헬라어 문장 검색 - ΑριστόΜεταπηψ́04́

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 4)

ἔστιν ἐπιστήμη τισ ἣ θεωρεῖ τὸ ὂν ᾗ ὂν καὶ τὰ τούτῳ ὑπάρχοντα καθ’ αὑτό. αὕτη δ’ ἐστὶν οὐδεμιᾷ τῶν ἐν μέρει λεγομένων ἡ αὐτή· περὶ τούτου θεωροῦσι τὸ συμβεβηκόσ, οἱο͂ν αἱ μαθηματικαὶ τῶν ἐπιστημῶν.

ἐπεὶ δὲ τὰσ ἀρχὰσ καὶ τὰσ ἀκροτάτασ αἰτίασ ζητοῦμεν, δῆλον ὡσ φύσεώσ τινοσ αὐτὰσ ἀναγκαῖον εἶναι καθ’ αὑτήν. εἰ οὖν καὶ οἱ τὰ στοιχεῖα τῶν ὄντων ζητοῦντεσ ταύτασ τὰσ ἀρχὰσ ἐζήτουν, ἀνάγκη καὶ τὰ στοιχεῖα τοῦ ὄντοσ εἶναι μὴ κατὰ συμβεβηκὸσ ἀλλ’ ᾗ ὄν· διὸ καὶ ἡμῖν τοῦ ὄντοσ ᾗ ὂν τὰσ πρώτασ αἰτίασ ληπτέον.

καὶ τὸ ἰατρικὸν πρὸσ ἰατρικήν τὸ μὲν γὰρ τῷ ἔχειν ἰατρικὴν λέγεται ἰατρικὸν τὸ δὲ τῷ εὐφυὲσ εἶναι πρὸσ αὐτὴν τὸ δὲ τῷ ἔργον εἶναι τῆσ ἰατρικῆσ, ὁμοιοτρόπωσ δὲ καὶ ἄλλα ληψόμεθα λεγόμενα τούτοισ, οὕτω δὲ καὶ τὸ ὂν λέγεται πολλαχῶσ μὲν ἀλλ’ ἅπαν πρὸσ μίαν ἀρχήν·

τὰ μὲν γὰρ ὅτι οὐσίαι, ὄντα λέγεται, τὰ δ’ ὅτι πάθη οὐσίασ, τὰ δ’ ὅτι ὁδὸσ εἰσ οὐσίαν ἢ φθοραὶ ἢ στερήσεισ ἢ ποιότητεσ ἢ ποιητικὰ ἢ γεννητικὰ οὐσίασ ἢ τῶν πρὸσ τὴν οὐσίαν λεγομένων, ἢ τούτων τινὸσ ἀποφάσεισ ἢ οὐσίασ·

διὸ καὶ τὸ μὴ ὂν εἶναι μὴ ὄν φαμεν.

καθάπερ οὖν καὶ τῶν ὑγιεινῶν ἁπάντων μία ἐπιστήμη ἔστιν, ὁμοίωσ τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. οὐ γὰρ μόνον τῶν καθ’ ἓν λεγομένων ἐπιστήμησ ἐστὶ θεωρῆσαι μιᾶσ ἀλλὰ καὶ τῶν πρὸσ μίαν λεγομένων φύσιν· καὶ γὰρ ταῦτα τρόπον τινὰ λέγονται καθ’ ἕν. δῆλον οὖν ὅτι καὶ τὰ ὄντα μιᾶσ θεωρῆσαι ᾗ ὄντα. πανταχοῦ δὲ κυρίωσ τοῦ πρώτου ἡ ἐπιστήμη, καὶ ἐξ οὗ τὰ ἄλλα ἤρτηται, καὶ δι’ ὃ λέγονται.

εἰ οὖν τοῦτ’ ἐστὶν ἡ οὐσία, τῶν οὐσιῶν ἂν δέοι τὰσ ἀρχὰσ καὶ τὰσ αἰτίασ ἔχειν τὸν φιλόσοφον. ἅπαντοσ δὲ γένουσ καὶ αἴσθησισ μία ἑνὸσ καὶ ἐπιστήμη, οἱο͂ν γραμματικὴ μία οὖσα πάσασ θεωρεῖ τὰσ φωνάσ·

διὸ καὶ τοῦ ὄντοσ ᾗ ὂν ὅσα εἴδη θεωρῆσαι μιᾶσ ἐστὶν ἐπιστήμησ τῷ γένει, τά τε εἴδη τῶν εἰδῶν.

εἰ δὴ τὸ ὂν καὶ τὸ ἓν ταὐτὸν καὶ μία φύσισ τῷ ἀκολουθεῖν ἀλλήλοισ ὥσπερ ἀρχὴ καὶ αἴτιον, ἀλλ’ οὐχ ὡσ ἑνὶ λόγῳ δηλούμενα διαφέρει δὲ οὐθὲν οὐδ’ ἂν ὁμοίωσ ὑπολάβωμεν, ἀλλὰ καὶ πρὸ ἔργου μᾶλλον· ἐπὶ φθορᾶσ, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ ἑνόσ, ὥστε φανερὸν ὅτι ἡ πρόσθεσισ ἐν τούτοισ ταὐτὸ δηλοῖ, καὶ οὐδὲν ἕτερον τὸ ἓν παρὰ τὸ ὄν, ἔτι δ’ ἡ ἑκάστου οὐσία ἕν ἐστιν οὐ κατὰ συμβεβηκόσ, ὁμοίωσ δὲ καὶ ὅπερ ὄν τι·

ὥσθ’ ὅσα περ τοῦ ἑνὸσ εἴδη, τοσαῦτα καὶ τοῦ ὄντοσ·

περὶ ὧν τὸ τί ἐστι τῆσ αὐτῆσ ἐπιστήμησ τῷ γένει θεωρῆσαι, λέγω δ’ οἱο͂ν περὶ ταὐτοῦ καὶ ὁμοίου καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων. σχεδὸν δὲ πάντα ἀνάγεται τἀναντία εἰσ τὴν ἀρχὴν ταύτην·

τεθεωρήσθω δ’ ἡμῖν ταῦτα ἐν τῇ ἐκλογῇ τῶν ἐναντίων.

καὶ τοσαῦτα μέρη φιλοσοφίασ ἔστιν ὅσαι περ αἱ οὐσίαι· ὥστε ἀναγκαῖον εἶναί τινα πρώτην καὶ ἐχομένην αὐτῶν. ὑπάρχει γὰρ εὐθὺσ γένη ἔχον τὸ ὂν καὶ τὸ ἕν· διὸ καὶ αἱ ἐπιστῆμαι ἀκολουθήσουσι τούτοισ.

ἔστι γὰρ ὁ φιλόσοφοσ ὥσπερ ὁ μαθηματικὸσ λεγόμενοσ· καὶ γὰρ αὕτη ἔχει μέρη, καὶ πρώτη τισ καὶ δευτέρα ἔστιν ἐπιστήμη καὶ ἄλλαι ἐφεξῆσ ἐν τοῖσ μαθήμασιν. ἐπεὶ δὲ μιᾶσ τἀντικείμενα θεωρῆσαι, τῷ δὲ ἑνὶ ἀντίκειται πλῆθοσ ‐ ἀπόφασιν δὲ καὶ στέρησιν μιᾶσ ἐστὶ θεωρῆσαι διὰ τὸ ἀμφοτέρωσ θεωρεῖσθαι τὸ ἓν οὗ ἡ ἀπόφασισ ἢ ἡ στέρησισ ἢ <γὰρ> ἁπλῶσ λέγομεν ὅτι οὐχ ὑπάρχει ἐκεῖνο, ἤ τινι γένει·

ἡ ἀπόφασισ ἐκείνου ἐστίν, ἐν δὲ τῇ στερήσει καὶ ὑποκειμένη τισ φύσισ γίγνεται καθ’ ἧσ λέγεται ἡ στέρησισ τῷ δ’ ἑνὶ πλῆθοσ ἀντίκειται ‐ ὥστε καὶ τἀντικείμενα τοῖσ εἰρημένοισ, τό τε ἕτερον καὶ ἀνόμοιον καὶ ἄνισον καὶ ὅσα ἄλλα λέγεται ἢ κατὰ ταῦτα ἢ κατὰ πλῆθοσ καὶ τὸ ἕν, τῆσ εἰρημένησ γνωρίζειν ἐπιστήμησ·

ὧν ἐστὶ καὶ ἡ ἐναντιότησ·

διαφορὰ γάρ τισ ἡ ἐναντιότησ, ἡ δὲ διαφορὰ ἑτερότησ. ὥστ’ ἐπειδὴ πολλαχῶσ τὸ ἓν λέγεται, καὶ ταῦτα πολλαχῶσ μὲν λεχθήσεται, ὅμωσ δὲ μιᾶσ ἅπαντά ἐστι γνωρίζειν· οὐ γὰρ εἰ πολλαχῶσ, ἑτέρασ, ἀλλ’ εἰ μήτε καθ’ ἓν μήτε πρὸσ ἓν οἱ λόγοι ἀναφέρονται. ἐπεὶ δὲ πάντα πρὸσ τὸ πρῶτον ἀναφέρεται, οἱο͂ν ὅσα ἓν λέγεται πρὸσ τὸ πρῶτον ἕν, ὡσαύτωσ φατέον καὶ περὶ ταὐτοῦ καὶ ἑτέρου καὶ τῶν ἐναντίων ἔχειν·

ὥστε διελόμενον ποσαχῶσ λέγεται ἕκαστον, οὕτωσ ἀποδοτέον πρὸσ τὸ πρῶτον ἐν ἑκάστῃ κατηγορίᾳ πῶσ πρὸσ ἐκεῖνο λέγεται· τὰ μὲν γὰρ τῷ ἔχειν ἐκεῖνο τὰ δὲ τῷ ποιεῖν τὰ δὲ κατ’ ἄλλουσ λεχθήσεται τοιούτουσ τρόπουσ.

φανερὸν οὖν ὅπερ ἐν ταῖσ ἀπορίαισ ἐλέχθη ὅτι μιᾶσ περὶ τούτων καὶ τῆσ οὐσίασ ἐστὶ λόγον ἔχειν τοῦτο δ’ ἦν ἓν τῶν ἐν τοῖσ ἀπορήμασιν, καὶ ἔστι τοῦ φιλοσόφου περὶ πάντων δύνασθαι θεωρεῖν.

εἰ γὰρ μὴ τοῦ φιλοσόφου, τίσ ἔσται ὁ ἐπισκεψόμενοσ εἰ ταὐτὸ Σωκράτησ καὶ Σωκράτησ καθήμενοσ, ἢ εἰ ἓν ἑνὶ ἐναντίον, ἢ τί ἐστι τὸ ἐναντίον ἢ ποσαχῶσ λέγεται;

ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων. ἐπεὶ οὖν τοῦ ἑνὸσ ᾗ ἓν καὶ τοῦ ὄντοσ ᾗ ὂν ταῦτα καθ’ αὑτά ἐστι πάθη, ἀλλ’ οὐχ ᾗ ἀριθμοὶ ἢ γραμμαὶ ἢ πῦρ, δῆλον ὡσ ἐκείνησ τῆσ ἐπιστήμησ καὶ τί ἐστι γνωρίσαι καὶ τὰ συμβεβηκότ’ αὐτοῖσ.

περὶ ἧσ οὐθὲν ἐπαί̈ουσιν, ἐπεὶ ὥσπερ ἔστι καὶ ἀριθμοῦ ᾗ ἀριθμὸσ ἴδια πάθη, οἱο͂ν περιττότησ ἀρτιότησ, συμμετρία ἰσότησ, ὑπεροχὴ ἔλλειψισ, καὶ ταῦτα καὶ καθ’ αὑτοὺσ καὶ πρὸσ ἀλλήλουσ ὑπάρχει τοῖσ ἀριθμοῖσ ὁμοίωσ δὲ καὶ στερεῷ καὶ ἀκινήτῳ καὶ κινουμένῳ ἀβαρεῖ τε καὶ βάροσ ἔχοντι ἔστιν ἕτερα ἴδια, οὕτω καὶ τῷ ὄντι ᾗ ὂν ἔστι τινὰ ἴδια, καὶ ταῦτ’ ἐστὶ περὶ ὧν τοῦ φιλοσόφου ἐπισκέψασθαι τὸ ἀληθέσ.

σημεῖον δέ· οἱ γὰρ διαλεκτικοὶ καὶ σοφισταὶ τὸ αὐτὸ μὲν ὑποδύονται σχῆμα τῷ φιλοσόφῳ·

διαλέγονται περὶ ἁπάντων, κοινὸν δὲ πᾶσι τὸ ὄν ἐστιν, διαλέγονται δὲ περὶ τούτων δῆλον ὅτι διὰ τὸ τῆσ φιλοσοφίασ ταῦτα εἶναι οἰκεῖα.

περὶ μὲν γὰρ τὸ αὐτὸ γένοσ στρέφεται ἡ σοφιστικὴ καὶ ἡ διαλεκτικὴ τῇ φιλοσοφίᾳ, ἀλλὰ διαφέρει τῆσ μὲν τῷ τρόπῳ τῆσ δυνάμεωσ, τῆσ δὲ τοῦ βίου τῇ προαιρέσει· ἔστι δὲ ἡ διαλεκτικὴ πειραστικὴ περὶ ὧν ἡ φιλοσοφία γνωριστική, ἡ δὲ σοφιστικὴ φαινομένη, οὖσα δ’ οὔ.

ἔτι τῶν ἐναντίων ἡ ἑτέρα συστοιχία στέρησισ, καὶ πάντα ἀνάγεται εἰσ τὸ ὂν καὶ τὸ μὴ ὄν, καὶ εἰσ ἓν καὶ πλῆθοσ, οἱο͂ν στάσισ τοῦ ἑνὸσ κίνησισ δὲ τοῦ πλήθουσ· τὰ δ’ ὄντα καὶ τὴν οὐσίαν ὁμολογοῦσιν ἐξ ἐναντίων σχεδὸν ἅπαντεσ συγκεῖσθαι· πάντεσ γοῦν τὰσ ἀρχὰσ ἐναντίασ λέγουσιν·

οἱ μὲν γὰρ περιττὸν καὶ ἄρτιον, οἱ δὲ θερμὸν καὶ ψυχρόν, οἱ δὲ πέρασ καὶ ἄπειρον, οἱ δὲ φιλίαν καὶ νεῖκοσ. πάντα δὲ καὶ τἆλλα ἀναγόμενα φαίνεται εἰσ τὸ ἓν καὶ πλῆθοσ εἰλήφθω γὰρ ἡ ἀναγωγὴ ἡμῖν, αἱ δ’ ἀρχαὶ καὶ παντελῶσ αἱ παρὰ τῶν ἄλλων ὡσ εἰσ γένη ταῦτα πίπτουσιν. φανερὸν οὖν καὶ ἐκ τούτων ὅτι μιᾶσ ἐπιστήμησ τὸ ὂν ᾗ ὂν θεωρῆσαι.

πάντα γὰρ ἢ ἐναντία ἢ ἐξ ἐναντίων, ἀρχαὶ δὲ τῶν ἐναντίων τὸ ἓν καὶ πλῆθοσ. ταῦτα δὲ μιᾶσ ἐπιστήμησ, εἴτε καθ’ ἓν λέγεται εἴτε μή, ὥσπερ ἴσωσ ἔχει καὶ τἀληθέσ.

ἀλλ’ ὅμωσ εἰ καὶ πολλαχῶσ λέγεται τὸ ἕν, πρὸσ τὸ πρῶτον τἆλλα λεχθήσεται καὶ τὰ ἐναντία ὁμοίωσ, καὶ διὰ τοῦτο καὶ εἰ μὴ ἔστι τὸ ὂν ἢ τὸ ἓν καθόλου καὶ ταὐτὸ ἐπὶ πάντων ἢ χωριστόν, ὥσπερ ἴσωσ οὐκ ἔστιν ἀλλὰ τὰ μὲν πρὸσ ἓν τὰ δὲ τῷ ἐφεξῆσ. καὶ διὰ τοῦτο οὐ τοῦ γεωμέτρου θεωρῆσαι τί τὸ ἐναντίον ἢ τέλειον ἢ ἓν ἢ ὂν ἢ ταὐτὸν ἢ ἕτερον, ἀλλ’ ἢ ἐξ ὑποθέσεωσ. οὐ μόνον τῶν οὐσιῶν ἀλλὰ καὶ τῶν ὑπαρχόντων ἡ αὐτὴ θεωρητική, τῶν τε εἰρημένων καὶ περὶ προτέρου καὶ ὑστέρου, καὶ γένουσ καὶ εἴδουσ, καὶ ὅλου καὶ μέρουσ καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων.

λεκτέον δὲ πότερον μιᾶσ ἢ ἑτέρασ ἐπιστήμησ περί τε τῶν ἐν τοῖσ μαθήμασι καλουμένων ἀξιωμάτων καὶ περὶ τῆσ οὐσίασ.

φανερὸν δὴ ὅτι μιᾶσ τε καὶ τῆσ τοῦ φιλοσόφου καὶ ἡ περὶ τούτων ἐστὶ σκέψισ·

ἅπασι γὰρ ὑπάρχει τοῖσ οὖσιν ἀλλ’ οὐ γένει τινὶ χωρὶσ ἰδίᾳ τῶν ἄλλων. καὶ χρῶνται μὲν πάντεσ, ὅτι τοῦ ὄντοσ ἐστὶν ᾗ ὄν, ἕκαστον δὲ τὸ γένοσ ὄν· ἐπὶ τοσοῦτον δὲ χρῶνται ἐφ’ ὅσον αὐτοῖσ ἱκανόν, τοῦτο δ’ ἔστιν ὅσον ἐπέχει τὸ γένοσ περὶ οὗ φέρουσι τὰσ ἀποδείξεισ·

ὥστ’ ἐπεὶ δῆλον ὅτι ᾗ ὄντα ὑπάρχει πᾶσι τοῦτο γὰρ αὐτοῖσ τὸ κοινόν, τοῦ περὶ τὸ ὂν ᾗ ὂν γνωρίζοντοσ καὶ περὶ τούτων ἐστὶν ἡ θεωρία. διόπερ οὐθεὶσ τῶν κατὰ μέροσ ἐπισκοπούντων ἐγχειρεῖ λέγειν τι περὶ αὐτῶν, εἰ ἀληθῆ ἢ μή, οὔτε γεωμέτρησ οὔτ’ ἀριθμητικόσ, ἀλλὰ τῶν φυσικῶν ἔνιοι, εἰκότωσ τοῦτο δρῶντεσ· μόνοι γὰρ ᾤοντο περί τε τῆσ ὅλησ φύσεωσ σκοπεῖν καὶ περὶ τοῦ ὄντοσ.

τοῦ καθόλου καὶ τοῦ περὶ τὴν πρώτην οὐσίαν θεωρητικοῦ καὶ ἡ περὶ τούτων ἂν εἰή σκέψισ·

ἔστι δὲ σοφία τισ καὶ ἡ φυσική, ἀλλ’ οὐ πρώτη.

ὅσα δ’ ἐγχειροῦσι τῶν λεγόντων τινὲσ περὶ τῆσ ἀληθείασ ὃν τρόπον δεῖ ἀποδέχεσθαι, δι’ ἀπαιδευσίαν τῶν ἀναλυτικῶν τοῦτο δρῶσιν· ἥκειν προεπισταμένουσ ἀλλὰ μὴ ἀκούοντασ ζητεῖν.

ὅτι μὲν οὖν τοῦ φιλοσόφου, καὶ τοῦ περὶ πάσησ τῆσ οὐσίασ θεωροῦντοσ ᾗ πέφυκεν, καὶ περὶ τῶν συλλογιστικῶν ἀρχῶν ἐστὶν ἐπισκέψασθαι, δῆλον·

προσήκει δὲ τὸν μάλιστα γνωρίζοντα περὶ ἕκαστον γένοσ ἔχειν λέγειν τὰσ βεβαιοτάτασ ἀρχὰσ τοῦ πράγματοσ, ὥστε καὶ τὸν περὶ τῶν ὄντων ᾗ ὄντα τὰσ πάντων βεβαιοτάτασ. ἔστι δ’ οὗτοσ ὁ φιλόσοφοσ.

βεβαιοτάτη δ’ ἀρχὴ πασῶν περὶ ἣν διαψευσθῆναι ἀδύνατον· γνωριμωτάτην τε γὰρ ἀναγκαῖον εἶναι τὴν τοιαύτην περὶ γὰρ ἃ μὴ γνωρίζουσιν ἀπατῶνται πάντεσ καὶ ἀνυπόθετον. ἣν γὰρ ἀναγκαῖον ἔχειν τὸν ὁτιοῦν ξυνιέντα τῶν ὄντων, τοῦτο οὐχ ὑπόθεσισ·

ὃ δὲ γνωρίζειν ἀναγκαῖον τῷ ὁτιοῦν γνωρίζοντι, καὶ ἥκειν ἔχοντα ἀναγκαῖον. ὅτι μὲν οὖν βεβαιοτάτη ἡ τοιαύτη πασῶν ἀρχή, δῆλον· τίσ δ’ ἔστιν αὕτη, μετὰ ταῦτα λέγωμεν. τὸ γὰρ αὐτὸ ἅμα ὑπάρχειν τε καὶ μὴ ὑπάρχειν ἀδύνατον τῷ αὐτῷ καὶ κατὰ τὸ αὐτό καὶ ὅσα ἄλλα προσδιορισαίμεθ’ ἄν, ἔστω προσδιωρισμένα πρὸσ τὰσ λογικὰσ δυσχερείασ· αὕτη δὴ πασῶν ἐστὶ βεβαιοτάτη τῶν ἀρχῶν·

ἔχει γὰρ τὸν εἰρημένον διορισμόν. ἀδύνατον γὰρ ὁντινοῦν ταὐτὸν ὑπολαμβάνειν εἶναι καὶ μὴ εἶναι, καθάπερ τινὲσ οἰόνται λέγειν Ἡράκλειτον. οὐκ ἔστι γὰρ ἀναγκαῖον, ἅ τισ λέγει, ταῦτα καὶ ὑπολαμβάνειν·

εἰ δὲ μὴ ἐνδέχεται ἅμα ὑπάρχειν τῷ αὐτῷ τἀναντία προσδιωρίσθω δ’ ἡμῖν καὶ ταύτῃ τῇ προτάσει τὰ εἰωθότα, ἐναντία δ’ ἐστὶ δόξα δόξῃ ἡ τῆσ ἀντιφάσεωσ, φανερὸν ὅτι ἀδύνατον ἅμα ὑπολαμβάνειν τὸν αὐτὸν εἶναι καὶ μὴ εἶναι τὸ αὐτό· ἅμα γὰρ ἂν ἔχοι τὰσ ἐναντίασ δόξασ ὁ διεψευσμένοσ περὶ τούτου.

διὸ πάντεσ οἱ ἀποδεικνύντεσ εἰσ ταύτην ἀνάγουσιν ἐσχάτην δόξαν· φύσει γὰρ ἀρχὴ καὶ τῶν ἄλλων ἀξιωμάτων αὕτη πάντων. εἰσὶ δέ τινεσ οἵ, καθάπερ εἴπομεν, αὐτοί τε ἐνδέχεσθαί φασι τὸ αὐτὸ εἶναι καὶ μὴ εἶναι, καὶ ὑπολαμβάνειν οὕτωσ.

χρῶνται δὲ τῷ λόγῳ τούτῳ πολλοὶ καὶ τῶν περὶ φύσεωσ.

ἡμεῖσ δὲ νῦν εἰλήφαμεν ὡσ ἀδυνάτου ὄντοσ ἅμα εἶναι καὶ μὴ εἶναι, καὶ διὰ τούτου ἐδείξαμεν ὅτι βεβαιοτάτη αὕτη τῶν ἀρχῶν πασῶν. ἀξιοῦσι δὴ καὶ τοῦτο ἀποδεικνύναι τινὲσ δι’ ἀπαιδευσίαν· ἔστι γὰρ ἀπαιδευσία τὸ μὴ γιγνώσκειν τίνων δεῖ ζητεῖν ἀπόδειξιν καὶ τίνων οὐ δεῖ·

ὅλωσ μὲν γὰρ ἁπάντων ἀδύνατον ἀπόδειξιν εἶναι εἰσ ἄπειρον γὰρ ἂν βαδίζοι, ὥστε μηδ’ οὕτωσ εἶναι ἀπόδειξιν, εἰ δέ τινων μὴ δεῖ ζητεῖν ἀπόδειξιν, τίνα ἀξιοῦσιν εἶναι μᾶλλον τοιαύτην ἀρχὴν οὐκ ἂν ἔχοιεν εἰπεῖν. ἔστι δ’ ἀποδεῖξαι ἐλεγκτικῶσ καὶ περὶ τούτου ὅτι ἀδύνατον, ἂν μόνον τι λέγῃ ὁ ἀμφισβητῶν· ἂν δὲ μηθέν, γελοῖον τὸ ζητεῖν λόγον πρὸσ τὸν μηθενὸσ ἔχοντα λόγον, ᾗ μὴ ἔχει·

ὅμοιοσ γὰρ φυτῷ ὁ τοιοῦτοσ ᾗ τοιοῦτοσ ἤδη. τὸ δ’ ἐλεγκτικῶσ ἀποδεῖξαι λέγω διαφέρειν καὶ τὸ ἀποδεῖξαι, ὅτι ἀποδεικνύων μὲν ἂν δόξειεν αἰτεῖσθαι τὸ ἐν ἀρχῇ, ἄλλου δὲ τοῦ τοιούτου αἰτίου ὄντοσ ἔλεγχοσ ἂν εἰή καὶ οὐκ ἀπόδειξισ.

ἀρχὴ δὲ πρὸσ ἅπαντα τὰ τοιαῦτα οὐ τὸ ἀξιοῦν ἢ εἶναί τι λέγειν ἢ μὴ εἶναι τοῦτο μὲν γὰρ τάχ’ ἄν τισ ὑπολάβοι τὸ ἐξ ἀρχῆσ αἰτεῖν, ἀλλὰ σημαίνειν γέ τι καὶ αὑτῷ καὶ ἄλλῳ· τοῦτο γὰρ ἀνάγκη, εἴπερ λέγοι τι.

εἰ γὰρ μή, οὐκ ἂν εἰή τῷ τοιούτῳ λόγοσ, οὔτ’ αὐτῷ πρὸσ αὑτὸν οὔτε πρὸσ ἄλλον. ἂν δέ τισ τοῦτο διδῷ, ἔσται ἀπόδειξισ· ἤδη γάρ τι ἔσται ὡρισμένον. ἀλλ’ αἴτιοσ οὐχ ὁ ἀποδεικνὺσ ἀλλ’ ὁ ὑπομένων·

ἀναιρῶν γὰρ λόγον ὑπομένει λόγον. ἔτι δὲ ὁ τοῦτο συγχωρήσασ συγκεχώρηκέ τι ἀληθὲσ εἶναι χωρὶσ ἀποδείξεωσ ὥστε οὐκ ἂν πᾶν οὕτωσ καὶ οὐχ οὕτωσ ἔχοι. πρῶτον μὲν οὖν δῆλον ὡσ τοῦτό γ’ αὐτὸ ἀληθέσ, ὅτι σημαίνει τὸ ὄνομα τὸ εἶναι ἢ μὴ εἶναι τοδί, ὥστ’ οὐκ ἂν πᾶν οὕτωσ καὶ οὐχ οὕτωσ ἔχοι·

ἔτι εἰ τὸ ἄνθρωποσ σημαίνει ἕν, ἔστω τοῦτο τὸ ζῷον δίπουν.

λέγω δὲ τὸ ἓν σημαίνειν τοῦτο· εἰ τοῦτ’ ἔστιν ἄνθρωποσ, ἂν ᾖ τι ἄνθρωποσ, τοῦτ’ ἔσται τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι διαφέρει δ’ οὐθὲν οὐδ’ εἰ πλείω τισ φαίη σημαίνειν μόνον δὲ ὡρισμένα, τεθείη γὰρ ἂν ἐφ’ ἑκάστῳ λόγῳ ἕτερον ὄνομα· λέγω δ’ οἱο͂ν, εἰ μὴ φαίη τὸ ἄνθρωποσ ἓν σημαίνειν, πολλὰ δέ, ὧν ἑνὸσ μὲν εἷσ λόγοσ τὸ ζῷον δίπουν, εἰε͂ν δὲ καὶ ἕτεροι πλείουσ, ὡρισμένοι δὲ τὸν ἀριθμόν·

τεθείη γὰρ ἂν ἴδιον ὄνομα καθ’ ἕκαστον τὸν λόγον·

εἰ δὲ μή τεθείη, ἀλλ’ ἄπειρα σημαίνειν φαίη, φανερὸν ὅτι οὐκ ἂν εἰή λόγοσ· τὸ γὰρ μὴ ἓν σημαίνειν οὐθὲν σημαίνειν ἐστίν, μὴ σημαινόντων δὲ τῶν ὀνομάτων ἀνῄρηται τὸ διαλέγεσθαι πρὸσ ἀλλήλουσ, κατὰ δὲ τὴν ἀλήθειαν καὶ πρὸσ αὑτόν· οὐθὲν γὰρ ἐνδέχεται νοεῖν μὴ νοοῦντα ἕν, εἰ δ’ ἐνδέχεται, τεθείη ἂν ὄνομα τούτῳ τῷ πράγματι ἕν.

ἔστω δή, ὥσπερ ἐλέχθη κατ’ ἀρχάσ, σημαῖνόν τι τὸ ὄνομα καὶ σημαῖνον ἕν·

οὐ δὴ ἐνδέχεται τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι σημαίνειν ὅπερ ἀνθρώπῳ μὴ εἶναι, εἰ τὸ ἄνθρωποσ σημαίνει μὴ μόνον καθ’ ἑνὸσ ἀλλὰ καὶ ἕν οὐ γὰρ τοῦτο ἀξιοῦμεν τὸ ἓν σημαίνειν, τὸ καθ’ ἑνόσ, ἐπεὶ οὕτω γε κἂν τὸ μουσικὸν καὶ τὸ λευκὸν καὶ τὸ ἄνθρωποσ ἓν ἐσήμαινεν, ὥστε ἓν ἅπαντα ἔσται· συνώνυμα γάρ.

καὶ οὐκ ἔσται εἶναι καὶ μὴ εἶναι τὸ αὐτὸ ἀλλ’ ἢ καθ’ ὁμωνυμίαν, ὥσπερ ἂν εἰ ὃν ἡμεῖσ ἄνθρωπον καλοῦμεν, ἄλλοι μὴ ἄνθρωπον καλοῖεν· τὸ δ’ ἀπορούμενον οὐ τοῦτό ἐστιν, εἰ ἐνδέχεται τὸ αὐτὸ ἅμα εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἄνθρωπον τὸ ὄνομα, ἀλλὰ τὸ πρᾶγμα.

εἰ δὲ μὴ σημαίνει ἕτερον τὸ ἄνθρωποσ καὶ τὸ μὴ ἄνθρωποσ, δῆλον ὅτι καὶ τὸ μὴ εἶναι ἀνθρώπῳ τοῦ εἶναι ἀνθρώπῳ, ὥστ’ ἔσται τὸ ἀνθρώπω ͅ εἶναι μὴ ἀνθρώπῳ εἶναι· ἓν γὰρ ἔσται.

τοῦτο γὰρ σημαίνει τὸ εἶναι ἕν, τὸ ὡσ λώπιον καὶ ἱμάτιον, εἰ ὁ λόγοσ εἷσ· εἰ δὲ ἔσται ἕν, ἓν σημανεῖ τὸ ἀνθρώπῳ εἶναι καὶ μὴ ἀνθρώπῳ. ἀλλ’ ἐδέδεικτο ὅτι ἕτερον σημαίνει. ἀνάγκη τοίνυν, εἴ τί ἐστιν ἀληθὲσ εἰπεῖν ὅτι ἄνθρωποσ, ζῷον εἶναι δίπουν τοῦτο γὰρ ἦν ὃ ἐσήμαινε τὸ ἄνθρωποσ· εἰ δ’ ἀνάγκη τοῦτο, οὐκ ἐνδέχεται μὴ εἶναι <τότε> τὸ αὐτὸ ζῷον δίπουν τοῦτο γὰρ σημαίνει τὸ ἀνάγκη εἶναι, τὸ ἀδύνατον εἶναι μὴ εἶναι ἄνθρωπον·

οὐκ ἄρα ἐνδέχεται ἅμα ἀληθὲσ εἶναι εἰπεῖν τὸ αὐτὸ ἄνθρωπον εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἄνθρωπον. ὁ δ’ αὐτὸσ λόγοσ καὶ ἐπὶ τοῦ μὴ εἶναι ἄνθρωπον· τὸ γὰρ ἀνθρώπῳ εἶναι καὶ τὸ μὴ ἀνθρώπῳ εἶναι ἕτερον σημαίνει, εἴπερ καὶ τὸ λευκὸν εἶναι καὶ τὸ ἄνθρωπον εἶναι ἕτερον·

πολὺ γὰρ ἀντίκειται ἐκεῖνο μᾶλλον, ὥστε σημαίνειν ἕτερον. εἰ δὲ καὶ τὸ λευκὸν φήσει τὸ αὐτὸ καὶ ἓν σημαίνειν, πάλιν τὸ αὐτὸ ἐροῦμεν ὅπερ καὶ πρότερον ἐλέχθη, ὅτι ἓν πάντα ἔσται καὶ οὐ μόνον τὰ ἀντικείμενα. εἰ δὲ μὴ ἐνδέχεται τοῦτο, συμβαίνει τὸ λεχθέν, ἂν ἀποκρίνηται τὸ ἐρωτώμενον.

ἐὰν δὲ προστιθῇ ἐρωτῶντοσ ἁπλῶσ καὶ τὰσ ἀποφάσεισ, οὐκ ἀποκρίνεται τὸ ἐρωτώμενον. οὐθὲν γὰρ κωλύει εἶναι τὸ αὐτὸ καὶ ἄνθρωπον καὶ λευκὸν καὶ ἄλλα μυρία τὸ πλῆθοσ·

ἀλλ’ ὅμωσ ἐρομένου εἰ ἀληθὲσ εἰπεῖν ἄνθρωπον τοῦτο εἶναι ἢ οὔ, ἀποκριτέον τὸ ἓν σημαῖνον καὶ οὐ προσθετέον ὅτι καὶ λευκὸν καὶ μέγα. καὶ γὰρ ἀδύνατον ἄπειρά γ’ ὄντα τὰ συμβεβηκότα διελθεῖν· ἢ οὖν ἅπαντα διελθέτω ἢ μηθέν.

ὁμοίωσ τοίνυν εἰ καὶ μυριάκισ ἐστὶ τὸ αὐτὸ ἄνθρωποσ καὶ οὐκ ἄνθρωποσ, οὐ προσαποκριτέον τῷ ἐρομένῳ εἰ ἔστιν ἄνθρωποσ, ὅτι ἐστὶν ἅμα καὶ οὐκ ἄνθρωποσ, εἰ μὴ καὶ τἆλλα ὅσα συμβέβηκε προσαποκριτέον, ὅσα ἐστὶν ἢ μὴ ἔστιν· δὲ τοῦτο ποιῇ, οὐ διαλέγεται.

ὅλωσ δ’ ἀναιροῦσιν οἱ τοῦτο λέγοντεσ οὐσίαν καὶ τὸ τί ἦν εἶναι.

πάντα γὰρ ἀνάγκη συμβεβηκέναι φάσκειν αὐτοῖσ, καὶ τὸ ὅπερ ἀνθρώπῳ εἶναι ἢ ζῴῳ εἶναι μὴ εἶναι. εἰ γὰρ ἔσται τι ὅπερ ἀνθρώπῳ εἶναι, τοῦτο οὐκ ἔσται μὴ ἀνθρώπῳ εἶναι ἢ μὴ εἶναι ἀνθρώπῳ καίτοι αὗται ἀποφάσεισ τούτου· ἓν γὰρ ἦν ὃ ἐσήμαινε, καὶ ἦν τοῦτό τινοσ οὐσία.

τὸ δ’ οὐσίαν σημαίνειν ἐστὶν ὅτι οὐκ ἄλλο τι τὸ εἶναι αὐτῷ. εἰ δ’ ἔσται αὐτῷ τὸ ὅπερ ἀνθρώπῳ εἶναι ἢ ὅπερ μὴ ἀνθρώπῳ εἶναι ἢ ὅπερ μὴ εἶναι ἀνθρώπῳ, ἄλλο ἔσται, ὥστ’ ἀναγκαῖον αὐτοῖσ λέγειν ὅτι οὐθενὸσ ἔσται τοιοῦτοσ λόγοσ, ἀλλὰ πάντα κατὰ συμβεβηκόσ· τούτῳ γὰρ διώρισται οὐσία καὶ τὸ συμβεβηκόσ·

τὸ γὰρ λευκὸν τῷ ἀνθρώπῳ συμβέβηκεν ὅτι ἔστι μὲν λευκὸσ ἀλλ’ οὐχ ὅπερ λευκόν. τὸ συμβεβηκὸσ καθ’ ὑποκειμένου τινὸσ σημαίνει τὴν κατηγορίαν.

ἀνάγκη ἄρα εἰσ ἄπειρον ἰέναι.

ἀλλ’ ἀδύνατον· οὐδὲ γὰρ πλείω συμπλέκεται δυοῖν· τὸ γὰρ συμβεβηκὸσ οὐ συμβεβηκότι συμβεβηκόσ, εἰ μὴ ὅτι ἄμφω συμβέβηκε ταὐτῷ, λέγω δ’ οἱο͂ν τὸ λευκὸν μουσικὸν καὶ τοῦτο λευκὸν ὅτι ἄμφω τῷ ἀνθρώπῳ συμβέβηκεν. ἀλλ’ οὐχ ὁ Σωκράτησ μουσικὸσ οὕτωσ, ὅτι ἄμφω συμβέβηκεν ἑτέρῳ τινί.

ἐπεὶ τοίνυν τὰ μὲν οὕτωσ τὰ δ’ ἐκείνωσ λέγεται συμβεβηκότα, ὅσα οὕτωσ λέγεται ὡσ τὸ λευκὸν τῷ Σωκράτει, οὐκ ἐνδέχεται ἄπειρα εἶναι ἐπὶ τὸ ἄνω, οἱο͂ν τῷ Σωκράτει τῷ λευκῷ ἕτερόν τι συμβεβηκόσ· οὐ γὰρ γίγνεταί τι ἓν ἐξ ἁπάντων.

οὐδὲ δὴ τῷ λευκῷ ἕτερόν τι ἔσται συμβεβηκόσ, οἱο͂ν τὸ μουσικόν· οὐθέν τε γὰρ μᾶλλον τοῦτο ἐκείνῳ ἢ ἐκεῖνο τούτῳ συμβέβηκεν, καὶ ἅμα διώρισται ὅτι τὰ μὲν οὕτω συμβέβηκε τὰ δ’ ὡσ τὸ μουσικὸν Σωκράτει· ὅσα δ’ οὕτωσ, οὐ συμβεβηκότι συμβέβηκε συμβεβηκόσ, ἀλλ’ ὅσα ἐκείνωσ, ὥστ’ οὐ πάντα κατὰ συμβεβηκὸσ λεχθήσεται. ἔσται ἄρα τι καὶ ὣσ οὐσίαν σημαῖνον.

εἰ δὲ τοῦτο, δέδεικται ὅτι ἀδύνατον ἅμα κατηγορεῖσθαι τὰσ ἀντιφάσεισ. ἔτι εἰ ἀληθεῖσ αἱ ἀντιφάσεισ ἅμα κατὰ τοῦ αὐτοῦ πᾶσαι, δῆλον ὡσ ἅπαντα ἔσται ἕν.

ἔσται γὰρ τὸ αὐτὸ καὶ τριήρησ καὶ τοῖχοσ καὶ ἄνθρωποσ, εἰ κατὰ παντόσ τι ἢ καταφῆσαι ἢ ἀποφῆσαι ἐνδέχεται, καθάπερ ἀνάγκη τοῖσ τὸν Πρωταγόρου λέγουσι λόγον. εἰ γάρ τῳ δοκεῖ μὴ εἶναι τριήρησ ὁ ἄνθρωποσ, δῆλον ὡσ οὐκ ἔστι τριήρησ·

ὥστε καὶ ἔστιν, εἴπερ ἡ ἀντίφασισ ἀληθήσ. καὶ γίγνεται δὴ τὸ τοῦ Ἀναξαγόρου, ὁμοῦ πάντα χρήματα· ὥστε μηθὲν ἀληθῶσ ὑπάρχειν.

τὸ ἀόριστον οὖν ἐοίκασι λέγειν, καὶ οἰόμενοι τὸ ὂν λέγειν περὶ τοῦ μὴ ὄντοσ λέγουσιν· τὸ γὰρ δυνάμει ὂν καὶ μὴ ἐντελεχείᾳ τὸ ἀόριστόν ἐστιν. ἀλλὰ μὴν λεκτέον γ’ αὐτοῖσ κατὰ παντὸσ <παντὸσ> τὴν κατάφασιν ἢ τὴν ἀπόφασιν· ἄτοπον γὰρ εἰ ἑκάστῳ ἡ μὲν αὐτοῦ ἀπόφασισ ὑπάρξει, ἡ δ’ ἑτέρου ὃ μὴ ὑπάρχει αὐτῷ οὐχ ὑπάρξει·

λέγω δ’ οἱο͂ν εἰ ὀληθὲσ εἰπεῖν τὸν ἄνθρωπον ὅτι οὐκ ἄνθρωποσ, δῆλον ὅτι καὶ ἢ τριήρησ ἢ οὐ τριήρησ. εἰ μὲν οὖν ἡ κατάφασισ, ἀνάγκη καὶ τὴν ἀπόφασιν· εἰ δὲ μὴ ὑπάρχει ἡ κατάφασισ, ἥ γε ἀπόφασισ ὑπάρξει μᾶλλον ἢ ἡ αὐτοῦ.

εἰ οὖν κἀκείνη ὑπάρχει, ὑπάρξει καὶ ἡ τῆσ τριήρουσ·

εἰ δ’ αὕτη, καὶ ἡ κατάφασισ. ταῦτά τε οὖν συμβαίνει τοῖσ λέγουσι τὸν λόγον τοῦτον, καὶ ὅτι οὐκ ἀνάγκη ἢ φάναι ἢ ἀποφάναι.

εἰ γὰρ ἀληθὲσ ὅτι ἄνθρωποσ καὶ οὐκ ἄνθρωποσ, δῆλον ὅτι καὶ οὔτ’ ἄνθρωποσ οὔτ’ οὐκ ἄνθρωποσ ἔσται· τοῖν γὰρ δυοῖν δύο ἀποφάσεισ, εἰ δὲ μία ἐξ ἀμφοῖν ἐκείνη, καὶ αὕτη μία ἂν εἰή ἀντικειμένη.

ἔτι ἤτοι περὶ ἅπαντα οὕτωσ ἔχει, καὶ ἔστι καὶ λευκὸν καὶ οὐ λευκὸν καὶ ὂν καὶ οὐκ ὄν, καὶ περὶ τὰσ ἄλλασ φάσεισ καὶ ἀποφάσεισ ὁμοιοτρόπωσ, ἢ οὒ ἀλλὰ περὶ μέν τινασ, περί τινασ δ’ οὔ.

καὶ εἰ μὲν μὴ περὶ πάσασ, αὗται ἂν εἰε͂ν ὁμολογούμεναι· εἰ δὲ περὶ πάσασ, πάλιν ἤτοι καθ’ ὅσων τὸ φῆσαι καὶ ἀποφῆσαι καὶ καθ’ ὅσων ἀποφῆσαι καὶ φῆσαι, ἢ κατὰ μὲν ὧν φῆσαι καὶ ἀποφῆσαι, καθ’ ὅσων δὲ ἀποφῆσαι οὐ πάντων φῆσαι.

καὶ εἰ μὲν οὕτωσ, εἰή ἄν τι παγίωσ οὐκ ὄν, καὶ αὕτη βεβαία δόξα, καὶ εἰ τὸ μὴ εἶναι βέβαιόν τι καὶ γνώριμον, γνωριμωτέρα ἂν εἰή ἡ φάσισ ἡ ἀντικειμένη·

εἰ δὲ ὁμοίωσ καὶ ὅσα ἀποφῆσαι φάναι, ἀνάγκη ἤτοι ἀληθὲσ διαιροῦντα λέγειν, οἱο͂ν ὅτι λευκὸν καὶ πάλιν ὅτι οὐ λευκόν, ἢ οὔ. καὶ εἰ μὲν μὴ ἀληθὲσ διαιροῦντα λέγειν, οὐ λέγει τε ταῦτα καὶ οὐκ ἔστιν οὐθέν τὰ δὲ μὴ ὄντα πῶσ ἂν φθέγξαιτο ἢ βαδίσειεν; , καὶ πάντα δ’ ἂν εἰή ἕν, ὥσπερ καὶ πρότερον εἴρηται, καὶ ταὐτὸν ἔσται καὶ ἄνθρωποσ καὶ θεὸσ καὶ τριήρησ καὶ αἱ ἀντιφάσεισ αὐτῶν εἰ γὰρ ὁμοίωσ καθ’ ἑκάστου, οὐδὲν διοίσει ἕτερον ἑτέρου·

εἰ γὰρ διοίσει, τοῦτ’ ἔσται ἀληθὲσ καὶ ἴδιον·

ὁμοίωσ δὲ καὶ εἰ διαιροῦντα ἐνδέχεται ἀληθεύειν, συμβαίνει τὸ λεχθέν, πρὸσ δὲ τούτῳ ὅτι πάντεσ ἂν ἀληθεύοιεν καὶ πάντεσ ἂν ψεύδοιντο, καὶ αὐτὸσ αὑτὸν ὁμολογεῖ ψεύδεσθαι. ἅμα δὲ φανερὸν ὅτι περὶ οὐθενόσ ἐστι πρὸσ τοῦτον ἡ σκέψισ·

οὐθὲν γὰρ λέγει. οὔτε γὰρ οὕτωσ οὔτ’ οὐχ οὕτωσ λέγει, ἀλλ’ οὕτωσ τε καὶ οὐχ οὕτωσ· καὶ πάλιν γε ταῦτα ἀπόφησιν ἄμφω, ὅτι οὔθ’ οὕτωσ οὔτε οὐχ οὕτωσ· εἰ γὰρ μή, ἤδη ἄν τι εἰή ὡρισμένον. ἀληθὴσ ᾖ, ἡ ἀπόφασισ ψευδήσ, κἂν αὕτη ἀληθὴσ ᾖ, ἡ κατάφασισ ψευδήσ, οὐκ ἂν εἰή τὸ αὐτὸ ἅμα φάναι καὶ ἀποφάναι ἀληθῶσ.

ἀλλ’ ἴσωσ φαῖεν ἂν τοῦτ’ εἶναι τὸ ἐξ ἀρχῆσ κείμενον.

ἔτι ἆρα ὁ μὲν ἢ ἔχειν πωσ ὑπολαμβάνων ἢ μὴ ἔχειν διέψευσται, ὁ δὲ ἄμφω ἀληθεύει;

εἰ γὰρ ἀληθεύει, τί ἂν εἰή τὸ λεγόμενον ὅτι τοιαύτη τῶν ὄντων ἡ φύσισ; εἰ δὲ μὴ ἀληθεύει, ἀλλὰ μᾶλλον ἀληθεύει ἢ ὁ ἐκείνωσ ὑπολαμβάνων, ἤδη πωσ ἔχοι ἂν τὰ ὄντα, καὶ τοῦτ’ ἀληθὲσ ἂν εἰή, καὶ οὐχ ἅμα καὶ οὐκ ἀληθέσ.

εἰ δὲ ὁμοίωσ ἅπαντεσ καὶ ψεύδονται καὶ ἀληθῆ λέγουσιν, οὔτε φθέγξασθαι οὔτ’ εἰπεῖν τῷ τοιούτῳ ἔσται· ἅμα γὰρ ταῦτά τε καὶ οὐ ταῦτα λέγει. εἰ δὲ μηθὲν ὑπολαμβάνει ἀλλ’ ὁμοίωσ οἰέται καὶ οὐκ οἰέται, τί ἂν διαφερόντωσ ἔχοι τῶν γε φυτῶν;

ὅθεν καὶ μάλιστα φανερόν ἐστιν ὅτι οὐδεὶσ οὕτω διάκειται οὔτε τῶν ἄλλων οὔτε τῶν λεγόντων τὸν λόγον τοῦτον. διὰ τί γὰρ βαδίζει Μέγαράδε ἀλλ’ οὐχ ἡσυχάζει, οἰόμενοσ βαδίζειν δεῖν; οὐδ’ εὐθέωσ ἑώθεν πορεύεται εἰσ φρέαρ ἢ εἰσ φάραγγα, ἐὰν τύχῃ, ἀλλὰ φαίνεται εὐλαβούμενοσ, ὡσ οὐχ ὁμοίωσ οἰόμενοσ μὴ ἀγαθὸν εἶναι τὸ ἐμπεσεῖν καὶ ἀγαθόν;

δῆλον ἄρα ὅτι τὸ μὲν βέλτιον ὑπολαμβάνει τὸ δ’ οὐ βέλτιον. εἰ δὲ τοῦτο, καὶ τὸ μὲν ἄνθρωπον τὸ δ’ οὐκ ἄνθρωπον καὶ τὸ μὲν γλυκὺ τὸ δ’ οὐ γλυκὺ ἀνάγκη ὑπολαμβάνειν. οὐ γὰρ ἐξ ἴσου ἅπαντα ζητεῖ καὶ ὑπολαμβάνει, ὅταν οἰηθεὶσ βέλτιον εἶναι τὸ πιεῖν ὕδωρ καὶ ἰδεῖν ἄνθρωπον εἶτα ζητῇ αὐτά·

καίτοι ἔδει γε, εἰ ταὐτὸν ἦν ὁμοίωσ καὶ ἄνθρωποσ καὶ οὐκ ἄνθρωποσ. ἀλλ’ ὅπερ ἐλέχθη, οὐθεὶσ ὃσ οὐ φαίνεται τὰ μὲν εὐλαβούμενοσ τὰ δ’ οὔ· ὥστε, ὡσ ἐοίκε, πάντεσ ὑπολαμβάνουσιν ἔχειν ἁπλῶσ, εἰ μὴ περὶ ἅπαντα, ἀλλὰ περὶ τὸ ἄμεινον καὶ χεῖρον.

ἀλλὰ δοξάζοντεσ, πολὺ μᾶλλον ἐπιμελητέον ἂν εἰή τῆσ ἀληθείασ, ὥσπερ καὶ νοσώδει ὄντι ἢ ὑγιεινῷ τῆσ ὑγιείασ·

καὶ γὰρ ὁ δοξάζων πρὸσ τὸν ἐπιστάμενον οὐχ ὑγιεινῶσ διάκειται πρὸσ τὴν ἀλήθειαν.

ἔτι εἰ ὅτι μάλιστα πάντα οὕτωσ ἔχει καὶ οὐχ οὕτωσ, ἀλλὰ τό γε μᾶλλον καὶ ἧττον ἔνεστιν ἐν τῇ φύσει τῶν ὄντων·

οὐ γὰρ ἂν ὁμοίωσ φήσαιμεν εἶναι τὰ δύο ἄρτια καὶ τὰ τρία, οὐδ’ ὁμοίωσ διέψευσται ὁ τὰ τέτταρα πέντε οἰόμενοσ καὶ ὁ χίλια. εἰ οὖν μὴ ὁμοίωσ, δῆλον ὅτι ἅτεροσ ἧττον, ὥστε μᾶλλον ἀληθεύει.

εἰή γε ἄν τι ἀληθὲσ οὗ ἐγγύτερον τὸ μᾶλλον ἀληθέσ.

ὁρίσαι.

ἔστι δ’ ἀπὸ τῆσ αὐτῆσ δόξησ καὶ ὁ Πρωταγόρου λόγοσ, καὶ ἀνάγκη ὁμοίωσ αὐτοὺσ ἄμφω ἢ εἶναι ἢ μὴ εἶναι·

εἴτε γὰρ τὰ δοκοῦντα πάντα ἐστὶν ἀληθῆ καὶ τὰ φαινόμενα, ἀνάγκη εἶναι πάντα ἅμα ἀληθῆ καὶ ψευδῆ πολλοὶ γὰρ τἀναντία ὑπολαμβάνουσιν ἀλλήλοισ, καὶ τοὺσ μὴ ταὐτὰ δοξάζοντασ ἑαυτοῖσ διεψεῦσθαι νομίζουσιν· ὥστ’ ἀνάγκη τὸ αὐτὸ εἶναί τε καὶ μὴ εἶναι, καὶ εἰ τοῦτ’ ἔστιν, ἀνάγκη τὰ δοκοῦντα εἶναι πάντ’ ἀληθῆ τὰ ἀντικείμενα γὰρ δοξάζουσιν ἀλλήλοισ οἱ διεψευσμένοι καὶ ἀληθεύοντεσ·

εἰ οὖν ἔχει τὰ ὄντα οὕτωσ, ἀληθεύσουσι πάντεσ. ὅτι μὲν οὖν ἀπὸ τῆσ αὐτῆσ εἰσὶ διανοίασ ἀμφότεροι οἱ λόγοι, δῆλον·

ἔστι δ’ οὐχ ὁ αὐτὸσ τρόποσ πρὸσ ἅπαντασ τῆσ ἐντεύξεωσ· οἱ μὲν γὰρ πειθοῦσ δέονται οἱ δὲ βίασ. ὅσοι μὲν γὰρ ἐκ τοῦ ἀπορῆσαι ὑπέλαβον οὕτωσ, τούτων εὐί̈ατοσ ἡ ἄγνοια οὐ γὰρ πρὸσ τὸν λόγον ἀλλὰ πρὸσ τὴν διάνοιαν ἡ ἀπάντησισ αὐτῶν· ὅσοι δὲ λόγου χάριν λέγουσι, τούτων δ’ ἔλεγχοσ ἰάσισ τοῦ ἐν τῇ φωνῇ λόγου καὶ τοῦ ἐν τοῖσ ὀνόμασιν.

ἐλήλυθε δὲ τοῖσ διαποροῦσιν αὕτη ἡ δόξα ἐκ τῶν αἰσθητῶν, ἡ μὲν τοῦ ἅμα τὰσ ἀντιφάσεισ καὶ τἀναντία ὑπάρχειν ὁρῶσιν ἐκ ταὐτοῦ γιγνόμενα τἀναντία· εἰ οὖν μὴ ἐνδέχεται γίγνεσθαι τὸ μὴ ὄν, προϋπῆρχεν ὁμοίωσ τὸ πρᾶγμα ἄμφω ὄν, ὥσπερ καὶ Ἀναξαγόρασ μεμῖχθαι πᾶν ἐν παντί φησι καὶ Δημόκριτοσ·

καὶ γὰρ οὗτοσ τὸ κενὸν καὶ τὸ πλῆρεσ ὁμοίωσ καθ’ ὁτιοῦν ὑπάρχειν μέροσ, καίτοι τὸ μὲν ὂν τούτων εἶναι τὸ δὲ μὴ ὄν. πρὸσ μὲν οὖν τοὺσ ἐκ τούτων ὑπολαμβάνοντασ ἐροῦμεν ὅτι τρόπον μέν τινα ὀρθῶσ λέγουσι τρόπον δέ τινα ἀγνοοῦσιν· τὸ γὰρ ὂν λέγεται διχῶσ, ὥστ’ ἔστιν ὃν τρόπον ἐνδέχεται γίγνεσθαί τι ἐκ τοῦ μὴ ὄντοσ, ἔστι δ’ ὃν οὔ, καὶ ἅμα τὸ αὐτὸ εἶναι καὶ ὂν καὶ μὴ ὄν, ἀλλ’ οὐ κατὰ ταὐτὸ ὄν·

μὲν γὰρ ἐνδέχεται ἅμα ταὐτὸ εἶναι τὰ ἐναντία, ἐντελεχείᾳ δ’ οὔ.

ἔτι δ’ ἀξιώσομεν αὐτοὺσ ὑπολαμβάνειν καὶ ἄλλην τινὰ οὐσίαν εἶναι τῶν ὄντων ᾗ οὔτε κίνησισ ὑπάρχει οὔτε φθορὰ οὔτε γένεσισ τὸ παράπαν. ‐ ὅμοιωσ δὲ καὶ ἡ περὶ τὰ φαινόμενα ἀλήθεια ἐνίοισ ἐκ τῶν αἰσθητῶν ἐλήλυθεν.

τὸ μὲν γὰρ ἀληθὲσ οὐ πλήθει κρίνεσθαι οἰόνται προσήκειν οὐδὲ ὀλιγότητι, τὸ δ’ αὐτὸ τοῖσ μὲν γλυκὺ γευομένοισ δοκεῖν εἶναι τοῖσ δὲ πικρόν, ὥστ’ εἰ πάντεσ ἔκαμνον ἢ πάντεσ παρεφρόνουν, δύο δ’ ἢ τρεῖσ ὑγίαινον ἢ νοῦν εἶχον, δοκεῖν ἂν τούτουσ κάμνειν καὶ παραφρονεῖν τοὺσ δ’ ἄλλουσ οὔ· ἔτι δὲ καὶ πολλοῖσ τῶν ἄλλων ζῴων τἀναντία περὶ τῶν αὐτῶν φαίνεσθαι καὶ ἡμῖν, καὶ αὐτῷ δὲ ἑκάστῳ πρὸσ αὑτὸν οὐ ταὐτὰ κατὰ τὴν αἴσθησιν ἀεὶ δοκεῖν.

ποῖα οὖν τούτων ἀληθῆ ἢ ψευδῆ, ἄδηλον· οὐθὲν γὰρ μᾶλλον τάδε ἢ τάδε ἀληθῆ, ἀλλ’ ὁμοίωσ.

διὸ Δημόκριτόσ γέ φησιν ἤτοι οὐθὲν εἶναι ἀληθὲσ ἢ ἡμῖν γ’ ἄδηλον. ὅλωσ δὲ διὰ τὸ ὑπολαμβάνειν φρόνησιν μὲν τὴν αἴσθησιν, ταύτην δ’ εἶναι ἀλλοίωσιν, τὸ φαινόμενον κατὰ τὴν αἴσθησιν ἐξ ἀνάγκησ ἀληθὲσ εἶναί φασιν· ἐκ τούτων γὰρ καὶ Ἐμπεδοκλῆσ καὶ Δημόκριτοσ καὶ τῶν ἄλλων ὡσ ἔποσ εἰπεῖν ἕκαστοσ τοιαύταισ δόξαισ γεγένηνται ἔνοχοι.

καὶ γὰρ Ἐμπεδοκλῆσ μεταβάλλοντασ τὴν ἕξιν μεταβάλλειν φησὶ τὴν φρόνησιν· πρὸσ παρεὸν γὰρ μῆτισ ἐναύξεται ἀνθρώποισιν. καὶ ἐν ἑτέροισ δὲ λέγει ὅτι ὅσσον <δ’> ἀλλοῖοι μετέφυν, τόσον ἄρ σφισιν αἰεὶκαὶ τὸ φρονεῖν ἀλλοῖα παρίστατο. καὶ Παρμενίδησ δὲ ἀποφαίνεται τὸν αὐτὸν τρόπον·

ὡσ γὰρ ἑκάστοτ’ ἔχει κρᾶσιν μελέων πολυκάμπτων,τὼσ νόοσ ἀνθρώποισι παρίσταται· τὸ γὰρ αὐτὸἔστιν ὅπερ φρονέει, μελέων φύσισ ἀνθρώποισιν καὶ πᾶσιν καὶ παντί· τὸ γὰρ πλέον ἐστὶ νόημα.

Ἀναξαγόρου δὲ καὶ ἀπόφθεγμα μνημονεύεται πρὸσ τῶν ἑταίρων τινάσ, ὅτι τοιαῦτ’ αὐτοῖσ ἔσται τὰ ὄντα οἱᾶ ἂν ὑπολάβωσιν. φασὶ δὲ καὶ τὸν Ὅμηρον ταύτην ἔχοντα φαίνεσθαι τὴν δόξαν, ὅτι ἐποίησε τὸν Ἕκτορα, ὡσ ἐξέστη ὑπὸ τῆσ πληγῆσ, κεῖσθαι ἀλλοφρονέοντα, ὡσ φρονοῦντασ μὲν καὶ τοὺσ παραφρονοῦντασ ἀλλ’ οὐ ταὐτά. δῆλον οὖν ὅτι, εἰ ἀμφότεραι φρονήσεισ, καὶ τὰ ὄντα ἅμα οὕτω τε καὶ οὐχ οὕτωσ ἔχει. ᾗ καὶ χαλεπώτατον τὸ συμβαῖνόν ἐστιν·

εἰ γὰρ οἱ μάλιστα τὸ ἐνδεχόμενον ἀληθὲσ ἑωρακότεσ ‐ οὗτοι δ’ εἰσὶν οἱ μάλιστα ζητοῦντεσ αὐτὸ καὶ φιλοῦντεσ ‐ οὗτοι τοιαύτασ ἔχουσι τὰσ δόξασ καὶ ταῦτα ἀποφαίνονται περὶ τῆσ ἀληθείασ, πῶσ οὐκ ἄξιον ἀθυμῆσαι τοὺσ φιλοσοφεῖν ἐγχειροῦντασ; τὸ γὰρ τὰ πετόμενα διώκειν τὸ ζητεῖν ἂν εἰή τὴν ἀλήθειαν.

‐ αἴτιον δὲ τῆσ δόξησ τούτοισ ὅτι περὶ τῶν ὄντων μὲν τὴν ἀλήθειαν ἐσκόπουν, τὰ δ’ ὄντα ὑπέλαβον εἶναι τὰ αἰσθητὰ μόνον·

ἐν δὲ τούτοισ πολλὴ ἡ τοῦ ἀορίστου φύσισ ἐνυπάρχει καὶ ἡ τοῦ ὄντοσ οὕτωσ ὥσπερ εἴπομεν· διὸ εἰκότωσ μὲν λέγουσιν, οὐκ ἀληθῆ δὲ λέγουσιν οὕτω γὰρ ἁρμόττει μᾶλλον εἰπεῖν ἢ ὥσπερ Ἐπίχαρμοσ εἰσ Ξενοφάνην.

ἔτι δὲ πᾶσαν ὁρῶντεσ ταύτην κινουμένην τὴν φύσιν, κατὰ δὲ τοῦ μεταβάλλοντοσ οὐθὲν ἀληθευόμενον, περί γε τὸ πάντῃ πάντωσ μεταβάλλον οὐκ ἐνδέχεσθαι ἀληθεύειν. ἐκ γὰρ ταύτησ τῆσ ὑπολήψεωσ ἐξήνθησεν ἡ ἀκροτάτη δόξα τῶν εἰρημένων, ἡ τῶν φασκόντων ἡρακλειτίζειν καὶ οἱάν Κρατύλοσ εἶχεν, ὃσ τὸ τελευταῖον οὐθὲν ᾤετο δεῖν λέγειν ἀλλὰ τὸν δάκτυλον ἐκίνει μόνον, καὶ Ἡρακλείτῳ ἐπετίμα εἰπόντι ὅτι δὶσ τῷ αὐτῷ ποταμῷ οὐκ ἔστιν ἐμβῆναι·

αὐτὸσ γὰρ ᾤετο οὐδ’ ἅπαξ. ἡμεῖσ δὲ καὶ πρὸσ τοῦτον τὸν λόγον ἐροῦμεν ὅτι τὸ μὲν μεταβάλλον ὅτε μεταβάλλει ἔχει τινὰ αὐτοῖσ λόγον μὴ οἰέσθαι εἶναι, καίτοι ἔστι γε ἀμφισβητήσιμον·

τό τε γὰρ ἀποβάλλον ἔχει τι τοῦ ἀποβαλλομένου, καὶ τοῦ γιγνομένου ἤδη ἀνάγκη τι εἶναι, ὅλωσ τε εἰ φθείρεται, ὑπάρξει τι ὄν, καὶ εἰ γίγνεται, ἐξ οὗ γίγνεται καὶ ὑφ’ οὗ γεννᾶται ἀναγκαῖον εἶναι, καὶ τοῦτο μὴ ἰέναι εἰσ ἄπειρον. ἀλλὰ ταῦτα παρέντεσ ἐκεῖνα λέγωμεν, ὅτι οὐ ταὐτό ἐστι τὸ μεταβάλλειν κατὰ τὸ ποσὸν καὶ κατὰ τὸ ποιόν·

κατὰ μὲν οὖν τὸ ποσὸν ἔστω μὴ μένον, ἀλλὰ κατὰ τὸ εἶδοσ ἅπαντα γιγνώσκομεν. ἔτι δ’ ἄξιον ἐπιτιμῆσαι τοῖσ οὕτωσ ὑπολαμβάνουσιν, ὅτι καὶ αὐτῶν τῶν αἰσθητῶν ἐπὶ τῶν ἐλαττόνων τὸν ἀριθμὸν ἰδόντεσ οὕτωσ ἔχοντα περὶ ὅλου τοῦ οὐρανοῦ ὁμοίωσ ἀπεφήναντο·

ὁ γὰρ περὶ ἡμᾶσ τοῦ αἰσθητοῦ τόποσ ἐν φθορᾷ καὶ γενέσει διατελεῖ μόνοσ ὤν, ἀλλ’ οὗτοσ οὐθὲν ὡσ εἰπεῖν μόριον τοῦ παντόσ ἐστιν, ὥστε δικαιότερον ἂν δι’ ἐκεῖνα τούτων ἀπεψηφίσαντο ἢ διὰ ταῦτα ἐκείνων κατεψηφίσαντο. ἔτι δὲ δῆλον ὅτι καὶ πρὸσ τούτουσ ταὐτὰ τοῖσ πάλαι λεχθεῖσιν ἐροῦμεν·

γὰρ ἔστιν ἀκίνητόσ τισ φύσισ δεικτέον αὐτοῖσ καὶ πειστέον αὐτούσ.

καίτοι γε συμβαίνει τοῖσ ἅμα φάσκουσιν εἶναι καὶ μὴ εἶναι ἠρεμεῖν μᾶλλον φάναι πάντα ἢ κινεῖσθαι· οὐ γὰρ ἔστιν εἰσ ὅ τι μεταβαλεῖ·

ἅπαντα γὰρ ὑπάρχει πᾶσιν. ‐ περὶ δὲ τῆσ ἀληθείασ, ὡσ οὐ πᾶν τὸ φαινόμενον ἀληθέσ, πρῶτον μὲν ὅτι οὐδ’ <εἰ> ἡ αἴσθησισ <μὴ> ψευδὴσ τοῦ γε ἰδίου ἐστίν, ἀλλ’ ἡ φαντασία οὐ ταὐτὸν τῇ αἰσθήσει.

εἶτ’ ἄξιον θαυμάσαι εἰ τοῦτ’ ἀποροῦσι, πότερον τηλικαῦτά ἐστι τὰ μεγέθη καὶ τὰ χρώματα τοιαῦτα οἱᾶ τοῖσ ἄπωθεν φαίνεται ἢ οἱᾶ τοῖσ ἐγγύθεν, καὶ πότερον οἱᾶ τοῖσ ὑγιαίνουσιν ἢ οἱᾶ τοῖσ κάμνουσιν, καὶ βαρύτερα πότερον ἃ τοῖσ ἀσθενοῦσιν ἢ ἃ τοῖσ ἰσχύουσιν, καὶ ἀληθῆ πότερον ἃ τοῖσ καθεύδουσιν ἢ ἃ τοῖσ ἐγρηγορόσιν. ὅτι μὲν γὰρ οὐκ οἰόνταί γε, φανερόν·

οὐθεὶσ γοῦν, ἐὰν ὑπολάβῃ νύκτωρ Ἀθήνῃσιν εἶναι ὢν ἐν Λιβύῃ, πορεύεται εἰσ τὸ ᾠδεῖον.

ἔτι δὲ περὶ τοῦ μέλλοντοσ, ὥσπερ καὶ Πλάτων λέγει, οὐ δήπου ὁμοίωσ κυρία ἡ τοῦ ἰατροῦ δόξα καὶ ἡ τοῦ ἀγνοοῦντοσ, οἱο͂ν περὶ τοῦ μέλλοντοσ ἔσεσθαι ὑγιοῦσ ἢ μὴ μέλλοντοσ. ἔτι δὲ ἐπ’ αὐτῶν τῶν αἰσθήσεων οὐχ ὁμοίωσ κυρία ἡ τοῦ ἀλλοτρίου καὶ ἰδίου ἢ τοῦ πλησίον καὶ τοῦ αὑτῆσ, ἀλλὰ περὶ μὲν χρώματοσ ὄψισ, οὐ γεῦσισ, περὶ δὲ χυμοῦ γεῦσισ, οὐκ ὄψισ· ὧν ἑκάστη ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ περὶ τὸ αὐτὸ οὐδέποτε φησιν ἅμα οὕτω καὶ οὐχ οὕτωσ ἔχειν.

ἀλλ’ οὐδὲ ἐν ἑτέρῳ χρόνῳ περί γε τὸ πάθοσ ἠμφισβήτησεν, ἀλλὰ περὶ τὸ ᾧ συμβέβηκε τὸ πάθοσ. λέγω δ’ οἱο͂ν ὁ μὲν αὐτὸσ οἶνοσ δόξειεν ἂν ἢ μεταβαλὼν ἢ τοῦ σώματοσ μεταβαλόντοσ ὁτὲ μὲν εἶναι γλυκὺσ ὁτὲ δὲ οὐ γλυκύσ·

ἀλλ’ οὐ τό γε γλυκύ, οἱο͂́ν ἐστιν ὅταν ᾖ, οὐδεπώποτε μετέβαλεν, ἀλλ’ ἀεὶ ἀληθεύει περὶ αὐτοῦ, καὶ ἔστιν ἐξ ἀνάγκησ τὸ ἐσόμενον γλυκὺ τοιοῦτον. καίτοι τοῦτο ἀναιροῦσιν οὗτοι οἱ λόγοι ἅπαντεσ, ὥσπερ καὶ οὐσίαν μὴ εἶναι μηθενόσ, οὕτω μηδ’ ἐξ ἀνάγκησ μηθέν·

οὐχ οὕτωσ.

ὅλωσ τ’ εἴπερ ἔστι τὸ αἰσθητὸν μόνον, οὐθὲν ἂν εἰή μὴ ὄντων τῶν ἐμψύχων·

αἴσθησισ γὰρ οὐκ ἂν εἰή. τὸ μὲν οὖν μήτε τὰ αἰσθητὰ εἶναι μήτε τὰ αἰσθήματα ἴσωσ ἀληθέσ τοῦ γὰρ αἰσθανομένου πάθοσ τοῦτό ἐστι, τὸ δὲ τὰ ὑποκείμενα μὴ εἶναι, ἃ ποιεῖ τὴν αἴσθησιν, καὶ ἄνευ αἰσθήσεωσ, ἀδύνατον. οὐ γὰρ δὴ ἥ γ’ αἴσθησισ αὐτὴ ἑαυτῆσ ἐστίν, ἀλλ’ ἔστι τι καὶ ἕτερον παρὰ τὴν αἴσθησιν, ὃ ἀνάγκη πρότερον εἶναι τῆσ αἰσθήσεωσ·

τὸ γὰρ κινοῦν τοῦ κινουμένου φύσει πρότερόν ἐστι, κἂν εἰ λέγεται πρὸσ ἄλληλα ταῦτα, οὐθὲν ἧττον.

εἰσὶ δέ τινεσ οἳ ἀποροῦσι καὶ τῶν ταῦτα πεπεισμένων καὶ τῶν τοὺσ λόγουσ τούτουσ μόνον λεγόντων·

ζητοῦσι γὰρ τίσ ὁ κρινῶν τὸν ὑγιαίνοντα καὶ ὅλωσ τὸν περὶ ἕκαστα κρινοῦντα ὀρθῶσ. τὰ δὲ τοιαῦτα ἀπορήματα ὅμοιά ἐστι τῷ ἀπορεῖν πότερον καθεύδομεν νῦν ἢ ἐγρηγόραμεν, δύνανται δ’ αἱ ἀπορίαι αἱ τοιαῦται πᾶσαι τὸ αὐτό· πάντων γὰρ λόγον ἀξιοῦσιν εἶναι οὗτοι·

ἀρχὴν γὰρ ζητοῦσι, καὶ ταύτην δι’ ἀποδείξεωσ λαμβάνειν, ἐπεὶ ὅτι γε πεπεισμένοι οὐκ εἰσί, φανεροί εἰσιν ἐν ταῖσ πράξεσιν. ἀλλ’ ὅπερ εἴπομεν, τοῦτο αὐτῶν τὸ πάθοσ ἐστίν·

λόγον γὰρ ζητοῦσιν ὧν οὐκ ἔστι λόγοσ· ἀποδείξεωσ γὰρ ἀρχὴ οὐκ ἀπόδειξίσ ἐστιν. οὗτοι μὲν οὖν ῥᾳδίωσ ἂν τοῦτο πεισθεῖεν ἔστι γὰρ οὐ χαλεπὸν λαβεῖν· οἱ δ’ ἐν τῷ λόγῳ τὴν βίαν μόνον ζητοῦντεσ ἀδύνατον ζητοῦσιν·

ἐναντία γὰρ εἰπεῖν ἀξιοῦσιν, εὐθὺσ ἐναντία λέγοντεσ. εἰ δὲ μὴ ἔστι πάντα πρόσ τι, ἀλλ’ ἔνιά ἐστι καὶ αὐτὰ καθ’ αὑτά, οὐκ ἂν εἰή πᾶν τὸ φαινόμενον ἀληθέσ· τὸ γὰρ φαινόμενον τινί ἐστι φαινόμενον· ὥστε ὁ λέγων ἅπαντα τὰ φαινόμενα εἶναι ἀληθῆ ἅπαντα ποιεῖ τὰ ὄντα πρόσ τι. διὸ καὶ φυλακτέον τοῖσ τὴν βίαν ἐν τῷ λόγῳ ζητοῦσιν, ἅμα δὲ καὶ ὑπέχειν λόγον ἀξιοῦσιν, ὅτι οὐ τὸ φαινόμενον ἔστιν ἀλλὰ τὸ φαινόμενον ᾧ φαίνεται καὶ ὅτε φαίνεται καὶ ᾗ καὶ ὥσ.

ἂν δ’ ὑπέχωσι μὲν λόγον, μὴ οὕτω δ’ ὑπέχωσι, συμβήσεται αὑτοῖσ τἀναντία ταχὺ λέγειν. ἐνδέχεται γὰρ τὸ αὐτὸ κατὰ μὲν τὴν ὄψιν μέλι φαίνεσθαι τῇ δὲ γεύσει μή, καὶ τῶν ὀφθαλμῶν δυοῖν ὄντοιν μὴ ταὐτὰ ἑκατέρᾳ τῇ ὄψει, ἂν ὦσιν ἀνόμοιαι·

ἐπεὶ πρόσ γε τοὺσ διὰ τὰσ πάλαι εἰρημένασ αἰτίασ τὸ φαινόμενον φάσκοντασ ἀληθὲσ εἶναι, καὶ διὰ τοῦτο πάνθ’ ὁμοίωσ εἶναι ψευδῆ καὶ ἀληθῆ· οὔτε γὰρ ἅπασι ταὐτὰ φαίνεσθαι οὔτε ταὐτῷ ἀεὶ ταὐτά, ἀλλὰ πολλάκισ τἀναντία κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον ἡ μὲν γὰρ ἁφὴ δύο λέγει ἐν τῇ ἐπαλλάξει τῶν δακτύλων ἡ δ’ ὄψισ ἕν·

κατὰ τὸ αὐτὸ αἰσθήσει καὶ ὡσαύτωσ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ χρόνῳ, ὥστε τοῦτ’ ἂν εἰή ἀληθέσ.

ἀλλ’ ἴσωσ διὰ τοῦτ’ ἀνάγκη λέγειν τοῖσ μὴ δι’ ἀπορίαν ἀλλὰ λόγου χάριν λέγουσιν, ὅτι οὐκ ἔστιν ἀληθὲσ τοῦτο ἀλλὰ τούτῳ ἀληθέσ.

καὶ ὥσπερ δὴ πρότερον εἴρηται, ἀνάγκη πρόσ τι ποιεῖν ἅπαντα καὶ πρὸσ δόξαν καὶ αἴσθησιν, ὥστ’ οὔτε γέγονεν οὔτ’ ἔσται οὐθὲν μηθενὸσ προδοξάσαντοσ. εἰ δὲ γέγονεν ἢ ἔσται, δῆλον ὅτι οὐκ ἂν εἰή ἅπαντα πρὸσ δόξαν.

ἔτι εἰ ἕν, πρὸσ ἓν ἢ πρὸσ ὡρισμένον· καὶ εἰ τὸ αὐτὸ καὶ ἥμισυ καὶ ἴσον, ἀλλ’ οὐ πρὸσ τὸ διπλάσιόν γε τὸ ἴσον. πρὸσ δὴ τὸ δοξάζον εἰ ταὐτὸ ἄνθρωποσ καὶ τὸ δοξαζόμενον, οὐκ ἔσται ἄνθρωποσ τὸ δοξάζον ἀλλὰ τὸ δοξαζόμενον. εἰ δ’ ἕκαστον ἔσται πρὸσ τὸ δοξάζον, πρὸσ ἄπειρα ἔσται τῷ εἴδει τὸ δοξάζον.

ὅτι μὲν οὖν βεβαιοτάτη δόξα πασῶν τὸ μὴ εἶναι ἀληθεῖσ ἅμα τὰσ ἀντικειμένασ φάσεισ, καὶ τί συμβαίνει τοῖσ οὕτω λέγουσι, καὶ διὰ τί οὕτω λέγουσι, τοσαῦτα εἰρήσθω· ἐπεὶ δ’ ἀδύνατον τὴν ἀντίφασιν ἅμα ἀληθεύεσθαι κατὰ τοῦ αὐτοῦ, φανερὸν ὅτι οὐδὲ τἀναντία ἅμα ὑπάρχειν ἐνδέχεται τῷ αὐτῷ·

τῶν μὲν γὰρ ἐναντίων θάτερον στέρησίσ ἐστιν οὐχ ἧττον, οὐσίασ δὲ στέρησισ· ἡ δὲ στέρησισ ἀπόφασίσ ἐστιν ἀπό τινοσ ὡρισμένου γένουσ· εἰ οὖν ἀδύνατον ἅμα καταφάναι καὶ ἀποφάναι ἀληθῶσ, ἀδύνατον καὶ τἀναντία ὑπάρχειν ἅμα, ἀλλ’ ἢ πῇ ἄμφω ἢ θάτερον μὲν πῇ θάτερον δὲ ἁπλῶσ.

ἀλλὰ μὴν οὐδὲ μεταξὺ ἀντιφάσεωσ ἐνδέχεται εἶναι οὐθέν, ἀλλ’ ἀνάγκη ἢ φάναι ἢ ἀποφάναι ἓν καθ’ ἑνὸσ ὁτιοῦν.

δῆλον δὲ πρῶτον μὲν ὁρισαμένοισ τί τὸ ἀληθὲσ καὶ ψεῦδοσ.

τὸ μὲν γὰρ λέγειν τὸ ὂν μὴ εἶναι ἢ τὸ μὴ ὂν εἶναι ψεῦδοσ, τὸ δὲ τὸ ὂν εἶναι καὶ τὸ μὴ ὂν μὴ εἶναι ἀληθέσ, ὥστε καὶ ὁ λέγων εἶναι ἢ μὴ ἀληθεύσει ἢ ψεύσεται· ἀλλ’ οὔτε τὸ ὂν λέγεται μὴ εἶναι ἢ εἶναι οὔτε τὸ μὴ ὄν. ἔτι ἤτοι μεταξὺ ἔσται τῆσ ἀντιφάσεωσ ὥσπερ τὸ φαιὸν μέλανοσ καὶ λευκοῦ, ἢ ὡσ τὸ μηδέτερον ἀνθρώπου καὶ ἵππου. εἰ μὲν οὖν οὕτωσ, οὐκ ἂν μεταβάλλοι ἐκ μὴ ἀγαθοῦ γὰρ εἰσ ἀγαθὸν μεταβάλλει ἢ ἐκ τούτου εἰσ μὴ ἀγαθόν, νῦν δ’ ἀεὶ φαίνεται οὐ γὰρ ἔστι μεταβολὴ ἀλλ’ ἢ εἰσ τὰ ἀντικείμενα καὶ μεταξύ·

εἰ δ’ ἔστι μεταξύ, καὶ οὕτωσ εἰή ἄν τισ εἰσ λευκὸν οὐκ ἐκ μὴ λευκοῦ γένεσισ, νῦν δ’ οὐχ ὁρᾶται.

ἔτι πᾶν τὸ διανοητὸν καὶ νοητὸν ἡ διάνοια ἢ κατάφησιν ἢ ἀπόφησιν ‐ τοῦτο δ’ ἐξ ὁρισμοῦ δῆλον ‐ ὅταν ἀληθεύῃ ἢ ψεύδηται·

ὅταν μὲν ὡδὶ συνθῇ φᾶσα ἢ ἀποφᾶσα, ἀληθεύει, ὅταν δὲ ὡδί, ψεύδεται. ἔτι παρὰ πάσασ δεῖ εἶναι τὰσ ἀντιφάσεισ, εἰ μὴ λόγου ἕνεκα λέγεται·

ὥστε καὶ οὔτε ἀληθεύσει τισ οὔτ’ οὐκ ἀληθεύσει, καὶ παρὰ τὸ ὂν καὶ τὸ μὴ ὂν ἔσται, ὥστε καὶ παρὰ γένεσιν καὶ φθορὰν μεταβολή τισ ἔσται. ἔτι ἐν ὅσοισ γένεσιν ἡ ἀπόφασισ τὸ ἐναντίον ἐπιφέρει, καὶ ἐν τούτοισ ἔσται, οἱο͂ν ἐν ἀριθμοῖσ οὔτε περιττὸσ οὔτε οὐ περιττὸσ ἀριθμόσ·

ἀλλ’ ἀδύνατον·

ἐκ τοῦ ὁρισμοῦ δὲ δῆλον. ἔτι εἰσ ἄπειρον βαδιεῖται, καὶ οὐ μόνον ἡμιόλια τὰ ὄντα ἔσται ἀλλὰ πλείω. πάλιν γὰρ ἔσται ἀποφῆσαι τοῦτο πρὸσ τὴν φάσιν καὶ τὴν ἀπόφασιν, καὶ τοῦτ’ ἔσται τι· ἡ γὰρ οὐσία ἐστί τισ αὐτοῦ ἄλλη. ἔτι ὅταν ἐρομένου εἰ λευκόν ἐστιν εἴπῃ ὅτι οὔ, οὐθὲν ἄλλο ἀποπέφηκεν ἢ τὸ εἶναι·

ἀπόφασισ δὲ τὸ μὴ εἶναι. ἐλήλυθε δ’ ἐνίοισ αὕτη ἡ δόξα ὥσπερ καὶ ἄλλαι τῶν παραδόξων· ὅταν γὰρ λύειν μὴ δύνωνται λόγουσ ἐριστικούσ, ἐνδόντεσ τῷ λόγῳ σύμφασιν ἀληθὲσ εἶναι τὸ συλλογισθέν. οἱ μὲν οὖν διὰ τοιαύτην αἰτίαν λέγουσιν, οἱ δὲ διὰ τὸ πάντων ζητεῖν λόγον. ἀρχὴ δὲ πρὸσ ἅπαντασ τούτουσ ἐξ ὁρισμοῦ.

ὁρισμὸσ δὲ γίγνεται ἐκ τοῦ σημαίνειν τι ἀναγκαῖον εἶναι αὐτούσ· ὁ γὰρ λόγοσ οὗ τὸ ὄνομα σημεῖον ὁρισμὸσ ἔσται. ἐοίκε δ’ ὁ μὲν Ἡρακλείτου λόγοσ, λέγων πάντα εἶναι καὶ μὴ εἶναι, ἅπαντα ἀληθῆ ποιεῖν, ὁ δ’ Ἀναξαγόρου, εἶναί τι μεταξὺ τῆσ ἀντιφάσεωσ, πάντα ψευδῆ· ὅταν γὰρ μιχθῇ, οὔτε ἀγαθὸν οὔτε οὐκ ἀγαθὸν τὸ μῖγμα, ὥστ’ οὐδὲν εἰπεῖν ἀληθέσ.

διωρισμένων δὲ τούτων φανερὸν ὅτι καὶ τὰ μοναχῶσ λεγόμενα καὶ κατὰ πάντων ἀδύνατον ὑπάρχειν ὥσπερ τινὲσ λέγουσιν, οἱ μὲν οὐθὲν φάσκοντεσ ἀληθὲσ εἶναι οὐθὲν γὰρ κωλύειν φασὶν οὕτωσ ἅπαντα εἶναι ὥσπερ τὸ τὴν διάμετρον σύμμετρον εἶναι, οἱ δὲ πάντ’ ἀληθῆ.

σχεδὸν γὰρ οὗτοι οἱ λόγοι οἱ αὐτοὶ τῷ Ἡρακλείτου· ὅτι πάντ’ ἀληθῆ καὶ πάντα ψευδῆ, καὶ χωρὶσ λέγει τῶν λόγων ἑκάτερον τούτων, ὥστ’ εἴπερ ἀδύνατα ἐκεῖνα, καὶ ταῦτα ἀδύνατον εἶναι.

ἔτι δὲ φανερῶσ ἀντιφάσεισ εἰσὶν ἃσ οὐχ οἱο͂́ν τε ἅμα ἀληθεῖσ εἶναι ‐ οὐδὲ δὴ ψευδεῖσ πάσασ·

καίτοι δόξειέ γ’ ἂν μᾶλλον ἐνδέχεσθαι ἐκ τῶν εἰρημένων. ἀλλὰ πρὸσ πάντασ τοὺσ τοιούτουσ λόγουσ αἰτεῖσθαι δεῖ, καθάπερ ἐλέχθη καὶ ἐν τοῖσ ἐπάνω λόγοισ, οὐχὶ εἶναί τι ἢ μὴ εἶναι ἀλλὰ σημαίνειν τι, ὥστε ἐξ ὁρισμοῦ διαλεκτέον λαβόντασ τί σημαίνει τὸ ψεῦδοσ ἢ τὸ ἀληθέσ.

εἰ δὲ μηθὲν ἄλλο τὸ ἀληθὲσ φάναι ἢ <ὃ> ἀποφάναι ψεῦδόσ ἐστιν, ἀδύνατον πάντα ψευδῆ εἶναι· ἀνάγκη γὰρ τῆσ ἀντιφάσεωσ θάτερον εἶναι μόριον ἀληθέσ.

ἔτι εἰ πᾶν ἢ φάναι ἢ ἀποφάναι ἀναγκαῖον, ἀδύνατον ἀμφότερα ψευδῆ εἶναι· θάτερον γὰρ μόριον τῆσ ἀντιφάσεωσ ψεῦδόσ ἐστιν. ἑαυτοὺσ ἀναιρεῖν.

ὁ μὲν γὰρ πάντα ἀληθῆ λέγων καὶ τὸν ἐναντίον αὑτοῦ λόγον ἀληθῆ ποιεῖ, ὥστε τὸν ἑαυτοῦ οὐκ ἀληθῆ ὁ γὰρ ἐναντίοσ οὔ φησιν αὐτὸν ἀληθῆ, ὁ δὲ πάντα ψευδῆ καὶ αὐτὸσ αὑτόν. ἐὰν δ’ ἐξαιρῶνται ὁ μὲν τὸν ἐναντίον ὡσ οὐκ ἀληθὴσ μόνοσ ἐστίν, ὁ δὲ τὸν αὑτοῦ ὡσ οὐ ψευδήσ, οὐδὲν ἧττον ἀπείρουσ συμβαίνει αὐτοῖσ αἰτεῖσθαι λόγουσ ἀληθεῖσ καὶ ψευδεῖσ· ὁ γὰρ λέγων τὸν ἀληθῆ λόγον ἀληθῆ ἀληθήσ, τοῦτο δ’ εἰσ ἄπειρον βαδιεῖται.

φανερὸν δ’ ὅτι οὐδ’ οἱ πάντα ἠρεμεῖν λέγοντεσ ἀληθῆ λέγουσιν οὐδ’ οἱ πάντα κινεῖσθαι.

εἰ μὲν γὰρ ἠρεμεῖ πάντα, ἀεὶ ταὐτὰ ἀληθῆ καὶ ψευδῆ ἔσται, φαίνεται δὲ τοῦτο μεταβάλλον ὁ γὰρ λέγων ποτὲ αὐτὸσ οὐκ ἦν καὶ πάλιν οὐκ ἔσται· εἰ δὲ πάντα κινεῖται, οὐθὲν ἔσται ἀληθέσ·

πάντα ἄρα ψευδῆ· ἀλλὰ δέδεικται ὅτι ἀδύνατον. ἔτι ἀνάγκη τὸ ὂν μεταβάλλειν· ἔκ τινοσ γὰρ εἴσ τι ἡ μεταβολή. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ πάντα ἠρεμεῖ ἢ κινεῖται ποτέ, ἀεὶ δ’ οὐθέν· ἔστι γάρ τι ὃ ἀεὶ κινεῖ τὰ κινούμενα, καὶ τὸ πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον αὐτό.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Metaphysics, Book 4

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 4)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION