχὲσ καὶ ποσόν, ἀλλὰ μὴ κατὰ τὸ ποιόν.

ἔτι δὲ φύσισ λέγεται ἐξ οὗ πρώτου ἢ ἔστιν ἢ γίγνεταί τι τῶν φύσει ὄντων, ἀρρυθμίστου ὄντοσ καὶ ἀμεταβλήτου ἐκ τῆσ δυνάμεωσ τῆσ αὑτοῦ, οἱο͂ν ἀνδριάντοσ καὶ τῶν σκευῶν τῶν χαλκῶν ὁ χαλκὸσ ἡ φύσισ λέγεται, τῶν δὲ ξυλίνων ξύλον· ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων·

ἐκ τούτων γάρ ἐστιν ἕκαστον διασωζομένησ τῆσ πρώτησ ὕλησ· τοῦτον γὰρ τὸν τρόπον καὶ τῶν φύσει ὄντων τὰ στοιχεῖά φασιν εἶναι φύσιν, οἱ μὲν πῦρ οἱ δὲ γῆν οἱ δ’ ἀέρα οἱ δ’ ὕδωρ οἱ δ’ ἄλλο τι τοιοῦτον λέγοντεσ, οἱ δ’ ἔνια τούτων οἱ δὲ πάντα ταῦτα. ἔτι δ’ ἄλλον τρόπον λέγεται ἡ φύσισ ἡ τῶν φύσει ὄντων οὐσία, οἱο͂ν οἱ λέγοντεσ τὴν φύσιν εἶναι τὴν πρώτην σύνθεσιν, ἢ ὥσπερ Ἐμπεδοκλῆσ λέγει ὅτι φύσισ οὐδενὸσ ἔστιν ἐόντων,ἀλλὰ μόνον μῖξίσ τε διάλλαξίσ τε μιγέντωνἔστι, φύσισ δ’ ἐπὶ τοῖσ ὀνομάζεται ἀνθρώποισιν.

διὸ καὶ ὅσα φύσει ἔστιν ἢ γίγνεται, ἤδη ὑπάρχοντοσ ἐξ οὗ πέφυκε γίγνεσθαι ἢ εἶναι, οὔπω φαμὲν τὴν φύσιν ἔχειν ἐὰν μὴ ἔχῃ τὸ εἶδοσ καὶ τὴν μορφήν.

φύσει μὲν οὖν τὸ ἐξ ἀμφοτέρων τούτων ἐστίν, οἱο͂ν τὰ ζῷα καὶ τὰ μόρια αὐτῶν· φύσισ δὲ ἥ τε πρώτη ὕλη καὶ αὕτη διχῶσ, ἢ ἡ πρὸσ αὐτὸ πρώτη ἢ ἡ ὅλωσ πρώτη, οἱο͂ν τῶν χαλκῶν ἔργων πρὸσ αὐτὰ μὲν πρῶτοσ ὁ χαλκόσ, ὅλωσ δ’ ἴσωσ ὕδωρ, εἰ πάντα τὰ τηκτὰ ὕδωρ καὶ τὸ εἶδοσ καὶ ἡ οὐσία·

τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ τέλοσ τῆσ γενέσεωσ.

μεταφορᾷ δ’ ἤδη καὶ ὅλωσ πᾶσα οὐσία φύσισ λέγεται διὰ ταύτην, ὅτι καὶ ἡ φύσισ οὐσία τίσ ἐστιν. ἐκ δὴ τῶν εἰρημένων ἡ πρώτη φύσισ καὶ κυρίωσ λεγομένη ἐστὶν ἡ οὐσία ἡ τῶν ἐχόντων ἀρχὴν κινήσεωσ ἐν αὑτοῖσ ᾗ αὐτά· ἡ γὰρ ὕλη τῷ ταύτησ δεκτικὴ εἶναι λέγεται φύσισ, καὶ αἱ γενέσεισ καὶ τὸ φύεσθαι τῷ ἀπὸ ταύτησ εἶναι κινήσεισ.

καὶ ἡ ἀρχὴ τῆσ κινήσεωσ τῶν φύσει ὄντων αὕτη ἐστίν, ἐνυπάρχουσά πωσ ἢ δυνάμει ἢ ἐντελεχείᾳ. ἀναγκαῖον λέγεται οὗ ἄνευ οὐκ ἐνδέχεται ζῆν ὡσ συναιτίου οἱο͂ν τὸ ἀναπνεῖν καὶ ἡ τροφὴ τῷ ζῴῳ ἀναγκαῖον, ἀδύνατον γὰρ ἄνευ τούτων εἶναι, καὶ ὧν ἄνευ τὸ ἀγαθὸν μὴ ἐνδέχεται ἢ εἶναι ἢ γενέσθαι, ἢ τὸ κακὸν ἀποβαλεῖν ἢ στερηθῆναι οἱο͂ν τὸ πιεῖν τὸ φάρμακον ἀναγκαῖον ἵνα μὴ κάμνῃ, καὶ τὸ πλεῦσαι εἰσ Αἴγιναν ἵνα ἀπολάβῃ τὰ χρήματα.

ἔτι τὸ βίαιον καὶ ἡ βία·

ἔφυ", καὶ ἡ βία ἀνάγκη τισ ὥσπερ καὶ Σοφοκλῆσ λέγει "ἀλλ’ ἡ βία με ταῦτ’ ἀναγκάζει ποιεῖν", καὶ δοκεῖ ἡ ἀνάγκη ἀμετάπειστόν τι εἶναι, ὀρθῶσ·

ἐναντίον γὰρ τῇ κατὰ τὴν προαίρεσιν κινήσει καὶ κατὰ τὸν λογισμόν.

ἔτι τὸ μὴ ἐνδεχόμενον ἄλλωσ ἔχειν ἀναγκαῖόν φαμεν οὕτωσ ἔχειν· καὶ κατὰ τοῦτο τὸ ἀναγκαῖον καὶ τἆλλα λέγεταί πωσ ἅπαντα ἀναγκαῖα·

τό τε γὰρ βίαιον ἀναγκαῖον λέγεται ἢ ποιεῖν ἢ πάσχειν τότε, ὅταν μὴ ἐνδέχηται κατὰ τὴν ὁρμὴν διὰ τὸ βιαζόμενον, ὡσ ταύτην ἀνάγκην οὖσαν δι’ ἣν μὴ ἐνδέχεται ἄλλωσ, καὶ ἐπὶ τῶν συναιτίων τοῦ ζῆν καὶ τοῦ ἀγαθοῦ ὡσαύτωσ· ὅταν γὰρ μὴ ἐνδέχηται ἔνθα μὲν τὸ ἀγαθὸν ἔνθα δὲ τὸ ζῆν καὶ τὸ εἶναι ἄνευ τινῶν, ταῦτα ἀναγκαῖα καὶ ἡ αἰτία ἀνάγκη τίσ ἐστιν αὕτη.

ἔτι ἡ ἀπόδειξισ τῶν ἀναγκαίων, ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἄλλωσ ἔχειν, εἰ ἀποδέδεικται ἁπλῶσ·

τούτου δ’ αἴτια τὰ πρῶτα, εἰ ἀδύνατον ἄλλωσ ἔχειν ἐξ ὧν ὁ συλλογισμόσ. τῶν μὲν δὴ ἕτερον αἴτιον τοῦ ἀναγκαῖα εἶναι, τῶν δὲ οὐδέν, ἀλλὰ διὰ ταῦτα ἕτερά ἐστιν ἐξ ἀνάγκησ. ὥστε τὸ πρῶτον καὶ κυρίωσ ἀναγκαῖον τὸ ἁπλοῦν ἐστίν·

τοῦτο γὰρ οὐκ ἐνδέχεται πλεοναχῶσ ἔχειν, ὥστ’ οὐδὲ ἄλλωσ καὶ ἄλλωσ· ἤδη γὰρ πλεοναχῶσ ἂν ἔχοι. οὐδὲν ἐκείνοισ ἐστὶ βίαιον οὐδὲ παρὰ φύσιν.

ἓν λέγεται τὸ μὲν κατὰ συμβεβηκὸσ τὸ δὲ καθ’ αὑτό, κατὰ συμβεβηκὸσ μὲν οἱο͂ν Κορίσκοσ καὶ τὸ μουσικόν, καὶ Κορίσκοσ μουσικόσ ταὐτὸ γὰρ εἰπεῖν Κορίσκοσ καὶ τὸ μουσικόν, καὶ Κορίσκοσ μουσικόσ, καὶ τὸ μουσικὸν καὶ τὸ δίκαιον, καὶ μουσικὸσ <Κορίσκοσ> καὶ δίκαιοσ Κορίσκοσ·

πάντα γὰρ ταῦτα ἓν λέγεται κατὰ συμβεβηκόσ, τὸ μὲν δίκαιον καὶ τὸ μουσικὸν ὅτι μιᾷ οὐσίᾳ συμβέβηκεν, τὸ δὲ μουσικὸν καὶ Κορίσκοσ ὅτι θάτερον θατέρῳ συμβέβηκεν·

ὁμοίωσ δὲ τρόπον τινὰ καὶ ὁ μουσικὸσ Κορίσκοσ τῷ Κορίσκῳ ἓν ὅτι θάτερον τῶν μορίων θατέρῳ συμβέβηκε τῶν ἐν τῷ λόγῳ, οἱο͂ν τὸ μουσικὸν τῷ Κορίσκῳ· καὶ ὁ μουσικὸσ Κορίσκοσ δικαίῳ Κορίσκῳ ὅτι ἑκατέρου μέροσ τῷ αὐτῷ ἑνὶ συμβέβηκεν ἕν.

ὡσαύτωσ δὲ κἂν ἐπὶ γένουσ κἂν ἐπὶ τῶν καθόλου τινὸσ ὀνομάτων λέγηται τὸ συμβεβηκόσ, οἱο͂ν ὅτι ἄνθρωποσ τὸ αὐτὸ καὶ μουσικὸσ ἄνθρωποσ· ἢ γὰρ ὅτι τῷ ἀνθρώπῳ μιᾷ οὔσῃ οὐσίᾳ συμβέβηκε τὸ μουσικόν, ἢ ὅτι ἄμφω τῶν καθ’ ἕκαστόν τινι συμβέβηκεν, οἱο͂ν Κορίσκῳ.

πλὴν οὐ τὸν αὐτὸν τρόπον ἄμφω ὑπάρχει, ἀλλὰ τὸ μὲν ἴσωσ ὡσ γένοσ καὶ ἐν τῇ οὐσίᾳ τὸ δὲ ὡσ ἕξισ ἢ πάθοσ τῆσ οὐσίασ. ὅσα μὲν οὖν κατὰ συμβεβηκὸσ λέγεται ἕν, τοῦτον τὸν τρόπον λέγεται·

τῶν δὲ καθ’ ἑαυτὰ ἓν λεγομένων τὰ μὲν λέγεται τῷ συνεχῆ εἶναι, οἱο͂ν φάκελοσ δεσμῷ καὶ ξύλα κόλλῃ·

καὶ γραμμή, κἂν κεκαμμένη ᾖ, συνεχὴσ δέ, μία λέγεται, ὥσπερ καὶ τῶν μερῶν ἕκαστον, οἱο͂ν σκέλοσ καὶ βραχίων.

αὐτῶν δὲ τούτων μᾶλλον ἓν τὰ φύσει συνεχῆ ἢ τέχνῃ. συνεχὲσ δὲ λέγεται οὗ κίνησισ μία καθ’ αὑτὸ καὶ μὴ οἱο͂́ν τε ἄλλωσ·

μία δ’ οὗ ἀδιαίρετοσ, ἀδιαίρετοσ δὲ κατὰ χρόνον. καθ’ αὑτὰ δὲ συνεχῆ ὅσα μὴ ἁφῇ ἕν· εἰ γὰρ θείησ ἁπτόμενα ἀλλήλων ξύλα, οὐ φήσεισ ταῦτα εἶναι ἓν οὔτε ξύλον οὔτε σῶμα οὔτ’ ἄλλο συνεχὲσ οὐδέν. τά τε δὴ ὅλωσ συνεχῆ ἓν λέγεται κἂν ἔχῃ κάμψιν, καὶ ἔτι μᾶλλον τὰ μὴ ἔχοντα κάμψιν, οἱο͂ν κνήμη ἢ μηρὸσ σκέλουσ, ὅτι ἐνδέχεται μὴ μίαν εἶναι τὴν κίνησιν τοῦ σκέλουσ. καὶ ἡ εὐθεῖα τῆσ κεκαμμένησ μᾶλλον ἕν·

τὴν δὲ κεκαμμένην καὶ ἔχουσαν γωνίαν καὶ μίαν καὶ οὐ μίαν λέγομεν, ὅτι ἐνδέχεται καὶ μὴ ἅμα τὴν κίνησιν αὐτῆσ εἶναι καὶ ἅμα· τῆσ δ’ εὐθείασ ἀεὶ ἅμα, καὶ οὐδὲν μόριον ἔχον μέγεθοσ τὸ μὲν ἠρεμεῖ τὸ δὲ κινεῖται, ὥσπερ τῆσ κεκαμμένησ.

ἔτι ἄλλον τρόπον ἓν λέγεται τῷ τὸ ὑποκείμενον τῷ εἴδει εἶναι ἀδιάφορον· ἀδιάφορον δ’ ὧν ἀδιαίρετον τὸ εἶδοσ κατὰ τὴν αἴσθησιν· τὸ δ’ ὑποκείμενον ἢ τὸ πρῶτον ἢ τὸ τελευταῖον πρὸσ τὸ τέλοσ· καὶ γὰρ οἶνοσ εἷσ λέγεται καὶ ὕδωρ ἕν, ᾗ ἀδιαίρετον κατὰ τὸ εἶδοσ, καὶ οἱ χυμοὶ πάντεσ λέγονται ἕν οἱο͂ν ἔλαιον οἶνοσ καὶ τὰ τηκτά, ὅτι πάντων τὸ ἔσχατον ὑποκείμενον τὸ αὐτό·

ὕδωρ γὰρ ἢ ἀὴρ πάντα ταῦτα. διαφέρον ταῖσ ἀντικειμέναισ διαφοραῖσ ‐ καὶ ταῦτα λέγεται πάντα ἓν ὅτι τὸ γένοσ ἓν τὸ ὑποκείμενον ταῖσ διαφοραῖσ οἱο͂ν ἵπποσ ἄνθρωποσ κύων ἕν τι ὅτι πάντα ζῷα, καὶ τρόπον δὴ παραπλήσιον ὥσπερ ἡ ὕλη μία.

ταῦτα δὲ ὁτὲ μὲν οὕτωσ ἓν λέγεται, ὁτὲ δὲ τὸ ἄνω γένοσ ταὐτὸν λέγεται ‐ ἂν ᾖ τελευταῖα τοῦ γένουσ εἴδη ‐ τὸ ἀνωτέρω τούτων, οἱο͂ν τὸ ἰσοσκελὲσ καὶ τὸ ἰσόπλευρον ταὐτὸ καὶ ἓν σχῆμα ὅτι ἄμφω τρίγωνα· τρίγωνα δ’ οὐ ταὐτά.

πᾶσ λόγοσ διαιρετόσ.

οὕτω γὰρ καὶ τὸ ηὐξημένον καὶ φθῖνον ἕν ἐστιν, ὅτι ὁ λόγοσ εἷσ, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἐπιπέδων ὁ τοῦ εἴδουσ. ὅλωσ δὲ ὧν ἡ νόησισ ἀδιαίρετοσ ἡ νοοῦσα τὸ τί ἦν εἶναι, καὶ μὴ δύναται χωρίσαι μήτε χρόνῳ μήτε τόπῳ μήτε λόγῳ, μάλιστα ταῦτα ἕν, καὶ τούτων ὅσα οὐσίαι·

καθόλου γὰρ ὅσα μὴ ἔχει διαίρεσιν, ᾗ μὴ ἔχει, ταύτῃ ἓν λέγεται, οἱο͂ν εἰ ᾗ ἄνθρωποσ μὴ ἔχει διαίρεσιν, εἷσ ἄνθρωποσ, εἰ δ’ ᾗ ζῷον, ἓν ζῷον, εἰ δὲ ᾗ μέγεθοσ, ἓν μέγεθοσ. τὰ μὲν οὖν πλεῖστα ἓν λέγεται τῷ ἕτερόν τι ἢ ποιεῖν ἢ ἔχειν ἢ πάσχειν ἢ πρόσ τι εἶναι ἕν, τὰ δὲ πρώτωσ λεγόμενα ἓν ὧν ἡ οὐσία μία, μία δὲ ἢ συνεχείᾳ ἢ εἴδει ἢ λόγῳ·

καὶ γὰρ ἀριθμοῦμεν ὡσ πλείω ἢ τὰ μὴ συνεχῆ ἢ ὧν μὴ ἓν τὸ εἶδοσ ἢ ὧν ὁ λόγοσ μὴ εἷσ. ἔτι δ’ ἔστι μὲν ὡσ ὁτιοῦν ἕν φαμεν εἶναι ἂν ᾖ ποσὸν καὶ συνεχέσ, ἔστι δ’ ὡσ οὔ, ἂν μή τι ὅλον ᾖ, τοῦτο δὲ ἂν μὴ τὸ εἶδοσ ἔχῃ ἕν· οἱο͂ν οὐκ ἂν φαῖμεν ὁμοίωσ ἓν ἰδόντεσ ὁπωσοῦν τὰ μέρη συγκείμενα τοῦ ὑποδήματοσ, ἐὰν μὴ διὰ τὴν συνέχειαν, ἀλλ’ ἐὰν οὕτωσ ὥστε ὑπόδημα εἶναι καὶ εἶδόσ τι ἔχειν ἤδη ἕν·

διὸ καὶ ἡ τοῦ κύκλου μάλιστα μία τῶν γραμμῶν, ὅτι ὅλη καὶ τέλειόσ ἐστιν.

τὸ δὲ ἑνὶ εἶναι ἀρχῇ τινί ἐστιν ἀριθμοῦ εἶναι·

τὸ γὰρ πρῶτον μέτρον ἀρχή, ᾧ γὰρ πρώτῳ γνωρίζομεν, τοῦτο πρῶτον μέτρον ἑκάστου γένουσ· ἀρχὴ οὖν τοῦ γνωστοῦ περὶ ἕκαστον τὸ ἕν.

οὐ ταὐτὸ δὲ ἐν πᾶσι τοῖσ γένεσι τὸ ἕν. ἔνθα μὲν γὰρ δίεσισ ἔνθα δὲ τὸ φωνῆεν ἢ ἄφωνον· βάρουσ δὲ ἕτερον καὶ κινήσεωσ ἄλλο. πανταχοῦ δὲ τὸ ἓν ἢ τῷ ποσῷ ἢ τῷ εἴδει ἀδιαίρετον. τὸ μὲν οὖν κατὰ τὸ ποσὸν ἀδιαίρετον, τὸ μὲν πάντῃ καὶ ἄθετον λέγεται μονάσ, τὸ δὲ πάντῃ καὶ θέσιν ἔχον στιγμή, τὸ δὲ μοναχῇ γραμμή, τὸ δὲ διχῇ ἐπίπεδον, τὸ δὲ πάντῃ καὶ τριχῇ διαιρετὸν κατὰ τὸ ποσὸν σῶμα· τὸ ποσὸν στιγμὴ καὶ μονάσ, ἡ μὲν ἄθετοσ μονὰσ ἡ δὲ θετὸσ στιγμή.

ἔτι δὲ τὰ μὲν κατ’ ἀριθμόν ἐστιν ἕν, τὰ δὲ κατ’ εἶδοσ, τὰ δὲ κατὰ γένοσ, τὰ δὲ κατ’ ἀναλογίαν, ἀριθμῷ μὲν ὧν ἡ ὕλη μία, εἴδει δ’ ὧν ὁ λόγοσ εἷσ, γένει δ’ ὧν τὸ αὐτὸ σχῆμα τῆσ κατηγορίασ, κατ’ ἀναλογίαν δὲ ὅσα ἔχει ὡσ ἄλλο πρὸσ ἄλλο. ἀεὶ δὲ τὰ ὕστερα τοῖσ ἔμπροσθεν ἀκολουθεῖ, οἱο͂ν ὅσα ἀριθμῷ καὶ εἴδει ἕν, ὅσα δ’ εἴδει οὐ πάντα ἀριθμῷ·

ἀλλὰ γένει πάντα ἓν ὅσαπερ καὶ εἴδει, ὅσα δὲ γένει οὐ πάντα εἴδει ἀλλ’ ἀναλογίᾳ·

ὅσα δὲ ἀνολογίᾳ οὐ πάντα γένει.

φανερὸν δὲ καὶ ὅτι τὰ πολλὰ ἀντικειμένωσ λεχθήσεται τῷ ἑνί· ἔχειν τὴν ὕλην κατὰ τὸ εἶδοσ, ἢ τὴν πρώτην ἢ τὴν τελευταίαν, τὰ δὲ τῷ τοὺσ λόγουσ πλείουσ τοὺσ τί ἦν εἶναι λέγοντασ.

ἄνθρωπον, παραπλησίωσ λέγοντεσ ὡσπερεὶ τὸν μουσικὸν οἰκοδομεῖν ὅτι συμβέβηκε τῷ οἰκοδόμῳ μουσικῷ εἶναι ἢ τῷ μουσικῷ οἰκοδόμῳ τὸ γὰρ τόδε εἶναι τόδε σημαίνει τὸ συμβεβηκέναι τῷδε τόδε, οὕτω δὲ καὶ ἐπὶ τῶν εἰρημένων·

ἢ τὸν λευκὸν μουσικὸν ἢ τοῦτον λευκόν, τὸ μὲν ὅτι ἄμφω τῷ αὐτῷ συμβεβήκασι, τὸ δ’ ὅτι τῷ ὄντι συμβέβηκε, τὸ δὲ μουσικὸν ἄνθρωπον ὅτι τούτῳ τὸ μουσικὸν συμβέβηκεν οὕτω δὲ λέγεται καὶ τὸ μὴ λευκὸν εἶναι, ὅτι ᾧ συμβέβηκεν, ἐκεῖνο ἔστιν·

τὰ μὲν οὖν κατὰ συμβεβηκὸσ εἶναι λεγόμενα οὕτω λέγεται ἢ διότι τῷ αὐτῷ ὄντι ἄμφω ὑπάρχει, ἢ ὅτι ὄντι ἐκείνῳ ὑπάρχει, ἢ ὅτι αὐτὸ ἔστιν ᾧ ὑπάρχει οὗ αὐτὸ κατηγορεῖται·

καθ’ αὑτὰ δὲ εἶναι λέγεται ὅσαπερ σημαίνει τὰ σχήματα τῆσ κατηγορίασ·

ὁσαχῶσ γὰρ λέγεται, τοσαυταχῶσ τὸ εἶναι σημαίνει. ἐπεὶ οὖν τῶν κατηγορουμένων τὰ μὲν τί ἐστι σημαίνει, τὰ δὲ ποιόν, τὰ δὲ ποσόν, τὰ δὲ πρόσ τι, τὰ δὲ ποιεῖν ἢ πάσχειν, τὰ δὲ πού, τὰ δὲ ποτέ, ἑκάστῳ τούτων τὸ εἶναι ταὐτὸ σημαίνει· οὐθὲν γὰρ διαφέρει τὸ ἄνθρωποσ ὑγιαίνων ἐστὶν ἢ τὸ ἄνθρωποσ ὑγιαίνει, οὐδὲ τὸ ἄνθρωποσ βαδίζων ἐστὶν ἢ τέμνων τοῦ ἄνθρωποσ βαδίζει ἢ τέμνει, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων.

ἔτι τὸ εἶναι σημαίνει καὶ τὸ ἔστιν ὅτι ἀληθέσ, τὸ δὲ μὴ εἶναι ὅτι οὐκ ἀληθὲσ ἀλλὰ ψεῦδοσ, ὁμοίωσ ἐπὶ καταφάσεωσ καὶ ἀποφάσεωσ, οἱο͂ν ὅτι ἔστι Σωκράτησ μουσικόσ, ὅτι ἀληθὲσ τοῦτο, ἢ ὅτι ἔστι Σωκράτησ οὐ λευκόσ, ὅτι ἀληθέσ·

ἔστιν ἡ διάμετροσ σύμμετροσ, ὅτι ψεῦδοσ.

ἔτι τὸ εἶναι σημαίνει καὶ τὸ ὂν τὸ μὲν δυνάμει ῥητὸν τὸ δ’ ἐντελεχείᾳ τῶν εἰρημένων τούτων·

ὁρῶν τε γὰρ εἶναί φαμεν καὶ τὸ δυνάμει ὁρῶν καὶ τὸ ἐντελεχείᾳ, καὶ τὸ ἐπίστασθαι ὡσαύτωσ καὶ τὸ δυνάμενον χρῆσθαι τῇ ἐπιστήμῃ καὶ τὸ χρώμενον, καὶ ἠρεμοῦν καὶ ᾧ ἤδη ὑπάρχει ἠρεμία καὶ τὸ δυνάμενον ἠρεμεῖν. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν οὐσιῶν· καὶ γὰρ Ἑρμῆν ἐν τῷ λίθῳ φαμὲν εἶναι, καὶ τὸ ἥμισυ τῆσ γραμμῆσ, καὶ σῖτον τὸν μήπω ἁδρόν.

πότε δὲ δυνατὸν καὶ πότε οὔπω, ἐν ἄλλοισ διοριστέον. οὐσία λέγεται τά τε ἁπλᾶ σώματα, οἱο͂ν γῆ καὶ πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ ὅσα τοιαῦτα, καὶ ὅλωσ σώματα καὶ τὰ ἐκ τούτων συνεστῶτα ζῷά τε καὶ δαιμόνια καὶ τὰ μόρια τούτων·

ἅπαντα δὲ ταῦτα λέγεται οὐσία ὅτι οὐ καθ’ ὑποκειμένου λέγεται ἀλλὰ κατὰ τούτων τὰ ἄλλα. τρόπον ὃ ἂν ᾖ αἴτιον τοῦ εἶναι, ἐνυπάρχον ἐν τοῖσ τοιούτοισ ὅσα μὴ λέγεται καθ’ ὑποκειμένου, οἱο͂ν ἡ ψυχὴ τῷ ζῴῳ.

ἔτι ὅσα μόρια ἐνυπάρχοντά ἐστιν ἐν τοῖσ τοιούτοισ ὁρίζοντά τε καὶ τόδε τι σημαίνοντα, ὧν ἀναιρουμένων ἀναιρεῖται τὸ ὅλον, οἱο͂ν ἐπιπέδου σῶμα, ὥσ φασί τινεσ, καὶ ἐπίπεδον γραμμῆσ· καὶ ὅλωσ ὁ ἀριθμὸσ δοκεῖ εἶναί τισι τοιοῦτοσ ἀναιρουμένου τε γὰρ οὐδὲν εἶναι, καὶ ὁρίζειν πάντα·

ἔτι τὸ τί ἦν εἶναι, οὗ ὁ λόγοσ ὁρισμόσ, καὶ τοῦτο οὐσία λέγεται ἑκάστου. συμβαίνει δὴ κατὰ δύο τρόπουσ τὴν οὐσίαν λέγεσθαι, τό θ’ ὑποκείμενον ἔσχατον, ὃ μηκέτι κατ’ ἄλλου λέγεται, καὶ ὃ ἂν τόδε τι ὂν καὶ χωριστὸν ᾖ· τοιοῦτον δὲ ἑκάστου ἡ μορφὴ καὶ τὸ εἶδοσ.

ταὐτὰ λέγεται τὰ μὲν κατὰ συμβεβηκόσ, οἱο͂ν τὸ λευκὸν καὶ τὸ μουσικὸν τὸ αὐτὸ ὅτι τῷ αὐτῷ συμβέβηκε, καὶ ἄνθρωποσ καὶ μουσικὸν ὅτι θάτερον θατέρῳ συμβέβηκεν, τὸ δὲ μουσικὸν ἄνθρωποσ ὅτι τῷ ἀνθρώπῳ συμβέβηκεν·

ἑκατέρῳ δὲ τοῦτο καὶ τούτῳ ἑκάτερον ἐκείνων, καὶ γὰρ τῷ ἀνθρώπῳ τῷ μουσικῷ καὶ ὁ ἄνθρωποσ καὶ τὸ μουσικὸν ταὐτὸ λέγεται, καὶ τούτοισ ἐκεῖνο διὸ καὶ πάντα ταῦτα καθόλου οὐ λέγεται·

οὐ γὰρ ἀληθὲσ εἰπεῖν ὅτι πᾶσ ἄνθρωποσ ταὐτὸ καὶ τὸ μουσικόν· τὰ γὰρ καθόλου καθ’ αὑτὰ ὑπάρχει, τὰ δὲ συμβεβηκότα οὐ καθ’ αὑτά·

ἀλλ’ ἐπὶ τῶν καθ’ ἕκαστα ἁπλῶσ λέγεται·

ταὐτὸ γὰρ δοκεῖ Σωκράτησ καὶ Σωκράτησ εἶναι μουσικόσ· τὸ δὲ Σωκράτησ οὐκ ἐπὶ πολλῶν, διὸ οὐ πᾶσ Σωκράτησ λέγεται ὥσπερ πᾶσ ἄνθρωποσ· καὶ τὰ μὲν οὕτωσ λέγεται ταὐτά, τὰ δὲ καθ’ αὑτὰ ὁσαχῶσπερ καὶ τὸ ἕν·

καὶ γὰρ ὧν ἡ ὕλη μία ἢ εἴδει ἢ ἀριθμῷ ταὐτὰ λέγεται καὶ ὧν ἡ οὐσία μία, ὥστε φανερὸν ὅτι ἡ ταυτότησ ἑνότησ τίσ ἐστιν ἢ πλειόνων τοῦ εἶναι ἢ ὅταν χρῆται ὡσ πλείοσιν, οἱο͂ν ὅταν λέγῃ αὐτὸ αὑτῷ ταὐτόν·

ὡσ δυσὶ γὰρ χρῆται αὐτῷ. ἕτερα δὲ λέγεται ὧν ἢ τὰ εἴδη πλείω ἢ ἡ ὕλη ἢ ὁ λόγοσ τῆσ οὐσίασ·

καὶ ὅλωσ ἀντικειμένωσ τῷ ταὐτῷ λέγεται τὸ ἕτερον.

διάφορα δὲ λέγεται ὅσ’ ἕτερά ἐστι τὸ αὐτό τι ὄντα, μὴ μόνον ἀριθμῷ ἀλλ’ ἢ εἴδει ἢ γένει ἢ ἀναλογίᾳ· ἔτι ὧν ἕτερον τὸ γένοσ, καὶ τὰ ἐναντία, καὶ ὅσα ἔχει ἐν τῇ οὐσίᾳ τὴν ἑτερότητα. ὅμοια λέγεται τά τε πάντῃ ταὐτὸ πεπονθότα, καὶ τὰ πλείω ταὐτὰ πεπονθότα ἢ ἕτερα, καὶ ὧν ἡ ποιότησ μία·

καὶ καθ’ ὅσα ἀλλοιοῦσθαι ἐνδέχεται τῶν ἐναντίων, τούτων τὸ πλείω ἔχον ἢ κυριώτερα ὅμοιον τούτῳ. ἀντικειμένωσ δὲ τοῖσ ὁμοίοισ τὰ ἀνόμοια. ἀντικείμενα λέγεται ἀντίφασισ καὶ τἀναντία καὶ τὰ πρόσ τι καὶ στέρησισ καὶ ἕξισ καὶ ἐξ ὧν καὶ εἰσ ἃ ἔσχατα αἱ γενέσεισ καὶ φθοραί·

καὶ ὅσα μὴ ἐνδέχεται ἅμα παρεῖναι τῷ ἀμφοῖν δεκτικῷ, ταῦτα ἀντικεῖσθαι λέγεται ἢ αὐτὰ ἢ ἐξ ὧν ἐστίν. φαιὸν γὰρ καὶ λευκὸν ἅμα τῷ αὐτῷ οὐχ ὑπάρχει· διὸ ἐξ ὧν ἐστὶν ἀντίκειται.

ἐναντία λέγεται τά τε μὴ δυνατὰ ἅμα τῷ αὐτῷ παρεῖναι τῶν διαφερόντων κατὰ γένοσ, καὶ τὰ πλεῖστον διαφέροντα τῶν ἐν τῷ αὐτῷ γένει, καὶ τὰ πλεῖστον διαφέροντα τῶν ἐν ταὐτῷ δεκτικῷ, καὶ τὰ πλεῖστον διαφέροντα τῶν ὑπὸ τὴν αὐτὴν δύναμιν, καὶ ὧν ἡ διαφορὰ μεγίστη ἢ ἁπλῶσ ἢ κατὰ γένοσ ἢ κατ’ εἶδοσ. τὰ δ’ ἄλλα ἐναντία λέγεται τὰ μὲν τῷ τὰ τοιαῦτα ἔχειν, τὰ δὲ τῷ δεκτικὰ εἶναι τῶν τοιούτων, τὰ δὲ τῷ ποιητικὰ ἢ παθητικὰ εἶναι τῶν τοιούτων, ἢ ποιοῦντα ἢ πάσχοντα, ἢ ἀποβολαὶ ἢ λήψεισ, ἢ ἕξεισ ἢ στερήσεισ εἶναι τῶν τοιούτων.

ἐπεὶ δὲ τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν πολλαχῶσ λέγεται, ἀκολουθεῖν ἀνάγκη καὶ τἆλλα ὅσα κατὰ ταῦτα λέγεται, ὥστε καὶ τὸ ταὐτὸν καὶ τὸ ἕτερον καὶ τὸ ἐναντίον, ὥστ’ εἶναι ἕτερον καθ’ ἑκάστην κατηγορίαν.

ἕτερα δὲ τῷ εἴδει λέγεται ὅσα τε ταὐτοῦ γένουσ ὄντα μὴ ὑπάλληλά ἐστι, καὶ ὅσα ἐν τῷ αὐτῷ γένει ὄντα διαφορὰν ἔχει, καὶ ὅσα ἐν τῇ οὐσίᾳ ἐναντίωσιν ἔχει·

τελευταίῳ τοῦ γένουσ εἴδει οἱ λόγοι ἕτεροι οἱο͂ν ἄνθρωποσ καὶ ἵπποσ ἄτομα τῷ γένει οἱ δὲ λόγοι ἕτεροι αὐτῶν, καὶ ὅσα ἐν τῇ αὐτῇ οὐσίᾳ ὄντα ἔχει διαφοράν.

ταὐτὰ δὲ τῷ εἴδει τὰ ἀντικειμένωσ λεγόμενα τούτοισ. πρότερα καὶ ὕστερα λέγεται ἔνια μέν, ὡσ ὄντοσ τινὸσ πρώτου καὶ ἀρχῆσ ἐν ἑκάστῳ γένει, τῷ ἐγγύτερον <εἶναι> ἀρχῆσ τινὸσ ὡρισμένησ ἢ ἁπλῶσ καὶ τῇ φύσει ἢ πρόσ τι ἢ ποὺ ἢ ὑπό τινων, οἱο͂ν τὰ μὲν κατὰ τόπον τῷ εἶναι ἐγγύτερον ἢ φύσει τινὸσ τόπου ὡρισμένου οἱο͂ν τοῦ μέσου ἢ τοῦ ἐσχάτου ἢ πρὸσ τὸ τυχόν, τὸ δὲ πορρώτερον ὕστερον·

τὰ δὲ κατὰ χρόνον τὰ μὲν γὰρ τῷ πορρώτερον τοῦ νῦν, οἱο͂ν ἐπὶ τῶν γενομένων, πρότερον γὰρ τὰ Τρωϊκὰ τῶν Μηδικῶν ὅτι πορρώτερον ἀπέχει τοῦ νῦν·

τὰ δὲ τῷ ἐγγύτερον τοῦ νῦν, οἱο͂ν ἐπὶ τῶν μελλόντων, πρότερον γὰρ Νέμεα Πυθίων ὅτι ἐγγύτερον τοῦ νῦν τῷ νῦν ὡσ ἀρχῇ καὶ πρώτῳ χρησαμένων·

τὰ δὲ κατὰ κίνησιν τὸ γὰρ ἐγγύτερον τοῦ πρώτου κινήσαντοσ πρότερον, οἱο͂ν παῖσ ἀνδρόσ· ἀρχὴ δὲ καὶ αὕτη τισ ἁπλῶσ·

τὰ δὲ κατὰ δύναμιν τὸ γὰρ ὑπερέχον τῇ δυνάμει πρότερον, καὶ τὸ δυνατώτερον· τοιοῦτον δ’ ἐστὶν οὗ κατὰ τὴν προαίρεσιν ἀνάγκη ἀκολουθεῖν θάτερον καὶ τὸ ὕστερον, ὥστε μὴ κινοῦντόσ τε ἐκείνου μὴ κινεῖσθαι καὶ κινοῦντοσ κινεῖσθαι· ἡ δὲ προαίρεσισ ἀρχή·

τὰ δὲ κατὰ τάξιν ταῦτα δ’ ἐστὶν ὅσα πρόσ τι ἓν ὡρισμένον διέστηκε κατά τινα λόγον, οἱο͂ν παραστάτησ τριτοστάτου πρότερον καὶ παρανήτη νήτησ· ἔνθα μὲν γὰρ ὁ κορυφαῖοσ ἔνθα δὲ ἡ μέση ἀρχή· ταῦτα μὲν οὖν πρότερα τοῦτον λέγεται τὸν τρόπον, ἄλλον δὲ τρόπον τὸ τῇ γνώσει πρότερον ὡσ καὶ ἁπλῶσ πρότερον.

τούτων δὲ ἄλλωσ τὰ κατὰ τὸν λόγον καὶ τὰ κατὰ τὴν αἴσθησιν.

κατὰ μὲν γὰρ τὸν λόγον τὰ καθόλου πρότερα κατὰ δὲ τὴν αἴσθησιν τὰ καθ’ ἕκαστα· καὶ κατὰ τὸν λόγον δὲ τὸ συμβεβηκὸσ τοῦ ὅλου πρότερον, οἱο͂ν τὸ μουσικὸν τοῦ μουσικοῦ ἀνθρώπου· οὐ γὰρ ἔσται ὁ λόγοσ ὅλοσ ἄνευ τοῦ μέρουσ·

καίτοι οὐκ ἐνδέχεται μουσικὸν εἶναι μὴ ὄντοσ μουσικοῦ τινόσ. ἔτι πρότερα λέγεται τὰ τῶν προτέρων πάθη, οἱο͂ν εὐθύτησ λειότητοσ· τὸ μὲν γὰρ γραμμῆσ καθ’ αὑτὴν πάθοσ τὸ δὲ ἐπιφανείασ. τὰ μὲν δὴ οὕτω λέγεται πρότερα καὶ ὕστερα, τὰ δὲ κατὰ φύσιν καὶ οὐσίαν, ὅσα ἐνδέχεται εἶναι ἄνευ ἄλλων, ἐκεῖνα δὲ ἄνευ ἐκείνων μή·

ᾗ διαιρέσει ἐχρήσατο Πλάτων. ἐπεὶ δὲ τὸ εἶναι πολλαχῶσ, πρῶτον μὲν τὸ ὑποκείμενον πρότερον, διὸ ἡ οὐσία πρότερον, ἔπειτα ἄλλωσ τὰ κατὰ δύναμιν καὶ κατ’ ἐντελέχειαν· τὰ μὲν γὰρ κατὰ δύναμιν πρότερά ἐστι τὰ δὲ κατὰ ἐντελέχειαν, οἱο͂ν κατὰ δύναμιν μὲν ἡ ἡμίσεια τῆσ ὅλησ καὶ τὸ μόριον τοῦ ὅλου καὶ ἡ ὕλη τῆσ οὐσίασ, κατ’ ἐντελέχειαν δ’ ὕστερον·

διαλυθέντοσ γὰρ κατ’ ἐντελέχειαν ἔσται.

τρόπον δή τινα πάντα τὰ πρότερον καὶ ὕστερον λεγόμενα κατὰ ταῦτα λέγεται· τὰ μὲν γὰρ κατὰ γένεσιν ἐνδέχεται ἄνευ τῶν ἑτέρων εἶναι, οἱο͂ν τὸ ὅλον τῶν μορίων, τὰ δὲ κατὰ φθοράν, οἱο͂ν τὸ μόριον τοῦ ὅλου. ὁμοίωσ δὲ καὶ τἆλλα. δύναμισ λέγεται ἡ μὲν ἀρχὴ κινήσεωσ ἢ μεταβολῆσ ἡ ἐν ἑτέρῳ ἢ ᾗ ἕτερον, οἱο͂ν ἡ οἰκοδομικὴ δύναμίσ ἐστιν ἣ οὐχ ὑπάρχει ἐν τῷ οἰκοδομουμένῳ, ἀλλ’ ἡ ἰατρικὴ δύναμισ οὖσα ὑπάρχοι ἂν ἐν τῷ ἰατρευομένῳ, ἀλλ’ οὐχ ᾗ ἰατρευόμενοσ.

ἡ μὲν οὖν ὅλωσ ἀρχὴ μεταβολῆσ ἢ κινήσεωσ λέγεται δύναμισ ἐν ἑτέρῳ ἢ ᾗ ἕτερον, ἡ δ’ ὑφ’ ἑτέρου ἢ ᾗ ἕτερον καθ’ ἣν γὰρ τὸ πάσχον πάσχει τι, ὁτὲ μὲν ἐὰν ὁτιοῦν, δυνατὸν αὐτό φαμεν εἶναι παθεῖν, ὁτὲ δ’ οὐ κατὰ πᾶν πάθοσ ἀλλ’ ἂν ἐπὶ τὸ βέλτιον· ἔτι ἡ τοῦ καλῶσ τοῦτ’ ἐπιτελεῖν ἢ κατὰ προαίρεσιν·

ἐνίοτε γὰρ τοὺσ μόνον ἂν πορευθέντασ ἢ εἰπόντασ, μὴ καλῶσ δὲ ἢ μὴ ὡσ προείλοντο, οὔ φαμεν δύνασθαι λέγειν ἢ βαδίζειν· ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ πάσχειν.

ἔτι ὅσαι ἕξεισ καθ’ ἃσ ἀπαθῆ ὅλωσ ἢ ἀμετάβλητα ἢ μὴ ῥᾳδίωσ ἐπὶ τὸ χεῖρον εὐμετακίνητα, δυνάμεισ λέγονται· κλᾶται μὲν γὰρ καὶ συντρίβεται καὶ κάμπτεται καὶ ὅλωσ φθείρεται οὐ τῷ δύνασθαι ἀλλὰ τῷ μὴ δύνασθαι καὶ ἐλλείπειν τινόσ· ἀπαθῆ δὲ τῶν τοιούτων ἃ μόλισ καὶ ἠρέμα πάσχει διὰ δύναμιν καὶ τῷ δύνασθαι καὶ τῷ ἔχειν πώσ.

τὸ στατικὸν δυνατόν τι ἐν ἑτέρῳ ἢ ᾗ ἕτερον, ἕνα δ’ ἐὰν ἔχῃ τι αὐτοῦ ἄλλο δύναμιν τοιαύτην, ἕνα δ’ ἐὰν ἔχῃ μεταβάλλειν ἐφ’ ὁτιοῦν δύναμιν, εἴτ’ ἐπὶ τὸ χεῖρον εἴτ’ ἐπὶ τὸ βέλτιον καὶ γὰρ τὸ φθειρόμενον δοκεῖ δυνατὸν εἶναι φθείρεσθαι, ἢ οὐκ ἂν φθαρῆναι εἰ ἦν ἀδύνατον·

νῦν δὲ ἔχει τινὰ διάθεσιν καὶ αἰτίαν καὶ ἀρχὴν τοῦ τοιούτου πάθουσ·

ὁτὲ μὲν δὴ τῷ ἔχειν τι δοκεῖ, ὁτὲ δὲ τῷ ἐστερῆσθαι τοιοῦτον εἶναι·

εἰ δ’ ἡ στέρησίσ ἐστιν ἕξισ πωσ, πάντα τῷ ἔχειν ἂν εἰή τι, εἰ δὲ μὴ ὥστε τῷ τε ἔχειν ἕξιν τινὰ καὶ ἀρχήν ἐστι δυνατὸν ὁμωνύμωσ καὶ τῷ ἔχειν τὴν τούτου στέρησιν, εἰ ἐνδέχεται ἔχειν στέρησιν· <εἰ δὲ μή, ὁμωνύμωσ>·

ἕνα δὲ τῷ μὴ ἔχειν αὐτοῦ δύναμιν ἢ ἀρχὴν ἄλλο ἢ ᾗ ἄλλο φθαρτικήν. ἔτι δὲ ταῦτα πάντα ἢ τῷ μόνον ἂν συμβῆναι γενέσθαι ἢ μὴ γενέσθαι, ἢ τῷ καλῶσ. καὶ γὰρ ἐν τοῖσ ἀψύχοισ ἔνεστιν ἡ τοιαύτη δύναμισ, οἱο͂ν ἐν τοῖσ ὀργάνοισ· τὴν μὲν γὰρ δύνασθαί φασι φθέγγεσθαι λύραν, τὴν δ’ οὐδέν, ἂν ᾖ μὴ εὔφωνοσ. ἀδυναμία δὲ ἐστὶ στέρησισ δυνάμεωσ καὶ τῆσ τοιαύτησ ἀρχῆσ οἱά εἴρηται, ἢ ὅλωσ ἢ τῷ πεφυκότι ἔχειν, ἢ καὶ ὅτε πέφυκεν ἤδη ἔχειν·

οὐ γὰρ ὁμοίωσ ἂν φαῖεν ἀδύνατον εἶναι γεννᾶν παῖδα καὶ ἄνδρα καὶ εὐνοῦχον. δύναμιν ἔστιν ἀδυναμία ἀντικειμένη, τῇ τε μόνον κινητικῇ καὶ τῇ καλῶσ κινητικῇ.

καὶ ἀδύνατα δὴ τὰ μὲν κατὰ τὴν ἀδυναμίαν ταύτην λέγεται, τὰ δὲ ἄλλον τρόπον, οἱο͂ν δυνατόν τε καὶ ἀδύνατον, ἀδύνατον μὲν οὗ τὸ ἐναντίον ἐξ ἀνάγκησ ἀληθέσ οἱο͂ν τὸ τὴν διάμετρον σύμμετρον εἶναι ἀδύνατον ὅτι ψεῦδοσ τὸ τοιοῦτον οὗ τὸ ἐναντίον οὐ μόνον ἀληθὲσ ἀλλὰ καὶ ἀνάγκη ἀσύμμετρον εἶναι· τὸ ἄρα σύμμετρον οὐ μόνον ψεῦδοσ ἀλλὰ καὶ ἐξ ἀνάγκησ ψεῦδοσ·

τὸ δ’ ἐναντίον τούτῳ, τὸ δυνατόν, ὅταν μὴ ἀναγκαῖον ᾖ τὸ ἐναντίον ψεῦδοσ εἶναι, οἱο͂ν τὸ καθῆσθαι ἄνθρωπον δυνατόν· οὐ γὰρ ἐξ ἀνάγκησ τὸ μὴ καθῆσθαι ψεῦδοσ. τὸ μὲν οὖν δυνατὸν ἕνα μὲν τρόπον, ὥσπερ εἴρηται, τὸ μὴ ἐξ ἀνάγκησ ψεῦδοσ σημαίνει, ἕνα δὲ τὸ ἀληθέσ εἶναι, ἕνα δὲ τὸ ἐνδεχόμενον ἀληθὲσ εἶναι.

κατὰ μεταφορὰν δὲ ἡ ἐν γεωμετρίᾳ λέγεται δύναμισ. ταῦτα μὲν οὖν τὰ δυνατὰ οὐ κατὰ δύναμιν· τὰ δὲ λεγόμενα κατὰ δύναμιν πάντα λέγεται πρὸσ τὴν πρώτην μίαν·

αὕτη δ’ ἐστὶν ἀρχὴ μεταβολῆσ ἐν ἄλλῳ ἢ ᾗ ἄλλο.

τὰ γὰρ ἄλλα λέγεται δυνατὰ τῷ τὰ μὲν ἔχειν αὐτῶν ἄλλο τι τοιαύτην δύναμιν τὰ δὲ μὴ ἔχειν τὰ δὲ ὡδὶ ἔχειν. ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰ ἀδύνατα. τῆσ πρώτησ δυνάμεωσ ἂν εἰή ἀρχὴ μεταβλητικὴ ἐν ἄλλῳ ἢ ᾗ ἄλλο.

ποσὸν λέγεται τὸ διαιρετὸν εἰσ ἐνυπάρχοντα ὧν ἑκάτερον ἢ ἕκαστον ἕν τι καὶ τόδε τι πέφυκεν εἶναι.

πλῆθοσ μὲν οὖν ποσόν τι ἐὰν ἀριθμητὸν ᾖ, μέγεθοσ δὲ ἂν μετρητὸν ᾖ. λέγεται δὲ πλῆθοσ μὲν τὸ διαιρετὸν δυνάμει εἰσ μὴ συνεχῆ, μέγεθοσ δὲ τὸ εἰσ συνεχῆ· μεγέθουσ δὲ τὸ μὲν ἐφ’ ἓν συνεχὲσ μῆκοσ τὸ δ’ ἐπὶ δύο πλάτοσ τὸ δ’ ἐπὶ τρία βάθοσ.

τούτων δὲ πλῆθοσ μὲν τὸ πεπερασμένον ἀριθμὸσ μῆκοσ δὲ γραμμὴ πλάτοσ δὲ ἐπιφάνεια βάθοσ δὲ σῶμα. μὲν λέγεται καθ’ αὑτὰ ποσά, τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκόσ, οἱο͂ν ἡ μὲν γραμμὴ ποσόν τι καθ’ ἑαυτό, τὸ δὲ μουσικὸν κατὰ συμβεβηκόσ.

τί ἐστι λέγοντι τὸ ποσόν τι ὑπάρχει, τὰ δὲ πάθη καὶ ἕξεισ τῆσ τοιαύτησ ἐστὶν οὐσίασ, οἱο͂ν τὸ πολὺ καὶ τὸ ὀλίγον, καὶ μακρὸν καὶ βραχύ, καὶ πλατὺ καὶ στενόν, καὶ βαθὺ καὶ ταπεινόν, καὶ βαρὺ καὶ κοῦφον, καὶ τὰ ἄλλα τὰ τοιαῦτα.

ἔστι δὲ καὶ τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν καὶ μεῖζον καὶ ἔλαττον, καὶ καθ’ αὑτὰ καὶ πρὸσ ἄλληλα λεγόμενα, τοῦ ποσοῦ πάθη καθ’ αὑτά·

μεταφέρονται μέντοι καὶ ἐπ’ ἄλλα ταῦτα τὰ ὀνόματα.

τῶν δὲ κατὰ συμβεβηκὸσ λεγομένων ποσῶν τὰ μὲν οὕτωσ λέγεται ὥσπερ ἐλέχθη ὅτι τὸ μουσικὸν ποσὸν καὶ τὸ λευκὸν τῷ εἶναι ποσόν τι ᾧ ὑπάρχουσι, τὰ δὲ ὡσ κίνησισ καὶ χρόνοσ· καὶ γὰρ ταῦτα πόσ’ ἄττα λέγεται καὶ συνεχῆ τῷ ἐκεῖνα διαιρετὰ εἶναι ὧν ἐστὶ ταῦτα πάθη. λέγω δὲ οὐ τὸ κινούμενον ἀλλ’ ὃ ἐκινήθη·

τῷ γὰρ ποσὸν εἶναι ἐκεῖνο καὶ ἡ κίνησισ ποσή, ὁ δὲ χρόνοσ τῷ ταύτην. καὶ κύκλοσ ποιόν τι σχῆμα ὅτι ἀγώνιον, ὡσ τῆσ διαφορᾶσ τῆσ κατὰ τὴν οὐσίαν ποιότητοσ οὔσησ·

‐ ἕνα μὲν δὴ τρόπον τοῦτον λέγεται ἡ ποιότησ διαφορὰ οὐσίασ, ἕνα δὲ ὡσ τὰ ἀκίνητα καὶ τὰ μαθηματικά, ὥσπερ οἱ ἀριθμοὶ ποιοί τινεσ, οἱο͂ν οἱ σύνθετοι καὶ μὴ μόνον ἐφ’ ἓν ὄντεσ ἀλλ’ ὧν μίμημα τὸ ἐπίπεδον καὶ τὸ στερεόν οὗτοι δ’ εἰσὶν οἱ ποσάκισ ποσοὶ ἢ ποσάκισ ποσάκισ ποσοί, καὶ ὅλωσ ὃ παρὰ τὸ ποσὸν ὑπάρχει ἐν τῇ οὐσίᾳ·

οὐσία γὰρ ἑκάστου ὃ ἅπαξ, οἱο͂ν τῶν ἓξ οὐχ ὃ δὶσ ἢ τρὶσ εἰσὶν ἀλλ’ ὃ ἅπαξ·

ἓξ γὰρ ἅπαξ ἕξ. ἔτι ὅσα πάθη τῶν κινουμένων οὐσιῶν, οἱο͂ν θερμότησ καὶ ψυχρότησ, καὶ λευκότησ καὶ μελανία, καὶ βαρύτησ καὶ κουφότησ, καὶ ὅσα τοιαῦτα, καθ’ ἃ λέγονται καὶ ἀλλοιοῦσθαι τὰ σώματα μεταβαλλόντων. ἔτι κατ’ ἀρετὴν καὶ κακίαν καὶ ὅλωσ τὸ κακὸν καὶ ἀγαθόν.

σχεδὸν δὴ κατὰ δύο τρόπουσ λέγοιτ’ ἂν τὸ ποιόν, καὶ τούτων ἕνα τὸν κυριώτατον· πρώτη μὲν γὰρ ποιότησ ἡ τῆσ οὐσίασ διαφορά ταύτησ δέ τι καὶ ἡ ἐν τοῖσ ἀριθμοῖσ ποιότησ μέροσ· διαφορὰ γάρ τισ οὐσιῶν, ἀλλ’ ἢ οὐ κινουμένων ἢ οὐχ ᾗ κινούμενα, τὰ δὲ πάθη τῶν κινουμένων ᾗ κινούμενα, καὶ αἱ τῶν κινήσεων διαφοραί.

ἀρετὴ δὲ καὶ κακία τῶν παθημάτων μέροσ τι· διαφορὰσ γὰρ δηλοῦσι τῆσ κινήσεωσ καὶ τῆσ ἐνεργείασ, καθ’ ἃσ ποιοῦσιν ἢ πάσχουσι καλῶσ ἢ φαύλωσ τὰ ἐν κινήσει ὄντα· τὸ μὲν γὰρ ὡδὶ δυνάμενον κινεῖσθαι ἢ ἐνεργεῖν ἀγαθὸν τὸ δ’ ὡδὶ καὶ ἐναντίωσ μοχθηρόν.

προαίρεσιν.

πρόσ τι λέγεται τὰ μὲν ὡσ διπλάσιον πρὸσ ἥμισυ καὶ τριπλάσιον πρὸσ τριτημόριον, καὶ ὅλωσ πολλαπλάσιον πρὸσ πολλοστημόριον καὶ ὑπερέχον πρὸσ ὑπερεχόμενον·

τὰ δ’ ὡσ τὸ θερμαντικὸν πρὸσ τὸ θερμαντὸν καὶ τὸ τμητικὸν πρὸσ τὸ τμητόν, καὶ ὅλωσ τὸ ποιητικὸν πρὸσ τὸ παθητικόν· τὰ δ’ ὡσ τὸ μετρητὸν πρὸσ τὸ μέτρον καὶ ἐπιστητὸν πρὸσ ἐπιστήμην καὶ αἰσθητὸν πρὸσ αἴσθησιν.

κατ’ ἀριθμὸν πρὸσ ἕν, οὐχ ὡρισμένον δέ, οἱο͂ν τόνδε ἢ τόνδε·

τὸ δὲ ἡμιόλιον πρὸσ τὸ ὑφημιόλιον κατ’ ἀριθμὸν πρὸσ ἀριθμὸν ὡρισμένον·

τὸ δ’ ἐπιμόριον πρὸσ τὸ ὑπεπιμόριον κατὰ ἀόριστον, ὥσπερ τὸ πολλαπλάσιον πρὸσ τὸ ἕν· τὸ δ’ ὑπερέχον πρὸσ τὸ ὑπερεχόμενον ὅλωσ ἀόριστον κατ’ ἀριθμόν· ὁ γὰρ ἀριθμὸσ σύμμετροσ, κατὰ μὴ συμμέτρου δὲ ἀριθμὸσ οὐ λέγεται, τὸ δὲ ὑπερέχον πρὸσ τὸ ὑπερεχόμενον τοσοῦτόν τέ ἐστι καὶ ἔτι, τοῦτο δ’ ἀόριστον·

ὁπότερον γὰρ ἔτυχέν ἐστιν, ἢ ἴσον ἢ οὐκ ἴσον· ταῦτά τε οὖν τὰ πρόσ τι πάντα κατ’ ἀριθμὸν λέγεται καὶ ἀριθμοῦ πάθη, καὶ ἔτι τὸ ἴσον καὶ ὅμοιον καὶ ταὐτὸ κατ’ ἄλλον τρόπον κατὰ γὰρ τὸ ἓν λέγεται πάντα, ταὐτὰ μὲν γὰρ ὧν μία ἡ οὐσία, ὅμοια δ’ ὧν ἡ ποιότησ μία, ἴσα δὲ ὧν τὸ ποσὸν ἕν· τὸ δ’ ἓν τοῦ ἀριθμοῦ ἀρχὴ καὶ μέτρον, ὥστε ταῦτα πάντα πρόσ τι λέγεται κατ’ ἀριθμὸν μέν, οὐ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον·

τὰ δὲ ποιητικὰ καὶ παθητικὰ κατὰ δύναμιν ποιητικὴν καὶ παθητικὴν καὶ ἐνεργείασ τὰσ τῶν δυνάμεων, οἱο͂ν τὸ θερμαντικὸν πρὸσ τὸ θερμαντὸν ὅτι δύναται, καὶ πάλιν τὸ θερμαῖνον πρὸσ τὸ θερμαινόμενον καὶ τὸ τέμνον πρὸσ τὸ τεμνόμενον ὡσ ἐνεργοῦντα. τῶν δὲ κατ’ ἀριθμὸν οὐκ εἰσὶν ἐνέργειαι ἀλλ’ ἢ ὃν τρόπον ἐν ἑτέροισ εἴρηται·

αἱ δὲ κατὰ κίνησιν ἐνέργειαι οὐχ ὑπάρχουσιν.

τῶν δὲ κατὰ δύναμιν καὶ κατὰ χρόνουσ ἤδη λέγονται πρόσ τι οἱο͂ν τὸ πεποιηκὸσ πρὸσ τὸ πεποιημένον καὶ τὸ ποιῆσον πρὸσ τὸ ποιησόμενον. οὕτω γὰρ καὶ πατὴρ υἱοῦ λέγεται πατήρ· τὸ μὲν γὰρ πεποιηκὸσ τὸ δὲ πεπονθόσ τί ἐστιν. ἔτι ἔνια κατὰ στέρησιν δυνάμεωσ, ὥσπερ τὸ ἀδύνατον καὶ ὅσα οὕτω λέγεται, οἱο͂ν τὸ ἀόρατον.

τὰ μὲν οὖν κατ’ ἀριθμὸν καὶ δύναμιν λεγόμενα πρόσ τι πάντα ἐστὶ πρόσ τι τῷ ὅπερ ἐστὶν ἄλλου λέγεσθαι αὐτὸ ὅ ἐστιν, ἀλλὰ μὴ τῷ ἄλλο πρὸσ ἐκεῖνο· τὸ δὲ μετρητὸν καὶ τὸ ἐπιστητὸν καὶ τὸ διανοητὸν τῷ ἄλλο πρὸσ αὐτὸ λέγεσθαι πρόσ τι λέγονται. τό τε γὰρ διανοητὸν σημαίνει ὅτι ἔστιν αὐτοῦ διάνοια, οὐκ ἔστι δ’ ἡ διάνοια πρὸσ τοῦτο οὗ ἐστὶ διάνοια δὶσ γὰρ ταὐτὸν εἰρημένον ἂν εἰή, ὁμοίωσ δὲ καὶ τινόσ ἐστιν ἡ ὄψισ ὄψισ, οὐχ οὗ ἐστὶν ὄψισ καίτοι γ’ ἀληθὲσ τοῦτο εἰπεῖν ἀλλὰ πρὸσ χρῶμα ἢ πρὸσ ἄλλο τι τοιοῦτον.

ἐκείνωσ δὲ δὶσ τὸ αὐτὸ λεχθήσεται, ὅτι ἐστὶν οὗ ἐστὶν ἡ ὄψισ. τὰ μὲν οὖν καθ’ ἑαυτὰ λεγόμενα πρόσ τι τὰ μὲν οὕτω λέγεται, τὰ δὲ ἂν τὰ γένη αὐτῶν ᾖ τοιαῦτα, οἱο͂ν ἡ ἰατρικὴ τῶν πρόσ τι ὅτι τὸ γένοσ αὐτῆσ ἡ ἐπιστήμη δοκεῖ εἶναι πρόσ τι·

ἔτι καθ’ ὅσα τὰ ἔχοντα λέγεται πρόσ τι, οἱο͂ν ἰσότησ ὅτι τὸ ἴσον καὶ ὁμοιότησ ὅτι τὸ ὅμοιον·

τὰ δὲ κατὰ συμβεβηκόσ, οἱο͂ν ἅνθρωποσ πρόσ τι ὅτι συμβέβηκεν αὐτῷ διπλασίῳ εἶναι, τοῦτο δ’ ἐστὶ τῶν πρόσ τι· ἢ τὸ λευκόν, εἰ τῷ αὐτῷ συμβέβηκε διπλασίῳ καὶ λευκῷ εἶναι.

κατ’ ἀρετὴν καὶ τὸ εὖ μὴ ἔχον ὑπερβολὴν πρὸσ τὸ γένοσ, οἱο͂ν τέλειοσ ἰατρὸσ καὶ τέλειοσ αὐλητὴσ ὅταν κατὰ τὸ εἶδοσ τῆσ οἰκείασ ἀρετῆσ μηθὲν ἐλλείπωσιν οὕτω δὲ μεταφέροντεσ καὶ ἐπὶ τῶν κακῶν λέγομεν συκοφάντην τέλειον καὶ κλέπτην τέλειον, ἐπειδὴ καὶ ἀγαθοὺσ λέγομεν αὐτούσ, οἱο͂ν κλέπτην ἀγαθὸν καὶ συκοφάντην ἀγαθόν·

καὶ ἡ ἀρετὴ τελείωσίσ τισ·

ἕκαστον γὰρ τότε τέλειον καὶ οὐσία πᾶσα τότε τελεία, ὅταν κατὰ τὸ εἶδοσ τῆσ οἰκείασ ἀρετῆσ μηδὲν ἐλλείπῃ μόριον τοῦ κατὰ φύσιν μεγέθουσ· ἔτι οἷσ ὑπάρχει τὸ τέλοσ, σπουδαῖον <ὄν>, ταῦτα λέγεται τέλεια· κατὰ γὰρ τὸ ἔχειν τὸ τέλοσ τέλεια, ὥστ’ ἐπεὶ τὸ τέλοσ τῶν ἐσχάτων τί ἐστι, καὶ ἐπὶ τὰ φαῦλα μεταφέροντεσ λέγομεν τελείωσ ἀπολωλέναι καὶ τελείωσ ἐφθάρθαι, ὅταν μηδὲν ἐλλείπῃ τῆσ φθορᾶσ καὶ τοῦ κακοῦ ἀλλ’ ἐπὶ τῷ ἐσχάτῳ ᾖ· διὸ καὶ ἡ τελευτὴ κατὰ μεταφορὰν λέγεται τέλοσ, ὅτι ἄμφω ἔσχατα·

τέλοσ δὲ καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ἔσχατον. ὅλωσ κατὰ τὸ μὴ ἔχειν ὑπερβολὴν ἐν ἑκάστῳ γένει μηδ’ εἶναί τι ἔξω·

τὰ δὲ ἄλλα ἤδη κατὰ ταῦτα τῷ ἢ ποιεῖν τι τοιοῦτον ἢ ἔχειν ἢ ἁρμόττειν τούτῳ ἢ ἁμῶσ γέ πωσ λέγεσθαι πρὸσ τὰ πρώτωσ λεγόμενα τέλεια.

πέρασ λέγεται τό τε ἔσχατον ἑκάστου καὶ οὗ ἔξω μηδὲν ἔστι λαβεῖν πρώτου καὶ οὗ ἔσω πάντα πρώτου, καὶ ὃ ἂν ᾖ εἶδοσ μεγέθουσ ἢ ἔχοντοσ μέγεθοσ, καὶ τὸ τέλοσ ἑκάστου τοιοῦτον δ’ ἐφ’ ὃ ἡ κίνησισ καὶ ἡ πρᾶξισ, καὶ οὐκ ἀφ’ οὗ ‐ ὁτὲ δὲ ἄμφω, καὶ ἀφ’ οὗ καὶ ἐφ’ ὃ καὶ τὸ οὗ ἕνεκα, καὶ ἡ οὐσία ἡ ἑκάστου καὶ τὸ τί ἦν εἶναι ἑκάστῳ·

τῆσ γνώσεωσ γὰρ τοῦτο πέρασ·

εἰ δὲ τῆσ γνώσεωσ, καὶ τοῦ πράγματοσ.

ὥστε φανερὸν ὅτι ὁσαχῶσ τε ἡ ἀρχὴ λέγεται, τοσαυταχῶσ καὶ τὸ πέρασ, καὶ ἔτι πλεοναχῶσ· ἡ μὲν γὰρ ἀρχὴ πέρασ τι, τὸ δὲ πέρασ οὐ πᾶν ἀρχή. τὸ καθ’ ὃ λέγεται πολλαχῶσ, ἕνα μὲν τρόπον τὸ εἶδοσ καὶ ἡ οὐσία ἑκάστου πράγματοσ, οἱο͂ν καθ’ ὃ ἀγαθόσ, αὐτὸ ἀγαθόν, ἕνα δὲ ἐν ᾧ πρώτῳ πέφυκε γίγνεσθαι, οἱο͂ν τὸ χρῶμα ἐν τῇ ἐπιφανείᾳ.

τὸ μὲν οὖν πρώτωσ λεγόμενον καθ’ ὃ τὸ εἶδόσ ἐστι, δευτέρωσ δὲ ὡσ ἡ ὕλη ἑκάστου καὶ τὸ ὑποκείμενον ἑκάστῳ πρῶτον. ὅλωσ δὲ τὸ καθ’ ὃ ἰσαχῶσ καὶ τὸ αἴτιον ὑπάρξει·

κατὰ τί γὰρ ἐλήλυθεν ἢ οὗ ἕνεκα ἐλήλυθε λέγεται, καὶ κατὰ τί παραλελόγισται ἢ συλλελόγισται, ἢ τί τὸ αἴτιον τοῦ συλλογισμοῦ ἢ παραλογισμοῦ.

ἔτι δὲ τὸ καθ’ ὃ τὸ κατὰ θέσιν λέγεται, καθ’ ὃ ἕστηκεν ἢ καθ’ ὃ βαδίζει· πάντα γὰρ ταῦτα τόπον σημαίνει καὶ θέσιν. ὥστε καὶ τὸ καθ’ αὑτὸ πολλαχῶσ ἀνάγκη λέγεσθαι. ἓν μὲν γὰρ καθ’ αὑτὸ τὸ τί ἦν εἶναι ἑκάστῳ, οἱο͂ν ὁ Καλλίασ καθ’ αὑτὸν Καλλίασ καὶ τὸ τί ἦν εἶναι Καλλίᾳ·

ἓν δὲ ὅσα ἐν τῷ τί ἐστιν ὑπάρχει, οἱο͂ν ζῷον ὁ Καλλίασ καθ’ αὑτόν· ἐν γὰρ τῷ λόγῳ ἐνυπάρχει τὸ ζῷον· ζῷον γάρ τι ὁ Καλλίασ. ἔτι δὲ εἰ ἐν αὑτῷ δέδεκται πρώτῳ ἢ τῶν αὑτοῦ τινί, οἱο͂ν ἡ ἐπιφάνεια λευκὴ καθ’ ἑαυτήν, καὶ ζῇ ὁ ἄνθρωποσ καθ’ αὑτόν· ἡ γὰρ ψυχὴ μέροσ τι τοῦ ἀνθρώπου, ἐν ᾗ πρώτῃ τὸ ζῆν.

ἔτι οὗ μὴ ἔστιν ἄλλο αἴτιον· τοῦ γὰρ ἀνθρώπου πολλὰ αἴτια, τὸ ζῷον, τὸ δίπουν, ἀλλ’ ὅμωσ καθ’ αὑτὸν ἄνθρωποσ ὁ ἄνθρωπόσ ἐστιν. ἔτι ὅσα μόνῳ ὑπάρχει καὶ ᾗ μόνον δι’ αὐτὸ κεχωρισμένον καθ’ αὑτό.

διάθεσισ λέγεται τοῦ ἔχοντοσ μέρη τάξισ ἢ κατὰ τόπον ἢ κατὰ δύναμιν ἢ κατ’ εἶδοσ·

θέσιν γὰρ δεῖ τινὰ εἶναι, ὥσπερ καὶ τοὔνομα δηλοῖ ἡ διάθεσισ. ἕξισ δὲ λέγεται ἕνα μὲν τρόπον οἱο͂ν ἐνέργειά τισ τοῦ ἔχοντοσ καὶ ἐχομένου, ὥσπερ πρᾶξίσ τισ ἢ κίνησισ ὅταν γὰρ τὸ μὲν ποιῇ τὸ δὲ ποιῆται, ἔστι ποίησισ μεταξύ·

οὕτω καὶ τοῦ ἔχοντοσ ἐσθῆτα καὶ τῆσ ἐχομένησ ἐσθῆτοσ ἔστι μεταξὺ ἕξισ·

ταύτην μὲν οὖν φανερὸν ὅτι οὐκ ἐνδέχεται ἔχειν ἕξιν εἰσ ἄπειρον γὰρ βαδιεῖται, εἰ τοῦ ἐχομένου ἔσται ἔχειν τὴν ἕξιν, ἄλλον δὲ τρόπον ἕξισ λέγεται διάθεσισ καθ’ ἣν ἢ εὖ ἢ κακῶσ διάκειται τὸ διακείμενον, καὶ ἢ καθ’ αὑτὸ ἢ πρὸσ ἄλλο, οἱο͂ν ἡ ὑγίεια ἕξισ τισ·

διάθεσισ γάρ ἐστι τοιαύτη.

ἔτι ἕξισ λέγεται ἂν ᾖ μόριον διαθέσεωσ τοιαύτησ· διὸ καὶ ἡ τῶν μερῶν ἀρετὴ ἕξισ τίσ ἐστιν. πάθοσ λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ποιότησ καθ’ ἣν ἀλλοιοῦσθαι ἐνδέχεται, οἱο͂ν τὸ λευκὸν καὶ τὸ μέλαν, καὶ γλυκὺ καὶ πικρόν, καὶ βαρύτησ καὶ κουφότησ, καὶ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα·

ἕνα δὲ αἱ τούτων ἐνέργειαι καὶ ἀλλοιώσεισ ἤδη. ἔτι τούτων μᾶλλον αἱ βλαβεραὶ ἀλλοιώσεισ καὶ κινήσεισ, καὶ μάλιστα αἱ λυπηραὶ βλάβαι. ἔτι τὰ μεγέθη τῶν συμφορῶν καὶ λυπηρῶν πάθη λέγεται.

στέρησισ λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ἂν μὴ ἔχῃ τι τῶν πεφυκότων ἔχεσθαι, κἂν μὴ αὐτὸ ᾖ πεφυκὸσ ἔχειν, οἱο͂ν φυτὸν ὀμμάτων ἐστερῆσθαι λέγεται·

ἕνα δὲ ἂν πεφυκὸσ ἔχειν, ἢ αὐτὸ ἢ τὸ γένοσ, μὴ ἔχῃ, οἱο͂ν ἄλλωσ ἄνθρωποσ ὁ τυφλὸσ ὄψεωσ ἐστέρηται καὶ ἀσπάλαξ, τὸ μὲν κατὰ τὸ γένοσ τὸ δὲ καθ’ αὑτό. ἔτι ἂν πεφυκὸσ καὶ ὅτε πέφυκεν ἔχειν μὴ ἔχῃ· ἡ γὰρ τυφλότησ στέρησίσ τισ, τυφλὸσ δ’ οὐ κατὰ πᾶσαν ἡλικίαν, ἀλλ’ ἐν ᾗ πέφυκεν ἔχειν, ἂν μὴ ἔχῃ.

ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐν ᾧ ἂν ᾖ <πεφυκὸσ> καὶ καθ’ ὃ καὶ πρὸσ ὃ καὶ ὥσ, ἂν μὴ ἔχῃ πεφυκόσ.

ἔτι ἡ βιαία ἑκάστου ἀφαίρεσισ στέρησισ λέγεται. καὶ ὁσαχῶσ δὲ αἱ ἀπὸ τοῦ <α> ἀποφάσεισ λέγονται, τοσαυταχῶσ καὶ αἱ στερήσεισ λέγονται· ἄνισον μὲν γὰρ τῷ μὴ ἔχειν ἰσότητα πεφυκὸσ λέγεται, ἀόρατον δὲ καὶ τῷ ὅλωσ μὴ ἔχειν χρῶμα καὶ τῷ φαύλωσ, καὶ ἄπουν καὶ τῷ μὴ ἔχειν ὅλωσ πόδασ καὶ τῷ φαύλουσ. ἔτι καὶ τῷ μικρὸν ἔχειν, οἱο͂ν τὸ ἀπύρηνον·

τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ φαύλωσ πωσ ἔχειν.

ἔτι τῷ μὴ ῥᾳδίωσ ἢ τῷ μὴ καλῶσ, οἱο͂ν τὸ ἄτμητον οὐ μόνον τῷ μὴ τέμνεσθαι ἀλλὰ καὶ τῷ μὴ ῥᾳδίωσ ἢ μὴ καλῶσ. ἔτι τῷ πάντῃ μὴ ἔχειν· τυφλὸσ γὰρ οὐ λέγεται ὁ ἑτερόφθαλμοσ ἀλλ’ ὁ ἐν ἀμφοῖν μὴ ἔχων ὄψιν· διὸ οὐ πᾶσ ἀγαθὸσ ἢ κακόσ, ἢ δίκαιοσ ἢ ἄδικοσ, ἀλλὰ καὶ τὸ μεταξύ.

τὸ ἔχειν λέγεται πολλαχῶσ, ἕνα μὲν τρόπον τὸ ἄγειν κατὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν ἢ κατὰ τὴν αὑτοῦ ὁρμήν, διὸ λέγεται πυρετόσ τε ἔχειν τὸν ἄνθρωπον καὶ οἱ τύραννοι τὰσ πόλεισ καὶ τὴν ἐσθῆτα οἱ ἀμπεχόμενοι·

ἕνα δ’ ἐν ᾧ ἄν τι ὑπάρχῃ ὡσ δεκτικῷ, οἱο͂ν ὁ χαλκὸσ ἔχει τὸ εἶδοσ τοῦ ἀνδριάντοσ καὶ τὴν νόσον τὸ σῶμα·

ἕνα δὲ ὡσ τὸ περιέχον τὰ περιεχόμενα· ἐν ᾧ γάρ ἐστι περιέχοντι, ἔχεσθαι ὑπὸ τούτου λέγεται, οἱο͂ν τὸ ἀγγεῖον ἔχειν τὸ ὑγρόν φαμεν καὶ τὴν πόλιν ἀνθρώπουσ καὶ τὴν ναῦν ναύτασ, οὕτω δὲ καὶ τὸ ὅλον ἔχειν τὰ μέρη. ἔτι τὸ κωλῦον κατὰ τὴν αὑτοῦ ὁρμήν τι κινεῖσθαι ἢ πράττειν ἔχειν λέγεται τοῦτο αὐτό, οἱο͂ν καὶ οἱ κίονεσ τὰ ἐπικείμενα βάρη, καὶ ὡσ οἱ ποιηταὶ τὸν Ἄτλαντα ποιοῦσι τὸν οὐρανὸν ἔχειν ὡσ συμπεσόντ’ ἂν ἐπὶ τὴν γῆν, ὥσπερ καὶ τῶν φυσιολόγων τινέσ φασιν·

τοῦτον δὲ τὸν τρόπον καὶ τὸ συνέχον λέγεται ἃ συνέχει ἔχειν, ὡσ διαχωρισθέντα ἂν κατὰ τὴν αὑτοῦ ὁρμὴν ἕκαστον.

ἔχειν.

τὸ ἔκ τινοσ εἶναι λέγεται ἕνα μὲν τρόπον ἐξ οὗ ἐστὶν ὡσ ὕλησ, καὶ τοῦτο διχῶσ, ἢ κατὰ τὸ πρῶτον γένοσ ἢ κατὰ τὸ ὕστατον εἶδοσ, οἱο͂ν ἔστι μὲν ὡσ ἅπαντα τὰ τηκτὰ ἐξ ὕδατοσ, ἔστι δ’ ὡσ ἐκ χαλκοῦ ὁ ἀνδριάσ·

ἕνα δ’ ὡσ ἐκ τῆσ πρώτησ κινησάσησ ἀρχῆσ οἱο͂ν ἐκ τίνοσ ἡ μάχη; ἐκ λοιδορίασ, ὅτι αὕτη ἀρχὴ τῆσ μάχησ·

ἕνα δ’ ἐκ τοῦ συνθέτου ἐκ τῆσ ὕλησ καὶ τῆσ μορφῆσ, ὥσπερ ἐκ τοῦ ὅλου τὰ μέρη καὶ ἐκ τῆσ Ἰλιάδοσ τὸ ἔποσ καὶ ἐκ τῆσ οἰκίασ οἱ λίθοι· τέλοσ μὲν γάρ ἐστιν ἡ μορφή, τέλειον δὲ τὸ ἔχον τέλοσ. τὰ δὲ ὡσ ἐκ τοῦ μέρουσ τὸ εἶδοσ, οἱο͂ν ἅνθρωποσ ἐκ τοῦ δίποδοσ καὶ ἡ συλλαβὴ ἐκ τοῦ στοιχείου·

ἄλλωσ γὰρ τοῦτο καὶ ὁ ἀνδριὰσ ἐκ χαλκοῦ· ἐκ τῆσ αἰσθητῆσ γὰρ ὕλησ ἡ συνθετὴ οὐσία, ἀλλὰ καὶ τὸ εἶδοσ ἐκ τῆσ τοῦ εἴδουσ ὕλησ.

τὰ μὲν οὖν οὕτω λέγεται, τὰ δ’ ἐὰν κατὰ μέροσ τι τούτων τισ ὑπάρχῃ τῶν τρόπων, οἱο͂ν ἐκ πατρὸσ καὶ μητρὸσ τὸ τέκνον καὶ ἐκ γῆσ τὰ φυτά, ὅτι ἔκ τινοσ μέρουσ αὐτῶν. ἕνα δὲ μεθ’ ὃ τῷ χρόνῳ, οἱο͂ν ἐξ ἡμέρασ νὺξ καὶ ἐξ εὐδίασ χειμών, ὅτι τοῦτο μετὰ τοῦτο· ἐγένετο ὁ πλοῦσ ὅτι μετ’ ἰσημερίαν ἐγένετο, καὶ ἐκ Διονυσίων Θαργήλια ὅτι μετὰ τὰ Διονύσια.

μέροσ λέγεται ἕνα μὲν τρόπον εἰσ ὃ διαιρεθείη ἂν τὸ ποσὸν ὁπωσοῦν ἀεὶ γὰρ τὸ ἀφαιρούμενον τοῦ ποσοῦ ᾗ ποσὸν μέροσ λέγεται ἐκείνου, οἱο͂ν τῶν τριῶν τὰ δύο μέροσ λέγεταί πωσ, ἄλλον δὲ τρόπον τὰ καταμετροῦντα τῶν τοιούτων μόνον·

διὸ τὰ δύο τῶν τριῶν ἔστι μὲν ὡσ λέγεται μέροσ, ἔστι δ’ ὡσ οὔ.

ἔτι εἰσ ἃ τὸ εἶδοσ διαιρεθείη ἂν ἄνευ τοῦ ποσοῦ, καὶ ταῦτα μόρια λέγεται τούτου· διὸ τὰ εἴδη τοῦ γένουσ φασὶν εἶναι μόρια. ἔτι εἰσ ἃ διαιρεῖται ἢ ἐξ ὧν σύγκειται τὸ ὅλον, ἢ τὸ εἶδοσ ἢ τὸ ἔχον τὸ εἶδοσ, οἱο͂ν τῆσ σφαίρασ τῆσ χαλκῆσ ἢ τοῦ κύβου τοῦ χαλκοῦ καὶ ὁ χαλκὸσ μέροσ τοῦτο δ’ ἐστὶν ἡ ὕλη ἐν ᾗ τὸ εἶδοσ καὶ ἡ γωνία μέροσ. ἔτι τὰ ἐν τῷ λόγῳ τῷ δηλοῦντι ἕκαστον, καὶ ταῦτα μόρια τοῦ ὅλου·

εἶδοσ τοῦ γένουσ μέροσ.

ὅλον λέγεται οὗ τε μηθὲν ἄπεστι μέροσ ἐξ ὧν λέγεται ὅλον φύσει, καὶ τὸ περιέχον τὰ περιεχόμενα ὥστε ἕν τι εἶναι ἐκεῖνα·

τοῦτο δὲ διχῶσ· ἢ γὰρ ὡσ ἕκαστον ἓν ἢ ὡσ ἐκ τούτων τὸ ἕν. τὸ μὲν γὰρ καθόλου, καὶ τὸ ὅλωσ λεγόμενον ὡσ ὅλον τι ὄν, οὕτωσ ἐστὶ καθόλου ὡσ πολλὰ περιέχον τῷ κατηγορεῖσθαι καθ’ ἑκάστου καὶ ἓν ἅπαντα εἶναι ὡσ ἕκαστον, οἱο͂ν ἄνθρωπον ἵππον θεόν, διότι ἅπαντα ζῷα· τὸ δὲ συνεχὲσ καὶ πεπερασμένον, ὅταν ἕν τι ἐκ πλειόνων ᾖ, ἐνυπαρχόντων μάλιστα μὲν δυνάμει, εἰ δὲ μή, ἐνεργείᾳ.

δ’ αὐτῶν μᾶλλον τὰ φύσει ἢ τέχνῃ τοιαῦτα, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τοῦ ἑνὸσ ἐλέγομεν, ὡσ οὔσησ τῆσ ὁλότητοσ ἑνότητόσ τινοσ.

ἔτι τοῦ ποσοῦ ἔχοντοσ δὲ ἀρχὴν καὶ μέσον καὶ ἔσχατον, ὅσων μὲν μὴ ποιεῖ ἡ θέσισ διαφοράν, πᾶν λέγεται, ὅσων δὲ ποιεῖ, ὅλον.

ὅσα δὲ ἄμφω ἐνδέχεται, καὶ ὅλα καὶ πάντα· ἔστι δὲ ταῦτα ὅσων ἡ μὲν φύσισ ἡ αὐτὴ μένει τῇ μεταθέσει, ἡ δὲ μορφὴ οὔ, οἱο͂ν κηρὸσ καὶ ἱμάτιον· καὶ γὰρ ὅλον καὶ πᾶν λέγεται·

ἔχει γὰρ ἄμφω. ὕδωρ δὲ καὶ ὅσα ὑγρὰ καὶ ἀριθμὸσ πᾶν μὲν λέγεται, ὅλοσ δ’ ἀριθμὸσ καὶ ὅλον ὕδωρ οὐ λέγεται, ἂν μὴ μεταφορᾷ. πάντα δὲ λέγεται ἐφ’ οἷσ τὸ πᾶν ὡσ ἐφ’ ἑνί, ἐπὶ τούτοισ τὸ πάντα ὡσ ἐπὶ διῃρημένοισ· πᾶσ οὗτοσ ὁ ἀριθμόσ, πᾶσαι αὗται αἱ μονάδεσ.

κολοβὸν δὲ λέγεται τῶν ποσῶν οὐ τὸ τυχόν, ἀλλὰ μεριστόν τε δεῖ αὐτὸ εἶναι καὶ ὅλον.

τά τε γὰρ δύο οὐ κολοβὰ θατέρου ἀφαιρουμένου ἑνόσ οὐ γὰρ ἴσον τὸ καλόβωμα καὶ τὸ λοιπὸν οὐδέποτ’ ἐστίν οὐδ’ ὅλωσ ἀριθμὸσ οὐδείσ· καὶ γὰρ τὴν οὐσίαν δεῖ μένειν· εἰ κύλιξ κολοβόσ, ἔτι εἶναι κύλικα·

ὁ δὲ ἀριθμὸσ οὐκέτι ὁ αὐτόσ. πρὸσ δὲ τούτοισ κἂν ἀνομοιομερῆ ᾖ, οὐδὲ ταῦτα πάντα ὁ γὰρ ἀριθμὸσ ἔστιν ὡσ καὶ ἀνόμοια ἔχει μέρη, οἱο͂ν δυάδα τριάδα, ἀλλ’ ὅλωσ ὧν μὴ ποιεῖ ἡ θέσισ διαφορὰν οὐδὲν κολοβόν, οἱο͂ν ὕδωρ ἢ πῦρ, ἀλλὰ δεῖ τοιαῦτα εἶναι ἃ κατὰ τὴν οὐσίαν θέσιν ἔχει. ἔτι συνεχῆ·

ἡ γὰρ ἁρμονία ἐξ ἀνομοίων μὲν καὶ θέσιν ἔχει, κολοβὸσ δὲ οὐ γίγνεται. πρὸσ δὲ τούτοισ οὐδ’ ὅσα ὅλα, οὐδὲ ταῦτα ὁτουοῦν μορίου στερήσει κολοβά. οὐ γὰρ δεῖ οὔτε τὰ κύρια τῆσ οὐσίασ οὔτε τὰ ὁπουοῦν ὄντα· οἱο͂ν ἂν τρυπηθῇ ἡ κύλιξ, οὐ κολοβόσ, ἀλλ’ ἂν τὸ οὖσ ἢ ἀκρωτήριόν τι, καὶ ὁ ἄνθρωποσ οὐκ ἐὰν σάρκα ἢ τὸν σπλῆνα, ἀλλ’ ἐὰν ἀκρωτήριόν τι, καὶ τοῦτο οὐ πᾶν ἀλλ’ ὃ μὴ ἔχει γένεσιν ἀφαιρεθὲν ὅλον. διὰ τοῦτο οἱ φαλακροὶ οὐ κολοβοί.

γένοσ λέγεται τὸ μὲν ἐὰν ᾖ ἡ γένεσισ συνεχὴσ τῶν τὸ εἶδοσ ἐχόντων τὸ αὐτό, οἱο͂ν λέγεται ἑώσ ἂν ἀνθρώπων γένοσ ᾖ, ὅτι ἑώσ ἂν ᾖ ἡ γένεσισ συνεχὴσ αὐτῶν·

τὸ δὲ ἀφ’ οὗ ἂν ὦσι πρώτου κινήσαντοσ εἰσ τὸ εἶναι·

οὕτω γὰρ λέγονται Ἕλληνεσ τὸ γένοσ οἱ δὲ Ιὤνεσ, τῷ οἱ μὲν ἀπὸ Ἕλληνοσ οἱ δὲ ἀπὸ Ιὤνοσ εἶναι πρώτου γεννήσαντοσ· τοῦ γεννήσαντοσ ἢ τῆσ ὕλησ λέγονται γὰρ καὶ ἀπὸ τοῦ θήλεοσ τὸ γένοσ, οἱο͂ν οἱ ἀπὸ Πύρρασ.

ἔτι δὲ ὡσ τὸ ἐπίπεδον τῶν σχημάτων γένοσ τῶν ἐπιπέδων καὶ τὸ στερεὸν τῶν στερεῶν·

ἕκαστον γὰρ τῶν σχημάτων τὸ μὲν ἐπίπεδον τοιονδὶ τὸ δὲ στερεόν ἐστι τοιονδί· τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ ὑποκείμενον ταῖσ διαφοραῖσ. ἔτι ὡσ ἐν τοῖσ λόγοισ τὸ πρῶτον ἐνυπάρχον, ὃ λέγεται ἐν τῷ τί ἐστι, τοῦτο γένοσ, οὗ διαφοραὶ λέγονται αἱ ποιότητεσ. τὸ μὲν οὖν γένοσ τοσαυταχῶσ λέγεται, τὸ μὲν κατὰ γένεσιν συνεχῆ τοῦ αὐτοῦ εἴδουσ, τὸ δὲ κατὰ τὸ πρῶτον κινῆσαν ὁμοειδέσ, τὸ δ’ ὡσ ὕλη·

οὗ γὰρ ἡ διαφορὰ καὶ ἡ ποιότησ ἐστί, τοῦτ’ ἔστι τὸ ὑποκείμενον, ὃ λέγομεν ὕλην. δὲ τῷ γένει λέγεται ὧν ἕτερον τὸ πρῶτον ὑποκείμενον καὶ μὴ ἀναλύεται θάτερον εἰσ θάτερον μηδ’ ἄμφω εἰσ ταὐτόν, οἱο͂ν τὸ εἶδοσ καὶ ἡ ὕλη ἕτερον τῷ γένει, καὶ ὅσα καθ’ ἕτερον σχῆμα κατηγορίασ τοῦ ὄντοσ λέγεται τὰ μὲν γὰρ τί ἐστι σημαίνει τῶν ὄντων τὰ δὲ ποιόν τι τὰ δ’ ὡσ διῄρηται πρότερον·

οὐδὲ γὰρ ταῦτα ἀναλύεται οὔτ’ εἰσ ἄλληλα οὔτ’ εἰσ ἕν τι.

τὸ ψεῦδοσ λέγεται ἄλλον μὲν τρόπον ὡσ πρᾶγμα ψεῦδοσ, καὶ τούτου τὸ μὲν τῷ μὴ συγκεῖσθαι ἢ ἀδύνατον εἶναι συντεθῆναι ὥσπερ λέγεται τὸ τὴν διάμετρον εἶναι σύμμετρον ἢ τὸ σὲ καθῆσθαι·

τούτων γὰρ ψεῦδοσ τὸ μὲν ἀεὶ τὸ δὲ ποτέ·

οὕτω γὰρ οὐκ ὄντα ταῦτα, τὰ δὲ ὅσα ἔστι μὲν ὄντα, πέφυκε μέντοι φαίνεσθαι ἢ μὴ οἱᾶ́ ἐστιν ἢ ἃ μὴ ἔστιν οἱο͂ν ἡ σκιαγραφία καὶ τὰ ἐνύπνια· ταῦτα γὰρ ἔστι μέν τι, ἀλλ’ οὐχ ὧν ἐμποιεῖ τὴν φαντασίαν· πράγματα μὲν οὖν ψευδῆ οὕτω λέγεται, ἢ τῷ μὴ εἶναι αὐτὰ ἢ τῷ τὴν ἀπ’ αὐτῶν φαντασίαν μὴ ὄντοσ εἶναι·

λόγοσ δὲ ψευδὴσ ὁ τῶν μὴ ὄντων, ᾗ ψευδήσ, διὸ πᾶσ λόγοσ ψευδὴσ ἑτέρου ἢ οὗ ἐστὶν ἀληθήσ, οἱο͂ν ὁ τοῦ κύκλου ψευδὴσ τριγώνου.

ἑκάστου δὲ λόγοσ ἔστι μὲν ὡσ εἷσ, ὁ τοῦ τί ἦν εἶναι, ἔστι δ’ ὡσ πολλοί, ἐπεὶ ταὐτό πωσ αὐτὸ καὶ αὐτὸ πεπονθόσ, οἱο͂ν Σωκράτησ καὶ Σωκράτησ μουσικόσ ὁ δὲ ψευδὴσ λόγοσ οὐθενόσ ἐστιν ἁπλῶσ λόγοσ· διὸ Ἀντισθένησ ᾤετο εὐήθωσ μηθὲν ἀξιῶν λέγεσθαι πλὴν τῷ οἰκείῳ λόγῳ, ἓν ἐφ’ ἑνόσ·

ἐξ ὧν συνέβαινε μὴ εἶναι ἀντιλέγειν, σχεδὸν δὲ μηδὲ ψεύδεσθαι. δ’ ἕκαστον λέγειν οὐ μόνον τῷ αὐτοῦ λόγῳ ἀλλὰ καὶ τῷ ἑτέρου, ψευδῶσ μὲν καὶ παντελῶσ, ἔστι δ’ ὡσ καὶ ἀληθῶσ, ὥσπερ τὰ ὀκτὼ διπλάσια τῷ τῆσ δυάδοσ λόγῳ.

τὰ μὲν οὖν οὕτω λέγεται ψευδῆ, ἄνθρωποσ δὲ ψευδὴσ ὁ εὐχερὴσ καὶ προαιρετικὸσ τῶν τοιούτων λόγων, μὴ δι’ ἕτερόν τι ἀλλὰ δι’ αὐτό, καὶ ὁ ἄλλοισ ἐμποιητικὸσ τῶν τοιούτων λόγων, ὥσπερ καὶ τὰ πράγματά φαμεν ψευδῆ εἶναι ὅσα ἐμποιεῖ φαντασίαν ψευδῆ.

διὸ ὁ ἐν τῷ Ἱππίᾳ λόγοσ παρακρούεται ὡσ ὁ αὐτὸσ ψευδὴσ καὶ ἀληθήσ. τὸν δυνάμενον γὰρ ψεύσασθαι λαμβάνει ψευδῆ οὗτοσ δ’ ὁ εἰδὼσ καὶ ὁ φρόνιμοσ· ἔτι τὸν ἑκόντα φαῦλον βελτίω.

λαμβάνει διὰ τῆσ ἐπαγωγῆσ ‐ ὁ γὰρ ἑκὼν χωλαίνων τοῦ ἄκοντοσ κρείττων ‐ τὸ χωλαίνειν τὸ μιμεῖσθαι λέγων, ἐπεὶ εἴ γε χωλὸσ ἑκών, χείρων ἴσωσ, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ ἤθουσ, καὶ οὗτοσ.

συμβεβηκὸσ λέγεται ὃ ὑπάρχει μέν τινι καὶ ἀληθὲσ εἰπεῖν, οὐ μέντοι οὔτ’ ἐξ ἀνάγκησ οὔτε <ὡσ> ἐπὶ τὸ πολύ, οἱο͂ν εἴ τισ ὀρύττων φυτῷ βόθρον εὑρ͂ε θησαυρόν.

τοῦτο τοίνυν συμβεβηκὸσ τῷ ὀρύττοντι τὸν βόθρον, τὸ εὑρεῖν θησαυρόν· οὔτε γὰρ ἐξ ἀνάγκησ τοῦτο ἐκ τούτου ἢ μετὰ τοῦτο, οὔθ’ ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ ἄν τισ φυτεύῃ θησαυρὸν εὑρίσκει.

καὶ μουσικόσ γ’ ἄν τισ εἰή λευκόσ· ἀλλ’ ἐπεὶ οὔτε ἐξ ἀνάγκησ οὔθ’ ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ τοῦτο γίγνεται, συμβεβηκὸσ αὐτὸ λέγομεν.

ὥστ’ ἐπεὶ ἔστιν ὑπάρχον τι καὶ τινί, καὶ ἔνια τούτων καὶ ποὺ καὶ ποτέ, ὅ τι ἂν ὑπάρχῃ μέν, ἀλλὰ μὴ διότι τοδὶ ἦν ἢ νῦν ἢ ἐνταῦθα, συμβεβηκὸσ ἔσται. οὐδὲ δὴ αἴτιον ὡρισμένον οὐδὲν τοῦ συμβεβηκότοσ ἀλλὰ τὸ τυχόν· τοῦτο δ’ ἀόριστον.

συνέβη τῳ εἰσ Αἴγιναν ἐλθεῖν, εἰ μὴ διὰ τοῦτο ἀφίκετο ὅπωσ ἐκεῖ ἔλθῃ, ἀλλ’ ὑπὸ χειμῶνοσ ἐξωσθεὶσ ἢ ὑπὸ λῃστῶν ληφθείσ. γέγονε μὲν δὴ ἢ ἔστι τὸ συμβεβηκόσ, ἀλλ’ οὐχ ᾗ αὐτὸ ἀλλ’ ᾗ ἕτερον· ὁ γὰρ χειμὼν αἴτιοσ τοῦ μὴ ὅπου ἔπλει ἐλθεῖν, τοῦτο δ’ ἦν Αἴγινα. λέγεται δὲ καὶ ἄλλωσ συμβεβηκόσ, οἱο͂ν ὅσα ὑπάρχει ἑκάστῳ καθ’ αὑτὸ μὴ ἐν τῇ οὐσίᾳ ὄντα, οἱο͂ν τῷ τριγώνῳ τὸ δύο ὀρθὰσ ἔχειν.

καὶ ταῦτα μὲν ἐνδέχεται ἀί̈δια εἶναι, ἐκείνων δὲ οὐδέν. λόγοσ δὲ τούτου ἐν ἑτέροισ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Metaphysics, Book 5

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 5)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION