헬라어 문장 검색 - ΠλατόΕυτηψδέ3́

(플라톤, Euthydemus, Protagoras, Gorgias, Meno, Γοργίας)

πολέμου καὶ μάχησ φασὶ χρῆναι, ὦ Σώκρατεσ, οὕτω μεταλαγχάνειν. ἀλλ’ ἦ, τὸ λεγόμενον, κατόπιν ἑορτῆσ ἥκομεν καὶ ὑστεροῦμεν; καὶ μάλα γε ἀστείασ ἑορτῆσ· πολλὰ γὰρ καὶ καλὰ Γοργίασ ἡμῖν ὀλίγον πρότερον ἐπεδείξατο. τούτων μέντοι, ὦ Καλλίκλεισ, αἴτιοσ Χαιρεφῶν ὅδε, ἐν ἀγορᾷ ἀναγκάσασ ἡμᾶσ διατρῖψαι. οὐδὲν πρᾶγμα, ὦ Σώκρατεσ·

ἀλλ’ ἆρα ἐθελήσειεν ἂν ἡμῖν διαλεχθῆναι; ἐγὼ γὰρ καὶ ἰάσομαι. φίλοσ γάρ μοι Γοργίασ, ὥστ’ ἐπιδείξεται ἡμῖν, εἰ μὲν δοκεῖ, νῦν, ἐὰν δὲ βούλῃ, εἰσ αὖθισ. τί δέ, ὦ Χαιρεφῶν; ἐπιθυμεῖ Σωκράτησ ἀκοῦσαι Γοργίου; ἐπ’ αὐτό γέ τοι τοῦτο πάρεσμεν. οὐκοῦν ὅταν βούλησθε παρ’ ἐμὲ ἥκειν οἴκαδε· παρ’ ἐμοὶ γὰρ Γοργίασ καταλύει καὶ ἐπιδείξεται ὑμῖν. εὖ λέγεισ, ὦ Καλλίκλεισ. βούλομαι γὰρ πυθέσθαι παρ’ αὐτοῦ τίσ ἡ δύναμισ τῆσ τέχνησ τοῦ ἀνδρόσ, καὶ τί ἐστιν ὃ ἐπαγγέλλεταί τε καὶ διδάσκει·

τὴν δὲ ἄλλην ἐπίδειξιν εἰσ αὖθισ, ὥσπερ σὺ λέγεισ, ποιησάσθω. οὐδὲν οἱο͂ν τὸ αὐτὸν ἐρωτᾶν, ὦ Σώκρατεσ. καὶ γὰρ αὐτῷ ἓν τοῦτ’ ἦν τῆσ ἐπιδείξεωσ· ἐκέλευε γοῦν νυνδὴ ἐρωτᾶν ὅτι τισ βούλοιτο τῶν ἔνδον ὄντων, καὶ πρὸσ ἅπαντα ἔφη ἀποκρινεῖσθαι. ἦ καλῶσ λέγεισ. ὦ Χαιρεφῶν, ἐροῦ αὐτόν. τί ἔρωμαι; ὅστισ ἐστίν.

πῶσ λέγεισ; ὥσπερ ἂν εἰ ἐτύγχανεν ὢν ὑποδημάτων δημιουργόσ, ἀπεκρίνατο ἂν δήπου σοι ὅτι σκυτοτόμοσ· ἢ οὐ μανθάνεισ ὡσ λέγω; μανθάνω καὶ ἐρήσομαι. εἰπέ μοι, ὦ Γοργία, ἀληθῆ λέγει Καλλικλῆσ ὅδε ὅτι ἐπαγγέλλῃ ἀποκρίνεσθαι ὅτι ἄν τίσ σε ἐρωτᾷ; ἀληθῆ, ὦ Χαιρεφῶν·

οἰεί σὺ κάλλιον ἂν Γοργίου ἀποκρίνασθαι; καὶ γὰρ νυνδὴ αὐτὰ ταῦτα ἐπηγγελλόμην, καὶ λέγω ὅτι οὐδείσ μέ πω ἠρώτηκε καινὸν οὐδὲν πολλῶν ἐτῶν. ἦ που ἄρα ῥᾳδίωσ ἀποκρινῇ, ὦ Γοργία. πάρεστι τούτου πεῖραν, ὦ Χαιρεφῶν, λαμβάνειν. νὴ Δία· ἂν δέ γε βούλῃ, ὦ Χαιρεφῶν, ἐμοῦ. Γοργίασ μὲν γὰρ καὶ ἀπειρηκέναι μοι δοκεῖ· πολλὰ γὰρ ἄρτι διελήλυθεν. τί δέ, ὦ Πῶλε; τί δὲ τοῦτο, ἐὰν σοί γε ἱκανῶσ;

οὐδέν· ἀλλ’ ἐπειδὴ σὺ βούλει, ἀποκρίνου. Ἐρώτα. ἐρωτῶ δή. εἰ ἐτύγχανε Γοργίασ ἐπιστήμων ὢν τῆσ τέχνησ ἧσπερ ὁ ἀδελφὸσ αὐτοῦ Ἡρόδικοσ, τί ἂν αὐτὸν ὠνομάζομεν δικαίωσ; οὐχ ὅπερ ἐκεῖνον; πάνυ γε. ἰατρὸν ἄρα φάσκοντεσ αὐτὸν εἶναι καλῶσ ἂν ἐλέγομεν. ναί. εἰ δέ γε ἧσπερ Ἀριστοφῶν ὁ Ἀγλαοφῶντοσ ἢ ὁ ἀδελφὸσ αὐτοῦ ἔμπειροσ ἦν τέχνησ, τίνα ἂν αὐτὸν ὀρθῶσ ἐκαλοῦμεν; δῆλον ὅτι ζωγράφον.

νῦν δ’ ἐπειδὴ τίνοσ τέχνησ ἐπιστήμων ἐστίν, τίνα ἂν καλοῦντεσ αὐτὸν ὀρθῶσ καλοῖμεν; ὦ Χαιρεφῶν, πολλαὶ τέχναι ἐν ἀνθρώποισ εἰσὶν ἐκ τῶν ἐμπειριῶν ἐμπείρωσ ηὑρημέναι· ἐμπειρία μὲν γὰρ ποιεῖ τὸν αἰῶνα ἡμῶν πορεύεσθαι κατὰ τέχνην, ἀπειρία δὲ κατὰ τύχην. ἑκάστων δὲ τούτων μεταλαμβάνουσιν ἄλλοι ἄλλων ἄλλωσ, τῶν δὲ ἀρίστων οἱ ἄριστοι· ὧν καὶ Γοργίασ ἐστὶν ὅδε, καὶ μετέχει τῆσ καλλίστησ τῶν τεχνῶν. καλῶσ γε, ὦ Γοργία, φαίνεται πῶλοσ παρεσκευάσθαι εἰσ λόγουσ·

ἀλλὰ γὰρ ὃ ὑπέσχετο Χαιρεφῶντι οὐ ποιεῖ. τί μάλιστα, ὦ Σώκρατεσ; τὸ ἐρωτώμενον οὐ πάνυ μοι φαίνεται ἀποκρίνεσθαι. ἀλλὰ σύ, εἰ βούλει, ἐροῦ αὐτόν. οὔκ, εἰ αὐτῷ γε σοὶ βουλομένῳ ἐστὶν ἀποκρίνεσθαι, ἀλλὰ πολὺ ἂν ἥδιον σέ. δῆλοσ γάρ μοι πῶλοσ καὶ ἐξ ὧν εἴρηκεν ὅτι τὴν καλουμένην ῥητορικὴν μᾶλλον μεμελέτηκεν ἢ διαλέγεσθαι. τί δή, ὦ Σώκρατεσ;

ὅτι, ὦ Πῶλε, ἐρομένου Χαιρεφῶντοσ τίνοσ Γοργίασ ἐπιστήμων τέχνησ, ἐγκωμιάζεισ μὲν αὐτοῦ τὴν τέχνην ὥσπερ τινὸσ ψέγοντοσ, ἥτισ δέ ἐστιν οὐκ ἀπεκρίνω. οὐ γὰρ ἀπεκρινάμην ὅτι εἰή ἡ καλλίστη; καὶ μάλα. ἀλλ’ οὐδεὶσ ἐρωτᾷ ποία τισ ἡ Γοργίου τέχνη, ἀλλὰ τίσ, καὶ ὅντινα δέοι καλεῖν τὸν Γοργίαν· ὥσπερ τὰ ἔμπροσθέν σοι ὑπετείνατο Χαιρεφῶν καὶ αὐτῷ καλῶσ καὶ διὰ βραχέων ἀπεκρίνω, καὶ νῦν οὕτωσ εἰπὲ τίσ ἡ τέχνη καὶ τίνα Γοργίαν καλεῖν χρὴ ἡμᾶσ. μᾶλλον δέ, ὦ Γοργία, αὐτὸσ ἡμῖν εἰπὲ τίνα σε χρὴ καλεῖν ὡσ τίνοσ ἐπιστήμονα τέχνησ. τῆσ ῥητορικῆσ, ὦ Σώκρατεσ.

ῥήτορα ἄρα χρή σε καλεῖν; ἀγαθόν γε, ὦ Σώκρατεσ, εἰ δὴ ὅ γε εὔχομαι εἶναι, ὡσ ἔφη Ὅμηροσ, βούλει με καλεῖν. ἀλλὰ βούλομαι. κάλει δή. οὐκοῦν καὶ ἄλλουσ σε φῶμεν δυνατὸν εἶναι ποιεῖν;

ἐπαγγέλλομαί γε δὴ ταῦτα οὐ μόνον ἐνθάδε ἀλλὰ καὶ ἄλλοθι. ἆρ’ οὖν ἐθελήσαισ ἄν, ὦ Γοργία, ὥσπερ νῦν διαλεγόμεθα, διατελέσαι τὸ μὲν ἐρωτῶν, τὸ δ’ ἀποκρινόμενοσ, τὸ δὲ μῆκοσ τῶν λόγων τοῦτο, οἱο͂ν καὶ πῶλοσ ἤρξατο, εἰσ αὖθισ ἀποθέσθαι; ἀλλ’ ὅπερ ὑπισχνῇ, μὴ ψεύσῃ, ἀλλὰ ἐθέλησον κατὰ βραχὺ τὸ ἐρωτώμενον ἀποκρίνεσθαι. εἰσὶ μέν, ὦ Σώκρατεσ, ἔνιαι τῶν ἀποκρίσεων ἀναγκαῖαι διὰ μακρῶν τοὺσ λόγουσ ποιεῖσθαι· οὐ μὴν ἀλλὰ πειράσομαί γε ὡσ διὰ βραχυτάτων. καὶ γὰρ αὖ καὶ τοῦτο ἕν ἐστιν ὧν φημι, μηδένα ἂν ἐν βραχυτέροισ ἐμοῦ τὰ αὐτὰ εἰπεῖν.

τούτου μὴν δεῖ, ὦ Γοργία· καί μοι ἐπίδειξιν αὐτοῦ τούτου ποίησαι, τῆσ βραχυλογίασ, μακρολογίασ δὲ εἰσ αὖθισ. ἀλλὰ ποιήσω, καὶ οὐδενὸσ φήσεισ βραχυλογωτέρου ἀκοῦσαι. φέρε δή· ῥητορικῆσ γὰρ φῂσ ἐπιστήμων τέχνησ εἶναι καὶ ποιῆσαι ἂν καὶ ἄλλον ῥήτορα· ἡ ῥητορικὴ περὶ τί τῶν ὄντων τυγχάνει οὖσα;

ἴθι δή μοι ἀπόκριναι οὕτωσ καὶ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ, περὶ τί τῶν ὄντων ἐστὶν ἐπιστήμη; ὥσπερ ἡ ὑφαντικὴ περὶ τὴν τῶν ἱματίων ἐργασίαν· ἦ γάρ; ναί. οὐκοῦν καὶ ἡ μουσικὴ περὶ τὴν τῶν μελῶν ποίησιν; ναί. νὴ τὴν Ἥραν, ὦ Γοργία, ἄγαμαί γε τὰσ ἀποκρίσεισ, ὅτι ἀποκρίνῃ ὡσ οἱο͂́ν τε διὰ βραχυτάτων. πάνυ γὰρ οἶμαι, ὦ Σώκρατεσ, ἐπιεικῶσ τοῦτο ποιεῖν. εὖ λέγεισ. περὶ λόγουσ.

ποίουσ τούτουσ, ὦ Γοργία; ἆρα οἳ δηλοῦσι τοὺσ κάμνοντασ, ὡσ ἂν διαιτώμενοι ὑγιαίνοιεν; οὔ. οὐκ ἄρα περὶ πάντασ γε τοὺσ λόγουσ ἡ ῥητορική ἐστιν. οὐ δῆτα. ἀλλὰ μὴν λέγειν γε ποιεῖ δυνατούσ. ναί. οὐκοῦν περὶ ὧνπερ λέγειν, καὶ φρονεῖν; πῶσ γὰρ οὔ; ἆρ’ οὖν, ἣν νυνδὴ ἐλέγομεν, ἡ ἰατρικὴ περὶ τῶν καμνόντων ποιεῖ δυνατοὺσ εἶναι φρονεῖν καὶ λέγειν; ἀνάγκη.

καὶ ἡ ἰατρικὴ ἄρα, ὡσ ἐοίκεν, περὶ λόγουσ ἐστίν. ναί. τούσ γε περὶ τὰ νοσήματα; μάλιστα. οὐκοῦν καὶ ἡ γυμναστικὴ περὶ λόγουσ ἐστὶν τοὺσ περὶ εὐεξίαν τε τῶν σωμάτων καὶ καχεξίαν; πάνυ γε. καὶ μὴν καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι, ὦ Γοργία, οὕτωσ ἔχουσιν· ἑκάστη αὐτῶν περὶ λόγουσ ἐστὶν τούτουσ, οἳ τυγχάνουσιν ὄντεσ περὶ τὸ πρᾶγμα οὗ ἑκάστη ἐστὶν ἡ τέχνη.

φαίνεται. τί οὖν δή ποτε τὰσ ἄλλασ τέχνασ οὐ ῥητορικὰσ καλεῖσ, οὔσασ περὶ λόγουσ, εἴπερ ταύτην ῥητορικὴν καλεῖσ, ἣ ἂν ᾖ περὶ λόγουσ; ὅτι, ὦ Σώκρατεσ, τῶν μὲν ἄλλων τεχνῶν περὶ χειρουργίασ τε καὶ τοιαύτασ πράξεισ ὡσ ἔποσ εἰπεῖν πᾶσά ἐστιν ἡ ἐπιστήμη, τῆσ δὲ ῥητορικῆσ οὐδέν ἐστιν τοιοῦτον χειρούργημα, ἀλλὰ πᾶσα ἡ πρᾶξισ καὶ ἡ κύρωσισ διὰ λόγων ἐστίν. διὰ ταῦτ’ ἐγὼ τὴν ῥητορικὴν τέχνην ἀξιῶ εἶναι περὶ λόγουσ, ὀρθῶσ λέγων, ὡσ ἐγώ φημι. ἆρ’ οὖν μανθάνω οἱάν αὐτὴν βούλει καλεῖν;

τάχα δὲ εἴσομαι σαφέστερον. ἀλλ’ ἀπόκριναι· εἰσὶν ἡμῖν τέχναι. ἦ γάρ; ναί. πασῶν δὴ οἶμαι τῶν τεχνῶν τῶν μὲν ἐργασία τὸ πολύ ἐστιν καὶ λόγου βραχέοσ δέονται, ἔνιαι δὲ οὐδενὸσ ἀλλὰ τὸ τῆσ τέχνησ περαίνοιτο ἂν καὶ διὰ σιγῆσ, οἱο͂ν γραφικὴ καὶ ἀνδριαντοποιία καὶ ἄλλαι πολλαί. τὰσ τοιαύτασ μοι δοκεῖσ λέγειν, περὶ ἃσ οὐ φῂσ τὴν ῥητορικὴν εἶναι· ἢ οὔ;

πάνυ μὲν οὖν καλῶσ ὑπολαμβάνεισ, ὦ Σώκρατεσ. ἕτεραι δέ γέ εἰσι τῶν τεχνῶν αἳ διὰ λόγου πᾶν περαίνουσι, καὶ ἔργου ὡσ ἔποσ εἰπεῖν ἢ οὐδενὸσ προσδέονται ἢ βραχέοσ πάνυ, οἱο͂ν ἡ ἀριθμητικὴ καὶ λογιστικὴ καὶ γεωμετρικὴ καὶ πεττευτική γε καὶ ἄλλαι πολλαὶ τέχναι, ὧν ἔνιαι σχεδόν τι ἴσουσ τοὺσ λόγουσ ἔχουσι ταῖσ πράξεσιν, αἱ δὲ πολλαὶ πλείουσ, καὶ τὸ παράπαν πᾶσα ἡ πρᾶξισ καὶ τὸ κῦροσ αὐταῖσ διὰ λόγων ἐστίν. τῶν τοιούτων τινά μοι δοκεῖσ λέγειν τὴν ῥητορικήν. ἀληθῆ λέγεισ. ἀλλ’ οὔτοι τούτων γε οὐδεμίαν οἶμαί σε βούλεσθαι ῥητορικὴν καλεῖν, οὐχ ὅτι τῷ ῥήματι οὕτωσ εἶπεσ, ὅτι ἡ διὰ λόγου τὸ κῦροσ ἔχουσα ῥητορική ἐστιν, καὶ ὑπολάβοι ἄν τισ, εἰ βούλοιτο δυσχεραίνειν ἐν τοῖσ λόγοισ, "τὴν ἀριθμητικὴν ἄρα ῥητορικήν, ὦ Γοργία, λέγεισ;

ἀλλ’ οὐκ οἶμαί σε οὔτε τὴν ἀριθμητικὴν οὔτε τὴν γεωμετρίαν ῥητορικὴν λέγειν. ὀρθῶσ γὰρ οἰεί, ὦ Σώκρατεσ, καὶ δικαίωσ ὑπολαμβάνεισ.

ἴθι νυν καὶ σὺ τὴν ἀπόκρισιν ἣν ἠρόμην διαπέρανον. ἐπεὶ γὰρ ῥητορικὴ τυγχάνει μὲν οὖσα τούτων τισ τῶν τεχνῶν τῶν τὸ πολὺ λόγῳ χρωμένων, τυγχάνουσιν δὲ καὶ ἄλλαι τοιαῦται οὖσαι, πειρῶ εἰπεῖν ἡ περὶ τί ἐν λόγοισ τὸ κῦροσ ἔχουσα ῥητορική ἐστιν. ὥσπερ ἂν εἴ τίσ με ἔροιτο ὧν νυνδὴ ἔλεγον περὶ ἡστινοσοῦν τῶν τεχνῶν· "ὦ Σώκρατεσ, τίσ ἐστιν ἡ ἀριθμητικὴ τέχνη; εἴποιμ’ ἂν αὐτῷ, ὥσπερ σὺ ἄρτι, ὅτι τῶν διὰ λόγου τισ τὸ κῦροσ ἐχουσῶν.

καὶ εἴ με ἐπανέροιτο· "τῶν περὶ τί; εἴποιμ’ ἂν ὅτι τῶν περὶ τὸ ἄρτιόν τε καὶ περιττὸν γνῶσισ, ὅσα ἂν ἑκάτερα τυγχάνῃ ὄντα. εἰ δ’ αὖ ἔροιτο· "τὴν δὲ λογιστικὴν τίνα καλεῖσ τέχνην; εἴποιμ’ ἂν ὅτι καὶ αὕτη ἐστὶν τῶν λόγῳ τὸ πᾶν κυρουμένων· καὶ εἰ ἐπανέροιτο· "ἡ περὶ τί; εἴποιμ’ ἂν ὥσπερ οἱ ἐν τῷ δήμῳ συγγραφόμενοι, ὅτι τὰ μὲν ἄλλα καθάπερ ἡ ἀριθμητικὴ ἡ λογιστικὴ ἔχει ‐ περὶ τὸ αὐτὸ γάρ ἐστιν, τό τε ἄρτιον καὶ τὸ περιττόν ‐ διαφέρει δὲ τοσοῦτον, ὅτι καὶ πρὸσ αὑτὰ καὶ πρὸσ ἄλληλα πῶσ ἔχει πλήθουσ ἐπισκοπεῖ τὸ περιττὸν καὶ τὸ ἄρτιον ἡ λογιστική. καὶ εἴ τισ τὴν ἀστρονομίαν ἀνέροιτο, ἐμοῦ λέγοντοσ ὅτι καὶ αὕτη λόγῳ κυροῦται τὰ πάντα, "οἱ δὲ λόγοι οἱ τῆσ ἀστρονομίασ," εἰ φαίη, "περὶ τί εἰσιν, ὦ Σώκρατεσ; εἴποιμ’ ἂν ὅτι περὶ τὴν τῶν ἄστρων φορὰν καὶ ἡλίου καὶ σελήνησ, πῶσ πρὸσ ἄλληλα τάχουσ ἔχει.

ὀρθῶσ γε λέγων σύ, ὦ Σώκρατεσ. ἴθι δὴ καὶ σύ, ὦ Γοργία.

τυγχάνει μὲν γὰρ δὴ ἡ ῥητορικὴ οὖσα τῶν λόγῳ τὰ πάντα διαπραττομένων τε καὶ κυρουμένων· ἦ γάρ; ἔστι ταῦτα. λέγε δὴ τῶν περὶ τί; <τί> ἐστι τοῦτο τῶν ὄντων, περὶ οὗ οὗτοι οἱ λόγοι εἰσὶν οἷσ ἡ ῥητορικὴ χρῆται; τὰ μέγιστα τῶν ἀνθρωπείων πραγμάτων, ὦ Σώκρατεσ, καὶ ἄριστα. ἀλλ’, ὦ Γοργία, ἀμφισβητήσιμον καὶ τοῦτο λέγεισ καὶ οὐδέν πω σαφέσ. οἰόμαι γάρ σε ἀκηκοέναι ἐν τοῖσ συμποσίοισ ᾀδόντων ἀνθρώπων τοῦτο τὸ σκολιόν, ἐν ᾧ καταριθμοῦνται ᾄδοντεσ ὅτι ὑγιαίνειν μὲν ἄριστόν ἐστιν, τὸ δὲ δεύτερον καλὸν γενέσθαι, τρίτον δέ, ὥσ φησιν ὁ ποιητὴσ τοῦ σκολιοῦ, τὸ πλουτεῖν ἀδόλωσ. ἀκήκοα γάρ·

ἀλλὰ πρὸσ τί τοῦτο λέγεισ; ὅτι εἴ σοι αὐτίκα παρασταῖεν οἱ δημιουργοὶ τούτων ὧν ἐπῄνεσεν ὁ τὸ σκολιὸν ποιήσασ, ἰατρόσ τε καὶ παιδοτρίβησ καὶ χρηματιστήσ, καὶ εἴποι πρῶτον μὲν ὁ ἰατρὸσ ὅτι "ὦ Σώκρατεσ, ἐξαπατᾷ σε Γοργίασ·

οὐ γάρ ἐστιν ἡ τούτου τέχνη περὶ τὸ μέγιστον ἀγαθὸν τοῖσ ἀνθρώποισ, ἀλλ’ ἡ ἐμή" ‐ εἰ οὖν αὐτὸν ἐγὼ ἐροίμην· σὺ δὲ τίσ ὢν ταῦτα λέγεισ; εἴποι ἂν ἴσωσ ὅτι ἰατρόσ. τί οὖν λέγεισ; ἦ τὸ τῆσ σῆσ τέχνησ ἔργον μέγιστόν ἐστιν ἀγαθόν; "πῶσ γὰρ οὔ," φαίη ἂν ἴσωσ, "ὦ Σώκρατεσ, ὑγίεια; τί δ’ ἐστὶν μεῖζον ἀγαθὸν ἀνθρώποισ ὑγιείασ; εἰ δ’ αὖ μετὰ τοῦτον ὁ παιδοτρίβησ εἴποι ὅτι "θαυμάζοιμί τἄν, ὦ Σώκρατεσ, καὶ αὐτὸσ εἴ σοι ἔχοι Γοργίασ μεῖζον ἀγαθὸν ἐπιδεῖξαι τῆσ αὑτοῦ τέχνησ ἢ ἐγὼ τῆσ ἐμῆσ·

εἴποιμ’ ἂν αὖ καὶ πρὸσ τοῦτον· σὺ δὲ δὴ τίσ εἶ, ὦ ἄνθρωπε, καὶ τί τὸ σὸν ἔργον; "παιδοτρίβησ," φαίη ἄν, "τὸ δὲ ἔργον μού ἐστιν καλούσ τε καὶ ἰσχυροὺσ ποιεῖν τοὺσ ἀνθρώπουσ τὰ σώματα. " μετὰ δὲ τὸν παιδοτρίβην εἴποι ἂν ὁ χρηματιστήσ, ὡσ ἐγᾦμαι πάνυ καταφρονῶν ἁπάντων· "σκόπει δῆτα, ὦ Σώκρατεσ, ἐάν σοι πλούτου φανῇ τι μεῖζον ἀγαθὸν ὂν ἢ παρὰ Γοργίᾳ ἢ παρ’ ἄλλῳ ὁτῳοῦν.

" φαῖμεν ἂν οὖν πρὸσ αὐτόν· τί δὲ δή; ἦ σὺ τούτου δημιουργόσ; φαίη ἄν. τίσ ὤν; "χρηματιστήσ. " τί οὖν; κρίνεισ σὺ μέγιστον ἀνθρώποισ ἀγαθὸν εἶναι πλοῦτον; φήσομεν. "πῶσ γὰρ οὔκ; ἐρεῖ. καὶ μὴν ἀμφισβητεῖ γε Γοργίασ ὅδε τὴν παρ’ αὑτῷ τέχνην μείζονοσ ἀγαθοῦ αἰτίαν εἶναι ἢ τὴν σήν, φαῖμεν ἂν ἡμεῖσ. δῆλον οὖν ὅτι τὸ μετὰ τοῦτο ἔροιτ’ ἄν· "καὶ τί ἐστιν τοῦτο τὸ ἀγαθόν; ἀποκρινάσθω Γοργίασ.

" ἴθι οὖν νομίσασ, ὦ Γοργία, ἐρωτᾶσθαι καὶ ὑπ’ ἐκείνων καὶ ὑπ’ ἐμοῦ, ἀπόκριναι τί ἐστιν τοῦτο ὃ φῂσ σὺ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναι τοῖσ ἀνθρώποισ καὶ σὲ δημιουργὸν εἶναι αὐτοῦ. ὅπερ ἐστίν, ὦ Σώκρατεσ, τῇ ἀληθείᾳ μέγιστον ἀγαθὸν καὶ αἴτιον ἅμα μὲν ἐλευθερίασ αὐτοῖσ τοῖσ ἀνθρώποισ, ἅμα δὲ τοῦ ἄλλων ἄρχειν ἐν τῇ αὑτοῦ πόλει ἑκάστῳ. τί οὖν δὴ τοῦτο λέγεισ; τὸ πείθειν ἔγωγ’ οἱο͂́ν τ’ εἶναι τοῖσ λόγοισ καὶ ἐν δικαστηρίῳ δικαστὰσ καὶ ἐν βουλευτηρίῳ βουλευτὰσ καὶ ἐν ἐκκλησίᾳ ἐκκλησιαστὰσ καὶ ἐν ἄλλῳ συλλόγῳ παντί, ὅστισ ἂν πολιτικὸσ σύλλογοσ γίγνηται.

καίτοι ἐν ταύτῃ τῇ δυνάμει δοῦλον μὲν ἕξεισ τὸν ἰατρόν, δοῦλον δὲ τὸν παιδοτρίβην· ὁ δὲ χρηματιστὴσ οὗτοσ ἄλλῳ ἀναφανήσεται χρηματιζόμενοσ καὶ οὐχ αὑτῷ, ἀλλὰ σοὶ τῷ δυναμένῳ λέγειν καὶ πείθειν τὰ πλήθη. νῦν μοι δοκεῖσ δηλῶσαι, ὦ Γοργία, ἐγγύτατα τὴν ῥητορικὴν ἥντινα τέχνην ἡγῇ εἶναι, καὶ εἴ τι ἐγὼ συνίημι, λέγεισ ὅτι πειθοῦσ δημιουργόσ ἐστιν ἡ ῥητορική, καὶ ἡ πραγματεία αὐτῆσ ἅπασα καὶ τὸ κεφάλαιον εἰσ τοῦτο τελευτᾷ· ἢ ἔχεισ τι λέγειν ἐπὶ πλέον τὴν ῥητορικὴν δύνασθαι ἢ πειθὼ τοῖσ ἀκούουσιν ἐν τῇ ψυχῇ ποιεῖν;

οὐδαμῶσ, ὦ Σώκρατεσ, ἀλλά μοι δοκεῖσ ἱκανῶσ ὁρίζεσθαι· ἔστιν γὰρ τοῦτο τὸ κεφάλαιον αὐτῆσ. ἄκουσον δή, ὦ Γοργία. ἐγὼ γὰρ εὖ ἴσθ’ ὅτι, ὡσ ἐμαυτὸν πείθω, εἴπερ τισ ἄλλοσ ἄλλῳ διαλέγεται βουλόμενοσ εἰδέναι αὐτὸ τοῦτο περὶ ὅτου ὁ λόγοσ ἐστίν, καὶ ἐμὲ εἶναι τούτων ἕνα· ἀξιῶ δὲ καὶ σέ.

τί οὖν δή, ὦ Σώκρατεσ; ἐγὼ ἐρῶ νῦν. ἐγὼ τὴν ἀπὸ τῆσ ῥητορικῆσ πειθώ, ἥτισ ποτ’ ἐστὶν ἣν σὺ λέγεισ καὶ περὶ ὧντινων πραγμάτων ἐστὶν πειθώ, σαφῶσ μὲν εὖ ἴσθ’ ὅτι οὐκ οἶδα, οὐ μὴν ἀλλ’ ὑποπτεύω γε ἣν οἶμαί σε λέγειν καὶ περὶ ὧν· οὐδὲν μέντοι ἧττον ἐρήσομαί σε τίνα ποτὲ λέγεισ τὴν πειθὼ τὴν ἀπὸ τῆσ ῥητορικῆσ καὶ περὶ τίνων αὐτὴν εἶναι. τοῦ ἕνεκα δὴ αὐτὸσ ὑποπτεύων σὲ ἐρήσομαι, ἀλλ’ οὐκ αὐτὸσ λέγω;

οὐ σοῦ ἕνεκα ἀλλὰ τοῦ λόγου, ἵνα οὕτω προί̈ῃ ὡσ μάλιστ’ ἂν ἡμῖν καταφανὲσ ποιοῖ περὶ ὅτου λέγεται. σκόπει γὰρ εἴ σοι δοκῶ δικαίωσ ἀνερωτᾶν σε· ὥσπερ ἂν εἰ ἐτύγχανόν σε ἐρωτῶν τίσ ἐστιν τῶν ζωγράφων Ζεῦξισ, εἴ μοι εἶπεσ ὅτι ὁ τὰ ζῷα γράφων, ἆρ’ οὐκ ἂν δικαίωσ σε ἠρόμην ὁ τὰ ποῖα τῶν ζῴων γράφων καὶ ποῦ; πάνυ γε. ἆρα διὰ τοῦτο, ὅτι καὶ ἄλλοι εἰσὶ ζωγράφοι γράφοντεσ ἄλλα πολλὰ ζῷα;

ναί. εἰ δέ γε μηδεὶσ ἄλλοσ ἢ Ζεῦξισ ἔγραφε, καλῶσ ἄν σοι ἀπεκέκριτο; πῶσ γὰρ οὔ; ἴθι δὴ καὶ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ εἰπέ· πότερόν σοι δοκεῖ πειθὼ ποιεῖν ἡ ῥητορικὴ μόνη ἢ καὶ ἄλλαι τέχναι; λέγω δὲ τὸ τοιόνδε· ὅστισ διδάσκει ὁτιοῦν πρᾶγμα, πότερον ὃ διδάσκει πείθει ἢ οὔ; οὐ δῆτα, ὦ Σώκρατεσ, ἀλλὰ πάντων μάλιστα πείθει. πάλιν δὴ ἐπὶ τῶν αὐτῶν τεχνῶν λέγωμεν ὧνπερ νυνδή·

ἡ ἀριθμητικὴ οὐ διδάσκει ἡμᾶσ ὅσα ἐστὶν τὰ τοῦ ἀριθμοῦ, καὶ ὁ ἀριθμητικὸσ ἄνθρωποσ; πάνυ γε. οὐκοῦν καὶ πείθει; ναί. πειθοῦσ ἄρα δημιουργόσ ἐστιν καὶ ἡ ἀριθμητική; φαίνεται. οὐκοῦν ἐάν τισ ἐρωτᾷ ἡμᾶσ ποίασ πειθοῦσ καὶ περὶ τί, ἀποκρινούμεθά που αὐτῷ ὅτι τῆσ διδασκαλικῆσ τῆσ περὶ τὸ ἄρτιόν τε καὶ τὸ περιττὸν ὅσον ἐστίν· καὶ τὰσ ἄλλασ ἃσ νυνδὴ ἐλέγομεν τέχνασ ἁπάσασ ἕξομεν ἀποδεῖξαι πειθοῦσ δημιουργοὺσ οὔσασ καὶ ἧστινοσ καὶ περὶ ὅτι·

ἢ οὔ; ναί. οὐκ ἄρα ῥητορικὴ μόνη πειθοῦσ ἐστιν δημιουργόσ. ἀληθῆ λέγεισ. ἐπειδὴ τοίνυν οὐ μόνη ἀπεργάζεται τοῦτο τὸ ἔργον, ἀλλὰ καὶ ἄλλαι, δικαίωσ ὥσπερ περὶ τοῦ ζωγράφου μετὰ τοῦτο ἐπανεροίμεθ’ ἂν τὸν λέγοντα· ποίασ δὴ πειθοῦσ καὶ τῆσ περὶ τί πειθοῦσ ἡ ῥητορική ἐστιν τέχνη; ἢ οὐ δοκεῖ σοι δίκαιον εἶναι ἐπανερέσθαι; ἔμοιγε.

ἀπόκριναι δή, ὦ Γοργία, ἐπειδή γε καὶ σοὶ δοκεῖ οὕτωσ. ταύτησ τοίνυν τῆσ πειθοῦσ λέγω, ὦ Σώκρατεσ, τῆσ ἐν τοῖσ δικαστηρίοισ καὶ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ὄχλοισ, ὥσπερ καὶ ἄρτι ἔλεγον, καὶ περὶ τούτων ἅ ἐστι δίκαιά τε καὶ ἄδικα. καὶ ἐγώ τοι ὑπώπτευον ταύτην σε λέγειν τὴν πειθὼ καὶ περὶ τούτων, ὦ Γοργία· ἀλλ’ ἵνα μὴ θαυμάζῃσ ἐὰν καὶ ὀλίγον ὕστερον τοιοῦτόν τί σε ἀνέρωμαι, ὃ δοκεῖ μὲν δῆλον εἶναι, ἐγὼ δ’ ἐπανερωτῶ ‐ ὅπερ γὰρ λέγω, τοῦ ἑξῆσ ἕνεκα περαίνεσθαι τὸν λόγον ἐρωτῶ, οὐ σοῦ ἕνεκα ἀλλ’ ἵνα μὴ ἐθιζώμεθα ὑπονοοῦντεσ προαρπάζειν ἀλλήλων τὰ λεγόμενα, ἀλλὰ σὺ τὰ σαυτοῦ κατὰ τὴν ὑπόθεσιν ὅπωσ ἂν βούλῃ περαίνῃσ. καὶ ὀρθῶσ γέ μοι δοκεῖσ ποιεῖν, ὦ Σώκρατεσ. ἴθι δὴ καὶ τόδε ἐπισκεψώμεθα.

καλεῖσ τι μεμαθηκέναι; καλῶ. τί δέ; πεπιστευκέναι; ἔγωγε.

πότερον οὖν ταὐτὸν δοκεῖ σοι εἶναι μεμαθηκέναι καὶ πεπιστευκέναι, καὶ μάθησισ καὶ πίστισ, ἢ ἄλλο τι; οἰόμαι μὲν ἔγωγε, ὦ Σώκρατεσ, ἄλλο. καλῶσ γὰρ οἰεί· γνώσῃ δὲ ἐνθένδε. εἰ γάρ τίσ σε ἔροιτο· "ἆρ’ ἔστιν τισ, ὦ Γοργία, πίστισ ψευδὴσ καὶ ἀληθήσ; φαίησ ἄν, ὡσ ἐγὼ οἶμαι. ναί. τί δέ; ἐπιστήμη ἐστὶν ψευδὴσ καὶ ἀληθήσ; οὐδαμῶσ. δῆλον ἄρ’ αὖ ὅτι οὐ ταὐτόν ἐστιν. ἀληθῆ λέγεισ. ἀλλὰ μὴν οἵ τέ γε μεμαθηκότεσ πεπεισμένοι εἰσὶν καὶ οἱ πεπιστευκότεσ.

ἔστι ταῦτα. βούλει οὖν δύο εἴδη θῶμεν πειθοῦσ, τὸ μὲν πίστιν παρεχόμενον ἄνευ τοῦ εἰδέναι, τὸ δ’ ἐπιστήμην; πάνυ γε. ποτέραν οὖν ἡ ῥητορικὴ πειθὼ ποιεῖ ἐν δικαστηρίοισ τε καὶ τοῖσ ἄλλοισ ὄχλοισ περὶ τῶν δικαίων τε καὶ ἀδίκων; ἐξ ἧσ πιστεύειν γίγνεται ἄνευ τοῦ εἰδέναι ἢ ἐξ ἧσ τὸ εἰδέναι; δῆλον δήπου, ὦ Σώκρατεσ, ὅτι ἐξ ἧσ τὸ πιστεύειν. ἡ ῥητορικὴ ἄρα, ὡσ ἐοίκεν, πειθοῦσ δημιουργόσ ἐστιν πιστευτικῆσ ἀλλ’ οὐ διδασκαλικῆσ περὶ τὸ δίκαιόν τε καὶ ἄδικον. ναί.

οὐδ’ ἄρα διδασκαλικὸσ ὁ ῥήτωρ ἐστὶν δικαστηρίων τε καὶ τῶν ἄλλων ὄχλων δικαίων τε πέρι καὶ ἀδίκων, ἀλλὰ πιστικὸσ μόνον· οὐ γὰρ δήπου ὄχλον γ’ ἂν δύναιτο τοσοῦτον ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ διδάξαι οὕτω μεγάλα πράγματα. οὐ δῆτα. φέρε δή, ἴδωμεν τί ποτε καὶ λέγομεν περὶ τῆσ ῥητορικῆσ· ἐγὼ μὲν γάρ τοι οὐδ’ αὐτόσ πω δύναμαι κατανοῆσαι ὅτι λέγω.

ὅταν περὶ ἰατρῶν αἱρέσεωσ ᾖ τῇ πόλει σύλλογοσ ἢ περὶ ναυπηγῶν ἢ περὶ ἄλλου τινὸσ δημιουργικοῦ ἔθνουσ, ἄλλο τι ἢ τότε ὁ ῥητορικὸσ οὐ συμβουλεύσει; δῆλον γὰρ ὅτι ἐν ἑκάστῃ αἱρέσει τὸν τεχνικώτατον δεῖ αἱρεῖσθαι. οὐδ’ ὅταν τειχῶν περὶ οἰκοδομήσεωσ ἢ λιμένων κατασκευῆσ ἢ νεωρίων, ἀλλ’ οἱ ἀρχιτέκτονεσ· οὐδ’ αὖ ὅταν στρατηγῶν αἱρέσεωσ πέρι ἢ τάξεώσ τινοσ πρὸσ πολεμίουσ ἢ χωρίων καταλήψεωσ συμβουλὴ ᾖ, ἀλλ’ οἱ στρατηγικοὶ τότε συμβουλεύσουσιν, οἱ ῥητορικοὶ δὲ οὔ· ἢ πῶσ λέγεισ, ὦ Γοργία, τὰ τοιαῦτα;

ἐπειδὴ γὰρ αὐτόσ τε φῂσ ῥήτωρ εἶναι καὶ ἄλλουσ ποιεῖν ῥητορικούσ, εὖ ἔχει τὰ τῆσ σῆσ τέχνησ παρὰ σοῦ πυνθάνεσθαι. καὶ ἐμὲ νῦν νόμισον καὶ τὸ σὸν σπεύδειν· ἴσωσ γὰρ καὶ τυγχάνει τισ τῶν ἔνδον ὄντων μαθητήσ σου βουλόμενοσ γενέσθαι, ὡσ ἐγώ τινασ σχεδὸν καὶ συχνοὺσ αἰσθάνομαι, οἳ ἴσωσ αἰσχύνοιντ’ ἄν σε ἀνερέσθαι. ὑπ’ ἐμοῦ οὖν ἀνερωτώμενοσ νόμισον καὶ ὑπ’ ἐκείνων ἀνερωτᾶσθαι· "τί ἡμῖν, ὦ Γοργία, ἔσται, ἐάν σοι συνῶμεν;

περὶ τίνων τῇ πόλει συμβουλεύειν οἱοῖ́ τε ἐσόμεθα; πότερον περὶ δικαίου μόνον καὶ ἀδίκου ἢ καὶ περὶ ὧν νυνδὴ Σωκράτησ ἔλεγεν; πειρῶ οὖν αὐτοῖσ ἀποκρίνεσθαι. ἀλλ’ ἐγώ σοι πειράσομαι, ὦ Σώκρατεσ, σαφῶσ ἀποκαλύψαι τὴν τῆσ ῥητορικῆσ δύναμιν ἅπασαν· αὐτὸσ γὰρ καλῶσ ὑφηγήσω. οἶσθα γὰρ δήπου ὅτι τὰ νεώρια ταῦτα καὶ τὰ τείχη τὰ Ἀθηναίων καὶ ἡ τῶν λιμένων κατασκευὴ ἐκ τῆσ Θεμιστοκλέουσ συμβουλῆσ γέγονεν, τὰ δ’ ἐκ τῆσ Περικλέουσ ἀλλ’ οὐκ ἐκ τῶν δημιουργῶν. λέγεται ταῦτα, ὦ Γοργία, περὶ Θεμιστοκλέουσ· Περικλέουσ δὲ καὶ αὐτὸσ ἤκουον ὅτε συνεβούλευεν ἡμῖν περὶ τοῦ διὰ μέσου τείχουσ.

καὶ ὅταν γέ τισ αἱρ́εσισ ᾖ ὧν νυνδὴ σὺ ἔλεγεσ, ὦ Σώκρατεσ, ὁρᾷσ ὅτι οἱ ῥήτορέσ εἰσιν οἱ συμβουλεύοντεσ καὶ οἱ νικῶντεσ τὰσ γνώμασ περὶ τούτων.

ταῦτα καὶ θαυμάζων, ὦ Γοργία, πάλαι ἐρωτῶ τίσ ποτε ἡ δύναμίσ ἐστιν τῆσ ῥητορικῆσ. δαιμονία γάρ τισ ἔμοιγε καταφαίνεται τὸ μέγεθοσ οὕτω σκοποῦντι. εἰ πάντα γε εἰδείησ, ὦ Σώκρατεσ, ὅτι ὡσ ἔποσ εἰπεῖν ἁπάσασ τὰσ δυνάμεισ συλλαβοῦσα ὑφ’ αὑτῇ ἔχει. μέγα δέ σοι τεκμήριον ἐρῶ·

πολλάκισ γὰρ ἤδη ἔγωγε μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ καὶ μετὰ τῶν ἄλλων ἰατρῶν εἰσελθὼν παρά τινα τῶν καμνόντων οὐχὶ ἐθέλοντα ἢ φάρμακον πιεῖν ἢ τεμεῖν ἢ καῦσαι παρασχεῖν τῷ ἰατρῷ, οὐ δυναμένου τοῦ ἰατροῦ πεῖσαι, ἐγὼ ἔπεισα, οὐκ ἄλλῃ τέχνῃ ἢ τῇ ῥητορικῇ. φημὶ δὲ καὶ εἰσ πόλιν ὅπῃ βούλει ἐλθόντα ῥητορικὸν ἄνδρα καὶ ἰατρόν, εἰ δέοι λόγῳ διαγωνίζεσθαι ἐν ἐκκλησίᾳ ἢ ἐν ἄλλῳ τινὶ συλλόγῳ ὁπότερον δεῖ αἱρεθῆναι ἰατρόν, οὐδαμοῦ ἂν φανῆναι τὸν ἰατρόν, ἀλλ’ αἱρεθῆναι ἂν τὸν εἰπεῖν δυνατόν, εἰ βούλοιτο. καὶ εἰ πρὸσ ἄλλον γε δημιουργὸν ὁντιναοῦν ἀγωνίζοιτο, πείσειεν ἂν αὑτὸν ἑλέσθαι ὁ ῥητορικὸσ μᾶλλον ἢ ἄλλοσ ὁστισοῦν·

οὐ γὰρ ἔστιν περὶ ὅτου οὐκ ἂν πιθανώτερον εἴποι ὁ ῥητορικὸσ ἢ ἄλλοσ ὁστισοῦν τῶν δημιουργῶν ἐν πλήθει. ἡ μὲν οὖν δύναμισ τοσαύτη ἐστὶν καὶ τοιαύτη τῆσ τέχνησ· δεῖ μέντοι, ὦ Σώκρατεσ, τῇ ῥητορικῇ χρῆσθαι ὥσπερ τῇ ἄλλῃ πάσῃ ἀγωνίᾳ. καὶ γὰρ τῇ ἄλλῃ ἀγωνίᾳ οὐ τούτου ἕνεκα δεῖ πρὸσ ἅπαντασ χρῆσθαι ἀνθρώπουσ, ὅτι ἔμαθεν πυκτεύειν τε καὶ παγκρατιάζειν καὶ ἐν ὅπλοισ μάχεσθαι, ὥστε κρείττων εἶναι καὶ φίλων καὶ ἐχθρῶν, οὐ τούτου ἕνεκα τοὺσ φίλουσ δεῖ τύπτειν οὐδὲ κεντεῖν τε καὶ ἀποκτεινύναι. οὐδέ γε μὰ Δία ἐάν τισ εἰσ παλαίστραν φοιτήσασ εὖ ἔχων τὸ σῶμα καὶ πυκτικὸσ γενόμενοσ, ἔπειτα τὸν πατέρα τύπτῃ καὶ τὴν μητέρα ἢ ἄλλον τινὰ τῶν οἰκείων ἢ τῶν φίλων, οὐ τούτου ἕνεκα δεῖ τοὺσ παιδοτρίβασ καὶ τοὺσ ἐν τοῖσ ὅπλοισ διδάσκοντασ μάχεσθαι μισεῖν τε καὶ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων.

ἐκεῖνοι μὲν γὰρ παρέδοσαν ἐπὶ τῷ δικαίωσ χρῆσθαι τούτοισ πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ καὶ τοὺσ ἀδικοῦντασ, ἀμυνομένουσ, μὴ ὑπάρχοντασ·

οἱ δὲ μεταστρέψαντεσ χρῶνται τῇ ἰσχύϊ καὶ τῇ τέχνῃ οὐκ ὀρθῶσ.

οὔκουν οἱ διδάξαντεσ πονηροί, οὐδὲ ἡ τέχνη οὔτε αἰτία οὔτε πονηρὰ τούτου ἕνεκά ἐστιν, ἀλλ’ οἱ μὴ χρώμενοι οἶμαι ὀρθῶσ. ὁ αὐτὸσ δὴ λόγοσ καὶ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ. δυνατὸσ μὲν γὰρ πρὸσ ἅπαντάσ ἐστιν ὁ ῥήτωρ καὶ περὶ παντὸσ λέγειν, ὥστε πιθανώτεροσ εἶναι ἐν τοῖσ πλήθεσιν ἔμβραχυ περὶ ὅτου ἂν βούληται· ἀλλ’ οὐδέν τι μᾶλλον τούτου ἕνεκα δεῖ οὔτε τοὺσ ἰατροὺσ τὴν δόξαν ἀφαιρεῖσθαι ‐ ὅτι δύναιτο ἂν τοῦτο ποιῆσαι ‐ οὔτε τοὺσ ἄλλουσ δημιουργούσ, ἀλλὰ δικαίωσ καὶ τῇ ῥητορικῇ χρῆσθαι, ὥσπερ καὶ τῇ ἀγωνίᾳ.

ἐὰν δὲ οἶμαι ῥητορικὸσ γενόμενόσ τισ κᾆτα ταύτῃ τῇ δυνάμει καὶ τῇ τέχνῃ ἀδικῇ, οὐ τὸν διδάξαντα δεῖ μισεῖν τε καὶ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων. ἐκεῖνοσ μὲν γὰρ ἐπὶ δικαίου χρείᾳ παρέδωκεν, ὁ δ’ ἐναντίωσ χρῆται. τὸν οὖν οὐκ ὀρθῶσ χρώμενον μισεῖν δίκαιον καὶ ἐκβάλλειν καὶ ἀποκτεινύναι ἀλλ’ οὐ τὸν διδάξαντα.

οἶμαι, ὦ Γοργία, καὶ σὲ ἔμπειρον εἶναι πολλῶν λόγων καὶ καθεωρακέναι ἐν αὐτοῖσ τὸ τοιόνδε, ὅτι οὐ ῥᾳδίωσ δύνανται περὶ ὧν ἂν ἐπιχειρήσωσιν διαλέγεσθαι διορισάμενοι πρὸσ ἀλλήλουσ καὶ μαθόντεσ καὶ διδάξαντεσ ἑαυτούσ, οὕτω διαλύεσθαι τὰσ συνουσίασ, ἀλλ’ ἐὰν περί του ἀμφισβητήσωσιν καὶ μὴ φῇ ὁ ἕτεροσ τὸν ἕτερον ὀρθῶσ λέγειν ἢ μὴ σαφῶσ, χαλεπαίνουσί τε καὶ κατὰ φθόνον οἰόνται τὸν ἑαυτῶν λέγειν, φιλονικοῦντασ ἀλλ’ οὐ ζητοῦντασ τὸ προκείμενον ἐν τῷ λόγῳ· καὶ ἔνιοί γε τελευτῶντεσ αἴσχιστα ἀπαλλάττονται, λοιδορηθέντεσ τε καὶ εἰπόντεσ καὶ ἀκούσαντεσ περὶ σφῶν αὐτῶν τοιαῦτα οἱᾶ καὶ τοὺσ παρόντασ ἄχθεσθαι ὑπὲρ σφῶν αὐτῶν, ὅτι τοιούτων ἀνθρώπων ἠξίωσαν ἀκροαταὶ γενέσθαι.

τοῦ δὴ ἕνεκα λέγω ταῦτα;

ὅτι νῦν ἐμοὶ δοκεῖσ σὺ οὐ πάνυ ἀκόλουθα λέγειν οὐδὲ σύμφωνα οἷσ τὸ πρῶτον ἔλεγεσ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ· φοβοῦμαι οὖν διελέγχειν σε, μή με ὑπολάβῃσ οὐ πρὸσ τὸ πρᾶγμα φιλονικοῦντα λέγειν τοῦ καταφανὲσ γενέσθαι, ἀλλὰ πρὸσ σέ. ἐγὼ οὖν, εἰ μὲν καὶ σὺ εἶ τῶν ἀνθρώπων ὧνπερ καὶ ἐγώ, ἡδέωσ ἄν σε διερωτῴην·

εἰ δὲ μή, ἐῴην ἄν. ἐγὼ δὲ τίνων εἰμί; τῶν ἡδέωσ μὲν ἂν ἐλεγχθέντων εἴ τι μὴ ἀληθὲσ λέγω, ἡδέωσ δ’ ἂν ἐλεγξάντων εἴ τίσ τι μὴ ἀληθὲσ λέγοι, οὐκ ἀηδέστερον μεντἂν ἐλεγχθέντων ἢ ἐλεγξάντων· μεῖζον γὰρ αὐτὸ ἀγαθὸν ἡγοῦμαι, ὅσῳπερ μεῖζον ἀγαθόν ἐστιν αὐτὸν ἀπαλλαγῆναι κακοῦ τοῦ μεγίστου ἢ ἄλλον ἀπαλλάξαι. οὐδὲν γὰρ οἶμαι τοσοῦτον κακὸν εἶναι ἀνθρώπῳ, ὅσον δόξα ψευδὴσ περὶ ὧν τυγχάνει νῦν ἡμῖν ὁ λόγοσ ὤν. εἰ μὲν οὖν καὶ σὺ φῂσ τοιοῦτοσ εἶναι, διαλεγώμεθα· εἰ δὲ καὶ δοκεῖ χρῆναι ἐᾶν, ἐῶμεν ἤδη χαίρειν καὶ διαλύωμεν τὸν λόγον.

ἀλλὰ φημὶ μὲν ἔγωγε, ὦ Σώκρατεσ, καὶ αὐτὸσ τοιοῦτοσ εἶναι οἱο͂ν σὺ ὑφηγῇ· ἴσωσ μέντοι χρῆν ἐννοεῖν καὶ τὸ τῶν παρόντων. πάλαι γάρ τοι, πρὶν καὶ ὑμᾶσ ἐλθεῖν, ἐγὼ τοῖσ παροῦσι πολλὰ ἐπεδειξάμην, καὶ νῦν ἴσωσ πόρρω ἀποτενοῦμεν, ἢν διαλεγώμεθα. σκοπεῖν οὖν χρὴ καὶ τὸ τούτων, μή τινασ αὐτῶν κατέχομεν βουλομένουσ τι καὶ ἄλλο πράττειν.

τοῦ μὲν θορύβου, ὦ Γοργία τε καὶ Σώκρατεσ, αὐτοὶ ἀκούετε τούτων τῶν ἀνδρῶν βουλομένων ἀκούειν ἐάν τι λέγητε· ἐμοὶ δ’ οὖν καὶ αὐτῷ μὴ γένοιτο τοσαύτη ἀσχολία, ὥστε τοιούτων λόγων καὶ οὕτω λεγομένων ἀφεμένῳ προὐργιαίτερόν τι γενέσθαι ἄλλο πράττειν. νὴ τοὺσ θεούσ, ὦ Χαιρεφῶν, καὶ μὲν δὴ καὶ αὐτὸσ πολλοῖσ ἤδη λόγοισ παραγενόμενοσ οὐκ οἶδ’ εἰ πώποτε ἥσθην οὕτωσ ὥσπερ νυνί·

ὥστ’ ἔμοιγε, κἂν τὴν ἡμέραν ὅλην ἐθέλητε διαλέγεσθαι, χαριεῖσθε. ἀλλὰ μήν, ὦ Καλλίκλεισ, τό γ’ ἐμὸν οὐδὲν κωλύει, εἴπερ ἐθέλει Γοργίασ. αἰσχρὸν δὴ τὸ λοιπόν, ὦ Σώκρατεσ, γίγνεται ἐμέ γε μὴ ἐθέλειν, αὐτὸν ἐπαγγειλάμενον ἐρωτᾶν ὅτι τισ βούλεται. ἀλλ’ εἰ δοκεῖ τουτοισί, διαλέγου τε καὶ ἐρώτα ὅτι βούλει.

ἄκουε δή, ὦ Γοργία, ἃ θαυμάζω ἐν τοῖσ λεγομένοισ ὑπὸ σοῦ· ἴσωσ γάρ τοι σοῦ ὀρθῶσ λέγοντοσ ἐγὼ οὐκ ὀρθῶσ ὑπολαμβάνω. ῥητορικὸν φῂσ ποιεῖν οἱο͂́σ τ’ εἶναι, ἐάν τισ βούληται παρὰ σοῦ μανθάνειν; ναί. οὐκοῦν περὶ πάντων ὥστ’ ἐν ὄχλῳ πιθανὸν εἶναι, οὐ διδάσκοντα ἀλλὰ πείθοντα; πάνυ μὲν οὖν.

ἔλεγέσ τοι νυνδὴ ὅτι καὶ περὶ τοῦ ὑγιεινοῦ τοῦ ἰατροῦ πιθανώτεροσ ἔσται ὁ ῥήτωρ. καὶ γὰρ ἔλεγον, ἔν γε ὄχλῳ. οὐκοῦν τὸ ἐν ὄχλῳ τοῦτό ἐστιν, ἐν τοῖσ μὴ εἰδόσιν; οὐ γὰρ δήπου ἔν γε τοῖσ εἰδόσι τοῦ ἰατροῦ πιθανώτεροσ ἔσται. ἀληθῆ λέγεισ. οὐκοῦν εἴπερ τοῦ ἰατροῦ πιθανώτεροσ ἔσται, τοῦ εἰδότοσ πιθανώτεροσ γίγνεται; πάνυ γε. οὐκ ἰατρόσ γε ὤν·

αὐτὰ μὲν τὰ πράγματα οὐδὲν δεῖ αὐτὴν εἰδέναι ὅπωσ ἔχει, μηχανὴν δέ τινα πειθοῦσ ηὑρηκέναι ὥστε φαίνεσθαι τοῖσ οὐκ εἰδόσι μᾶλλον εἰδέναι τῶν εἰδότων. ἦ γάρ; ναί. ὁ δὲ μὴ ἰατρόσ γε δήπου ἀνεπιστήμων ὧν ὁ ἰατρὸσ ἐπιστήμων. δῆλον ὅτι. ὁ οὐκ εἰδὼσ ἄρα τοῦ εἰδότοσ ἐν οὐκ εἰδόσι πιθανώτεροσ ἔσται, ὅταν ὁ ῥήτωρ τοῦ ἰατροῦ πιθανώτεροσ ᾖ. τοῦτο συμβαίνει ἢ ἄλλο τι; τοῦτο ἐνταῦθά γε συμβαίνει. οὐκοῦν καὶ περὶ τὰσ ἄλλασ ἁπάσασ τέχνασ ὡσαύτωσ ἔχει ὁ ῥήτωρ καὶ ἡ ῥητορική· οὐκοῦν πολλὴ ῥᾳστώνη, ὦ Σώκρατεσ, γίγνεται, μὴ μαθόντα τὰσ ἄλλασ τέχνασ ἀλλὰ μίαν ταύτην, μηδὲν ἐλαττοῦσθαι τῶν δημιουργῶν;

εἰ μὲν ἐλαττοῦται ἢ μὴ ἐλαττοῦται ὁ ῥήτωρ τῶν ἄλλων διὰ τὸ οὕτωσ ἔχειν, αὐτίκα ἐπισκεψόμεθα, ἐάν τι ἡμῖν πρὸσ λόγου ᾖ· τυγχάνει περὶ τὸ δίκαιον καὶ τὸ ἄδικον καὶ τὸ αἰσχρὸν καὶ τὸ καλὸν καὶ ἀγαθὸν καὶ κακὸν οὕτωσ ἔχων ὁ ῥητορικὸσ ὡσ περὶ τὸ ὑγιεινὸν καὶ περὶ τὰ ἄλλα ὧν αἱ ἄλλαι τέχναι, αὐτὰ μὲν οὐκ εἰδώσ, τί ἀγαθὸν ἢ τί κακόν ἐστιν ἢ τί καλὸν ἢ τί αἰσχρὸν ἢ δίκαιον ἢ ἄδικον, πειθὼ δὲ περὶ αὐτῶν μεμηχανημένοσ ὥστε δοκεῖν εἰδέναι οὐκ εἰδὼσ ἐν οὐκ εἰδόσιν μᾶλλον τοῦ εἰδότοσ;

ἢ ἀνάγκη εἰδέναι, καὶ δεῖ προεπιστάμενον ταῦτα ἀφικέσθαι παρὰ σὲ τὸν μέλλοντα μαθήσεσθαι τὴν ῥητορικήν;

εἰ δὲ μή, σὺ ὁ τῆσ ῥητορικῆσ διδάσκαλοσ τούτων μὲν οὐδὲν διδάξεισ τὸν ἀφικνούμενον ‐ οὐ γὰρ σὸν ἔργον ‐ ποιήσεισ δ’ ἐν τοῖσ πολλοῖσ δοκεῖν εἰδέναι αὐτὸν τὰ τοιαῦτα οὐκ εἰδότα καὶ δοκεῖν ἀγαθὸν εἶναι οὐκ ὄντα; ἢ τὸ παράπαν οὐχ οἱο͂́σ τε ἔσῃ αὐτὸν διδάξαι τὴν ῥητορικήν, ἐὰν μὴ προειδῇ περὶ τούτων τὴν ἀλήθειαν; ἢ πῶσ τὰ τοιαῦτα ἔχει, ὦ Γοργία; καὶ πρὸσ Διόσ, ὥσπερ ἄρτι εἶπεσ, ἀποκαλύψασ τῆσ ῥητορικῆσ εἰπὲ τίσ ποθ’ ἡ δύναμίσ ἐστιν.

ἀλλ’ ἐγὼ μὲν οἶμαι, ὦ Σώκρατεσ, ἐὰν τύχῃ μὴ εἰδώσ, καὶ ταῦτα παρ’ ἐμοῦ μαθήσεται. ἔχε δή· καλῶσ γὰρ λέγεισ. ἐάνπερ ῥητορικὸν σύ τινα ποιήσῃσ, ἀνάγκη αὐτὸν εἰδέναι τὰ δίκαια καὶ τὰ ἄδικα ἤτοι πρότερόν γε ἢ ὕστερον μαθόντα παρὰ σοῦ. πάνυ γε.

τί οὖν; ὁ τὰ τεκτονικὰ μεμαθηκὼσ τεκτονικόσ, ἢ οὔ; ναί. οὐκοῦν καὶ ὁ τὰ μουσικὰ μουσικόσ; ναί. καὶ ὁ τὰ ἰατρικὰ ἰατρικόσ; καὶ τἆλλα οὕτω κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον, ὁ μεμαθηκὼσ ἕκαστα τοιοῦτόσ ἐστιν οἱο͂ν ἡ ἐπιστήμη ἕκαστον ἀπεργάζεται; πάνυ γε. οὐκοῦν κατὰ τοῦτον τὸν λόγον καὶ ὁ τὰ δίκαια μεμαθηκὼσ δίκαιοσ; πάντωσ δήπου. ὁ δὲ δίκαιοσ δίκαιά που πράττει. ναί. οὐκοῦν ἀνάγκη τὸν ῥητορικὸν δίκαιον εἶναι, τὸν δὲ δίκαιον βούλεσθαι δίκαια πράττειν;

φαίνεταί γε. οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται ὅ γε δίκαιοσ ἀδικεῖν. ἀνάγκη. τὸν δὲ ῥητορικὸν ἀνάγκη ἐκ τοῦ λόγου δίκαιον εἶναι. ναί. οὐδέποτε ἄρα βουλήσεται ὁ ῥητορικὸσ ἀδικεῖν. οὐ φαίνεταί γε. μέμνησαι οὖν λέγων ὀλίγῳ πρότερον ὅτι οὐ δεῖ τοῖσ παιδοτρίβαισ ἐγκαλεῖν οὐδ’ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων, ἐὰν ὁ πύκτησ τῇ πυκτικῇ χρῆταί τε καὶ ἀδίκωσ χρῆται καὶ ἀδικῇ, ὡσαύτωσ δὲ οὕτωσ καὶ ἐὰν ὁ ῥήτωρ τῇ ῥητορικῇ ἀδίκωσ χρῆται, μὴ τῷ διδάξαντι ἐγκαλεῖν μηδ’ ἐξελαύνειν ἐκ τῆσ πόλεωσ, ἀλλὰ τῷ ἀδικοῦντι καὶ οὐκ ὀρθῶσ χρωμένῳ τῇ ῥητορικῇ; ἐρρήθη ταῦτα ἢ οὔ;

ἐρρήθη. νῦν δέ γε ὁ αὐτὸσ οὗτοσ φαίνεται, ὁ ῥητορικόσ, οὐκ ἄν ποτε ἀδικήσασ. ἢ οὔ;

φαίνεται. καὶ ἐν τοῖσ πρώτοισ γε, ὦ Γοργία, λόγοισ ἐλέγετο ὅτι ἡ ῥητορικὴ περὶ λόγουσ εἰή οὐ τοὺσ τοῦ ἀρτίου καὶ περιττοῦ, ἀλλὰ τοὺσ τοῦ δικαίου καὶ ἀδίκου· ἦ γάρ; ναί. ἐγὼ τοίνυν σου τότε ταῦτα λέγοντοσ ὑπέλαβον ὡσ οὐδέποτ’ ἂν εἰή ἡ ῥητορικὴ ἄδικον πρᾶγμα, ὅ γ’ ἀεὶ περὶ δικαιοσύνησ τοὺσ λόγουσ ποιεῖται· ἐπειδὴ δὲ ὀλίγον ὕστερον ἔλεγεσ ὅτι ὁ ῥήτωρ τῇ ῥητορικῇ κἂν ἀδίκωσ χρῷτο, οὕτω θαυμάσασ καὶ ἡγησάμενοσ οὐ συνᾴδειν τὰ λεγόμενα ἐκείνουσ εἶπον τοὺσ λόγουσ, ὅτι εἰ μὲν κέρδοσ ἡγοῖο εἶναι τὸ ἐλέγχεσθαι ὥσπερ ἐγώ, ἄξιον εἰή διαλέγεσθαι, εἰ δὲ μή, ἐᾶν χαίρειν. ὕστερον δὲ ἡμῶν ἐπισκοπουμένων ὁρᾷσ δὴ καὶ αὐτὸσ ὅτι αὖ ὁμολογεῖται τὸν ῥητορικὸν ἀδύνατον εἶναι ἀδίκωσ χρῆσθαι τῇ ῥητορικῇ καὶ ἐθέλειν ἀδικεῖν.

ταῦτα οὖν ὅπῃ ποτὲ ἔχει, μὰ τὸν κύνα, ὦ Γοργία, οὐκ ὀλίγησ συνουσίασ ἐστὶν ὥστε ἱκανῶσ διασκέψασθαι. τί δέ, ὦ Σώκρατεσ;

οὕτω καὶ σὺ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ δοξάζεισ ὥσπερ νῦν λέγεισ; ἢ οἰεί ‐ ὅτι Γοργίασ ᾐσχύνθη σοι μὴ προσομολογῆσαι τὸν ῥητορικὸν ἄνδρα μὴ οὐχὶ καὶ τὰ δίκαια εἰδέναι καὶ τὰ καλὰ καὶ τὰ ἀγαθά, καὶ ἐὰν μὴ ἔλθῃ ταῦτα εἰδὼσ παρ’ αὐτόν, αὐτὸσ διδάξειν, ἔπειτα ἐκ ταύτησ ἴσωσ τῆσ ὁμολογίασ ἐναντίον τι συνέβη ἐν τοῖσ λόγοισ ‐ τοῦτο <ὃ> δὴ ἀγαπᾷσ, αὐτὸσ ἀγαγὼν ἐπὶ τοιαῦτα ἐρωτήματα ‐ ἐπεὶ τίνα οἰεί ἀπαρνήσεσθαι μὴ οὐχὶ καὶ αὐτὸν ἐπίστασθαι τὰ δίκαια καὶ ἄλλουσ διδάξειν; ‐ ἀλλ’ εἰσ τὰ τοιαῦτα ἄγειν πολλὴ ἀγροικία ἐστὶν τοὺσ λόγουσ.

ὦ κάλλιστε Πῶλε, ἀλλά τοι ἐξεπίτηδεσ κτώμεθα ἑταίρουσ καὶ ὑεῖσ, ἵνα ἐπειδὰν αὐτοὶ πρεσβύτεροι γενόμενοι σφαλλώμεθα, παρόντεσ ὑμεῖσ οἱ νεώτεροι ἐπανορθῶτε ἡμῶν τὸν βίον καὶ ἐν ἔργοισ καὶ ἐν λόγοισ. καὶ νῦν εἴ τι ἐγὼ καὶ Γοργίασ ἐν τοῖσ λόγοισ σφαλλόμεθα, σὺ παρὼν ἐπανόρθου ‐ δίκαιοσ δ’ εἶ ‐ καὶ ἐγὼ ἐθέλω τῶν ὡμολογημένων εἴ τί σοι δοκεῖ μὴ καλῶσ ὡμολογῆσθαι, ἀναθέσθαι ὅτι ἂν σὺ βούλῃ, ἐάν μοι ἓν μόνον φυλάττῃσ. τί τοῦτο λέγεισ; τὴν μακρολογίαν, ὦ Πῶλε, ἢν καθέρξῃσ, ᾗ τὸ πρῶτον ἐπεχείρησασ χρῆσθαι.

τί δέ; οὐκ ἐξέσται μοι λέγειν ὁπόσα ἂν βούλωμαι; δεινὰ μεντἂν πάθοισ, ὦ βέλτιστε, εἰ Ἀθήναζε ἀφικόμενοσ, οὗ τῆσ Ἑλλάδοσ πλείστη ἐστὶν ἐξουσία τοῦ λέγειν, ἔπειτα σὺ ἐνταῦθα τούτου μόνοσ ἀτυχήσαισ.

ἀλλὰ ἀντίθεσ τοι· σοῦ μακρὰ λέγοντοσ καὶ μὴ ἐθέλοντοσ τὸ ἐρωτώμενον ἀποκρίνεσθαι, οὐ δεινὰ ἂν αὖ ἐγὼ πάθοιμι, εἰ μὴ ἐξέσται μοι ἀπιέναι καὶ μὴ ἀκούειν σου; ἀλλ’ εἴ τι κήδῃ τοῦ λόγου τοῦ εἰρημένου καὶ ἐπανορθώσασθαι αὐτὸν βούλει, ὥσπερ νυνδὴ ἔλεγον, ἀναθέμενοσ ὅτι σοι δοκεῖ, ἐν τῷ μέρει ἐρωτῶν τε καὶ ἐρωτώμενοσ, ὥσπερ ἐγώ τε καὶ Γοργίασ, ἔλεγχέ τε καὶ ἐλέγχου.

φῂσ γὰρ δήπου καὶ σὺ ἐπίστασθαι ἅπερ Γοργίασ· ἢ οὔ; ἔγωγε. οὐκοῦν καὶ σὺ κελεύεισ σαυτὸν ἐρωτᾶν ἑκάστοτε ὅτι ἄν τισ βούληται, ὡσ ἐπιστάμενοσ ἀποκρίνεσθαι; πάνυ μὲν οὖν. καὶ νῦν δὴ τούτων ὁπότερον βούλει ποίει, ἐρώτα ἢ ἀποκρίνου.

ἀλλὰ ποιήσω ταῦτα. καί μοι ἀπόκριναι, ὦ Σώκρατεσ· ἐπειδὴ Γοργίασ ἀπορεῖν σοι δοκεῖ περὶ τῆσ ῥητορικῆσ, σὺ αὐτὴν τίνα φῂσ εἶναι; ἆρα ἐρωτᾷσ ἥντινα τέχνην φημὶ εἶναι; ἔγωγε. οὐδεμία ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Πῶλε, ὥσ γε πρὸσ σὲ τἀληθῆ εἰρῆσθαι. ἀλλὰ τί σοι δοκεῖ ἡ ῥητορικὴ εἶναι; πρᾶγμα ὃ φῂσ σὺ ποιῆσαι τέχνην ἐν τῷ συγγράμματι ὃ ἐγὼ ἔναγχοσ ἀνέγνων. τί τοῦτο λέγεισ;

ἐμπειρίαν ἔγωγέ τινα. ἐμπειρία ἄρα σοι δοκεῖ ἡ ῥητορικὴ εἶναι; ἔμοιγε, εἰ μή τι σὺ ἄλλο λέγεισ. τίνοσ ἐμπειρία; χάριτόσ τινοσ καὶ ἡδονῆσ ἀπεργασίασ. οὐκοῦν καλόν σοι δοκεῖ ἡ ῥητορικὴ εἶναι, χαρίζεσθαι οἱο͂́ν τε εἶναι ἀνθρώποισ; τί δέ, ὦ Πῶλε; ἤδη πέπυσαι παρ’ ἐμοῦ ὅτι φημὶ αὐτὴν εἶναι, ὥστε τὸ μετὰ τοῦτο ἐρωτᾷσ εἰ οὐ καλή μοι δοκεῖ εἶναι; οὐ γὰρ πέπυσμαι ὅτι ἐμπειρίαν τινὰ αὐτὴν φῂσ εἶναι;

βούλει οὖν, ἐπειδὴ τιμᾷσ τὸ χαρίζεσθαι, σμικρόν τί μοι χαρίσασθαι; ἔγωγε. ἐροῦ νῦν με, ὀψοποιία ἥτισ μοι δοκεῖ τέχνη εἶναι. ἐρωτῶ δή, τίσ τέχνη ὀψοποιία; οὐδεμία, ὦ Πῶλε. ἀλλὰ τί; φάθι. φημὶ δή, ἐμπειρία τισ. τίσ; φάθι. φημὶ δή, χάριτοσ καὶ ἡδονῆσ ἀπεργασίασ, ὦ Πῶλε. ταὐτὸν ἄρ’ ἐστὶν ὀψοποιία καὶ ῥητορική;

οὐδαμῶσ γε, ἀλλὰ τῆσ αὐτῆσ μὲν ἐπιτηδεύσεωσ μόριον. τίνοσ λέγεισ ταύτησ; μὴ ἀγροικότερον ᾖ τὸ ἀληθὲσ εἰπεῖν· ὀκνῶ γὰρ Γοργίου ἕνεκα λέγειν, μὴ οἰήταί με διακωμῳδεῖν τὸ ἑαυτοῦ ἐπιτήδευμα. ἐγὼ δέ, εἰ μὲν τοῦτό ἐστιν ἡ ῥητορικὴ ἣν Γοργίασ ἐπιτηδεύει, οὐκ οἶδα ‐ καὶ γὰρ ἄρτι ἐκ τοῦ λόγου οὐδὲν ἡμῖν καταφανὲσ ἐγένετο τί ποτε οὗτοσ ἡγεῖται ‐ ὃ δ’ ἐγὼ καλῶ τὴν ῥητορικήν, πράγματόσ τινόσ ἐστι μόριον οὐδενὸσ τῶν καλῶν. τίνοσ, ὦ Σώκρατεσ; εἰπέ·

μηδὲν ἐμὲ αἰσχυνθῇσ. δοκεῖ τοίνυν μοι, ὦ Γοργία, εἶναί τι ἐπιτήδευμα τεχνικὸν μὲν οὔ, ψυχῆσ δὲ στοχαστικῆσ καὶ ἀνδρείασ καὶ φύσει δεινῆσ προσομιλεῖν τοῖσ ἀνθρώποισ· καλῶ δὲ αὐτοῦ ἐγὼ τὸ κεφάλαιον κολακείαν. ταύτησ μοι δοκεῖ τῆσ ἐπιτηδεύσεωσ πολλὰ μὲν καὶ ἄλλα μόρια εἶναι, ἓν δὲ καὶ ἡ ὀψοποιική·

ὃ δοκεῖ μὲν εἶναι τέχνη, ὡσ δὲ ὁ ἐμὸσ λόγοσ, οὐκ ἔστιν τέχνη ἀλλ’ ἐμπειρία καὶ τριβή. ταύτησ μόριον καὶ τὴν ῥητορικὴν ἐγὼ καλῶ καὶ τήν γε κομμωτικὴν καὶ τὴν σοφιστικήν, τέτταρα ταῦτα μόρια ἐπὶ τέτταρσιν πράγμασιν. εἰ οὖν βούλεται πῶλοσ πυνθάνεσθαι, πυνθανέσθω· οὐ γάρ πω πέπυσται ὁποῖόν φημι ἐγὼ τῆσ κολακείασ μόριον εἶναι τὴν ῥητορικήν, ἀλλ’ αὐτὸν λέληθα οὔπω ἀποκεκριμένοσ, ὁ δὲ ἐπανερωτᾷ εἰ οὐ καλὸν ἡγοῦμαι εἶναι. ἐγὼ δὲ αὐτῷ οὐκ ἀποκρινοῦμαι πρότερον εἴτε καλὸν εἴτε αἰσχρὸν ἡγοῦμαι εἶναι τὴν ῥητορικὴν πρὶν ἂν πρῶτον ἀποκρίνωμαι ὅτι ἐστίν.

οὐ γὰρ δίκαιον, ὦ Πῶλε· ἀλλ’ εἴπερ βούλει πυθέσθαι, ἐρώτα ὁποῖον μόριον τῆσ κολακείασ φημὶ εἶναι τὴν ῥητορικήν. ἐρωτῶ δή, καὶ ἀπόκριναι ὁποῖον μόριον. ἆρ’ οὖν ἂν μάθοισ ἀποκριναμένου;

ἔστιν γὰρ ἡ ῥητορικὴ κατὰ τὸν ἐμὸν λόγον πολιτικῆσ μορίου εἴδωλον. τί οὖν; καλὸν ἢ αἰσχρὸν λέγεισ αὐτὴν εἶναι; αἰσχρὸν ἔγωγε ‐ τὰ γὰρ κακὰ αἰσχρὰ καλῶ ‐ ἐπειδὴ δεῖ σοι ἀποκρίνασθαι ὡσ ἤδη εἰδότι ἃ ἐγὼ λέγω. μὰ τὸν Δία, ὦ Σώκρατεσ, ἀλλ’ ἐγὼ οὐδὲ αὐτὸσ συνίημι ὅτι λέγεισ. εἰκότωσ γε, ὦ Γοργία·

οὐδὲν γάρ πω σαφὲσ λέγω, πῶλοσ δὲ ὅδε νέοσ ἐστὶ καὶ ὀξύσ. ἀλλὰ τοῦτον μὲν ἐά, ἐμοὶ δ’ εἰπὲ πῶσ λέγεισ πολιτικῆσ μορίου εἴδωλον εἶναι τὴν ῥητορικήν. ἀλλ’ ἐγὼ πειράσομαι φράσαι ὅ γέ μοι φαίνεται εἶναι ἡ ῥητορική· εἰ δὲ μὴ τυγχάνει ὂν τοῦτο, πῶλοσ ὅδε ἐλέγξει. σῶμά που καλεῖσ τι καὶ ψυχήν;

τὸ τοιοῦτον λέγω καὶ ἐν σώματι εἶναι καὶ ἐν ψυχῇ, ὃ ποιεῖ μὲν δοκεῖν εὖ ἔχειν τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχήν, ἔχει δὲ οὐδὲν μᾶλλον. πῶσ γὰρ οὔ; οὐκοῦν καὶ τούτων οἰεί τινὰ εἶναι ἑκατέρου εὐεξίαν; ἔγωγε. τί δέ; δοκοῦσαν μὲν εὐεξίαν, οὖσαν δ’ οὔ; οἱο͂ν τοιόνδε λέγω· πολλοὶ δοκοῦσιν εὖ ἔχειν τὰ σώματα, οὓσ οὐκ ἂν ῥᾳδίωσ αἴσθοιτό τισ ὅτι οὐκ εὖ ἔχουσιν, ἀλλ’ ἢ ἰατρόσ τε καὶ τῶν γυμναστικῶν τισ. ἀληθῆ λέγεισ. ἔστι ταῦτα.

φέρε δή σοι, ἐὰν δύνωμαι, σαφέστερον ἐπιδείξω ὃ λέγω. δυοῖν ὄντοιν τοῖν πραγμάτοιν δύο λέγω τέχνασ· τὴν μὲν ἐπὶ τῇ ψυχῇ πολιτικὴν καλῶ, τὴν δὲ ἐπὶ σώματι μίαν μὲν οὕτωσ ὀνομάσαι οὐκ ἔχω σοι, μιᾶσ δὲ οὔσησ τῆσ τοῦ σώματοσ θεραπείασ δύο μόρια λέγω, τὴν μὲν γυμναστικήν, τὴν δὲ ἰατρικήν· τῆσ δὲ πολιτικῆσ ἀντὶ μὲν τῆσ γυμναστικῆσ τὴν νομοθετικήν, ἀντίστροφον δὲ τῇ ἰατρικῇ τὴν δικαιοσύνην. ἐπικοινωνοῦσι μὲν δὴ ἀλλήλαισ, ἅτε περὶ τὸ αὐτὸ οὖσαι, ἑκάτεραι τούτων, ἥ τε ἰατρικὴ τῇ γυμναστικῇ καὶ ἡ δικαιοσύνη τῇ νομοθετικῇ·

ὅμωσ δὲ διαφέρουσίν τι ἀλλήλων. τεττάρων δὴ τούτων οὐσῶν, καὶ ἀεὶ πρὸσ τὸ βέλτιστον θεραπευουσῶν τῶν μὲν τὸ σῶμα, τῶν δὲ τὴν ψυχήν, ἡ κολακευτικὴ αἰσθομένη ‐ οὐ γνοῦσα λέγω ἀλλὰ στοχασαμένη ‐ τέτραχα ἑαυτὴν διανείμασα, ὑποδῦσα ὑπὸ ἕκαστον τῶν μορίων, προσποιεῖται εἶναι τοῦτο ὅπερ ὑπέδυ, καὶ τοῦ μὲν βελτίστου οὐδὲν φροντίζει, τῷ δὲ ἀεὶ ἡδίστῳ θηρεύεται τὴν ἄνοιαν καὶ ἐξαπατᾷ, ὥστε δοκεῖ πλείστου ἀξία εἶναι. πονηρῶν, ὁ ἰατρὸσ ἢ ὁ ὀψοποιόσ, λιμῷ ἂν ἀποθανεῖν τὸν ἰατρόν.

κολακείαν μὲν οὖν αὐτὸ καλῶ, καὶ αἰσχρόν φημι εἶναι τὸ τοιοῦτον, ὦ Πῶλε ‐ τοῦτο γὰρ πρὸσ σὲ λέγω ‐ ὅτι τοῦ ἡδέοσ στοχάζεται ἄνευ τοῦ βελτίστου· τέχνην δὲ αὐτὴν οὔ φημι εἶναι ἀλλ’ ἐμπειρίαν, ὅτι οὐκ ἔχει λόγον οὐδένα ᾧ προσφέρει ἃ προσφέρει ὁποῖ’ ἄττα τὴν φύσιν ἐστίν, ὥστε τὴν αἰτίαν ἑκάστου μὴ ἔχειν εἰπεῖν.

ἐγὼ δὲ τέχνην οὐ καλῶ ὃ ἂν ᾖ ἄλογον πρᾶγμα· τούτων δὲ πέρι εἰ ἀμφισβητεῖσ, ἐθέλω ὑποσχεῖν λόγον. τῇ μὲν οὖν ἰατρικῇ, ὥσπερ λέγω, ἡ ὀψοποιικὴ κολακεία ὑπόκειται·

τῇ δὲ γυμναστικῇ κατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον τοῦτον ἡ κομμωτική, κακοῦργόσ τε καὶ ἀπατηλὴ καὶ ἀγεννὴσ καὶ ἀνελεύθεροσ, σχήμασιν καὶ χρώμασιν καὶ λειότητι καὶ ἐσθῆσιν ἀπατῶσα, ὥστε ποιεῖν ἀλλότριον κάλλοσ ἐφελκομένουσ τοῦ οἰκείου τοῦ διὰ τῆσ γυμναστικῆσ ἀμελεῖν. ἵν’ οὖν μὴ μακρολογῶ, ἐθέλω σοι εἰπεῖν ὥσπερ οἱ γεωμέτραι ‐ ἤδη γὰρ ἂν ἴσωσ ἀκολουθήσαισ ‐ ὅτι ὃ κομμωτικὴ πρὸσ γυμναστικήν, τοῦτο σοφιστικὴ πρὸσ νομοθετικήν, καὶ ὅτι ὃ ὀψοποιικὴ πρὸσ ἰατρικήν, τοῦτο ῥητορικὴ πρὸσ δικαιοσύνην. ὅπερ μέντοι λέγω, διέστηκε μὲν οὕτω φύσει, ἅτε δ’ ἐγγὺσ ὄντων φύρονται ἐν τῷ αὐτῷ καὶ περὶ ταὐτὰ σοφισταὶ καὶ ῥήτορεσ, καὶ οὐκ ἔχουσιν ὅτι χρήσονται οὔτε αὐτοὶ ἑαυτοῖσ οὔτε οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι τούτοισ.

καὶ γὰρ ἄν, εἰ μὴ ἡ ψυχὴ τῷ σώματι ἐπεστάτει, ἀλλ’ αὐτὸ αὑτῷ, καὶ μὴ ὑπὸ ταύτησ κατεθεωρεῖτο καὶ διεκρίνετο ἥ τε ὀψοποιικὴ καὶ ἡ ἰατρική, ἀλλ’ αὐτὸ τὸ σῶμα ἔκρινε σταθμώμενον ταῖσ χάρισι ταῖσ πρὸσ αὑτό, τὸ τοῦ Ἀναξαγόρου ἂν πολὺ ἦν, ὦ φίλε Πῶλε ‐ σὺ γὰρ τούτων ἔμπειροσ ‐ ὁμοῦ ἂν πάντα χρήματα ἐφύρετο ἐν τῷ αὐτῷ, ἀκρίτων ὄντων τῶν τε ἰατρικῶν καὶ ὑγιεινῶν καὶ ὀψοποιικῶν. ὃ μὲν οὖν ἐγώ φημι τὴν ῥητορικὴν εἶναι, ἀκήκοασ· ἀντίστροφον ὀψοποιίασ ἐν ψυχῇ, ὡσ ἐκεῖνο ἐν σώματι.

ἴσωσ μὲν οὖν ἄτοπον πεποίηκα, ὅτι σε οὐκ ἐῶν μακροὺσ λόγουσ λέγειν αὐτὸσ συχνὸν λόγον ἀποτέτακα.

ἄξιον μὲν οὖν ἐμοὶ συγγνώμην ἔχειν ἐστίν· λέγοντοσ γάρ μου βραχέα οὐκ ἐμάνθανεσ, οὐδὲ χρῆσθαι τῇ ἀποκρίσει ἥν σοι ἀπεκρινάμην οὐδὲν οἱο͂́σ τ’ ἦσθα, ἀλλ’ ἐδέου διηγήσεωσ. ἐὰν μὲν οὖν καὶ ἐγὼ σοῦ ἀποκρινομένου μὴ ἔχω ὅτι χρήσωμαι, ἀπότεινε καὶ σὺ λόγον, ἐὰν δὲ ἔχω, ἐά με χρῆσθαι· δίκαιον γάρ.

καὶ νῦν ταύτῃ τῇ ἀποκρίσει εἴ τι ἔχεισ χρῆσθαι, χρῶ. τί οὖν φῄσ; κολακεία δοκεῖ σοι εἶναι ἡ ῥητορική; κολακείασ μὲν οὖν ἔγωγε εἶπον μόριον. ἀλλ’ οὐ μνημονεύεισ τηλικοῦτοσ ὤν, ὦ Πῶλε; τί τάχα δράσεισ; ἆρ’ οὖν δοκοῦσί σοι ὡσ κόλακεσ ἐν ταῖσ πόλεσι φαῦλοι νομίζεσθαι οἱ ἀγαθοὶ ῥήτορεσ; ἐρώτημα τοῦτ’ ἐρωτᾷσ ἢ λόγου τινὸσ ἀρχὴν λέγεισ;

οὐχ, ὥσπερ οἱ τύραννοι, ἀποκτεινύασίν τε ὃν ἂν βούλωνται, καὶ ἀφαιροῦνται χρήματα καὶ ἐκβάλλουσιν ἐκ τῶν πόλεων ὃν ἂν δοκῇ αὐτοῖσ; ἐρωτῶ ἔγωγε. οὐδὲ νομίζεσθαι ἔμοιγε δοκοῦσιν. πῶσ οὐ νομίζεσθαι; οὐ μέγιστον δύνανται ἐν ταῖσ πόλεσιν; οὔκ, εἰ τὸ δύνασθαί γε λέγεισ ἀγαθόν τι εἶναι τῷ δυναμένῳ. ἀλλὰ μὴν λέγω γε. ἐλάχιστον τοίνυν μοι δοκοῦσι τῶν ἐν τῇ πόλει δύνασθαι οἱ ῥήτορεσ. τί δέ; νὴ τὸν κύνα, ἀμφιγνοῶ μέντοι, ὦ Πῶλε, ἐφ’ ἑκάστου ὧν λέγεισ πότερον αὐτὸσ ταῦτα λέγεισ καὶ γνώμην σαυτοῦ ἀποφαίνῃ, ἢ ἐμὲ ἐρωτᾷσ.

ἀλλ’ ἔγωγε σὲ ἐρωτῶ. εἰε͂ν, ὦ φίλε· ἔπειτα δύο ἅμα με ἐρωτᾷσ; πῶσ δύο; οὐκ ἄρτι οὕτω πωσ ἔλεγεσ· "ἦ οὐχὶ ἀποκτεινύασιν οἱ ῥήτορεσ οὓσ ἂν βούλωνται, ὥσπερ οἱ τύραννοι, καὶ χρήματα ἀφαιροῦνται καὶ ἐξελαύνουσιν ἐκ τῶν πόλεων ὃν ἂν δοκῇ αὐτοῖσ; ἔγωγε.

λέγω τοίνυν σοι ὅτι δύο ταῦτ’ ἐστιν τὰ ἐρωτήματα, καὶ ἀποκρινοῦμαί γέ σοι πρὸσ ἀμφότερα. φημὶ γάρ, ὦ Πῶλε, ἐγὼ καὶ τοὺσ ῥήτορασ καὶ τοὺσ τυράννουσ δύνασθαι μὲν ἐν ταῖσ πόλεσιν σμικρότατον, ὥσπερ νυνδὴ ἔλεγον· οὐδὲν γὰρ ποιεῖν ὧν βούλονται ὡσ ἔποσ εἰπεῖν, ποιεῖν μέντοι ὅτι ἂν αὐτοῖσ δόξῃ βέλτιστον εἶναι. οὐκοῦν τοῦτο ἔστιν τὸ μέγα δύνασθαι;

οὐκοῦν ἀποδείξεισ τοὺσ ῥήτορασ νοῦν ἔχοντασ καὶ τέχνην τὴν ῥητορικὴν ἀλλὰ μὴ κολακείαν, ἐμὲ ἐξελέγξασ; οὔχ, ὥσ γέ φησιν πῶλοσ. ἐγὼ οὔ φημι; φημὶ μὲν οὖν ἔγωγε. μὰ τὸν ‐ οὐ σύ γε, ἐπεὶ τὸ μέγα δύνασθαι ἔφησ ἀγαθὸν εἶναι τῷ δυναμένῳ. φημὶ γὰρ οὖν. ἀγαθὸν οὖν οἰεί εἶναι, ἐάν τισ ποιῇ ταῦτα ἃ ἂν δοκῇ αὐτῷ βέλτιστα εἶναι, νοῦν μὴ ἔχων; καὶ τοῦτο καλεῖσ σὺ μέγα δύνασθαι; οὐκ ἔγωγε. εἰ δέ με ἐάσεισ ἀνέλεγκτον, οἱ ῥήτορεσ οἱ ποιοῦντεσ ἐν ταῖσ πόλεσιν ἃ δοκεῖ αὐτοῖσ καὶ οἱ τύραννοι οὐδὲν ἀγαθὸν τοῦτο κεκτήσονται, ἡ δὲ δύναμίσ ἐστιν, ὡσ σὺ φῄσ, ἀγαθόν, τὸ δὲ ποιεῖν ἄνευ νοῦ ἃ δοκεῖ καὶ σὺ ὁμολογεῖσ κακὸν εἶναι·

ἢ οὔ; ἔγωγε. πῶσ ἂν οὖν οἱ ῥήτορεσ μέγα δύναιντο ἢ οἱ τύραννοι ἐν ταῖσ πόλεσιν, ἐὰν μὴ Σωκράτησ ἐξελεγχθῇ ὑπὸ Πώλου ὅτι ποιοῦσιν ἃ βούλονται; οὗτοσ ἀνήρ ‐ οὔ φημι ποιεῖν αὐτοὺσ ἃ βούλονται·

μὴ κακηγόρει, ὦ λῷστε Πῶλε, ἵνα προσείπω σε κατὰ σέ· ἀλλά μ’ ἔλεγχε. οὐκ ἄρτι ὡμολόγεισ ποιεῖν ἃ δοκεῖ αὐτοῖσ βέλτιστα εἶναι, τούτου πρόσθεν; καὶ γὰρ νῦν ὁμολογῶ. οὐκ οὖν ποιοῦσιν ἃ βούλονται; οὔ φημι. ποιοῦντεσ ἃ δοκεῖ αὐτοῖσ; φημί. σχέτλιά γε λέγεισ καὶ ὑπερφυῆ, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλ’ εἰ μὲν ἔχεισ ἐμὲ ἐρωτᾶν, ἐπίδειξον ὅτι ψεύδομαι, εἰ δὲ μή, αὐτὸσ ἀποκρίνου.

ἀλλ’ ἐθέλω ἀποκρίνεσθαι, ἵνα καὶ εἰδῶ ὅτι λέγεισ. πότερον οὖν σοι δοκοῦσιν οἱ ἄνθρωποι τοῦτο βούλεσθαι ὃ ἂν πράττωσιν ἑκάστοτε, ἢ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα πράττουσιν τοῦθ’ ὃ πράττουσιν; οἱο͂ν οἱ τὰ φάρμακα πίνοντεσ παρὰ τῶν ἰατρῶν πότερόν σοι δοκοῦσιν τοῦτο βούλεσθαι ὅπερ ποιοῦσιν, πίνειν τὸ φάρμακον καὶ ἀλγεῖν, ἢ ἐκεῖνο, τὸ ὑγιαίνειν, οὗ ἕνεκα πίνουσιν; δῆλον ὅτι τὸ ὑγιαίνειν. οὐκοῦν καὶ οἱ πλέοντέσ τε καὶ τὸν ἄλλον χρηματισμὸν χρηματιζόμενοι οὐ τοῦτό ἐστιν ὃ βούλονται, ὃ ποιοῦσιν ἑκάστοτε τίσ γὰρ βούλεται πλεῖν τε καὶ κινδυνεύειν καὶ πράγματ’ ἔχειν;

ἀλλ’ ἐκεῖνο οἶμαι οὗ ἕνεκα πλέουσιν, πλουτεῖν· πλούτου γὰρ ἕνεκα πλέουσιν. πάνυ γε. ἄλλο τι οὖν οὕτω καὶ περὶ πάντων; ἐάν τίσ τι πράττῃ ἕνεκά του, οὐ τοῦτο βούλεται ὃ πράττει, ἀλλ’ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα πράττει; ναί.

ἆρ’ οὖν ἔστιν τι τῶν ὄντων ὃ οὐχὶ ἤτοι ἀγαθόν γ’ ἐστὶν ἢ κακὸν ἢ μεταξὺ τούτων, οὔτε ἀγαθὸν οὔτε κακόν; πολλὴ ἀνάγκη, ὦ Σώκρατεσ. οὐκοῦν λέγεισ εἶναι ἀγαθὸν μὲν σοφίαν τε καὶ ὑγίειαν καὶ πλοῦτον καὶ τἆλλα τὰ τοιαῦτα, κακὰ δὲ τἀναντία τούτων; ἔγωγε. τὰ δὲ μήτε ἀγαθὰ μήτε κακὰ ἆρα τοιάδε λέγεισ, ἃ ἐνίοτε μὲν μετέχει τοῦ ἀγαθοῦ, ἐνίοτε δὲ τοῦ κακοῦ, ἐνίοτε δὲ οὐδετέρου, οἱο͂ν καθῆσθαι καὶ βαδίζειν καὶ τρέχειν καὶ πλεῖν, καὶ οἱο͂ν αὖ λίθουσ καὶ ξύλα καὶ τἆλλα τὰ τοιαῦτα; οὐ ταῦτα λέγεισ;

ἢ ἄλλ’ ἄττα καλεῖσ τὰ μήτε ἀγαθὰ μήτε κακά; οὔκ, ἀλλὰ ταῦτα. πότερον οὖν τὰ μεταξὺ ταῦτα ἕνεκα τῶν ἀγαθῶν πράττουσιν ὅταν πράττωσιν, ἢ τἀγαθὰ τῶν μεταξύ; τὰ μεταξὺ δήπου τῶν ἀγαθῶν. τὸ ἀγαθὸν ἄρα διώκοντεσ καὶ βαδίζομεν ὅταν βαδίζωμεν, οἰόμενοι βέλτιον εἶναι, καὶ τὸ ἐναντίον ἕσταμεν ὅταν ἑστῶμεν, τοῦ αὐτοῦ ἕνεκα, τοῦ ἀγαθοῦ· ἢ οὔ;

ναί. οὐκοῦν καὶ ἀποκτείνυμεν, εἴ τιν’ ἀποκτείνυμεν, καὶ ἐκβάλλομεν καὶ ἀφαιρούμεθα χρήματα, οἰόμενοι ἄμεινον εἶναι ἡμῖν ταῦτα ποιεῖν ἢ μή; πάνυ γε. ἕνεκ’ ἄρα τοῦ ἀγαθοῦ ἅπαντα ταῦτα ποιοῦσιν οἱ ποιοῦντεσ. φημί. οὐκοῦν ὡμολογήσαμεν, ἃ ἕνεκά του ποιοῦμεν, μὴ ἐκεῖνα βούλεσθαι, ἀλλ’ ἐκεῖνο οὗ ἕνεκα ταῦτα ποιοῦμεν; μάλιστα.

οὐκ ἄρα σφάττειν βουλόμεθα οὐδ’ ἐκβάλλειν ἐκ τῶν πόλεων οὐδὲ χρήματα ἀφαιρεῖσθαι ἁπλῶσ οὕτωσ, ἀλλ’ ἐὰν μὲν ὠφέλιμα ᾖ ταῦτα, βουλόμεθα πράττειν αὐτά, βλαβερὰ δὲ ὄντα οὐ βουλόμεθα. τὰ γὰρ ἀγαθὰ βουλόμεθα, ὡσ φῂσ σύ, τὰ δὲ μήτε ἀγαθὰ μήτε κακὰ οὐ βουλόμεθα, οὐδὲ τὰ κακά. ἦ γάρ; ἀληθῆ σοι δοκῶ λέγειν, ὦ Πῶλε, ἢ οὔ; τί οὐκ ἀποκρίνῃ; ἀληθῆ. οὐκοῦν εἴπερ ταῦτα ὁμολογοῦμεν, εἴ τισ ἀποκτείνει τινὰ ἢ ἐκβάλλει ἐκ πόλεωσ ἢ ἀφαιρεῖται χρήματα, εἴτε τύραννοσ ὢν εἴτε ῥήτωρ, οἰόμενοσ ἄμεινον εἶναι αὐτῷ, τυγχάνει δὲ ὂν κάκιον, οὗτοσ δήπου ποιεῖ ἃ δοκεῖ αὐτῷ·

ἦ γάρ; ναί. ἆρ’ οὖν καὶ ἃ βούλεται, εἴπερ τυγχάνει ταῦτα κακὰ ὄντα; τί οὐκ ἀποκρίνῃ; ἀλλ’ οὔ μοι δοκεῖ ποιεῖν ἃ βούλεται. ἔστιν οὖν ὅπωσ ὁ τοιοῦτοσ μέγα δύναται ἐν τῇ πόλει ταύτῃ, εἴπερ ἐστὶ τὸ μέγα δύνασθαι ἀγαθόν τι κατὰ τὴν σὴν ὁμολογίαν; οὐκ ἔστιν.

ἀληθῆ ἄρα ἐγὼ ἔλεγον, λέγων ὅτι ἔστιν ἄνθρωπον ποιοῦντα ἐν πόλει ἃ δοκεῖ αὐτῷ μὴ μέγα δύνασθαι μηδὲ ποιεῖν ἃ βούλεται. ὡσ δὴ σύ, ὦ Σώκρατεσ, οὐκ ἂν δέξαιο ἐξεῖναί σοι ποιεῖν ὅτι δοκεῖ σοι ἐν τῇ πόλει μᾶλλον ἢ μή, οὐδὲ ζηλοῖσ ὅταν ἴδῃσ τινὰ ἢ ἀποκτείναντα ὃν ἔδοξεν αὐτῷ ἢ ἀφελόμενον χρήματα ἢ δήσαντα. δικαίωσ λέγεισ ἢ ἀδίκωσ; ὁπότερ’ ἂν ποιῇ, οὐκ ἀμφοτέρωσ ζηλωτόν ἐστιν;

οὐκ ἄρτι ἄθλιον ἔφησθα εἶναι; εὐφήμει, ὦ Πῶλε. τί δή; ὅτι οὐ χρὴ οὔτε τοὺσ ἀζηλώτουσ ζηλοῦν οὔτε τοὺσ ἀθλίουσ, ἀλλ’ ἐλεεῖν. τί δέ; οὕτω σοι δοκεῖ ἔχειν περὶ ὧν ἐγὼ λέγω τῶν ἀνθρώπων; πῶσ γὰρ οὔ; ὅστισ οὖν ἀποκτείνυσιν ὃν ἂν δόξῃ αὐτῷ, δικαίωσ ἀποκτεινύσ, ἄθλιοσ δοκεῖ σοι εἶναι καὶ ἐλεινόσ; οὐκ ἔμοιγε, οὐδὲ μέντοι ζηλωτόσ. τὸν ἀδίκωσ γε, ὦ ἑταῖρε, ἀποκτείναντα, καὶ ἐλεινόν γε πρόσ·

σὺ ἄρα βούλοιο ἂν ἀδικεῖσθαι μᾶλλον ἢ ἀδικεῖν; τὸν δὲ δικαίωσ ἀζήλωτον. ἦ που ὅ γε ἀποθνῄσκων ἀδίκωσ ἐλεινόσ τε καὶ ἄθλιόσ ἐστιν. ἧττον ἢ ὁ ἀποκτεινύσ, ὦ Πῶλε, καὶ ἧττον ἢ ὁ δικαίωσ ἀποθνῄσκων. πῶσ δῆτα, ὦ Σώκρατεσ; οὕτωσ, ὡσ μέγιστον τῶν κακῶν τυγχάνει ὂν τὸ ἀδικεῖν. ἦ γὰρ τοῦτο μέγιστον; οὐ τὸ ἀδικεῖσθαι μεῖζον; ἥκιστά γε. βουλοίμην μὲν ἂν ἔγωγε οὐδέτερα·

εἰ δ’ ἀναγκαῖον εἰή ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι, ἑλοίμην ἂν μᾶλλον ἀδικεῖσθαι ἢ ἀδικεῖν. σὺ ἄρα τυραννεῖν οὐκ ἂν δέξαιο; οὔκ, εἰ τὸ τυραννεῖν γε λέγεισ ὅπερ ἐγώ. ἀλλ’ ἔγωγε τοῦτο λέγω ὅπερ ἄρτι, ἐξεῖναι ἐν τῇ πόλει, ὃ ἂν δοκῇ αὐτῷ, ποιεῖν τοῦτο, καὶ ἀποκτεινύντι καὶ ἐκβάλλοντι καὶ πάντα πράττοντι κατὰ τὴν αὐτοῦ δόξαν. ὦ μακάριε, ἐμοῦ δὴ λέγοντοσ τῷ λόγῳ ἐπιλαβοῦ. εἰ γὰρ ἐγὼ ἐν ἀγορᾷ πληθούσῃ λαβὼν ὑπὸ μάλησ ἐγχειρίδιον λέγοιμι πρὸσ σὲ ὅτι "ὦ Πῶλε, ἐμοὶ δύναμίσ τισ καὶ τυραννὶσ θαυμασία ἄρτι προσγέγονεν·

ἐὰν γὰρ ἄρα ἐμοὶ δόξῃ τινὰ τουτωνὶ τῶν ἀνθρώπων ὧν σὺ ὁρᾷσ αὐτίκα μάλα δεῖν τεθνάναι, τεθνήξει οὗτοσ ὃν ἂν δόξῃ· κἄν τινα δόξῃ μοι τῆσ κεφαλῆσ αὐτῶν καταγῆναι δεῖν, κατεαγὼσ ἔσται αὐτίκα μάλα, κἂν θοἰμάτιον διεσχίσθαι, διεσχισμένον ἔσται ‐ οὕτω μέγα ἐγὼ δύναμαι ἐν τῇδε τῇ πόλει," εἰ οὖν ἀπιστοῦντί σοι δείξαιμι τὸ ἐγχειρίδιον, ἴσωσ ἂν εἴποισ ἰδὼν ὅτι "ὦ Σώκρατεσ, οὕτω μὲν πάντεσ ἂν μέγα δύναιντο, ἐπεὶ κἂν ἐμπρησθείη οἰκία τούτῳ τῷ τρόπῳ ἥντινά σοι δοκοῖ, καὶ τά γε Ἀθηναίων νεώρια καὶ αἱ τριήρεισ καὶ τὰ πλοῖα πάντα καὶ τὰ δημόσια καὶ τὰ ἴδια· ἀλλ’ οὐκ ἄρα τοῦτ’ ἔστιν τὸ μέγα δύνασθαι, τὸ ποιεῖν ἃ δοκεῖ αὐτῷ·

ἢ δοκεῖ σοι; οὐ δῆτα οὕτω γε. ἔχεισ οὖν εἰπεῖν δι’ ὅτι μέμφῃ τὴν τοιαύτην δύναμιν;

ἔγωγε. τί δή; λέγε. ὅτι ἀναγκαῖον τὸν οὕτω πράττοντα ζημιοῦσθαί ἐστιν. τὸ δὲ ζημιοῦσθαι οὐ κακόν; πάνυ γε. οὐκοῦν, ὦ θαυμάσιε, τὸ μέγα δύνασθαι πάλιν αὖ σοι φαίνεται, ἐὰν μὲν πράττοντι ἃ δοκεῖ ἕπηται τὸ ὠφελίμωσ πράττειν, ἀγαθόν τε εἶναι, καὶ τοῦτο, ὡσ ἐοίκεν, ἐστὶν τὸ μέγα δύνασθαι· εἰ δὲ μή, κακὸν καὶ σμικρὸν δύνασθαι. σκεψώμεθα δὲ καὶ τόδε·

ἄλλο τι ὁμολογοῦμεν ἐνίοτε μὲν ἄμεινον εἶναι ταῦτα ποιεῖν ἃ νυνδὴ ἐλέγομεν, ἀποκτεινύναι τε καὶ ἐξελαύνειν ἀνθρώπουσ καὶ ἀφαιρεῖσθαι χρήματα, ἐνίοτε δὲ οὔ; πάνυ γε. τοῦτο μὲν δή, ὡσ ἐοίκε, καὶ παρὰ σοῦ καὶ παρ’ ἐμοῦ ὁμολογεῖται. ναί. πότε οὖν σὺ φῂσ ἄμεινον εἶναι ταῦτα ποιεῖν; εἰπὲ τίνα ὁρ́ον ὁρίζῃ. σὺ μὲν οὖν, ὦ Σώκρατεσ, ἀπόκριναι ταὐτὸ τοῦτο. ἐγὼ μὲν τοίνυν φημί, ὦ Πῶλε, εἴ σοι παρ’ ἐμοῦ ἥδιόν ἐστιν ἀκούειν, ὅταν μὲν δικαίωσ τισ ταῦτα ποιῇ, ἄμεινον εἶναι, ὅταν δὲ ἀδίκωσ, κάκιον.

χαλεπόν γέ σε ἐλέγξαι, ὦ Σώκρατεσ· ἀλλ’ οὐχὶ κἂν παῖσ σε ἐλέγξειεν ὅτι οὐκ ἀληθῆ λέγεισ; πολλὴν ἄρα ἐγὼ τῷ παιδὶ χάριν ἕξω, ἴσην δὲ καὶ σοί, ἐάν με ἐλέγξῃσ καὶ ἀπαλλάξῃσ φλυαρίασ. ἀλλὰ μὴ κάμῃσ φίλον ἄνδρα εὐεργετῶν, ἀλλ’ ἔλεγχε. ἀλλὰ μήν, ὦ Σώκρατεσ, οὐδέν γέ σε δεῖ παλαιοῖσ πράγμασιν ἐλέγχειν· τὰ γὰρ ἐχθὲσ καὶ πρώην γεγονότα ταῦτα ἱκανά σε ἐξελέγξαι ἐστὶν καὶ ἀποδεῖξαι ὡσ πολλοὶ ἀδικοῦντεσ ἄνθρωποι εὐδαίμονέσ εἰσιν.

τὰ ποῖα ταῦτα; Ἀρχέλαον δήπου τοῦτον τὸν Περδίκκου ὁρᾷσ ἄρχοντα Μακεδονίασ; εἰ δὲ μή, ἀλλ’ ἀκούω γε. εὐδαίμων οὖν σοι δοκεῖ εἶναι ἢ ἄθλιοσ; οὐκ οἶδα, ὦ Πῶλε· οὐ γάρ πω συγγέγονα τῷ ἀνδρί. τί δέ;

τὸν μὲν γὰρ καλὸν καὶ ἀγαθὸν ἄνδρα καὶ γυναῖκα εὐδαίμονα εἶναί φημι, τὸν δὲ ἄδικον καὶ πονηρὸν ἄθλιον. συγγενόμενοσ ἂν γνοίησ, ἄλλωσ δὲ αὐτόθεν οὐ γιγνώσκεισ ὅτι εὐδαιμονεῖ; μὰ Δί’ οὐ δῆτα. δῆλον δή, ὦ Σώκρατεσ, ὅτι οὐδὲ τὸν μέγαν βασιλέα γιγνώσκειν φήσεισ εὐδαίμονα ὄντα. καὶ ἀληθῆ γε ἐρῶ· οὐ γὰρ οἶδα παιδείασ ὅπωσ ἔχει καὶ δικαιοσύνησ. τί δέ; ἐν τούτῳ ἡ πᾶσα εὐδαιμονία ἐστίν; ὥσ γε ἐγὼ λέγω, ὦ Πῶλε· ἄθλιοσ ἄρα οὗτόσ ἐστιν ὁ Ἀρχέλαοσ κατὰ τὸν σὸν λόγον;

εἴπερ γε, ὦ φίλε, ἄδικοσ. ἀλλὰ μὲν δὴ πῶσ οὐκ ἄδικοσ; ᾧ γε προσῆκε μὲν τῆσ ἀρχῆσ οὐδὲν ἣν νῦν ἔχει, ὄντι ἐκ γυναικὸσ ἣ ἦν δούλη Ἀλκέτου τοῦ Περδίκκου ἀδελφοῦ, καὶ κατὰ μὲν τὸ δίκαιον δοῦλοσ ἦν Ἀλκέτου, καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια ποιεῖν, ἐδούλευεν ἂν Ἀλκέτῃ καὶ ἦν εὐδαίμων κατὰ τὸν σὸν λόγον. νῦν δὲ θαυμασίωσ ὡσ ἄθλιοσ γέγονεν, ἐπεὶ τὰ μέγιστα ἠδίκηκεν· ὅσ γε πρῶτον μὲν τοῦτον αὐτὸν τὸν δεσπότην καὶ θεῖον μεταπεμψάμενοσ ὡσ ἀποδώσων τὴν ἀρχὴν ἣν Περδίκκασ αὐτὸν ἀφείλετο, ξενίσασ καὶ καταμεθύσασ αὐτόν τε καὶ τὸν ὑὸν αὐτοῦ Ἀλέξανδρον, ἀνεψιὸν αὑτοῦ, σχεδὸν ἡλικιώτην, ἐμβαλὼν εἰσ ἅμαξαν, νύκτωρ ἐξαγαγὼν ἀπέσφαξέν τε καὶ ἠφάνισεν ἀμφοτέρουσ.

ὕστερον τὸν ἀδελφόν, τὸν γνήσιον τοῦ Περδίκκου ὑόν, παῖδα ὡσ ἑπτέτη, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐγίγνετο κατὰ τὸ δίκαιον, οὐκ ἐβουλήθη εὐδαίμων γενέσθαι δικαίωσ ἐκθρέψασ καὶ ἀποδοὺσ τὴν ἀρχὴν ἐκείνῳ, ἀλλ’ εἰσ φρέαρ ἐμβαλὼν καὶ ἀποπνίξασ πρὸσ τὴν μητέρα αὐτοῦ Κλεοπάτραν χῆνα ἔφη διώκοντα ἐμπεσεῖν καὶ ἀποθανεῖν.

τοιγάρτοι νῦν, ἅτε μέγιστα ἠδικηκὼσ τῶν ἐν Μακεδονίᾳ, ἀθλιώτατόσ ἐστιν πάντων Μακεδόνων, ἀλλ’ οὐκ εὐδαιμονέστατοσ, καὶ ἴσωσ ἔστιν ὅστισ Ἀθηναίων ἀπὸ σοῦ ἀρξάμενοσ δέξαιτ’ ἂν ἄλλοσ ὁστισοῦν Μακεδόνων γενέσθαι μᾶλλον ἢ Ἀρχέλαοσ. καὶ κατ’ ἀρχὰσ τῶν λόγων, ὦ Πῶλε, ἔγωγέ σε ἐπῄνεσα ὅτι μοι δοκεῖσ εὖ πρὸσ τὴν ῥητορικὴν πεπαιδεῦσθαι, τοῦ δὲ διαλέγεσθαι ἠμεληκέναι·

καὶ νῦν ἄλλο τι οὗτόσ ἐστιν ὁ λόγοσ, ᾧ με καὶ ἂν παῖσ ἐξελέγξειε, καὶ ἐγὼ ὑπὸ σοῦ νῦν, ὡσ σὺ οἰεί, ἐξελήλεγμαι τούτῳ τῷ λόγῳ, φάσκων τὸν ἀδικοῦντα οὐκ εὐδαίμονα εἶναι; πόθεν, ὠγαθέ; καὶ μὴν οὐδέν γέ σοι τούτων ὁμολογῶ ὧν σὺ φῄσ. οὐ γὰρ ἐθέλεισ, ἐπεὶ δοκεῖ γέ σοι ὡσ ἐγὼ λέγω.

ὦ μακάριε, ῥητορικῶσ γάρ με ἐπιχειρεῖσ ἐλέγχειν, ὥσπερ οἱ ἐν τοῖσ δικαστηρίοισ ἡγούμενοι ἐλέγχειν. καὶ γὰρ ἐκεῖ οἱ ἕτεροι τοὺσ ἑτέρουσ δοκοῦσιν ἐλέγχειν, ἐπειδὰν τῶν λόγων ὧν ἂν λέγωσι μάρτυρασ πολλοὺσ παρέχωνται καὶ εὐδοκίμουσ, ὁ δὲ τἀναντία λέγων ἕνα τινὰ παρέχηται ἢ μηδένα. οὗτοσ δὲ ὁ ἔλεγχοσ οὐδενὸσ ἄξιόσ ἐστιν πρὸσ τὴν ἀλήθειαν· ἐνίοτε γὰρ ἂν καὶ καταψευδομαρτυρηθείη τισ ὑπὸ πολλῶν καὶ δοκούντων εἶναί τι.

καὶ νῦν περὶ ὧν σὺ λέγεισ ὀλίγου σοι πάντεσ συμφήσουσιν ταὐτὰ Ἀθηναῖοι καὶ οἱ ξένοι, ἐὰν βούλῃ κατ’ ἐμοῦ μάρτυρασ παρασχέσθαι ὡσ οὐκ ἀληθῆ λέγω· μαρτυρήσουσί σοι, ἐὰν μὲν βούλῃ, Νικίασ ὁ Νικηράτου καὶ οἱ ἀδελφοὶ μετ’ αὐτοῦ, ὧν οἱ τρίποδεσ οἱ ἐφεξῆσ ἑστῶτέσ εἰσιν ἐν τῷ Διονυσίῳ, ἐὰν δὲ βούλῃ, Ἀριστοκράτησ ὁ Σκελλίου, οὗ αὖ ἐστιν ἐν Πυθίου τοῦτο τὸ καλὸν ἀνάθημα, ἐὰν δὲ βούλῃ, ἡ Περικλέουσ ὅλη οἰκία ἢ ἄλλη συγγένεια ἥντινα ἂν βούλῃ τῶν ἐνθάδε ἐκλέξασθαι. ἀλλ’ ἐγώ σοι εἷσ ὢν οὐχ ὁμολογῶ·

οὐ γάρ με σὺ ἀναγκάζεισ, ἀλλὰ ψευδομάρτυρασ πολλοὺσ κατ’ ἐμοῦ παρασχόμενοσ ἐπιχειρεῖσ ἐκβάλλειν με ἐκ τῆσ οὐσίασ καὶ τοῦ ἀληθοῦσ. ἐγὼ δὲ ἂν μὴ σὲ αὐτὸν ἕνα ὄντα μάρτυρα παράσχωμαι ὁμολογοῦντα περὶ ὧν λέγω, οὐδὲν οἶμαι ἄξιον λόγου μοι πεπεράνθαι περὶ ὧν ἂν ἡμῖν ὁ λόγοσ ᾖ· οἶμαι δὲ οὐδὲ σοί, ἐὰν μὴ ἐγώ σοι μαρτυρῶ εἷσ ὢν μόνοσ, τοὺσ δ’ ἄλλουσ πάντασ τούτουσ χαίρειν ἐᾷσ.

ἔστιν μὲν οὖν οὗτόσ τισ τρόποσ ἐλέγχου, ὡσ σύ τε οἰεί καὶ ἄλλοι πολλοί· ἔστιν δὲ καὶ ἄλλοσ, ὃν ἐγὼ αὖ οἶμαι. παραβαλόντεσ οὖν παρ’ ἀλλήλουσ σκεψώμεθα εἴ τι διοίσουσιν ἀλλήλων. καὶ γὰρ καὶ τυγχάνει περὶ ὧν ἀμφισβητοῦμεν οὐ πάνυ σμικρὰ ὄντα, ἀλλὰ σχεδόν τι ταῦτα περὶ ὧν εἰδέναι τε κάλλιστον μὴ εἰδέναι τε αἴσχιστον· τὸ γὰρ κεφάλαιον αὐτῶν ἐστιν ἢ γιγνώσκειν ἢ ἀγνοεῖν ὅστισ τε εὐδαίμων ἐστὶν καὶ ὅστισ μή. αὐτίκα πρῶτον, περὶ οὗ νῦν ὁ λόγοσ ἐστίν, σὺ ἡγῇ οἱο͂́ν τε εἶναι μακάριον ἄνδρα ἀδικοῦντά τε καὶ ἄδικον ὄντα, εἴπερ Ἀρχέλαον ἄδικον μὲν ἡγῇ εἶναι, εὐδαίμονα δέ. ἄλλο τι ὡσ οὕτω σου νομίζοντοσ διανοώμεθα; πάνυ γε.

ἐγὼ δέ φημι ἀδύνατον. ἓν μὲν τουτὶ ἀμφισβητοῦμεν. εἰε͂ν· ἀδικῶν δὲ δὴ εὐδαίμων ἔσται ἆρ’, ἂν τυγχάνῃ δίκησ τε καὶ τιμωρίασ; ἥκιστά γε, ἐπεὶ οὕτω γ’ ἂν ἀθλιώτατοσ εἰή. ἀλλ’ ἐὰν ἄρα μὴ τυγχάνῃ δίκησ ὁ ἀδικῶν, κατὰ τὸν σὸν λόγον εὐδαίμων ἔσται;

φημί. κατὰ δέ γε τὴν ἐμὴν δόξαν, ὦ Πῶλε, ὁ ἀδικῶν τε καὶ ὁ ἄδικοσ πάντωσ μὲν ἄθλιοσ, ἀθλιώτεροσ μέντοι ἐὰν μὴ διδῷ δίκην μηδὲ τυγχάνῃ τιμωρίασ ἀδικῶν, ἧττον δὲ ἄθλιοσ ἐὰν διδῷ δίκην καὶ τυγχάνῃ δίκησ ὑπὸ θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων. ἄτοπά γε, ὦ Σώκρατεσ, ἐπιχειρεῖσ λέγειν.

πειράσομαι δέ γε καὶ σὲ ποιῆσαι, ὦ ἑταῖρε, ταὐτὰ ἐμοὶ λέγειν· φίλον γάρ σε ἡγοῦμαι. νῦν μὲν οὖν ἃ διαφερόμεθα ταῦτ’ ἐστιν· σκόπει δὲ καὶ σύ. εἶπον ἐγώ που ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι κάκιον εἶναι. πάνυ γε. σὺ δὲ τὸ ἀδικεῖσθαι. ναί. καὶ τοὺσ ἀδικοῦντασ ἀθλίουσ ἔφην εἶναι ἐγώ, καὶ ἐξηλέγχθην ὑπὸ σοῦ. ναὶ μὰ Δία. ὡσ σύ γε οἰεί, ὦ Πῶλε.

ἀληθῆ γε οἰόμενοσ. ἴσωσ. σὺ δέ γε εὐδαίμονασ αὖ τοὺσ ἀδικοῦντασ, ἐὰν μὴ διδῶσι δίκην. πάνυ μὲν οὖν. ἐγὼ δέ γε αὐτοὺσ ἀθλιωτάτουσ φημί, τοὺσ δὲ διδόντασ δίκην ἧττον. βούλει καὶ τοῦτο ἐλέγχειν; ἀλλ’ ἔτι τοῦτ’ ἐκείνου χαλεπώτερόν ἐστιν, ὦ Σώκρατεσ, ἐξελέγξαι. οὐ δῆτα, ὦ Πῶλε, ἀλλ’ ἀδύνατον· τὸ γὰρ ἀληθὲσ οὐδέποτε ἐλέγχεται. πῶσ λέγεισ; ἐπιβουλεύων, καὶ ληφθεὶσ στρεβλῶται καὶ ἐκτέμνηται καὶ τοὺσ ὀφθαλμοὺσ ἐκκάηται, καὶ ἄλλασ πολλὰσ καὶ μεγάλασ καὶ παντοδαπὰσ λώβασ αὐτόσ τε λωβηθεὶσ καὶ τοὺσ αὑτοῦ ἐπιδὼν παῖδάσ τε καὶ γυναῖκα τὸ ἔσχατον ἀνασταυρωθῇ ἢ καταπιττωθῇ, οὗτοσ εὐδαιμονέστεροσ ἔσται ἢ ἐὰν διαφυγὼν τύραννοσ καταστῇ καὶ ἄρχων ἐν τῇ πόλει διαβιῷ ποιῶν ὅτι ἂν βούληται, ζηλωτὸσ ὢν καὶ εὐδαιμονιζόμενοσ ὑπὸ τῶν πολιτῶν καὶ τῶν ἄλλων ξένων;

ταῦτα λέγεισ ἀδύνατον εἶναι ἐξελέγχειν;

μορμολύττῃ αὖ, ὦ γενναῖε Πῶλε, καὶ οὐκ ἐλέγχεισ· ἄρτι δὲ ἐμαρτύρου. ὅμωσ δὲ ὑπόμνησόν με σμικρόν. ἐὰν ἀδίκωσ ἐπιβουλεύων τυραννίδι, εἶπεσ; ἔγωγε. εὐδαιμονέστεροσ μὲν τοίνυν οὐδέποτε ἔσται οὐδέτεροσ αὐτῶν, οὔτε ὁ κατειργασμένοσ τὴν τυραννίδα ἀδίκωσ οὔτε ὁ διδοὺσ δίκην ‐ δυοῖν γὰρ ἀθλίοιν εὐδαιμονέστεροσ μὲν οὐκ ἂν εἰή ‐ ἀθλιώτεροσ μέντοι ὁ διαφεύγων καὶ τυραννεύσασ. τί τοῦτο, ὦ Πῶλε;

γελᾷσ; ἄλλο αὖ τοῦτο εἶδοσ ἐλέγχου ἐστίν, ἐπειδάν τίσ τι εἴπῃ, καταγελᾶν, ἐλέγχειν δὲ μή; οὐκ οἰεί ἐξεληλέγχθαι, ὦ Σώκρατεσ, ὅταν τοιαῦτα λέγῃσ ἃ οὐδεὶσ ἂν φήσειεν ἀνθρώπων; ἐπεὶ ἐροῦ τινα τουτωνί. ὦ Πῶλε, οὐκ εἰμὶ τῶν πολιτικῶν, καὶ πέρυσι βουλεύειν λαχών, ἐπειδὴ ἡ φυλὴ ἐπρυτάνευε καὶ ἔδει με ἐπιψηφίζειν, γέλωτα παρεῖχον καὶ οὐκ ἠπιστάμην ἐπιψηφίζειν. μὴ οὖν μηδὲ νῦν με κέλευε ἐπιψηφίζειν τοὺσ παρόντασ, ἀλλ’ εἰ μὴ ἔχεισ τούτων βελτίω ἔλεγχον, ὅπερ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον, ἐμοὶ ἐν τῷ μέρει παράδοσ, καὶ πείρασαι τοῦ ἐλέγχου οἱο͂ν ἐγὼ οἶμαι δεῖν εἶναι.

ἐγὼ γὰρ ὧν ἂν λέγω ἕνα μὲν παρασχέσθαι μάρτυρα ἐπίσταμαι, αὐτὸν πρὸσ ὃν ἄν μοι ὁ λόγοσ ᾖ, τοὺσ δὲ πολλοὺσ ἐῶ χαίρειν, καὶ ἕνα ἐπιψηφίζειν ἐπίσταμαι, τοῖσ δὲ πολλοῖσ οὐδὲ διαλέγομαι. ὁρ́α οὖν εἰ ἐθελήσεισ ἐν τῷ μέρει διδόναι ἔλεγχον ἀποκρινόμενοσ τὰ ἐρωτώμενα.

ἐγὼ γὰρ δὴ οἶμαι καὶ ἐμὲ καὶ σὲ καὶ τοὺσ ἄλλουσ ἀνθρώπουσ τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι κάκιον ἡγεῖσθαι καὶ τὸ μὴ διδόναι δίκην τοῦ διδόναι. ἐγὼ δέ γε οὔτ’ ἐμὲ οὔτ’ ἄλλον ἀνθρώπων οὐδένα. ἐπεὶ σὺ δέξαι’ ἂν μᾶλλον ἀδικεῖσθαι ἢ ἀδικεῖν; καὶ σύ γ’ ἂν καὶ οἱ ἄλλοι πάντεσ. πολλοῦ γε δεῖ, ἀλλ’ οὔτ’ ἐγὼ οὔτε σὺ οὔτ’ ἄλλοσ οὐδείσ. οὔκουν ἀποκρινῇ;

πάνυ μὲν οὖν· καὶ γὰρ ἐπιθυμῶ εἰδέναι ὅτι ποτ’ ἐρεῖσ. λέγε δή μοι, ἵν’ εἰδῇσ, ὥσπερ ἂν εἰ ἐξ ἀρχῆσ σε ἠρώτων· πότερον δοκεῖ σοι, ὦ Πῶλε, κάκιον εἶναι, τὸ ἀδικεῖν ἢ τὸ ἀδικεῖσθαι; τὸ ἀδικεῖσθαι ἔμοιγε. τί δὲ δή; αἴσχιον πότερον τὸ ἀδικεῖν ἢ τὸ ἀδικεῖσθαι; ἀποκρίνου. τὸ ἀδικεῖν. οὐκοῦν καὶ κάκιον, εἴπερ αἴσχιον. ἥκιστά γε. μανθάνω· οὐ ταὐτὸν ἡγῇ σύ, ὡσ ἐοίκασ, καλόν τε καὶ ἀγαθὸν καὶ κακὸν καὶ αἰσχρόν. οὐ δῆτα. τί δὲ τόδε;

τὰ καλὰ πάντα, οἱο͂ν καὶ σώματα καὶ χρώματα καὶ σχήματα καὶ φωνὰσ καὶ ἐπιτηδεύματα, εἰσ οὐδὲν ἀποβλέπων καλεῖσ ἑκάστοτε καλά; οἱο͂ν πρῶτον τὰ σώματα τὰ καλὰ οὐχὶ ἤτοι κατὰ τὴν χρείαν λέγεισ καλὰ εἶναι, πρὸσ ὃ ἂν ἕκαστον χρήσιμον ᾖ, πρὸσ τοῦτο, ἢ κατὰ ἡδονήν τινα, ἐὰν ἐν τῷ θεωρεῖσθαι χαίρειν ποιῇ τοὺσ θεωροῦντασ; ἔχεισ τι ἐκτὸσ τούτων λέγειν περὶ σώματοσ κάλλουσ; οὐκ ἔχω.

οὐκοῦν καὶ τἆλλα πάντα οὕτω καὶ σχήματα καὶ χρώματα ἢ διὰ ἡδονήν τινα ἢ διὰ ὠφελίαν ἢ δι’ ἀμφότερα καλὰ προσαγορεύεισ; ἔγωγε. οὐ καὶ τὰσ φωνὰσ καὶ τὰ κατὰ τὴν μουσικὴν πάντα ὡσαύτωσ; ναί. καὶ μὴν τά γε κατὰ τοὺσ νόμουσ καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα οὐ δήπου ἐκτὸσ τούτων ἐστίν, τὰ καλά, τοῦ ἢ ὠφέλιμα εἶναι ἢ ἡδέα ἢ ἀμφότερα. οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ.

οὐκοῦν καὶ τὸ τῶν μαθημάτων κάλλοσ ὡσαύτωσ; πάνυ γε· καὶ καλῶσ γε νῦν ὁρίζῃ, ὦ Σώκρατεσ, ἡδονῇ τε καὶ ἀγαθῷ ὁριζόμενοσ τὸ καλόν. οὐκοῦν τὸ αἰσχρὸν τῷ ἐναντίῳ, λύπῃ τε καὶ κακῷ; ἀνάγκη. ὅταν ἄρα δυοῖν καλοῖν θάτερον κάλλιον ᾖ, ἢ τῷ ἑτέρῳ τούτοιν ἢ ἀμφοτέροισ ὑπερβάλλον κάλλιόν ἐστιν, ἤτοι ἡδονῇ ἢ ὠφελίᾳ ἢ ἀμφοτέροισ. πάνυ γε. καὶ ὅταν δὲ δὴ δυοῖν αἰσχροῖν τὸ ἕτερον αἴσχιον ᾖ, ἤτοι λύπῃ ἢ κακῷ ὑπερβάλλον αἴσχιον ἔσται· ἢ οὐκ ἀνάγκη;

ναί. φέρε δή, πῶσ ἐλέγετο νυνδὴ περὶ τοῦ ἀδικεῖν καὶ ἀδικεῖσθαι; οὐκ ἔλεγεσ τὸ μὲν ἀδικεῖσθαι κάκιον εἶναι, τὸ δὲ ἀδικεῖν αἴσχιον; ἔλεγον. οὐκοῦν εἴπερ αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι, ἤτοι λυπηρότερόν ἐστιν καὶ λύπῃ ὑπερβάλλον αἴσχιον ἂν εἰή ἢ κακῷ ἢ ἀμφοτέροισ; οὐ καὶ τοῦτο ἀνάγκη; πῶσ γὰρ οὔ; πρῶτον μὲν δὴ σκεψώμεθα, ἆρα λύπῃ ὑπερβάλλει τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι, καὶ ἀλγοῦσι μᾶλλον οἱ ἀδικοῦντεσ ἢ οἱ ἀδικούμενοι; οὐδαμῶσ, ὦ Σώκρατεσ, τοῦτό γε.

οὐκ ἄρα λύπῃ γε ὑπερέχει. οὐ δῆτα. οὐκοῦν εἰ μὴ λύπῃ, ἀμφοτέροισ μὲν οὐκ ἂν ἔτι ὑπερβάλλοι. οὐ φαίνεται. οὐκοῦν τῷ ἑτέρῳ λείπεται. ναί. τῷ κακῷ. ἐοίκεν. οὐκοῦν κακῷ ὑπερβάλλον τὸ ἀδικεῖν κάκιον ἂν εἰή τοῦ ἀδικεῖσθαι. δῆλον δὴ ὅτι. ἄλλο τι οὖν ὑπὸ μὲν τῶν πολλῶν ἀνθρώπων καὶ ὑπὸ σοῦ ὡμολογεῖτο ἡμῖν ἐν τῷ ἔμπροσθεν χρόνῳ αἴσχιον εἶναι τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι;

ναί. νῦν δέ γε κάκιον ἐφάνη. ἐοίκε. δέξαιο ἂν οὖν σὺ μᾶλλον τὸ κάκιον καὶ τὸ αἴσχιον ἀντὶ τοῦ ἧττον; μὴ ὄκνει ἀποκρίνασθαι, ὦ Πῶλε· οὐδὲν γὰρ βλαβήσῃ· ἀλλὰ γενναίωσ τῷ λόγῳ ὥσπερ ἰατρῷ παρέχων ἀποκρίνου, καὶ ἢ φάθι ἢ μὴ ἃ ἐρωτῶ. ἀλλ’ οὐκ ἂν δεξαίμην, ὦ Σώκρατεσ. ἄλλοσ δέ τισ ἀνθρώπων;

οὔ μοι δοκεῖ κατά γε τοῦτον τὸν λόγον. ἀληθῆ ἄρα ἐγὼ ἔλεγον, ὅτι οὔτ’ ἂν ἐγὼ οὔτ’ ἂν σὺ οὔτ’ ἄλλοσ οὐδεὶσ ἀνθρώπων δέξαιτ’ ἂν μᾶλλον ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι· κάκιον γὰρ τυγχάνει ὄν. φαίνεται. ὁρᾷσ οὖν, ὦ Πῶλε, ὁ ἔλεγχοσ παρὰ τὸν ἔλεγχον παραβαλλόμενοσ ὅτι οὐδὲν ἐοίκεν, ἀλλὰ σοὶ μὲν οἱ ἄλλοι πάντεσ ὁμολογοῦσιν πλὴν ἐμοῦ, ἐμοὶ δὲ σὺ ἐξαρκεῖσ εἷσ ὢν μόνοσ καὶ ὁμολογῶν καὶ μαρτυρῶν, καὶ ἐγὼ σὲ μόνον ἐπιψηφίζων τοὺσ ἄλλουσ ἐῶ χαίρειν. καὶ τοῦτο μὲν ἡμῖν οὕτωσ ἐχέτω·

μετὰ τοῦτο δὲ περὶ οὗ τὸ δεύτερον ἠμφεσβητήσαμεν σκεψώμεθα, τὸ ἀδικοῦντα διδόναι δίκην ἆρα μέγιστον τῶν κακῶν ἐστιν, ὡσ σὺ ᾤου, ἢ μεῖζον τὸ μὴ διδόναι, ὡσ αὖ ἐγὼ ᾤμην. σκοπώμεθα δὲ τῇδε·

τὸ διδόναι δίκην καὶ τὸ κολάζεσθαι δικαίωσ ἀδικοῦντα ἆρα τὸ αὐτὸ καλεῖσ; ἔγωγε. ἔχεισ οὖν λέγειν ὡσ οὐχὶ τά γε δίκαια πάντα καλά ἐστιν, καθ’ ὅσον δίκαια;

καὶ διασκεψάμενοσ εἰπέ. ἀλλά μοι δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ. σκόπει δὴ καὶ τόδε· ἆρα εἴ τίσ τι ποιεῖ, ἀνάγκη τι εἶναι καὶ πάσχον ὑπὸ τούτου τοῦ ποιοῦντοσ; ἔμοιγε δοκεῖ. ἆρα τοῦτο πάσχον ὃ τὸ ποιοῦν ποιεῖ, καὶ τοιοῦτον οἱο͂ν ποιεῖ τὸ ποιοῦν; λέγω δὲ τὸ τοιόνδε· εἴ τισ τύπτει, ἀνάγκη τι τύπτεσθαι; ἀνάγκη. καὶ εἰ σφόδρα τύπτει ἢ ταχὺ ὁ τύπτων, οὕτω καὶ τὸ τυπτόμενον τύπτεσθαι; ναί.

τοιοῦτον ἄρα πάθοσ τῷ τυπτομένῳ ἐστὶν οἱο͂ν ἂν τὸ τύπτον ποιῇ; πάνυ γε. οὐκοῦν καὶ εἰ κάει τισ, ἀνάγκη τι κάεσθαι; πῶσ γὰρ οὔ; καὶ εἰ σφόδρα γε κάει ἢ ἀλγεινῶσ, οὕτω κάεσθαι τὸ καόμενον ὡσ ἂν τὸ κᾶον κάῃ; πάνυ γε. οὐκοῦν καὶ εἰ τέμνει τι, ὁ αὐτὸσ λόγοσ; τέμνεται γάρ τι. ναί. καὶ εἰ μέγα γε ἢ βαθὺ τὸ τμῆμα ἢ ἀλγεινόν, τοιοῦτον τμῆμα τέμνεται τὸ τεμνόμενον οἱο͂ν τὸ τέμνον τέμνει; φαίνεται.

συλλήβδην δὴ ὁρ́α εἰ ὁμολογεῖσ, ὃ ἄρτι ἔλεγον, περὶ πάντων, οἱο͂ν ἂν ποιῇ τὸ ποιοῦν, τοιοῦτον τὸ πάσχον πάσχειν. ἀλλ’ ὁμολογῶ. τούτων δὴ ὁμολογουμένων, τὸ δίκην διδόναι πότερον πάσχειν τί ἐστιν ἢ ποιεῖν; ἀνάγκη, ὦ Σώκρατεσ, πάσχειν. οὐκοῦν ὑπό τινοσ ποιοῦντοσ; πῶσ γὰρ οὔ; ὑπό γε τοῦ κολάζοντοσ. ὁ δὲ ὀρθῶσ κολάζων δικαίωσ κολάζει; ναί.

δίκαια ποιῶν ἢ οὔ; δίκαια. οὐκοῦν ὁ κολαζόμενοσ δίκην διδοὺσ δίκαια πάσχει; φαίνεται. τὰ δὲ δίκαιά που καλὰ ὡμολόγηται; πάνυ γε. τούτων ἄρα ὁ μὲν ποιεῖ καλά, ὁ δὲ πάσχει, ὁ κολαζόμενοσ. ναί. οὐκοῦν εἴπερ καλά, ἀγαθά;

ἢ γὰρ ἡδέα ἢ ὠφέλιμα. ἀνάγκη. ἀγαθὰ ἄρα πάσχει ὁ δίκην διδούσ; ἐοίκεν. ὠφελεῖται ἄρα; ναί. ἆρα ἥνπερ ἐγὼ ὑπολαμβάνω τὴν ὠφελίαν; βελτίων τὴν ψυχὴν γίγνεται, εἴπερ δικαίωσ κολάζεται; εἰκόσ γε. κακίασ ἄρα ψυχῆσ ἀπαλλάττεται ὁ δίκην διδούσ; ναί. ἆρα οὖν τοῦ μεγίστου ἀπαλλάττεται κακοῦ; ὧδε δὲ σκόπει·

ἐν χρημάτων κατασκευῇ ἀνθρώπου κακίαν ἄλλην τινὰ ἐνορᾷσ ἢ πενίαν; οὔκ, ἀλλὰ πενίαν. τί δ’ ἐν σώματοσ κατασκευῇ; κακίαν ἂν φήσαισ ἀσθένειαν εἶναι καὶ νόσον καὶ αἶσχοσ καὶ τὰ τοιαῦτα; ἔγωγε. οὐκοῦν καὶ ἐν ψυχῇ πονηρίαν ἡγῇ τινα εἶναι; πῶσ γὰρ οὔ; ταύτην οὖν οὐκ ἀδικίαν καλεῖσ καὶ ἀμαθίαν καὶ δειλίαν καὶ τὰ τοιαῦτα; πάνυ μὲν οὖν. οὐκοῦν χρημάτων καὶ σώματοσ καὶ ψυχῆσ, τριῶν ὄντων, τριττὰσ εἴρηκασ πονηρίασ, πενίαν, νόσον, ἀδικίαν; ναί.

αἴσχιστον δὲ ἀδικία καὶ σύμπασα ψυχῆσ πονηρία νυνδὴ ὡμολόγηται ἡμῖν; τίσ οὖν τούτων τῶν πονηριῶν αἰσχίστη; οὐχ ἡ ἀδικία καὶ συλλήβδην ἡ τῆσ ψυχῆσ πονηρία; πολύ γε. εἰ δὴ αἰσχίστη, καὶ κακίστη; πῶσ, ὦ Σώκρατεσ, λέγεισ; ὡδί· ἀεὶ τὸ αἴσχιστον ἤτοι λύπην μεγίστην παρέχον ἢ βλάβην ἢ ἀμφότερα αἴσχιστόν ἐστιν ἐκ τῶν ὡμολογημένων ἐν τῷ ἔμπροσθεν. μάλιστα. ὡμολόγηται γάρ.

οὐκοῦν ἢ ἀνιαρότατόν ἐστι καὶ ἀνίᾳ ὑπερβάλλον αἴσχιστον τούτων ἐστὶν ἢ βλάβῃ ἢ ἀμφότερα; ἀνάγκη. ἆρ’ οὖν ἀλγεινότερόν ἐστιν τοῦ πένεσθαι καὶ κάμνειν τὸ ἄδικον εἶναι καὶ ἀκόλαστον καὶ δειλὸν καὶ ἀμαθῆ; οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ, ἀπὸ τούτων γε. ὑπερφυεῖ τινι ἄρα ὡσ μεγάλῃ βλάβῃ καὶ κακῷ θαυμασίῳ ὑπερβάλλουσα τἆλλα ἡ τῆσ ψυχῆσ πονηρία αἴσχιστόν ἐστι πάντων, ἐπειδὴ οὐκ ἀλγηδόνι γε, ὡσ ὁ σὸσ λόγοσ. φαίνεται.

οὐκ ἰατρική; ἀλλὰ μήν που τό γε μεγίστῃ βλάβῃ ὑπερβάλλον μέγιστον ἂν κακὸν εἰή τῶν ὄντων. ναί. ἡ ἀδικία ἄρα καὶ ἡ ἀκολασία καὶ ἡ ἄλλη ψυχῆσ πονηρία μέγιστον τῶν ὄντων κακόν ἐστιν; φαίνεται. τίσ οὖν τέχνη πενίασ ἀπαλλάττει; οὐ χρηματιστική; ναί. τίσ δὲ νόσου; ἀνάγκη.

τίσ δὲ πονηρίασ καὶ ἀδικίασ; εἰ μὴ οὕτωσ εὐπορεῖσ, ὧδε σκόπει· ποῖ ἄγομεν καὶ παρὰ τίνασ τοὺσ κάμνοντασ τὰ σώματα; παρὰ τοὺσ ἰατρούσ, ὦ Σώκρατεσ. ποῖ δὲ τοὺσ ἀδικοῦντασ καὶ τοὺσ ἀκολασταίνοντασ; παρὰ τοὺσ δικαστὰσ λέγεισ; οὐκοῦν δίκην δώσοντασ; φημί. ἆρ’ οὖν οὐ δικαιοσύνῃ τινὶ χρώμενοι κολάζουσιν οἱ ὀρθῶσ κολάζοντεσ; δῆλον δή. χρηματιστικὴ μὲν ἄρα πενίασ ἀπαλλάττει, ἰατρικὴ δὲ νόσου, δίκη δὲ ἀκολασίασ καὶ ἀδικίασ. φαίνεται.

τί οὖν τούτων κάλλιστόν ἐστιν ὧν λέγεισ; τίνων λέγεισ; χρηματιστικῆσ, ἰατρικῆσ, δίκησ. πολὺ διαφέρει, ὦ Σώκρατεσ, ἡ δίκη. οὐκοῦν αὖ ἤτοι ἡδονὴν πλείστην ποιεῖ ἢ ὠφελίαν ἢ ἀμφότερα, εἴπερ κάλλιστόν ἐστιν; ναί. ἆρ’ οὖν τὸ ἰατρεύεσθαι ἡδύ ἐστιν, καὶ χαίρουσιν οἱ ἰατρευόμενοι; οὐκ ἔμοιγε δοκεῖ. ἀλλ’ ὠφέλιμόν γε. ἦ γάρ; ναί.

μεγάλου γὰρ κακοῦ ἀπαλλάττεται, ὥστε λυσιτελεῖ ὑπομεῖναι τὴν ἀλγηδόνα καὶ ὑγιῆ εἶναι. πῶσ γὰρ οὔ; ἆρ’ οὖν οὕτωσ ἂν περὶ σῶμα εὐδαιμονέστατοσ ἄνθρωποσ εἰή, ἰατρευόμενοσ, ἢ μηδὲ κάμνων ἀρχήν; δῆλον ὅτι μηδὲ κάμνων. οὐ γὰρ τοῦτ’ ἦν εὐδαιμονία, ὡσ ἐοίκε, κακοῦ ἀπαλλαγή, ἀλλὰ τὴν ἀρχὴν μηδὲ κτῆσισ. ἔστι ταῦτα. τί δέ;

ἀθλιώτεροσ πότεροσ δυοῖν ἐχόντοιν κακὸν εἴτ’ ἐν σώματι εἴτ’ ἐν ψυχῇ, ὁ ἰατρευόμενοσ καὶ ἀπαλλαττόμενοσ τοῦ κακοῦ, ἢ ὁ μὴ ἰατρευόμενοσ, ἔχων δέ; φαίνεταί μοι ὁ μὴ ἰατρευόμενοσ. οὐκοῦν τὸ δίκην διδόναι μεγίστου κακοῦ ἀπαλλαγὴ ἦν, πονηρίασ; ἦν γάρ. σωφρονίζει γάρ που καὶ δικαιοτέρουσ ποιεῖ καὶ ἰατρικὴ γίγνεται πονηρίασ ἡ δίκη. ναί. εὐδαιμονέστατοσ μὲν ἄρα ὁ μὴ ἔχων κακίαν ἐν ψυχῇ, ἐπειδὴ τοῦτο μέγιστον τῶν κακῶν ἐφάνη. δῆλον δή.

δεύτεροσ δέ που ὁ ἀπαλλαττόμενοσ. ἐοίκεν. οὗτοσ δ’ ἦν ὁ νουθετούμενόσ τε καὶ ἐπιπληττόμενοσ καὶ δίκην διδούσ. ναί. κάκιστα ἄρα ζῇ ὁ ἔχων ἀδικίαν καὶ μὴ ἀπαλλαττόμενοσ. φαίνεται. οὐκοῦν οὗτοσ τυγχάνει ὢν ὃσ ἂν τὰ μέγιστα ἀδικῶν καὶ χρώμενοσ μεγίστῃ ἀδικίᾳ διαπράξηται ὥστε μήτε νουθετεῖσθαι μήτε κολάζεσθαι μήτε δίκην διδόναι, ὥσπερ σὺ φῂσ Ἀρχέλαον παρεσκευάσθαι καὶ τοὺσ ἄλλουσ τυράννουσ καὶ ῥήτορασ καὶ δυνάστασ; ἐοίκε.

σχεδὸν γάρ που οὗτοι, ὦ ἄριστε, τὸ αὐτὸ διαπεπραγμένοι εἰσὶν ὥσπερ ἂν εἴ τισ τοῖσ μεγίστοισ νοσήμασιν συνισχόμενοσ διαπράξαιτο μὴ διδόναι δίκην τῶν περὶ τὸ σῶμα ἁμαρτημάτων τοῖσ ἰατροῖσ μηδὲ ἰατρεύεσθαι, φοβούμενοσ ὡσπερανεὶ παῖσ τὸ κάεσθαι καὶ τὸ τέμνεσθαι, ὅτι ἀλγεινόν. ἢ οὐ δοκεῖ καὶ σοὶ οὕτω; ἔμοιγε.

ἀγνοῶν γε, ὡσ ἐοίκεν, οἱο͂́ν ἐστιν ἡ ὑγίεια καὶ ἀρετὴ σώματοσ. κινδυνεύουσι γὰρ ἐκ τῶν νῦν ἡμῖν ὡμολογημένων τοιοῦτόν τι ποιεῖν καὶ οἱ τὴν δίκην φεύγοντεσ, ὦ Πῶλε, τὸ ἀλγεινὸν αὐτοῦ καθορᾶν, πρὸσ δὲ τὸ ὠφέλιμον τυφλῶσ ἔχειν καὶ ἀγνοεῖν ὅσῳ ἀθλιώτερόν ἐστι μὴ ὑγιοῦσ σώματοσ μὴ ὑγιεῖ ψυχῇ συνοικεῖν, ἀλλὰ σαθρᾷ καὶ ἀδίκῳ καὶ ἀνοσίῳ, ὅθεν καὶ πᾶν ποιοῦσιν ὥστε δίκην μὴ διδόναι μηδ’ ἀπαλλάττεσθαι τοῦ μεγίστου κακοῦ, καὶ χρήματα παρασκευαζόμενοι καὶ φίλουσ καὶ ὅπωσ ἂν ὦσιν ὡσ πιθανώτατοι λέγειν· εἰ δὲ ἡμεῖσ ἀληθῆ ὡμολογήκαμεν, ὦ Πῶλε, ἆρ’ αἰσθάνῃ τὰ συμβαίνοντα ἐκ τοῦ λόγου;

ἢ βούλει συλλογισώμεθα αὐτά; εἰ σοί γε δοκεῖ. ἆρ’ οὖν συμβαίνει μέγιστον κακὸν ἡ ἀδικία καὶ τὸ ἀδικεῖν; φαίνεταί γε.

καὶ μὴν ἀπαλλαγή γε ἐφάνη τούτου τοῦ κακοῦ τὸ δίκην διδόναι; κινδυνεύει. τὸ δέ γε μὴ διδόναι ἐμμονὴ τοῦ κακοῦ; ναί. δεύτερον ἄρα ἐστὶν τῶν κακῶν μεγέθει τὸ ἀδικεῖν· τὸ δὲ ἀδικοῦντα μὴ διδόναι δίκην πάντων μέγιστόν τε καὶ πρῶτον κακῶν πέφυκεν. ἐοίκεν. ἆρ’ οὖν οὐ περὶ τούτου, ὦ φίλε, ἠμφεσβητήσαμεν, σὺ μὲν τὸν Ἀρχέλαον εὐδαιμονίζων τὸν τὰ μέγιστα ἀδικοῦντα δίκην οὐδεμίαν διδόντα, ἐγὼ δὲ τοὐναντίον οἰόμενοσ, εἴτε Ἀρχέλαοσ εἴτ’ ἄλλοσ ἀνθρώπων ὁστισοῦν μὴ δίδωσι δίκην ἀδικῶν, τούτῳ προσήκειν ἀθλίῳ εἶναι διαφερόντωσ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, καὶ ἀεὶ τὸν ἀδικοῦντα τοῦ ἀδικουμένου ἀθλιώτερον εἶναι καὶ τὸν μὴ διδόντα δίκην τοῦ διδόντοσ; οὐ ταῦτ’ ἦν τὰ ὑπ’ ἐμοῦ λεγόμενα;

ναί. οὐκοῦν ἀποδέδεικται ὅτι ἀληθῆ ἐλέγετο; φαίνεται. εἰε͂ν·

εἰ οὖν δὴ ταῦτα ἀληθῆ, ὦ Πῶλε, τίσ ἡ μεγάλη χρεία ἐστὶν τῆσ ῥητορικῆσ; δεῖ μὲν γὰρ δὴ ἐκ τῶν νῦν ὡμολογημένων αὐτὸν ἑαυτὸν μάλιστα φυλάττειν ὅπωσ μὴ ἀδικήσει, ὡσ ἱκανὸν κακὸν ἕξοντα. οὐ γάρ; πάνυ γε. ἐὰν δέ γε ἀδικήσῃ ἢ αὐτὸσ ἢ ἄλλοσ τισ ὧν ἂν κήδηται, αὐτὸν ἑκόντα ἰέναι ἐκεῖσε ὅπου ὡσ τάχιστα δώσει δίκην, παρὰ τὸν δικαστὴν ὥσπερ παρὰ τὸν ἰατρόν, σπεύδοντα ὅπωσ μὴ ἐγχρονισθὲν τὸ νόσημα τῆσ ἀδικίασ ὕπουλον τὴν ψυχὴν ποιήσει καὶ ἀνίατον· ἢ πῶσ λέγομεν, ὦ Πῶλε, εἴπερ τὰ πρότερον μένει ἡμῖν ὁμολογήματα;

οὐκ ἀνάγκη ταῦτα ἐκείνοισ οὕτω μὲν συμφωνεῖν, ἄλλωσ δὲ μή; τί γὰρ δὴ φῶμεν, ὦ Σώκρατεσ; ὑπολάβοι ἐπὶ τοὐναντίον ‐ κατηγορεῖν δεῖν μάλιστα μὲν ἑαυτοῦ, ἔπειτα δὲ καὶ τῶν οἰκείων καὶ τῶν ἄλλων ὃσ ἂν ἀεὶ τῶν φίλων τυγχάνῃ ἀδικῶν, καὶ μὴ ἀποκρύπτεσθαι ἀλλ’ εἰσ τὸ φανερὸν ἄγειν τὸ ἀδίκημα, ἵνα δῷ δίκην καὶ ὑγιὴσ γένηται, ἀναγκάζειν τε αὑτὸν καὶ τοὺσ ἄλλουσ μὴ ἀποδειλιᾶν ἀλλὰ παρέχειν μύσαντα εὖ καὶ ἀνδρείωσ ὥσπερ τέμνειν καὶ κάειν ἰατρῷ, τὸ ἀγαθὸν καὶ καλὸν διώκοντα, μὴ ὑπολογιζόμενον τὸ ἀλγεινόν, ἐὰν μέν γε πληγῶν ἄξια ἠδικηκὼσ ᾖ, τύπτειν παρέχοντα, ἐὰν δὲ δεσμοῦ, δεῖν, ἐὰν δὲ ζημίασ, ἀποτίνοντα, ἐὰν δὲ φυγῆσ, φεύγοντα, ἐὰν δὲ θανάτου, ἀποθνῄσκοντα, αὐτὸν πρῶτον ὄντα κατήγορον καὶ αὑτοῦ καὶ τῶν ἄλλων οἰκείων καὶ ἐπὶ τοῦτο χρώμενον τῇ ῥητορικῇ, ὅπωσ ἂν καταδήλων τῶν ἀδικημάτων γιγνομένων ἀπαλλάττωνται τοῦ μεγίστου κακοῦ, ἀδικίασ.

φῶμεν οὕτωσ ἢ μὴ φῶμεν, ὦ Πῶλε;

ἄτοπα μέν, ὦ Σώκρατεσ, ἔμοιγε δοκεῖ, τοῖσ μέντοι ἔμπροσθεν ἴσωσ σοι ὁμολογεῖται.

οὐκοῦν ἢ κἀκεῖνα λυτέον ἢ τάδε ἀνάγκη συμβαίνειν; ναί, τοῦτό γε οὕτωσ ἔχει. τοὐναντίον δέ γε αὖ μεταβαλόντα, εἰ ἄρα δεῖ τινα κακῶσ ποιεῖν, εἴτ’ ἐχθρὸν εἴτε ὁντινοῦν, ἐὰν μόνον μὴ αὐτὸσ ἀδικῆται ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ ‐ τοῦτο μὲν γὰρ εὐλαβητέον ‐ ἐὰν δὲ ἄλλον ἀδικῇ ὁ ἐχθρόσ, παντὶ τρόπῳ παρασκευαστέον, καὶ πράττοντα καὶ λέγοντα, ὅπωσ μὴ δῷ δίκην μηδὲ ἔλθῃ παρὰ τὸν δικαστήν· ἐὰν δὲ ἔλθῃ, μηχανητέον ὅπωσ ἂν διαφύγῃ καὶ μὴ δῷ δίκην ὁ ἐχθρόσ, ἀλλ’ ἐάντε χρυσίον <ᾖ> ἡρπακὼσ πολύ, μὴ ἀποδιδῷ τοῦτο ἀλλ’ ἔχων ἀναλίσκῃ καὶ εἰσ ἑαυτὸν καὶ εἰσ τοὺσ ἑαυτοῦ ἀδίκωσ καὶ ἀθέωσ, ἐάντε αὖ θανάτου ἄξια ἠδικηκὼσ ᾖ, ὅπωσ μὴ ἀποθανεῖται, μάλιστα μὲν μηδέποτε, ἀλλ’ ἀθάνατοσ ἔσται πονηρὸσ ὤν, εἰ δὲ μή, ὅπωσ ὡσ πλεῖστον χρόνον βιώσεται τοιοῦτοσ ὤν.

ἐπὶ τὰ τοιαῦτα ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Πῶλε, ἡ ῥητορικὴ χρήσιμοσ εἶναι, ἐπεὶ τῷ γε μὴ μέλλοντι ἀδικεῖν οὐ μεγάλη τίσ μοι δοκεῖ ἡ χρεία αὐτῆσ εἶναι, εἰ δὴ καὶ ἔστιν τισ χρεία, ὡσ ἔν γε τοῖσ πρόσθεν οὐδαμῇ ἐφάνη οὖσα. εἰπέ μοι, ὦ Χαιρεφῶν, σπουδάζει ταῦτα Σωκράτησ ἢ παίζει;

ἐμοὶ μὲν δοκεῖ, ὦ Καλλίκλεισ, ὑπερφυῶσ σπουδάζειν· οὐδὲν μέντοι οἱο͂ν τὸ αὐτὸν ἐρωτᾶν. νὴ τοὺσ θεοὺσ ἀλλ’ ἐπιθυμῶ. εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατεσ, πότερόν σε θῶμεν νυνὶ σπουδάζοντα ἢ παίζοντα; εἰ μὲν γὰρ σπουδάζεισ τε καὶ τυγχάνει ταῦτα ἀληθῆ ὄντα ἃ λέγεισ, ἄλλο τι ἢ ἡμῶν ὁ βίοσ ἀνατετραμμένοσ ἂν εἰή τῶν ἀνθρώπων καὶ πάντα τὰ ἐναντία πράττομεν, ὡσ ἐοίκεν, ἢ ἃ δεῖ;

ὦ Καλλίκλεισ, εἰ μή τι ἦν τοῖσ ἀνθρώποισ πάθοσ, τοῖσ μὲν ἄλλο τι, τοῖσ δὲ ἄλλο τι ἢ τὸ αὐτό, ἀλλά τισ ἡμῶν ἴδιόν τι ἔπασχεν πάθοσ ἢ οἱ ἄλλοι, οὐκ ἂν ἦν ῥᾴδιον ἐνδείξασθαι τῷ ἑτέρῳ τὸ ἑαυτοῦ πάθημα. λέγω δ’ ἐννοήσασ ὅτι ἐγώ τε καὶ σὺ νῦν τυγχάνομεν ταὐτόν τι πεπονθότεσ, ἐρῶντε δύο ὄντε δυοῖν ἑκάτεροσ, ἐγὼ μὲν Ἀλκιβιάδου τε τοῦ Κλεινίου καὶ φιλοσοφίασ, σὺ δὲ δυοῖν, τοῦ τε Ἀθηναίων δήμου καὶ τοῦ Πυριλάμπουσ.

αἰσθάνομαι οὖν σου ἑκάστοτε, καίπερ ὄντοσ δεινοῦ, ὅτι ἂν φῇ σου τὰ παιδικὰ καὶ ὅπωσ ἂν φῇ ἔχειν, οὐ δυναμένου ἀντιλέγειν, ἀλλ’ ἄνω καὶ κάτω μεταβαλλομένου· ἔν τε τῇ ἐκκλησίᾳ, ἐάν τι σοῦ λέγοντοσ ὁ δῆμοσ ὁ Ἀθηναίων μὴ φῇ οὕτωσ ἔχειν, μεταβαλλόμενοσ λέγεισ ἃ ἐκεῖνοσ βούλεται, καὶ πρὸσ τὸν Πυριλάμπουσ νεανίαν τὸν καλὸν τοῦτον τοιαῦτα ἕτερα πέπονθασ.

τοῖσ γὰρ τῶν παιδικῶν βουλεύμασίν τε καὶ λόγοισ οὐχ οἱο͂́σ τ’ εἶ ἐναντιοῦσθαι, ὥστε, εἴ τίσ σου λέγοντοσ ἑκάστοτε ἃ διὰ τούτουσ λέγεισ θαυμάζοι ὡσ ἄτοπά ἐστιν, ἴσωσ εἴποισ ἂν αὐτῷ, εἰ βούλοιο τἀληθῆ λέγειν, ὅτι εἰ μή τισ παύσει τὰ σὰ παιδικὰ τούτων τῶν λόγων, οὐδὲ σὺ παύσῃ ποτὲ ταῦτα λέγων. νόμιζε τοίνυν καὶ παρ’ ἐμοῦ χρῆναι ἕτερα τοιαῦτα ἀκούειν, καὶ μὴ θαύμαζε ὅτι ἐγὼ ταῦτα λέγω, ἀλλὰ τὴν φιλοσοφίαν, τὰ ἐμὰ παιδικά, παῦσον ταῦτα λέγουσαν.

λέγει γάρ, ὦ φίλε ἑταῖρε, ἃ νῦν ἐμοῦ ἀκούεισ, καί μοί ἐστιν τῶν ἑτέρων παιδικῶν πολὺ ἧττον ἔμπληκτοσ· ὁ μὲν γὰρ Κλεινίειοσ οὗτοσ ἄλλοτε ἄλλων ἐστὶ λόγων, ἡ δὲ φιλοσοφία ἀεὶ τῶν αὐτῶν, λέγει δὲ ἃ σὺ νῦν θαυμάζεισ, παρῆσθα δὲ καὶ αὐτὸσ λεγομένοισ. ἢ οὖν ἐκείνην ἐξέλεγξον, ὅπερ ἄρτι ἔλεγον, ὡσ οὐ τὸ ἀδικεῖν ἐστιν καὶ ἀδικοῦντα δίκην μὴ διδόναι ἁπάντων ἔσχατον κακῶν·

ἢ εἰ τοῦτο ἐάσεισ ἀνέλεγκτον, μὰ τὸν κύνα τὸν Αἰγυπτίων θεόν, οὔ σοι ὁμολογήσει Καλλικλῆσ, ὦ Καλλίκλεισ, ἀλλὰ διαφωνήσει ἐν ἅπαντι τῷ βίῳ. καίτοι ἔγωγε οἶμαι, ὦ βέλτιστε, καὶ τὴν λύραν μοι κρεῖττον εἶναι ἀνάρμοστόν τε καὶ διαφωνεῖν, καὶ χορὸν ᾧ χορηγοίην, καὶ πλείστουσ ἀνθρώπουσ μὴ ὁμολογεῖν μοι ἀλλ’ ἐναντία λέγειν μᾶλλον ἢ ἕνα ὄντα ἐμὲ ἐμαυτῷ ἀσύμφωνον εἶναι καὶ ἐναντία λέγειν. ὦ Σώκρατεσ, δοκεῖσ νεανιεύεσθαι ἐν τοῖσ λόγοισ ὡσ ἀληθῶσ δημηγόροσ ὤν·

καὶ νῦν ταῦτα δημηγορεῖσ ταὐτὸν παθόντοσ Πώλου πάθοσ ὅπερ Γοργίου κατηγόρει πρὸσ σὲ παθεῖν. ἔφη γάρ που Γοργίαν ἐρωτώμενον ὑπὸ σοῦ, ἐὰν ἀφίκηται παρ’ αὐτὸν μὴ ἐπιστάμενοσ τὰ δίκαια ὁ τὴν ῥητορικὴν βουλόμενοσ μαθεῖν, εἰ διδάξοι αὐτὸν ὁ Γοργίασ, αἰσχυνθῆναι αὐτὸν καὶ φάναι διδάξειν διὰ τὸ ἔθοσ τῶν ἀνθρώπων, ὅτι ἀγανακτοῖεν ἂν εἴ τισ μὴ φαίη ‐ διὰ δὴ ταύτην τὴν ὁμολογίαν ἀναγκασθῆναι ἐναντία αὐτὸν αὑτῷ εἰπεῖν, σὲ δὲ αὐτὸ τοῦτο ἀγαπᾶν ‐ καί σου καταγελᾶν, ὥσ γέ μοι δοκεῖν ὀρθῶσ, τότε· νῦν δὲ πάλιν αὐτὸσ ταὐτὸν τοῦτο ἔπαθεν.

καὶ ἔγωγε κατ’ αὐτὸ τοῦτο οὐκ ἄγαμαι Πῶλον, ὅτι σοι συνεχώρησεν τὸ ἀδικεῖν αἴσχιον εἶναι τοῦ ἀδικεῖσθαι· ἐκ ταύτησ γὰρ αὖ τῆσ ὁμολογίασ αὐτὸσ ὑπὸ σοῦ συμποδισθεὶσ ἐν τοῖσ λόγοισ ἐπεστομίσθη, αἰσχυνθεὶσ ἃ ἐνόει εἰπεῖν. σὺ γὰρ τῷ ὄντι, ὦ Σώκρατεσ, εἰσ τοιαῦτα ἄγεισ φορτικὰ καὶ δημηγορικά, φάσκων τὴν ἀλήθειαν διώκειν, ἃ φύσει μὲν οὐκ ἔστιν καλά, νόμῳ δέ. ὡσ τὰ πολλὰ δὲ ταῦτα ἐναντί’ ἀλλήλοισ ἐστίν, ἥ τε φύσισ καὶ ὁ νόμοσ· ἐὰν οὖν τισ αἰσχύνηται καὶ μὴ τολμᾷ λέγειν ἅπερ νοεῖ, ἀναγκάζεται ἐναντία λέγειν.

ὃ δὴ καὶ σὺ τοῦτο τὸ σοφὸν κατανενοηκὼσ κακουργεῖσ ἐν τοῖσ λόγοισ, ἐὰν μέν τισ κατὰ νόμον λέγῃ, κατὰ φύσιν ὑπερωτῶν, ἐὰν δὲ τὰ τῆσ φύσεωσ, τὰ τοῦ νόμου.

ὥσπερ αὐτίκα ἐν τούτοισ, τῷ ἀδικεῖν τε καὶ τῷ ἀδικεῖσθαι, Πώλου τὸ κατὰ νόμον αἴσχιον λέγοντοσ, σὺ τὸν λόγον ἐδιώκαθεσ κατὰ φύσιν. φύσει μὲν γὰρ πᾶν αἴσχιόν ἐστιν ὅπερ καὶ κάκιον, τὸ ἀδικεῖσθαι, νόμῳ δὲ τὸ ἀδικεῖν. οὐδὲ γὰρ ἀνδρὸσ τοῦτό γ’ ἐστὶν τὸ πάθημα, τὸ ἀδικεῖσθαι, ἀλλ’ ἀνδραπόδου τινὸσ ᾧ κρεῖττόν ἐστιν τεθνάναι ἢ ζῆν, ὅστισ ἀδικούμενοσ καὶ προπηλακιζόμενοσ μὴ οἱο͂́σ τέ ἐστιν αὐτὸσ αὑτῷ βοηθεῖν μηδὲ ἄλλῳ οὗ ἂν κήδηται. ἀλλ’ οἶμαι οἱ τιθέμενοι τοὺσ νόμουσ οἱ ἀσθενεῖσ ἄνθρωποί εἰσιν καὶ οἱ πολλοί.

πρὸσ αὑτοὺσ οὖν καὶ τὸ αὑτοῖσ συμφέρον τούσ τε νόμουσ τίθενται καὶ τοὺσ ἐπαίνουσ ἐπαινοῦσιν καὶ τοὺσ ψόγουσ ψέγουσιν· ἐκφοβοῦντεσ τοὺσ ἐρρωμενεστέρουσ τῶν ἀνθρώπων καὶ δυνατοὺσ ὄντασ πλέον ἔχειν, ἵνα μὴ αὐτῶν πλέον ἔχωσιν, λέγουσιν ὡσ αἰσχρὸν καὶ ἄδικον τὸ πλεονεκτεῖν, καὶ τοῦτό ἐστιν τὸ ἀδικεῖν, τὸ πλέον τῶν ἄλλων ζητεῖν ἔχειν·

ἀγαπῶσι γὰρ οἶμαι αὐτοὶ ἂν τὸ ἴσον ἔχωσιν φαυλότεροι ὄντεσ. διὰ ταῦτα δὴ νόμῳ μὲν τοῦτο ἄδικον καὶ αἰσχρὸν λέγεται, τὸ πλέον ζητεῖν ἔχειν τῶν πολλῶν, καὶ ἀδικεῖν αὐτὸ καλοῦσιν· ἡ δέ γε οἶμαι φύσισ αὐτὴ ἀποφαίνει αὐτό, ὅτι δίκαιόν ἐστιν τὸν ἀμείνω τοῦ χείρονοσ πλέον ἔχειν καὶ τὸν δυνατώτερον τοῦ ἀδυνατωτέρου. δηλοῖ δὲ ταῦτα πολλαχοῦ ὅτι οὕτωσ ἔχει, καὶ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ζῴοισ καὶ τῶν ἀνθρώπων ἐν ὅλαισ ταῖσ πόλεσι καὶ τοῖσ γένεσιν, ὅτι οὕτω τὸ δίκαιον κέκριται, τὸν κρείττω τοῦ ἥττονοσ ἄρχειν καὶ πλέον ἔχειν.

ἐπεὶ ποίῳ δικαίῳ χρώμενοσ Ξέρξησ ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα ἐστράτευσεν ἢ ὁ πατὴρ αὐτοῦ ἐπὶ Σκύθασ; ἢ ἄλλα μυρία ἄν τισ ἔχοι τοιαῦτα λέγειν. ἀλλ’ οἶμαι οὗτοι κατὰ φύσιν τὴν τοῦ δικαίου ταῦτα πράττουσιν, καὶ ναὶ μὰ Δία κατὰ νόμον γε τὸν τῆσ φύσεωσ, οὐ μέντοι ἴσωσ κατὰ τοῦτον ὃν ἡμεῖσ τιθέμεθα·

πλάττοντεσ τοὺσ βελτίστουσ καὶ ἐρρωμενεστάτουσ ἡμῶν αὐτῶν, ἐκ νέων λαμβάνοντεσ, ὥσπερ λέοντασ, κατεπᾴδοντέσ τε καὶ γοητεύοντεσ καταδουλούμεθα λέγοντεσ ὡσ τὸ ἴσον χρὴ ἔχειν καὶ τοῦτό ἐστιν τὸ καλὸν καὶ τὸ δίκαιον. ἐὰν δέ γε οἶμαι φύσιν ἱκανὴν γένηται ἔχων ἀνήρ, πάντα ταῦτα ἀποσεισάμενοσ καὶ διαρρήξασ καὶ διαφυγών, καταπατήσασ τὰ ἡμέτερα γράμματα καὶ μαγγανεύματα καὶ ἐπῳδὰσ καὶ νόμουσ τοὺσ παρὰ φύσιν ἅπαντασ, ἐπαναστὰσ ἀνεφάνη δεσπότησ ἡμέτεροσ ὁ δοῦλοσ, καὶ ἐνταῦθα ἐξέλαμψεν τὸ τῆσ φύσεωσ δίκαιον.

δοκεῖ δέ μοι καὶ Πίνδαροσ ἅπερ ἐγὼ λέγω ἐνδείκνυσθαι ἐν τῷ ᾄσματι ἐν ᾧ λέγει ὅτι ‐ νόμοσ ὁ πάντων βασιλεὺσθνατῶν τε καὶ ἀθανάτων·

οὗτοσ δὲ δή, φησίν, ‐ ἄγει δικαιῶν τὸ βιαιότατονὑπερτάτᾳ χειρί· ὡσ τούτου ὄντοσ τοῦ δικαίου φύσει, καὶ βοῦσ καὶ τἆλλα κτήματα εἶναι πάντα τοῦ βελτίονόσ τε καὶ κρείττονοσ τὰ τῶν χειρόνων τε καὶ ἡττόνων.

τὸ μὲν οὖν ἀληθὲσ οὕτωσ ἔχει, γνώσῃ δέ, ἂν ἐπὶ τὰ μείζω ἔλθῃσ ἐάσασ ἤδη φιλοσοφίαν.

φιλοσοφία γάρ τοί ἐστιν, ὦ Σώκρατεσ, χαρίεν, ἄν τισ αὐτοῦ μετρίωσ ἅψηται ἐν τῇ ἡλικίᾳ· ἐὰν δὲ περαιτέρω τοῦ δέοντοσ ἐνδιατρίψῃ, διαφθορὰ τῶν ἀνθρώπων. ἐὰν γὰρ καὶ πάνυ εὐφυὴσ ᾖ καὶ πόρρω τῆσ ἡλικίασ φιλοσοφῇ, ἀνάγκη πάντων ἄπειρον γεγονέναι ἐστὶν ὧν χρὴ ἔμπειρον εἶναι τὸν μέλλοντα καλὸν κἀγαθὸν καὶ εὐδόκιμον ἔσεσθαι ἄνδρα. καὶ γὰρ τῶν νόμων ἄπειροι γίγνονται τῶν κατὰ τὴν πόλιν, καὶ τῶν λόγων οἷσ δεῖ χρώμενον ὁμιλεῖν ἐν τοῖσ συμβολαίοισ τοῖσ ἀνθρώποισ καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ, καὶ τῶν ἡδονῶν τε καὶ ἐπιθυμιῶν τῶν ἀνθρωπείων, καὶ συλλήβδην τῶν ἠθῶν παντάπασιν ἄπειροι γίγνονται.

ἐπειδὰν οὖν ἔλθωσιν εἴσ τινα ἰδίαν ἢ πολιτικὴν πρᾶξιν, καταγέλαστοι γίγνονται, ὥσπερ γε οἶμαι οἱ πολιτικοί, ἐπειδὰν αὖ εἰσ τὰσ ὑμετέρασ διατριβὰσ ἔλθωσιν καὶ τοὺσ λόγουσ, καταγέλαστοί εἰσιν. συμβαίνει γὰρ τὸ τοῦ Εὐριπίδου·

λαμπρόσ τέ ἐστιν ἕκαστοσ ἐν τούτῳ, καὶ ἐπὶ τοῦτ’ ἐπείγεται,νέμων τὸ πλεῖστον ἡμέρασ τούτῳ μέροσ,ἵν’ αὐτὸσ αὑτοῦ τυγχάνει βέλτιστοσ ὤν· ὅπου δ’ ἂν φαῦλοσ ᾖ, ἐντεῦθεν φεύγει καὶ λοιδορεῖ τοῦτο, τὸ δ’ ἕτερον ἐπαινεῖ, εὐνοίᾳ τῇ ἑαυτοῦ, ἡγούμενοσ οὕτωσ αὐτὸσ ἑαυτὸν ἐπαινεῖν.

ἀλλ’ οἶμαι τὸ ὀρθότατόν ἐστιν ἀμφοτέρων μετασχεῖν. φιλοσοφίασ μὲν ὅσον παιδείασ χάριν καλὸν μετέχειν, καὶ οὐκ αἰσχρὸν μειρακίῳ ὄντι φιλοσοφεῖν· ἐπειδὰν δὲ ἤδη πρεσβύτεροσ ὢν ἄνθρωποσ ἔτι φιλοσοφῇ, καταγέλαστον, ὦ Σώκρατεσ, τὸ χρῆμα γίγνεται, καὶ ἔγωγε ὁμοιότατον πάσχω πρὸσ τοὺσ φιλοσοφοῦντασ ὥσπερ πρὸσ τοὺσ ψελλιζομένουσ καὶ παίζοντασ. ὅταν μὲν γὰρ παιδίον ἴδω, ᾧ ἔτι προσήκει διαλέγεσθαι οὕτω, ψελλιζόμενον καὶ παῖζον, χαίρω τε καὶ χαρίεν μοι φαίνεται καὶ ἐλευθέριον καὶ πρέπον τῇ τοῦ παιδίου ἡλικίᾳ, ὅταν δὲ σαφῶσ διαλεγομένου παιδαρίου ἀκούσω, πικρόν τί μοι δοκεῖ χρῆμα εἶναι καὶ ἀνιᾷ μου τὰ ὦτα καί μοι δοκεῖ δουλοπρεπέσ τι εἶναι·

ὅταν δὲ ἀνδρὸσ ἀκούσῃ τισ ψελλιζομένου ἢ παίζοντα ὁρᾷ, καταγέλαστον φαίνεται καὶ ἄνανδρον καὶ πληγῶν ἄξιον. ταὐτὸν οὖν ἔγωγε τοῦτο πάσχω καὶ πρὸσ τοὺσ φιλοσοφοῦντασ.

παρὰ νέῳ μὲν γὰρ μειρακίῳ ὁρῶν φιλοσοφίαν ἄγαμαι, καὶ πρέπειν μοι δοκεῖ, καὶ ἡγοῦμαι ἐλεύθερόν τινα εἶναι τοῦτον τὸν ἄνθρωπον, τὸν δὲ μὴ φιλοσοφοῦντα ἀνελεύθερον καὶ οὐδέποτε οὐδενὸσ ἀξιώσοντα ἑαυτὸν οὔτε καλοῦ οὔτε γενναίου πράγματοσ· ὅταν δὲ δὴ πρεσβύτερον ἴδω ἔτι φιλοσοφοῦντα καὶ μὴ ἀπαλλαττόμενον, πληγῶν μοι δοκεῖ ἤδη δεῖσθαι, ὦ Σώκρατεσ, οὗτοσ ὁ ἀνήρ.

ὃ γὰρ νυνδὴ ἔλεγον, ὑπάρχει τούτῳ τῷ ἀνθρώπῳ, κἂν πάνυ εὐφυὴσ ᾖ, ἀνάνδρῳ γενέσθαι φεύγοντι τὰ μέσα τῆσ πόλεωσ καὶ τὰσ ἀγοράσ, ἐν αἷσ ἔφη ὁ ποιητὴσ τοὺσ ἄνδρασ ἀριπρεπεῖσ γίγνεσθαι, καταδεδυκότι δὲ τὸν λοιπὸν βίον βιῶναι μετὰ μειρακίων ἐν γωνίᾳ τριῶν ἢ τεττάρων ψιθυρίζοντα, ἐλεύθερον δὲ καὶ μέγα καὶ ἱκανὸν μηδέποτε φθέγξασθαι. ἐγὼ δέ, ὦ Σώκρατεσ, πρὸσ σὲ ἐπιεικῶσ ἔχω φιλικῶσ·

κινδυνεύω οὖν πεπονθέναι νῦν ὅπερ ὁ Ζῆθοσ πρὸσ τὸν Ἀμφίονα ὁ Εὐριπίδου, οὗπερ ἐμνήσθην. καὶ γὰρ ἐμοὶ τοιαῦτ’ ἄττα ἐπέρχεται πρὸσ σὲ λέγειν, οἱᾶ́περ ἐκεῖνοσ πρὸσ τὸν ἀδελφόν, ὅτι "ἀμελεῖσ, ὦ Σώκρατεσ, ὧν δεῖ σε ἐπιμελεῖσθαι, καὶ φύσιν ψυχῆσ ὧδε γενναίαν μειρακιώδει τινὶ διατρέπεισ μορφώματι, καὶ οὔτ’ ἂν δίκησ βουλαῖσι προσθεῖ’ ἂν ὀρθῶσ λόγον, οὔτ’ εἰκὸσ ἂν καὶ πιθανὸν ἂν λάβοισ, οὔθ’ ὑπὲρ ἄλλου νεανικὸν βούλευμα βουλεύσαιο. " καίτοι, ὦ φίλε Σώκρατεσ ‐ καί μοι μηδὲν ἀχθεσθῇσ·

εὐνοίᾳ γὰρ ἐρῶ τῇ σῇ ‐ οὐκ αἰσχρὸν δοκεῖ σοι εἶναι οὕτωσ ἔχειν ὡσ ἐγὼ σὲ οἶμαι ἔχειν καὶ τοὺσ ἄλλουσ τοὺσ πόρρω ἀεὶ φιλοσοφίασ ἐλαύνοντασ; νῦν γὰρ εἴ τισ σοῦ λαβόμενοσ ἢ ἄλλου ὁτουοῦν τῶν τοιούτων εἰσ τὸ δεσμωτήριον ἀπάγοι, φάσκων ἀδικεῖν μηδὲν ἀδικοῦντα, οἶσθ’ ὅτι οὐκ ἂν ἔχοισ ὅτι χρήσαιο σαυτῷ, ἀλλ’ ἰλιγγιῴησ ἂν καὶ χασμῷο οὐκ ἔχων ὅτι εἴποισ, καὶ εἰσ τὸ δικαστήριον ἀναβάσ, κατηγόρου τυχὼν πάνυ φαύλου καὶ μοχθηροῦ, ἀποθάνοισ ἄν, εἰ βούλοιτο θανάτου σοι τιμᾶσθαι. καίτοι πῶσ σοφὸν τοῦτό ἐστιν, ὦ Σώκρατεσ, ἥτισ εὐφυῆ λαβοῦσα τέχνη φῶτα ἔθηκε χείρονα, μήτε αὐτὸν αὑτῷ δυνάμενον βοηθεῖν μηδ’ ἐκσῶσαι ἐκ τῶν μεγίστων κινδύνων μήτε ἑαυτὸν μήτε ἄλλον μηδένα, ὑπὸ δὲ τῶν ἐχθρῶν περισυλᾶσθαι πᾶσαν τὴν οὐσίαν, ἀτεχνῶσ δὲ ἄτιμον ζῆν ἐν τῇ πόλει;

τὸν δὲ τοιοῦτον, εἴ τι καὶ ἀγροικότερον εἰρῆσθαι, ἔξεστιν ἐπὶ κόρρησ τύπτοντα μὴ διδόναι δίκην.

ἀλλ’ ὠγαθέ, ἐμοὶ πείθου, παῦσαι δὲ ἐλέγχων, πραγμάτων δ’ εὐμουσίαν ἄσκει, καὶ ἄσκει ὁπόθεν δόξεισ φρονεῖν, ἄλλοισ τὰ κομψὰ ταῦτα ἀφείσ, εἴτε ληρήματα χρὴ φάναι εἶναι εἴτε φλυαρίασ, ἐξ ὧν κενοῖσιν ἐγκατοικήσεισ δόμοισ· ταῦτα, ἀλλ’ οἷσ ἔστιν καὶ βίοσ καὶ δόξα καὶ ἄλλα πολλὰ ἀγαθά.

εἰ χρυσῆν ἔχων ἐτύγχανον τὴν ψυχήν, ὦ Καλλίκλεισ, οὐκ ἂν οἰεί με ἅσμενον εὑρεῖν τούτων τινὰ τῶν λίθων ᾗ βασανίζουσιν τὸν χρυσόν, τὴν ἀρίστην, πρὸσ ἥντινα ἔμελλον προσαγαγὼν αὐτήν, εἴ μοι ὁμολογήσειεν ἐκείνη καλῶσ τεθεραπεῦσθαι τὴν ψυχήν, εὖ εἴσεσθαι ὅτι ἱκανῶσ ἔχω καὶ οὐδέν με δεῖ ἄλλησ βασάνου; πρὸσ τί δὴ τοῦτο ἐρωτᾷσ, ὦ Σώκρατεσ;

ἐγώ σοι ἐρῶ· νῦν οἶμαι ἐγὼ σοὶ ἐντετυχηκὼσ τοιούτῳ ἑρμαίῳ ἐντετυχηκέναι. τί δή; εὖ οἶδ’ ὅτι, ἅν μοι σὺ ὁμολογήσῃσ περὶ ὧν ἡ ἐμὴ ψυχὴ δοξάζει, ταῦτ’ ἤδη ἐστὶν αὐτὰ τἀληθῆ. ἐννοῶ γὰρ ὅτι τὸν μέλλοντα βασανιεῖν ἱκανῶσ ψυχῆσ πέρι ὀρθῶσ τε ζώσησ καὶ μὴ τρία ἄρα δεῖ ἔχειν ἃ σὺ πάντα ἔχεισ, ἐπιστήμην τε καὶ εὔνοιαν καὶ παρρησίαν. ἐγὼ γὰρ πολλοῖσ ἐντυγχάνω οἳ ἐμὲ οὐχ οἱοῖ́ τέ εἰσιν βασανίζειν διὰ τὸ μὴ σοφοὶ εἶναι ὥσπερ σύ·

ἕτεροι δὲ σοφοὶ μέν εἰσιν, οὐκ ἐθέλουσιν δέ μοι λέγειν τὴν ἀλήθειαν διὰ τὸ μὴ κήδεσθαί μου ὥσπερ σύ· τὼ δὲ ξένω τώδε, Γοργίασ τε καὶ πῶλοσ, σοφὼ μὲν καὶ φίλω ἐστὸν ἐμώ, ἐνδεεστέρω δὲ παρρησίασ καὶ αἰσχυντηροτέρω μᾶλλον τοῦ δέοντοσ· πῶσ γὰρ οὔ;

ὥ γε εἰσ τοσοῦτον αἰσχύνησ ἐληλύθατον, ὥστε διὰ τὸ αἰσχύνεσθαι τολμᾷ ἑκάτεροσ αὐτῶν αὐτὸσ αὑτῷ ἐναντία λέγειν ἐναντίον πολλῶν ἀνθρώπων, καὶ ταῦτα περὶ τῶν μεγίστων. σὺ δὲ ταῦτα πάντα ἔχεισ ἃ οἱ ἄλλοι οὐκ ἔχουσιν· πεπαίδευσαί τε γὰρ ἱκανῶσ, ὡσ πολλοὶ ἂν φήσαιεν Ἀθηναίων, καὶ ἐμοὶ εἶ εὔνουσ. τίνι τεκμηρίῳ χρῶμαι;

ἐγώ σοι ἐρῶ. οἶδα ὑμᾶσ ἐγώ, ὦ Καλλίκλεισ, τέτταρασ ὄντασ κοινωνοὺσ γεγονότασ σοφίασ, σέ τε καὶ Τείσανδρον τὸν Ἀφιδναῖον καὶ Ἄνδρωνα τὸν Ἀνδροτίωνοσ καὶ Ναυσικύδην τὸν Χολαργέα· καί ποτε ὑμῶν ἐγὼ ἐπήκουσα βουλευομένων μέχρι ὅποι τὴν σοφίαν ἀσκητέον εἰή, καὶ οἶδα ὅτι ἐνίκα ἐν ὑμῖν τοιάδε τισ δόξα, μὴ προθυμεῖσθαι εἰσ τὴν ἀκρίβειαν φιλοσοφεῖν, ἀλλὰ εὐλαβεῖσθαι παρεκελεύεσθε ἀλλήλοισ ὅπωσ μὴ πέρα τοῦ δέοντοσ σοφώτεροι γενόμενοι λήσετε διαφθαρέντεσ. ἐπειδὴ οὖν σου ἀκούω ταὐτὰ ἐμοὶ συμβουλεύοντοσ ἅπερ τοῖσ σεαυτοῦ ἑταιροτάτοισ, ἱκανόν μοι τεκμήριόν ἐστιν ὅτι ὡσ ἀληθῶσ μοι εὔνουσ εἶ.

καὶ μὴν ὅτι γε οἱο͂σ παρρησιάζεσθαι καὶ μὴ αἰσχύνεσθαι, αὐτόσ τε φῂσ καὶ ὁ λόγοσ ὃν ὀλίγον πρότερον ἔλεγεσ ὁμολογεῖ σοι. ἔχει δὴ οὑτωσὶ δῆλον ὅτι τούτων πέρι νυνί· ἐάν τι σὺ ἐν τοῖσ λόγοισ ὁμολογήσῃσ μοι, βεβασανισμένον τοῦτ’ ἤδη ἔσται ἱκανῶσ ὑπ’ ἐμοῦ τε καὶ σοῦ, καὶ οὐκέτι αὐτὸ δεήσει ἐπ’ ἄλλην βάσανον ἀναφέρειν.

οὐ γὰρ ἄν ποτε αὐτὸ συνεχώρησασ σὺ οὔτε σοφίασ ἐνδείᾳ οὔτ’ αἰσχύνησ περιουσίᾳ, οὐδ’ αὖ ἀπατῶν ἐμὲ συγχωρήσαισ ἄν· φίλοσ γάρ μοι εἶ, ὡσ καὶ αὐτὸσ φῄσ. τῷ ὄντι οὖν ἡ ἐμὴ καὶ ἡ σὴ ὁμολογία τέλοσ ἤδη ἕξει τῆσ ἀληθείασ. πάντων δὲ καλλίστη ἐστὶν ἡ σκέψισ, ὦ Καλλίκλεισ, περὶ τούτων ὧν σὺ δή μοι ἐπετίμησασ, ποῖόν τινα χρὴ εἶναι τὸν ἄνδρα καὶ τί ἐπιτηδεύειν καὶ μέχρι τοῦ, καὶ πρεσβύτερον καὶ νεώτερον ὄντα. ἐγὼ γὰρ εἴ τι μὴ ὀρθῶσ πράττω κατὰ τὸν βίον τὸν ἐμαυτοῦ, εὖ ἴσθι τοῦτο ὅτι οὐχ ἑκὼν ἐξαμαρτάνω ἀλλ’ ἀμαθίᾳ τῇ ἐμῇ·

σὺ οὖν, ὥσπερ ἤρξω νουθετεῖν με, μὴ ἀποστῇσ, ἀλλ’ ἱκανῶσ μοι ἔνδειξαι τί ἔστιν τοῦτο ὃ ἐπιτηδευτέον μοι, καὶ τίνα τρόπον κτησαίμην ἂν αὐτό, καὶ ἐάν με λάβῃσ νῦν μέν σοι ὁμολογήσαντα, ἐν δὲ τῷ ὑστέρῳ χρόνῳ μὴ ταὐτὰ πράττοντα ἅπερ ὡμολόγησα, πάνυ με ἡγοῦ βλᾶκα εἶναι καὶ μηκέτι ποτέ με νουθετήσῃσ ὕστερον, ὡσ μηδενὸσ ἄξιον ὄντα. ἐξ ἀρχῆσ δέ μοι ἐπανάλαβε πῶσ φῂσ τὸ δίκαιον ἔχειν καὶ σὺ καὶ Πίνδαροσ τὸ κατὰ φύσιν;

ἄγειν βίᾳ τὸν κρείττω τὰ τῶν ἡττόνων καὶ ἄρχειν τὸν βελτίω τῶν χειρόνων καὶ πλέον ἔχειν τὸν ἀμείνω τοῦ φαυλοτέρου; μή τι ἄλλο λέγεισ τὸ δίκαιον εἶναι, ἢ ὀρθῶσ μέμνημαι; ἀλλὰ ταῦτα ἔλεγον καὶ τότε καὶ νῦν λέγω. πότερον δὲ τὸν αὐτὸν βελτίω καλεῖσ σὺ καὶ κρείττω; οὐδὲ γάρ τοι τότε οἱο͂́σ τ’ ἦ μαθεῖν σου τί ποτε λέγοισ.

πότερον τοὺσ ἰσχυροτέρουσ κρείττουσ καλεῖσ καὶ δεῖ ἀκροᾶσθαι τοῦ ἰσχυροτέρου τοὺσ ἀσθενεστέρουσ, οἱο͂́ν μοι δοκεῖσ καὶ τότε ἐνδείκνυσθαι, ὡσ αἱ μεγάλαι πόλεισ ἐπὶ τὰσ σμικρὰσ κατὰ τὸ φύσει δίκαιον ἔρχονται, ὅτι κρείττουσ εἰσὶν καὶ ἰσχυρότεραι, ὡσ τὸ κρεῖττον καὶ τὸ ἰσχυρότερον καὶ βέλτιον ταὐτὸν ὄν, ἢ ἔστι βελτίω μὲν εἶναι, ἥττω δὲ καὶ ἀσθενέστερον, καὶ κρείττω μὲν εἶναι, μοχθηρότερον δέ· ἢ ὁ αὐτὸσ ὁρ́οσ ἐστὶν τοῦ βελτίονοσ καὶ τοῦ κρείττονοσ; τοῦτό μοι αὐτὸ σαφῶσ διόρισον, ταὐτὸν ἢ ἕτερόν ἐστιν τὸ κρεῖττον καὶ τὸ βέλτιον καὶ τὸ ἰσχυρότερον;

ἀλλ’ ἐγώ σοι σαφῶσ λέγω, ὅτι ταὐτόν ἐστιν. οὐκοῦν οἱ πολλοὶ τοῦ ἑνὸσ κρείττουσ εἰσὶν κατὰ φύσιν; οἳ δὴ καὶ τοὺσ νόμουσ τίθενται ἐπὶ τῷ ἑνί, ὥσπερ καὶ σὺ ἄρτι ἔλεγεσ. πῶσ γὰρ οὔ; τὰ τῶν πολλῶν ἄρα νόμιμα τὰ τῶν κρειττόνων ἐστίν. πάνυ γε. οὐκοῦν τὰ τῶν βελτιόνων;

οἱ γὰρ κρείττουσ βελτίουσ πολὺ κατὰ τὸν σὸν λόγον. ναί. οὐκοῦν τὰ τούτων νόμιμα κατὰ φύσιν καλά, κρειττόνων γε ὄντων; φημί. ἆρ’ οὖν οἱ πολλοὶ νομίζουσιν οὕτωσ, ὡσ ἄρτι αὖ σὺ ἔλεγεσ, δίκαιον εἶναι τὸ ἴσον ἔχειν καὶ αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι; ἔστιν ταῦτα ἢ οὔ;

καὶ ὅπωσ μὴ ἁλώσῃ ἐνταῦθα σὺ αὖ αἰσχυνόμενοσ. νομίζουσιν, ἢ οὔ, οἱ πολλοὶ τὸ ἴσον ἔχειν ἀλλ’ οὐ τὸ πλέον δίκαιον εἶναι, καὶ αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι; μὴ φθόνει μοι ἀποκρίνασθαι τοῦτο, Καλλίκλεισ, ἵν’, ἐάν μοι ὁμολογήσῃσ, βεβαιώσωμαι ἤδη παρὰ σοῦ, ἅτε ἱκανοῦ ἀνδρὸσ διαγνῶναι ὡμολογηκότοσ. ἀλλ’ οἵ γε πολλοὶ νομίζουσιν οὕτωσ. οὐ νόμῳ ἄρα μόνον ἐστὶν αἴσχιον τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι, οὐδὲ δίκαιον τὸ ἴσον ἔχειν, ἀλλὰ καὶ φύσει· ὥστε κινδυνεύεισ οὐκ ἀληθῆ λέγειν ἐν τοῖσ πρόσθεν οὐδὲ ὀρθῶσ ἐμοῦ κατηγορεῖν λέγων ὅτι ἐναντίον ἐστὶν ὁ νόμοσ καὶ ἡ φύσισ, ἃ δὴ καὶ ἐγὼ γνοὺσ κακουργῶ ἐν τοῖσ λόγοισ, ἐὰν μέν τισ κατὰ φύσιν λέγῃ, ἐπὶ τὸν νόμον ἄγων, ἐὰν δέ τισ κατὰ νόμον, ἐπὶ τὴν φύσιν.

οὑτοσὶ ἀνὴρ οὐ παύσεται φλυαρῶν. εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατεσ, οὐκ αἰσχύνῃ τηλικοῦτοσ ὢν ὀνόματα θηρεύων, καὶ ἐάν τισ ῥήματι ἁμάρτῃ, ἑρ́μαιον τοῦτο ποιούμενοσ; ἐμὲ γὰρ οἰεί ἄλλο τι λέγειν τὸ κρείττουσ εἶναι ἢ τὸ βελτίουσ;

οὐ πάλαι σοι λέγω ὅτι ταὐτόν φημι εἶναι τὸ βέλτιον καὶ τὸ κρεῖττον; ἢ οἰεί με λέγειν, ἐὰν συρφετὸσ συλλεγῇ δούλων καὶ παντοδαπῶν ἀνθρώπων μηδενὸσ ἀξίων πλὴν ἴσωσ τῷ σώματι ἰσχυρίσασθαι, καὶ οὗτοι φῶσιν, αὐτὰ ταῦτα εἶναι νόμιμα; εἰε͂ν, ὦ σοφώτατε Καλλίκλεισ· οὕτω λέγεισ; πάνυ μὲν οὖν. ἀλλ’ ἐγὼ μέν, ὦ δαιμόνιε, καὶ αὐτὸσ πάλαι τοπάζω τοιοῦτόν τί σε λέγειν τὸ κρεῖττον, καὶ ἀνερωτῶ γλιχόμενοσ σαφῶσ εἰδέναι ὅτι λέγεισ.

οὐ γὰρ δήπου σύ γε τοὺσ δύο βελτίουσ ἡγῇ τοῦ ἑνόσ, οὐδὲ τοὺσ σοὺσ δούλουσ βελτίουσ σοῦ, ὅτι ἰσχυρότεροί εἰσιν ἢ σύ. ἀλλὰ πάλιν ἐξ ἀρχῆσ εἰπὲ τί ποτε λέγεισ τοὺσ βελτίουσ, ἐπειδὴ οὐ τοὺσ ἰσχυροτέρουσ; καὶ ὦ θαυμάσιε πρᾳότερόν με προδίδασκε, ἵνα μὴ ἀποφοιτήσω παρὰ σοῦ. εἰρωνεύῃ, ὦ Σώκρατεσ.

μὰ τὸν Ζῆθον, ὦ Καλλίκλεισ, ᾧ σὺ χρώμενοσ πολλὰ νυνδὴ εἰρωνεύου πρόσ με· ἀλλ’ ἴθι εἰπέ, τίνασ λέγεισ τοὺσ βελτίουσ εἶναι; τοὺσ ἀμείνουσ ἔγωγε. ὁρᾷσ ἄρα ὅτι σὺ αὐτὸσ ὀνόματα λέγεισ, δηλοῖσ δὲ οὐδέν; οὐκ ἐρεῖσ, τοὺσ βελτίουσ καὶ κρείττουσ πότερον τοὺσ φρονιμωτέρουσ λέγεισ ἢ ἄλλουσ τινάσ; ἀλλὰ ναὶ μὰ Δία τούτουσ λέγω, καὶ σφόδρα γε. πολλάκισ ἄρα εἷσ φρονῶν μυρίων μὴ φρονούντων κρείττων ἐστὶν κατὰ τὸν σὸν λόγον, καὶ τοῦτον ἄρχειν δεῖ, τοὺσ δ’ ἄρχεσθαι, καὶ πλέον ἔχειν τὸν ἄρχοντα τῶν ἀρχομένων·

τοῦτο γάρ μοι δοκεῖσ βούλεσθαι λέγειν ‐ καὶ οὐ ῥήματι θηρεύω ‐ εἰ ὁ εἷσ τῶν μυρίων κρείττων. ἀλλὰ ταῦτ’ ἔστιν ἃ λέγω. τοῦτο γὰρ οἶμαι ἐγὼ τὸ δίκαιον εἶναι φύσει, τὸ βελτίω ὄντα καὶ φρονιμώτερον καὶ ἄρχειν καὶ πλέον ἔχειν τῶν φαυλοτέρων. ἔχε δὴ αὐτοῦ.

τί ποτε αὖ νῦν λέγεισ; ἐὰν ἐν τῷ αὐτῷ ὦμεν, ὥσπερ νῦν, πολλοὶ ἁθρόοι, καὶ ἡμῖν ᾖ ἐν κοινῷ πολλὰ σιτία καὶ ποτά, ὦμεν δὲ παντοδαποί, οἱ μὲν ἰσχυροί, οἱ δ’ ἀσθενεῖσ, εἷσ δὲ ἡμῶν ᾖ φρονιμώτεροσ περὶ ταῦτα, ἰατρὸσ ὤν, ᾖ δέ, οἱο͂ν εἰκόσ, τῶν μὲν ἰσχυρότεροσ, τῶν δὲ ἀσθενέστεροσ, ἄλλο τι ἢ οὗτοσ, φρονιμώτεροσ ἡμῶν ὤν, βελτίων καὶ κρείττων ἔσται εἰσ ταῦτα; πάνυ γε. ἦ οὖν τούτων τῶν σιτίων πλέον ἡμῶν ἑκτέον αὐτῷ, ὅτι βελτίων ἐστίν, ἢ τῷ μὲν ἄρχειν πάντα ἐκεῖνον δεῖ νέμειν, ἐν τῷ δὲ ἀναλίσκειν τε αὐτὰ καὶ καταχρῆσθαι εἰσ τὸ ἑαυτοῦ σῶμα οὐ πλεονεκτητέον, εἰ μὴ μέλλει ζημιοῦσθαι, ἀλλὰ τῶν μὲν πλέον, τῶν δ’ ἔλαττον ἑκτέον·

ἐὰν δὲ τύχῃ πάντων ἀσθενέστατοσ ὤν, πάντων ἐλάχιστον τῷ βελτίστῳ, ὦ Καλλίκλεισ; οὐχ οὕτωσ, ὠγαθέ; περὶ σιτία, λέγεισ, καὶ ποτὰ καὶ ἰατροὺσ καὶ φλυαρίασ· ἐγὼ δὲ οὐ ταῦτα λέγω.

πότερον οὐ τὸν φρονιμώτερον βελτίω λέγεισ; φάθι ἢ μή. ἔγωγε. ἀλλ’ οὐ τὸν βελτίω πλέον δεῖν ἔχειν; οὐ σιτίων γε οὐδὲ ποτῶν. μανθάνω, ἀλλ’ ἴσωσ ἱματίων, καὶ δεῖ τὸν ὑφαντικώτατον μέγιστον ἱμάτιον ἔχειν καὶ πλεῖστα καὶ κάλλιστα ἀμπεχόμενον περιιέναι; ποίων ἱματίων; ἀλλ’ εἰσ ὑποδήματα δῆλον ὅτι δεῖ πλεονεκτεῖν τὸν φρονιμώτατον εἰσ ταῦτα καὶ βέλτιστον. τὸν σκυτοτόμον ἴσωσ μέγιστα δεῖ ὑποδήματα καὶ πλεῖστα ὑποδεδεμένον περιπατεῖν.

ποῖα ὑποδήματα; φλυαρεῖσ ἔχων. ἀλλ’ εἰ μὴ τὰ τοιαῦτα λέγεισ, ἴσωσ τὰ τοιάδε· οἱο͂ν γεωργικὸν ἄνδρα περὶ γῆν φρόνιμόν τε καὶ καλὸν καὶ ἀγαθόν, τοῦτον δὴ ἴσωσ δεῖ πλεονεκτεῖν τῶν σπερμάτων καὶ ὡσ πλείστῳ σπέρματι χρῆσθαι εἰσ τὴν αὑτοῦ γῆν. ὡσ ἀεὶ ταὐτὰ λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ. οὐ μόνον γε, ὦ Καλλίκλεισ, ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν αὐτῶν. νὴ τοὺσ θεούσ, ἀτεχνῶσ γε ἀεὶ σκυτέασ τε καὶ κναφέασ καὶ μαγείρουσ λέγων καὶ ἰατροὺσ οὐδὲν παύῃ, ὡσ περὶ τούτων ἡμῖν ὄντα τὸν λόγον.

οὐκοῦν σὺ ἐρεῖσ περὶ τίνων ὁ κρείττων τε καὶ φρονιμώτεροσ πλέον ἔχων δικαίωσ πλεονεκτεῖ; ἢ οὔτε ἐμοῦ ὑποβάλλοντοσ ἀνέξῃ οὔτ’ αὐτὸσ ἐρεῖσ; ἀλλ’ ἔγωγε καὶ πάλαι λέγω. πρῶτον μὲν τοὺσ κρείττουσ οἵ εἰσιν οὐ σκυτοτόμουσ λέγω οὐδὲ μαγείρουσ, ἀλλ’ οἳ ἂν εἰσ τὰ τῆσ πόλεωσ πράγματα φρόνιμοι ὦσιν, ὅντινα ἂν τρόπον εὖ οἰκοῖτο, καὶ μὴ μόνον φρόνιμοι, ἀλλὰ καὶ ἀνδρεῖοι, ἱκανοὶ ὄντεσ ἃ ἂν νοήσωσιν ἐπιτελεῖν, καὶ μὴ ἀποκάμνωσι διὰ μαλακίαν τῆσ ψυχῆσ. ὁρᾷσ, ὦ βέλτιστε Καλλίκλεισ, ὡσ οὐ ταὐτὰ σύ τ’ ἐμοῦ κατηγορεῖσ καὶ ἐγὼ σοῦ; σὺ μὲν γὰρ ἐμὲ φῂσ ἀεὶ ταὐτὰ λέγειν, καὶ μέμφῃ μοι·

ἐγὼ δὲ σοῦ τοὐναντίον, ὅτι οὐδέποτε ταὐτὰ λέγεισ περὶ τῶν αὐτῶν, ἀλλὰ τοτὲ μὲν τοὺσ βελτίουσ τε καὶ κρείττουσ τοὺσ ἰσχυροτέρουσ ὡρίζου, αὖθισ δὲ τοὺσ φρονιμωτέρουσ, νῦν δ’ αὖ ἕτερόν τι ἥκεισ ἔχων· ἀνδρειότεροί τινεσ ὑπὸ σοῦ λέγονται οἱ κρείττουσ καὶ οἱ βελτίουσ.

ἀλλ’, ὠγαθέ, εἰπὼν ἀπαλλάγηθι τίνασ ποτὲ λέγεισ τοὺσ βελτίουσ τε καὶ κρείττουσ καὶ εἰσ ὅτι. ἀλλ’ εἴρηκά γε ἔγωγε τοὺσ φρονίμουσ εἰσ τὰ τῆσ πόλεωσ πράγματα καὶ ἀνδρείουσ. τούτουσ γὰρ προσήκει τῶν πόλεων ἄρχειν, καὶ τὸ δίκαιον τοῦτ’ ἐστίν, πλέον ἔχειν τούτουσ τῶν ἄλλων, τοὺσ ἄρχοντασ τῶν ἀρχομένων. τί δέ;

αὑτῶν, ὦ ἑταῖρε, τί; ἦ τι ἄρχοντασ ἢ ἀρχομένουσ; πῶσ λέγεισ; ἕνα ἕκαστον λέγω αὐτὸν ἑαυτοῦ ἄρχοντα· ἢ τοῦτο μὲν οὐδὲν δεῖ, αὐτὸν ἑαυτοῦ ἄρχειν, τῶν δὲ ἄλλων; πῶσ ἑαυτοῦ ἄρχοντα λέγεισ; οὐδὲν ποικίλον ἀλλ’ ὥσπερ οἱ πολλοί, σώφρονα ὄντα καὶ ἐγκρατῆ αὐτὸν ἑαυτοῦ, τῶν ἡδονῶν καὶ ἐπιθυμιῶν ἄρχοντα τῶν ἐν ἑαυτῷ. ὡσ ἡδὺσ εἶ· τοὺσ ἠλιθίουσ λέγεισ τοὺσ σώφρονασ.

πῶσ γὰρ οὔ; οὐδεὶσ ὅστισ οὐκ ἂν γνοίη ὅτι οὐ τοῦτο λέγω. πάνυ γε σφόδρα, ὦ Σώκρατεσ. ἐπεὶ πῶσ ἂν εὐδαίμων γένοιτο ἄνθρωποσ δουλεύων ὁτῳοῦν; ἀλλὰ τοῦτ’ ἐστὶν τὸ κατὰ φύσιν καλὸν καὶ δίκαιον, ὃ ἐγώ σοι νῦν παρρησιαζόμενοσ λέγω, ὅτι δεῖ τὸν ὀρθῶσ βιωσόμενον τὰσ μὲν ἐπιθυμίασ τὰσ ἑαυτοῦ ἐᾶν ὡσ μεγίστασ εἶναι καὶ μὴ κολάζειν, ταύταισ δὲ ὡσ μεγίσταισ οὔσαισ ἱκανὸν εἶναι ὑπηρετεῖν δι’ ἀνδρείαν καὶ φρόνησιν, καὶ ἀποπιμπλάναι ὧν ἂν ἀεὶ ἡ ἐπιθυμία γίγνηται. ἀλλὰ τοῦτ’ οἶμαι τοῖσ πολλοῖσ οὐ δυνατόν·

ὅθεν ψέγουσιν τοὺσ τοιούτουσ δι’ αἰσχύνην, ἀποκρυπτόμενοι τὴν αὑτῶν ἀδυναμίαν, καὶ αἰσχρὸν δή φασιν εἶναι τὴν ἀκολασίαν, ὅπερ ἐν τοῖσ πρόσθεν ἐγὼ ἔλεγον, δουλούμενοι τοὺσ βελτίουσ τὴν φύσιν ἀνθρώπουσ, καὶ αὐτοὶ οὐ δυνάμενοι ἐκπορίζεσθαι ταῖσ ἡδοναῖσ πλήρωσιν ἐπαινοῦσιν τὴν σωφροσύνην καὶ τὴν δικαιοσύνην διὰ τὴν αὑτῶν ἀνανδρίαν. ἐπεὶ ὅσοισ ἐξ ἀρχῆσ ὑπῆρξεν ἢ βασιλέων ὑέσιν εἶναι ἢ αὐτοὺσ τῇ φύσει ἱκανοὺσ ἐκπορίσασθαι ἀρχήν τινα ἢ τυραννίδα ἢ δυναστείαν, <τί ἂν> τῇ ἀληθείᾳ αἴσχιον καὶ κάκιον εἰή σωφροσύνησ καὶ δικαιοσύνησ τούτοισ τοῖσ ἀνθρώποισ, οἷσ ἐξὸν ἀπολαύειν τῶν ἀγαθῶν καὶ μηδενὸσ ἐμποδὼν ὄντοσ, αὐτοὶ ἑαυτοῖσ δεσπότην ἐπαγάγοιντο τὸν τῶν πολλῶν ἀνθρώπων νόμον τε καὶ λόγον καὶ ψόγον;

ἢ πῶσ οὐκ ἂν ἄθλιοι γεγονότεσ εἰε͂ν ὑπὸ τοῦ καλοῦ τοῦ τῆσ δικαιοσύνησ καὶ τῆσ σωφροσύνησ, μηδὲν πλέον νέμοντεσ τοῖσ φίλοισ τοῖσ αὑτῶν ἢ τοῖσ ἐχθροῖσ, καὶ ταῦτα ἄρχοντεσ ἐν τῇ ἑαυτῶν πόλει; ἀλλὰ τῇ ἀληθείᾳ, ὦ Σώκρατεσ, ἣν φῂσ σὺ διώκειν, ὧδ’ ἔχει·

τρυφὴ καὶ ἀκολασία καὶ ἐλευθερία, ἐὰν ἐπικουρίαν ἔχῃ, τοῦτ’ ἐστὶν ἀρετή τε καὶ εὐδαιμονία, τὰ δὲ ἄλλα ταῦτ’ ἐστὶν τὰ καλλωπίσματα, τὰ παρὰ φύσιν συνθήματα ἀνθρώπων, φλυαρία καὶ οὐδενὸσ ἄξια. οὐκ ἀγεννῶσ γε, ὦ Καλλίκλεισ, ἐπεξέρχῃ τῷ λόγῳ παρρησιαζόμενοσ·

σαφῶσ γὰρ σὺ νῦν λέγεισ ἃ οἱ ἄλλοι διανοοῦνται μέν, λέγειν δὲ οὐκ ἐθέλουσιν. δέομαι οὖν ἐγώ σου μηδενὶ τρόπῳ ἀνεῖναι, ἵνα τῷ ὄντι κατάδηλον γένηται πῶσ βιωτέον. καί μοι λέγε· τὰσ μὲν ἐπιθυμίασ φῂσ οὐ κολαστέον, εἰ μέλλει τισ οἱο͂ν δεῖ εἶναι, ἐῶντα δὲ αὐτὰσ ὡσ μεγίστασ πλήρωσιν αὐταῖσ ἁμόθεν γέ ποθεν ἑτοιμάζειν, καὶ τοῦτο εἶναι τὴν ἀρετήν; φημὶ ταῦτα ἐγώ.

οὐκ ἄρα ὀρθῶσ λέγονται οἱ μηδενὸσ δεόμενοι εὐδαίμονεσ εἶναι. οἱ λίθοι γὰρ ἂν οὕτω γε καὶ οἱ νεκροὶ εὐδαιμονέστατοι εἰε͂ν. ἀλλὰ μὲν δὴ καὶ ὥσ γε σὺ λέγεισ δεινὸσ ὁ βίοσ. οὐ γάρ τοι θαυμάζοιμ’ ἂν εἰ Εὐριπίδησ ἀληθῆ ἐν τοῖσδε λέγει, λέγων ‐ τίσ δ’ οἶδεν, εἰ τὸ ζῆν μέν ἐστι κατθανεῖν,τὸ κατθανεῖν δὲ ζῆν; . . . καὶ ἡμεῖσ τῷ ὄντι ἴσωσ τέθναμεν·

ἤδη γάρ του ἔγωγε καὶ ἤκουσα τῶν σοφῶν ὡσ νῦν ἡμεῖσ τέθναμεν καὶ τὸ μὲν σῶμά ἐστιν ἡμῖν σῆμα, τῆσ δὲ ψυχῆσ τοῦτο ἐν ᾧ ἐπιθυμίαι εἰσὶ τυγχάνει ὂν οἱο͂ν ἀναπείθεσθαι καὶ μεταπίπτειν ἄνω κάτω, καὶ τοῦτο ἄρα τισ μυθολογῶν κομψὸσ ἀνήρ, ἴσωσ Σικελόσ τισ ἢ Ἰταλικόσ, παράγων τῷ ὀνόματι διὰ τὸ πιθανόν τε καὶ πειστικὸν ὠνόμασε πίθον, τοὺσ δὲ ἀνοήτουσ ἀμυήτουσ, τῶν δ’ ἀνοήτων τοῦτο τῆσ ψυχῆσ οὗ αἱ ἐπιθυμίαι εἰσί, τὸ ἀκόλαστον αὐτοῦ καὶ οὐ στεγανόν, ὡσ τετρημένοσ εἰή πίθοσ, διὰ τὴν ἀπληστίαν ἀπεικάσασ. τοὐναντίον δὴ οὗτοσ σοί, ὦ Καλλίκλεισ, ἐνδείκνυται ὡσ τῶν ἐν Αἵδου ‐ τὸ ἀιδὲσ δὴ λέγων ‐ οὗτοι ἀθλιώτατοι ἂν εἰε͂ν, οἱ ἀμύητοι, καὶ φοροῖεν εἰσ τὸν τετρημένον πίθον ὕδωρ ἑτέρῳ τοιούτῳ τετρημένῳ κοσκίνῳ.

τὸ δὲ κόσκινον ἄρα λέγει, ὡσ ἔφη ὁ πρὸσ ἐμὲ λέγων, τὴν ψυχὴν εἶναι· τὴν δὲ ψυχὴν κοσκίνῳ ἀπῄκασεν τὴν τῶν ἀνοήτων ὡσ τετρημένην, ἅτε οὐ δυναμένην στέγειν δι’ ἀπιστίαν τε καὶ λήθην.

ταῦτ’ ἐπιεικῶσ μέν ἐστιν ὑπό τι ἄτοπα, δηλοῖ μὴν ὃ ἐγὼ βούλομαί σοι ἐνδειξάμενοσ, ἐάν πωσ οἱο͂́σ τε ὦ, πεῖσαι μεταθέσθαι, ἀντὶ τοῦ ἀπλήστωσ καὶ ἀκολάστωσ ἔχοντοσ βίου τὸν κοσμίωσ καὶ τοῖσ ἀεὶ παροῦσιν ἱκανῶσ καὶ ἐξαρκούντωσ ἔχοντα βίον ἑλέσθαι. ἀλλὰ πότερον πείθω τί σε καὶ μετατίθεσθαι εὐδαιμονεστέρουσ εἶναι τοὺσ κοσμίουσ τῶν ἀκολάστων, ἢ οὐδ’ ἂν ἄλλα πολλὰ τοιαῦτα μυθολογῶ, οὐδέν τι μᾶλλον μεταθήσῃ; τοῦτ’ ἀληθέστερον εἴρηκασ, ὦ Σώκρατεσ.

φέρε δή, ἄλλην σοι εἰκόνα λέγω ἐκ τοῦ αὐτοῦ γυμνασίου τῇ νῦν. σκόπει γὰρ εἰ τοιόνδε λέγεισ περὶ τοῦ βίου ἑκατέρου, τοῦ τε σώφρονοσ καὶ τοῦ ἀκολάστου, οἱο͂ν εἰ δυοῖν ἀνδροῖν ἑκατέρῳ πίθοι πολλοὶ εἰε͂ν καὶ τῷ μὲν ἑτέρῳ ὑγιεῖσ καὶ πλήρεισ, ὁ μὲν οἴνου, ὁ δὲ μέλιτοσ, ὁ δὲ γάλακτοσ, καὶ ἄλλοι πολλοὶ πολλῶν, νάματα δὲ σπάνια καὶ χαλεπὰ ἑκάστου τούτων εἰή καὶ μετὰ πολλῶν πόνων καὶ χαλεπῶν ἐκποριζόμενα· ὁ μὲν οὖν ἕτεροσ πληρωσάμενοσ μήτ’ ἐποχετεύοι μήτε τι φροντίζοι, ἀλλ’ ἕνεκα τούτων ἡσυχίαν ἔχοι·

τῷ δ’ ἑτέρῳ τὰ μὲν νάματα, ὥσπερ καὶ ἐκείνῳ, δυνατὰ μὲν πορίζεσθαι, χαλεπὰ δέ, τὰ δ’ ἀγγεῖα τετρημένα καὶ σαθρά, ἀναγκάζοιτο δ’ ἀεὶ καὶ νύκτα καὶ ἡμέραν πιμπλάναι αὐτά, ἢ τὰσ ἐσχάτασ λυποῖτο λύπασ· ἆρα τοιούτου ἑκατέρου ὄντοσ τοῦ βίου, λέγεισ τὸν τοῦ ἀκολάστου εὐδαιμονέστερον εἶναι ἢ τὸν τοῦ κοσμίου;

πείθω τί σε ταῦτα λέγων συγχωρῆσαι τὸν κόσμιον βίον τοῦ ἀκολάστου ἀμείνω εἶναι, ἢ οὐ πείθω; οὐ πείθεισ, ὦ Σώκρατεσ. τῷ μὲν γὰρ πληρωσαμένῳ ἐκείνῳ οὐκέτ’ ἔστιν ἡδονὴ οὐδεμία, ἀλλὰ τοῦτ’ ἔστιν, ὃ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον, τὸ ὥσπερ λίθον ζῆν, ἐπειδὰν πληρώσῃ, μήτε χαίροντα ἔτι μήτε λυπούμενον. ἀλλ’ ἐν τούτῳ ἐστὶν τὸ ἡδέωσ ζῆν, ἐν τῷ ὡσ πλεῖστον ἐπιρρεῖν.

οὐκοῦν ἀνάγκη γ’, ἂν πολὺ ἐπιρρέῃ, πολὺ καὶ τὸ ἀπιὸν εἶναι, καὶ μεγάλ’ ἄττα τὰ τρήματα εἶναι ταῖσ ἐκροαῖσ; πάνυ μὲν οὖν. χαραδριοῦ τινα αὖ σὺ βίον λέγεισ, ἀλλ’ οὐ νεκροῦ οὐδὲ λίθου. καί μοι λέγε· τὸ τοιόνδε λέγεισ οἱο͂ν πεινῆν καὶ πεινῶντα ἐσθίειν; ἔγωγε. καὶ διψῆν γε καὶ διψῶντα πίνειν;

λέγω, καὶ τὰσ ἄλλασ ἐπιθυμίασ ἁπάσασ ἔχοντα καὶ δυνάμενον πληροῦντα χαίροντα εὐδαιμόνωσ ζῆν. εὖγε, ὦ βέλτιστε· διατέλει γὰρ ὥσπερ ἤρξω, καὶ ὅπωσ μὴ ἀπαισχυνῇ. δεῖ δέ, ὡσ ἐοίκε, μηδ’ ἐμὲ ἀπαισχυνθῆναι. καὶ πρῶτον μὲν εἰπὲ εἰ καὶ ψωρῶντα καὶ κνησιῶντα, ἀφθόνωσ ἔχοντα τοῦ κνῆσθαι, κνώμενον διατελοῦντα τὸν βίον εὐδαιμόνωσ ἔστι ζῆν. ὡσ ἄτοποσ εἶ, ὦ Σώκρατεσ, καὶ ἀτεχνῶσ δημηγόροσ.

τοιγάρτοι, ὦ Καλλίκλεισ, Πῶλον μὲν καὶ Γοργίαν καὶ ἐξέπληξα καὶ αἰσχύνεσθαι ἐποίησα, σὺ δὲ οὐ μὴ ἐκπλαγῇσ οὐδὲ μὴ αἰσχυνθῇσ· ἀνδρεῖοσ γὰρ εἶ. ἀλλ’ ἀποκρίνου μόνον. φημὶ τοίνυν καὶ τὸν κνώμενον ἡδέωσ ἂν βιῶναι. οὐκοῦν εἴπερ ἡδέωσ, καὶ εὐδαιμόνωσ; πάνυ γε. πότερον εἰ τὴν κεφαλὴν μόνον κνησιῷ ‐ ἢ ἔτι τί σε ἐρωτῶ;

ὁρ́α, ὦ Καλλίκλεισ, τί ἀποκρινῇ, ἐάν τίσ σε τὰ ἐχόμενα τούτοισ ἐφεξῆσ ἅπαντα ἐρωτᾷ. καὶ τούτων τοιούτων ὄντων κεφάλαιον, ὁ τῶν κιναίδων βίοσ, οὗτοσ οὐ δεινὸσ καὶ αἰσχρὸσ καὶ ἄθλιοσ; ἢ τούτουσ τολμήσεισ λέγειν εὐδαίμονασ εἶναι, ἐὰν ἀφθόνωσ ἔχωσιν ὧν δέονται; οὐκ αἰσχύνῃ εἰσ τοιαῦτα ἄγων, ὦ Σώκρατεσ, τοὺσ λόγουσ; ἦ γὰρ ἐγὼ ἄγω ἐνταῦθα, ὦ γενναῖε, ἢ ἐκεῖνοσ ὃσ ἂν φῇ ἀνέδην οὕτω τοὺσ χαίροντασ, ὅπωσ ἂν χαίρωσιν, εὐδαίμονασ εἶναι, καὶ μὴ διορίζηται τῶν ἡδονῶν ὁποῖαι ἀγαθαὶ καὶ κακαί; ἀλλ’ ἔτι καὶ νῦν λέγε πότερον φῂσ εἶναι τὸ αὐτὸ ἡδὺ καὶ ἀγαθόν, ἢ εἶναί τι τῶν ἡδέων ὃ οὐκ ἔστιν ἀγαθόν;

ἵνα δή μοι μὴ ἀνομολογούμενοσ ᾖ ὁ λόγοσ, ἐὰν ἕτερον φήσω εἶναι, τὸ αὐτό φημι εἶναι. διαφθείρεισ, ὦ Καλλίκλεισ, τοὺσ πρώτουσ λόγουσ, καὶ οὐκ ἂν ἔτι μετ’ ἐμοῦ ἱκανῶσ τὰ ὄντα ἐξετάζοισ, εἴπερ παρὰ τὰ δοκοῦντα σαυτῷ ἐρεῖσ. καὶ γὰρ σύ, ὦ Σώκρατεσ.

οὐ τοίνυν ὀρθῶσ ποιῶ οὔτ’ ἐγώ, εἴπερ ποιῶ τοῦτο, οὔτε σύ. ἀλλ’, ὦ μακάριε, ἄθρει μὴ οὐ τοῦτο ᾖ τὸ ἀγαθόν, τὸ πάντωσ χαίρειν· ταῦτά τε γὰρ τὰ νυνδὴ αἰνιχθέντα πολλὰ καὶ αἰσχρὰ φαίνεται συμβαίνοντα, εἰ τοῦτο οὕτωσ ἔχει, καὶ ἄλλα πολλά. ὡσ σύ γε οἰεί, ὦ Σώκρατεσ. σὺ δὲ τῷ ὄντι, ὦ Καλλίκλεισ, ταῦτα ἰσχυρίζῃ; ἔγωγε. ἐπιχειρῶμεν ἄρα τῷ λόγῳ ὡσ σοῦ σπουδάζοντοσ;

πάνυ γε σφόδρα. ἴθι δή μοι, ἐπειδὴ οὕτω δοκεῖ, διελοῦ τάδε· ἐπιστήμην που καλεῖσ τι; ἔγωγε. οὐ καὶ ἀνδρείαν νυνδὴ ἔλεγέσ τινα εἶναι μετὰ ἐπιστήμησ; ἔλεγον γάρ. ἄλλο τι οὖν ὡσ ἕτερον τὴν ἀνδρείαν τῆσ ἐπιστήμησ δύο ταῦτα ἔλεγεσ; σφόδρα γε. τί δέ; ἡδονὴν καὶ ἐπιστήμην ταὐτὸν ἢ ἕτερον; ἕτερον δήπου, ὦ σοφώτατε σύ.

ἦ καὶ ἀνδρείαν ἑτέραν ἡδονῆσ; πῶσ γὰρ οὔ; φέρε δὴ ὅπωσ μεμνησόμεθα ταῦτα, ὅτι Καλλικλῆσ ἔφη Ἀχαρνεὺσ ἡδὺ μὲν καὶ ἀγαθὸν ταὐτὸν εἶναι, ἐπιστήμην δὲ καὶ ἀνδρείαν καὶ ἀλλήλων καὶ τοῦ ἀγαθοῦ ἕτερον. Σωκράτησ δέ γε ἡμῖν ὁ Ἀλωπεκῆθεν οὐχ ὁμολογεῖ ταῦτα. ἢ ὁμολογεῖ; οὐχ ὁμολογεῖ·

οἶμαι δέ γε οὐδὲ Καλλικλῆσ, ὅταν αὐτὸσ αὑτὸν θεάσηται ὀρθῶσ. εἰπὲ γάρ μοι, τοὺσ εὖ πράττοντασ τοῖσ κακῶσ πράττουσιν οὐ τοὐναντίον ἡγῇ πάθοσ πεπονθέναι; ἔγωγε. ἆρ’ οὖν, εἴπερ ἐναντία ἐστὶν ταῦτα ἀλλήλοισ, ἀνάγκη περὶ αὐτῶν ἔχειν ὥσπερ περὶ ὑγιείασ ἔχει καὶ νόσου; οὐ γὰρ ἅμα δήπου ὑγιαίνει τε καὶ νοσεῖ ὁ ἄνθρωποσ, οὐδὲ ἅμα ἀπαλλάττεται ὑγιείασ τε καὶ νόσου. πῶσ λέγεισ; οἱο͂ν περὶ ὅτου βούλει τοῦ σώματοσ ἀπολαβὼν σκόπει. νοσεῖ που ἄνθρωποσ ὀφθαλμούσ, ᾧ ὄνομα ὀφθαλμία;

πῶσ γὰρ οὔ; οὐ δήπου καὶ ὑγιαίνει γε ἅμα τοὺσ αὐτούσ; οὐδ’ ὁπωστιοῦν. τί δὲ ὅταν τῆσ ὀφθαλμίασ ἀπαλλάττηται; ἆρα τότε καὶ τῆσ ὑγιείασ ἀπαλλάττεται τῶν ὀφθαλμῶν καὶ τελευτῶν ἅμα ἀμφοτέρων ἀπήλλακται; ἥκιστά γε. θαυμάσιον γὰρ οἶμαι καὶ ἄλογον γίγνεται· ἦ γάρ;

πάντωσ δήπου. σφόδρα γε. ἀλλ’ ἐν μέρει οἶμαι ἑκάτερον καὶ λαμβάνει καὶ ἀπολλύει; φημί. οὐκοῦν καὶ ἰσχὺν καὶ ἀσθένειαν ὡσαύτωσ; ναί. καὶ τάχοσ καὶ βραδυτῆτα; πάνυ γε. ἦ καὶ τἀγαθὰ καὶ τὴν εὐδαιμονίαν καὶ τἀναντία τούτων, κακά τε καὶ ἀθλιότητα, ἐν μέρει λαμβάνει καὶ ἐν μέρει ἀπαλλάττεται ἑκατέρου; ἐὰν εὑρ́ωμεν ἄρα ἄττα ὧν ἅμα τε ἀπαλλάττεται ἄνθρωποσ καὶ ἅμα ἔχει, δῆλον ὅτι ταῦτά γε οὐκ ἂν εἰή τό τε ἀγαθὸν καὶ τὸ κακόν.

ὁμολογοῦμεν ταῦτα; καὶ εὖ μάλα σκεψάμενοσ ἀποκρίνου. ἀλλ’ ὑπερφυῶσ ὡσ ὁμολογῶ. ἴθι δὴ ἐπὶ τὰ ἔμπροσθεν ὡμολογημένα. τὸ πεινῆν ἔλεγεσ πότερον ἡδὺ ἢ ἀνιαρὸν εἶναι; αὐτὸ λέγω τὸ πεινῆν. ἀνιαρὸν ἔγωγε· τὸ μέντοι πεινῶντα ἐσθίειν ἡδὺ λέγω. μανθάνω·

ἀλλ’ οὖν τό γε πεινῆν αὐτὸ ἀνιαρόν. ἢ οὐχί; φημί. οὐκοῦν καὶ τὸ διψῆν; σφόδρα γε. πότερον οὖν ἔτι πλείω ἐρωτῶ, ἢ ὁμολογεῖσ ἅπασαν ἔνδειαν καὶ ἐπιθυμίαν ἀνιαρὸν εἶναι; ὁμολογῶ, ἀλλὰ μὴ ἐρώτα. εἰε͂ν· διψῶντα δὲ δὴ πίνειν ἄλλο τι ἢ ἡδὺ φῂσ εἶναι; ἔγωγε. οὐκοῦν τούτου οὗ λέγεισ τὸ μὲν διψῶντα λυπούμενον δήπου ἐστίν; ναί.

τὸ δὲ πίνειν πλήρωσίσ τε τῆσ ἐνδείασ καὶ ἡδονή; ναί. οὐκοῦν κατὰ τὸ πίνειν χαίρειν λέγεισ; μάλιστα. διψῶντά γε. φημί. λυπούμενον; ναί. αἰσθάνῃ οὖν τὸ συμβαῖνον, ὅτι λυπούμενον χαίρειν λέγεισ ἅμα, ὅταν διψῶντα πίνειν λέγῃσ; ἢ οὐχ ἅμα τοῦτο γίγνεται κατὰ τὸν αὐτὸν τόπον καὶ χρόνον εἴτε ψυχῆσ εἴτε σώματοσ βούλει; οὐδὲν γὰρ οἶμαι διαφέρει. ἔστι ταῦτα ἢ οὔ; ἔστιν. ἀλλὰ μὴν εὖ γε πράττοντα κακῶσ πράττειν ἅμα ἀδύνατον φῂσ εἶναι. φημὶ γάρ.

ἀνιώμενον δέ γε χαίρειν δυνατὸν ὡμολόγηκασ. φαίνεται. οὐκ ἄρα τὸ χαίρειν ἐστὶν εὖ πράττειν οὐδὲ τὸ ἀνιᾶσθαι κακῶσ, ὥστε ἕτερον γίγνεται τὸ ἡδὺ τοῦ ἀγαθοῦ. οὐκ οἶδ’ ἅττα σοφίζῃ, ὦ Σώκρατεσ. οἶσθα, ἀλλὰ ἀκκίζῃ, ὦ Καλλίκλεισ· καὶ πρόιθί γε ἔτι εἰσ τὸ ἔμπροσθεν, ὅτι ἔχων ληρεῖσ ἵνα εἰδῇσ ὡσ σοφὸσ ὤν με νουθετεῖσ. οὐχ ἅμα διψῶν τε ἕκαστοσ ἡμῶν πέπαυται καὶ ἅμα ἡδόμενοσ διὰ τοῦ πίνειν; οὐκ οἶδα ὅτι λέγεισ.

μηδαμῶσ, ὦ Καλλίκλεισ, ἀλλ’ ἀποκρίνου καὶ ἡμῶν ἕνεκα, ἵνα περανθῶσιν οἱ λόγοι. ἀλλ’ ἀεὶ τοιοῦτόσ ἐστιν Σωκράτησ, ὦ Γοργία· σμικρὰ καὶ ὀλίγου ἄξια ἀνερωτᾷ καὶ ἐξελέγχει. ἀλλὰ τί σοὶ διαφέρει; πάντωσ οὐ σὴ αὕτη ἡ τιμή, ὦ Καλλίκλεισ· ἀλλ’ ὑπόσχεσ Σωκράτει ἐξελέγξαι ὅπωσ ἂν βούληται. Ἐρώτα δὴ σὺ τὰ σμικρά τε καὶ στενὰ ταῦτα, ἐπείπερ Γοργίᾳ δοκεῖ οὕτωσ.

εὐδαίμων εἶ, ὦ Καλλίκλεισ, ὅτι τὰ μεγάλα μεμύησαι πρὶν τὰ σμικρά· ἐγὼ δ’ οὐκ ᾤμην θεμιτὸν εἶναι. ὅθεν οὖν ἀπέλιπεσ ἀποκρίνου, εἰ οὐχ ἅμα παύεται διψῶν ἕκαστοσ ἡμῶν καὶ ἡδόμενοσ. φημί. οὐκοῦν καὶ πεινῶν καὶ τῶν ἄλλων ἐπιθυμιῶν καὶ ἡδονῶν ἅμα παύεται; ἔστι ταῦτα. οὐκοῦν καὶ τῶν λυπῶν καὶ τῶν ἡδονῶν ἅμα παύεται; ναί.

ἀλλὰ μὴν τῶν ἀγαθῶν γε καὶ κακῶν οὐχ ἅμα παύεται, ὡσ σὺ ὡμολόγεισ· νῦν δὲ οὐχ ὁμολογεῖσ; ἔγωγε· τί οὖν δή; ὅτι οὐ τὰ αὐτὰ γίγνεται, ὦ φίλε, τἀγαθὰ τοῖσ ἡδέσιν οὐδὲ τὰ κακὰ τοῖσ ἀνιαροῖσ. τῶν μὲν γὰρ ἅμα παύεται, τῶν δὲ οὔ, ὡσ ἑτέρων ὄντων· πῶσ οὖν ταὐτὰ ἂν εἰή τὰ ἡδέα τοῖσ ἀγαθοῖσ ἢ τὰ ἀνιαρὰ τοῖσ κακοῖσ; ἐὰν δὲ βούλῃ, καὶ τῇδε ἐπίσκεψαι οἶμαι γάρ σοι οὐδὲ ταύτῃ ὁμολογεῖσθαι· ἄθρει δέ τοὺσ ἀγαθοὺσ οὐχὶ ἀγαθῶν παρουσίᾳ ἀγαθοὺσ καλεῖσ, ὥσπερ τοὺσ καλοὺσ οἷσ ἂν κάλλοσ παρῇ;

ἔγωγε. τί δέ; ἀγαθοὺσ ἄνδρασ καλεῖσ ἄφρονασ καὶ δειλούσ; οὐ γὰρ ἄρτι γε, ἀλλὰ τοὺσ ἀνδρείουσ καὶ φρονίμουσ ἔλεγεσ· ἢ οὐ τούτουσ ἀγαθοὺσ καλεῖσ; πάνυ μὲν οὖν. τί δέ; παῖδα ἀνόητον χαίροντα ἤδη εἶδεσ; ἔγωγε. ἄνδρα δὲ οὔπω εἶδεσ ἀνόητον χαίροντα; οἶμαι ἔγωγε· ἀλλὰ τί τοῦτο; οὐδέν·

ἀλλ’ ἀποκρίνου. εἶδον. τί δέ; νοῦν ἔχοντα λυπούμενον καὶ χαίροντα; φημί. πότεροι δὲ μᾶλλον χαίρουσι καὶ λυποῦνται, οἱ φρόνιμοι ἢ οἱ ἄφρονεσ; οἶμαι ἔγωγε οὐ πολύ τι διαφέρειν. ἀλλ’ ἀρκεῖ καὶ τοῦτο. ἐν πολέμῳ δὲ ἤδη εἶδεσ ἄνδρα δειλόν; πῶσ γὰρ οὔ; τί οὖν; ἀπιόντων τῶν πολεμίων πότεροί σοι ἐδόκουν μᾶλλον χαίρειν, οἱ δειλοὶ ἢ οἱ ἀνδρεῖοι; ἀμφότεροι ἔμοιγε μᾶλλον· εἰ δὲ μή, παραπλησίωσ γε.

οὐδὲν διαφέρει. χαίρουσιν δ’ οὖν καὶ οἱ δειλοί; σφόδρα γε. καὶ οἱ ἄφρονεσ, ὡσ ἐοίκεν. ναί. προσιόντων δὲ οἱ δειλοὶ μόνον λυποῦνται ἢ καὶ οἱ ἀνδρεῖοι; ἀμφότεροι. ἆρα ὁμοίωσ; μᾶλλον ἴσωσ οἱ δειλοί. ἀπιόντων δ’ οὐ μᾶλλον χαίρουσιν; ἴσωσ. οὐκοῦν λυποῦνται μὲν καὶ χαίρουσιν καὶ οἱ ἄφρονεσ καὶ οἱ φρόνιμοι καὶ οἱ δειλοὶ καὶ οἱ ἀνδρεῖοι παραπλησίωσ, ὡσ σὺ φῄσ, μᾶλλον δὲ οἱ δειλοὶ τῶν ἀνδρείων; φημί.

ἀλλὰ μὴν οἵ γε φρόνιμοι καὶ οἱ ἀνδρεῖοι ἀγαθοί, οἱ δὲ δειλοὶ καὶ ἄφρονεσ κακοί; ναί. παραπλησίωσ ἄρα χαίρουσιν καὶ λυποῦνται οἱ ἀγαθοὶ καὶ οἱ κακοί; φημί. ἆρ’ οὖν παραπλησίωσ εἰσὶν ἀγαθοὶ καὶ κακοὶ οἱ ἀγαθοί τε καὶ οἱ κακοί; ἢ καὶ ἔτι μᾶλλον ἀγαθοὶ οἱ ἀγαθοὶ καὶ οἱ κακοί εἰσιν οἱ κακοί; ἀλλὰ μὰ Δί’ οὐκ οἶδ’ ὅτι λέγεισ.

οὐκ οἶσθ’ ὅτι τοὺσ ἀγαθοὺσ ἀγαθῶν φῂσ παρουσίᾳ εἶναι ἀγαθούσ, καὶ κακοὺσ δὲ κακῶν; τὰ δὲ ἀγαθὰ εἶναι τὰσ ἡδονάσ, κακὰ δὲ τὰσ ἀνίασ; ἔγωγε. οὐκοῦν τοῖσ χαίρουσιν πάρεστιν τἀγαθά, αἱ ἡδοναί, εἴπερ χαίρουσιν; πῶσ γὰρ οὔ; οὐκοῦν ἀγαθῶν παρόντων ἀγαθοί εἰσιν οἱ χαίροντεσ; ναί. τί δέ; τοῖσ ἀνιωμένοισ οὐ πάρεστιν τὰ κακά, αἱ λῦπαι; πάρεστιν. κακῶν δέ γε παρουσίᾳ φῂσ σὺ εἶναι κακοὺσ τοὺσ κακούσ·

ἢ οὐκέτι φῄσ; ἔγωγε. ἀγαθοὶ ἄρα οἳ ἂν χαίρωσι, κακοὶ δὲ οἳ ἂν ἀνιῶνται; πάνυ γε. οἳ μέν γε μᾶλλον μᾶλλον, οἳ δ’ ἧττον ἧττον, οἳ δὲ παραπλησίωσ παραπλησίωσ; ναί. οὐκοῦν φῂσ παραπλησίωσ χαίρειν καὶ λυπεῖσθαι τοὺσ φρονίμουσ καὶ τοὺσ ἄφρονασ καὶ τοὺσ δειλοὺσ καὶ τοὺσ ἀνδρείουσ, ἢ καὶ μᾶλλον ἔτι τοὺσ δειλούσ; ἔγωγε. συλλόγισαι δὴ κοινῇ μετ’ ἐμοῦ τί ἡμῖν συμβαίνει ἐκ τῶν ὡμολογημένων· καὶ δὶσ γάρ τοι καὶ τρίσ φασιν καλὸν εἶναι τὰ καλὰ λέγειν τε καὶ ἐπισκοπεῖσθαι. ἀγαθὸν μὲν εἶναι τὸν φρόνιμον καὶ ἀνδρεῖόν φαμεν.

ἦ γάρ; ναί. κακὸν δὲ τὸν ἄφρονα καὶ δειλόν; πάνυ γε. ἀγαθὸν δὲ αὖ τὸν χαίροντα; ναί. κακὸν δὲ τὸν ἀνιώμενον; ἀνάγκη. ἀνιᾶσθαι δὲ καὶ χαίρειν τὸν ἀγαθὸν καὶ κακὸν ὁμοίωσ, ἴσωσ δὲ καὶ μᾶλλον τὸν κακόν; ναί. οὐκοῦν ὁμοίωσ γίγνεται κακὸσ καὶ ἀγαθὸσ τῷ ἀγαθῷ ἢ καὶ μᾶλλον ἀγαθὸσ ὁ κακόσ; οὐ ταῦτα συμβαίνει καὶ τὰ πρότερα ἐκεῖνα, ἐάν τισ ταὐτὰ φῇ ἡδέα τε καὶ ἀγαθὰ εἶναι;

οὐ ταῦτα ἀνάγκη, ὦ Καλλίκλεισ; πάλαι τοί σου ἀκροῶμαι, ὦ Σώκρατεσ, καθομολογῶν, ἐνθυμούμενοσ ὅτι, κἂν παίζων τίσ σοι ἐνδῷ ὁτιοῦν, τούτου ἅσμενοσ ἔχῃ ὥσπερ τὰ μειράκια. ὡσ δὴ σὺ οἰεί ἐμὲ ἢ καὶ ἄλλον ὁντινοῦν ἀνθρώπων οὐχ ἡγεῖσθαι τὰσ μὲν βελτίουσ ἡδονάσ, τὰσ δὲ χείρουσ. ἰοῦ ἰοῦ, ὦ Καλλίκλεισ, ὡσ πανοῦργοσ εἶ καί μοι ὥσπερ παιδὶ χρῇ, τοτὲ μὲν τὰ αὐτὰ φάσκων οὕτωσ ἔχειν, τοτὲ δὲ ἑτέρωσ, ἐξαπατῶν με. καίτοι οὐκ ᾤμην γε κατ’ ἀρχὰσ ὑπὸ σοῦ ἑκόντοσ εἶναι ἐξαπατηθήσεσθαι, ὡσ ὄντοσ φίλου·

νῦν δὲ ἐψεύσθην, καὶ ὡσ ἐοίκεν ἀνάγκη μοι κατὰ τὸν παλαιὸν λόγον τὸ παρὸν εὖ ποιεῖν καὶ τοῦτο δέχεσθαι τὸ διδόμενον παρὰ σοῦ. ἔστιν δὲ δή, ὡσ ἐοίκεν, ὃ νῦν λέγεισ, ὅτι ἡδοναί τινέσ εἰσιν αἱ μὲν ἀγαθαί, αἱ δὲ κακαί· ἦ γάρ; ναί.

ἆρ’ οὖν ἀγαθαὶ μὲν αἱ ὠφέλιμοι, κακαὶ δὲ αἱ βλαβεραί; πάνυ γε. ὠφέλιμοι δέ γε αἱ ἀγαθόν τι ποιοῦσαι, κακαὶ δὲ αἱ κακόν τι; φημί. ἆρ’ οὖν τὰσ τοιάσδε λέγεισ, οἱο͂ν κατὰ τὸ σῶμα ἃσ νυνδὴ ἐλέγομεν ἐν τῷ ἐσθίειν καὶ πίνειν ἡδονάσ, ἦ ἄρα τούτων αἱ μὲν ὑγίειαν ποιοῦσαι ἐν τῷ σώματι, ἢ ἰσχὺν ἢ ἄλλην τινὰ ἀρετὴν τοῦ σώματοσ, αὗται μὲν ἀγαθαί, αἱ δὲ τἀναντία τούτων κακαί; πάνυ γε.

οὐκοῦν καὶ λῦπαι ὡσαύτωσ αἱ μὲν χρησταί εἰσιν, αἱ δὲ πονηραί; πῶσ γὰρ οὔ; οὐκοῦν τὰσ μὲν χρηστὰσ καὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ καὶ αἱρετέον ἐστὶν καὶ πρακτέον; πάνυ γε. τὰσ δὲ πονηρὰσ οὔ; δῆλον δή. ἕνεκα γάρ που τῶν ἀγαθῶν ἅπαντα ἡμῖν ἔδοξεν πρακτέον εἶναι, εἰ μνημονεύεισ, ἐμοί τε καὶ Πώλῳ. ἆρα καὶ σοὶ συνδοκεῖ οὕτω, τέλοσ εἶναι ἁπασῶν τῶν πράξεων τὸ ἀγαθόν, καὶ ἐκείνου ἕνεκα δεῖν πάντα τἆλλα πράττεσθαι ἀλλ’ οὐκ ἐκεῖνο τῶν ἄλλων; σύμψηφοσ ἡμῖν εἶ καὶ σὺ ἐκ τρίτων;

ἔγωγε. τῶν ἀγαθῶν ἄρα ἕνεκα δεῖ καὶ τἆλλα καὶ τὰ ἡδέα πράττειν, ἀλλ’ οὐ τἀγαθὰ τῶν ἡδέων. πάνυ γε. ἆρ’ οὖν παντὸσ ἀνδρόσ ἐστιν ἐκλέξασθαι ποῖα ἀγαθὰ τῶν ἡδέων ἐστὶν καὶ ὁποῖα κακά, ἢ τεχνικοῦ δεῖ εἰσ ἕκαστον; τεχνικοῦ. ἀναμνησθῶμεν δὴ ὧν αὖ ἐγὼ πρὸσ Πῶλον καὶ Γοργίαν ἐτύγχανον λέγων. ἔλεγον γὰρ αὖ, εἰ μνημονεύεισ, ὅτι εἰε͂ν παρασκευαὶ αἱ μὲν μέχρι ἡδονῆσ, αὐτὸ τοῦτο μόνον παρασκευάζουσαι, ἀγνοοῦσαι δὲ τὸ βέλτιον καὶ τὸ χεῖρον, αἱ δὲ γιγνώσκουσαι ὅτι τε ἀγαθὸν καὶ ὅτι κακόν· καὶ ἐτίθην τῶν μὲν περὶ τὰσ ἡδονὰσ τὴν μαγειρικὴν ἐμπειρίαν ἀλλὰ οὐ τέχνην, τῶν δὲ περὶ τὸ ἀγαθὸν τὴν ἰατρικὴν τέχνην.

καὶ πρὸσ Φιλίου, ὦ Καλλίκλεισ, μήτε αὐτὸσ οἰού δεῖν πρὸσ ἐμὲ παίζειν μηδ’ ὅτι ἂν τύχῃσ παρὰ τὰ δοκοῦντα ἀποκρίνου, μήτ’ αὖ τὰ παρ’ ἐμοῦ οὕτωσ ἀποδέχου ὡσ παίζοντοσ· ὁρᾷσ γὰρ ὅτι περὶ τούτου ἡμῖν εἰσιν οἱ λόγοι, οὗ τί ἂν μᾶλλον σπουδάσειέ τισ καὶ σμικρὸν νοῦν ἔχων ἄνθρωποσ, ἢ τοῦτο, ὅντινα χρὴ τρόπον ζῆν, πότερον ἐπὶ ὃν σὺ παρακαλεῖσ ἐμέ, τὰ τοῦ ἀνδρὸσ δὴ ταῦτα πράττοντα, λέγοντά τε ἐν τῷ δήμῳ καὶ ῥητορικὴν ἀσκοῦντα καὶ πολιτευόμενον τοῦτον τὸν τρόπον ὃν ὑμεῖσ νῦν πολιτεύεσθε, ἢ ἐπὶ τόνδε τὸν βίον τὸν ἐν φιλοσοφίᾳ, καὶ τί ποτ’ ἐστὶν οὗτοσ ἐκείνου διαφέρων.

ἴσωσ οὖν βέλτιστόν ἐστιν, ὡσ ἄρτι ἐγὼ ἐπεχείρησα, διαιρεῖσθαι, διελομένουσ δὲ καὶ ὁμολογήσαντασ ἀλλήλοισ, εἰ ἔστιν τούτω διττὼ τὼ βίω, σκέψασθαι τί τε διαφέρετον ἀλλήλοιν καὶ ὁπότερον βιωτέον αὐτοῖν. ἴσωσ οὖν οὔπω οἶσθα τί λέγω. οὐ δῆτα.

ἀλλ’ ἐγώ σοι σαφέστερον ἐρῶ. ἐπειδὴ ὡμολογήκαμεν ἐγώ τε καὶ σὺ εἶναι μέν τι ἀγαθόν, εἶναι δέ τι ἡδύ, ἕτερον δὲ τὸ ἡδὺ τοῦ ἀγαθοῦ, ἑκατέρου δὲ αὐτοῖν μελέτην τινὰ εἶναι καὶ παρασκευὴν τῆσ κτήσεωσ, τὴν μὲν τοῦ ἡδέοσ θήραν, τὴν δὲ τοῦ ἀγαθοῦ ‐ αὐτὸ δέ μοι τοῦτο πρῶτον ἢ σύμφαθι ἢ μή. σύμφῃσ; οὕτωσ φημί.

ἴθι δή, ἃ καὶ πρὸσ τούσδε ἐγὼ ἔλεγον, διομολόγησαί μοι, εἰ ἄρα σοι ἔδοξα τότε ἀληθῆ λέγειν. ἔλεγον δέ που ὅτι ἡ μὲν ὀψοποιικὴ οὔ μοι δοκεῖ τέχνη εἶναι ἀλλ’ ἐμπειρία, ἡ δ’ ἰατρική, λέγων ὅτι ἡ μὲν τούτου οὗ θεραπεύει καὶ τὴν φύσιν ἔσκεπται καὶ τὴν αἰτίαν ὧν πράττει, καὶ λόγον ἔχει τούτων ἑκάστου δοῦναι, ἡ ἰατρική· τοῦ εἰωθότοσ γίγνεσθαι, ᾧ δὴ καὶ πορίζεται τὰσ ἡδονάσ.

ταῦτ’ οὖν πρῶτον σκόπει εἰ δοκεῖ σοι ἱκανῶσ λέγεσθαι, καὶ εἶναί τινεσ καὶ περὶ ψυχὴν τοιαῦται ἄλλαι πραγματεῖαι, αἱ μὲν τεχνικαί, προμήθειάν τινα ἔχουσαι τοῦ βελτίστου περὶ τὴν ψυχήν, αἱ δὲ τούτου μὲν ὀλιγωροῦσαι, ἐσκεμμέναι δ’ αὖ, ὥσπερ ἐκεῖ, τὴν ἡδονὴν μόνον τῆσ ψυχῆσ, τίνα ἂν αὐτῇ τρόπον γίγνοιτο, ἥτισ δὲ ἢ βελτίων ἢ χείρων τῶν ἡδονῶν, οὔτε σκοπούμεναι οὔτε μέλον αὐταῖσ ἄλλο ἢ χαρίζεσθαι μόνον, εἴτε βέλτιον εἴτε χεῖρον. ἐμοὶ μὲν γάρ, ὦ Καλλίκλεισ, δοκοῦσίν τε εἶναι, καὶ ἔγωγέ φημι τὸ τοιοῦτον κολακείαν εἶναι καὶ περὶ σῶμα καὶ περὶ ψυχὴν καὶ περὶ ἄλλο ὅτου ἄν τισ τὴν ἡδονὴν θεραπεύῃ, ἀσκέπτωσ ἔχων τοῦ ἀμείνονόσ τε καὶ τοῦ χείρονοσ·

σὺ δὲ δὴ πότερον συγκατατίθεσαι ἡμῖν περὶ τούτων τὴν αὐτὴν δόξαν ἢ ἀντίφῃσ; οὐκ ἔγωγε, ἀλλὰ συγχωρῶ, ἵνα σοι καὶ περανθῇ ὁ λόγοσ καὶ Γοργίᾳ τῷδε χαρίσωμαι. πότερον δὲ περὶ μὲν μίαν ψυχὴν ἔστιν τοῦτο, περὶ δὲ δύο καὶ πολλὰσ οὐκ ἔστιν;

οὔκ, ἀλλὰ καὶ περὶ δύο καὶ περὶ πολλάσ. οὐκοῦν καὶ ἁθρόαισ ἅμα χαρίζεσθαι ἔστι, μηδὲν σκοπούμενον τὸ βέλτιστον; οἶμαι ἔγωγε. ἔχεισ οὖν εἰπεῖν αἵτινέσ εἰσιν αἱ ἐπιτηδεύσεισ αἱ τοῦτο ποιοῦσαι; μᾶλλον δέ, εἰ βούλει, ἐμοῦ ἐρωτῶντοσ, ἣ μὲν ἄν σοι δοκῇ τούτων εἶναι, φάθι, ἣ δ’ ἂν μή, μὴ φάθι. πρῶτον δὲ σκεψώμεθα τὴν αὐλητικήν.

οὐ δοκεῖ σοι τοιαύτη τισ εἶναι, ὦ Καλλίκλεισ, τὴν ἡδονὴν ἡμῶν μόνον διώκειν, ἄλλο δ’ οὐδὲν φροντίζειν; ἔμοιγε δοκεῖ. οὐκοῦν καὶ αἱ τοιαίδε ἅπασαι, οἱο͂ν ἡ κιθαριστικὴ ἡ ἐν τοῖσ ἀγῶσιν; ναί. τί δὲ ἡ τῶν χορῶν διδασκαλία καὶ ἡ τῶν διθυράμβων ποίησισ; οὐ τοιαύτη τίσ σοι καταφαίνεται; ἢ ἡγῇ τι φροντίζειν Κινησίαν τὸν Μέλητοσ, ὅπωσ ἐρεῖ τι τοιοῦτον ὅθεν ἂν οἱ ἀκούοντεσ βελτίουσ γίγνοιντο, ἢ ὅτι μέλλει χαριεῖσθαι τῷ ὄχλῳ τῶν θεατῶν; δῆλον δὴ τοῦτό γε, ὦ Σώκρατεσ, Κινησίου γε πέρι.

τί δὲ ὁ πατὴρ αὐτοῦ Μέλησ; ἦ πρὸσ τὸ βέλτιστον βλέπων ἐδόκει σοι κιθαρῳδεῖν; ἢ ἐκεῖνοσ μὲν οὐδὲ πρὸσ τὸ ἥδιστον; ἠνία γὰρ ᾄδων τοὺσ θεατάσ. ἀλλὰ δὴ σκόπει· οὐχὶ ἥ τε κιθαρῳδικὴ δοκεῖ σοι πᾶσα καὶ ἡ τῶν διθυράμβων ποίησισ ἡδονῆσ χάριν ηὑρῆσθαι; ἔμοιγε. τί δὲ δὴ ἡ σεμνὴ αὕτη καὶ θαυμαστή, ἡ τῆσ τραγῳδίασ ποίησισ, ἐφ’ ᾧ ἐσπούδακεν;

πότερόν ἐστιν αὐτῆσ τὸ ἐπιχείρημα καὶ ἡ σπουδή, ὡσ σοὶ δοκεῖ, χαρίζεσθαι τοῖσ θεαταῖσ μόνον, ἢ καὶ διαμάχεσθαι, ἐάν τι αὐτοῖσ ἡδὺ μὲν ᾖ καὶ κεχαρισμένον, πονηρὸν δέ, ὅπωσ τοῦτο μὲν μὴ ἐρεῖ, εἰ δέ τι τυγχάνει ἀηδὲσ καὶ ὠφέλιμον, τοῦτο δὲ καὶ λέξει καὶ ᾄσεται, ἐάντε χαίρωσιν ἐάντε μή; ποτέρωσ σοι δοκεῖ παρεσκευάσθαι ἡ τῶν τραγῳδιῶν ποίησισ; δῆλον δὴ τοῦτό γε, ὦ Σώκρατεσ, ὅτι πρὸσ τὴν ἡδονὴν μᾶλλον ὡρ́μηται καὶ τὸ χαρίζεσθαι τοῖσ θεαταῖσ. οὐκοῦν τὸ τοιοῦτον, ὦ Καλλίκλεισ, ἔφαμεν νυνδὴ κολακείαν εἶναι; πάνυ γε.

φέρε δή, εἴ τισ περιέλοι τῆσ ποιήσεωσ πάσησ τό τε μέλοσ καὶ τὸν ῥυθμὸν καὶ τὸ μέτρον, ἄλλο τι ἢ λόγοι γίγνονται τὸ λειπόμενον; ἀνάγκη. οὐκοῦν πρὸσ πολὺν ὄχλον καὶ δῆμον οὗτοι λέγονται οἱ λόγοι; φημί. δημηγορία ἄρα τίσ ἐστιν ἡ ποιητική. φαίνεται.

οὐκοῦν ῥητορικὴ δημηγορία ἂν εἰή· ἢ οὐ ῥητορεύειν δοκοῦσί σοι οἱ ποιηταὶ ἐν τοῖσ θεάτροισ; ἔμοιγε. νῦν ἄρα ἡμεῖσ ηὑρήκαμεν ῥητορικήν τινα πρὸσ δῆμον τοιοῦτον οἱο͂ν παίδων τε ὁμοῦ καὶ γυναικῶν καὶ ἀνδρῶν, καὶ δούλων καὶ ἐλευθέρων, ἣν οὐ πάνυ ἀγάμεθα· κολακικὴν γὰρ αὐτήν φαμεν εἶναι. πάνυ γε. εἰε͂ν· τί δὲ ἡ πρὸσ τὸν Ἀθηναίων δῆμον ῥητορικὴ καὶ τοὺσ ἄλλουσ τοὺσ ἐν ταῖσ πόλεσιν δήμουσ τοὺσ τῶν ἐλευθέρων ἀνδρῶν, τί ποτε ἡμῖν αὕτη ἐστίν; πότερόν σοι δοκοῦσιν πρὸσ τὸ βέλτιστον ἀεὶ λέγειν οἱ ῥήτορεσ, τούτου στοχαζόμενοι, ὅπωσ οἱ πολῖται ὡσ βέλτιστοι ἔσονται διὰ τοὺσ αὑτῶν λόγουσ, ἢ καὶ οὗτοι πρὸσ τὸ χαρίζεσθαι τοῖσ πολίταισ ὡρμημένοι, καὶ ἕνεκα τοῦ ἰδίου τοῦ αὑτῶν ὀλιγωροῦντεσ τοῦ κοινοῦ, ὥσπερ παισὶ προσομιλοῦσι τοῖσ δήμοισ, χαρίζεσθαι αὐτοῖσ πειρώμενοι μόνον, εἰ δέ γε βελτίουσ ἔσονται ἢ χείρουσ διὰ ταῦτα, οὐδὲν φροντίζουσιν;

οὐχ ἁπλοῦν ἔτι τοῦτο ἐρωτᾷσ·

εἰσὶ μὲν γὰρ οἳ κηδόμενοι τῶν πολιτῶν λέγουσιν ἃ λέγουσιν, εἰσὶν δὲ καὶ οἱούσ σὺ λέγεισ. ἐξαρκεῖ. εἰ γὰρ καὶ τοῦτό ἐστι διπλοῦν, τὸ μὲν ἕτερόν που τούτου κολακεία ἂν εἰή καὶ αἰσχρὰ δημηγορία, τὸ δ’ ἕτερον καλόν, τὸ παρασκευάζειν ὅπωσ ὡσ βέλτισται ἔσονται τῶν πολιτῶν αἱ ψυχαί, καὶ διαμάχεσθαι λέγοντα τὰ βέλτιστα, εἴτε ἡδίω εἴτε ἀηδέστερα ἔσται τοῖσ ἀκούουσιν. ἀλλ’ οὐ πώποτε σὺ ταύτην εἶδεσ τὴν ῥητορικήν·

ἢ εἴ τινα ἔχεισ τῶν ῥητόρων τοιοῦτον εἰπεῖν, τί οὐχὶ καὶ ἐμοὶ αὐτὸν ἔφρασασ τίσ ἐστιν; ἀλλὰ μὰ Δία οὐκ ἔχω ἔγωγέ σοι εἰπεῖν τῶν γε νῦν ῥητόρων οὐδένα. τί δέ; τῶν παλαιῶν ἔχεισ τινὰ εἰπεῖν δι’ ὅντινα αἰτίαν ἔχουσιν Ἀθηναῖοι βελτίουσ γεγονέναι, ἐπειδὴ ἐκεῖνοσ ἤρξατο δημηγορεῖν, ἐν τῷ πρόσθεν χρόνῳ χείρουσ ὄντεσ; ἐγὼ μὲν γὰρ οὐκ οἶδα τίσ ἐστιν οὗτοσ. τί δέ;

Θεμιστοκλέα οὐκ ἀκούεισ ἄνδρα ἀγαθὸν γεγονότα καὶ Κίμωνα καὶ Μιλτιάδην καὶ Περικλέα τουτονὶ τὸν νεωστὶ τετελευτηκότα, οὗ καὶ σὺ ἀκήκοασ; εἰ ἔστιν γε, ὦ Καλλίκλεισ, ἣν πρότερον σὺ ἔλεγεσ ἀρετήν, ἀληθήσ, τὸ τὰσ ἐπιθυμίασ ἀποπιμπλάναι καὶ τὰσ αὑτοῦ καὶ τὰσ τῶν ἄλλων· εἰ δὲ μὴ τοῦτο, ἀλλ’ ὅπερ ἐν τῷ ὑστέρῳ λόγῳ ἠναγκάσθημεν ἡμεῖσ ὁμολογεῖν ‐ ὅτι αἳ μὲν τῶν ἐπιθυμιῶν πληρούμεναι βελτίω ποιοῦσι τὸν ἄνθρωπον, ταύτασ μὲν ἀποτελεῖν, αἳ δὲ χείρω, μή, τοῦτο δὲ τέχνη τισ εἰή ‐ τοιοῦτον ἄνδρα τούτων τινὰ γεγονέναι οὐκ ἔχω ἔγωγε πῶσ εἴπω. ἀλλ’ ἐὰν ζητῇσ καλῶσ, εὑρήσεισ.

ἴδωμεν δὴ οὑτωσὶ ἀτρέμα σκοπούμενοι εἴ τισ τούτων τοιοῦτοσ γέγονεν· φέρε γάρ, ὁ ἀγαθὸσ ἀνὴρ καὶ ἐπὶ τὸ βέλτιστον λέγων, ἃ ἂν λέγῃ ἄλλο τι οὐκ εἰκῇ ἐρεῖ, ἀλλ’ ἀποβλέπων πρόσ τι; ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι πάντεσ δημιουργοὶ βλέποντεσ πρὸσ τὸ αὑτῶν ἔργον ἕκαστοσ οὐκ εἰκῇ ἐκλεγόμενοσ προσφέρει πρὸσ τὸ ἔργον τὸ αὑτῶν, ἀλλ’ ὅπωσ ἂν εἶδόσ τι αὐτῷ σχῇ τοῦτο ὃ ἐργάζεται.

οἱο͂ν εἰ βούλει ἰδεῖν τοὺσ ζωγράφουσ, τοὺσ οἰκοδόμουσ, τοὺσ ναυπηγούσ, τοὺσ ἄλλουσ πάντασ δημιουργούσ, ὅντινα βούλει αὐτῶν, ὡσ εἰσ τάξιν τινὰ ἕκαστοσ ἕκαστον τίθησιν ὃ ἂν τιθῇ, καὶ προσαναγκάζει τὸ ἕτερον τῷ ἑτέρῳ πρέπον τε εἶναι καὶ ἁρμόττειν, ἑώσ ἂν τὸ ἅπαν συστήσηται τεταγμένον τε καὶ κεκοσμημένον πρᾶγμα· καὶ οἵ τε δὴ ἄλλοι δημιουργοὶ καὶ οὓσ νυνδὴ ἐλέγομεν, οἱ περὶ τὸ σῶμα, παιδοτρίβαι τε καὶ ἰατροί, κοσμοῦσί που τὸ σῶμα καὶ συντάττουσιν.

ὁμολογοῦμεν οὕτω τοῦτ’ ἔχειν ἢ οὔ; ἔστω τοῦτο οὕτω. τάξεωσ ἄρα καὶ κόσμου τυχοῦσα οἰκία χρηστὴ ἂν εἰή, ἀταξίασ δὲ μοχθηρά; φημί. οὐκοῦν καὶ πλοῖον ὡσαύτωσ; ναί.

καὶ μὴν καὶ τὰ σώματά φαμεν τὰ ἡμέτερα; πάνυ γε. τί δ’ ἡ ψυχή; ἀταξίασ τυχοῦσα ἔσται χρηστή, ἢ τάξεώσ τε καὶ κόσμου τινόσ; ἀνάγκη ἐκ τῶν πρόσθεν καὶ τοῦτο συνομολογεῖν. τί οὖν ὄνομά ἐστιν ἐν τῷ σώματι τῷ ἐκ τῆσ τάξεώσ τε καὶ τοῦ κόσμου γιγνομένῳ; Ὑγίειαν καὶ ἰσχὺν ἴσωσ λέγεισ. ἔγωγε.

τί δὲ αὖ τῷ ἐν τῇ ψυχῇ ἐγγιγνομένῳ ἐκ τῆσ τάξεωσ καὶ τοῦ κόσμου; πειρῶ εὑρεῖν καὶ εἰπεῖν ὥσπερ ἐκεῖ τὸ ὄνομα. τί δὲ οὐκ αὐτὸσ λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ; ἀλλ’ εἴ σοι ἥδιόν ἐστιν, ἐγὼ ἐρῶ· σὺ δέ, ἂν μέν σοι δοκῶ ἐγὼ καλῶσ λέγειν, φάθι, εἰ δὲ μή, ἔλεγχε καὶ μὴ ἐπίτρεπε. ἐμοὶ γὰρ δοκεῖ ταῖσ μὲν τοῦ σώματοσ τάξεσιν ὄνομα εἶναι ὑγιεινόν, ἐξ οὗ ἐν αὐτῷ ἡ ὑγίεια γίγνεται καὶ ἡ ἄλλη ἀρετὴ τοῦ σώματοσ. ἔστιν ταῦτα ἢ οὐκ ἔστιν; ἔστιν. ταῖσ δέ γε τῆσ ψυχῆσ τάξεσι καὶ κοσμήσεσιν νόμιμόν τε καὶ νόμοσ, ὅθεν καὶ νόμιμοι γίγνονται καὶ κόσμιοι·

ταῦτα δ’ ἔστιν δικαιοσύνη τε καὶ σωφροσύνη. φῂσ ἢ οὔ; ἔστω. οὐκοῦν πρὸσ ταῦτα βλέπων ὁ ῥήτωρ ἐκεῖνοσ, ὁ τεχνικόσ τε καὶ ἀγαθόσ, καὶ τοὺσ λόγουσ προσοίσει ταῖσ ψυχαῖσ οὓσ ἂν λέγῃ, καὶ τὰσ πράξεισ ἁπάσασ, καὶ δῶρον ἐάν τι διδῷ, δώσει, καὶ ἐάν τι ἀφαιρῆται, ἀφαιρήσεται, πρὸσ τοῦτο ἀεὶ τὸν νοῦν ἔχων, ὅπωσ ἂν αὐτοῦ τοῖσ πολίταισ δικαιοσύνη μὲν ἐν ταῖσ ψυχαῖσ γίγνηται, ἀδικία δὲ ἀπαλλάττηται, καὶ σωφροσύνη μὲν ἐγγίγνηται, ἀκολασία δὲ ἀπαλλάττηται, καὶ ἡ ἄλλη ἀρετὴ ἐγγίγνηται, κακία δὲ ἀπίῃ. συγχωρεῖσ ἢ οὔ; συγχωρῶ.

τί γὰρ ὄφελοσ, ὦ Καλλίκλεισ, σώματί γε κάμνοντι καὶ μοχθηρῶσ διακειμένῳ σιτία πολλὰ διδόναι καὶ τὰ ἥδιστα ἢ ποτὰ ἢ ἄλλ’ ὁτιοῦν, ὃ μὴ ὀνήσει αὐτὸ ἔσθ’ ὅτι πλέον ἢ τοὐναντίον κατά γε τὸν δίκαιον λόγον καὶ ἔλαττον; ἔστι ταῦτα; ἔστω.

οὐ γὰρ οἶμαι λυσιτελεῖ μετὰ μοχθηρίασ σώματοσ ζῆν ἀνθρώπῳ· ἀνάγκη γὰρ οὕτω καὶ ζῆν μοχθηρῶσ. ἢ οὐχ οὕτωσ; ναί. οὐκοῦν καὶ τὰσ ἐπιθυμίασ ἀποπιμπλάναι, οἱο͂ν πεινῶντα φαγεῖν ὅσον βούλεται ἢ διψῶντα πιεῖν, ὑγιαίνοντα μὲν ἐῶσιν οἱ ἰατροὶ ὡσ τὰ πολλά, κάμνοντα δὲ ὡσ ἔποσ εἰπεῖν οὐδέποτ’ ἐῶσιν ἐμπίμπλασθαι ὧν ἐπιθυμεῖ; συγχωρεῖσ τοῦτό γε καὶ σύ; ἔγωγε. περὶ δὲ ψυχήν, ὦ ἄριστε, οὐχ ὁ αὐτὸσ τρόποσ;

ἑώσ μὲν ἂν πονηρὰ ᾖ, ἀνόητόσ τε οὖσα καὶ ἀκόλαστοσ καὶ ἄδικοσ καὶ ἀνόσιοσ, εἴργειν αὐτὴν δεῖ τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ μὴ ἐπιτρέπειν ἄλλ’ ἄττα ποιεῖν ἢ ἀφ’ ὧν βελτίων ἔσται· φῂσ ἢ οὔ; φημί. οὕτω γάρ που αὐτῇ ἄμεινον τῇ ψυχῇ; πάνυ γε. οὐκοῦν τὸ εἴργειν ἐστὶν ἀφ’ ὧν ἐπιθυμεῖ κολάζειν; ναί. τὸ κολάζεσθαι ἄρα τῇ ψυχῇ ἄμεινόν ἐστιν ἢ ἡ ἀκολασία, ὥσπερ σὺ νυνδὴ ᾤου. οὐκ οἶδ’ ἅττα λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ, ἀλλ’ ἄλλον τινὰ ἐρώτα.

ὡσ βίαιοσ εἶ, ὦ Σώκρατεσ. οὗτοσ ἀνὴρ οὐχ ὑπομένει ὠφελούμενοσ καὶ αὐτὸσ τοῦτο πάσχων περὶ οὗ ὁ λόγοσ ἐστί, κολαζόμενοσ. οὐδέ γέ μοι μέλει οὐδὲν ὧν σὺ λέγεισ, καὶ ταῦτά σοι Γοργίου χάριν ἀπεκρινάμην. εἰε͂ν· τί οὖν δὴ ποιήσομεν; μεταξὺ τὸν λόγον καταλύομεν; αὐτὸσ γνώσῃ. ἀλλ’ οὐδὲ τοὺσ μύθουσ φασὶ μεταξὺ θέμισ εἶναι καταλείπειν, ἀλλ’ ἐπιθέντασ κεφαλήν, ἵνα μὴ ἄνευ κεφαλῆσ περιίῃ. ἀπόκριναι οὖν καὶ τὰ λοιπά, ἵνα ἡμῖν ὁ λόγοσ κεφαλὴν λάβῃ. ἐὰν δὲ ἐμοὶ πείθῃ, ἐάσεισ χαίρειν τοῦτον τὸν λόγον, ἢ καὶ ἄλλῳ τῳ διαλέξῃ.

τίσ οὖν ἄλλοσ ἐθέλει; μὴ γάρ τοι ἀτελῆ γε τὸν λόγον καταλίπωμεν. αὐτὸσ δὲ οὐκ ἂν δύναιο διελθεῖν τὸν λόγον, ἢ λέγων κατὰ σαυτὸν ἢ ἀποκρινόμενοσ σαυτῷ; ἵνα μοι τὸ τοῦ Ἐπιχάρμου γένηται, ἃ "πρὸ τοῦ δύο ἄνδρεσ ἔλεγον," εἷσ ὢν ἱκανὸσ γένωμαι.

ἀτὰρ κινδυνεύει ἀναγκαιότατον εἶναι οὕτωσ. εἰ μέντοι ποιήσομεν, οἶμαι ἔγωγε χρῆναι πάντασ ἡμᾶσ φιλονίκωσ ἔχειν πρὸσ τὸ εἰδέναι τὸ ἀληθὲσ τί ἐστιν περὶ ὧν λέγομεν καὶ τί ψεῦδοσ· κοινὸν γὰρ ἀγαθὸν ἅπασι φανερὸν γενέσθαι αὐτό. δίειμι μὲν οὖν τῷ λόγῳ ἐγὼ ὡσ ἄν μοι δοκῇ ἔχειν· ἐὰν δέ τῳ ὑμῶν μὴ τὰ ὄντα δοκῶ ὁμολογεῖν ἐμαυτῷ, χρὴ ἀντιλαμβάνεσθαι καὶ ἐλέγχειν.

οὐδὲ γάρ τοι ἔγωγε εἰδὼσ λέγω ἃ λέγω, ἀλλὰ ζητῶ κοινῇ μεθ’ ὑμῶν, ὥστε, ἂν τὶ φαίνηται λέγων ὁ ἀμφισβητῶν ἐμοί, ἐγὼ πρῶτοσ συγχωρήσομαι. λέγω μέντοι ταῦτα, εἰ δοκεῖ χρῆναι διαπερανθῆναι τὸν λόγον· εἰ δὲ μὴ βούλεσθε, ἐῶμεν ἤδη χαίρειν καὶ ἀπίωμεν. ἀλλ’ ἐμοὶ μὲν οὐ δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ, χρῆναί πω ἀπιέναι, ἀλλὰ διεξελθεῖν σε τὸν λόγον· φαίνεται δέ μοι καὶ τοῖσ ἄλλοισ δοκεῖν.

βούλομαι γὰρ ἔγωγε καὶ αὐτὸσ ἀκοῦσαί σου αὐτοῦ διιόντοσ τὰ ἐπίλοιπα. ἀλλὰ μὲν δή, ὦ Γοργία, καὶ αὐτὸσ ἡδέωσ μὲν ἂν Καλλικλεῖ τούτῳ ἔτι διελεγόμην, ἑώσ αὐτῷ τὴν τοῦ Ἀμφίονοσ ἀπέδωκα ῥῆσιν ἀντὶ τῆσ τοῦ Ζήθου· ἐπειδὴ δὲ σύ, ὦ Καλλίκλεισ, οὐκ ἐθέλεισ συνδιαπερᾶναι τὸν λόγον, ἀλλ’ οὖν ἐμοῦ γε ἀκούων ἐπιλαμβάνου, ἐάν τί σοι δοκῶ μὴ καλῶσ λέγειν. καί με ἐὰν ἐξελέγχῃσ, οὐκ ἀχθεσθήσομαί σοι ὥσπερ σὺ ἐμοί, ἀλλὰ μέγιστοσ εὐεργέτησ παρ’ ἐμοὶ ἀναγεγράψῃ.

λέγε, ὠγαθέ, αὐτὸσ καὶ πέραινε. ἄκουε δὴ ἐξ ἀρχῆσ ἐμοῦ ἀναλαβόντοσ τὸν λόγον. ἆρα τὸ ἡδὺ καὶ τὸ ἀγαθὸν τὸ αὐτό ἐστιν; οὐ ταὐτόν, ὡσ ἐγὼ καὶ Καλλικλῆσ ὡμολογήσαμεν. πότερον δὲ τὸ ἡδὺ ἕνεκα τοῦ ἀγαθοῦ πρακτέον, ἢ τὸ ἀγαθὸν ἕνεκα τοῦ ἡδέοσ; τὸ ἡδὺ ἕνεκα τοῦ ἀγαθοῦ. ἡδὺ δέ ἐστιν τοῦτο οὗ παραγενομένου ἡδόμεθα, ἀγαθὸν δὲ οὗ παρόντοσ ἀγαθοί ἐσμεν; πάνυ γε.

ἀλλὰ μὴν ἀγαθοί γέ ἐσμεν καὶ ἡμεῖσ καὶ τἆλλα πάντα ὅσ’ ἀγαθά ἐστιν, ἀρετῆσ τινοσ παραγενομένησ; ἔμοιγε δοκεῖ ἀναγκαῖον εἶναι, ὦ Καλλίκλεισ. ἀλλὰ μὲν δὴ ἥ γε ἀρετὴ ἑκάστου, καὶ σκεύουσ καὶ σώματοσ καὶ ψυχῆσ αὖ καὶ ζῴου παντόσ, οὐ τῷ εἰκῇ κάλλιστα παραγίγνεται, ἀλλὰ τάξει καὶ ὀρθότητι καὶ τέχνῃ, ἥτισ ἑκάστῳ ἀποδέδοται αὐτῶν· ἆρα ἔστιν ταῦτα; ἐγὼ μὲν γάρ φημι. τάξει ἆρα τεταγμένον καὶ κεκοσμημένον ἐστὶν ἡ ἀρετὴ ἑκάστου;

φαίην ἂν ἔγωγε. κόσμοσ τισ ἄρα ἐγγενόμενοσ ἐν ἑκάστῳ ὁ ἑκάστου οἰκεῖοσ ἀγαθὸν παρέχει ἕκαστον τῶν ὄντων; ἔμοιγε δοκεῖ. καὶ ψυχὴ ἄρα κόσμον ἔχουσα τὸν ἑαυτῆσ ἀμείνων τῆσ ἀκοσμήτου; ἀνάγκη. ἀλλὰ μὴν ἥ γε κόσμον ἔχουσα κοσμία; πῶσ γὰρ οὐ μέλλει; ἡ δέ γε κοσμία σώφρων; πολλὴ ἀνάγκη.

οὐ γὰρ ἂν σωφρονοῖ τὰ μὴ προσήκοντα πράττων; ἡ ἄρα σώφρων ψυχὴ ἀγαθή. ἐγὼ μὲν οὐκ ἔχω παρὰ ταῦτα ἄλλα φάναι, ὦ φίλε Καλλίκλεισ· σὺ δ’ εἰ ἔχεισ, δίδασκε. λέγ’, ὠγαθέ. λέγω δὴ ὅτι, εἰ ἡ σώφρων ἀγαθή ἐστιν, ἡ τοὐναντίον τῇ σώφρονι πεπονθυῖα κακή ἐστιν· ἦν δὲ αὕτη ἡ ἄφρων τε καὶ ἀκόλαστοσ. πάνυ γε. καὶ μὴν ὅ γε σώφρων τὰ προσήκοντα πράττοι ἂν καὶ περὶ θεοὺσ καὶ περὶ ἀνθρώπουσ· ἀνάγκη ταῦτ’ εἶναι οὕτω.

καὶ μὴν περὶ μὲν ἀνθρώπουσ τὰ προσήκοντα πράττων δίκαι’ ἂν πράττοι, περὶ δὲ θεοὺσ ὅσια· τὸν δὲ τὰ δίκαια καὶ ὅσια πράττοντα ἀνάγκη δίκαιον καὶ ὅσιον εἶναι. ἔστι ταῦτα. καὶ μὲν δὴ καὶ ἀνδρεῖόν γε ἀνάγκη· οὐ γὰρ δὴ σώφρονοσ ἀνδρόσ ἐστιν οὔτε διώκειν οὔτε φεύγειν ἃ μὴ προσήκει, ἀλλ’ ἃ δεῖ καὶ πράγματα καὶ ἀνθρώπουσ καὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ φεύγειν καὶ διώκειν, καὶ ὑπομένοντα καρτερεῖν ὅπου δεῖ· ὥστε πολλὴ ἀνάγκη, ὦ Καλλίκλεισ, τὸν σώφρονα, ὥσπερ διήλθομεν, δίκαιον ὄντα καὶ ἀνδρεῖον καὶ ὅσιον ἀγαθὸν ἄνδρα εἶναι τελέωσ, τὸν δὲ ἀγαθὸν εὖ τε καὶ καλῶσ πράττειν ἃ ἂν πράττῃ, τὸν δ’ εὖ πράττοντα μακάριόν τε καὶ εὐδαίμονα εἶναι, τὸν δὲ πονηρὸν καὶ κακῶσ πράττοντα ἄθλιον· οὗτοσ δ’ ἂν εἰή ὁ ἐναντίωσ ἔχων τῷ σώφρονι, ὁ ἀκόλαστοσ, ὃν σὺ ἐπῄνεισ.

ἐγὼ μὲν οὖν ταῦτα οὕτω τίθεμαι καί φημι ταῦτα ἀληθῆ εἶναι·

εἰ δὲ ἔστιν ἀληθῆ, τὸν βουλόμενον, ὡσ ἐοίκεν, εὐδαίμονα εἶναι σωφροσύνην μὲν διωκτέον καὶ ἀσκητέον, ἀκολασίαν δὲ φευκτέον ὡσ ἔχει ποδῶν ἕκαστοσ ἡμῶν, καὶ παρασκευαστέον μάλιστα μὲν μηδὲν δεῖσθαι τοῦ κολάζεσθαι, ἐὰν δὲ δεηθῇ ἢ αὐτὸσ ἢ ἄλλοσ τισ τῶν οἰκείων, ἢ ἰδιώτησ ἢ πόλισ, ἐπιθετέον δίκην καὶ κολαστέον, εἰ μέλλει εὐδαίμων εἶναι. οὗτοσ ἔμοιγε δοκεῖ ὁ σκοπὸσ εἶναι πρὸσ ὃν βλέποντα δεῖ ζῆν, καὶ πάντα εἰσ τοῦτο τὰ αὑτοῦ συντείνοντα καὶ τὰ τῆσ πόλεωσ, ὅπωσ δικαιοσύνη παρέσται καὶ σωφροσύνη τῷ μακαρίῳ μέλλοντι ἔσεσθαι, οὕτω πράττειν, οὐκ ἐπιθυμίασ ἐῶντα ἀκολάστουσ εἶναι καὶ ταύτασ ἐπιχειροῦντα πληροῦν, ἀνήνυτον κακόν, λῃστοῦ βίον ζῶντα.

οὔτε γὰρ ἂν ἄλλῳ ἀνθρώπῳ προσφιλὴσ ἂν εἰή ὁ τοιοῦτοσ οὔτε θεῷ·

κοινωνεῖν γὰρ ἀδύνατοσ, ὅτῳ δὲ μὴ ἔνι κοινωνία, φιλία οὐκ ἂν εἰή. φασὶ δ’ οἱ σοφοί, ὦ Καλλίκλεισ, καὶ οὐρανὸν καὶ γῆν καὶ θεοὺσ καὶ ἀνθρώπουσ τὴν κοινωνίαν συνέχειν καὶ φιλίαν καὶ κοσμιότητα καὶ σωφροσύνην καὶ δικαιότητα, καὶ τὸ ὅλον τοῦτο διὰ ταῦτα κόσμον καλοῦσιν, ὦ ἑταῖρε, οὐκ ἀκοσμίαν οὐδὲ ἀκολασίαν. σὺ δέ μοι δοκεῖσ οὐ προσέχειν τὸν νοῦν τούτοισ, καὶ ταῦτα σοφὸσ ὤν, ἀλλὰ λέληθέν σε ὅτι ἡ ἰσότησ ἡ γεωμετρικὴ καὶ ἐν θεοῖσ καὶ ἐν ἀνθρώποισ μέγα δύναται, σὺ δὲ πλεονεξίαν οἰεί δεῖν ἀσκεῖν·

γεωμετρίασ γὰρ ἀμελεῖσ. εἰε͂ν· ἢ ἐξελεγκτέοσ δὴ οὗτοσ ὁ λόγοσ ἡμῖν ἐστιν, ὡσ οὐ δικαιοσύνησ καὶ σωφροσύνησ κτήσει εὐδαίμονεσ οἱ εὐδαίμονεσ, κακίασ δὲ οἱ ἄθλιοι, ἢ εἰ οὗτοσ ἀληθήσ ἐστιν, σκεπτέον τί τὰ συμβαίνοντα. τὰ πρόσθεν ἐκεῖνα, ὦ Καλλίκλεισ, συμβαίνει πάντα, ἐφ’ οἷσ σύ με ἤρου εἰ σπουδάζων λέγοιμι, λέγοντα ὅτι κατηγορητέον εἰή καὶ αὑτοῦ καὶ ὑέοσ καὶ ἑταίρου, ἐάν τι ἀδικῇ, καὶ τῇ ῥητορικῇ ἐπὶ τοῦτο χρηστέον·

καὶ ἃ Πῶλον αἰσχύνῃ ᾤου συγχωρεῖν, ἀληθῆ ἄρα ἦν, τὸ εἶναι τὸ ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι ὅσῳπερ αἴσχιον τοσούτῳ κάκιον· καὶ τὸν μέλλοντα ὀρθῶσ ῥητορικὸν ἔσεσθαι δίκαιον ἄρα δεῖ εἶναι καὶ ἐπιστήμονα τῶν δικαίων, ὃ αὖ Γοργίαν ἔφη πῶλοσ δι’ αἰσχύνην ὁμολογῆσαι.

τούτων δὲ οὕτωσ ἐχόντων σκεψώμεθα τί ποτ’ ἐστὶν ἃ σὺ ἐμοὶ ὀνειδίζεισ, ἆρα καλῶσ λέγεται ἢ οὔ, ὡσ ἄρα ἐγὼ οὐχ οἱο͂́σ τ’ εἰμὶ βοηθῆσαι οὔτε ἐμαυτῷ οὔτε τῶν φίλων οὐδενὶ οὐδὲ τῶν οἰκείων, οὐδ’ ἐκσῶσαι ἐκ τῶν μεγίστων κινδύνων, εἰμὶ δὲ ἐπὶ τῷ βουλομένῳ ὥσπερ οἱ ἄτιμοι τοῦ ἐθέλοντοσ, ἄντε τύπτειν βούληται, τὸ νεανικὸν δὴ τοῦτο τὸ τοῦ σοῦ λόγου, ἐπὶ κόρρησ, ἐάντε χρήματα ἀφαιρεῖσθαι, ἐάντε ἐκβάλλειν ἐκ τῆσ πόλεωσ, ἐάντε, τὸ ἔσχατον, ἀποκτεῖναι·

καὶ οὕτω διακεῖσθαι πάντων δὴ αἴσχιστόν ἐστιν, ὡσ ὁ σὸσ λόγοσ.

ὁ δὲ δὴ ἐμὸσ ὅστισ, πολλάκισ μὲν ἤδη εἴρηται, οὐδὲν δὲ κωλύει καὶ ἔτι λέγεσθαι· οὔτε τὸ σῶμα τὸ ἐμὸν οὔτε τὸ βαλλάντιον, ἀλλὰ τὸ τύπτειν καὶ ἐμὲ καὶ τὰ ἐμὰ ἀδίκωσ καὶ τέμνειν καὶ αἴσχιον καὶ κάκιον, καὶ κλέπτειν γε ἅμα καὶ ἀνδραποδίζεσθαι καὶ τοιχωρυχεῖν καὶ συλλήβδην ὁτιοῦν ἀδικεῖν καὶ ἐμὲ καὶ τὰ ἐμὰ τῷ ἀδικοῦντι καὶ κάκιον καὶ αἴσχιον εἶναι ἢ ἐμοὶ τῷ ἀδικουμένῳ.

ταῦτα ἡμῖν ἄνω ἐκεῖ ἐν τοῖσ πρόσθεν λόγοισ οὕτω φανέντα, ὡσ ἐγὼ λέγω, κατέχεται καὶ δέδεται, καὶ εἰ ἀγροικότερόν τι εἰπεῖν ἔστιν, σιδηροῖσ καὶ ἀδαμαντίνοισ λόγοισ, ὡσ γοῦν ἂν δόξειεν οὑτωσί, οὓσ σὺ εἰ μὴ λύσεισ ἢ σοῦ τισ νεανικώτεροσ, οὐχ οἱο͂́ν τε ἄλλωσ λέγοντα ἢ ὡσ ἐγὼ νῦν λέγω καλῶσ λέγειν· ἐπεὶ ἔμοιγε ὁ αὐτὸσ λόγοσ ἐστιν ἀεί, ὅτι ἐγὼ ταῦτα οὐκ οἶδα ὅπωσ ἔχει, ὅτι μέντοι ὧν ἐγὼ ἐντετύχηκα, ὥσπερ νῦν, οὐδεὶσ οἱο͂́σ τ’ ἐστὶν ἄλλωσ λέγων μὴ οὐ καταγέλαστοσ εἶναι.

ἐγὼ μὲν οὖν αὖ τίθημι ταῦτα οὕτωσ ἔχειν· εἰ δὲ οὕτωσ ἔχει καὶ μέγιστον τῶν κακῶν ἐστιν ἡ ἀδικία τῷ ἀδικοῦντι καὶ ἔτι τούτου μεῖζον μεγίστου ὄντοσ, εἰ οἱο͂́ν τε, τὸ ἀδικοῦντα μὴ διδόναι δίκην, τίνα ἂν βοήθειαν μὴ δυνάμενοσ ἄνθρωποσ βοηθεῖν ἑαυτῷ καταγέλαστοσ ἂν τῇ ἀληθείᾳ εἰή;

ἆρα οὐ ταύτην, ἥτισ ἀποτρέψει τὴν μεγίστην ἡμῶν βλάβην; ἀλλὰ πολλὴ ἀνάγκη ταύτην εἶναι τὴν αἰσχίστην βοήθειαν μὴ δύνασθαι βοηθεῖν μήτε αὑτῷ μήτε τοῖσ αὑτοῦ φίλοισ τε καὶ οἰκείοισ, δευτέραν δὲ τὴν τοῦ δευτέρου κακοῦ καὶ τρίτην τὴν τοῦ τρίτου καὶ τἆλλα οὕτωσ· ὡσ ἑκάστου κακοῦ μέγεθοσ πέφυκεν, οὕτω καὶ κάλλοσ τοῦ δυνατὸν εἶναι ἐφ’ ἕκαστα βοηθεῖν καὶ αἰσχύνη τοῦ μή.

ἆρα ἄλλωσ ἢ οὕτωσ ἔχει, ὦ Καλλίκλεισ; οὐκ ἄλλωσ. δυοῖν οὖν ὄντοιν, τοῦ ἀδικεῖν τε καὶ ἀδικεῖσθαι, μεῖζον μέν φαμεν κακὸν τὸ ἀδικεῖν, ἔλαττον δὲ τὸ ἀδικεῖσθαι. τί οὖν ἂν παρασκευασάμενοσ ἄνθρωποσ βοηθήσειεν αὑτῷ, ὥστε ἀμφοτέρασ τὰσ ὠφελίασ ταύτασ ἔχειν, τήν τε ἀπὸ τοῦ μὴ ἀδικεῖν καὶ τὴν ἀπὸ τοῦ μὴ ἀδικεῖσθαι; πότερα δύναμιν ἢ βούλησιν;

ὧδε δὲ λέγω· πότερον ἐὰν μὴ βούληται ἀδικεῖσθαι, οὐκ ἀδικήσεται, ἢ ἐὰν δύναμιν παρασκευάσηται τοῦ μὴ ἀδικεῖσθαι, οὐκ ἀδικήσεται; δῆλον δὴ τοῦτό γε, ὅτι ἐὰν δύναμιν. τί δὲ δὴ τοῦ ἀδικεῖν; πότερον ἐὰν μὴ βούληται ἀδικεῖν, ἱκανὸν τοῦτ’ ἐστίν ‐ οὐ γὰρ ἀδικήσει ‐ ἢ καὶ ἐπὶ τοῦτο δεῖ δύναμίν τινα καὶ τέχνην παρασκευάσασθαι, ὡσ, ἐὰν μὴ μάθῃ αὐτὰ καὶ ἀσκήσῃ, ἀδικήσει; τί οὐκ αὐτό γέ μοι τοῦτο ἀπεκρίνω, ὦ Καλλίκλεισ, πότερόν σοι δοκοῦμεν ὀρθῶσ ἀναγκασθῆναι ὁμολογεῖν ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν λόγοισ ἐγώ τε καὶ πῶλοσ ἢ οὔ, ἡνίκα ὡμολογήσαμεν μηδένα βουλόμενον ἀδικεῖν, ἀλλ’ ἄκοντασ τοὺσ ἀδικοῦντασ πάντασ ἀδικεῖν;

ἔστω σοι τοῦτο, ὦ Σώκρατεσ, οὕτωσ, ἵνα διαπεράνῃσ τὸν λόγον.

καὶ ἐπὶ τοῦτο ἄρα, ὡσ ἐοίκεν, παρασκευαστέον ἐστὶ δύναμίν τινα καὶ τέχνην, ὅπωσ μὴ ἀδικήσωμεν. πάνυ γε. τίσ οὖν ποτ’ ἐστὶν τέχνη τῆσ παρασκευῆσ τοῦ μηδὲν ἀδικεῖσθαι ἢ ὡσ ὀλίγιστα; σκέψαι εἰ σοὶ δοκεῖ ἥπερ ἐμοί. ἐμοὶ μὲν γὰρ δοκεῖ ἥδε· ἢ αὐτὸν ἄρχειν δεῖν ἐν τῇ πόλει ἢ καὶ τυραννεῖν, ἢ τῆσ ὑπαρχούσησ πολιτείασ ἑταῖρον εἶναι. ὁρᾷσ, ὦ Σώκρατεσ, ὡσ ἐγὼ ἕτοιμόσ εἰμι ἐπαινεῖν, ἄν τι καλῶσ λέγῃσ; τοῦτό μοι δοκεῖσ πάνυ καλῶσ εἰρηκέναι.

σκόπει δὴ καὶ τόδε ἐάν σοι δοκῶ εὖ λέγειν. φίλοσ μοι δοκεῖ ἕκαστοσ ἑκάστῳ εἶναι ὡσ οἱο͂́ν τε μάλιστα, ὅνπερ οἱ παλαιοί τε καὶ σοφοὶ λέγουσιν, ὁ ὅμοιοσ τῷ ὁμοίῳ. οὐ καὶ σοί; ἔμοιγε. οὐκοῦν ὅπου τύραννόσ ἐστιν ἄρχων ἄγριοσ καὶ ἀπαίδευτοσ, εἴ τισ τούτου ἐν τῇ πόλει πολὺ βελτίων εἰή, φοβοῖτο δήπου ἂν αὐτὸν ὁ τύραννοσ καὶ τούτῳ ἐξ ἅπαντοσ τοῦ νοῦ οὐκ ἄν ποτε δύναιτο φίλοσ γενέσθαι; ἔστι ταῦτα.

οὐδέ γε εἴ τισ πολὺ φαυλότεροσ εἰή, οὐδ’ ἂν οὗτοσ· καταφρονοῖ γὰρ ἂν αὐτοῦ ὁ τύραννοσ καὶ οὐκ ἄν ποτε ὡσ πρὸσ φίλον σπουδάσειεν. καὶ ταῦτ’ ἀληθῆ. λείπεται δὴ ἐκεῖνοσ μόνοσ ἄξιοσ λόγου φίλοσ τῷ τοιούτῳ, ὃσ ἂν ὁμοήθησ ὤν, ταὐτὰ ψέγων καὶ ἐπαινῶν, ἐθέλῃ ἄρχεσθαι καὶ ὑποκεῖσθαι τῷ ἄρχοντι. οὗτοσ μέγα ἐν ταύτῃ τῇ πόλει δυνήσεται, τοῦτον οὐδεὶσ χαίρων ἀδικήσει. οὐχ οὕτωσ ἔχει;

ναί. εἰ ἄρα τισ ἐννοήσειεν ἐν ταύτῃ τῇ πόλει τῶν νέων, "τίνα ἂν τρόπον ἐγὼ μέγα δυναίμην καὶ μηδείσ με ἀδικοῖ; αὕτη, ὡσ ἐοίκεν, αὐτῷ ὁδόσ ἐστιν, εὐθὺσ ἐκ νέου ἐθίζειν αὑτὸν τοῖσ αὐτοῖσ χαίρειν καὶ ἄχθεσθαι τῷ δεσπότῃ, καὶ παρασκευάζειν ὅπωσ ὅτι μάλιστα ὅμοιοσ ἔσται ἐκείνῳ. οὐχ οὕτωσ; ναί. οὐκοῦν τούτῳ τὸ μὲν μὴ ἀδικεῖσθαι καὶ μέγα δύνασθαι, ὡσ ὁ ὑμέτεροσ λόγοσ, ἐν τῇ πόλει διαπεπράξεται. πάνυ γε.

ἆρ’ οὖν καὶ τὸ μὴ ἀδικεῖν; ἢ πολλοῦ δεῖ, εἴπερ ὅμοιοσ ἔσται τῷ ἄρχοντι ὄντι ἀδίκῳ καὶ παρὰ τούτῳ μέγα δυνήσεται; ἀλλ’ οἶμαι ἔγωγε, πᾶν τοὐναντίον οὑτωσὶ ἡ παρασκευὴ ἔσται αὐτῷ ἐπὶ τὸ οἱῴ τε εἶναι ὡσ πλεῖστα ἀδικεῖν καὶ ἀδικοῦντα μὴ διδόναι δίκην. ἦ γάρ; φαίνεται. οὐκοῦν τὸ μέγιστον αὐτῷ κακὸν ὑπάρξει μοχθηρῷ ὄντι τὴν ψυχὴν καὶ λελωβημένῳ διὰ τὴν μίμησιν τοῦ δεσπότου καὶ δύναμιν.

οὐκ οἶδ’ ὅπῃ στρέφεισ ἑκάστοτε τοὺσ λόγουσ ἄνω καὶ κάτω, ὦ Σώκρατεσ· ἢ οὐκ οἶσθα ὅτι οὗτοσ ὁ μιμούμενοσ τὸν μὴ μιμούμενον ἐκεῖνον ἀποκτενεῖ, ἐὰν βούληται, καὶ ἀφαιρήσεται τὰ ὄντα. οἶδα, ὠγαθὲ Καλλίκλεισ, εἰ μὴ κωφόσ γ’ εἰμί, καὶ σοῦ ἀκούων καὶ Πώλου ἄρτι πολλάκισ καὶ τῶν ἄλλων ὀλίγου πάντων τῶν ἐν τῇ πόλει·

ἀλλὰ καὶ σὺ ἐμοῦ ἄκουε, ὅτι ἀποκτενεῖ μέν, ἂν βούληται, ἀλλὰ πονηρὸσ ὢν καλὸν κἀγαθὸν ὄντα. οὐκοῦν τοῦτο δὴ καὶ τὸ ἀγανακτητόν; οὐ νοῦν γε ἔχοντι, ὡσ ὁ λόγοσ σημαίνει. ἢ οἰεί δεῖν τοῦτο παρασκευάζεσθαι ἄνθρωπον, ὡσ πλεῖστον χρόνον ζῆν, καὶ μελετᾶν τὰσ τέχνασ ταύτασ αἳ ἡμᾶσ ἀεὶ ἐκ τῶν κινδύνων σῴζουσιν, ὥσπερ καὶ ἣν σὺ κελεύεισ ἐμὲ μελετᾶν τὴν ῥητορικὴν τὴν ἐν τοῖσ δικαστηρίοισ διασῴζουσαν; ναὶ μὰ Δία ὀρθῶσ γέ σοι συμβουλεύων.

τί δέ, ὦ βέλτιστε; ἦ καὶ ἡ τοῦ νεῖν ἐπιστήμη σεμνή τίσ σοι δοκεῖ εἶναι; μὰ Δί’ οὐκ ἔμοιγε. καὶ μὴν σῴζει γε καὶ αὕτη ἐκ θανάτου τοὺσ ἀνθρώπουσ, ὅταν εἴσ τι τοιοῦτον ἐμπέσωσιν οὗ δεῖ ταύτησ τῆσ ἐπιστήμησ. μείζω ταύτησ ἐρῶ, τὴν κυβερνητικήν, ἣ οὐ μόνον τὰσ ψυχὰσ σῴζει ἀλλὰ καὶ τὰ σώματα καὶ τὰ χρήματα ἐκ τῶν ἐσχάτων κινδύνων, ὥσπερ ἡ ῥητορική.

καὶ αὕτη μὲν προσεσταλμένη ἐστὶν καὶ κοσμία, καὶ οὐ σεμνύνεται ἐσχηματισμένη ὡσ ὑπερήφανόν τι διαπραττομένη, ἀλλὰ ταὐτὰ διαπραξαμένη τῇ δικανικῇ, ἐὰν μὲν ἐξ Αἰγίνησ δεῦρο σώσῃ, οἶμαι δύ’ ὀβολοὺσ ἐπράξατο, ἐὰν δὲ ἐξ Αἰγύπτου ἢ ἐκ τοῦ Πόντου, ἐὰν πάμπολυ, ταύτησ τῆσ μεγάλησ εὐεργεσίασ, σώσασα ἃ νυνδὴ ἔλεγον, καὶ αὐτὸν καὶ παῖδασ καὶ χρήματα καὶ γυναῖκασ, ἀποβιβάσασ’ εἰσ τὸν λιμένα δύο δραχμὰσ ἐπράξατο, καὶ αὐτὸσ ὁ ἔχων τὴν τέχνην καὶ ταῦτα διαπραξάμενοσ ἐκβὰσ παρὰ τὴν θάλατταν καὶ τὴν ναῦν περιπατεῖ ἐν μετρίῳ σχήματι· λογίζεσθαι γὰρ οἶμαι ἐπίσταται ὅτι ἄδηλόν ἐστιν οὕστινάσ τε ὠφέληκεν τῶν συμπλεόντων οὐκ ἐάσασ καταποντωθῆναι καὶ οὕστινασ ἔβλαψεν, εἰδὼσ ὅτι οὐδὲν αὐτοὺσ βελτίουσ ἐξεβίβασεν ἢ οἱοῖ ἐνέβησαν, οὔτε τὰ σώματα οὔτε τὰσ ψυχάσ.

λογίζεται οὖν ὅτι οὐκ, εἰ μέν τισ μεγάλοισ καὶ ἀνιάτοισ νοσήμασιν κατὰ τὸ σῶμα συνεχόμενοσ μὴ ἀπεπνίγη, οὗτοσ μὲν ἄθλιόσ ἐστιν ὅτι οὐκ ἀπέθανεν, καὶ οὐδὲν ὑπ’ αὐτοῦ ὠφέληται· εἰ δέ τισ ἄρα ἐν τῷ τοῦ σώματοσ τιμιωτέρῳ, τῇ ψυχῇ, πολλὰ νοσήματα ἔχει καὶ ἀνίατα, τούτῳ δὲ βιωτέον ἐστὶν καὶ τοῦτον ὀνήσει, ἄντε ἐκ θαλάττησ ἄντε ἐκ δικαστηρίου ἐάντε ἄλλοθεν ὁποθενοῦν σώσῃ, ἀλλ’ οἶδεν ὅτι οὐκ ἄμεινόν ἐστιν ζῆν τῷ μοχθηρῷ ἀνθρώπῳ·

κακῶσ γὰρ ἀνάγκη ἐστὶν ζῆν.

διὰ ταῦτα οὐ νόμοσ ἐστὶ σεμνύνεσθαι τὸν κυβερνήτην, καίπερ σῴζοντα ἡμᾶσ, οὐδέ γε, ὦ θαυμάσιε, τὸν μηχανοποιόν, ὃσ οὔτε στρατηγοῦ, μὴ ὅτι κυβερνήτου, οὔτε ἄλλου οὐδενὸσ ἐλάττω ἐνίοτε δύναται σῴζειν·

πόλεισ γὰρ ἔστιν ὅτε ὅλασ σῴζει. μή σοι δοκεῖ κατὰ τὸν δικανικὸν εἶναι; καίτοι εἰ βούλοιτο λέγειν, ὦ Καλλίκλεισ, ἅπερ ὑμεῖσ, σεμνύνων τὸ πρᾶγμα, καταχώσειεν ἂν ὑμᾶσ τοῖσ λόγοισ, λέγων καὶ παρακαλῶν ἐπὶ τὸ δεῖν γίγνεσθαι μηχανοποιούσ, ὡσ οὐδὲν τἆλλά ἐστιν· ἱκανὸσ γὰρ αὐτῷ ὁ λόγοσ.

ἀλλὰ σὺ οὐδὲν ἧττον αὐτοῦ καταφρονεῖσ καὶ τῆσ τέχνησ τῆσ ἐκείνου, καὶ ὡσ ἐν ὀνείδει ἀποκαλέσαισ ἂν μηχανοποιόν, καὶ τῷ ὑεῖ αὐτοῦ οὔτ’ ἂν δοῦναι θυγατέρα ἐθέλοισ, οὔτ’ ἂν αὐτὸσ λαβεῖν τὴν ἐκείνου. καίτοι ἐξ ὧν τὰ σαυτοῦ ἐπαινεῖσ, τίνι δικαίῳ λόγῳ τοῦ μηχανοποιοῦ καταφρονεῖσ καὶ τῶν ἄλλων ὧν νυνδὴ ἔλεγον; οἶδ’ ὅτι φαίησ ἂν βελτίων εἶναι καὶ ἐκ βελτιόνων.

τὸ δὲ βέλτιον εἰ μὴ ἔστιν ὃ ἐγὼ λέγω, ἀλλ’ αὐτὸ τοῦτ’ ἐστὶν ἀρετή, τὸ σῴζειν αὑτὸν καὶ τὰ ἑαυτοῦ ὄντα ὁποῖόσ τισ ἔτυχεν, καταγέλαστόσ σοι ὁ ψόγοσ γίγνεται καὶ μηχανοποιοῦ καὶ ἰατροῦ καὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν ὅσαι τοῦ σῴζειν ἕνεκα πεποίηνται. ἀλλ’, ὦ μακάριε, ὁρ́α μὴ ἄλλο τι τὸ γενναῖον καὶ τὸ ἀγαθὸν ᾖ ἢ τὸ σῴζειν τε καὶ σῴζεσθαι. χρόνον, τόν γε ὡσ ἀληθῶσ ἄνδρα ἐατέον ἐστὶν καὶ οὐ φιλοψυχητέον, ἀλλὰ ἐπιτρέψαντα περὶ τούτων τῷ θεῷ καὶ πιστεύσαντα ταῖσ γυναιξὶν ὅτι τὴν εἱμαρμένην οὐδ’ ἂν εἷσ ἐκφύγοι, τὸ ἐπὶ τούτῳ σκεπτέον τίν’ ἂν τρόπον τοῦτον ὃν μέλλοι χρόνον βιῶναι ὡσ ἄριστα βιοίη, ἆρα ἐξομοιῶν αὑτὸν τῇ πολιτείᾳ ταύτῃ ἐν ᾗ ἂν οἰκῇ, καὶ νῦν δὲ ἄρα δεῖ σὲ ὡσ ὁμοιότατον γίγνεσθαι τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων, εἰ μέλλεισ τούτῳ προσφιλὴσ εἶναι καὶ μέγα δύνασθαι ἐν τῇ πόλει·

τοῦθ’ ὁρ́α εἰ σοὶ λυσιτελεῖ καὶ ἐμοί, ὅπωσ μή, ὦ δαιμόνιε, πεισόμεθα ὅπερ φασὶ τὰσ τὴν σελήνην καθαιρούσασ, τὰσ Θετταλίδασ·

σὺν τοῖσ φιλτάτοισ ἡ αἱρ́εσισ ἡμῖν ἔσται ταύτησ τῆσ δυνάμεωσ τῆσ ἐν τῇ πόλει. εἰ δέ σοι οἰεί ὁντινοῦν ἀνθρώπων παραδώσειν τέχνην τινὰ τοιαύτην, ἥτισ σε ποιήσει μέγα δύνασθαι ἐν τῇ πόλει τῇδε ἀνόμοιον ὄντα τῇ πολιτείᾳ εἴτ’ ἐπὶ τὸ βέλτιον εἴτ’ ἐπὶ τὸ χεῖρον, ὡσ ἐμοὶ δοκεῖ, οὐκ ὀρθῶσ βουλεύῃ, ὦ Καλλίκλεισ· οὐ γὰρ μιμητὴν δεῖ εἶναι ἀλλ’ αὐτοφυῶσ ὅμοιον τούτοισ, εἰ μέλλεισ τι γνήσιον ἀπεργάζεσθαι εἰσ φιλίαν τῷ Ἀθηναίων δήμῳ καὶ ναὶ μὰ Δία τῷ Πυριλάμπουσ γε πρόσ.

ὅστισ οὖν σε τούτοισ ὁμοιότατον ἀπεργάσεται, οὗτόσ σε ποιήσει, ὡσ ἐπιθυμεῖσ πολιτικὸσ εἶναι, πολιτικὸν καὶ ῥητορικόν· τῷ αὑτῶν γὰρ ἤθει λεγομένων τῶν λόγων ἕκαστοι χαίρουσι, τῷ δὲ ἀλλοτρίῳ ἄχθονται, εἰ μή τι σὺ ἄλλο λέγεισ, ὦ φίλη κεφαλή. λέγομέν τι πρὸσ ταῦτα, ὦ Καλλίκλεισ; οὐκ οἶδ’ ὅντινά μοι τρόπον δοκεῖσ εὖ λέγειν, ὦ Σώκρατεσ, πέπονθα δὲ τὸ τῶν πολλῶν πάθοσ·

οὐ πάνυ σοι πείθομαι. ὁ δήμου γὰρ ἔρωσ, ὦ Καλλίκλεισ, ἐνὼν ἐν τῇ ψυχῇ τῇ σῇ ἀντιστατεῖ μοι· ἀλλ’ ἐὰν πολλάκισ ἴσωσ καὶ βέλτιον ταὐτὰ ταῦτα διασκοπώμεθα, πεισθήσῃ. ἀναμνήσθητι δ’ οὖν ὅτι δύ’ ἔφαμεν εἶναι τὰσ παρασκευὰσ ἐπὶ τὸ ἕκαστον θεραπεύειν, καὶ σῶμα καὶ ψυχήν, μίαν μὲν πρὸσ ἡδονὴν ὁμιλεῖν, τὴν ἑτέραν δὲ πρὸσ τὸ βέλτιστον, μὴ καταχαριζόμενον ἀλλὰ διαμαχόμενον. οὐ ταῦτα ἦν ἃ τότε ὡριζόμεθα;

πάνυ γε. οὐκοῦν ἡ μὲν ἑτέρα, ἡ πρὸσ ἡδονήν, ἀγεννὴσ καὶ οὐδὲν ἄλλο ἢ κολακεία τυγχάνει οὖσα· ἦ γάρ; ἔστω, εἰ βούλει, σοὶ οὕτωσ.

ἡ δέ γε ἑτέρα, ὅπωσ ὡσ βέλτιστον ἔσται τοῦτο, εἴτε σῶμα τυγχάνει ὂν εἴτε ψυχή, ὃ θεραπεύομεν; πάνυ γε. ἆρ’ οὖν οὕτωσ ἐπιχειρητέον ἡμῖν ἐστιν τῇ πόλει καὶ τοῖσ πολίταισ θεραπεύειν, ὡσ βελτίστουσ αὐτοὺσ τοὺσ πολίτασ ποιοῦντασ; ἄνευ γὰρ δὴ τούτου, ὡσ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν ηὑρίσκομεν, οὐδὲν ὄφελοσ ἄλλην εὐεργεσίαν οὐδεμίαν προσφέρειν, ἐὰν μὴ καλὴ κἀγαθὴ ἡ διάνοια ᾖ τῶν μελλόντων ἢ χρήματα πολλὰ λαμβάνειν ἢ ἀρχήν τινων ἢ ἄλλην δύναμιν ἡντινοῦν. φῶμεν οὕτωσ ἔχειν; πάνυ γε, εἴ σοι ἥδιον.

εἰ οὖν παρεκαλοῦμεν ἀλλήλουσ, ὦ Καλλίκλεισ, δημοσίᾳ πράξοντεσ τῶν πολιτικῶν πραγμάτων ἐπὶ τὰ οἰκοδομικά, ἢ τειχῶν ἢ νεωρίων ἢ ἱερῶν ἐπὶ τὰ μέγιστα οἰκοδομήματα, πότερον ἔδει ἂν ἡμᾶσ σκέψασθαι ἡμᾶσ αὐτοὺσ καὶ ἐξετάσαι πρῶτον μὲν εἰ ἐπιστάμεθα τὴν τέχνην ἢ οὐκ ἐπιστάμεθα, τὴν οἰκοδομικήν, καὶ παρὰ τοῦ ἐμάθομεν; ἔδει ἂν ἢ οὔ;

πάνυ γε. οὐκοῦν δεύτερον αὖ τόδε, εἴ τι πώποτε οἰκοδόμημα ᾠκοδομήκαμεν ἰδίᾳ ἢ τῶν φίλων τινὶ ἢ ἡμέτερον αὐτῶν, καὶ τοῦτο τὸ οἰκοδόμημα καλὸν ἢ αἰσχρόν ἐστιν· καὶ εἰ μὲν ηὑρίσκομεν σκοπούμενοι διδασκάλουσ τε ἡμῶν ἀγαθοὺσ καὶ ἐλλογίμουσ γεγονότασ καὶ οἰκοδομήματα πολλὰ μὲν καὶ καλὰ μετὰ τῶν διδασκάλων ᾠκοδομημένα ἡμῖν, πολλὰ δὲ καὶ ἴδια ἡμῶν ἐπειδὴ τῶν διδασκάλων ἀπηλλάγημεν, οὕτω μὲν διακειμένων, νοῦν ἐχόντων ἦν ἂν ἰέναι ἐπὶ τὰ δημόσια ἔργα· εἰ δὲ μήτε διδάσκαλον εἴχομεν ἡμῶν αὐτῶν ἐπιδεῖξαι οἰκοδομήματά τε ἢ μηδὲν ἢ πολλὰ καὶ μηδενὸσ ἄξια, οὕτω δὴ ἀνόητον ἦν δήπου ἐπιχειρεῖν τοῖσ δημοσίοισ ἔργοισ καὶ παρακαλεῖν ἀλλήλουσ ἐπ’ αὐτά.

φῶμεν ταῦτα ὀρθῶσ λέγεσθαι ἢ οὔ; πάνυ γε.

οὐκοῦν οὕτω πάντα, τά τε ἄλλα κἂν εἰ ἐπιχειρήσαντεσ δημοσιεύειν παρεκαλοῦμεν ἀλλήλουσ ὡσ ἱκανοὶ ἰατροὶ ὄντεσ, ἐπεσκεψάμεθα δήπου ἂν ἐγώ τε σὲ καὶ σὺ ἐμέ, φέρε πρὸσ θεῶν, αὐτὸσ δὲ ὁ Σωκράτησ πῶσ ἔχει τὸ σῶμα πρὸσ ὑγίειαν; ἢ ἤδη τισ ἄλλοσ διὰ Σωκράτην ἀπηλλάγη νόσου, ἢ δοῦλοσ ἢ ἐλεύθεροσ; κἂν ἐγὼ οἶμαι περὶ σοῦ ἕτερα τοιαῦτα ἐσκόπουν· καὶ εἰ μὴ ηὑρίσκομεν δι’ ἡμᾶσ μηδένα βελτίω γεγονότα τὸ σῶμα, μήτε τῶν ξένων μήτε τῶν ἀστῶν, μήτε ἄνδρα μήτε γυναῖκα, πρὸσ Διόσ, ὦ Καλλίκλεισ, οὐ καταγέλαστον ἂν ἦν τῇ ἀληθείᾳ, εἰσ τοσοῦτον ἀνοίασ ἐλθεῖν ἀνθρώπουσ, ὥστε, πρὶν ἰδιωτεύοντασ πολλὰ μὲν ὅπωσ ἐτύχομεν ποιῆσαι, πολλὰ δὲ κατορθῶσαι καὶ γυμνάσασθαι ἱκανῶσ τὴν τέχνην, τὸ λεγόμενον δὴ τοῦτο ἐν τῷ πίθῳ τὴν κεραμείαν ἐπιχειρεῖν μανθάνειν, καὶ αὐτούσ τε δημοσιεύειν ἐπιχειρεῖν καὶ ἄλλουσ τοιούτουσ παρακαλεῖν; οὐκ ἀνόητόν σοι δοκεῖ ἂν εἶναι οὕτω πράττειν;

ἔμοιγε. νῦν δέ, ὦ βέλτιστε ἀνδρῶν, ἐπειδὴ σὺ μὲν αὐτὸσ ἄρτι ἄρχῃ πράττειν τὰ τῆσ πόλεωσ πράγματα, ἐμὲ δὲ παρακαλεῖσ καὶ ὀνειδίζεισ ὅτι οὐ πράττω, οὐκ ἐπισκεψόμεθα ἀλλήλουσ, φέρε, Καλλικλῆσ ἤδη τινὰ βελτίω πεποίηκεν τῶν πολιτῶν;

ἔστιν ὅστισ πρότερον πονηρὸσ ὤν, ἄδικόσ τε καὶ ἀκόλαστοσ καὶ ἄφρων, διὰ Καλλικλέα καλόσ τε κἀγαθὸσ γέγονεν, ἢ ξένοσ ἢ ἀστόσ, ἢ δοῦλοσ ἢ ἐλεύθεροσ; λέγε μοι, ἐάν τίσ σε ταῦτα ἐξετάζῃ, ὦ Καλλίκλεισ, τί ἐρεῖσ; τίνα φήσεισ βελτίω πεποιηκέναι ἄνθρωπον τῇ συνουσίᾳ τῇ σῇ;

ὀκνεῖσ ἀποκρίνασθαι, εἴπερ ἔστιν τι ἔργον σὸν ἔτι ἰδιωτεύοντοσ, πρὶν δημοσιεύειν ἐπιχειρεῖν; φιλόνικοσ εἶ, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλ’ οὐ φιλονικίᾳ γε ἐρωτῶ, ἀλλ’ ὡσ ἀληθῶσ βουλόμενοσ εἰδέναι ὅντινά ποτε τρόπον οἰεί δεῖν πολιτεύεσθαι ἐν ἡμῖν. ἢ ἄλλου του ἄρα ἐπιμελήσῃ ἡμῖν ἐλθὼν ἐπὶ τὰ τῆσ πόλεωσ πράγματα ἢ ὅπωσ ὅτι βέλτιστοι οἱ πολῖται ὦμεν; ἢ οὐ πολλάκισ ἤδη ὡμολογήκαμεν τοῦτο δεῖν πράττειν τὸν πολιτικὸν ἄνδρα;

ὡμολογήκαμεν ἢ οὔ; ἀποκρίνου. ὡμολογήκαμεν· ἐγὼ ὑπὲρ σοῦ ἀποκρινοῦμαι. εἰ τοίνυν τοῦτο δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα παρασκευάζειν τῇ ἑαυτοῦ πόλει, νῦν μοι ἀναμνησθεὶσ εἰπὲ περὶ ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν ὧν ὀλίγῳ πρότερον ἔλεγεσ, εἰ ἔτι σοι δοκοῦσιν ἀγαθοὶ πολῖται γεγονέναι, Περικλῆσ καὶ Κίμων καὶ Μιλτιάδησ καὶ Θεμιστοκλῆσ. ἔμοιγε. οὐκοῦν εἴπερ ἀγαθοί, δῆλον ὅτι ἕκαστοσ αὐτῶν βελτίουσ ἐποίει τοὺσ πολίτασ ἀντὶ χειρόνων.

ἐποίει ἢ οὔ; ναί. οὐκοῦν ὅτε Περικλῆσ ἤρχετο λέγειν ἐν τῷ δήμῳ, χείρουσ ἦσαν οἱ Ἀθηναῖοι ἢ ὅτε τὰ τελευταῖα ἔλεγεν; ἴσωσ. οὐκ ἴσωσ δή, ὦ βέλτιστε, ἀλλ’ ἀνάγκη ἐκ τῶν ὡμολογημένων, εἴπερ ἀγαθόσ γ’ ἦν ἐκεῖνοσ πολίτησ. τί οὖν δή;

οὐδέν· ἀλλὰ τόδε μοι εἰπὲ ἐπὶ τούτῳ, εἰ λέγονται Ἀθηναῖοι διὰ Περικλέα βελτίουσ γεγονέναι, ἢ πᾶν τοὐναντίον διαφθαρῆναι ὑπ’ ἐκείνου. ταυτὶ γὰρ ἔγωγε ἀκούω, Περικλέα πεποιηκέναι Ἀθηναίουσ ἀργοὺσ καὶ δειλοὺσ καὶ λάλουσ καὶ φιλαργύρουσ, εἰσ μισθοφορίαν πρῶτον καταστήσαντα. τῶν τὰ ὦτα κατεαγότων ἀκούεισ ταῦτα, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλὰ τάδε οὐκέτι ἀκούω, ἀλλ’ οἶδα σαφῶσ καὶ ἐγὼ καὶ σύ, ὅτι τὸ μὲν πρῶτον ηὐδοκίμει Περικλῆσ καὶ οὐδεμίαν αἰσχρὰν δίκην κατεψηφίσαντο αὐτοῦ Ἀθηναῖοι, ἡνίκα χείρουσ ἦσαν· ἐπειδὴ δὲ καλοὶ κἀγαθοὶ ἐγεγόνεσαν ὑπ’ αὐτοῦ, ἐπὶ τελευτῇ τοῦ βίου τοῦ Περικλέουσ, κλοπὴν αὐτοῦ κατεψηφίσαντο, ὀλίγου δὲ καὶ θανάτου ἐτίμησαν, δῆλον ὅτι ὡσ πονηροῦ ὄντοσ. τί οὖν;

τούτου ἕνεκα κακὸσ ἦν Περικλῆσ; ὄνων γοῦν ἂν ἐπιμελητὴσ καὶ ἵππων καὶ βοῶν τοιοῦτοσ ὢν κακὸσ ἂν ἐδόκει εἶναι, εἰ παραλαβὼν μὴ λακτίζοντασ ἑαυτὸν μηδὲ κυρίττοντασ μηδὲ δάκνοντασ ἀπέδειξε ταῦτα ἅπαντα ποιοῦντασ δι’ ἀγριότητα. ἢ οὐ δοκεῖ σοι κακὸσ εἶναι ἐπιμελητὴσ ὁστισοῦν ὁτουοῦν ζῴου, ὃσ ἂν παραλαβὼν ἡμερώτερα ἀποδείξῃ ἀγριώτερα ἢ παρέλαβε; δοκεῖ ἢ οὔ;

πάνυ γε, ἵνα σοι χαρίσωμαι. καὶ τόδε τοίνυν μοι χάρισαι ἀποκρινάμενοσ· πότερον καὶ ὁ ἄνθρωποσ ἓν τῶν ζῴων ἐστὶν ἢ οὔ; πῶσ γὰρ οὔ; οὐκοῦν ἀνθρώπων Περικλῆσ ἐπεμέλετο; ναί. τί οὖν; οὐκ ἔδει αὐτούσ, ὡσ ἄρτι ὡμολογοῦμεν, δικαιοτέρουσ γεγονέναι ἀντὶ ἀδικωτέρων ὑπ’ ἐκείνου, εἴπερ ἐκεῖνοσ ἐπεμελεῖτο αὐτῶν ἀγαθὸσ ὢν τὰ πολιτικά; πάνυ γε.

οὐκοῦν εἴπερ ἀγριωτέρουσ, ἀδικωτέρουσ τε καὶ χείρουσ; οὐκοῦν οἵ γε δίκαιοι ἥμεροι, ὡσ ἔφη Ὅμηροσ· σὺ δὲ τί φῄσ; οὐχ οὕτωσ; ναί. ἀλλὰ μὴν ἀγριωτέρουσ γε αὐτοὺσ ἀπέφηνεν ἢ οἱούσ παρέλαβεν, καὶ ταῦτ’ εἰσ αὑτόν, ὃν ἥκιστ’ ἂν ἐβούλετο. βούλει σοι ὁμολογήσω; εἰ δοκῶ γε σοι ἀληθῆ λέγειν. ἔστω δὴ ταῦτα. ἔστω.

οὐκ ἄρ’ ἀγαθὸσ τὰ πολιτικὰ Περικλῆσ ἦν ἐκ τούτου τοῦ λόγου. οὐ σύ γε φῄσ. μὰ Δί’ οὐδέ γε σὺ ἐξ ὧν ὡμολόγεισ. πάλιν δὲ λέγε μοι περὶ Κίμωνοσ· οὐκ ἐξωστράκισαν αὐτὸν οὗτοι οὓσ ἐθεράπευεν, ἵνα αὐτοῦ δέκα ἐτῶν μὴ ἀκούσειαν τῆσ φωνῆσ; καὶ Θεμιστοκλέα ταὐτὰ ταῦτα ἐποίησαν καὶ φυγῇ προσεζημίωσαν; Μιλτιάδην δὲ τὸν Μαραθῶνι εἰσ τὸ βάραθρον ἐμβαλεῖν ἐψηφίσαντο, καὶ εἰ μὴ διὰ τὸν πρύτανιν, ἐνέπεσεν ἄν; καίτοι οὗτοι, εἰ ἦσαν ἄνδρεσ ἀγαθοί, ὡσ σὺ φῄσ, οὐκ ἄν ποτε ταῦτα ἔπασχον.

οὔκουν οἵ γε ἀγαθοὶ ἡνίοχοι κατ’ ἀρχὰσ μὲν οὐκ ἐκπίπτουσιν ἐκ τῶν ζευγῶν, ἐπειδὰν δὲ θεραπεύσωσιν τοὺσ ἵππουσ καὶ αὐτοὶ ἀμείνουσ γένωνται ἡνίοχοι, τότ’ ἐκπίπτουσιν· οὐκ ἔστι ταῦτ’ οὔτ’ ἐν ἡνιοχείᾳ οὔτ’ ἐν ἄλλῳ ἔργῳ οὐδενί· ἢ δοκεῖ σοι; οὐκ ἔμοιγε. ἀληθεῖσ ἄρα, ὡσ ἐοίκεν, οἱ ἔμπροσθεν λόγοι ἦσαν, ὅτι οὐδένα ἡμεῖσ ἴσμεν ἄνδρα ἀγαθὸν γεγονότα τὰ πολιτικὰ ἐν τῇδε τῇ πόλει. σὺ δὲ ὡμολόγεισ τῶν γε νῦν οὐδένα, τῶν μέντοι ἔμπροσθεν, καὶ προείλου τούτουσ τοὺσ ἄνδρασ·

οὗτοι δὲ ἀνεφάνησαν ἐξ ἴσου τοῖσ νῦν ὄντεσ, ὥστε, εἰ οὗτοι ῥήτορεσ ἦσαν, οὔτε τῇ ἀληθινῇ ῥητορικῇ ἐχρῶντο ‐ οὐ γὰρ ἂν ἐξέπεσον ‐ οὔτε τῇ κολακικῇ. ἀλλὰ μέντοι πολλοῦ γε δεῖ, ὦ Σώκρατεσ, μή ποτέ τισ τῶν νῦν ἔργα τοιαῦτα ἐργάσηται οἱᾶ τούτων ὅστισ βούλει εἴργασται. ὦ δαιμόνιε, οὐδ’ ἐγὼ ψέγω τούτουσ ὥσ γε διακόνουσ εἶναι πόλεωσ, ἀλλά μοι δοκοῦσι τῶν γε νῦν διακονικώτεροι γεγονέναι καὶ μᾶλλον οἱοῖ́ τε ἐκπορίζειν τῇ πόλει ὧν ἐπεθύμει.

ἀλλὰ γὰρ μεταβιβάζειν τὰσ ἐπιθυμίασ καὶ μὴ ἐπιτρέπειν, πείθοντεσ καὶ βιαζόμενοι ἐπὶ τοῦτο ὅθεν ἔμελλον ἀμείνουσ ἔσεσθαι οἱ πολῖται, ὡσ ἔποσ εἰπεῖν οὐδὲν τούτων διέφερον ἐκεῖνοι· ὅπερ μόνον ἔργον ἐστὶν ἀγαθοῦ πολίτου.

ναῦσ δὲ καὶ τείχη καὶ νεώρια καὶ ἄλλα πολλὰ τοιαῦτα καὶ ἐγώ σοι ὁμολογῶ δεινοτέρουσ εἶναι ἐκείνουσ τούτων ἐκπορίζειν. πρᾶγμα οὖν γελοῖον ποιοῦμεν ἐγώ τε καὶ σὺ ἐν τοῖσ λόγοισ· ἐν παντὶ γὰρ τῷ χρόνῳ ὃν διαλεγόμεθα οὐδὲν παυόμεθα εἰσ τὸ αὐτὸ ἀεὶ περιφερόμενοι καὶ ἀγνοοῦντεσ ἀλλήλων ὅτι λέγομεν. ἐγὼ γοῦν σε πολλάκισ οἶμαι ὡμολογηκέναι καὶ ἐγνωκέναι ὡσ ἄρα διττὴ αὕτη τισ ἡ πραγματεία ἔστιν καὶ περὶ τὸ σῶμα καὶ περὶ τὴν ψυχήν, καὶ ἡ μὲν ἑτέρα διακονική ἐστιν, ᾗ δυνατὸν εἶναι ἐκπορίζειν, ἐὰν μὲν πεινῇ τὰ σώματα ἡμῶν, σιτία, ἐὰν δὲ διψῇ, ποτά, ἐὰν δὲ ῥιγῷ, ἱμάτια, στρώματα, ὑποδήματα, ἄλλ’ ὧν ἔρχεται σώματα εἰσ ἐπιθυμίαν· καὶ ἐξεπίτηδέσ σοι διὰ τῶν αὐτῶν εἰκόνων λέγω, ἵνα ῥᾷον καταμάθῃσ.

τούτων, σιτοποιὸν ἢ ὀψοποιὸν ἢ ὑφάντην ἢ σκυτοτόμον ἢ σκυτοδεψόν, οὐδὲν θαυμαστόν ἐστιν ὄντα τοιοῦτον δόξαι καὶ αὑτῷ καὶ τοῖσ ἄλλοισ θεραπευτὴν εἶναι σώματοσ, παντὶ τῷ μὴ εἰδότι ὅτι ἔστιν τισ παρὰ ταύτασ ἁπάσασ τέχνη γυμναστική τε καὶ ἰατρική, ἣ δὴ τῷ ὄντι γε ἐστὶν σώματοσ θεραπεία, ἥνπερ καὶ προσήκει τούτων ἄρχειν πασῶν τῶν τεχνῶν καὶ χρῆσθαι τοῖσ τούτων ἔργοισ διὰ τὸ εἰδέναι ὅτι χρηστὸν καὶ πονηρὸν τῶν σιτίων ἢ ποτῶν ἐστιν εἰσ ἀρετὴν σώματοσ, τὰσ δ’ ἄλλασ πάσασ ταύτασ ἀγνοεῖν·

διὸ δὴ καὶ ταύτασ μὲν δουλοπρεπεῖσ τε καὶ διακονικὰσ καὶ ἀνελευθέρουσ εἶναι περὶ σώματοσ πραγματείαν, τὰσ ἄλλασ τέχνασ, τὴν δὲ γυμναστικὴν καὶ ἰατρικὴν κατὰ τὸ δίκαιον δεσποίνασ εἶναι τούτων.

ταὐτὰ οὖν ταῦτα ὅτι ἔστιν καὶ περὶ ψυχήν, τοτὲ μέν μοι δοκεῖσ μανθάνειν ὅτι λέγω, καὶ ὁμολογεῖσ ὡσ εἰδὼσ ὅτι ἐγὼ λέγω· καλοὶ κἀγαθοὶ γεγόνασιν πολῖται ἐν τῇ πόλει, καὶ ἐπειδὰν ἐγὼ ἐρωτῶ οἵτινεσ, δοκεῖσ μοι ὁμοιοτάτουσ προτείνεσθαι ἀνθρώπουσ περὶ τὰ πολιτικά, ὥσπερ ἂν εἰ περὶ τὰ γυμναστικὰ ἐμοῦ ἐρωτῶντοσ οἵτινεσ ἀγαθοὶ γεγόνασιν ἢ εἰσὶν σωμάτων θεραπευταί, ἔλεγέσ μοι πάνυ σπουδάζων, Θεαρίων ὁ ἀρτοκόποσ καὶ Μίθαικοσ ὁ τὴν ὀψοποιίαν συγγεγραφὼσ τὴν Σικελικὴν καὶ Σάραμβοσ ὁ κάπηλοσ, ὅτι οὗτοι θαυμάσιοι γεγόνασιν σωμάτων θεραπευταί, ὁ μὲν ἄρτουσ θαυμαστοὺσ παρασκευάζων, ὁ δὲ ὄψον, ὁ δὲ οἶνον.

ἴσωσ ἂν οὖν ἠγανάκτεισ, εἴ σοι ἔλεγον ἐγὼ ὅτι Ἄνθρωπε, ἐπαί̈εισ οὐδὲν περὶ γυμναστικῆσ·

διακόνουσ μοι λέγεισ καὶ ἐπιθυμιῶν παρασκευαστὰσ ἀνθρώπουσ, οὐκ ἐπαί̈οντασ καλὸν κἀγαθὸν οὐδὲν περὶ αὐτῶν, οἵ, ἂν οὕτω τύχωσιν, ἐμπλήσαντεσ καὶ παχύναντεσ τὰ σώματα τῶν ἀνθρώπων, ἐπαινούμενοι ὑπ’ αὐτῶν, προσαπολοῦσιν αὐτῶν καὶ τὰσ ἀρχαίασ σάρκασ· δ’ αὖ δι’ ἀπειρίαν οὐ τοὺσ ἑστιῶντασ αἰτιάσονται τῶν νόσων αἰτίουσ εἶναι καὶ τῆσ ἀποβολῆσ τῶν ἀρχαίων σαρκῶν, ἀλλ’ οἳ ἂν αὐτοῖσ τύχωσι τότε παρόντεσ καὶ συμβουλεύοντέσ τι, ὅταν δὴ αὐτοῖσ ἥκῃ ἡ τότε πλησμονὴ νόσον φέρουσα συχνῷ ὕστερον χρόνῳ, ἅτε ἄνευ τοῦ ὑγιεινοῦ γεγονυῖα, τούτουσ αἰτιάσονται καὶ ψέξουσιν καὶ κακόν τι ποιήσουσιν, ἂν οἱοῖ́ τ’ ὦσι, τοὺσ δὲ προτέρουσ ἐκείνουσ καὶ αἰτίουσ τῶν κακῶν ἐγκωμιάσουσιν.

καὶ σὺ νῦν, ὦ Καλλίκλεισ, ὁμοιότατον τούτῳ ἐργάζῃ·

ἐγκωμιάζεισ ἀνθρώπουσ, οἳ τούτουσ εἱστιάκασιν εὐωχοῦντεσ ὧν ἐπεθύμουν. καί φασι μεγάλην τὴν πόλιν πεποιηκέναι αὐτούσ· ὅτι δὲ οἰδεῖ καὶ ὕπουλόσ ἐστιν δι’ ἐκείνουσ τοὺσ παλαιούσ, οὐκ αἰσθάνονται. ἄνευ γὰρ σωφροσύνησ καὶ δικαιοσύνησ λιμένων καὶ νεωρίων καὶ τειχῶν καὶ φόρων καὶ τοιούτων φλυαριῶν ἐμπεπλήκασι τὴν πόλιν·

ὅταν οὖν ἔλθῃ ἡ καταβολὴ αὕτη τῆσ ἀσθενείασ, τοὺσ τότε παρόντασ αἰτιάσονται συμβούλουσ, Θεμιστοκλέα δὲ καὶ Κίμωνα καὶ Περικλέα ἐγκωμιάσουσιν, τοὺσ αἰτίουσ τῶν κακῶν· σοῦ δὲ ἴσωσ ἐπιλήψονται, ἐὰν μὴ εὐλαβῇ, καὶ τοῦ ἐμοῦ ἑταίρου Ἀλκιβιάδου, ὅταν καὶ τὰ ἀρχαῖα προσαπολλύωσι πρὸσ οἷσ ἐκτήσαντο, οὐκ αἰτίων ὄντων τῶν κακῶν ἀλλ’ ἴσωσ συναιτίων. καίτοι ἔγωγε ἀνόητον πρᾶγμα καὶ νῦν ὁρῶ γιγνόμενον καὶ ἀκούω τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν πέρι.

αἰσθάνομαι γάρ, ὅταν ἡ πόλισ τινὰ τῶν πολιτικῶν ἀνδρῶν μεταχειρίζηται ὡσ ἀδικοῦντα, ἀγανακτούντων καὶ σχετλιαζόντων ὡσ δεινὰ πάσχουσι· πολλὰ καὶ ἀγαθὰ τὴν πόλιν πεποιηκότεσ ἄρα ἀδίκωσ ὑπ’ αὐτῆσ ἀπόλλυνται, ὡσ ὁ τούτων λόγοσ. τὸ δὲ ὅλον ψεῦδόσ ἐστιν· προστάτησ γὰρ πόλεωσ οὐδ’ ἂν εἷσ ποτε ἀδίκωσ ἀπόλοιτο ὑπ’ αὐτῆσ τῆσ πόλεωσ ἧσ προστατεῖ. κινδυνεύει γὰρ ταὐτὸν εἶναι, ὅσοι τε πολιτικοὶ προσποιοῦνται εἶναι καὶ ὅσοι σοφισταί. καὶ γὰρ οἱ σοφισταί, τἆλλα σοφοὶ ὄντεσ, τοῦτο ἄτοπον ἐργάζονται πρᾶγμα· φάσκοντεσ γὰρ ἀρετῆσ διδάσκαλοι εἶναι πολλάκισ κατηγοροῦσιν τῶν μαθητῶν ὡσ ἀδικοῦσι σφᾶσ αὑτούσ, τούσ τε μισθοὺσ ἀποστεροῦντεσ καὶ ἄλλην χάριν οὐκ ἀποδιδόντεσ, εὖ παθόντεσ ὑπ’ αὐτῶν.

καὶ τούτου τοῦ λόγου τί ἂν ἀλογώτερον εἰή πρᾶγμα, ἀνθρώπουσ ἀγαθοὺσ καὶ δικαίουσ γενομένουσ, ἐξαιρεθέντασ μὲν ἀδικίαν ὑπὸ τοῦ διδασκάλου, σχόντασ δὲ δικαιοσύνην, ἀδικεῖν τούτῳ ᾧ οὐκ ἔχουσιν; οὐ δοκεῖ σοι τοῦτο ἄτοπον εἶναι, ὦ ἑταῖρε;

ὡσ ἀληθῶσ δημηγορεῖν με ἠνάγκασασ, ὦ Καλλίκλεισ, οὐκ ἐθέλων ἀποκρίνεσθαι. σὺ δ’ οὐκ ἂν οἱο͂́σ τ’ εἰήσ λέγειν, εἰ μή τίσ σοι ἀποκρίνοιτο; ἐοίκά γε·

νῦν γοῦν συχνοὺσ τείνω τῶν λόγων, ἐπειδή μοι οὐκ ἐθέλεισ ἀποκρίνεσθαι. ἀλλ’, ὠγαθέ, εἰπὲ πρὸσ Φιλίου, οὐ δοκεῖ σοι ἄλογον εἶναι ἀγαθὸν φάσκοντα πεποιηκέναι τινὰ μέμφεσθαι τούτῳ ὅτι ὑφ’ ἑαυτοῦ ἀγαθὸσ γεγονώσ τε καὶ ὢν ἔπειτα πονηρόσ ἐστιν; ἔμοιγε δοκεῖ. οὐκοῦν ἀκούεισ τοιαῦτα λεγόντων τῶν φασκόντων παιδεύειν ἀνθρώπουσ εἰσ ἀρετήν; ἔγωγε·

ἀλλὰ τί ἂν λέγοισ ἀνθρώπων πέρι οὐδενὸσ ἀξίων; τί δ’ ἂν περὶ ἐκείνων λέγοισ, οἳ φάσκοντεσ προεστάναι τῆσ πόλεωσ καὶ ἐπιμελεῖσθαι ὅπωσ ὡσ βελτίστη ἔσται, πάλιν αὐτῆσ κατηγοροῦσιν, ὅταν τύχωσιν, ὡσ πονηροτάτησ; οἰεί τι διαφέρειν τούτουσ ἐκείνων; ταὐτόν, ὦ μακάρι’, ἐστὶν σοφιστὴσ καὶ ῥήτωρ, ἢ ἐγγύσ τι καὶ παραπλήσιον, ὥσπερ ἐγὼ ἔλεγον πρὸσ Πῶλον· σὺ δὲ δι’ ἄγνοιαν τὸ μὲν πάγκαλόν τι οἰεί εἶναι, τὴν ῥητορικήν, τοῦ δὲ καταφρονεῖσ. τῇ δὲ ἀληθείᾳ κάλλιόν ἐστιν σοφιστικὴ ῥητορικῆσ ὅσῳπερ νομοθετικὴ δικαστικῆσ καὶ γυμναστικὴ ἰατρικῆσ· μόνοισ δ’ ἔγωγε καὶ ᾤμην τοῖσ δημηγόροισ τε καὶ σοφισταῖσ οὐκ ἐγχωρεῖν μέμφεσθαι τούτῳ τῷ πράγματι ὃ αὐτοὶ παιδεύουσιν, ὡσ πονηρόν ἐστιν εἰσ σφᾶσ, ἢ τῷ αὐτῷ λόγῳ τούτῳ ἅμα καὶ ἑαυτῶν κατηγορεῖν ὅτι οὐδὲν ὠφελήκασιν οὕσ φασιν ὠφελεῖν.

οὐχ οὕτωσ ἔχει; πάνυ γε.

καὶ προέσθαι γε δήπου τὴν εὐεργεσίαν ἄνευ μισθοῦ, ὡσ τὸ εἰκόσ, μόνοισ τούτοισ ἐνεχώρει, εἴπερ ἀληθῆ ἔλεγον. ἄλλην μὲν γὰρ εὐεργεσίαν τισ εὐεργετηθείσ, οἱο͂ν ταχὺσ γενόμενοσ διὰ παιδοτρίβην, ἴσωσ ἂν ἀποστερήσειε τὴν χάριν, εἰ προοῖτο αὐτῷ ὁ παιδοτρίβησ καὶ μὴ συνθέμενοσ αὐτῷ μισθὸν ὅτι μάλιστα ἅμα μεταδιδοὺσ τοῦ τάχουσ λαμβάνοι τὸ ἀργύριον· οὐ γὰρ δὴ τῇ βραδυτῆτι οἶμαι ἀδικοῦσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀλλ’ ἀδικίᾳ·

ἦ γάρ; ναί. οὐκοῦν εἴ τισ αὐτὸ τοῦτο ἀφαιρεῖ, τὴν ἀδικίαν, οὐδὲν δεινὸν αὐτῷ μήποτε ἀδικηθῇ, ἀλλὰ μόνῳ ἀσφαλὲσ ταύτην τὴν εὐεργεσίαν προέσθαι, εἴπερ τῷ ὄντι δύναιτό τισ ἀγαθοὺσ ποιεῖν. οὐχ οὕτω; φημί. διὰ ταῦτ’ ἄρα, ὡσ ἐοίκε, τὰσ μὲν ἄλλασ συμβουλὰσ συμβουλεύειν λαμβάνοντα ἀργύριον, οἱο͂ν οἰκοδομίασ πέρι ἢ τῶν ἄλλων τεχνῶν, οὐδὲν αἰσχρόν. ἐοίκέ γε.

περὶ δέ γε ταύτησ τῆσ πράξεωσ, ὅντιν’ ἄν τισ τρόπον ὡσ βέλτιστοσ εἰή καὶ ἄριστα τὴν αὑτοῦ οἰκίαν διοικοῖ ἢ πόλιν, αἰσχρὸν νενόμισται μὴ φάναι συμβουλεύειν, ἐὰν μή τισ αὐτῷ ἀργύριον διδῷ. ἦ γάρ; ναί. δῆλον γὰρ ὅτι τοῦτο αἴτιόν ἐστιν, ὅτι μόνη αὕτη τῶν εὐεργεσιῶν τὸν εὖ παθόντα ἐπιθυμεῖν ποιεῖ ἀντ’ εὖ ποιεῖν, ὥστε καλὸν δοκεῖ τὸ σημεῖον εἶναι, εἰ εὖ ποιήσασ ταύτην τὴν εὐεργεσίαν ἀντ’ εὖ πείσεται· εἰ δὲ μή, οὔ. ἔστι ταῦτα οὕτωσ ἔχοντα; ἔστιν.

ἐπὶ ποτέραν οὖν με παρακαλεῖσ τὴν θεραπείαν τῆσ πόλεωσ, διόρισόν μοι· τὴν τοῦ διαμάχεσθαι Ἀθηναίοισ ὅπωσ ὡσ βέλτιστοι ἔσονται, ὡσ ἰατρόν, ἢ ὡσ διακονήσοντα καὶ πρὸσ χάριν ὁμιλήσοντα; τἀληθῆ μοι εἰπέ, ὦ Καλλίκλεισ· δίκαιοσ γὰρ εἶ, ὥσπερ ἤρξω παρρησιάζεσθαι πρὸσ ἐμέ, διατελεῖν ἃ νοεῖσ λέγων. καὶ νῦν εὖ καὶ γενναίωσ εἰπέ. λέγω τοίνυν ὅτι ὡσ διακονήσοντα. κολακεύσοντα ἄρα με, ὦ γενναιότατε, παρακαλεῖσ.

εἴ σοι Μυσόν γε ἥδιον καλεῖν, ὦ Σώκρατεσ· ὡσ εἰ μὴ ταῦτά γε ποιήσεισ ‐ μὴ εἴπῃσ ὃ πολλάκισ εἴρηκασ, ὅτι ἀποκτενεῖ με ὁ βουλόμενοσ, ἵνα μὴ αὖ καὶ ἐγὼ εἴπω, ὅτι Πονηρόσ γε ὢν ἀγαθὸν ὄντα· μηδ’ ὅτι ἀφαιρήσεται ἐάν τι ἔχω, ἵνα μὴ αὖ ἐγὼ εἴπω ὅτι ἀλλ’ ἀφελόμενοσ οὐχ ἕξει ὅτι χρήσεται αὐτοῖσ, ἀλλ’ ὥσπερ με ἀδίκωσ ἀφείλετο, οὕτωσ καὶ λαβὼν ἀδίκωσ χρήσεται, εἰ δὲ ἀδίκωσ, αἰσχρῶσ, εἰ δὲ αἰσχρῶσ, κακῶσ. ὥσ μοι δοκεῖσ, ὦ Σώκρατεσ, πιστεύειν μηδ’ ἂν ἓν τούτων παθεῖν, ὡσ οἰκῶν ἐκποδὼν καὶ οὐκ ἂν εἰσαχθεὶσ εἰσ δικαστήριον ὑπὸ πάνυ ἴσωσ μοχθηροῦ ἀνθρώπου καὶ φαύλου. ἀνόητοσ ἄρα εἰμί, ὦ Καλλίκλεισ, ὡσ ἀληθῶσ, εἰ μὴ οἰόμαι ἐν τῇδε τῇ πόλει ὁντινοῦν ἂν ὅτι τύχοι, τοῦτο παθεῖν.

τόδε μέντοι εὖ οἶδ’ ὅτι, ἐάνπερ εἰσίω εἰσ δικαστήριον περὶ τούτων τινὸσ κινδυνεύων, ὃ σὺ λέγεισ, πονηρόσ τίσ μ’ ἔσται ὁ εἰσάγων ‐ οὐδεὶσ γὰρ ἂν χρηστὸσ μὴ ἀδικοῦντ’ ἄνθρωπον εἰσαγάγοι ‐ καὶ οὐδέν γε ἄτοπον εἰ ἀποθάνοιμι. βούλει σοι εἴπω δι’ ὅτι ταῦτα προσδοκῶ;

πάνυ γε. οἶμαι μετ’ ὀλίγων Ἀθηναίων, ἵνα μὴ εἴπω μόνοσ, ἐπιχειρεῖν τῇ ὡσ ἀληθῶσ πολιτικῇ τέχνῃ καὶ πράττειν τὰ πολιτικὰ μόνοσ τῶν νῦν· ἅτε οὖν οὐ πρὸσ χάριν λέγων τοὺσ λόγουσ οὓσ λέγω ἑκάστοτε, ἀλλὰ πρὸσ τὸ βέλτιστον, οὐ πρὸσ τὸ ἥδιστον, καὶ οὐκ ἐθέλων ποιεῖν ἃ σὺ παραινεῖσ, τὰ κομψὰ ταῦτα, οὐχ ἕξω ὅτι λέγω ἐν τῷ δικαστηρίῳ. ὁ αὐτὸσ δέ μοι ἥκει λόγοσ ὅνπερ πρὸσ Πῶλον ἔλεγον· κρινοῦμαι γὰρ ὡσ ἐν παιδίοισ ἰατρὸσ ἂν κρίνοιτο κατηγοροῦντοσ ὀψοποιοῦ.

σκόπει γάρ, τί ἂν ἀπολογοῖτο ὁ τοιοῦτοσ ἄνθρωποσ ἐν τούτοισ ληφθείσ, εἰ αὐτοῦ κατηγοροῖ τισ λέγων ὅτι "ὦ παῖδεσ, πολλὰ ὑμᾶσ καὶ κακὰ ὅδε εἴργασται ἀνὴρ καὶ αὐτούσ, καὶ τοὺσ νεωτάτουσ ὑμῶν διαφθείρει τέμνων τε καὶ κάων, καὶ ἰσχναίνων καὶ πνίγων ἀπορεῖν ποιεῖ, πικρότατα πώματα διδοὺσ καὶ πεινῆν καὶ διψῆν ἀναγκάζων, οὐχ ὥσπερ ἐγὼ πολλὰ καὶ ἡδέα καὶ παντοδαπὰ ηὐώχουν ὑμᾶσ· τί ἂν οἰεί ἐν τούτῳ τῷ κακῷ ἀποληφθέντα ἰατρὸν ἔχειν εἰπεῖν;

ἢ εἰ εἴποι τὴν ἀλήθειαν, ὅτι "ταῦτα πάντα ἐγὼ ἐποίουν, ὦ παῖδεσ, ὑγιεινῶσ," πόσον τι οἰεί ἂν ἀναβοῆσαι τοὺσ τοιούτουσ δικαστάσ; οὐ μέγα; ἴσωσ· οἰέσθαί γε χρή. οὐκοῦν οἰεί ἐν πάσῃ ἀπορίᾳ ἂν αὐτὸν ἔχεσθαι ὅτι χρὴ εἰπεῖν; πάνυ γε.

τοιοῦτον μέντοι καὶ ἐγὼ οἶδα ὅτι πάθοσ πάθοιμι ἂν εἰσελθὼν εἰσ δικαστήριον. οὔτε γὰρ ἡδονὰσ ἃσ ἐκπεπόρικα ἕξω αὐτοῖσ λέγειν, ἃσ οὗτοι εὐεργεσίασ καὶ ὠφελίασ νομίζουσιν, ἐγὼ δὲ οὔτε τοὺσ πορίζοντασ ζηλῶ οὔτε οἷσ πορίζεται· ἐάν τέ τίσ με ἢ νεωτέρουσ φῇ διαφθείρειν ἀπορεῖν ποιοῦντα, ἢ τοὺσ πρεσβυτέρουσ κακηγορεῖν λέγοντα πικροὺσ λόγουσ ἢ ἰδίᾳ ἢ δημοσίᾳ, οὔτε τὸ ἀληθὲσ ἕξω εἰπεῖν, ὅτι δικαίωσ πάντα ταῦτα ἐγὼ λέγω, καὶ πράττω τὸ ὑμέτερον δὴ τοῦτο, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, οὔτε ἄλλο οὐδέν· ὥστε ἴσωσ, ὅτι ἂν τύχω, τοῦτο πείσομαι.

δοκεῖ οὖν σοι, ὦ Σώκρατεσ, καλῶσ ἔχειν ἄνθρωποσ ἐν πόλει οὕτωσ διακείμενοσ καὶ ἀδύνατοσ ὢν ἑαυτῷ βοηθεῖν; εἰ ἐκεῖνό γε ἓν αὐτῷ ὑπάρχοι, ὦ Καλλίκλεισ, ὃ σὺ πολλάκισ ὡμολόγησασ· εἰ βεβοηθηκὼσ εἰή αὑτῷ, μήτε περὶ ἀνθρώπουσ μήτε περὶ θεοὺσ ἄδικον μηδὲν μήτε εἰρηκὼσ μήτε εἰργασμένοσ. αὕτη γὰρ τῆσ βοηθείασ ἑαυτῷ πολλάκισ ἡμῖν ὡμολόγηται κρατίστη εἶναι.

εἰ μὲν οὖν ἐμέ τισ ἐξελέγχοι ταύτην τὴν βοήθειαν ἀδύνατον ὄντα ἐμαυτῷ καὶ ἄλλῳ βοηθεῖν, αἰσχυνοίμην ἂν καὶ ἐν πολλοῖσ καὶ ἐν ὀλίγοισ ἐξελεγχόμενοσ καὶ μόνοσ ὑπὸ μόνου, καὶ εἰ διὰ ταύτην τὴν ἀδυναμίαν ἀποθνῄσκοιμι, ἀγανακτοίην ἄν· εἰ δὲ κολακικῆσ ῥητορικῆσ ἐνδείᾳ τελευτῴην ἔγωγε, εὖ οἶδα ὅτι ῥᾳδίωσ ἴδοισ ἄν με φέροντα τὸν θάνατον. αὐτὸ μὲν γὰρ τὸ ἀποθνῄσκειν οὐδεὶσ φοβεῖται, ὅστισ μὴ παντάπασιν ἀλόγιστόσ τε καὶ ἄνανδρόσ ἐστιν, τὸ δὲ ἀδικεῖν φοβεῖται·

πολλῶν γὰρ ἀδικημάτων γέμοντα τὴν ψυχὴν εἰσ Αἵδου ἀφικέσθαι πάντων ἔσχατον κακῶν ἐστιν. εἰ δὲ βούλει, σοὶ ἐγώ, ὡσ τοῦτο οὕτωσ ἔχει, ἐθέλω λόγον λέξαι. ἀλλ’ ἐπείπερ γε καὶ τἆλλα ἐπέρανασ, καὶ τοῦτο πέρανον. ἄκουε δή, φασί, μάλα καλοῦ λόγου, ὃν σὺ μὲν ἡγήσῃ μῦθον, ὡσ ἐγὼ οἶμαι, ἐγὼ δὲ λόγον·

ὡσ ἀληθῆ γὰρ ὄντα σοι λέξω ἃ μέλλω λέγειν. ὥσπερ γὰρ Ὅμηροσ λέγει, διενείμαντο τὴν ἀρχὴν ὁ Ζεὺσ καὶ ὁ Ποσειδῶν καὶ ὁ Πλούτων, ἐπειδὴ παρὰ τοῦ πατρὸσ παρέλαβον. ἦν οὖν νόμοσ ὅδε περὶ ἀνθρώπων ἐπὶ Κρόνου, καὶ ἀεὶ καὶ νῦν ἔτι ἔστιν ἐν θεοῖσ, τῶν ἀνθρώπων τὸν μὲν δικαίωσ τὸν βίον διελθόντα καὶ ὁσίωσ, ἐπειδὰν τελευτήσῃ, εἰσ μακάρων νήσουσ ἀπιόντα οἰκεῖν ἐν πάσῃ εὐδαιμονίᾳ ἐκτὸσ κακῶν, τὸν δὲ ἀδίκωσ καὶ ἀθέωσ εἰσ τὸ τῆσ τίσεώσ τε καὶ δίκησ δεσμωτήριον, ὃ δὴ Τάρταρον καλοῦσιν, ἰέναι. τούτων δὲ δικασταὶ ἐπὶ Κρόνου καὶ ἔτι νεωστὶ τοῦ Διὸσ τὴν ἀρχὴν ἔχοντοσ ζῶντεσ ἦσαν ζώντων, ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ δικάζοντεσ ᾗ μέλλοιεν τελευτᾶν·

κακῶσ οὖν αἱ δίκαι ἐκρίνοντο. ὅ τε οὖν Πλούτων καὶ οἱ ἐπιμεληταὶ οἱ ἐκ μακάρων νήσων ἰόντεσ ἔλεγον πρὸσ τὸν Δία ὅτι φοιτῷέν σφιν ἄνθρωποι ἑκατέρωσε ἀνάξιοι. εἶπεν οὖν ὁ Ζεύσ·

"ἀλλ’ ἐγώ," ἔφη, "παύσω τοῦτο γιγνόμενον. νῦν μὲν γὰρ κακῶσ αἱ δίκαι δικάζονται. ἀμπεχόμενοι γάρ," ἔφη, "οἱ κρινόμενοι κρίνονται· ζῶντεσ γὰρ κρίνονται. πολλοὶ οὖν," ἦ δ’ ὅσ, "ψυχὰσ πονηρὰσ ἔχοντεσ ἠμφιεσμένοι εἰσὶ σώματά τε καλὰ καὶ γένη καὶ πλούτουσ, καί, ἐπειδὰν ἡ κρίσισ ᾖ, ἔρχονται αὐτοῖσ πολλοὶ μάρτυρεσ, μαρτυρήσοντεσ ὡσ δικαίωσ βεβιώκασιν· οἱ οὖν δικασταὶ ὑπό τε τούτων ἐκπλήττονται, καὶ ἅμα καὶ αὐτοὶ ἀμπεχόμενοι δικάζουσι, πρὸ τῆσ ψυχῆσ τῆσ αὑτῶν ὀφθαλμοὺσ καὶ ὦτα καὶ ὅλον τὸ σῶμα προκεκαλυμμένοι.

ταῦτα δὴ αὐτοῖσ πάντα ἐπίπροσθεν γίγνεται, καὶ τὰ αὑτῶν ἀμφιέσματα καὶ τὰ τῶν κρινομένων. πρῶτον μὲν οὖν," ἔφη, "παυστέον ἐστὶν προειδότασ αὐτοὺσ τὸν θάνατον· νῦν γὰρ προί̈σασι. τοῦτο μὲν οὖν καὶ δὴ εἴρηται τῷ Προμηθεῖ ὅπωσ ἂν παύσῃ αὐτῶν. ἔπειτα γυμνοὺσ κριτέον ἁπάντων τούτων· τεθνεῶτασ γὰρ δεῖ κρίνεσθαι.

καὶ τὸν κριτὴν δεῖ γυμνὸν εἶναι, τεθνεῶτα, αὐτῇ τῇ ψυχῇ αὐτὴν τὴν ψυχὴν θεωροῦντα ἐξαίφνησ ἀποθανόντοσ ἑκάστου, ἔρημον πάντων τῶν συγγενῶν καὶ καταλιπόντα ἐπὶ τῆσ γῆσ πάντα ἐκεῖνον τὸν κόσμον, ἵνα δικαία ἡ κρίσισ ᾖ. ἐγὼ μὲν οὖν ταῦτα ἐγνωκὼσ πρότεροσ ἢ ὑμεῖσ ἐποιησάμην δικαστὰσ ὑεῖσ ἐμαυτοῦ, δύο μὲν ἐκ τῆσ Ἀσίασ, Μίνω τε καὶ Ῥαδάμανθυν, ἕνα δὲ ἐκ τῆσ Εὐρώπησ, Αἰακόν· οὗτοι οὖν ἐπειδὰν τελευτήσωσι, δικάσουσιν ἐν τῷ λειμῶνι, ἐν τῇ τριόδῳ ἐξ ἧσ φέρετον τὼ ὁδώ, ἡ μὲν εἰσ μακάρων νήσουσ, ἡ δ’ εἰσ Τάρταρον.

καὶ τοὺσ μὲν ἐκ τῆσ Ἀσίασ Ῥαδάμανθυσ κρινεῖ, τοὺσ δὲ ἐκ τῆσ Εὐρώπησ Αἰακόσ· Μίνῳ δὲ πρεσβεῖα δώσω ἐπιδιακρίνειν, ἐὰν ἀπορῆτόν τι τὼ ἑτέρω, ἵνα ὡσ δικαιοτάτη ἡ κρίσισ ᾖ περὶ τῆσ πορείασ τοῖσ ἀνθρώποισ. ταῦτ’ ἔστιν, ὦ Καλλίκλεισ, ἃ ἐγὼ ἀκηκοὼσ πιστεύω ἀληθῆ εἶναι·

καὶ ἐκ τούτων τῶν λόγων τοιόνδε τι λογίζομαι συμβαίνειν.

ὁ θάνατοσ τυγχάνει ὤν, ὡσ ἐμοὶ δοκεῖ, οὐδὲν ἄλλο ἢ δυοῖν πραγμάτοιν διάλυσισ, τῆσ ψυχῆσ καὶ τοῦ σώματοσ, ἀπ’ ἀλλήλοιν· ἐπειδὰν δὲ διαλυθῆτον ἄρα ἀπ’ ἀλλήλοιν, οὐ πολὺ ἧττον ἑκάτερον αὐτοῖν ἔχει τὴν ἕξιν τὴν αὑτοῦ ἥνπερ καὶ ὅτε ἔζη ὁ ἄνθρωποσ, τό τε σῶμα τὴν φύσιν τὴν αὑτοῦ καὶ τὰ θεραπεύματα καὶ τὰ παθήματα ἔνδηλα πάντα. οἱο͂ν εἴ τινοσ μέγα ἦν τὸ σῶμα φύσει ἢ τροφῇ ἢ ἀμφότερα ζῶντοσ, τούτου καὶ ἐπειδὰν ἀποθάνῃ ὁ νεκρὸσ μέγασ, καὶ εἰ παχύσ, παχὺσ καὶ ἀποθανόντοσ, καὶ τἆλλα οὕτωσ·

καὶ εἰ αὖ ἐπετήδευε κομᾶν, κομήτησ τούτου καὶ ὁ νεκρόσ. μαστιγίασ αὖ εἴ τισ ἦν καὶ ἴχνη εἶχε τῶν πληγῶν οὐλὰσ ἐν τῷ σώματι ἢ ὑπὸ μαστίγων ἢ ἄλλων τραυμάτων ζῶν, καὶ τεθνεῶτοσ τὸ σῶμα ἔστιν ἰδεῖν ταῦτα ἔχον· ἢ κατεαγότα εἴ του ἦν μέλη ἢ διεστραμμένα ζῶντοσ, καὶ τεθνεῶτοσ ταὐτὰ ταῦτα ἔνδηλα. ἑνὶ δὲ λόγῳ, οἱο͂σ εἶναι παρεσκεύαστο τὸ σῶμα ζῶν, ἔνδηλα ταῦτα καὶ τελευτήσαντοσ ἢ πάντα ἢ τὰ πολλὰ ἐπί τινα χρόνον.

ταὐτὸν δή μοι δοκεῖ τοῦτ’ ἄρα καὶ περὶ τὴν ψυχὴν εἶναι, ὦ Καλλίκλεισ· ἔνδηλα πάντα ἐστὶν ἐν τῇ ψυχῇ, ἐπειδὰν γυμνωθῇ τοῦ σώματοσ, τά τε τῆσ φύσεωσ καὶ τὰ παθήματα ἃ διὰ τὴν ἐπιτήδευσιν ἑκάστου πράγματοσ ἔσχεν ἐν τῇ ψυχῇ ὁ ἄνθρωποσ. παρὰ τὸν Ῥαδάμανθυν, ὁ Ῥαδάμανθυσ ἐκείνουσ ἐπιστήσασ θεᾶται ἑκάστου τὴν ψυχήν, οὐκ εἰδὼσ ὅτου ἐστίν, ἀλλὰ πολλάκισ τοῦ μεγάλου βασιλέωσ ἐπιλαβόμενοσ ἢ ἄλλου ὁτουοῦν βασιλέωσ ἢ δυνάστου κατεῖδεν οὐδὲν ὑγιὲσ ὂν τῆσ ψυχῆσ, ἀλλὰ διαμεμαστιγωμένην καὶ οὐλῶν μεστὴν ὑπὸ ἐπιορκιῶν καὶ ἀδικίασ, ἃ ἑκάστη ἡ πρᾶξισ αὐτοῦ ἐξωμόρξατο εἰσ τὴν ψυχήν, καὶ πάντα σκολιὰ ὑπὸ ψεύδουσ καὶ ἀλαζονείασ καὶ οὐδὲν εὐθὺ διὰ τὸ ἄνευ ἀληθείασ τεθράφθαι·

καὶ ὑπὸ ἐξουσίασ καὶ τρυφῆσ καὶ ὕβρεωσ καὶ ἀκρατίασ τῶν πράξεων ἀσυμμετρίασ τε καὶ αἰσχρότητοσ γέμουσαν τὴν ψυχὴν εἶδεν·

ἰδὼν δὲ ἀτίμωσ ταύτην ἀπέπεμψεν εὐθὺ τῆσ φρουρᾶσ, οἷ μέλλει ἐλθοῦσα ἀνατλῆναι τὰ προσήκοντα πάθη. προσήκει δὲ παντὶ τῷ ἐν τιμωρίᾳ ὄντι, ὑπ’ ἄλλου ὀρθῶσ τιμωρουμένῳ, ἢ βελτίονι γίγνεσθαι καὶ ὀνίνασθαι ἢ παραδείγματι τοῖσ ἄλλοισ γίγνεσθαι, ἵνα ἄλλοι ὁρῶντεσ πάσχοντα ἃ ἂν πάσχῃ φοβούμενοι βελτίουσ γίγνωνται.

εἰσὶν δὲ οἱ μὲν ὠφελούμενοί τε καὶ δίκην διδόντεσ ὑπὸ θεῶν τε καὶ ἀνθρώπων οὗτοι οἳ ἂν ἰάσιμα ἁμαρτήματα ἁμάρτωσιν· ὅμωσ δὲ δι’ ἀλγηδόνων καὶ ὀδυνῶν γίγνεται αὐτοῖσ ἡ ὠφελία καὶ ἐνθάδε καὶ ἐν Αἵδου· οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε ἄλλωσ ἀδικίασ ἀπαλλάττεσθαι. οἳ δ’ ἂν τὰ ἔσχατα ἀδικήσωσι καὶ διὰ τὰ τοιαῦτα ἀδικήματα ἀνίατοι γένωνται, ἐκ τούτων τὰ παραδείγματα γίγνεται, καὶ οὗτοι αὐτοὶ μὲν οὐκέτι ὀνίνανται οὐδέν, ἅτε ἀνίατοι ὄντεσ, ἄλλοι δὲ ὀνίνανται οἱ τούτουσ ὁρῶντεσ διὰ τὰσ ἁμαρτίασ τὰ μέγιστα καὶ ὀδυνηρότατα καὶ φοβερώτατα πάθη πάσχοντασ τὸν ἀεὶ χρόνον, ἀτεχνῶσ παραδείγματα ἀνηρτημένουσ ἐκεῖ ἐν Αἵδου ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ, τοῖσ ἀεὶ τῶν ἀδίκων ἀφικνουμένοισ θεάματα καὶ νουθετήματα.

ὧν ἐγώ φημι ἕνα καὶ Ἀρχέλαον ἔσεσθαι, εἰ ἀληθῆ λέγει πῶλοσ, καὶ ἄλλον ὅστισ ἂν τοιοῦτοσ τύραννοσ ᾖ·

οἶμαι δὲ καὶ τοὺσ πολλοὺσ εἶναι τούτων τῶν παραδειγμάτων ἐκ τυράννων καὶ βασιλέων καὶ δυναστῶν καὶ τὰ τῶν πόλεων πραξάντων γεγονότασ· οὗτοι γὰρ διὰ τὴν ἐξουσίαν μέγιστα καὶ ἀνοσιώτατα ἁμαρτήματα ἁμαρτάνουσι. μαρτυρεῖ δὲ τούτοισ καὶ Ὅμηροσ· βασιλέασ γὰρ καὶ δυνάστασ ἐκεῖνοσ πεποίηκεν τοὺσ ἐν Αἵδου τὸν ἀεὶ χρόνον τιμωρουμένουσ, Τάνταλον καὶ Σίσυφον καὶ Τιτυόν· Θερσίτην δέ, καὶ εἴ τισ ἄλλοσ πονηρὸσ ἦν ἰδιώτησ, οὐδεὶσ πεποίηκεν μεγάλαισ τιμωρίαισ συνεχόμενον ὡσ ἀνίατον ‐ οὐ γὰρ οἶμαι ἐξῆν αὐτῷ·

διὸ καὶ εὐδαιμονέστεροσ ἦν ἢ οἷσ ἐξῆν ‐ ἀλλὰ γάρ, ὦ Καλλίκλεισ, ἐκ τῶν δυναμένων εἰσὶ καὶ οἱ σφόδρα πονηροὶ γιγνόμενοι ἄνθρωποι· οὐδὲν μὴν κωλύει καὶ ἐν τούτοισ ἀγαθοὺσ ἄνδρασ ἐγγίγνεσθαι, καὶ σφόδρα γε ἄξιον ἄγασθαι τῶν γιγνομένων·

χαλεπὸν γάρ, ὦ Καλλίκλεισ, καὶ πολλοῦ ἐπαίνου ἄξιον ἐν μεγάλῃ ἐξουσίᾳ τοῦ ἀδικεῖν γενόμενον δικαίωσ διαβιῶναι. ὀλίγοι δὲ γίγνονται οἱ τοιοῦτοι· ἐπεὶ καὶ ἐνθάδε καὶ ἄλλοθι γεγόνασιν, οἶμαι δὲ καὶ ἔσονται καλοὶ κἀγαθοὶ ταύτην τὴν ἀρετὴν τὴν τοῦ δικαίωσ διαχειρίζειν ἃ ἄν τισ ἐπιτρέπῃ· εἷσ δὲ καὶ πάνυ ἐλλόγιμοσ γέγονεν καὶ εἰσ τοὺσ ἄλλουσ Ἕλληνασ, Ἀριστείδησ ὁ Λυσιμάχου·

οἱ δὲ πολλοί, ὦ ἄριστε, κακοὶ γίγνονται τῶν δυναστῶν. ὅπερ οὖν ἔλεγον, ἐπειδὰν ὁ Ῥαδάμανθυσ ἐκεῖνοσ τοιοῦτόν τινα λάβῃ, ἄλλο μὲν περὶ αὐτοῦ οὐκ οἶδεν οὐδέν, οὔθ’ ὅστισ οὔθ’ ὧντινων, ὅτι δὲ πονηρόσ τισ· καὶ τοῦτο κατιδὼν ἀπέπεμψεν εἰσ Τάρταρον, ἐπισημηνάμενοσ, ἐάντε ἰάσιμοσ ἐάντε ἀνίατοσ δοκῇ εἶναι· ὁ δὲ ἐκεῖσε ἀφικόμενοσ τὰ προσήκοντα πάσχει. ἐνίοτε δ’ ἄλλην εἰσιδὼν ὁσίωσ βεβιωκυῖαν καὶ μετ’ ἀληθείασ, ἀνδρὸσ ἰδιώτου ἢ ἄλλου τινόσ, μάλιστα μέν, ἔγωγέ φημι, ὦ Καλλίκλεισ, φιλοσόφου τὰ αὑτοῦ πράξαντοσ καὶ οὐ πολυπραγμονήσαντοσ ἐν τῷ βίῳ, ἠγάσθη τε καὶ ἐσ μακάρων νήσουσ ἀπέπεμψε.

ταὐτὰ δὲ ταῦτα καὶ ὁ Αἰακόσ ‐ ἑκάτεροσ τούτων ῥάβδον ἔχων δικάζει ‐ ὁ δὲ Μίνωσ ἐπισκοπῶν κάθηται, μόνοσ ἔχων χρυσοῦν σκῆπτρον, ὥσ φησιν Ὀδυσσεὺσ ὁ Ὁμήρου ἰδεῖν αὐτὸν ‐ χρύσεον σκῆπτρον ἔχοντα, θεμιστεύοντα νέκυσσιν. ἐγὼ μὲν οὖν, ὦ Καλλίκλεισ, ὑπό τε τούτων τῶν λόγων πέπεισμαι, καὶ σκοπῶ ὅπωσ ἀποφανοῦμαι τῷ κριτῇ ὡσ ὑγιεστάτην τὴν ψυχήν·

χαίρειν οὖν ἐάσασ τὰσ τιμὰσ τὰσ τῶν πολλῶν ἀνθρώπων, τὴν ἀλήθειαν ἀσκῶν πειράσομαι τῷ ὄντι ὡσ ἂν δύνωμαι βέλτιστοσ ὢν καὶ ζῆν καὶ ἐπειδὰν ἀποθνῄσκω ἀποθνῄσκειν. τὸν τῆσ Αἰγίνησ ὑόν, ἐπειδάν σου ἐπιλαβόμενοσ ἄγῃ, χασμήσῃ καὶ ἰλιγγιάσεισ οὐδὲν ἧττον ἢ ἐγὼ ἐνθάδε σὺ ἐκεῖ, καί σε ἴσωσ τυπτήσει τισ καὶ ἐπὶ κόρρησ ἀτίμωσ καὶ πάντωσ προπηλακιεῖ.

τάχα δ’ οὖν ταῦτα μῦθόσ σοι δοκεῖ λέγεσθαι ὥσπερ γραὸσ καὶ καταφρονεῖσ αὐτῶν, καὶ οὐδέν γ’ ἂν ἦν θαυμαστὸν καταφρονεῖν τούτων, εἴ πῃ ζητοῦντεσ εἴχομεν αὐτῶν βελτίω καὶ ἀληθέστερα εὑρεῖν·

νῦν δὲ ὁρᾷσ ὅτι τρεῖσ ὄντεσ ὑμεῖσ, οἵπερ σοφώτατοί ἐστε τῶν νῦν Ἑλλήνων, σύ τε καὶ πῶλοσ καὶ Γοργίασ, οὐκ ἔχετε ἀποδεῖξαι ὡσ δεῖ ἄλλον τινὰ βίον ζῆν ἢ τοῦτον, ὅσπερ καὶ ἐκεῖσε φαίνεται συμφέρων. ἀλλ’ ἐν τοσούτοισ λόγοισ τῶν ἄλλων ἐλεγχομένων μόνοσ οὗτοσ ἠρεμεῖ ὁ λόγοσ, ὡσ εὐλαβητέον ἐστὶν τὸ ἀδικεῖν μᾶλλον ἢ τὸ ἀδικεῖσθαι, καὶ παντὸσ μᾶλλον ἀνδρὶ μελετητέον οὐ τὸ δοκεῖν εἶναι ἀγαθὸν ἀλλὰ τὸ εἶναι, καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ·

ἐὰν δέ τισ κατά τι κακὸσ γίγνηται, κολαστέοσ ἐστί, καὶ τοῦτο δεύτερον ἀγαθὸν μετὰ τὸ εἶναι δίκαιον, τὸ γίγνεσθαι καὶ κολαζόμενον διδόναι δίκην· καὶ πᾶσαν κολακείαν καὶ τὴν περὶ ἑαυτὸν καὶ τὴν περὶ τοὺσ ἄλλουσ, καὶ περὶ ὀλίγουσ καὶ περὶ πολλούσ, φευκτέον·

καὶ τῇ ῥητορικῇ οὕτω χρηστέον ἐπὶ τὸ δίκαιον ἀεί, καὶ τῇ ἄλλῃ πάσῃ πράξει. ἐμοὶ οὖν πειθόμενοσ ἀκολούθησον ἐνταῦθα, οἷ ἀφικόμενοσ εὐδαιμονήσεισ καὶ ζῶν καὶ τελευτήσασ, ὡσ ὁ λόγοσ σημαίνει. καὶ ἐάσόν τινά σου καταφρονῆσαι ὡσ ἀνοήτου καὶ προπηλακίσαι, ἐὰν βούληται, καὶ ναὶ μὰ Δία σύ γε θαρρῶν πατάξαι τὴν ἄτιμον ταύτην πληγήν· οὐδὲν γὰρ δεινὸν πείσῃ, ἐὰν τῷ ὄντι ᾖσ καλὸσ κἀγαθόσ, ἀσκῶν ἀρετήν.

κἄπειτα οὕτω κοινῇ ἀσκήσαντεσ, τότε ἤδη, ἐὰν δοκῇ χρῆναι, ἐπιθησόμεθα τοῖσ πολιτικοῖσ, ἢ ὁποῖον ἄν τι ἡμῖν δοκῇ, τότε βουλευσόμεθα, βελτίουσ ὄντεσ βουλεύεσθαι ἢ νῦν. αἰσχρὸν γὰρ ἔχοντάσ γε ὡσ νῦν φαινόμεθα ἔχειν, ἔπειτα νεανιεύεσθαι ὡσ τὶ ὄντασ, οἷσ οὐδέποτε ταὐτὰ δοκεῖ περὶ τῶν αὐτῶν, καὶ ταῦτα περὶ τῶν μεγίστων ‐ εἰσ τοσοῦτον ἥκομεν ἀπαιδευσίασ ‐ ὥσπερ οὖν ἡγεμόνι τῷ λόγῳ χρησώμεθα τῷ νῦν παραφανέντι, ὃσ ἡμῖν σημαίνει ὅτι οὗτοσ ὁ τρόποσ ἄριστοσ τοῦ βίου, καὶ τὴν δικαιοσύνην καὶ τὴν ἄλλην ἀρετὴν ἀσκοῦντασ καὶ ζῆν καὶ τεθνάναι. τούτῳ οὖν ἑπώμεθα, καὶ τοὺσ ἄλλουσ παρακαλῶμεν, μὴ ἐκείνῳ, ᾧ σὺ πιστεύων ἐμὲ παρακαλεῖσ·

ἔστι γὰρ οὐδενὸσ ἄξιοσ ὦ Καλλίκλεισ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Plato, Euthydemus, Protagoras, Gorgias, Meno, Γοργίας

(플라톤, Euthydemus, Protagoras, Gorgias, Meno, Γοργίας)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION