헬라어 문장 검색 - ΑριστόΜεταπηψ́01́

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 1)

πάντεσ ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει. σημεῖον δ’ ἡ τῶν αἰσθήσεων ἀγάπησισ· καὶ γὰρ χωρὶσ τῆσ χρείασ ἀγαπῶνται δι’ αὑτάσ, καὶ μάλιστα τῶν ἄλλων ἡ διὰ τῶν ὀμμάτων. οὐ γὰρ μόνον ἵνα πράττωμεν ἀλλὰ καὶ μηθὲν μέλλοντεσ πράττειν τὸ ὁρᾶν αἱρούμεθα ἀντὶ πάντων ὡσ εἰπεῖν τῶν ἄλλων. αἴτιον δ’ ὅτι μάλιστα ποιεῖ γνωρίζειν ἡμᾶσ αὕτη τῶν αἰσθήσεων καὶ πολλὰσ δηλοῖ διαφοράσ.

φύσει μὲν οὖν αἴσθησιν ἔχοντα γίγνεται τὰ ζῷα, ἐκ δὲ ταύτησ τοῖσ μὲν αὐτῶν οὐκ ἐγγίγνεται μνήμη, τοῖσ δ’ ἐγγίγνεται. καὶ διὰ τοῦτο ταῦτα φρονιμώτερα καὶ μαθητικώτερα τῶν μὴ δυναμένων μνημονεύειν ἐστί, φρόνιμα μὲν ἄνευ τοῦ μανθάνειν ὅσα μὴ δύναται τῶν ψόφων ἀκούειν οἱο͂ν μέλιττα κἂν εἴ τι τοιοῦτον ἄλλο γένοσ ζῴων ἔστι, μανθάνει δ’ ὅσα πρὸσ τῇ μνήμῃ καὶ ταύτην ἔχει τὴν αἴσθησιν.

τὰ μὲν οὖν ἄλλα ταῖσ φαντασίαισ ζῇ καὶ ταῖσ μνήμαισ, ἐμπειρίασ δὲ μετέχει μικρόν·

τὸ δὲ τῶν ἀνθρώπων γένοσ καὶ τέχνῃ καὶ λογισμοῖσ. γίγνεται δ’ ἐκ τῆσ μνήμησ ἐμπειρία τοῖσ ἀνθρώποισ· αἱ γὰρ πολλαὶ μνῆμαι τοῦ αὐτοῦ πράγματοσ μιᾶσ ἐμπειρίασ δύναμιν ἀποτελοῦσιν. καὶ δοκεῖ σχεδὸν ἐπιστήμῃ καὶ τέχνῃ ὅμοιον εἶναι καὶ ἐμπειρία, ἀποβαίνει δ’ ἐπιστήμη καὶ τέχνη διὰ τῆσ ἐμπειρίασ τοῖσ ἀνθρώποισ·

ἡ μὲν γὰρ ἐμπειρία τέχνην ἐποίησεν, ὡσ φησὶ Πῶλοσ, ἡ δ’ ἀπειρία τύχην. γίγνεται δὲ τέχνη ὅταν ἐκ πολλῶν τῆσ ἐμπειρίασ ἐννοημάτων μία καθόλου γένηται περὶ τῶν ὁμοίων ὑπόληψισ.

τὸ μὲν γὰρ ἔχειν ὑπόληψιν ὅτι Καλλίᾳ κάμνοντι τηνδὶ τὴν νόσον τοδὶ συνήνεγκε καὶ Σωκράτει καὶ καθ’ ἕκαστον οὕτω πολλοῖσ, ἐμπειρίασ ἐστίν· τὸ δ’ ὅτι πᾶσι τοῖσ τοιοῖσδε κατ’ εἶδοσ ἓν ἀφορισθεῖσι, κάμνουσι τηνδὶ τὴν νόσον, συνήνεγκεν, οἱο͂ν τοῖσ φλεγματώδεσιν ἢ χολώδεσι ἢ πυρέττουσι καύσῳ, τέχνησ.

πρὸσ μὲν οὖν τὸ πράττειν ἐμπειρία τέχνησ οὐδὲν δοκεῖ διαφέρειν, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον ἐπιτυγχάνουσιν οἱ ἔμπειροι τῶν ἄνευ τῆσ ἐμπειρίασ λόγον ἐχόντων αἴτιον δ’ ὅτι ἡ μὲν ἐμπειρία τῶν καθ’ ἕκαστόν ἐστι γνῶσισ ἡ δὲ τέχνη τῶν καθόλου, αἱ δὲ πράξεισ καὶ αἱ γενέσεισ πᾶσαι περὶ τὸ καθ’ ἕκαστόν εἰσιν·

οὐ γὰρ ἄνθρωπον ὑγιάζει ὁ ἰατρεύων ἀλλ’ ἢ κατὰ συμβεβηκόσ, ἀλλὰ Καλλίαν ἢ Σωκράτην ἢ τῶν ἄλλων τινὰ τῶν οὕτω λεγομένων ᾧ συμβέβηκεν ἀνθρώπῳ εἶναι·

ἐὰν οὖν ἄνευ τῆσ ἐμπειρίασ ἔχῃ τισ τὸν λόγον, καὶ τὸ καθόλου μὲν γνωρίζῃ τὸ δ’ ἐν τούτῳ καθ’ ἕκαστον ἀγνοῇ, πολλάκισ διαμαρτήσεται τῆσ θεραπείασ·

θεραπευτὸν γὰρ τὸ καθ’ ἕκαστον· ἀλλ’ ὅμωσ τό γε εἰδέναι καὶ τὸ ἐπαί̈ειν τῇ τέχνῃ τῆσ ἐμπειρίασ ὑπάρχειν οἰόμεθα μᾶλλον, καὶ σοφωτέρουσ τοὺσ τεχνίτασ τῶν ἐμπείρων ὑπολαμβάνομεν, ὡσ κατὰ τὸ εἰδέναι μᾶλλον ἀκολουθοῦσαν τὴν σοφίαν πᾶσι· τοῦτο δ’ ὅτι οἱ μὲν τὴν αἰτίαν ἴσασιν οἱ δ’ οὔ.

οἱ μὲν γὰρ ἔμπειροι τὸ ὅτι μὲν ἴσασι, διότι δ’ οὐκ ἴσασιν· οἱ δὲ τὸ διότι καὶ τὴν αἰτίαν γνωρίζουσιν. διὸ καὶ τοὺσ ἀρχιτέκτονασ περὶ ἕκαστον τιμιωτέρουσ καὶ μᾶλλον εἰδέναι νομίζομεν τῶν χειροτεχνῶν καὶ σοφωτέρουσ, ὅτι τὰσ αἰτίασ τῶν ποιουμένων ἴσασιν τοὺσ δ’, ὥσπερ καὶ τῶν ἀψύχων ἔνια ποιεῖ μέν, οὐκ εἰδότα δὲ ποιεῖ ἃ ποιεῖ, οἱο͂ν καίει τὸ πῦρ·

τὰ μὲν οὖν ἄψυχα φύσει τινὶ ποιεῖν τούτων ἕκαστον τοὺσ δὲ χειροτέχνασ δι’ ἔθοσ, ὡσ οὐ κατὰ τὸ πρακτικοὺσ εἶναι σοφωτέρουσ ὄντασ ἀλλὰ κατὰ τὸ λόγον ἔχειν αὐτοὺσ καὶ τὰσ αἰτίασ γνωρίζειν.

ὅλωσ τε σημεῖον τοῦ εἰδότοσ καὶ μὴ εἰδότοσ τὸ δύνασθαι διδάσκειν ἐστίν, καὶ διὰ τοῦτο τὴν τέχνην τῆσ ἐμπειρίασ ἡγούμεθα μᾶλλον ἐπιστήμην εἶναι·

δύνανται γάρ, οἱ δὲ οὐ δύνανται διδάσκειν. ἔτι δὲ τῶν αἰσθήσεων οὐδεμίαν ἡγούμεθα εἶναι σοφίαν·

καίτοι κυριώταταί γ’ εἰσὶν αὗται τῶν καθ’ ἕκαστα γνώσεισ· ἀλλ’ οὐ λέγουσι τὸ διὰ τί περὶ οὐδενόσ, οἱο͂ν διὰ τί θερμὸν τὸ πῦρ, ἀλλὰ μόνον ὅτι θερμόν. τὸ μὲν οὖν πρῶτον εἰκὸσ τὸν ὁποιανοῦν εὑρόντα τέχνην παρὰ τὰσ κοινὰσ αἰσθήσεισ θαυμάζεσθαι ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων μὴ μόνον διὰ τὸ χρήσιμον εἶναί τι τῶν εὑρεθέντων ἀλλ’ ὡσ σοφὸν καὶ διαφέροντα τῶν ἄλλων· πλειόνων δ’ εὑρισκομένων τεχνῶν καὶ τῶν μὲν πρὸσ τἀναγκαῖα τῶν δὲ πρὸσ διαγωγὴν οὐσῶν, ἀεὶ σοφωτέρουσ τοὺσ τοιούτουσ ἐκείνων ὑπολαμβάνεσθαι διὰ τὸ μὴ πρὸσ χρῆσιν εἶναι τὰσ ἐπιστήμασ αὐτῶν.

ὅθεν ἤδη πάντων τῶν τοιούτων κατεσκευασμένων αἱ μὴ πρὸσ ἡδονὴν μηδὲ πρὸσ τἀναγκαῖα τῶν ἐπιστημῶν εὑρέθησαν, καὶ πρῶτον ἐν τούτοισ τοῖσ τόποισ οὗ πρῶτον ἐσχόλασαν· διὸ περὶ Αἴγυπτον αἱ μαθηματικαὶ πρῶτον τέχναι συνέστησαν, ἐκεῖ γὰρ ἀφείθη σχολάζειν τὸ τῶν ἱερέων ἔθνοσ.

εἴρηται μὲν οὖν ἐν τοῖσ ἠθικοῖσ τίσ διαφορὰ τέχνησ καὶ ἐπιστήμησ καὶ τῶν ἄλλων τῶν ὁμογενῶν·

οὗ δ’ ἕνεκα νῦν ποιούμεθα τὸν λόγον τοῦτ’ ἐστίν, ὅτι τὴν ὀνομαζομένην σοφίαν περὶ τὰ πρῶτα αἴτια καὶ τὰσ ἀρχὰσ ὑπολαμβάνουσι πάντεσ· ὁ μὲν ἔμπειροσ τῶν ὁποιανοῦν ἐχόντων αἴσθησιν εἶναι δοκεῖ σοφώτεροσ, ὁ δὲ τεχνίτησ τῶν ἐμπείρων, χειροτέχνου δὲ ἀρχιτέκτων, αἱ δὲ θεωρητικαὶ τῶν ποιητικῶν μᾶλλον.

ὅτι μὲν οὖν ἡ σοφία περί τινασ ἀρχὰσ καὶ αἰτίασ ἐστὶν ἐπιστήμη, δῆλον.

ἐπεὶ δὲ ταύτην τὴν ἐπιστήμην ζητοῦμεν, τοῦτ’ ἂν εἰή σκεπτέον, ἡ περὶ ποίασ αἰτίασ καὶ περὶ ποίασ ἀρχὰσ ἐπιστήμη σοφία ἐστίν.

εἰ δὴ λάβοι τισ τὰσ ὑπολήψεισ ἃσ ἔχομεν περὶ τοῦ σοφοῦ, τάχ’ ἂν ἐκ τούτου φανερὸν γένοιτο μᾶλλον. ὑπολαμβάνομεν δὴ πρῶτον μὲν ἐπίστασθαι πάντα τὸν σοφὸν ὡσ ἐνδέχεται, μὴ καθ’ ἕκαστον ἔχοντα ἐπιστήμην αὐτῶν·

εἶτα τὸν τὰ χαλεπὰ γνῶναι δυνάμενον καὶ μὴ ῥᾴδια ἀνθρώπῳ γιγνώσκειν, τοῦτον σοφόν τὸ γὰρ αἰσθάνεσθαι πάντων κοινόν, διὸ ῥᾴδιον καὶ οὐδὲν σοφόν·

ἔτι τὸν ἀκριβέστερον καὶ τὸν διδασκαλικώτερον τῶν αἰτιῶν σοφώτερον εἶναι περὶ πᾶσαν ἐπιστήμην· καὶ τῶν ἐπιστημῶν δὲ τὴν αὑτῆσ ἕνεκεν καὶ τοῦ εἰδέναι χάριν αἱρετὴν οὖσαν μᾶλλον εἶναι σοφίαν ἢ τὴν τῶν ἀποβαινόντων ἕνεκεν, καὶ τὴν ἀρχικωτέραν τῆσ ὑπηρετούσησ μᾶλλον σοφίαν· οὐ γὰρ δεῖν ἐπιτάττεσθαι τὸν σοφὸν ἀλλ’ ἐπιτάττειν, καὶ οὐ τοῦτον ἑτέρῳ πείθεσθαι, ἀλλὰ τούτῳ τὸν ἧττον σοφόν.

τὰσ μὲν οὖν ὑπολήψεισ τοιαύτασ καὶ τοσαύτασ ἔχομεν περὶ τῆσ σοφίασ καὶ τῶν σοφῶν·

τούτων δὲ τὸ μὲν πάντα ἐπίστασθαι τῷ μάλιστα ἔχοντι τὴν καθόλου ἐπιστήμην ἀναγκαῖον ὑπάρχειν οὗτοσ γὰρ οἶδέ πωσ πάντα τὰ ὑποκείμενα, σχεδὸν δὲ καὶ χαλεπώτατα ταῦτα γνωρίζειν τοῖσ ἀνθρώποισ, τὰ μάλιστα καθόλου πορρωτάτω γὰρ τῶν αἰσθήσεών ἐστιν, ἀκριβέσταται δὲ τῶν ἐπιστημῶν αἳ μάλιστα τῶν πρώτων εἰσίν αἱ γὰρ ἐξ ἐλαττόνων ἀκριβέστεραι τῶν ἐκ προσθέσεωσ λεγομένων, οἱο͂ν ἀριθμητικὴ γεωμετρίασ·

τοιαύτη δ’ ἐστὶν ἡ τοῦ μάλιστα ἐπιστητοῦ, μάλιστα δ’ ἐπιστητὰ τὰ πρῶτα καὶ τὰ αἴτια διὰ γὰρ ταῦτα καὶ ἐκ τούτων τἆλλα γνωρίζεται ἀλλ’ οὐ ταῦτα διὰ τῶν ὑποκειμένων, ἀρχικωτάτη δὲ τῶν ἐπιστημῶν, καὶ μᾶλλον ἀρχικὴ τῆσ ὑπηρετούσησ, ἡ γνωρίζουσα τίνοσ ἕνεκέν ἐστι πρακτέον ἕκαστον·

τοῦτο δ’ ἐστὶ τἀγαθὸν ἑκάστου, ὅλωσ δὲ τὸ ἄριστον ἐν τῇ φύσει πάσῃ.

ἐξ ἁπάντων οὖν τῶν εἰρημένων ἐπὶ τὴν αὐτὴν ἐπιστήμην πίπτει τὸ ζητούμενον ὄνομα· δεῖ γὰρ ταύτην τῶν πρώτων ἀρχῶν καὶ αἰτιῶν εἶναι θεωρητικήν· καὶ γὰρ τἀγαθὸν καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ἓν τῶν αἰτίων ἐστίν.

ὅτι δ’ οὐ ποιητική, δῆλον καὶ ἐκ τῶν πρώτων φιλοσοφησάντων· διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν οἱ ἄνθρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο φιλοσοφεῖν, ἐξ ἀρχῆσ μὲν τὰ πρόχειρα τῶν ἀτόπων θαυμάσαντεσ, εἶτα κατὰ μικρὸν οὕτω προϊόντεσ καὶ περὶ τῶν μειζόνων διαπορήσαντεσ, οἱο͂ν περί τε τῶν τῆσ σελήνησ παθημάτων καὶ τῶν περὶ τὸν ἥλιον καὶ ἄστρα καὶ περὶ τῆσ τοῦ παντὸσ γενέσεωσ. ὁ δ’ ἀπορῶν καὶ θαυμάζων οἰέται ἀγνοεῖν διὸ καὶ ὁ φιλόμυθοσ φιλόσοφόσ πώσ ἐστιν·

ὁ γὰρ μῦθοσ σύγκειται ἐκ θαυμασίων· ὥστ’ εἴπερ διὰ τὸ φεύγειν τὴν ἄγνοιαν ἐφιλοσόφησαν, φανερὸν ὅτι διὰ τὸ εἰδέναι τὸ ἐπίστασθαι ἐδίωκον καὶ οὐ χρήσεώσ τινοσ ἕνεκεν. μαρτυρεῖ δὲ αὐτὸ τὸ συμβεβηκόσ·

σχεδὸν γὰρ πάντων ὑπαρχόντων τῶν ἀναγκαίων καὶ πρὸσ ῥᾳστώνην καὶ διαγωγὴν ἡ τοιαύτη φρόνησισ ἤρξατο ζητεῖσθαι. δῆλον οὖν ὡσ δι’ οὐδεμίαν αὐτὴν ζητοῦμεν χρείαν ἑτέραν, ἀλλ’ ὥσπερ ἄνθρωποσ, φαμέν, ἐλεύθεροσ ὁ αὑτοῦ ἕνεκα καὶ μὴ ἄλλου ὤν, οὕτω καὶ αὐτὴν ὡσ μόνην οὖσαν ἐλευθέραν τῶν ἐπιστημῶν· μόνη γὰρ αὕτη αὑτῆσ ἕνεκέν ἐστιν.

διὸ καὶ δικαίωσ ἂν οὐκ ἀνθρωπίνη νομίζοιτο αὐτῆσ ἡ κτῆσισ· πολλαχῇ γὰρ ἡ φύσισ δούλη τῶν ἀνθρώπων ἐστίν, ὥστε κατὰ Σιμωνίδην "θεὸσ ἂν μόνοσ τοῦτ’ ἔχοι γέρασ", ἄνδρα δ’ οὐκ ἄξιον μὴ οὐ ζητεῖν τὴν καθ’ αὑτὸν ἐπιστήμην. εἶναι πάντασ τοὺσ περιττούσ.

ἀλλ’ οὔτε τὸ θεῖον φθονερὸν ἐνδέχεται εἶναι, ἀλλὰ κατὰ τὴν παροιμίαν πολλὰ ψεύδονται ἀοιδοί, οὔτε τῆσ τοιαύτησ ἄλλην χρὴ νομίζειν τιμιωτέραν. ἡ γὰρ θειοτάτη καὶ τιμιωτάτη·

τοιαύτη δὲ διχῶσ ἂν εἰή μόνη· ἥν τε γὰρ μάλιστ’ ἂν ὁ θεὸσ ἔχοι, θεία τῶν ἐπιστημῶν ἐστί, κἂν εἴ τισ τῶν θείων εἰή. μόνη δ’ αὕτη τούτων ἀμφοτέρων τετύχηκεν· ἂν ἔχοι ὁ θεόσ.

ἀναγκαιότεραι μὲν οὖν πᾶσαι ταύτησ, ἀμείνων δ’ οὐδεμία. δεῖ μέντοι πωσ καταστῆναι τὴν κτῆσιν αὐτῆσ εἰσ τοὐναντίον ἡμῖν τῶν ἐξ ἀρχῆσ ζητήσεων.

ἄρχονται μὲν γάρ, ὥσπερ εἴπομεν, ἀπὸ τοῦ θαυμάζειν πάντεσ εἰ οὕτωσ ἔχει, καθάπερ <περὶ> τῶν θαυμάτων ταὐτόματα τοῖσ μήπω τεθεωρηκόσι τὴν αἰτίαν ἢ περὶ τὰσ τοῦ ἡλίου τροπὰσ ἢ τὴν τῆσ διαμέτρου ἀσυμμετρίαν θαυμαστὸν γὰρ εἶναι δοκεῖ πᾶσι <τοῖσ μήπω τεθεωρηκόσι τὴν αἰτίαν> εἴ τι τῷ ἐλαχίστῳ μὴ μετρεῖται· δεῖ δὲ εἰσ τοὐναντίον καὶ τὸ ἄμεινον κατὰ τὴν παροιμίαν ἀποτελευτῆσαι, καθάπερ καὶ ἐν τούτοισ ὅταν μάθωσιν·

ἂν οὕτωσ θαυμάσειεν ἀνὴρ γεωμετρικὸσ ὡσ εἰ γένοιτο ἡ διάμετροσ μετρητή.

τίσ μὲν οὖν ἡ φύσισ τῆσ ἐπιστήμησ τῆσ ζητουμένησ, εἴρηται, καὶ τίσ ὁ σκοπὸσ οὗ δεῖ τυγχάνειν τὴν ζήτησιν καὶ τὴν ὅλην μέθοδον. καὶ τὸ ὑποκείμενον, τρίτην δὲ ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆσ κινήσεωσ, τετάρτην δὲ τὴν ἀντικειμένην αἰτίαν ταύτῃ, τὸ οὗ ἕνεκα καὶ τἀγαθόν τέλοσ γὰρ γενέσεωσ καὶ κινήσεωσ πάσησ τοῦτ’ ἐστίν, τεθεώρηται μὲν οὖν ἱκανῶσ περὶ αὐτῶν ἡμῖν ἐν τοῖσ περὶ φύσεωσ, ὅμωσ δὲ παραλάβωμεν καὶ τοὺσ πρότερον ἡμῶν εἰσ ἐπίσκεψιν τῶν ὄντων ἐλθόντασ καὶ φιλοσοφήσαντασ περὶ τῆσ ἀληθείασ.

δῆλον γὰρ ὅτι κἀκεῖνοι λέγουσιν ἀρχάσ τινασ καὶ αἰτίασ·

ἐπελθοῦσιν οὖν ἔσται τι προὔργου τῇ μεθόδῳ τῇ νῦν· ἢ γὰρ ἕτερόν τι γένοσ εὑρήσομεν αἰτίασ ἢ ταῖσ νῦν λεγομέναισ μᾶλλον πιστεύσομεν.

τῶν δὴ πρώτων φιλοσοφησάντων οἱ πλεῖστοι τὰσ ἐν ὕλησ εἴδει μόνασ ᾠήθησαν ἀρχὰσ εἶναι πάντων·

οὐσίασ ὑπομενούσησ τοῖσ δὲ πάθεσι μεταβαλλούσησ, τοῦτο στοιχεῖον καὶ ταύτην ἀρχήν φασιν εἶναι τῶν ὄντων, καὶ διὰ τοῦτο οὔτε γίγνεσθαι οὐθὲν οἰόνται οὔτε ἀπόλλυσθαι, ὡσ τῆσ τοιαύτησ φύσεωσ ἀεὶ σωζομένησ, ὥσπερ οὐδὲ τὸν Σωκράτην φαμὲν οὔτε γίγνεσθαι ἁπλῶσ ὅταν γίγνηται καλὸσ ἢ μουσικὸσ οὔτε ἀπόλλυσθαι ὅταν ἀποβάλλῃ ταύτασ τὰσ ἕξεισ, διὰ τὸ ὑπομένειν τὸ ὑποκείμενον τὸν Σωκράτην αὐτόν, οὕτωσ οὐδὲ τῶν ἄλλων οὐδέν·

ἀεὶ γὰρ εἶναί τινα φύσιν ἢ μίαν ἢ πλείουσ μιᾶσ ἐξ ὧν γίγνεται τἆλλα σωζομένησ ἐκείνησ.

ἀρχὴ πάντων ‐ διά τε δὴ τοῦτο τὴν ὑπόληψιν λαβὼν ταύτην καὶ διὰ τὸ πάντων τὰ σπέρματα τὴν φύσιν ὑγρὰν ἔχειν, τὸ δ’ ὕδωρ ἀρχὴν τῆσ φύσεωσ εἶναι τοῖσ ὑγροῖσ.

εἰσὶ δέ τινεσ οἳ καὶ τοὺσ παμπαλαίουσ καὶ πολὺ πρὸ τῆσ νῦν γενέσεωσ καὶ πρώτουσ θεολογήσαντασ οὕτωσ οἰόνται περὶ τῆσ φύσεωσ ὑπολαβεῖν· Ὠκεανόν τε γὰρ καὶ Τηθὺν ἐποίησαν τῆσ γενέσεωσ πατέρασ, καὶ τὸν ὁρ́κον τῶν θεῶν ὕδωρ, τὴν καλουμένην ὑπ’ αὐτῶν Στύγα τῶν ποιητῶν·

τιμιώτατον μὲν γὰρ τὸ πρεσβύτατον, ὁρ́κοσ δὲ τὸ τιμιώτατόν ἐστιν. ἡ δόξα, τάχ’ ἂν ἄδηλον εἰή, Θαλῆσ μέντοι λέγεται οὕτωσ ἀποφήνασθαι περὶ τῆσ πρώτησ αἰτίασ Ἵππωνα γὰρ οὐκ ἄν τισ ἀξιώσειε θεῖναι μετὰ τούτων διὰ τὴν εὐτέλειαν αὐτοῦ τῆσ διανοίασ·

Ἀναξιμένησ δὲ ἀέρα καὶ Διογένησ πρότερον ὕδατοσ καὶ μάλιστ’ ἀρχὴν τιθέασι τῶν ἁπλῶν σωμάτων, Ἵππασοσ δὲ πῦρ ὁ Μεταποντῖνοσ καὶ Ἡράκλειτοσ ὁ Ἐφέσιοσ, Ἐμπεδοκλῆσ δὲ τὰ τέτταρα, πρὸσ τοῖσ εἰρημένοισ γῆν προστιθεὶσ τέταρτον ταῦτα γὰρ ἀεὶ διαμένειν καὶ οὐ γίγνεσθαι ἀλλ’ ἢ πλήθει καὶ ὀλιγότητι, συγκρινόμενα καὶ διακρινόμενα εἰσ ἕν τε καὶ ἐξ ἑνόσ·

Ἀναξαγόρασ δὲ ὁ Κλαζομένιοσ τῇ μὲν ἡλικίᾳ πρότεροσ ὢν τούτου τοῖσ δ’ ἔργοισ ὕστεροσ ἀπείρουσ εἶναί φησι τὰσ ἀρχάσ·

ἀπόλλυσθαί φησι, συγκρίσει καὶ διακρίσει μόνον, ἄλλωσ δ’ οὔτε γίγνεσθαι οὔτ’ ἀπόλλυσθαι ἀλλὰ διαμένειν ἀί̈δια.

ἐκ μὲν οὖν τούτων μόνην τισ αἰτίαν νομίσειεν ἂν τὴν ἐν ὕλησ εἴδει λεγομένην·

προϊόντων δ’ οὕτωσ, αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ὡδοποίησεν αὐτοῖσ καὶ συνηνάγκασε ζητεῖν· εἰ γὰρ ὅτι μάλιστα πᾶσα γένεσισ καὶ φθορὰ ἔκ τινοσ ἑνὸσ ἢ καὶ πλειόνων ἐστίν, διὰ τί τοῦτο συμβαίνει καὶ τί τὸ αἴτιον; οὐ γὰρ δὴ τό γε ὑποκείμενον αὐτὸ ποιεῖ μεταβάλλειν ἑαυτό·

λέγω δ’ οἱο͂ν οὔτε τὸ ξύλον οὔτε ὁ χαλκὸσ αἴτιοσ τοῦ μεταβάλλειν ἑκάτερον αὐτῶν, οὐδὲ ποιεῖ τὸ μὲν ξύλον κλίνην ὁ δὲ χαλκὸσ ἀνδριάντα, ἀλλ’ ἕτερόν τι τῆσ μεταβολῆσ αἴτιον. τὸ δὲ τοῦτο ζητεῖν ἐστὶ τὸ τὴν ἑτέραν ἀρχὴν ζητεῖν, ὡσ ἂν ἡμεῖσ φαίημεν, ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆσ κινήσεωσ.

οἱ μὲν οὖν πάμπαν ἐξ ἀρχῆσ ἁψάμενοι τῆσ μεθόδου τῆσ τοιαύτησ καὶ ἓν φάσκοντεσ εἶναι τὸ ὑποκείμενον οὐθὲν ἐδυσχέραναν ἑαυτοῖσ, ἀλλ’ ἔνιοί γε τῶν ἓν λεγόντων, ὥσπερ ἡττηθέντεσ ὑπὸ ταύτησ τῆσ ζητήσεωσ, τὸ ἓν ἀκίνητόν φασιν εἶναι καὶ τὴν φύσιν ὅλην οὐ μόνον κατὰ γένεσιν καὶ φθοράν τοῦτο μὲν γὰρ ἀρχαῖόν τε καὶ πάντεσ ὡμολόγησαν ἀλλὰ καὶ κατὰ τὴν ἄλλην μεταβολὴν πᾶσαν· καὶ τοῦτο αὐτῶν ἴδιόν ἐστιν.

τῶν μὲν οὖν ἓν φασκόντων εἶναι τὸ πᾶν οὐθενὶ συνέβη τὴν τοιαύτην συνιδεῖν αἰτίαν πλὴν εἰ ἄρα Παρμενίδῃ, καὶ τούτῳ κατὰ τοσοῦτον ὅσον οὐ μόνον ἓν ἀλλὰ καὶ δύο πωσ τίθησιν αἰτίασ εἶναι·

τοῖσ δὲ δὴ πλείω ποιοῦσι μᾶλλον ἐνδέχεται λέγειν, οἱο͂ν τοῖσ θερμὸν καὶ ψυχρὸν ἢ πῦρ καὶ γῆν·

χρῶνται γὰρ ὡσ κινητικὴν ἔχοντι τῷ πυρὶ τὴν φύσιν, ὕδατι δὲ καὶ γῇ καὶ τοῖσ τοιούτοισ τοὐναντίον. μετὰ δὲ τούτουσ καὶ τὰσ τοιαύτασ ἀρχάσ, ὡσ οὐχ ἱκανῶν οὐσῶν γεννῆσαι τὴν τῶν ὄντων φύσιν, πάλιν ὑπ’ αὐτῆσ τῆσ ἀληθείασ, ὥσπερ εἴπομεν, ἀναγκαζόμενοι τὴν ἐχομένην ἐζήτησαν ἀρχήν.

τοῦ γὰρ εὖ καὶ καλῶσ τὰ μὲν ἔχειν τὰ δὲ γίγνεσθαι τῶν ὄντων ἴσωσ οὔτε πῦρ οὔτε γῆν οὔτ’ ἄλλο τῶν τοιούτων οὐθὲν οὔτ’ εἰκὸσ αἴτιον εἶναι οὔτ’ ἐκείνουσ οἰηθῆναι· οὐδ’ αὖ τῷ αὐτομάτῳ καὶ τύχῃ τοσοῦτον ἐπιτρέψαι πρᾶγμα καλῶσ εἶχεν.

νοῦν δή τισ εἰπὼν ἐνεῖναι, καθάπερ ἐν τοῖσ ζῴοισ, καὶ ἐν τῇ φύσει τὸν αἴτιον τοῦ κόσμου καὶ τῆσ τάξεωσ πάσησ οἱο͂ν νήφων ἐφάνη παρ’ εἰκῇ λέγοντασ τοὺσ πρότερον.

ὁ Κλαζομένιοσ εἰπεῖν.

οἱ μὲν οὖν οὕτωσ ὑπολαμβάνοντεσ ἅμα τοῦ καλῶσ τὴν αἰτίαν ἀρχὴν εἶναι τῶν ὄντων ἔθεσαν, καὶ τὴν τοιαύτην ὅθεν ἡ κίνησισ ὑπάρχει τοῖσ οὖσιν. ὑποπτεύσειε δ’ ἄν τισ Ἡσίοδον πρῶτον ζητῆσαι τὸ τοιοῦτον, κἂν εἴ τισ ἄλλοσ ἔρωτα ἢ ἐπιθυμίαν ἐν τοῖσ οὖσιν ἔθηκεν ὡσ ἀρχήν, οἱο͂ν καὶ Παρμενίδησ·

καὶ γὰρ οὗτοσ κατασκευάζων τὴν τοῦ παντὸσ γένεσιν πρώτιστον μέν φησιν ἔρωτα θεῶν μητίσατο πάντων, Ἡσίοδοσ δὲ πάντων μὲν πρώτιστα χάοσ γένετ’, αὐτὰρ ἔπειταγαῖ’ εὐρύστερνοσ .

. . ἠδ’ ἔροσ, ὃσ πάντεσσι μεταπρέπει ἀθανάτοισιν, ὡσ δέον ἐν τοῖσ οὖσιν ὑπάρχειν τιν’ αἰτίαν ἥτισ κινήσει καὶ συνάξει τὰ πράγματα. τούτουσ μὲν οὖν πῶσ χρὴ διανεῖμαι περὶ τοῦ τίσ πρῶτοσ, ἐξέστω κρίνειν ὕστερον·

ἐπεὶ δὲ καὶ τἀναντία τοῖσ ἀγαθοῖσ ἐνόντα ἐφαίνετο ἐν τῇ φύσει, καὶ οὐ μόνον τάξισ καὶ τὸ καλὸν ἀλλὰ καὶ ἀταξία καὶ τὸ αἰσχρόν, καὶ πλείω τὰ κακὰ τῶν ἀγαθῶν καὶ τὰ φαῦλα τῶν καλῶν, οὕτωσ ἄλλοσ τισ φιλίαν εἰσήνεγκε καὶ νεῖκοσ, ἑκάτερον ἑκατέρων αἴτιον τούτων. εἰ γάρ τισ ἀκολουθοίη καὶ λαμβάνοι πρὸσ τὴν διάνοιαν καὶ μὴ πρὸσ ἃ ψελλίζεται λέγων Ἐμπεδοκλῆσ, εὑρήσει τὴν μὲν φιλίαν αἰτίαν οὖσαν τῶν ἀγαθῶν τὸ δὲ νεῖκοσ τῶν κακῶν·

αὐτὸ τἀγαθόν ἐστι καὶ τῶν κακῶν τὸ κακόν.

οὗτοι μὲν οὖν, ὥσπερ λέγομεν, καὶ μέχρι τούτου δυοῖν αἰτίαιν ὧν ἡμεῖσ διωρίσαμεν ἐν τοῖσ περὶ φύσεωσ ἡμμένοι φαίνονται, τῆσ τε ὕλησ καὶ τοῦ ὅθεν ἡ κίνησισ, ἀμυδρῶσ μέντοι καὶ οὐθὲν σαφῶσ ἀλλ’ οἱο͂ν ἐν ταῖσ μάχαισ οἱ ἀγύμναστοι ποιοῦσιν·

καὶ γὰρ ἐκεῖνοι περιφερόμενοι τύπτουσι πολλάκισ καλὰσ πληγάσ, ἀλλ’ οὔτε ἐκεῖνοι ἀπὸ ἐπιστήμησ οὔτε οὗτοι ἐοίκασιν εἰδέναι ὅ τι λέγουσιν· σχεδὸν γὰρ οὐθὲν χρώμενοι φαίνονται τούτοισ ἀλλ’ ἢ κατὰ μικρόν.

Ἀναξαγόρασ τε γὰρ μηχανῇ χρῆται τῷ νῷ πρὸσ τὴν κοσμοποιίαν, καὶ ὅταν ἀπορήσῃ διὰ τίν’ αἰτίαν ἐξ ἀνάγκησ ἐστί, τότε παρέλκει αὐτόν, ἐν δὲ τοῖσ ἄλλοισ πάντα μᾶλλον αἰτιᾶται τῶν γιγνομένων ἢ νοῦν, καὶ Ἐμπεδοκλῆσ ἐπὶ πλέον μὲν τούτου χρῆται τοῖσ αἰτίοισ, οὐ μὴν οὔθ’ ἱκανῶσ, οὔτ’ ἐν τούτοισ εὑρίσκει τὸ ὁμολογούμενον. πολλαχοῦ γοῦν αὐτῷ ἡ μὲν φιλία διακρίνει τὸ δὲ νεῖκοσ συγκρίνει.

ὅταν μὲν γὰρ εἰσ τὰ στοιχεῖα διίστηται τὸ πᾶν ὑπὸ τοῦ νείκουσ, τότε τὸ πῦρ εἰσ ἓν συγκρίνεται καὶ τῶν ἄλλων στοιχείων ἕκαστον·

ὅταν δὲ πάλιν ὑπὸ τῆσ φιλίασ συνίωσιν εἰσ τὸ ἕν, ἀναγκαῖον ἐξ ἑκάστου τὰ μόρια διακρίνεσθαι πάλιν. τὸ τὴν αἰτίαν διελεῖν εἰσήνεγκεν, οὐ μίαν ποιήσασ τὴν τῆσ κινήσεωσ ἀρχὴν ἀλλ’ ἑτέρασ τε καὶ ἐναντίασ, ἔτι δὲ τὰ ὡσ ἐν ὕλησ εἴδει λεγόμενα στοιχεῖα τέτταρα πρῶτοσ εἶπεν οὐ μὴν χρῆταί γε τέτταρσιν ἀλλ’ ὡσ δυσὶν οὖσι μόνοισ, πυρὶ μὲν καθ’ αὑτὸ τοῖσ δ’ ἀντικειμένοισ ὡσ μιᾷ φύσει, γῇ τε καὶ ἀέρι καὶ ὕδατι·

λάβοι δ’ ἄν τισ αὐτὸ θεωρῶν ἐκ τῶν ἐπῶν·

οὗτοσ μὲν οὖν, ὥσπερ λέγομεν, οὕτω τε καὶ τοσαύτασ εἴρηκε τὰσ ἀρχάσ·

αὐτοῦ Δημόκριτοσ στοιχεῖα μὲν τὸ πλῆρεσ καὶ τὸ κενὸν εἶναί φασι, λέγοντεσ τὸ μὲν ὂν τὸ δὲ μὴ ὄν, τούτων δὲ τὸ μὲν πλῆρεσ καὶ στερεὸν τὸ ὄν, τὸ δὲ κενὸν τὸ μὴ ὄν διὸ καὶ οὐθὲν μᾶλλον τὸ ὂν τοῦ μὴ ὄντοσ εἶναί φασιν, ὅτι οὐδὲ τοῦ κενοῦ τὸ σῶμα, αἴτια δὲ τῶν ὄντων ταῦτα ὡσ ὕλην.

καὶ καθάπερ οἱ ἓν ποιοῦντεσ τὴν ὑποκειμένην οὐσίαν τἆλλα τοῖσ πάθεσιν αὐτῆσ γεννῶσι, τὸ μανὸν καὶ τὸ πυκνὸν ἀρχὰσ τιθέμενοι τῶν παθημάτων, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ οὗτοι τὰσ διαφορὰσ αἰτίασ τῶν ἄλλων εἶναί φασιν.

ταύτασ μέντοι τρεῖσ εἶναι λέγουσι, σχῆμά τε καὶ τάξιν καὶ θέσιν· διαφέρειν γάρ φασι τὸ ὂν ῥυσμῷ καὶ διαθιγῇ καὶ τροπῇ μόνον·

τούτων δὲ ὁ μὲν ῥυσμὸσ σχῆμά ἐστιν ἡ δὲ διαθιγὴ τάξισ ἡ δὲ τροπὴ θέσισ· διαφέρει γὰρ τὸ μὲν Α τοῦ Ν σχήματι τὸ δὲ ΑΝ τοῦ ΝΑ τάξει τὸ δὲ Ζ τοῦ Η θέσει. περὶ δὲ κινήσεωσ, ὅθεν ἢ πῶσ ὑπάρξει τοῖσ οὖσι, καὶ οὗτοι παραπλησίωσ τοῖσ ἄλλοισ ῥᾳθύμωσ ἀφεῖσαν. περὶ μὲν οὖν τῶν δύο αἰτιῶν, ὥσπερ λέγομεν, ἐπὶ τοσοῦτον ἐοίκεν ἐζητῆσθαι παρὰ τῶν πρότερον.

ἐν δὲ τούτοισ καὶ πρὸ τούτων οἱ καλούμενοι Πυθαγόρειοι τῶν μαθημάτων ἁψάμενοι πρῶτοι ταῦτά τε προήγαγον, καὶ ἐντραφέντεσ ἐν αὐτοῖσ τὰσ τούτων ἀρχὰσ τῶν ὄντων ἀρχὰσ ᾠήθησαν εἶναι πάντων.

ἐπεὶ δὴ τὰ μὲν ἄλλα τοῖσ ἀριθμοῖσ ἐφαίνοντο τὴν φύσιν ἀφωμοιῶσθαι πᾶσαν, οἱ δ’ ἀριθμοὶ πάσησ τῆσ φύσεωσ πρῶτοι, τὰ τῶν ἀριθμῶν στοιχεῖα τῶν ὄντων στοιχεῖα πάντων ὑπέλαβον εἶναι, καὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἁρμονίαν εἶναι καὶ ἀριθμόν·

καὶ ὅσα εἶχον ὁμολογούμενα ἔν τε τοῖσ ἀριθμοῖσ καὶ ταῖσ ἁρμονίαισ πρὸσ τὰ τοῦ οὐρανοῦ πάθη καὶ μέρη καὶ πρὸσ τὴν ὅλην διακόσμησιν, ταῦτα συνάγοντεσ ἐφήρμοττον.

κἂν εἴ τί που διέλειπε, προσεγλίχοντο τοῦ συνειρομένην πᾶσαν αὐτοῖσ εἶναι τὴν πραγματείαν·

λέγω δ’ οἱο͂ν, ἐπειδὴ τέλειον ἡ δεκὰσ εἶναι δοκεῖ καὶ πᾶσαν περιειληφέναι τὴν τῶν ἀριθμῶν φύσιν, καὶ τὰ φερόμενα κατὰ τὸν οὐρανὸν δέκα μὲν εἶναί φασιν, ὄντων δὲ ἐννέα μόνον τῶν φανερῶν διὰ τοῦτο δεκάτην τὴν ἀντίχθονα ποιοῦσιν. διώρισται δὲ περὶ τούτων ἐν ἑτέροισ ἡμῖν ἀκριβέστερον.

ἀλλ’ οὗ δὴ χάριν ἐπερχόμεθα, τοῦτό ἐστιν ὅπωσ λάβωμεν καὶ παρὰ τούτων τίνασ εἶναι τιθέασι τὰσ ἀρχὰσ καὶ πῶσ εἰσ τὰσ εἰρημένασ ἐμπίπτουσιν αἰτίασ. καὶ γὰρ ἄρτιον εἶναι καὶ περιττόν, τὸν δ’ ἀριθμὸν ἐκ τοῦ ἑνόσ, ἀριθμοὺσ δέ, καθάπερ εἴρηται, τὸν ὅλον οὐρανόν.

ἕτεροι δὲ τῶν αὐτῶν τούτων τὰσ ἀρχὰσ δέκα λέγουσιν εἶναι τὰσ κατὰ συστοιχίαν λεγομένασ, πέρασ καὶ ἄπειρον, περιττὸν καὶ ἄρτιον, ἓν καὶ πλῆθοσ, δεξιὸν καὶ ἀριστερόν, ἄρρεν καὶ θῆλυ, ἠρεμοῦν καὶ κινούμενον, εὐθὺ καὶ καμπύλον, φῶσ καὶ σκότοσ, ἀγαθὸν καὶ κακόν, τετράγωνον καὶ ἑτερόμηκεσ·

ὅνπερ τρόπον ἐοίκε καὶ Ἀλκμαίων ὁ Κροτωνιάτησ ὑπολαβεῖν, καὶ ἤτοι οὗτοσ παρ’ ἐκείνων ἢ ἐκεῖνοι παρὰ τούτου παρέλαβον τὸν λόγον τοῦτον·

καὶ γὰρ ἐγένετο τὴν ἡλικίαν Ἀλκμαίων ἐπὶ γέροντι Πυθαγόρᾳ, ἀπεφήνατο δὲ παραπλησίωσ τούτοισ· φησὶ γὰρ εἶναι δύο τὰ πολλὰ τῶν ἀνθρωπίνων, λέγων τὰσ ἐναντιότητασ οὐχ ὥσπερ οὗτοι διωρισμένασ ἀλλὰ τὰσ τυχούσασ, οἱο͂ν λευκὸν μέλαν, γλυκὺ πικρόν, ἀγαθὸν κακόν, μέγα μικρόν.

οἱ δὲ Πυθαγόρειοι καὶ πόσαι καὶ τίνεσ αἱ ἐναντιώσεισ ἀπεφήναντο.

παρὰ μὲν οὖν τούτων ἀμφοῖν τοσοῦτον ἔστι λαβεῖν, ὅτι τἀναντία ἀρχαὶ τῶν ὄντων·

τὸ δ’ ὅσαι παρὰ τῶν ἑτέρων, καὶ τίνεσ αὗταί εἰσιν. πῶσ μέντοι πρὸσ τὰσ εἰρημένασ αἰτίασ ἐνδέχεται συνάγειν, σαφῶσ μὲν οὐ διήρθρωται παρ’ ἐκείνων, ἐοίκασι δ’ ὡσ ἐν ὕλησ εἴδει τὰ στοιχεῖα τάττειν· ἐκ τούτων γὰρ ὡσ ἐνυπαρχόντων συνεστάναι καὶ πεπλάσθαι φασὶ τὴν οὐσίαν.

τῶν μὲν οὖν παλαιῶν καὶ πλείω λεγόντων τὰ στοιχεῖα τῆσ φύσεωσ ἐκ τούτων ἱκανόν ἐστι θεωρῆσαι τὴν διάνοιαν·

εἰσὶ δέ τινεσ οἳ περὶ τοῦ παντὸσ ὡσ μιᾶσ οὔσησ φύσεωσ ἀπεφήναντο, τρόπον δὲ οὐ τὸν αὐτὸν πάντεσ οὔτε τοῦ καλῶσ οὔτε τοῦ κατὰ τὴν φύσιν.

εἰσ μὲν οὖν τὴν νῦν σκέψιν τῶν αἰτίων οὐδαμῶσ συναρμόττει περὶ αὐτῶν ὁ λόγοσ οὐ γὰρ ὥσπερ ἔνιοι τῶν φυσιολόγων ἓν ὑποθέμενοι τὸ ὂν ὅμωσ γεννῶσιν ὡσ ἐξ ὕλησ τοῦ ἑνόσ, ἀλλ’ ἕτερον τρόπον οὗτοι λέγουσιν· ἐκεῖνοι μὲν γὰρ προστιθέασι κίνησιν, γεννῶντέσ γε τὸ πᾶν, οὗτοι δὲ ἀκίνητον εἶναί φασιν·

οὐ μὴν ἀλλὰ τοσοῦτόν γε οἰκεῖόν ἐστι τῇ νῦν σκέψει. Παρμενίδησ μὲν γὰρ ἐοίκε τοῦ κατὰ τὸν λόγον ἑνὸσ ἅπτεσθαι, Μέλισσοσ δὲ τοῦ κατὰ τὴν ὕλην διὸ καὶ ὁ μὲν πεπερασμένον ὁ δ’ ἄπειρόν φησιν εἶναι αὐτό· Ξενοφάνησ δὲ πρῶτοσ τούτων ἑνίσασ ὁ γὰρ Παρμενίδησ τούτου λέγεται γενέσθαι μαθητήσ οὐθὲν διεσαφήνισεν, οὐδὲ τῆσ φύσεωσ τούτων οὐδετέρασ ἐοίκε θιγεῖν, ἀλλ’ εἰσ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἀποβλέψασ τὸ ἓν εἶναί φησι τὸν θεόν.

οὗτοι μὲν οὖν, καθάπερ εἴπομεν, ἀφετέοι πρὸσ τὴν νῦν ζήτησιν, οἱ μὲν δύο καὶ πάμπαν ὡσ ὄντεσ μικρὸν ἀγροικότεροι, Ξενοφάνησ καὶ Μέλισσοσ· Παρμενίδησ δὲ μᾶλλον βλέπων ἐοίκέ που λέγειν·

ἄλλο οὐθέν περὶ οὗ σαφέστερον ἐν τοῖσ περὶ φύσεωσ εἰρήκαμεν, ἀναγκαζόμενοσ δ’ ἀκολουθεῖν τοῖσ φαινομένοισ, καὶ τὸ ἓν μὲν κατὰ τὸν λόγον πλείω δὲ κατὰ τὴν αἴσθησιν ὑπολαμβάνων εἶναι, δύο τὰσ αἰτίασ καὶ δύο τὰσ ἀρχὰσ πάλιν τίθησι, θερμὸν καὶ ψυχρόν, οἱο͂ν πῦρ καὶ γῆν λέγων·

τούτων δὲ κατὰ μὲν τὸ ὂν τὸ θερμὸν τάττει θάτερον δὲ κατὰ τὸ μὴ ὄν.

πῦρ καὶ τὰ τοιαῦτα σώματά ἐστιν, καὶ τῶν μὲν μίαν τῶν δὲ πλείουσ τὰσ ἀρχὰσ τὰσ σωματικάσ, ἀμφοτέρων μέντοι ταύτασ ὡσ ἐν ὕλησ εἴδει τιθέντων, παρὰ δέ τινων ταύτην τε τὴν αἰτίαν τιθέντων καὶ πρὸσ ταύτῃ τὴν ὅθεν ἡ κίνησισ, καὶ ταύτην παρὰ τῶν μὲν μίαν παρὰ τῶν δὲ δύο.

μέχρι μὲν οὖν τῶν Ἰταλικῶν καὶ χωρὶσ ἐκείνων μορυχώτερον εἰρήκασιν οἱ ἄλλοι περὶ αὐτῶν, πλὴν ὥσπερ εἴπομεν δυοῖν τε αἰτίαιν τυγχάνουσι κεχρημένοι, καὶ τούτων τὴν ἑτέραν οἱ μὲν μίαν οἱ δὲ δύο ποιοῦσι, τὴν ὅθεν ἡ κίνησισ· οἱ δὲ Πυθαγόρειοι δύο μὲν τὰσ ἀρχὰσ κατὰ τὸν αὐτὸν εἰρήκασι τρόπον, τοσοῦτον δὲ προσεπέθεσαν ὃ καὶ ἴδιόν ἐστιν αὐτῶν, ὅτι τὸ πεπερασμένον καὶ τὸ ἄπειρον καὶ τὸ ἓν οὐχ ἑτέρασ τινὰσ ᾠήθησαν εἶναι φύσεισ, οἱο͂ν πῦρ ἢ γῆν ἤ τι τοιοῦτον ἕτερον, ἀλλ’ αὐτὸ τὸ ἄπειρον καὶ αὐτὸ τὸ ἓν οὐσίαν εἶναι τούτων ὧν κατηγοροῦνται, διὸ καὶ ἀριθμὸν εἶναι τὴν οὐσίαν πάντων.

περί τε τούτων οὖν τοῦτον ἀπεφήναντο τὸν τρόπον, καὶ περὶ τοῦ τί ἐστιν ἤρξαντο μὲν λέγειν καὶ ὁρίζεσθαι, λίαν δ’ ἁπλῶσ ἐπραγματεύθησαν.

ὡρίζοντό τε γὰρ ἐπιπολαίωσ, καὶ ᾧ πρώτῳ ὑπάρξειεν ὁ λεχθεὶσ ὁρ́οσ, τοῦτ’ εἶναι τὴν οὐσίαν τοῦ πράγματοσ ἐνόμιζον, ὥσπερ εἴ τισ οἰοίτο ταὐτὸν εἶναι διπλάσιον καὶ τὴν δυάδα διότι πρῶτον ὑπάρχει τοῖσ δυσὶ τὸ διπλάσιον.

ἀλλ’ οὐ ταὐτὸν ἴσωσ ἐστὶ τὸ εἶναι διπλασίῳ καὶ δυάδι·

εἰ δὲ μή, πολλὰ τὸ ἓν ἔσται, ὃ κἀκείνοισ συνέβαινεν. παρὰ μὲν οὖν τῶν πρότερον καὶ τῶν ἄλλων τοσαῦτα ἔστι λαβεῖν. μετὰ δὲ τὰσ εἰρημένασ φιλοσοφίασ ἡ Πλάτωνοσ ἐπεγένετο πραγματεία, τὰ μὲν πολλὰ τούτοισ ἀκολουθοῦσα, τὰ δὲ καὶ ἴδια παρὰ τὴν τῶν Ἰταλικῶν ἔχουσα φιλοσοφίαν.

ἐκ νέου τε γὰρ συνήθησ γενόμενοσ πρῶτον Κρατύλῳ καὶ ταῖσ Ἡρακλειτείοισ δόξαισ, ὡσ ἁπάντων τῶν αἰσθητῶν ἀεὶ ῥεόντων καὶ ἐπιστήμησ περὶ αὐτῶν οὐκ οὔσησ, ταῦτα μὲν καὶ ὕστερον οὕτωσ ὑπέλαβεν·

Σωκράτουσ δὲ περὶ μὲν τὰ ἠθικὰ πραγματευομένου περὶ δὲ τῆσ ὅλησ φύσεωσ οὐθέν, ἐν μέντοι τούτοισ τὸ καθόλου ζητοῦντοσ καὶ περὶ ὁρισμῶν ἐπιστήσαντοσ πρώτου τὴν διάνοιαν, ἐκεῖνον ἀποδεξάμενοσ διὰ τὸ τοιοῦτον ὑπέλαβεν ὡσ περὶ ἑτέρων τοῦτο γιγνόμενον καὶ οὐ τῶν αἰσθητῶν·

ἀδύνατον γὰρ εἶναι τὸν κοινὸν ὁρ́ον τῶν αἰσθητῶν τινόσ, ἀεί γε μεταβαλλόντων.

οὗτοσ οὖν τὰ μὲν τοιαῦτα τῶν ὄντων ἰδέασ προσηγόρευσε, τὰ δ’ αἰσθητὰ παρὰ ταῦτα καὶ κατὰ ταῦτα λέγεσθαι πάντα· κατὰ μέθεξιν γὰρ εἶναι τὰ πολλὰ ὁμώνυμα τοῖσ εἴδεσιν. τὴν δὲ μέθεξιν τοὔνομα μόνον μετέβαλεν·

οἱ μὲν γὰρ Πυθαγόρειοι μιμήσει τὰ ὄντα φασὶν εἶναι τῶν ἀριθμῶν, Πλάτων δὲ μεθέξει, τοὔνομα μεταβαλών. τὴν μέντοι γε μέθεξιν ἢ τὴν μίμησιν ἥτισ ἂν εἰή τῶν εἰδῶν ἀφεῖσαν ἐν κοινῷ ζητεῖν. ἔτι δὲ παρὰ τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ εἴδη τὰ μαθηματικὰ τῶν πραγμάτων εἶναί φησι μεταξύ, διαφέροντα τῶν μὲν αἰσθητῶν τῷ ἀί̈δια καὶ ἀκίνητα εἶναι, τῶν δ’ εἰδῶν τῷ τὰ μὲν πόλλ’ ἄττα ὅμοια εἶναι τὸ δὲ εἶδοσ αὐτὸ ἓν ἕκαστον μόνον. ἐπεὶ δ’ αἴτια τὰ εἴδη τοῖσ ἄλλοισ, τἀκείνων στοιχεῖα πάντων ᾠήθη τῶν ὄντων εἶναι στοιχεῖα.

ὡσ μὲν οὖν ὕλην τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν εἶναι ἀρχάσ, ὡσ δ’ οὐσίαν τὸ ἕν· ἐξ ἐκείνων γὰρ κατὰ μέθεξιν τοῦ ἑνὸσ τὰ εἴδη εἶναι τοὺσ ἀριθμούσ.

τὸ μέντοι γε ἓν οὐσίαν εἶναι, καὶ μὴ ἕτερόν γέ τι ὂν λέγεσθαι ἕν, παραπλησίωσ τοῖσ Πυθαγορείοισ ἔλεγε, καὶ τὸ τοὺσ ἀριθμοὺσ αἰτίουσ εἶναι τοῖσ ἄλλοισ τῆσ οὐσίασ ὡσαύτωσ ἐκείνοισ· τὸ δὲ ἀντὶ τοῦ ἀπείρου ὡσ ἑνὸσ δυάδα ποιῆσαι, τὸ δ’ ἄπειρον ἐκ μεγάλου καὶ μικροῦ, τοῦτ’ ἴδιον·

καὶ ἔτι ὁ μὲν τοὺσ ἀριθμοὺσ παρὰ τὰ αἰσθητά, οἱ δ’ ἀριθμοὺσ εἶναί φασιν αὐτὰ τὰ πράγματα, καὶ τὰ μαθηματικὰ μεταξὺ τούτων οὐ τιθέασιν. ἀριθμοὺσ παρὰ τὰ πράγματα ποιῆσαι, καὶ μὴ ὥσπερ οἱ Πυθαγόρειοι, καὶ ἡ τῶν εἰδῶν εἰσαγωγὴ διὰ τὴν ἐν τοῖσ λόγοισ ἐγένετο σκέψιν οἱ γὰρ πρότεροι διαλεκτικῆσ οὐ μετεῖχον, τὸ δὲ δυάδα ποιῆσαι τὴν ἑτέραν φύσιν διὰ τὸ τοὺσ ἀριθμοὺσ ἔξω τῶν πρώτων εὐφυῶσ ἐξ αὐτῆσ γεννᾶσθαι ὥσπερ ἔκ τινοσ ἐκμαγείου.

καίτοι συμβαίνει γ’ ἐναντίωσ·

οὐ γὰρ εὔλογον οὕτωσ. οἱ μὲν γὰρ ἐκ τῆσ ὕλησ πολλὰ ποιοῦσιν, τὸ δ’ εἶδοσ ἅπαξ γεννᾷ μόνον, φαίνεται δ’ ἐκ μιᾶσ ὕλησ μία τράπεζα, ὁ δὲ τὸ εἶδοσ ἐπιφέρων εἷσ ὢν πολλὰσ ποιεῖ. ὁμοίωσ δ’ ἔχει καὶ τὸ ἄρρεν πρὸσ τὸ θῆλυ·

τὸ μὲν γὰρ ὑπὸ μιᾶσ πληροῦται ὀχείασ, τὸ δ’ ἄρρεν πολλὰ πληροῖ· καίτοι ταῦτα μιμήματα τῶν ἀρχῶν ἐκείνων ἐστίν. Πλάτων μὲν οὖν περὶ τῶν ζητουμένων οὕτω διώρισεν· ἀπέδωκεν ἑκατέροισ ἑκατέραν, ὥσπερ φαμὲν καὶ τῶν προτέρων ἐπιζητῆσαί τινασ φιλοσόφων, οἱο͂ν Ἐμπεδοκλέα καὶ Ἀναξαγόραν.

συντόμωσ μὲν οὖν καὶ κεφαλαιωδῶσ ἐπεληλύθαμεν τίνεσ τε καὶ πῶσ τυγχάνουσιν εἰρηκότεσ περί τε τῶν ἀρχῶν καὶ τῆσ ἀληθείασ·

ὅμωσ δὲ τοσοῦτόν γ’ ἔχομεν ἐξ αὐτῶν, ὅτι τῶν λεγόντων περὶ ἀρχῆσ καὶ αἰτίασ οὐθεὶσ ἔξω τῶν ἐν τοῖσ περὶ φύσεωσ ἡμῖν διωρισμένων εἴρηκεν, ἀλλὰ πάντεσ ἀμυδρῶσ μὲν ἐκείνων δέ πωσ φαίνονται θιγγάνοντεσ.

οἱ μὲν γὰρ ὡσ ὕλην τὴν ἀρχὴν λέγουσιν, ἄν τε μίαν ἄν τε πλείουσ ὑποθῶσι, καὶ ἐάν τε σῶμα ἐάν τε ἀσώματον τοῦτο τιθῶσιν οἱο͂ν Πλάτων μὲν τὸ μέγα καὶ τὸ μικρὸν λέγων, οἱ δ’ Ἰταλικοὶ τὸ ἄπειρον, Ἐμπεδοκλῆσ δὲ πῦρ καὶ γῆν καὶ ὕδωρ καὶ ἀέρα, Ἀναξαγόρασ δὲ τὴν τῶν ὁμοιομερῶν ἀπειρίαν· οὗτοί τε δὴ πάντεσ τῆσ τοιαύτησ αἰτίασ ἡμμένοι εἰσί, καὶ ἔτι ὅσοι ἀέρα ἢ πῦρ ἢ ὕδωρ ἢ πυρὸσ μὲν πυκνότερον ἀέροσ δὲ λεπτότερον·

καὶ γὰρ τοιοῦτόν τινεσ εἰρήκασιν εἶναι τὸ πρῶτον στοιχεῖον·

οὗτοι μὲν οὖν ταύτησ τῆσ αἰτίασ ἥψαντο μόνον, ἕτεροι δέ τινεσ ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆσ κινήσεωσ οἱο͂ν ὅσοι φιλίαν καὶ νεῖκοσ ἢ νοῦν ἢ ἔρωτα ποιοῦσιν ἀρχήν·

μάλιστα δ’ οἱ τὰ εἴδη τιθέντεσ λέγουσιν οὔτε γὰρ ὡσ ὕλην τοῖσ αἰσθητοῖσ τὰ εἴδη καὶ τὸ ἓν τοῖσ εἴδεσιν οὔθ’ ὡσ ἐντεῦθεν τὴν ἀρχὴν τῆσ κινήσεωσ γιγνομένην ὑπολαμβάνουσιν ‐ ἀκινησίασ γὰρ αἴτια μᾶλλον καὶ τοῦ ἐν ἠρεμίᾳ εἶναι φασιν ‐ ἀλλὰ τὸ τί ἦν εἶναι ἑκάστῳ τῶν ἄλλων τὰ εἴδη παρέχονται, τοῖσ δ’ εἴδεσι τὸ ἕν·

τὸ δ’ οὗ ἕνεκα αἱ πράξεισ καὶ αἱ μεταβολαὶ καὶ αἱ κινήσεισ τρόπον μέν τινα λέγουσιν αἴτιον, οὕτω δὲ οὐ λέγουσιν οὐδ’ ὅνπερ πέφυκεν.

οἱ μὲν γὰρ νοῦν λέγοντεσ ἢ φιλίαν ὡσ ἀγαθὸν μὲν ταύτασ τὰσ αἰτίασ τιθέασιν, οὐ μὴν ὡσ ἕνεκά γε τούτων ἢ ὂν ἢ γιγνόμενόν τι τῶν ὄντων ἀλλ’ ὡσ ἀπὸ τούτων τὰσ κινήσεισ οὔσασ λέγουσιν· ὡσ δ’ αὔτωσ καὶ οἱ τὸ ἓν ἢ τὸ ὂν φάσκοντεσ εἶναι τὴν τοιαύτην φύσιν τῆσ μὲν οὐσίασ αἴτιόν φασιν εἶναι, οὐ μὴν τούτου γε ἕνεκα ἢ εἶναι ἢ γίγνεσθαι, ὥστε λέγειν τε καὶ μὴ λέγειν πωσ συμβαίνει αὐτοῖσ τἀγαθὸν αἴτιον·

οὐ γὰρ ἁπλῶσ ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸσ λέγουσιν.

ὅτι μὲν οὖν ὀρθῶσ διώρισται περὶ τῶν αἰτίων καὶ πόσα καὶ ποῖα, μαρτυρεῖν ἐοίκασιν ἡμῖν καὶ οὗτοι πάντεσ, οὐ δυνάμενοι θιγεῖν ἄλλησ αἰτίασ, πρὸσ δὲ τούτοισ ὅτι ζητητέαι αἱ ἀρχαὶ ἢ οὕτωσ ἅπασαι ἢ τινὰ τρόπον τοιοῦτον, δῆλον·

πῶσ δὲ τούτων ἕκαστοσ εἴρηκε καὶ πῶσ ἔχει περὶ τῶν ἀρχῶν, τὰσ ἐνδεχομένασ ἀπορίασ μετὰ τοῦτο διέλθωμεν περὶ αὐτῶν.

ὅσοι μὲν οὖν ἕν τε τὸ πᾶν καὶ μίαν τινὰ φύσιν ὡσ ὕλην τιθέασι, καὶ ταύτην σωματικὴν καὶ μέγεθοσ ἔχουσαν, δῆλον ὅτι πολλαχῶσ ἁμαρτάνουσιν.

τῶν γὰρ σωμάτων τὰ στοιχεῖα τιθέασι μόνον, τῶν δ’ ἀσωμάτων οὔ, ὄντων καὶ ἀσωμάτων. καὶ περὶ γενέσεωσ καὶ φθορᾶσ ἐπιχειροῦντεσ τὰσ αἰτίασ λέγειν, καὶ περὶ πάντων φυσιολογοῦντεσ, τὸ τῆσ κινήσεωσ αἴτιον ἀναιροῦσιν.

ἔτι δὲ τῷ τὴν οὐσίαν μηθενὸσ αἰτίαν τιθέναι μηδὲ τὸ τί ἐστι, καὶ πρὸσ τούτοισ τῷ ῥᾳδίωσ τῶν ἁπλῶν σωμάτων λέγειν ἀρχὴν ὁτιοῦν πλὴν γῆσ, οὐκ ἐπισκεψάμενοι τὴν ἐξ ἀλλήλων γένεσιν πῶσ ποιοῦνται, λέγω δὲ πῦρ καὶ ὕδωρ καὶ γῆν καὶ ἀέρα. τὰ μὲν γὰρ συγκρίσει τὰ δὲ διακρίσει ἐξ ἀλλήλων γίγνεται, τοῦτο δὲ πρὸσ τὸ πρότερον εἶναι καὶ ὕστερον διαφέρει πλεῖστον.

δόξειε στοιχειωδέστατον εἶναι πάντων ἐξ οὗ γίγνονται συγκρίσει πρώτου, τοιοῦτον δὲ τὸ μικρομερέστατον καὶ λεπτότατον ἂν εἰή τῶν σωμάτων διόπερ ὅσοι πῦρ ἀρχὴν τιθέασι, μάλιστα ὁμολογουμένωσ ἂν τῷ λόγῳ τούτῳ λέγοιεν·

τοιοῦτον δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστοσ ὁμολογεῖ τὸ στοιχεῖον εἶναι τὸ τῶν σωμάτων·

οὐθεὶσ γοῦν ἠξίωσε τῶν ἓν λεγόντων γῆν εἶναι στοιχεῖον, δηλονότι διὰ τὴν μεγαλομέρειαν, τῶν δὲ τριῶν ἕκαστον στοιχείων εἴληφέ τινα κριτήν, οἱ μὲν γὰρ πῦρ οἱ δ’ ὕδωρ οἱ δ’ ἀέρα τοῦτ’ εἶναί φασιν·

καίτοι διὰ τί ποτ’ οὐ καὶ τὴν γῆν λέγουσιν, ὥσπερ οἱ πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων; πάντα γὰρ εἶναί φασι γῆν, φησὶ δὲ καὶ Ἡσίοδοσ τὴν γῆν πρώτην γενέσθαι τῶν σωμάτων· οὕτωσ ἀρχαίαν καὶ δημοτικὴν συμβέβηκεν εἶναι τὴν ὑπόληψιν·

κατὰ μὲν οὖν τοῦτον τὸν λόγον οὔτ’ εἴ τισ τούτων τι λέγει πλὴν πυρόσ, οὔτ’ εἴ τισ ἀέροσ μὲν πυκνότερον τοῦτο τίθησιν ὕδατοσ δὲ λεπτότερον, οὐκ ὀρθῶσ ἂν λέγοι·

εἰ δ’ ἔστι τὸ τῇ γενέσει ὕστερον τῇ φύσει πρότερον, τὸ δὲ πεπεμμένον καὶ συγκεκριμένον ὕστερον τῇ γενέσει, τοὐναντίον ἂν εἰή τούτων, ὕδωρ μὲν ἀέροσ πρότερον γῆ δὲ ὕδατοσ.

περὶ μὲν οὖν τῶν μίαν τιθεμένων αἰτίαν οἱάν εἴπομεν, ἔστω ταῦτ’ εἰρημένα·

τὸ δ’ αὐτὸ κἂν εἴ τισ ταῦτα πλείω τίθησιν, οἱο͂ν Ἐμπεδοκλῆσ τέτταρά φησιν εἶναι σώματα τὴν ὕλην. καὶ γὰρ τούτῳ τὰ μὲν ταὐτὰ τὰ δ’ ἴδια συμβαίνειν ἀνάγκη.

γιγνόμενά τε γὰρ ἐξ ἀλλήλων ὁρῶμεν ὡσ οὐκ ἀεὶ διαμένοντοσ πυρὸσ καὶ γῆσ τοῦ αὐτοῦ σώματοσ εἴρηται δὲ ἐν τοῖσ περὶ φύσεωσ περὶ αὐτῶν, καὶ περὶ τῆσ τῶν κινουμένων αἰτίασ, πότερον ἓν ἢ δύο θετέον, οὔτ’ ὀρθῶσ οὔτε εὐλόγωσ οἰητέον εἰρῆσθαι παντελῶσ. ὅλωσ τε ἀλλοίωσιν ἀναιρεῖσθαι ἀνάγκη τοῖσ οὕτω λέγουσιν· οὐ γὰρ ἐκ θερμοῦ ψυχρὸν οὐδὲ ἐκ ψυχροῦ θερμὸν ἔσται.

τὶ γὰρ αὐτὰ ἂν πάσχοι τἀναντία, καὶ τὶσ εἰή ἂν μία φύσισ ἡ γιγνομένη πῦρ καὶ ὕδωρ, ὃ ἐκεῖνοσ οὔ φησιν. Ἀναξαγόραν δ’ εἴ τισ ὑπολάβοι δύο λέγειν στοιχεῖα, μάλιστ’ ἂν ὑπολάβοι κατὰ λόγον, ὃν ἐκεῖνοσ αὐτὸσ μὲν οὐ διήρθρωσεν, ἠκολούθησε μέντ’ ἂν ἐξ ἀνάγκησ τοῖσ ἐπάγουσιν αὐτόν.

καὶ διὰ τὸ συμβαίνειν ἄμικτα δεῖν προϋπάρχειν καὶ διὰ τὸ μὴ πεφυκέναι τῷ τυχόντι μίγνυσθαι τὸ τυχόν, πρὸσ δὲ τούτοισ ὅτι τὰ πάθη καὶ τὰ συμβεβηκότα χωρίζοιτ’ ἂν τῶν οὐσιῶν τῶν γὰρ αὐτῶν μῖξίσ ἐστι καὶ χωρισμόσ, ὅμωσ εἴ τισ ἀκολουθήσειε συνδιαρθρῶν ἃ βούλεται λέγειν, ἴσωσ ἂν φανείη καινοπρεπεστέρωσ λέγων.

ὅτε γὰρ οὐθὲν ἦν ἀποκεκριμένον, δῆλον ὡσ οὐθὲν ἦν ἀληθὲσ εἰπεῖν κατὰ τῆσ οὐσίασ ἐκείνησ, λέγω δ’ οἱο͂ν ὅτι οὔτε λευκὸν οὔτε μέλαν ἢ φαιὸν ἢ ἄλλο χρῶμα, ἀλλ’ ἄχρων ἦν ἐξ ἀνάγκησ·

εἶχε γὰρ ἄν τι τούτων τῶν χρωμάτων· ὁμοίωσ δὲ καὶ ἄχυμον τῷ αὐτῷ λόγῳ τούτῳ, οὐδὲ ἄλλο τῶν ὁμοίων οὐθέν·

οὔτε γὰρ ποιόν τι οἱο͂́ν τε αὐτὸ εἶναι οὔτε ποσὸν οὔτε τί. τῶν γὰρ ἐν μέρει τι λεγομένων εἰδῶν ὑπῆρχεν ἂν αὐτῷ, τοῦτο δὲ ἀδύνατον μεμιγμένων γε πάντων· εἶναι μεμιγμένα πάντα πλὴν τοῦ νοῦ, τοῦτον δὲ ἀμιγῆ μόνον καὶ καθαρόν.

τι παραπλήσιον τοῖσ τε ὕστερον λέγουσι καὶ τοῖσ νῦν φαινομένοισ μᾶλλον.

ἀλλὰ γὰρ οὗτοι μὲν τοῖσ περὶ γένεσιν λόγοισ καὶ φθορὰν καὶ κίνησιν οἰκεῖοι τυγχάνουσι μόνον σχεδὸν γὰρ περὶ τῆσ τοιαύτησ οὐσίασ καὶ τὰσ ἀρχὰσ καὶ τὰσ αἰτίασ ζητοῦσι μόνησ·

τὴν θεωρίαν, τῶν δ’ ὄντων τὰ μὲν αἰσθητὰ τὰ δ’ οὐκ αἰσθητὰ τιθέασι, δῆλον ὡσ περὶ ἀμφοτέρων τῶν γενῶν ποιοῦνται τὴν ἐπίσκεψιν·

διὸ μᾶλλον ἄν τισ ἐνδιατρίψειε περὶ αὐτῶν, τί καλῶσ ἢ μὴ καλῶσ λέγουσιν εἰσ τὴν τῶν νῦν ἡμῖν προκειμένων σκέψιν.

οἱ μὲν οὖν καλούμενοι Πυθαγόρειοι ταῖσ μὲν ἀρχαῖσ καὶ τοῖσ στοιχείοισ ἐκτοπωτέροισ χρῶνται τῶν φυσιολόγων τὸ δ’ αἴτιον ὅτι παρέλαβον αὐτὰσ οὐκ ἐξ αἰσθητῶν· τὰ γὰρ μαθηματικὰ τῶν ὄντων ἄνευ κινήσεώσ ἐστιν ἔξω τῶν περὶ τὴν ἀστρολογίαν, διαλέγονται μέντοι καὶ πραγματεύονται περὶ φύσεωσ πάντα·

καὶ περὶ τὰ τούτου μέρη καὶ τὰ πάθη καὶ τὰ ἔργα διατηροῦσι τὸ συμβαῖνον, καὶ τὰσ ἀρχὰσ καὶ τὰ αἴτια εἰσ ταῦτα καταναλίσκουσιν, ὡσ ὁμολογοῦντεσ τοῖσ ἄλλοισ φυσιολόγοισ ὅτι τό γε ὂν τοῦτ’ ἐστὶν ὅσον αἰσθητόν ἐστι καὶ περιείληφεν ὁ καλούμενοσ οὐρανόσ.

τὰσ δ’ αἰτίασ καὶ τὰσ ἀρχάσ, ὥσπερ εἴπομεν, ἱκανὰσ λέγουσιν ἐπαναβῆναι καὶ ἐπὶ τὰ ἀνωτέρω τῶν ὄντων, καὶ μᾶλλον ἢ τοῖσ περὶ φύσεωσ λόγοισ ἁρμοττούσασ. ἐκ τίνοσ μέντοι τρόπου κίνησισ ἔσται πέρατοσ καὶ ἀπείρου μόνων ὑποκειμένων καὶ περιττοῦ καὶ ἀρτίου, οὐθὲν λέγουσιν, ἢ πῶσ δυνατὸν ἄνευ κινήσεωσ καὶ μεταβολῆσ γένεσιν εἶναι καὶ φθορὰν ἢ τὰ τῶν φερομένων ἔργα κατὰ τὸν οὐρανόν.

ἔτι δὲ εἴτε δοίη τισ αὐτοῖσ ἐκ τούτων εἶναι μέγεθοσ εἴτε δειχθείη τοῦτο, ὅμωσ τίνα τρόπον ἔσται τὰ μὲν κοῦφα τὰ δὲ βάροσ ἔχοντα τῶν σωμάτων; ἐξ ὧν γὰρ ὑποτίθενται καὶ λέγουσιν, οὐθὲν μᾶλλον περὶ τῶν μαθηματικῶν λέγουσι σωμάτων ἢ τῶν αἰσθητῶν·

διὸ περὶ πυρὸσ ἢ γῆσ ἢ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων σωμάτων οὐδ’ ὁτιοῦν εἰρήκασιν, ἅτε οὐθὲν περὶ τῶν αἰσθητῶν οἶμαι λέγοντεσ ἴδιον.

ἔτι δὲ πῶσ δεῖ λαβεῖν αἴτια μὲν εἶναι τὰ τοῦ ἀριθμοῦ πάθη καὶ τὸν ἀριθμὸν τῶν κατὰ τὸν οὐρανὸν ὄντων καὶ γιγνομένων καὶ ἐξ ἀρχῆσ καὶ νῦν, ἀριθμὸν δ’ ἄλλον μηθένα εἶναι παρὰ τὸν ἀριθμὸν τοῦτον ἐξ οὗ συνέστηκεν ὁ κόσμοσ; ὅταν γὰρ ἐν τῳδὶ μὲν τῷ μέρει δόξα καὶ καιρὸσ αὐτοῖσ ᾖ, μικρὸν δὲ ἄνωθεν ἢ κάτωθεν ἀδικία καὶ κρίσισ ἢ μῖξισ, ἀπόδειξιν δὲ λέγωσιν ὅτι τούτων μὲν ἕκαστον ἀριθμόσ ἐστι, συμβαίνει δὲ κατὰ τὸν τόπον τοῦτον ἤδη πλῆθοσ εἶναι τῶν συνισταμένων μεγεθῶν διὰ τὸ τὰ πάθη ταῦτα ἀκολουθεῖν τοῖσ τόποισ ἑκάστοισ, πότερον οὗτοσ ὁ αὐτόσ ἐστιν ἀριθμόσ, ὁ ἐν τῷ οὐρανῷ, ὃν δεῖ λαβεῖν ὅτι τούτων ἕκαστόν ἐστιν, ἢ παρὰ τοῦτον ἄλλοσ;

ὁ μὲν γὰρ Πλάτων ἕτερον εἶναί φησιν·

καίτοι κἀκεῖνοσ ἀριθμοὺσ οἰέται καὶ ταῦτα εἶναι καὶ τὰσ τούτων αἰτίασ, ἀλλὰ τοὺσ μὲν νοητοὺσ αἰτίουσ τούτουσ δὲ αἰσθητούσ.

περὶ μὲν οὖν τῶν Πυθαγορείων ἀφείσθω τὰ νῦν ἱκανὸν γὰρ αὐτῶν ἅψασθαι τοσοῦτον·

οἱ δὲ τὰσ ἰδέασ αἰτίασ τιθέμενοι πρῶτον μὲν ζητοῦντεσ τωνδὶ τῶν ὄντων λαβεῖν τὰσ αἰτίασ ἕτερα τούτοισ ἴσα τὸν ἀριθμὸν ἐκόμισαν, ὥσπερ εἴ τισ ἀριθμῆσαι βουλόμενοσ ἐλαττόνων μὲν ὄντων οἰοίτο μὴ δυνήσεσθαι, πλείω δὲ ποιήσασ ἀριθμοίη σχεδὸν γὰρ ἴσα ‐ ἢ οὐκ ἐλάττω ‐ ἐστὶ τὰ εἴδη τούτοισ περὶ ὧν ζητοῦντεσ τὰσ αἰτίασ ἐκ τούτων ἐπ’ ἐκεῖνα προῆλθον·

καθ’ ἕκαστον γὰρ ὁμώνυμόν τι ἔστι καὶ παρὰ τὰσ οὐσίασ, τῶν τε ἄλλων ἔστιν ἓν ἐπὶ πολλῶν, καὶ ἐπὶ τοῖσδε καὶ ἐπὶ τοῖσ ἀϊδίοισ·

ἔτι δὲ καθ’ οὓσ τρόπουσ δείκνυμεν ὅτι ἔστι τὰ εἴδη, κατ’ οὐθένα φαίνεται τούτων· ἐξ ἐνίων μὲν γὰρ οὐκ ἀνάγκη γίγνεσθαι συλλογισμόν, ἐξ ἐνίων δὲ καὶ οὐχ ὧν οἰόμεθα τούτων εἴδη γίγνεται.

κατά τε γὰρ τοὺσ λόγουσ τοὺσ ἐκ τῶν ἐπιστημῶν εἴδη ἔσται πάντων ὅσων ἐπιστῆμαι εἰσί, καὶ κατὰ τὸ ἓν ἐπὶ πολλῶν καὶ τῶν ἀποφάσεων, κατὰ δὲ τὸ νοεῖν τι φθαρέντοσ τῶν φθαρτῶν· φάντασμα γάρ τι τούτων ἔστιν. ἔτι δὲ οἱ ἀκριβέστεροι τῶν λόγων οἱ μὲν τῶν πρόσ τι ποιοῦσιν ἰδέασ, ὧν οὔ φαμεν εἶναι καθ’ αὑτὸ γένοσ, οἱ δὲ τὸν τρίτον ἄνθρωπον λέγουσιν.

ὅλωσ τε ἀναιροῦσιν οἱ περὶ τῶν εἰδῶν λόγοι ἃ μᾶλλον εἶναι βουλόμεθα οἱ λέγοντεσ εἴδη τοῦ τὰσ ἰδέασ εἶναι· εἶναι τὴν δυάδα πρώτην ἀλλὰ τὸν ἀριθμόν, καὶ τὸ πρόσ τι τοῦ καθ’ αὑτό, καὶ πάνθ’ ὅσα τινὲσ ἀκολουθήσαντεσ ταῖσ περὶ τῶν ἰδεῶν δόξαισ ἠναντιώθησαν ταῖσ ἀρχαῖσ.

ἔτι κατὰ μὲν τὴν ὑπόληψιν καθ’ ἣν εἶναί φαμεν τὰσ ἰδέασ οὐ μόνον τῶν οὐσιῶν ἔσται εἴδη ἀλλὰ πολλῶν καὶ ἑτέρων καὶ γὰρ τὸ νόημα ἓν οὐ μόνον περὶ τὰσ οὐσίασ ἀλλὰ καὶ κατὰ τῶν ἄλλων ἐστί, καὶ ἐπιστῆμαι οὐ μόνον τῆσ οὐσίασ εἰσὶν ἀλλὰ καὶ ἑτέρων, καὶ ἄλλα δὲ μυρία συμβαίνει τοιαῦτα·

κατὰ δὲ τὸ ἀναγκαῖον καὶ τὰσ δόξασ τὰσ περὶ αὐτῶν, εἰ ἔστι μεθεκτὰ τὰ εἴδη, τῶν οὐσιῶν ἀναγκαῖον ἰδέασ εἶναι μόνον.

οὐ γὰρ κατὰ συμβεβηκὸσ μετέχονται ἀλλὰ δεῖ ταύτῃ ἑκάστου μετέχειν ᾗ μὴ καθ’ ὑποκειμένου λέγεται λέγω δ’ οἱο͂ν, εἴ τι αὐτοδιπλασίου μετέχει, τοῦτο καὶ ἀϊδίου μετέχει, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκόσ· συμβέβηκε γὰρ τῷ διπλασίῳ ἀϊδίῳ εἶναι, ὥστ’ ἔσται οὐσία τὰ εἴδη·

ταὐτὰ δὲ ἐνταῦθα οὐσίαν σημαίνει κἀκεῖ· ἢ τί ἔσται τὸ εἶναι τι παρὰ ταῦτα, τὸ ἓν ἐπὶ πολλῶν;

καὶ εἰ μὲν ταὐτὸ εἶδοσ τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν μετεχόντων, ἔσται τι κοινόν τί γὰρ μᾶλλον ἐπὶ τῶν φθαρτῶν δυάδων, καὶ τῶν πολλῶν μὲν ἀϊδίων δέ, τὸ δυὰσ ἓν καὶ ταὐτόν, ἢ ἐπί τ’ αὐτῆσ καὶ τῆσ τινόσ; ·

εἰ δὲ μὴ τὸ αὐτὸ εἶδοσ, ὁμώνυμα ἂν εἰή, καὶ ὅμοιον ὥσπερ ἂν εἴ τισ καλοῖ ἄνθρωπον τόν τε Καλλίαν καὶ τὸ ξύλον, μηδεμίαν κοινωνίαν ἐπιβλέψασ αὐτῶν. πάντων δὲ μάλιστα διαπορήσειεν ἄν τισ τί ποτε συμβάλλεται τὰ εἴδη τοῖσ ἀϊδίοισ τῶν αἰσθητῶν ἢ τοῖσ γιγνομένοισ καὶ φθειρομένοισ·

οὔτε γὰρ κινήσεωσ οὔτε μεταβολῆσ οὐδεμιᾶσ ἐστὶν αἴτια αὐτοῖσ.

ἀλλὰ μὴν οὔτε πρὸσ τὴν ἐπιστήμην οὐθὲν βοηθεῖ τὴν τῶν ἄλλων οὐδὲ γὰρ οὐσία ἐκεῖνα τούτων· ἐν τούτοισ γὰρ ἂν ἦν, οὔτε εἰσ τὸ εἶναι, μὴ ἐνυπάρχοντά γε τοῖσ μετέχουσιν· οὕτω μὲν γὰρ ἂν ἴσωσ αἴτια δόξειεν εἶναι ὡσ τὸ λευκὸν μεμιγμένον τῷ λευκῷ, ἀλλ’ οὗτοσ μὲν ὁ λόγοσ λίαν εὐκίνητοσ, ὃν Ἀναξαγόρασ μὲν πρῶτοσ Εὔδοξοσ δ’ ὕστερον καὶ ἄλλοι τινὲσ ἔλεγον ῥᾴδιον γὰρ συναγαγεῖν πολλὰ καὶ ἀδύνατα πρὸσ τὴν τοιαύτην δόξαν· ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ἐκ τῶν εἰδῶν ἐστὶ τἆλλα κατ’ οὐθένα τρόπον τῶν εἰωθότων λέγεσθαι.

τὸ δὲ λέγειν παραδείγματα αὐτὰ εἶναι καὶ μετέχειν αὐτῶν τἆλλα κενολογεῖν ἐστὶ καὶ μεταφορὰσ λέγειν ποιητικάσ.

τί γάρ ἐστι τὸ ἐργαζόμενον πρὸσ τὰσ ἰδέασ ἀποβλέπον; ἐνδέχεταί τε καὶ εἶναι καὶ γίγνεσθαι ὅμοιον ὁτιοῦν καὶ μὴ εἰκαζόμενον πρὸσ ἐκεῖνο, ὥστε καὶ ὄντοσ Σωκράτουσ καὶ μὴ ὄντοσ γένοιτ’ ἂν οἱο͂σ Σωκράτησ· ὁμοίωσ δὲ δῆλον ὅτι κἂν εἰ ἦν ὁ Σωκράτησ ἀί̈διοσ.

ἔσται τε πλείω παραδείγματα τοῦ αὐτοῦ, ὥστε καὶ εἴδη, οἱο͂ν τοῦ ἀνθρώπου τὸ ζῷον καὶ τὸ δίπουν, ἅμα δὲ καὶ τὸ αὐτοάνθρωποσ. ἔτι οὐ μόνον τῶν αἰσθητῶν παραδείγματα τὰ εἴδη ἀλλὰ καὶ αὐτῶν, οἱο͂ν τὸ γένοσ, ὡσ γένοσ εἰδῶν· ὥστε τὸ αὐτὸ ἔσται παράδειγμα καὶ εἰκών.

ἔτι δόξειεν ἂν ἀδύνατον εἶναι χωρὶσ τὴν οὐσίαν καὶ οὗ ἡ οὐσία·

ὥστε πῶσ ἂν αἱ ἰδέαι οὐσίαι τῶν πραγμάτων οὖσαι χωρὶσ εἰε͂ν; ἐν δὲ τῷ Φαίδωνι οὕτω λέγεται, ὡσ καὶ τοῦ εἶναι καὶ τοῦ γίγνεσθαι αἴτια τὰ εἴδη ἐστίν· καίτοι τῶν εἰδῶν ὄντων ὅμωσ οὐ γίγνεται τὰ μετέχοντα ἂν μὴ ᾖ τὸ κινῆσον, καὶ πολλὰ γίγνεται ἕτερα, οἱο͂ν οἰκία καὶ δακτύλιοσ, ὧν οὔ φαμεν εἴδη εἶναι· ὥστε δῆλον ὅτι ἐνδέχεται καὶ τἆλλα καὶ εἶναι καὶ γίγνεσθαι διὰ τοιαύτασ αἰτίασ οἱάσ καὶ τὰ ῥηθέντα νῦν.

ἔτι εἴπερ εἰσὶν ἀριθμοὶ τὰ εἴδη, πῶσ αἴτιοι ἔσονται;

πότερον ὅτι ἕτεροι ἀριθμοί εἰσι τὰ ὄντα, οἱο͂ν ὁδὶ μὲν <ὁ> ἀριθμὸσ ἄνθρωποσ ὁδὶ δὲ Σωκράτησ ὁδὶ δὲ Καλλίασ;

τί οὖν ἐκεῖνοι τούτοισ αἴτιοί εἰσιν; οὐδὲ γὰρ εἰ οἱ μὲν ἀί̈διοι οἱ δὲ μή, οὐδὲν διοίσει. εἰ δ’ ὅτι λόγοι ἀριθμῶν τἀνταῦθα, οἱο͂ν ἡ συμφωνία, δῆλον ὅτι ἐστὶν ἕν γέ τι ὧν εἰσὶ λόγοι. εἰ δή τι τοῦτο, ἡ ὕλη, φανερὸν ὅτι καὶ αὐτοὶ οἱ ἀριθμοὶ λόγοι τινὲσ ἔσονται ἑτέρου πρὸσ ἕτερον. λέγω δ’ οἱο͂ν, εἰ ἔστιν ὁ Καλλίασ λόγοσ ἐν ἀριθμοῖσ πυρὸσ καὶ γῆσ καὶ ὕδατοσ καὶ ἀέροσ, καὶ ἄλλων τινῶν ὑποκειμένων ἔσται καὶ ἡ ἰδέα ἀριθμόσ·

καὶ αὐτοάνθρωποσ, εἴτ’ ἀριθμόσ τισ ὢν εἴτε μή, ὅμωσ ἔσται λόγοσ ἐν ἀριθμοῖσ τινῶν καὶ οὐκ ἀριθμόσ, οὐδ’ ἔσται τισ διὰ ταῦτα ἀριθμόσ. ἔτι ἐκ πολλῶν ἀριθμῶν εἷσ ἀριθμὸσ γίγνεται, ἐξ εἰδῶν δὲ ἓν εἶδοσ πῶσ; εἰ δὲ μὴ ἐξ αὐτῶν ἀλλ’ ἐκ τῶν ἐν τῷ ἀριθμῷ, οἱο͂ν ἐν τῇ μυριάδι, πῶσ ἔχουσιν αἱ μονάδεσ;

εἴτε γὰρ ὁμοειδεῖσ, πολλὰ συμβήσεται ἄτοπα, εἴτε μὴ ὁμοειδεῖσ, μήτε αὐταὶ ἀλλήλαισ μήτε αἱ ἄλλαι πᾶσαι πάσαισ· τίνι γὰρ διοίσουσιν ἀπαθεῖσ οὖσαι;

οὔτε γὰρ εὔλογα ταῦτα οὔτε ὁμολογούμενα τῇ νοήσει. ἔτι δ’ ἀναγκαῖον ἕτερον γένοσ ἀριθμοῦ κατασκευάζειν περὶ ὃ ἡ ἀριθμητική, καὶ πάντα τὰ μεταξὺ λεγόμενα ὑπό τινων, ἃ πῶσ ἢ ἐκ τίνων ἐστὶν ἀρχῶν; ἢ διὰ τί μεταξὺ τῶν δεῦρό τ’ ἔσται καὶ αὐτῶν;

ἔτι αἱ μονάδεσ αἱ ἐν τῇ δυάδι ἑκατέρα ἔκ τινοσ προτέρασ δυάδοσ· καίτοι ἀδύνατον. ἔτι διὰ τί ἓν ὁ ἀριθμὸσ συλλαμβανόμενοσ;

ἔτι δὲ πρὸσ τοῖσ εἰρημένοισ, εἴπερ εἰσὶν αἱ μονάδεσ διάφοροι, ἐχρῆν οὕτω λέγειν ὥσπερ καὶ ὅσοι τὰ στοιχεῖα τέτταρα ἢ δύο λέγουσιν· καὶ γὰρ τούτων ἕκαστοσ οὐ τὸ κοινὸν λέγει στοιχεῖον, οἱο͂ν τὸ σῶμα, ἀλλὰ πῦρ καὶ γῆν, εἴτ’ ἔστι τι κοινόν, τὸ σῶμα, εἴτε μή. νῦν δὲ λέγεται ὡσ ὄντοσ τοῦ ἑνὸσ ὥσπερ πυρὸσ ἢ ὕδατοσ ὁμοιομεροῦσ· εἰ δ’ οὕτωσ, οὐκ ἔσονται οὐσίαι οἱ ἀριθμοί, ἀλλὰ δῆλον ὅτι, εἴπερ ἐστί τι ἓν αὐτὸ καὶ τοῦτό ἐστιν ἀρχή, πλεοναχῶσ λέγεται τὸ ἕν·

γὰρ ἀδύνατον.

βουλόμενοι δὲ τὰσ οὐσίασ ἀνάγειν εἰσ τὰσ ἀρχὰσ μήκη μὲν τίθεμεν ἐκ βραχέοσ καὶ μακροῦ, ἔκ τινοσ μικροῦ καὶ μεγάλου, καὶ ἐπίπεδον ἐκ πλατέοσ καὶ στενοῦ, σῶμα δ’ ἐκ βαθέοσ καὶ ταπεινοῦ.

καίτοι πῶσ ἕξει ἢ τὸ ἐπίπεδον γραμμὴν ἢ τὸ στερεὸν γραμμὴν καὶ ἐπίπεδον; ἄλλο γὰρ γένοσ τὸ πλατὺ καὶ στενὸν καὶ βαθὺ καὶ ταπεινόν· ὥσπερ οὖν οὐδ’ ἀριθμὸσ ὑπάρχει ἐν αὐτοῖσ, ὅτι τὸ πολὺ καὶ ὀλίγον ἕτερον τούτων, δῆλον ὅτι οὐδ’ ἄλλο οὐθὲν τῶν ἄνω ὑπάρξει τοῖσ κάτω.

ἀλλὰ μὴν οὐδὲ γένοσ τὸ πλατὺ τοῦ βαθέοσ· ἦν γὰρ ἂν ἐπίπεδόν τι τὸ σῶμα. ἔτι αἱ στιγμαὶ ἐκ τίνοσ ἐνυπάρξουσιν; τούτῳ μὲν οὖν τῷ γένει καὶ διεμάχετο Πλάτων ὡσ ὄντι γεωμετρικῷ δόγματι, ἀλλ’ ἐκάλει ἀρχὴν γραμμῆσ ‐ τοῦτο δὲ πολλάκισ ἐτίθει ‐ τὰσ ἀτόμουσ γραμμάσ.

καίτοι ἀνάγκη τούτων εἶναί τι πέρασ· ὥστ’ ἐξ οὗ λόγου γραμμὴ ἔστι, καὶ στιγμὴ ἔστιν. ὅλωσ δὲ ζητούσησ τῆσ σοφίασ περὶ τῶν φανερῶν τὸ αἴτιον, τοῦτο μὲν εἰάκαμεν οὐθὲν γὰρ λέγομεν περὶ τῆσ αἰτίασ ὅθεν ἡ ἀρχὴ τῆσ μεταβολῆσ, τὴν δ’ οὐσίαν οἰόμενοι λέγειν αὐτῶν ἑτέρασ μὲν οὐσίασ εἶναί φαμεν, ὅπωσ δ’ ἐκεῖναι τούτων οὐσίαι, διὰ κενῆσ λέγομεν·

τὸ γὰρ μετέχειν, ὥσπερ καὶ πρότερον εἴπομεν, οὐθέν ἐστιν.

ἐπιστήμαισ ὁρῶμεν ὂν αἴτιον, δι’ ὃ καὶ πᾶσ νοῦσ καὶ πᾶσα φύσισ ποιεῖ, οὐδὲ ταύτησ τῆσ αἰτίασ, ἥν φαμεν εἶναι μίαν τῶν ἀρχῶν, οὐθὲν ἅπτεται τὰ εἴδη, ἀλλὰ γέγονε τὰ μαθήματα τοῖσ νῦν ἡ φιλοσοφία, φασκόντων ἄλλων χάριν αὐτὰ δεῖν πραγματεύεσθαι.

ἔτι δὲ τὴν ὑποκειμένην οὐσίαν ὡσ ὕλην μαθηματικωτέραν ἄν τισ ὑπολάβοι, καὶ μᾶλλον κατηγορεῖσθαι καὶ διαφορὰν εἶναι τῆσ οὐσίασ καὶ τῆσ ὕλησ ἢ ὕλην, οἱο͂ν τὸ μέγα καὶ τὸ μικρόν, ὥσπερ καὶ οἱ φυσιολόγοι φασὶ τὸ μανὸν καὶ τὸ πυκνόν, πρώτασ τοῦ ὑποκειμένου φάσκοντεσ εἶναι διαφορὰσ ταύτασ·

ταῦτα γάρ ἐστιν ὑπεροχή τισ καὶ ἔλλειψισ.

περί τε κινήσεωσ, εἰ μὲν ἔσται ταῦτα κίνησισ, δῆλον ὅτι κινήσεται τὰ εἴδη· εἰ δὲ μή, πόθεν ἦλθεν; ὅλη γὰρ ἡ περὶ φύσεωσ ἀνῄρηται σκέψισ. ὅ τε δοκεῖ ῥᾴδιον εἶναι, τὸ δεῖξαι ὅτι ἓν ἅπαντα, οὐ γίγνεται· τῇ γὰρ ἐκθέσει οὐ γίγνεται πάντα ἓν ἀλλ’ αὐτό τι ἕν, ἂν διδῷ τισ πάντα·

καὶ οὐδὲ τοῦτο, εἰ μὴ γένοσ δώσει τὸ καθόλου εἶναι· τοῦτο δ’ ἐν ἐνίοισ ἀδύνατον. οὐθένα δ’ ἔχει λόγον οὐδὲ τὰ μετὰ τοὺσ ἀριθμοὺσ μήκη τε καὶ ἐπίπεδα καὶ στερεά, οὔτε ὅπωσ ἔστιν ἢ ἔσται οὔτε τίνα ἔχει δύναμιν· ταῦτα γὰρ οὔτε εἴδη οἱο͂́ν τε εἶναι οὐ γάρ εἰσιν ἀριθμοί οὔτε τὰ μεταξύ μαθηματικὰ γὰρ ἐκεῖνα οὔτε τὰ φθαρτά, ἀλλὰ πάλιν τέταρτον ἄλλο φαίνεται τοῦτό τι γένοσ.

ὅλωσ τε τὸ τῶν ὄντων ζητεῖν στοιχεῖα μὴ διελόντασ, πολλαχῶσ λεγομένων, ἀδύνατον εὑρεῖν, ἄλλωσ τε καὶ τοῦτον τὸν τρόπον ζητοῦντασ ἐξ οἱών ἐστὶ στοιχείων. ἐκ τίνων γὰρ τὸ ποιεῖν ἢ πάσχειν ἢ τὸ εὐθύ, οὐκ ἔστι δήπου λαβεῖν, ἀλλ’ εἴπερ, τῶν οὐσιῶν μόνον ἐνδέχεται·

ὥστε τὸ τῶν ὄντων ἁπάντων τὰ στοιχεῖα ἢ ζητεῖν ἢ οἰέσθαι ἔχειν οὐκ ἀληθέσ. πῶσ δ’ ἄν τισ καὶ μάθοι τὰ τῶν πάντων στοιχεῖα; δῆλον γὰρ ὡσ οὐθὲν οἱο͂́ν τε προϋπάρχειν γνωρίζοντα πρότερον.

ὥσπερ γὰρ τῷ γεωμετρεῖν μανθάνοντι ἄλλα μὲν ἐνδέχεται προειδέναι, ὧν δὲ ἡ ἐπιστήμη καὶ περὶ ὧν μέλλει μανθάνειν οὐθὲν προγιγνώσκει, οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, ὥστ’ εἴ τισ τῶν πάντων ἔστιν ἐπιστήμη, οἱάν δή τινέσ φασιν, οὐθὲν ἂν προϋπάρχοι γνωρίζων οὗτοσ. καίτοι πᾶσα μάθησισ διὰ προγιγνωσκομένων ἢ πάντων ἢ τινῶν ἐστί, καὶ ἡ δι’ ἀποδείξεωσ <καὶ> ἡ δι’ ὁρισμῶν δεῖ γὰρ ἐξ ὧν ὁ ὁρισμὸσ προειδέναι καὶ εἶναι γνώριμα·

ὁμοίωσ δὲ καὶ ἡ δι’ ἐπαγωγῆσ. ἀλλὰ μὴν εἰ καὶ τυγχάνοι σύμφυτοσ οὖσα, θαυμαστὸν πῶσ λανθάνομεν ἔχοντεσ τὴν κρατίστην τῶν ἐπιστημῶν. ἔτι πῶσ τισ γνωριεῖ ἐκ τίνων ἐστί, καὶ πῶσ ἔσται δῆλον; καὶ γὰρ τοῦτ’ ἔχει ἀπορίαν·

ἀμφισβητήσειε γὰρ ἄν τισ ὥσπερ καὶ περὶ ἐνίασ συλλαβάσ· οἱ μὲν γὰρ τὸ ζα ἐκ τοῦ σ καὶ δ καὶ α φασὶν εἶναι, οἱ δέ τινεσ ἕτερον φθόγγον φασὶν εἶναι καὶ οὐθένα τῶν γνωρίμων.

ἔτι δὲ ὧν ἐστὶν αἴσθησισ, ταῦτα πῶσ ἄν τισ μὴ ἔχων τὴν αἴσθησιν γνοίη; οἰκείων στοιχείων.

ὅτι μὲν οὖν τὰσ εἰρημένασ ἐν τοῖσ φυσικοῖσ αἰτίασ ζητεῖν ἐοίκασι πάντεσ, καὶ τούτων ἐκτὸσ οὐδεμίαν ἔχοιμεν ἂν εἰπεῖν, δῆλον καὶ ἐκ τῶν πρότερον εἰρημένων·

ἀλλ’ ἀμυδρῶσ ταύτασ, καὶ τρόπον μέν τινα πᾶσαι πρότερον εἴρηνται τρόπον δέ τινα οὐδαμῶσ. ψελλιζομένῃ γὰρ ἐοίκεν ἡ πρώτη φιλοσοφία περὶ πάντων, ἅτε νέα τε καὶ κατ’ ἀρχὰσ οὖσα καὶ τὸ πρῶτον, ἐπεὶ καὶ Ἐμπεδοκλῆσ ὀστοῦν τῷ λόγῳ φησὶν εἶναι, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ τί ἦν εἶναι καὶ ἡ οὐσία τοῦ πράγματεσ. ἀλλὰ μὴν ὁμοίωσ ἀναγκαῖον καὶ σάρκασ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον εἶναι τὸν λόγον, ἢ μηδὲ ἕν·

διὰ τοῦτο γὰρ καὶ σὰρξ καὶ ὀστοῦν ἔσται καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον καὶ οὐ διὰ τὴν ὕλην, ἣν ἐκεῖνοσ λέγει, πῦρ καὶ γῆν καὶ ὕδωρ καὶ ἀέρα.

ἀλλὰ ταῦτα ἄλλου μὲν λέγοντοσ συνέφησεν ἂν ἐξ ἀνάγκησ, σαφῶσ δὲ οὐκ εἴρηκεν. περὶ μὲν οὖν τούτων δεδήλωται καὶ πρότερον· ὅσα δὲ περὶ τῶν αὐτῶν τούτων ἀπορήσειεν ἄν τισ, ἐπανέλθωμεν πάλιν·

τάχα γὰρ ἂν ἐξ αὐτῶν εὐπορήσαιμέν τι πρὸσ τὰσ ὕστερον ἀπορίασ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Metaphysics, Book 1

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 1)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION