헬라어 문장 검색 - Δεμοστ́Σπεεξηε

(데모스테네스, Speeches 11-20, Περὶ τοῦ Στεφάνου)

πρῶτον μέν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῖσ θεοῖσ εὔχομαι πᾶσι καὶ πάσαισ, ὅσην εὔνοιαν ἔχων ἐγὼ διατελῶ τῇ τε πόλει καὶ πᾶσιν ὑμῖν, τοσαύτην ὑπάρξαι μοι παρ’ ὑμῶν εἰσ τουτονὶ τὸν ἀγῶνα, ἔπειθ’ ὅπερ ἐστὶ μάλισθ’ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τῆσ ὑμετέρασ εὐσεβείασ τε καὶ δόξησ, τοῦτο παραστῆσαι τοὺσ θεοὺσ ὑμῖν, μὴ τὸν ἀντίδικον σύμβουλον ποιήσασθαι περὶ τοῦ πῶσ ἀκούειν ὑμᾶσ ἐμοῦ δεῖ σχέτλιον γὰρ ἂν εἰή τοῦτό γε, ἀλλὰ τοὺσ νόμουσ καὶ τὸν ὁρ́κον, ἐν ᾧ πρὸσ ἅπασι τοῖσ ἄλλοισ δικαίοισ καὶ τοῦτο γέγραπται, τὸ ὁμοίωσ ἀμφοῖν ἀκροάσασθαι. τοῦτο δ’ ἐστὶν οὐ μόνον τὸ μὴ προκατεγνωκέναι μηδέν, οὐδὲ τὸ τὴν εὔνοιαν ἴσην ἀποδοῦναι, ἀλλὰ τὸ καὶ τῇ τάξει καὶ τῇ ἀπολογίᾳ, ὡσ βεβούληται καὶ προῄρηται τῶν ἀγωνιζομένων ἕκαστοσ, οὕτωσ ἐᾶσαι χρήσασθαι.

πολλὰ μὲν οὖν ἔγωγ’ ἐλαττοῦμαι κατὰ τουτονὶ τὸν ἀγῶν’ Αἰσχίνου, δύο δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ μεγάλα, ἓν μὲν ὅτι οὐ περὶ τῶν ἴσων ἀγωνίζομαι·

οὐ γάρ ἐστιν ἴσον νῦν ἐμοὶ τῆσ παρ’ ὑμῶν εὐνοίασ διαμαρτεῖν καὶ τούτῳ μὴ ἑλεῖν τὴν γραφήν, ἀλλ’ ἐμοὶ μὲν ‐ οὐ βούλομαι δυσχερὲσ εἰπεῖν οὐδὲν ἀρχόμενοσ τοῦ λόγου, οὗτοσ δ’ ἐκ περιουσίασ μου κατηγορεῖ. ἕτερον δ’, ὃ φύσει πᾶσιν ἀνθρώποισ ὑπάρχει, τῶν μὲν λοιδοριῶν καὶ τῶν κατηγοριῶν ἀκούειν ἡδέωσ, τοῖσ ἐπαινοῦσι δ’ αὑτοὺσ ἄχθεσθαι· τούτων τοίνυν ὃ μέν ἐστι πρὸσ ἡδονήν, τούτῳ δέδοται, ὃ δὲ πᾶσιν ὡσ ἔποσ εἰπεῖν ἐνοχλεῖ, λοιπὸν ἐμοί.

κἂν μὲν εὐλαβούμενοσ τοῦτο μὴ λέγω τὰ πεπραγμέν’ ἐμαυτῷ, οὐκ ἔχειν ἀπολύσασθαι τὰ κατηγορημένα δόξω, οὐδ’ ἐφ’ οἷσ ἀξιῶ τιμᾶσθαι δεικνύναι· ἐὰν δ’ ἐφ’ ἃ καὶ πεποίηκα καὶ πεπολίτευμαι βαδίζω, πολλάκισ λέγειν ἀναγκασθήσομαι περὶ ἐμαυτοῦ. πειράσομαι μὲν οὖν ὡσ μετριώτατα τοῦτο ποιεῖν· ὅ τι δ’ ἂν τὸ πρᾶγμα αὔτ’ ἀναγκάζῃ, τούτου τὴν αἰτίαν οὗτόσ ἐστι δίκαιοσ ἔχειν ὁ τοιοῦτον ἀγῶν’ ἐνστησάμενοσ. οἶμαι δ’ ὑμᾶσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πάντασ ἂν ὁμολογῆσαι κοινὸν εἶναι τουτονὶ τὸν ἀγῶν’ ἐμοὶ καὶ Κτησιφῶντι καὶ οὐδὲν ἐλάττονοσ ἄξιον σπουδῆσ ἐμοί·

πάντων μὲν γὰρ ἀποστερεῖσθαι λυπηρόν ἐστι καὶ χαλεπόν, ἄλλωσ τε κἂν ὑπ’ ἐχθροῦ τῳ τοῦτο συμβαίνῃ, μάλιστα δὲ τῆσ παρ’ ὑμῶν εὐνοίασ καὶ φιλανθρωπίασ, ὅσῳπερ καὶ τὸ τυχεῖν τούτων μέγιστόν ἐστιν. ὥσ γ’ ἐμοὶ φαίνεται, ἀλλ’ ὁρῶν ὅτι τὰσ αἰτίασ καὶ τὰσ διαβολάσ, αἷσ ἐκ τοῦ πρότεροσ λέγειν ὁ διώκων ἰσχύει, οὐκ ἔνι τῷ φεύγοντι παρελθεῖν, εἰ μὴ τῶν δικαζόντων ἕκαστοσ ὑμῶν τὴν πρὸσ τοὺσ θεοὺσ εὐσέβειαν φυλάττων καὶ τὰ τοῦ λέγοντοσ ὑστέρου δίκαια εὐνοϊκῶσ προσδέξεται, καὶ παρασχὼν αὑτὸν ἴσον καὶ κοινὸν ἀμφοτέροισ ἀκροατὴν οὕτω τὴν διάγνωσιν ποιήσεται περὶ ἁπάντων.

μέλλων δὲ τοῦ τ’ ἰδίου βίου παντόσ, ὡσ ἐοίκε, λόγον διδόναι τήμερον καὶ τῶν κοινῇ πεπολιτευμένων, βούλομαι πάλιν τοὺσ θεοὺσ παρακαλέσαι, καὶ ἐναντίον ὑμῶν εὔχομαι πρῶτον μέν, ὅσην εὔνοιαν ἔχων ἐγὼ διατελῶ τῇ τε πόλει καὶ πᾶσιν ὑμῖν, τοσαύτην ὑπάρξαι μοι παρ’ ὑμῶν εἰσ τουτονὶ τὸν ἀγῶνα, ἔπειθ’ ὅ τι μέλλει συνοίσειν καὶ πρὸσ εὐδοξίαν κοινῇ καὶ πρὸσ εὐσέβειαν ἑκάστῳ, τοῦτο παραστῆσαι πᾶσιν ὑμῖν περὶ ταυτησὶ τῆσ γραφῆσ γνῶναι.

εἰ μὲν οὖν περὶ ὧν ἐδίωκε μόνον κατηγόρησεν Αἰσχίνησ, κἀγὼ περὶ αὐτοῦ τοῦ προβουλεύματοσ εὐθὺσ ἂν ἀπελογούμην·

ἐπειδὴ δ’ οὐκ ἐλάττω λόγον τἄλλα διεξιὼν ἀνήλωκε καὶ τὰ πλεῖστα κατεψεύσατό μου, ἀναγκαῖον εἶναι νομίζω καὶ δίκαιον ἅμα βραχέ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, περὶ τούτων εἰπεῖν πρῶτον, ἵνα μηδεὶσ ὑμῶν τοῖσ ἔξωθεν λόγοισ ἠγμένοσ ἀλλοτριώτερον τῶν ὑπὲρ τῆσ γραφῆσ δικαίων ἀκούῃ μου. περὶ μὲν δὴ τῶν ἰδίων ὅσα λοιδορούμενοσ βεβλασφήμηκεν περὶ ἐμοῦ, θεάσασθ’ ὡσ ἁπλᾶ καὶ δίκαια λέγω.

εἰ μὲν ἴστε με τοιοῦτον οἱο͂ν οὗτοσ ᾐτιᾶτο οὐ γὰρ ἄλλοθί που βεβίωκ’ ἢ παρ’ ὑμῖν, μηδὲ φωνὴν ἀνάσχησθε, μηδ’ εἰ πάντα τὰ κοινὰ ὑπέρευ πεπολίτευμαι, ἀλλ’ ἀναστάντεσ καταψηφίσασθ’ ἤδη· εἰ δὲ πολλῷ βελτίω τούτου καὶ ἐκ βελτιόνων, καὶ μηδενὸσ τῶν μετρίων, ἵνα μηδὲν ἐπαχθὲσ λέγω, χείρονα καὶ ἐμὲ καὶ τοὺσ ἐμοὺσ ὑπειλήφατε καὶ γιγνώσκετε, τούτῳ μὲν μηδ’ ὑπὲρ τῶν ἄλλων πιστεύετε δῆλον γὰρ ὡσ ὁμοίωσ ἅπαντ’ ἐπλάττετο, ἐμοὶ δ’, ἣν παρὰ πάντα τὸν χρόνον εὔνοιαν ἐνδέδειχθ’ ἐπὶ πολλῶν ἀγώνων τῶν πρότερον, καὶ νυνὶ παράσχεσθε. κακοήθησ δ’ ὤν, Αἰσχίνη, τοῦτο παντελῶσ εὐήθεσ ᾠήθησ, τοὺσ περὶ τῶν πεπραγμένων καὶ πεπολιτευμένων λόγουσ ἀφέντα με πρὸσ τὰσ λοιδορίασ τὰσ παρὰ σοῦ τρέψεσθαι.

οὐ δὴ ποιήσω τοῦτο· οὐχ οὕτω τετύφωμαι· ἀλλ’ ὑπὲρ μὲν τῶν πεπολιτευμένων ἃ κατεψεύδου καὶ διέβαλλεσ ἐξετάσω, τῆσ δὲ πομπείασ ταύτησ τῆσ ἀνέδην γεγενημένησ, ὕστερον, ἂν βουλομένοισ ᾖ τουτοισί, μνησθήσομαι. τὰ μὲν οὖν κατηγορημένα πολλά, καὶ περὶ ὧν ἐνίων μεγάλασ καὶ τὰσ ἐσχάτασ οἱ νόμοι διδόασι τιμωρίασ, τοῦ δὲ παρόντοσ ἀγῶνοσ ἡ προαίρεσισ αὕτη·

ἐχθροῦ μὲν ἐπήρειαν ἔχει καὶ ὕβριν καὶ λοιδορίαν καὶ προπηλακισμὸν ὁμοῦ καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα, τῶν μέντοι κατηγοριῶν καὶ τῶν αἰτιῶν τῶν εἰρημένων, εἴπερ ἦσαν ἀληθεῖσ, οὐκ ἔνι τῇ πόλει δίκην ἀξίαν λαβεῖν, οὐδ’ ἐγγύσ. οὐ γὰρ ἀφαιρεῖσθαι δεῖ τὸ προσελθεῖν τῷ δήμῳ καὶ λόγου τυχεῖν, οὐδ’ ἐν ἐπηρείασ τάξει καὶ φθόνου τοῦτο ποιεῖν·

οὔτε μὰ τοὺσ θεοὺσ ὀρθῶσ ἔχον οὔτε πολιτικὸν οὔτε δίκαιόν ἐστιν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι· ἀλλ’ ἐφ’ οἷσ ἀδικοῦντά μ’ ἑώρα τὴν πόλιν, οὖσί γε τηλικούτοισ ἡλίκα νῦν ἐτραγῴδει καὶ διεξῄει, ταῖσ ἐκ τῶν νόμων τιμωρίαισ παρ’ αὐτὰ τἀδικήματα χρῆσθαι, εἰ μὲν εἰσαγγελίασ ἄξια πράττονθ’ ἑώρα, εἰσαγγέλλοντα καὶ τοῦτον τὸν τρόπον εἰσ κρίσιν καθιστάντα παρ’ ὑμῖν, εἰ δὲ γράφοντα παράνομα, παρανόμων γραφόμενον· οὐ γὰρ δήπου Κτησιφῶντα μὲν δύναται διώκειν δι’ ἐμέ, ἐμὲ δ’, εἴπερ ἐξελέγξειν ἐνόμιζεν, αὐτὸν οὐκ ἂν ἐγράψατο. καὶ μὴν εἴ τι τῶν ἄλλων ὧν νυνὶ διέβαλλε καὶ διεξῄει ἢ καὶ ἄλλ’ ὁτιοῦν ἀδικοῦντά μ’ ὑμᾶσ ἑώρα, εἰσὶ νόμοι περὶ πάντων καὶ τιμωρίαι, καὶ ἀγῶνεσ καὶ κρίσεισ πικρὰ καὶ μεγάλ’ ἔχουσαι τἀπιτίμια, καὶ τούτοισ ἐξῆν ἅπασι χρῆσθαι, καὶ ὁπηνίκ’ ἐφαίνετο ταῦτα πεποιηκὼσ καὶ τοῦτον τὸν τρόπον κεχρημένοσ τοῖσ πρὸσ ἐμέ, ὡμολογεῖτ’ ἂν ἡ κατηγορία τοῖσ ἔργοισ αὐτοῦ.

νῦν δ’ ἐκστὰσ τῆσ ὀρθῆσ καὶ δικαίασ ὁδοῦ καὶ φυγὼν τοὺσ παρ’ αὐτὰ τὰ πράγματ’ ἐλέγχουσ, τοσούτοισ ὕστερον χρόνοισ αἰτίασ καὶ σκώμματα καὶ λοιδορίασ συμφορήσασ ὑποκρίνεται·

εἶτα κατηγορεῖ μὲν ἐμοῦ, κρίνει δὲ τουτονί, καὶ τοῦ μὲν ἀγῶνοσ ὅλου τὴν πρὸσ ἔμ’ ἔχθραν προί̈σταται, οὐδαμοῦ δ’ ἐπὶ ταύτην ἀπηντηκὼσ ἐμοὶ τὴν ἑτέρου ζητῶν ἐπιτιμίαν ἀφελέσθαι φαίνεται. καίτοι πρὸσ ἅπασιν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῖσ ἄλλοισ οἷσ ἂν εἰπεῖν τισ ὑπὲρ Κτησιφῶντοσ ἔχοι, καὶ τοῦτ’ ἔμοιγε δοκεῖ καὶ μάλ’ εἰκότωσ ἂν λέγειν, ὅτι τῆσ ἡμετέρασ ἔχθρασ ἡμᾶσ ἐφ’ ἡμῶν αὐτῶν δίκαιον ἦν τὸν ἐξετασμὸν ποιεῖσθαι, οὐ τὸ μὲν πρὸσ ἀλλήλουσ ἀγωνίζεσθαι παραλείπειν, ἑτέρῳ δ’ ὅτῳ κακόν τι δώσομεν ζητεῖν·

ὑπερβολὴ γὰρ ἀδικίασ τοῦτό γε. πάντα μὲν τοίνυν τὰ κατηγορημέν’ ὁμοίωσ ἐκ τούτων ἄν τισ ἴδοι, οὔτε δικαίωσ οὔτ’ ἐπ’ ἀληθείασ οὐδεμιᾶσ εἰρημένα·

βούλομαι δὲ καὶ καθ’ ἓν ἕκαστον αὐτῶν ἐξετάσαι, καὶ μάλισθ’ ὅσ’ ὑπὲρ τῆσ εἰρήνησ καὶ τῆσ πρεσβείασ κατεψεύσατό μου, τὰ πεπραγμέν’ ἑαυτῷ μετὰ Φιλοκράτουσ ἀνατιθεὶσ ἐμοί. ἔστι δ’ ἀναγκαῖον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ προσῆκον ἴσωσ, ὡσ κατ’ ἐκείνουσ τοὺσ χρόνουσ εἶχε τὰ πράγματ’ ἀναμνῆσαι, ἵνα πρὸσ τὸν ὑπάρχοντα καιρὸν ἕκαστα θεωρῆτε. τοῦ γὰρ Φωκικοῦ συστάντοσ πολέμου, οὐ δι’ ἐμέ οὐ γὰρ ἔγωγ’ ἐπολιτευόμην πω τότε, πρῶτον μὲν ὑμεῖσ οὕτω διέκεισθε ὥστε Φωκέασ μὲν βούλεσθαι σωθῆναι, καίπερ οὐ δίκαια ποιοῦντασ ὁρῶντεσ, Θηβαίοισ δ’ ὁτιοῦν ἂν ἐφησθῆναι παθοῦσιν, οὐκ ἀλόγωσ οὐδ’ ἀδίκωσ αὐτοῖσ ὀργιζόμενοι·

οἷσ γὰρ ηὐτυχήκεσαν ἐν Λεύκτροισ οὐ μετρίωσ ἐκέχρηντο· ἔπειθ’ ἡ Πελοπόννησοσ ἅπασα διειστήκει, καὶ οὔθ’ οἱ μισοῦντεσ Λακεδαιμονίουσ οὕτωσ ἴσχυον ὥστ’ ἀνελεῖν αὐτούσ, οὔθ’ οἱ πρότερον δι’ ἐκείνων ἄρχοντεσ κύριοι τῶν πόλεων ἦσαν, ἀλλά τισ ἦν ἄκριτοσ καὶ παρὰ τούτοισ καὶ παρὰ τοῖσ ἄλλοισ ἅπασιν ἔρισ καὶ ταραχή. ταῦτα δ’ ὁρῶν ὁ Φίλιπποσ οὐ γὰρ ἦν ἀφανῆ τοῖσ παρ’ ἑκάστοισ προδόταισ χρήματ’ ἀναλίσκων πάντασ συνέκρουε καὶ πρὸσ αὑτοὺσ ἐτάραττεν·

εἶτ’ ἐν οἷσ ἡμάρτανον ἄλλοι καὶ κακῶσ ἐφρόνουν, αὐτὸσ παρεσκευάζετο καὶ κατὰ πάντων ἐφύετο. ὡσ δὲ ταλαιπωρούμενοι τῷ μήκει τοῦ πολέμου οἱ τότε μὲν βαρεῖσ, νῦν δ’ ἀτυχεῖσ Θηβαῖοι φανεροὶ πᾶσιν ἦσαν ἀναγκασθησόμενοι καταφεύγειν ἐφ’ ὑμᾶσ, ὁ Φίλιπποσ, ἵνα μὴ τοῦτο γένοιτο μηδὲ συνέλθοιεν αἱ πόλεισ, ὑμῖν μὲν εἰρήνην, ἐκείνοισ δὲ βοήθειαν ἐπηγγείλατο. τί οὖν συνηγωνίσατ’ αὐτῷ πρὸσ τὸ λαβεῖν ὀλίγου δεῖν ὑμᾶσ ἑκόντασ ἐξαπατωμένουσ;

ἡ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων, εἴτε χρὴ κακίαν εἴτ’ ἄγνοιαν εἴτε καὶ ἀμφότερα ταῦτ’ εἰπεῖν, οἳ πόλεμον συνεχῆ καὶ μακρὸν πολεμούντων ὑμῶν, καὶ τοῦτον ὑπὲρ τῶν πᾶσι συμφερόντων, ὡσ ἔργῳ φανερὸν γέγονεν, οὔτε χρήμασιν οὔτε σώμασιν οὔτ’ ἄλλῳ οὐδενὶ τῶν ἁπάντων συνελάμβανον ὑμῖν· οἷσ καὶ δικαίωσ καὶ προσηκόντωσ ὀργιζόμενοι ἑτοίμωσ ὑπηκούσατε τῷ Φιλίππῳ. ἡ μὲν οὖν τότε συγχωρηθεῖσ’ εἰρήνη διὰ ταῦτ’, οὐ δι’ ἐμέ, ὡσ οὗτοσ διέβαλλεν, ἐπράχθη· τὰ δὲ τούτων ἀδικήματα καὶ δωροδοκήματ’ ἐν αὐτῇ τῶν νυνὶ παρόντων πραγμάτων, ἄν τισ ἐξετάζῃ δικαίωσ, αἴτι’ εὑρήσει. καὶ ταυτὶ πάνθ’ ὑπὲρ τῆσ ἀληθείασ ἀκριβολογοῦμαι καὶ διεξέρχομαι.

εἰ γὰρ εἶναί τι δοκοίη τὰ μάλιστ’ ἐν τούτοισ ἀδίκημα, οὐδέν ἐστι δήπου πρὸσ ἐμέ· ἀλλ’ ὁ μὲν πρῶτοσ εἰπὼν καὶ μνησθεὶσ ὑπὲρ τῆσ εἰρήνησ Ἀριστόδημοσ ἦν ὁ ὑποκριτήσ, ὁ δ’ ἐκδεξάμενοσ καὶ γράψασ καὶ ἑαυτὸν μετὰ τούτου μισθώσασ ἐπὶ ταῦτα Φιλοκράτησ ὁ Ἁγνούσιοσ, ὁ σόσ, Αἰσχίνη, κοινωνόσ, οὐχ ὁ ἐμόσ, οὐδ’ ἂν σὺ διαρραγῇσ ψευδόμενοσ, οἱ δὲ συνειπόντεσ ὅτου δήποθ’ εἵνεκα ἐῶ γὰρ τοῦτό γ’ ἐν τῷ παρόντι Εὔβουλοσ καὶ Κηφισοφῶν· ἐγὼ δ’ οὐδὲν οὐδαμοῦ. ἀλλ’ ὅμωσ, τούτων τοιούτων ὄντων καὶ ἐπ’ αὐτῆσ τῆσ ἀληθείασ οὕτω δεικνυμένων, εἰσ τοῦθ’ ἧκεν ἀναιδείασ ὥστ’ ἐτόλμα λέγειν ὡσ ἄρ’ ἐγὼ πρὸσ τῷ τῆσ εἰρήνησ αἴτιοσ γεγενῆσθαι καὶ κεκωλυκὼσ εἰήν τὴν πόλιν μετὰ κοινοῦ συνεδρίου τῶν Ἑλλήνων ταύτην ποιήσασθαι.

εἶτ’ ὦ ‐ τί ἂν εἰπών σέ τισ ὀρθῶσ προσείποι; ἔστιν ὅπου σὺ παρὼν τηλικαύτην πρᾶξιν καὶ συμμαχίαν, ἡλίκην νυνὶ διεξῄεισ, ὁρῶν ἀφαιρούμενόν με τῆσ πόλεωσ, ἠγανάκτησασ, ἢ παρελθὼν ταῦθ’ ἃ νῦν κατηγόρεισ ἐδίδαξασ καὶ διεξῆλθεσ; καὶ μὴν εἰ τὸ κωλῦσαι τὴν τῶν Ἑλλήνων κοινωνίαν ἐπεπράκειν ἐγὼ Φιλίππῳ, σοὶ τὸ μὴ σιγῆσαι λοιπὸν ἦν, ἀλλὰ βοᾶν καὶ διαμαρτύρεσθαι καὶ δηλοῦν τουτοισί.

οὐ τοίνυν ἐποίησασ οὐδαμοῦ τοῦτο, οὐδ’ ἤκουσέ σου ταύτην τὴν φωνὴν οὐδείσ· οὔτε γὰρ ἦν πρεσβεία πρὸσ οὐδέν’ ἀπεσταλμένη τότε τῶν Ἑλλήνων, ἀλλὰ πάλαι πάντεσ ἦσαν ἐξεληλεγμένοι, οὔθ’ οὗτοσ ὑγιὲσ περὶ τούτων εἴρηκεν οὐδέν. χωρὶσ δὲ τούτων καὶ διαβάλλει τὴν πόλιν τὰ μέγιστ’ ἐν οἷσ ψεύδεται·

εἰ γὰρ ὑμεῖσ ἅμα τοὺσ μὲν Ἕλληνασ εἰσ πόλεμον παρεκαλεῖτε, αὐτοὶ δὲ πρὸσ Φίλιππον περὶ εἰρήνησ πρέσβεισ ἐπέμπετε, Εὐρυβάτου πρᾶγμα, οὐ πόλεωσ ἔργον οὐδὲ χρηστῶν ἀνθρώπων διεπράττεσθε. ἀλλ’ οὐκ ἔστι ταῦτα, οὐκ ἔστι· τί γὰρ καὶ βουλόμενοι μετεπέμπεσθ’ ἂν αὐτοὺσ ἐν τούτῳ τῷ καιρῷ; ἐπὶ τὴν εἰρήνην; ἀλλ’ ὑπῆρχεν ἅπασιν. ἀλλ’ ἐπὶ τὸν πόλεμον; ἀλλ’ αὐτοὶ περὶ εἰρήνησ ἐβουλεύεσθε. οὔκουν οὔτε τῆσ ἐξ ἀρχῆσ εἰρήνησ ἡγεμὼν οὐδ’ αἴτιοσ ὢν ἐγὼ φαίνομαι, οὔτε τῶν ἄλλων ὧν κατεψεύσατό μου οὐδὲν ἀληθὲσ ὂν δείκνυται. ἐπειδὴ τοίνυν ἐποιήσατο τὴν εἰρήνην ἡ πόλισ, ἐνταῦθα πάλιν σκέψασθε τί ἡμῶν ἑκάτεροσ προείλετο πράττειν·

καὶ γὰρ ἐκ τούτων εἴσεσθε τίσ ἦν ὁ Φιλίππῳ πάντα συναγωνιζόμενοσ, καὶ τίσ ὁ πράττων ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τὸ τῇ πόλει συμφέρον ζητῶν. ἐγὼ μὲν τοίνυν ἔγραψα βουλεύων ἀποπλεῖν τὴν ταχίστην τοὺσ πρέσβεισ ἐπὶ τοὺσ τόπουσ ἐν οἷσ ἂν ὄντα Φίλιππον πυνθάνωνται, καὶ τοὺσ ὁρ́κουσ ἀπολαμβάνειν· οὗτοι δ’ οὐδὲ γράψαντοσ ἐμοῦ ταῦτα ποιεῖν ἠθέλησαν. τί δὲ τοῦτ’ ἐδύνατο, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι;

ἐγὼ διδάξω. Φιλίππῳ μὲν ἦν συμφέρον ὡσ πλεῖστον τὸν μεταξὺ χρόνον γενέσθαι τῶν ὁρ́κων, ὑμῖν δ’ ὡσ ἐλάχιστον. διὰ τί; ὅτι ὑμεῖσ μὲν οὐκ ἀφ’ ἧσ ὠμόσαθ’ ἡμέρασ μόνον, ἀλλ’ ἀφ’ ἧσ ἠλπίσατε τὴν εἰρήνην ἔσεσθαι, πάσασ ἐξελύσατε τὰσ παρασκευὰσ τὰσ τοῦ πολέμου, ὁ δὲ τοῦτ’ ἐκ παντὸσ τοῦ χρόνου μάλιστ’ ἐπραγματεύετο, νομίζων, ὅπερ ἦν ἀληθέσ, ὅσα τῆσ πόλεωσ προλάβοι πρὸ τοῦ τοὺσ ὁρ́κουσ ἀποδοῦναι, πάντα ταῦτα βεβαίωσ ἕξειν· οὐδένα γὰρ τὴν εἰρήνην λύσειν τούτων εἵνεκα. ἁγὼ προορώμενοσ, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ λογιζόμενοσ τὸ ψήφισμα τοῦτο γράφω, πλεῖν ἐπὶ τοὺσ τόπουσ ἐν οἷσ ἂν ᾖ Φίλιπποσ καὶ τοὺσ ὁρ́κουσ τὴν ταχίστην ἀπολαμβάνειν, ἵν’ ἐχόντων τῶν Θρᾳκῶν, τῶν ὑμετέρων συμμάχων, ταῦτα τὰ χωρί’ ἃ νῦν οὗτοσ διέσυρε, τὸ Σέρριον καὶ τὸ Μυρτηνὸν καὶ τὴν Ἐργίσκην, οὕτω γίγνοινθ’ οἱ ὁρ́κοι, καὶ μὴ προλαβὼν ἐκεῖνοσ τοὺσ ἐπικαίρουσ τῶν τόπων κύριοσ τῆσ Θρᾴκησ κατασταίη, μηδὲ πολλῶν μὲν χρημάτων πολλῶν δὲ στρατιωτῶν εὐπορήσασ ἐκ τούτων ῥᾳδίωσ τοῖσ λοιποῖσ ἐπιχειροίη πράγμασιν.

εἶτα τοῦτο μὲν οὐχὶ λέγει τὸ ψήφισμ’ οὐδ’ ἀναγιγνώσκει·

εἰ δὲ βουλεύων ἐγὼ προσάγειν τοὺσ πρέσβεισ ᾤμην δεῖν, τοῦτό μου διαβάλλει. ἀλλὰ τί ἐχρῆν με ποιεῖν; μὴ προσάγειν γράψαι τοὺσ ἐπὶ τοῦθ’ ἥκοντασ, ἵν’ ὑμῖν διαλεχθῶσιν; ἢ θέαν μὴ κατανεῖμαι τὸν ἀρχιτέκτον’ αὐτοῖσ κελεῦσαι; ἀλλ’ ἐν τοῖν δυοῖν ὀβολοῖν ἐθεώρουν ἄν, εἰ μὴ τοῦτ’ ἐγράφη. τὰ μικρὰ συμφέροντα τῆσ πόλεωσ ἔδει με φυλάττειν, τὰ δ’ ὅλα, ὥσπερ οὗτοι, πεπρακέναι; οὐ δήπου. λέγε τοίνυν μοι τὸ ψήφισμα τουτὶ λαβών, ὃ σαφῶσ οὗτοσ εἰδὼσ παρέβη. Ψήφισμα Δημοσθένουσ ἐπὶ ἄρχοντοσ Μνησιφίλου, ἑκατομβαιῶνοσ ἕνῃ καὶ νέᾳ, φυλῆσ πρυτανευούσησ Πανδιονίδοσ, Δημοσθένησ Δημοσθένουσ Παιανιεὺσ εἶπεν·

ἐπειδὴ Φίλιπποσ ἀποστείλασ πρέσβεισ περὶ τῆσ εἰρήνησ ὁμολογουμένασ πεποίηται συνθήκασ, δεδόχθαι τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων, ὅπωσ ἂν ἡ εἰρήνη ἐπιτελεσθῇ ἡ ἐπιχειροτονηθεῖσα ἐν τῇ πρώτῃ ἐκκλησίᾳ, πρέσβεισ ἑλέσθαι ἐκ πάντων Ἀθηναίων ἤδη πέντε, τοὺσ δὲ χειροτονηθέντασ ἀποδημεῖν μηδεμίαν ὑπερβολὴν ποιουμένουσ, ὅπου ἂν ὄντασ πυνθάνωνται τὸν Φίλιππον, καὶ τοὺσ ὁρ́κουσ λαβεῖν τε παρ’ αὐτοῦ καὶ δοῦναι τὴν ταχίστην ἐπὶ ταῖσ ὡμολογημέναισ συνθήκαισ αὐτῷ πρὸσ τὸν Ἀθηναίων δῆμον, συμπεριλαμβάνοντασ καὶ τοὺσ ἑκατέρων συμμάχουσ.

πρέσβεισ ᾑρέθησαν Εὔβουλοσ Ἀναφλύστιοσ, Αἰσχίνησ Κοθωκίδησ, Κηφισοφῶν Ῥαμνούσιοσ, Δημοκράτησ Φλυεύσ, Κλέων Κοθωκίδησ. ταῦτα γράψαντοσ ἐμοῦ τότε καὶ τὸ τῇ πόλει συμφέρον οὐ τὸ Φιλίππῳ ζητοῦντοσ, βραχὺ φροντίσαντεσ οἱ χρηστοὶ πρέσβεισ οὗτοι καθῆντ’ ἐν Μακεδονίᾳ τρεῖσ ὅλουσ μῆνασ, ἑώσ ἦλθε Φίλιπποσ ἐκ Θρᾴκησ πάντα καταστρεψάμενοσ, ἐξὸν ἡμερῶν δέκα, ὁμοίωσ δὲ τριῶν ἢ τεττάρων, εἰσ τὸν Ἑλλήσποντον ἀφῖχθαι καὶ τὰ χωρία σῶσαι, λαβόντασ τοὺσ ὁρ́κουσ πρὶν ἐκεῖνον ἐξελεῖν αὐτά·

οὐ γὰρ ἂν ἥψατ’ αὐτῶν παρόντων ἡμῶν, ἢ οὐκ ἂν ὡρκίζομεν αὐτόν, ὥστε τῆσ εἰρήνησ ἂν διημαρτήκει καὶ οὐκ ἂν ἀμφότερ’ εἶχε, καὶ τὴν εἰρήνην καὶ τὰ χωρία. τὸ μὲν τοίνυν ἐν τῇ πρεσβείᾳ πρῶτον κλέμμα μὲν Φιλίππου, δωροδόκημα δὲ τῶν ἀδίκων τούτων ἀνθρώπων τοιοῦτον ἐγένετο·

ὑπὲρ οὗ καὶ τότε καὶ νῦν καὶ ἀεὶ ὁμολογῶ καὶ πολεμεῖν καὶ διαφέρεσθαι τούτοισ. ἕτερον δ’ εὐθὺσ ἐφεξῆσ ἔτι τούτου μεῖζον κακούργημα θεάσασθε. ἐπειδὴ γὰρ ὤμοσε τὴν εἰρήνην ὁ Φίλιπποσ προλαβὼν τὴν Θρᾴκην διὰ τούτουσ οὐχὶ πεισθέντασ τῷ ἐμῷ ψηφίσματι, πάλιν ὠνεῖται παρ’ αὐτῶν ὅπωσ μὴ ἄπιμεν ἐκ Μακεδονίασ, ἑώσ τὰ τῆσ στρατείασ τῆσ ἐπὶ τοὺσ Φωκέασ εὐτρεπῆ ποιήσαιτο, ἵνα μή, δεῦρ’ ἀπαγγειλάντων ἡμῶν ὅτι μέλλει καὶ παρασκευάζεται πορεύεσθαι, ἐξέλθοιθ’ ὑμεῖσ καὶ περιπλεύσαντεσ ταῖσ τριήρεσιν εἰσ Πύλασ ὥσπερ πρότερον κλείσαιτε τὸν τόπον, ἀλλ’ ἅμ’ ἀκούοιτε ταῦτ’ ἀπαγγελλόντων ἡμῶν κἀκεῖνοσ ἐντὸσ εἰή Πυλῶν καὶ μηδὲν ἔχοιθ’ ὑμεῖσ ποιῆσαι.

οὕτω δ’ ἦν ὁ Φίλιπποσ ἐν φόβῳ καὶ πολλῇ ἀγωνίᾳ, μὴ καὶ ταῦτα προειληφότοσ αὐτοῦ, εἰ πρὸ τοῦ τοὺσ Φωκέασ ἀπολέσθαι ψηφίσαισθε βοηθεῖν, ἐκφύγοι τὰ πράγματ’ αὐτόν, ὥστε μισθοῦται τὸν κατάπτυστον τουτονί, οὐκέτι κοινῇ μετὰ τῶν ἄλλων πρέσβεων ἀλλ’ ἰδίᾳ καθ’ αὑτόν, τοιαῦτα πρὸσ ὑμᾶσ εἰπεῖν καὶ ἀπαγγεῖλαι δι’ ὧν ἅπαντ’ ἀπώλετο.

ἀξιῶ δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ δέομαι τοῦτο μεμνῆσθαι παρ’ ὅλον τὸν ἀγῶνα, ὅτι μὴ κατηγορήσαντοσ Αἰσχίνου μηδὲν ἔξω τῆσ γραφῆσ οὐδ’ ἂν ἐγὼ λόγον οὐδέν’ ἐποιούμην ἕτερον·

πάσαισ δ’ αἰτίαισ καὶ βλασφημίαισ ἅμα τούτου κεχρημένου ἀνάγκη κἀμοὶ πρὸσ ἕκαστα τῶν κατηγορημένων μίκρ’ ἀποκρίνασθαι. τίνεσ οὖν ἦσαν οἱ παρὰ τούτου λόγοι τότε ῥηθέντεσ, καὶ δι’ οὓσ ἅπαντ’ ἀπώλετο;

ὡσ οὐ δεῖ θορυβεῖσθαι τῷ παρεληλυθέναι Φίλιππον εἴσω Πυλῶν· ἔσται γὰρ ἅπανθ’ ὅσα βούλεσθ’ ὑμεῖσ, ἂν ἔχηθ’ ἡσυχίαν, καὶ ἀκούσεσθε δυοῖν ἢ τριῶν ἡμερῶν, οἷσ μὲν ἐχθρὸσ ἥκει, φίλον αὐτὸν γεγενημένον, οἷσ δὲ φίλοσ, τοὐναντίον ἐχθρόν. οὐ γὰρ τὰ ῥήματα τὰσ οἰκειότητασ ἔφη βεβαιοῦν, μάλα σεμνῶσ ὀνομάζων, ἀλλὰ τὸ ταὐτὰ συμφέρειν· συμφέρειν δὲ Φιλίππῳ καὶ Φωκεῦσι καὶ ὑμῖν ὁμοίωσ ἅπασι τῆσ ἀναλγησίασ καὶ τῆσ βαρύτητοσ ἀπαλλαγῆναι τῆσ τῶν Θηβαίων. ταῦτα δ’ ἀσμένωσ τινὲσ ἤκουον αὐτοῦ διὰ τὴν τόθ’ ὑποῦσαν ἀπέχθειαν πρὸσ τοὺσ Θηβαίουσ.

τί οὖν συνέβη μετὰ ταῦτ’ εὐθύσ, οὐκ εἰσ μακράν; τοὺσ μὲν Φωκέασ ἀπολέσθαι καὶ κατασκαφῆναι τὰσ πόλεισ αὐτῶν, ὑμᾶσ δ’ ἡσυχίαν ἀγαγόντασ καὶ τούτῳ πεισθέντασ μικρὸν ὕστερον σκευαγωγεῖν ἐκ τῶν ἀγρῶν, τοῦτον δὲ χρυσίον λαβεῖν, καὶ ἔτι πρὸσ τούτοισ τὴν μὲν ἀπέχθειαν τὴν πρὸσ Θηβαίουσ καὶ Θετταλοὺσ τῇ πόλει γενέσθαι, τὴν δὲ χάριν τὴν ὑπὲρ τῶν πεπραγμένων Φιλίππῳ. ὅτι δ’ οὕτω ταῦτ’ ἔχει, λέγε μοι τό τε τοῦ Καλλισθένουσ ψήφισμα καὶ τὴν ἐπιστολὴν τὴν τοῦ Φιλίππου, ἐξ ὧν ἀμφοτέρων ταῦθ’ ἅπανθ’ ὑμῖν ἔσται φανερά.

λέγε. Ψήφισμαἐπὶ Μνησιφίλου ἄρχοντοσ, σύγκλητοσ ἐκκλησία ὑπὸ στρατηγῶν καὶ πρυτάνεων, καὶ βουλῆσ γνώμη, μαιμακτηριῶνοσ δεκάτῃ ἀπιόντοσ, Καλλισθένησ Ἐτεονίκου Φαληρεὺσ εἶπε μηδένα Ἀθηναίων μηδεμιᾷ παρευρέσει ἐν τῇ χώρᾳ κοιταῖον γίγνεσθαι, ἀλλ’ ἐν ἄστει καὶ Πειραιεῖ, ὅσοι μὴ ἐν τοῖσ φρουρίοισ εἰσὶν ἀποτεταγμένοι· τούτων δ’ ἑκάστουσ ἣν παρέλαβον τάξιν διατηρεῖν μήτε ἀφημερεύοντασ μήτε ἀποκοιτοῦντασ. ὃσ δ’ ἂν ἀπειθήσῃ τῷδε τῷ ψηφίσματι, ἔνοχοσ ἔστω τοῖσ τῆσ προδοσίασ ἐπιτιμίοισ, ἐὰν μή τι ἀδύνατον ἐπιδεικνύῃ περὶ ἑαυτόν·

περὶ δὲ τοῦ ἀδυνάτου ἐπικρινέτω ὁ ἐπὶ τῶν ὅπλων στρατηγὸσ καὶ ὁ ἐπὶ τῆσ διοικήσεωσ καὶ ὁ γραμματεὺσ τῆσ βουλῆσ. κατακομίζειν δὲ καὶ τὰ ἐκ τῶν ἀγρῶν πάντα τὴν ταχίστην, τὰ μὲν ἐντὸσ σταδίων ἑκατὸν εἴκοσι εἰσ ἄστυ καὶ Πειραιᾶ, τὰ δὲ ἐκτὸσ σταδίων ἑκατὸν εἴκοσι εἰσ Ἐλευσῖνα καὶ Φυλὴν καὶ Ἄφιδναν καὶ Ῥαμνοῦντα καὶ Σούνιον. εἶπε Καλλισθένησ Φαληρεύσ. ἆρ’ ἐπὶ ταύταισ ταῖσ ἐλπίσι τὴν εἰρήνην ἐποιεῖσθε, ἢ ταῦτ’ ἐπηγγέλλεθ’ ὑμῖν οὗτοσ ὁ μισθωτόσ;

λέγε δὴ τὴν ἐπιστολὴν ἣν ἔπεμψε Φίλιπποσ μετὰ ταῦτα.

Ἐπιστολή Βασιλεὺσ Μακεδόνων Φίλιπποσ Ἀθηναίων τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ χαίρειν. ἴστε ἡμᾶσ παρεληλυθότασ εἴσω Πυλῶν καὶ τὰ κατὰ τὴν Φωκίδα ὑφ’ ἑαυτοὺσ πεποιημένουσ, καὶ ὅσα μὲν ἑκουσίωσ προσετίθετο τῶν πολισμάτων, φρουρὰσ εἰσαγηοχότασ, τὰ δὲ μὴ ὑπακούοντα κατὰ κράτοσ λαβόντεσ καὶ ἐξανδραποδισάμενοι κατεσκάψαμεν.

ἀκούων δὲ καὶ ὑμᾶσ παρασκευάζεσθαι βοηθεῖν αὐτοῖσ γέγραφα ὑμῖν, ἵνα μὴ πλεῖον ἐνοχλῆσθε περὶ τούτων· τοῖσ μὲν γὰρ ὅλοισ οὐδὲν μέτριόν μοι δοκεῖτε ποιεῖν, τὴν εἰρήνην συνθέμενοι καὶ ὁμοίωσ ἀντιπαρεξάγοντεσ, καὶ ταῦτα οὐδὲ συμπεριειλημμένων τῶν Φωκέων ἐν ταῖσ κοιναῖσ ἡμῶν συνθήκαισ. ὥστε ἐὰν μὴ ἐμμένητε τοῖσ ὡμολογημένοισ, οὐδὲν προτερήσετε ἔξω τοῦ ἐφθακέναι ἀδικοῦντεσ. ἀκούεθ’ ὡσ σαφῶσ δηλοῖ καὶ διορίζεται ἐν τῇ πρὸσ ὑμᾶσ ἐπιστολῇ πρὸσ τοὺσ αὑτοῦ συμμάχουσ, ὅτι ἐγὼ ταῦτα πεποίηκ’ ἀκόντων Ἀθηναίων καὶ λυπουμένων, ὥστ’ εἴπερ εὖ φρονεῖτ’, ὦ Θηβαῖοι καὶ Θετταλοί, τούτουσ μὲν ἐχθροὺσ ὑπολήψεσθε, ἐμοὶ δὲ πιστεύσετε οὐ τούτοισ τοῖσ ῥήμασιν γράψασ, ταῦτα δὲ βουλόμενοσ δεικνύναι.

τοιγαροῦν ἐκ τούτων ᾤχετ’ ἐκείνουσ λαβὼν εἰσ τὸ μηδ’ ὁτιοῦν προορᾶν τῶν μετὰ ταῦτα μηδ’ αἰσθάνεσθαι, ἀλλ’ ἐᾶσαι πάντα τὰ πράγματ’ ἐκεῖνον ὑφ’ ἑαυτῷ ποιήσασθαι· ἐξ ὧν ταῖσ παρούσαισ συμφοραῖσ οἱ ταλαίπωροι κέχρηνται. ὁ δὲ ταύτησ τῆσ πίστεωσ αὐτῷ συνεργὸσ καὶ συναγωνιστὴσ καὶ ὁ δεῦρ’ ἀπαγγείλασ τὰ ψευδῆ καὶ φενακίσασ ὑμᾶσ, οὗτόσ ἐσθ’ ὁ τὰ Θηβαίων ὀδυρόμενοσ νῦν πάθη καὶ διεξιὼν ὡσ οἰκτρά, καὶ τούτων καὶ τῶν ἐν Φωκεῦσι κακῶν καὶ ὅσ’ ἄλλα πεπόνθασιν οἱ Ἕλληνεσ ἁπάντων αὐτὸσ ὢν αἴτιοσ.

δῆλον γὰρ ὅτι σὺ μὲν ἀλγεῖσ ἐπὶ τοῖσ συμβεβηκόσιν, Αἰσχίνη, καὶ τοὺσ Θηβαίουσ ἐλεεῖσ, κτήματ’ ἔχων ἐν τῇ Βοιωτίᾳ καὶ γεωργῶν τὰ ἐκείνων, ἐγὼ δὲ χαίρω, ὃσ εὐθὺσ ἐξῃτούμην ὑπὸ τοῦ ταῦτα πράξαντοσ. ἀλλὰ γὰρ ἐμπέπτωκ’ εἰσ λόγουσ, οὓσ αὐτίκα μᾶλλον ἴσωσ ἁρμόσει λέγειν.

ἐπάνειμι δὴ πάλιν ἐπὶ τὰσ ἀποδείξεισ, ὡσ τὰ τούτων ἀδικήματα τῶν νυνὶ παρόντων πραγμάτων γέγον’ αἴτια. ἐπειδὴ γὰρ ἐξηπάτησθε μὲν ὑμεῖσ ὑπὸ τοῦ Φιλίππου διὰ τούτων τῶν ἐν ταῖσ πρεσβείαισ μισθωσάντων ἑαυτοὺσ καὶ οὐδὲν ἀληθὲσ ὑμῖν ἀπαγγειλάντων, ἐξηπάτηντο δ’ οἱ ταλαίπωροι Φωκεῖσ καὶ ἀνῄρηνθ’ αἱ πόλεισ αὐτῶν, τί ἐγένετο;

οἱ μὲν κατάπτυστοι Θετταλοὶ καὶ ἀναίσθητοι Θηβαῖοι φίλον, εὐεργέτην, σωτῆρα τὸν Φίλιππον ἡγοῦντο·

πάντ’ ἐκεῖνοσ ἦν αὐτοῖσ· οὐδὲ φωνὴν ἤκουον εἴ τισ ἄλλο τι βούλοιτο λέγειν. ὑμεῖσ δ’ ὑφορώμενοι τὰ πεπραγμένα καὶ δυσχεραίνοντεσ ἤγετε τὴν εἰρήνην ὅμωσ· οὐ γὰρ ἦν ὅ τι ἂν ἐποιεῖτε. καὶ οἱ ἄλλοι δ’ Ἕλληνεσ, ὁμοίωσ ὑμῖν πεφενακισμένοι καὶ διημαρτηκότεσ ὧν ἤλπισαν, ἦγον τὴν εἰρήνην ἄσμενοι, καὶ αὐτοὶ τρόπον τιν’ ἐκ πολλοῦ πολεμούμενοι. ὅτε γὰρ περιιὼν Φίλιπποσ Ἰλλυριοὺσ καὶ Τριβαλλούσ, τινὰσ δὲ καὶ τῶν Ἑλλήνων κατεστρέφετο, καὶ δυνάμεισ πολλὰσ καὶ μεγάλασ ἐποιεῖθ’ ὑφ’ ἑαυτῷ, καί τινεσ τῶν ἐκ τῶν πόλεων ἐπὶ τῇ τῆσ εἰρήνησ ἐξουσίᾳ βαδίζοντεσ ἐκεῖσε διεφθείροντο, ὧν εἷσ οὗτοσ ἦν, τότε πάντεσ ἐφ’ οὓσ ταῦτα παρεσκευάζετ’ ἐκεῖνοσ ἐπολεμοῦντο.

εἰ δὲ μὴ ᾐσθάνοντο, ἕτεροσ λόγοσ οὗτοσ, οὐ πρὸσ ἐμέ. ἐγὼ μὲν γὰρ προὔλεγον καὶ διεμαρτυρόμην καὶ παρ’ ὑμῖν ἀεὶ καὶ ὅποι πεμφθείην·

αἱ δὲ πόλεισ ἐνόσουν, τῶν μὲν ἐν τῷ πολιτεύεσθαι καὶ πράττειν δωροδοκούντων καὶ διαφθειρομένων ἐπὶ χρήμασι, τῶν δ’ ἰδιωτῶν καὶ πολλῶν τὰ μὲν οὐ προορωμένων, τὰ δὲ τῇ καθ’ ἡμέραν ῥᾳστώνῃ καὶ σχολῇ δελεαζομένων, καὶ τοιουτονί τι πάθοσ πεπονθότων ἁπάντων, πλὴν οὐκ ἐφ’ ἑαυτοὺσ ἑκάστων οἰομένων τὸ δεινὸν ἥξειν καὶ διὰ τῶν ἑτέρων κινδύνων τὰ ἑαυτῶν ἀσφαλῶσ σχήσειν ὅταν βούλωνται. εἶτ’, οἶμαι, συμβέβηκε τοῖσ μὲν πλήθεσιν ἀντὶ τῆσ πολλῆσ καὶ ἀκαίρου ῥᾳθυμίασ τὴν ἐλευθερίαν ἀπολωλεκέναι, τοῖσ δὲ προεστηκόσι καὶ τἄλλα πλὴν ἑαυτοὺσ οἰομένοισ πωλεῖν πρώτουσ ἑαυτοὺσ πεπρακόσιν αἰσθέσθαι·

ἀντὶ γὰρ φίλων καὶ ξένων ἃ τότ’ ὠνομάζοντο ἡνίκ’ ἐδωροδόκουν, νῦν κόλακεσ καὶ θεοῖσ ἐχθροὶ καὶ τἄλλ’ ἃ προσήκει πάντ’ ἀκούουσιν. οὐδεὶσ γάρ, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὸ τοῦ προδιδόντοσ συμφέρον ζητῶν χρήματ’ ἀναλίσκει, οὐδ’ ἐπειδὰν ὧν ἂν πρίηται κύριοσ γένηται τῷ προδότῃ συμβούλῳ περὶ τῶν λοιπῶν ἔτι χρῆται·

οὐδὲν γὰρ ἂν ἦν εὐδαιμονέστερον προδότου. ἀλλ’ οὐκ ἔστι ταῦτα· πόθεν; πολλοῦ γε καὶ δεῖ. ἀλλ’ ἐπειδὰν τῶν πραγμάτων ἐγκρατὴσ ὁ ζητῶν ἄρχειν καταστῇ, καὶ τῶν ταῦτ’ ἀποδομένων δεσπότησ ἐστί, τὴν δὲ πονηρίαν εἰδὼσ τότε δή, τότε καὶ μισεῖ καὶ ἀπιστεῖ καὶ προπηλακίζει. σκοπεῖτε δέ·

καὶ γὰρ εἰ παρελήλυθ’ ὁ τῶν πραγμάτων καιρόσ, ὁ τοῦ γ’ εἰδέναι τὰ τοιαῦτα καιρὸσ ἀεὶ πάρεστι τοῖσ εὖ φρονοῦσι. μέχρι τούτου Λασθένησ φίλοσ ὠνομάζετο, ἑώσ προὔδωκεν Ὄλυνθον· μέχρι τούτου Τιμόλαοσ, ἑώσ ἀπώλεσε Θήβασ· μέχρι τούτου Εὔδικοσ καὶ Σῖμοσ ὁ Λαρισαῖοσ, ἑώσ Θετταλίαν ὑπὸ Φιλίππῳ ἐποίησαν. εἶτ’ ἐλαυνομένων καὶ ὑβριζομένων καὶ τί κακὸν οὐχὶ πασχόντων πᾶσ’ ἡ οἰκουμένη μεστὴ γέγονεν. τί δ’ Ἀρίστρατοσ ἐν Σικυῶνι, καὶ τί Πέριλλοσ ἐν Μεγάροισ; οὐκ ἀπερριμμένοι; ἐξ ὧν καὶ σαφέστατ’ ἄν τισ ἴδοι ὅτι ὁ μάλιστα φυλάττων τὴν αὑτοῦ πατρίδα καὶ πλεῖστ’ ἀντιλέγων τούτοισ, οὗτοσ ὑμῖν, Αἰσχίνη, τοῖσ προδιδοῦσι καὶ μισθαρνοῦσιν τὸ ἔχειν ἐφ’ ὅτῳ δωροδοκήσετε περιποιεῖ, καὶ διὰ τοὺσ πολλοὺσ τουτωνὶ καὶ τοὺσ ἀνθισταμένουσ τοῖσ ὑμετέροισ βουλήμασιν ὑμεῖσ ἐστὲ σῷοι καὶ ἔμμισθοι, ἐπεὶ διά γ’ ὑμᾶσ αὐτοὺσ πάλαι ἂν ἀπωλώλειτε.

καὶ περὶ μὲν τῶν τότε πραχθέντων ἔχων ἔτι πολλὰ λέγειν, καὶ ταῦθ’ ἡγοῦμαι πλείω τῶν ἱκανῶν εἰρῆσθαι.

αἴτιοσ δ’ οὗτοσ, ὥσπερ ἑωλοκρασίαν τινά μου τῆσ πονηρίασ τῆσ ἑαυτοῦ καὶ τῶν ἀδικημάτων κατασκεδάσασ, ἣν ἀναγκαῖον ἦν πρὸσ τοὺσ νεωτέρουσ τῶν πεπραγμένων ἀπολύσασθαι. παρηνώχλησθε δ’ ἴσωσ οἱ καὶ πρὶν ἔμ’ εἰπεῖν ὁτιοῦν εἰδότεσ τὴν τούτου τότε μισθαρνίαν. καίτοι φιλίαν γε καὶ ξενίαν αὐτὴν ὀνομάζει, καὶ νῦν εἶπέ που λέγων ὁ τὴν Ἀλεξάνδρου ξενίαν ὀνειδίζων ἐμοί ἐγώ σοι ξενίαν Ἀλεξάνδρου;

πόθεν λαβόντι ἢ πῶσ ἀξιωθέντι; οὔτε Φιλίππου ξένον οὔτ’ Ἀλεξάνδρου φίλον εἴποιμ’ ἂν ἐγώ σε, οὐχ οὕτω μαίνομαι, εἰ μὴ καὶ τοὺσ θεριστὰσ καὶ τοὺσ ἄλλο τι μισθοῦ πράττοντασ φίλουσ καὶ ξένουσ δεῖ καλεῖν τῶν μισθωσαμένων. ἀλλ’ οὐκ ἔστι ταῦτα·

πόθεν; πολλοῦ γε καὶ δεῖ. ἀλλὰ μισθωτὸν ἐγώ σε Φιλίππου πρότερον καὶ νῦν Ἀλεξάνδρου καλῶ, καὶ οὗτοι πάντεσ. εἰ δ’ ἀπιστεῖσ, ἐρώτησον αὐτούσ, μᾶλλον δ’ ἐγὼ τοῦθ’ ὑπὲρ σοῦ ποιήσω. πότερον ὑμῖν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, δοκεῖ μισθωτὸσ Αἰσχίνησ ἢ ξένοσ εἶναι Ἀλεξάνδρου; ἀκούεισ ἃ λέγουσιν. βούλομαι τοίνυν ἤδη καὶ περὶ τῆσ γραφῆσ αὐτῆσ ἀπολογήσασθαι καὶ διεξελθεῖν τὰ πεπραγμέν’ ἐμαυτῷ, ἵνα καίπερ εἰδὼσ Αἰσχίνησ ὅμωσ ἀκούσῃ δι’ ἅ φημι καὶ τούτων τῶν προβεβουλευμένων καὶ πολλῷ μειζόνων ἔτι τούτων δωρειῶν δίκαιοσ εἶναι τυγχάνειν.

καί μοι λέγε τὴν γραφὴν αὐτὴν λαβών. ἐπὶ Χαιρώνδου ἄρχοντοσ, ἐλαφηβολιῶνοσ ἕκτῃ ἱσταμένου, Αἰσχίνησ Ἀτρομήτου Κοθωκίδησ ἀπήνεγκε πρὸσ τὸν ἄρχοντα παρανόμων κατὰ Κτησιφῶντοσ τοῦ Λεωσθένουσ Ἀναφλυστίου, ὅτι ἔγραψε παράνομον ψήφισμα, ὡσ ἄρα δεῖ στεφανῶσαι Δημοσθένην Δημοσθένουσ Παιανιέα χρυσῷ στεφάνῳ, καὶ ἀναγορεῦσαι ἐν τῷ θεάτρῳ Διονυσίοισ τοῖσ μεγάλοισ, τραγῳδοῖσ καινοῖσ, ὅτι στεφανοῖ ὁ δῆμοσ Δημοσθένην Δημοσθένουσ Παιανιέα χρυσῷ στεφάνῳ ἀρετῆσ ἕνεκα καὶ εὐνοίασ ἧσ ἔχων διατελεῖ εἴσ τε τοὺσ Ἕλληνασ ἅπαντασ καὶ τὸν δῆμον τὸν Ἀθηναίων καὶ ἀνδραγαθίασ, καὶ διότι διατελεῖ πράττων καὶ λέγων τὰ βέλτιστα τῷ δήμῳ καὶ πρόθυμόσ ἐστι ποιεῖν ὅ τι ἂν δύνηται ἀγαθόν, πάντα ταῦτα ψευδῆ γράψασ καὶ παράνομα, τῶν νόμων οὐκ ἐώντων πρῶτον μὲν ψευδεῖσ γραφὰσ εἰσ τὰ δημόσια γράμματα καταβάλλεσθαι, εἶτα τὸν ὑπεύθυνον στεφανοῦν ἔστι δὲ Δημοσθένησ τειχοποιὸσ καὶ ἐπὶ τῷ θεωρικῷ τεταγμένοσ, ἔτι δὲ μὴ ἀναγορεύειν τὸν στέφανον ἐν τῷ θεάτρῳ Διονυσίοισ τραγῳδῶν τῇ καινῇ, ἀλλ’ ἐὰν μὲν ἡ βουλὴ στεφανοῖ, ἐν τῷ βουλευτηρίῳ ἀνειπεῖν, ἐὰν δὲ ἡ πόλισ, ἐν πυκνὶ τῇ ἐκκλησίᾳ.

τίμημα τάλαντα πεντήκοντα. κλήτορεσ Κηφισοφῶν Κηφισοφῶντοσ Ῥαμνούσιοσ, Κλέων Κλέωνοσ Κοθωκίδησ.

ἃ μὲν διώκει τοῦ ψηφίσματοσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ταῦτ’ ἐστίν.

ἐγὼ δ’ ἀπ’ αὐτῶν τούτων πρῶτον οἶμαι δῆλον ὑμῖν ποιήσειν ὅτι πάντα δικαίωσ ἀπολογήσομαι· τὴν γὰρ αὐτὴν τούτῳ ποιησάμενοσ τῶν γεγραμμένων τάξιν περὶ πάντων ἐρῶ καθ’ ἕκαστον ἐφεξῆσ καὶ οὐδὲν ἑκὼν παραλείψω. τοῦ μὲν οὖν γράψαι πράττοντα καὶ λέγοντα τὰ βέλτιστά με τῷ δήμῳ διατελεῖν καὶ πρόθυμον εἶναι ποιεῖν ὅ τι ἂν δύνωμαι ἀγαθόν, καὶ ἐπαινεῖν ἐπὶ τούτοισ, ἐν τοῖσ πεπολιτευμένοισ τὴν κρίσιν εἶναι νομίζω·

ἀπὸ γὰρ τούτων ἐξεταζομένων εὑρεθήσεται εἴτ’ ἀληθῆ περὶ ἐμοῦ γέγραφε Κτησιφῶν ταῦτα καὶ προσήκοντα εἴτε καὶ ψευδῆ· τὸ δὲ μὴ προσγράψαντα ἐπειδὰν τὰσ εὐθύνασ δῶ στεφανοῦν, καὶ ἀνειπεῖν ἐν τῷ θεάτρῳ τὸν στέφανον κελεῦσαι, κοινωνεῖν μὲν ἡγοῦμαι καὶ τοῦτο τοῖσ πεπολιτευμένοισ, εἴτ’ ἄξιόσ εἰμι τοῦ στεφάνου καὶ τῆσ ἀναρρήσεωσ τῆσ ἐν τούτοισ εἴτε καὶ μή·

ἔτι μέντοι καὶ τοὺσ νόμουσ δεικτέον εἶναί μοι δοκεῖ, καθ’ οὓσ ταῦτα γράφειν ἐξῆν τούτῳ. οὑτωσὶ μέν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, δικαίωσ καὶ ἁπλῶσ τὴν ἀπολογίαν ἔγνωκα ποιεῖσθαι, βαδιοῦμαι δ’ ἐπ’ αὔθ’ ἃ πέπρακταί μοι. καί με μηδεὶσ ἀπαρτᾶν ὑπολάβῃ τὸν λόγον τῆσ γραφῆσ, ἐὰν εἰσ Ἑλληνικὰσ πράξεισ καὶ λόγουσ ἐμπέσω·

ὁ γὰρ διώκων τοῦ ψηφίσματοσ τὸ λέγειν καὶ πράττειν τὰ ἄριστά με καὶ γεγραμμένοσ ταῦθ’ ὡσ οὐκ ἀληθῆ, οὗτόσ ἐστιν ὁ τοὺσ περὶ ἁπάντων τῶν ἐμοὶ πεπολιτευμένων λόγουσ οἰκείουσ καὶ ἀναγκαίουσ τῇ γραφῇ πεποιηκώσ. εἶτα καὶ πολλῶν προαιρέσεων οὐσῶν τῆσ πολιτείασ τὴν περὶ τὰσ Ἑλληνικὰσ πράξεισ εἱλόμην ἐγώ, ὥστε καὶ τὰσ ἀποδείξεισ ἐκ τούτων δίκαιόσ εἰμι ποιεῖσθαι. ἃ μὲν οὖν πρὸ τοῦ πολιτεύεσθαι καὶ δημηγορεῖν ἐμὲ προὔλαβε καὶ κατέσχε Φίλιπποσ, ἐάσω·

οὐδὲν γὰρ ἡγοῦμαι τούτων εἶναι πρὸσ ἐμέ· ἃ δ’ ἀφ’ ἧσ ἡμέρασ ἐπὶ ταῦτ’ ἐπέστην ἐγὼ διεκωλύθη, ταῦτ’ ἀναμνήσω καὶ τούτων ὑφέξω λόγον, τοσοῦτον ὑπειπών. πλεονέκτημ’, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, μέγ’ ὑπῆρξε Φιλίππῳ. παρὰ γὰρ τοῖσ Ἕλλησιν, οὐ τισίν, ἀλλ’ ἅπασιν ὁμοίωσ, φορὰν προδοτῶν καὶ δωροδόκων καὶ θεοῖσ ἐχθρῶν ἀνθρώπων συνέβη γενέσθαι τοσαύτην ὅσην οὐδείσ πω πρότερον μέμνηται γεγονυῖαν·

οὓσ συναγωνιστὰσ καὶ συνεργοὺσ λαβὼν καὶ πρότερον κακῶσ τοὺσ Ἕλληνασ ἔχοντασ πρὸσ ἑαυτοὺσ καὶ στασιαστικῶσ ἔτι χεῖρον διέθηκε, τοὺσ μὲν ἐξαπατῶν, τοῖσ δὲ διδούσ, τοὺσ δὲ πάντα τρόπον διαφθείρων, καὶ διέστησεν εἰσ μέρη πολλά, ἑνὸσ τοῦ συμφέροντοσ ἅπασιν ὄντοσ, κωλύειν ἐκεῖνον μέγαν γίγνεσθαι. ἐν τοιαύτῃ δὲ καταστάσει καὶ ἔτ’ ἀγνοίᾳ τοῦ συνισταμένου καὶ φυομένου κακοῦ τῶν ἁπάντων Ἑλλήνων ὄντων, δεῖ σκοπεῖν ὑμᾶσ, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τί προσῆκον ἦν ἑλέσθαι πράττειν καὶ ποιεῖν τὴν πόλιν, καὶ τούτων λόγον παρ’ ἐμοῦ λαβεῖν·

ὁ γὰρ ἐνταῦθ’ ἑαυτὸν τάξασ τῆσ πολιτείασ εἴμ’ ἐγώ. πότερον αὐτὴν ἐχρῆν, Αἰσχίνη, τὸ φρόνημ’ ἀφεῖσαν καὶ τὴν ἀξίαν τὴν αὑτῆσ ἐν τῇ Θετταλῶν καὶ Δολόπων τάξει συγκατακτᾶσθαι Φιλίππῳ τὴν τῶν Ἑλλήνων ἀρχὴν καὶ τὰ τῶν προγόνων καλὰ καὶ δίκαι’ ἀναιρεῖν;

ἢ τοῦτο μὲν μὴ ποιεῖν, δεινὸν γὰρ ὡσ ἀληθῶσ, ἃ δ’ ἑώρα συμβησόμενα, εἰ μηδεὶσ κωλύσει, καὶ προῃσθάνεθ’, ὡσ ἐοίκεν, ἐκ πολλοῦ, ταῦτα περιιδεῖν γιγνόμενα; ἀλλὰ νῦν ἔγωγε τὸν μάλιστ’ ἐπιτιμῶντα τοῖσ πεπραγμένοισ ἡδέωσ ἂν ἐροίμην, τῆσ ποίασ μερίδοσ γενέσθαι τὴν πόλιν ἐβούλετ’ ἄν, πότερον τῆσ συναιτίασ τῶν συμβεβηκότων τοῖσ Ἕλλησι κακῶν καὶ αἰσχρῶν, ἧσ ἂν Θετταλοὺσ καὶ τοὺσ μετὰ τούτων εἴποι τισ, ἢ τῆσ περιεορακυίασ ταῦτα γιγνόμενα ἐπὶ τῇ τῆσ ἰδίασ πλεονεξίασ ἐλπίδι, ἧσ ἂν Ἀρκάδασ καὶ Μεσσηνίουσ καὶ Ἀργείουσ θείημεν.

ἀλλὰ καὶ τούτων πολλοί, μᾶλλον δὲ πάντεσ, χεῖρον ἡμῶν ἀπηλλάχασιν.

καὶ γὰρ εἰ μὲν ὡσ ἐκράτησε Φίλιπποσ ᾤχετ’ εὐθέωσ ἀπιὼν καὶ μετὰ ταῦτ’ ἦγεν ἡσυχίαν, μήτε τῶν αὑτοῦ συμμάχων μήτε τῶν ἄλλων Ἑλλήνων μηδένα μηδὲν λυπήσασ, ἦν ἄν τισ κατὰ τῶν ἐναντιωθέντων οἷσ ἔπραττεν ἐκεῖνοσ μέμψισ καὶ κατηγορία· εἰ δ’ ὁμοίωσ ἁπάντων τὸ ἀξίωμα, τὴν ἡγεμονίαν, τὴν ἐλευθερίαν περιείλετο, μᾶλλον δὲ καὶ τὰσ πολιτείασ, ὅσων ἐδύνατο, πῶσ οὐχ ἁπάντων ἐνδοξόταθ’ ὑμεῖσ ἐβουλεύσασθ’ ἐμοὶ πεισθέντεσ; ἀλλ’ ἐκεῖσ’ ἐπανέρχομαι.

τί τὴν πόλιν, Αἰσχίνη, προσῆκε ποιεῖν ἀρχὴν καὶ τυραννίδα τῶν Ἑλλήνων ὁρῶσαν ἑαυτῷ κατασκευαζόμενον Φίλιππον; ἑώρων δ’ αὐτὸν τὸν Φίλιππον, πρὸσ ὃν ἦν ἡμῖν ὁ ἀγών, ὑπὲρ ἀρχῆσ καὶ δυναστείασ τὸν ὀφθαλμὸν ἐκκεκομμένον, τὴν κλεῖν κατεαγότα, τὴν χεῖρα, τὸ σκέλοσ πεπηρωμένον, πᾶν ὅ τι βουληθείη μέροσ ἡ τύχη τοῦ σώματοσ παρελέσθαι, τοῦτο προϊέμενον, ὥστε τῷ λοιπῷ μετὰ τιμῆσ καὶ δόξησ ζῆν;

καὶ μὴν οὐδὲ τοῦτό γ’ οὐδεὶσ ἂν εἰπεῖν τολμήσαι, ὡσ τῷ μὲν ἐν Πέλλῃ τραφέντι, χωρίῳ ἀδόξῳ τότε γ’ ὄντι καὶ μικρῷ, τοσαύτην μεγαλοψυχίαν προσῆκεν ἐγγενέσθαι ὥστε τῆσ τῶν Ἑλλήνων ἀρχῆσ ἐπιθυμῆσαι καὶ τοῦτ’ εἰσ τὸν νοῦν ἐμβαλέσθαι, ὑμῖν δ’ οὖσιν Ἀθηναίοισ καὶ κατὰ τὴν ἡμέραν ἑκάστην ἐν πᾶσι καὶ λόγοισ καὶ θεωρήμασι τῆσ τῶν προγόνων ἀρετῆσ ὑπομνήμαθ’ ὁρῶσι τοσαύτην κακίαν ὑπάρξαι, ὥστε τῆσ ἐλευθερίασ αὐτεπαγγέλτουσ ἐθελοντὰσ παραχωρῆσαι Φιλίππῳ.

οὐδ’ ἂν εἷσ ταῦτα φήσειεν.

λοιπὸν τοίνυν ἦν καὶ ἀναγκαῖον ἅμα πᾶσιν οἷσ ἐκεῖνοσ ἔπραττ’ ἀδικῶν ὑμᾶσ ἐναντιοῦσθαι δικαίωσ. τοῦτ’ ἐποιεῖτε μὲν ὑμεῖσ ἐξ ἀρχῆσ εἰκότωσ καὶ προσηκόντωσ, ἔγραφον δὲ καὶ συνεβούλευον καὶ ἐγὼ καθ’ οὓσ ἐπολιτευόμην χρόνουσ. ὁμολογῶ. ἀλλὰ τί ἐχρῆν με ποιεῖν; ἤδη γάρ σ’ ἐρωτῶ πάντα τἄλλ’ ἀφείσ, Ἀμφίπολιν, Πύδναν, Ποτείδαιαν, Ἁλόννησον· οὐδενὸσ τούτων μέμνημαι· Σέρριον δὲ καὶ Δορίσκον καὶ τὴν Πεπαρήθου πόρθησιν καὶ ὅσ’ ἄλλ’ ἡ πόλισ ἠδικεῖτο, οὐδ’ εἰ γέγονεν οἶδα.

καίτοι σύ γ’ ἔφησθά με ταῦτα λέγοντ’ εἰσ ἔχθραν ἐμβαλεῖν τουτουσί, Εὐβούλου καὶ Ἀριστοφῶντοσ καὶ Διοπείθουσ τῶν περὶ τούτων ψηφισμάτων ὄντων, οὐκ ἐμῶν, ὦ λέγων εὐχερῶσ ὅ τι ἂν βουληθῇσ. οὐδὲ νῦν περὶ τούτων ἐρῶ.

ἀλλ’ ὁ τὴν Εὔβοιαν ἐκεῖνοσ σφετεριζόμενοσ καὶ κατασκευάζων ἐπιτείχισμ’ ἐπὶ τὴν Ἀττικήν, καὶ Μεγάροισ ἐπιχειρῶν, καὶ καταλαμβάνων Ὠρεόν, καὶ κατασκάπτων Πορθμόν, καὶ καθιστὰσ ἐν μὲν Ὠρεῷ Φιλιστίδην τύραννον, ἐν δ’ Ἐρετρίᾳ Κλείταρχον, καὶ τὸν Ἑλλήσποντον ὑφ’ αὑτῷ ποιούμενοσ, καὶ Βυζάντιον πολιορκῶν, καὶ πόλεισ Ἑλληνίδασ τὰσ μὲν ἀναιρῶν, εἰσ τὰσ δὲ τοὺσ φυγάδασ κατάγων, πότερον ταῦτα ποιῶν ἠδίκει καὶ παρεσπόνδει καὶ ἔλυε τὴν εἰρήνην ἢ οὔ; καὶ πότερον φανῆναί τινα τῶν Ἑλλήνων τὸν ταῦτα κωλύσοντα ποιεῖν αὐτὸν ἐχρῆν, ἢ μή; εἰ μὲν γὰρ μὴ ἐχρῆν, ἀλλὰ τὴν Μυσῶν λείαν καλουμένην τὴν Ἑλλάδ’ οὖσαν ὀφθῆναι ζώντων καὶ ὄντων Ἀθηναίων, περιείργασμαι μὲν ἐγὼ περὶ τούτων εἰπών, περιείργασται δ’ ἡ πόλισ ἡ πεισθεῖσ’ ἐμοί, ἔστω δ’ ἀδικήματα πάνθ’ ἃ πέπρακται καὶ ἁμαρτήματ’ ἐμά.

εἰ δ’ ἔδει τινὰ τούτων κωλυτὴν φανῆναι, τίν’ ἄλλον ἢ τὸν Ἀθηναίων δῆμον προσῆκε γενέσθαι; ταῦτα τοίνυν ἐπολιτευόμην ἐγώ, καὶ ὁρῶν καταδουλούμενον πάντασ ἀνθρώπουσ ἐκεῖνον ἠναντιούμην, καὶ προλέγων καὶ διδάσκων μὴ προί̈εσθαι διετέλουν. καὶ μὴν τὴν εἰρήνην γ’ ἐκεῖνοσ ἔλυσε τὰ πλοῖα λαβών, οὐχ ἡ πόλισ, Αἰσχίνη. φέρε δ’ αὐτὰ τὰ ψηφίσματα καὶ τὴν ἐπιστολὴν τὴν τοῦ Φιλίππου, καὶ λέγ’ ἐφεξῆσ·

ἀπὸ γὰρ τούτων τίσ τίνοσ αἴτιόσ ἐστι γενήσεται φανερόν. Ψήφισμα ἐπὶ ἄρχοντοσ Νεοκλέουσ, μηνὸσ βοηδρομιῶνοσ, ἐκκλησία σύγκλητοσ ὑπὸ στρατηγῶν, Εὔβουλοσ Μνησιθέου Κόπριοσ εἶπεν· ἐπειδὴ προσήγγειλαν οἱ στρατηγοὶ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ὡσ ἄρα Λεωδάμαντα τὸν ναύαρχον καὶ τὰ μετ’ αὐτοῦ ἀποσταλέντα σκάφη εἴκοσι ἐπὶ τὴν τοῦ σίτου παραπομπὴν εἰσ Ἑλλήσποντον ὁ παρὰ Φιλίππου στρατηγὸσ Ἀμύντασ καταγήοχεν εἰσ Μακεδονίαν καὶ ἐν φυλακῇ ἔχει, ἐπιμεληθῆναι τοὺσ πρυτάνεισ καὶ τοὺσ στρατηγοὺσ ὅπωσ ἡ βουλὴ συναχθῇ καὶ αἱρεθῶσι πρέσβεισ πρὸσ Φίλιππον, οἳ παραγενόμενοι διαλέξονται πρὸσ αὐτὸν περὶ τοῦ ἀφεθῆναι τὸν ναύαρχον καὶ τὰ πλοῖα καὶ τοὺσ στρατιώτασ, καὶ εἰ μὲν δι’ ἄγνοιαν ταῦτα πεποίηκεν ὁ Ἀμύντασ, ὅτι οὐ μεμψιμοιρεῖ ὁ δῆμοσ οὐδέν·

εἰ δέ τι πλημμελοῦντα παρὰ τὰ ἐπεσταλμένα λαβών, ὅτι ἐπισκεψάμενοι Ἀθηναῖοι ἐπιτιμήσουσι κατὰ τὴν τῆσ ὀλιγωρίασ ἀξίαν·

εἰ δὲ μηδέτερον τούτων ἐστίν, ἀλλ’ ἰδίᾳ ἀγνωμονοῦσιν ἢ ὁ ἀποστείλασ ἢ ὁ ἀπεσταλμένοσ, καὶ τοῦτο λέγειν, ἵνα αἰσθανόμενοσ ὁ δῆμοσ βουλεύσηται τί δεῖ ποιεῖν. τοῦτο μὲν τοίνυν τὸ ψήφισμ’ Εὔβουλοσ ἔγραψεν, οὐκ ἐγώ, τὸ δ’ ἐφεξῆσ Ἀριστοφῶν, εἶθ’ Ἡγήσιπποσ, εἶτ’ Ἀριστοφῶν πάλιν, εἶτα Φιλοκράτησ, εἶτα Κηφισοφῶν, εἶτα πάντεσ·

ἐγὼ δ’ οὐδὲν περὶ τούτων. λέγε. Ψηφίσματα ἐπὶ Νεοκλέουσ ἄρχοντοσ, βοηδρομιῶνοσ ἕνῃ καὶ νέᾳ, βουλῆσ γνώμη, πρυτάνεισ καὶ στρατηγοὶ ἐχρημάτισαν τὰ ἐκ τῆσ ἐκκλησίασ ἀνενεγκόντεσ, ὅτι ἔδοξε τῷ δήμῳ πρέσβεισ ἑλέσθαι πρὸσ Φίλιππον περὶ τῆσ τῶν πλοίων ἀνακομιδῆσ καὶ ἐντολὰσ δοῦναι κατὰ τὰ ἐκ τῆσ ἐκκλησίασ ψηφίσματα. καὶ εἵλοντο τούσδε, Κηφισοφῶντα Κλέωνοσ Ἀναφλύστιον, Δημόκριτον Δημοφῶντοσ Ἀναγυράσιον, Πολύκριτον Ἀπημάντου Κοθωκίδην.

πρυτανεία φυλῆσ Ἱπποθωντίδοσ, Ἀριστοφῶν Κολλυτεὺσ πρόεδροσ εἶπεν. ὥσπερ τοίνυν ἐγὼ ταῦτα δεικνύω τὰ ψηφίσματα, οὕτω καὶ σὺ δεῖξον, Αἰσχίνη, ὁποῖον ἐγὼ γράψασ ψήφισμα αἴτιόσ εἰμι τοῦ πολέμου.

ἀλλ’ οὐκ ἂν ἔχοισ· εἰ γὰρ εἶχεσ, οὐδὲν ἂν αὐτοῦ πρότερον νυνὶ παρέσχου. καὶ μὴν οὐδ’ ὁ Φίλιπποσ οὐδὲν αἰτιᾶται ἔμ’ ὑπὲρ τοῦ πολέμου, ἑτέροισ ἐγκαλῶν. Λέγε δ’ αὐτὴν τὴν ἐπιστολὴν τὴν τοῦΦιλίππου. Ἐπιστολή Βασιλεὺσ Μακεδόνων Φίλιπποσ Ἀθηναίων τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ χαίρειν.

παραγενόμενοι πρὸσ ἐμὲ οἱ παρ’ ὑμῶν πρεσβευταί, Κηφισοφῶν καὶ Δημόκριτοσ καὶ Πολύκριτοσ, διελέγοντο περὶ τῆσ τῶν πλοίων ἀφέσεωσ ὧν ἐναυάρχει Λεωδάμασ.

καθ’ ὅλου μὲν οὖν ἔμοιγε φαίνεσθε ἐν μεγάλῃ εὐηθείᾳ ἔσεσθαι, εἰ οἰέσθ’ ἐμὲ λανθάνειν ὅτι ἐξαπεστάλη ταῦτα τὰ πλοῖα πρόφασιν μὲν ὡσ τὸν σῖτον παραπέμψοντα ἐκ τοῦ Ἑλλησπόντου εἰσ Λῆμνον, βοηθήσοντα δὲ Σηλυμβριανοῖσ τοῖσ ὑπ’ ἐμοῦ μὲν πολιορκουμένοισ, οὐ συμπεριειλημμένοισ δὲ ἐν ταῖσ τῆσ φιλίασ κοινῇ κειμέναισ ἡμῖν συνθήκαισ. καὶ ταῦτα συνετάχθη τῷ ναυάρχῳ ἄνευ μὲν τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων, ὑπὸ δέ τινων ἀρχόντων καὶ ἑτέρων ἰδιωτῶν μὲν νῦν ὄντων, ἐκ παντὸσ δὲ τρόπου βουλομένων τὸν δῆμον ἀντὶ τῆσ νῦν ὑπαρχούσησ πρὸσ ἐμὲ φιλίασ τὸν πόλεμον ἀναλαβεῖν, πολλῷ μᾶλλον φιλοτιμουμένων τοῦτο συντετελέσθαι ἢ τοῖσ Σηλυμβριανοῖσ βοηθῆσαι.

καὶ ὑπολαμβάνουσιν αὑτοῖσ τὸ τοιοῦτο πρόσοδον ἔσεσθαι· οὐ μέντοι μοι δοκεῖ τοῦτο χρήσιμον ὑπάρχειν οὔθ’ ὑμῖν οὔτ’ ἐμοί. διόπερ τά τε νῦν καταχθέντα πλοῖα πρὸσ ἡμᾶσ ἀφίημι ὑμῖν, καὶ τοῦ λοιποῦ, ἐὰν βούλησθε μὴ ἐπιτρέπειν τοῖσ προεστηκόσιν ὑμῶν κακοήθωσ πολιτεύεσθαι, ἀλλ’ ἐπιτιμᾶτε, πειράσομαι κἀγὼ διαφυλάττειν τὴν εἰρήνην. εὐτυχεῖτε. ἐνταῦθ’ οὐδαμοῦ Δημοσθένην γέγραφεν, οὐδ’ αἰτίαν οὐδεμίαν κατ’ ἐμοῦ.

τί ποτ’ οὖν τοῖσ ἄλλοισ ἐγκαλῶν τῶν ἐμοὶ πεπραγμένων οὐχὶ μέμνηται; ὅτι τῶν ἀδικημάτων ἂν ἐμέμνητο τῶν αὑτοῦ, εἴ τι περὶ ἐμοῦ γέγραφεν· τούτων γὰρ εἰχόμην ἐγὼ καὶ τούτοισ ἠναντιούμην. καὶ πρῶτον μὲν τὴν εἰσ Πελοπόννησον πρεσβείαν ἔγραψα, ὅτε πρῶτον ἐκεῖνοσ εἰσ Πελοπόννησον παρεδύετο, εἶτα τὴν εἰσ Εὔβοιαν, ἡνίκ’ Εὐβοίασ ἥπτετο, εἶτα τὴν ἐπ’ Ὠρεὸν ἔξοδον, οὐκέτι πρεσβείαν, καὶ τὴν εἰσ Ἐρέτριαν, ἐπειδὴ τυράννουσ ἐκεῖνοσ ἐν ταύταισ ταῖσ πόλεσιν κατέστησεν. μετὰ ταῦτα δὲ τοὺσ ἀποστόλουσ ἅπαντασ ἀπέστειλα, καθ’ οὓσ Χερρόνησοσ ἐσώθη καὶ Βυζάντιον καὶ πάντεσ οἱ σύμμαχοι.

ἐξ ὧν ὑμῖν μὲν τὰ κάλλιστα, ἔπαινοι, δόξαι, τιμαί, στέφανοι, χάριτεσ παρὰ τῶν εὖ πεπονθότων ὑπῆρχον· τῶν δ’ ἀδικουμένων τοῖσ μὲν ὑμῖν τότε πεισθεῖσιν ἡ σωτηρία περιεγένετο, τοῖσ δ’ ὀλιγωρήσασι τὸ πολλάκισ ὧν ὑμεῖσ προείπατε μεμνῆσθαι, καὶ νομίζειν ὑμᾶσ μὴ μόνον εὔνουσ ἑαυτοῖσ, ἀλλὰ καὶ φρονίμουσ ἀνθρώπουσ καὶ μάντεισ εἶναι· πάντα γὰρ ἐκβέβηχ’ ἃ προείπατε. καὶ μὴν ὅτι πολλὰ μὲν ἂν χρήματ’ ἔδωκε Φιλιστίδησ ὥστ’ ἔχειν Ὠρεόν, πολλὰ δὲ Κλείταρχοσ ὥστ’ ἔχειν Ἐρέτριαν, πολλὰ δ’ αὐτὸσ ὁ Φίλιπποσ ὥστε ταῦθ’ ὑπάρχειν ἐφ’ ὑμᾶσ αὐτῷ, καὶ περὶ τῶν ἄλλων μηδὲν ἐξελέγχεσθαι μηδ’ ἃ ποιῶν ἠδίκει μηδέν’ ἐξετάζειν πανταχοῦ, οὐδεὶσ ἀγνοεῖ, καὶ πάντων ἥκιστα σύ·

οἱ γὰρ παρὰ τοῦ Κλειτάρχου καὶ τοῦ Φιλιστίδου τότε πρέσβεισ δεῦρ’ ἀφικνούμενοι παρὰ σοὶ κατέλυον, Αἰσχίνη, καὶ σὺ προὐξένεισ αὐτῶν·

οὓσ ἡ μὲν πόλισ ὡσ ἐχθροὺσ καὶ οὔτε δίκαι’ οὔτε συμφέροντα λέγοντασ ἀπήλασε, σοὶ δ’ ἦσαν φίλοι. οὐ τοίνυν ἐπράχθη τούτων οὐδέν, ὦ βλασφημῶν περὶ ἐμοῦ καὶ λέγων ὡσ σιωπῶ μὲν λαβών, βοῶ δ’ ἀναλώσασ. ἀλλ’ οὐ σύ, ἀλλὰ βοᾷσ μὲν ἔχων, παύσει δ’ οὐδέποτ’ ἐὰν μή σ’ οὗτοι παύσωσιν ἀτιμώσαντεσ τήμερον. στεφανωσάντων τοίνυν ὑμῶν ἔμ’ ἐπὶ τούτοισ τότε, καὶ γράψαντοσ Ἀριστονίκου τὰσ αὐτὰσ συλλαβὰσ ἅσπερ οὑτοσὶ Κτησιφῶν νῦν γέγραφε, καὶ ἀναρρηθέντοσ ἐν τῷ θεάτρῳ τοῦ στεφάνου, καὶ δευτέρου κηρύγματοσ ἤδη μοι τούτου γιγνομένου, οὔτ’ ἀντεῖπεν Αἰσχίνησ παρὼν οὔτε τὸν εἰπόντ’ ἐγράψατο.

Καί μοι λέγε καὶ τοῦτο τὸ ψήφισμα λαβών. Ψήφισμα ἐπὶ Χαιρώνδου Ἡγήμονοσ ἄρχοντοσ, γαμηλιῶνοσ ἕκτῃ ἀπιόντοσ, φυλῆσ πρυτανευούσησ Λεοντίδοσ, Ἀριστόνικοσ Φρεάρριοσ εἶπεν·

ἐπειδὴ Δημοσθένησ Δημοσθένουσ Παιανιεὺσ πολλὰσ καὶ μεγάλασ χρείασ παρέσχηται τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων, καὶ πολλοῖσ τῶν συμμάχων καὶ πρότερον καὶ ἐν τῷ παρόντι καιρῷ βεβοήθηκε διὰ τῶν ψηφισμάτων, καί τινασ τῶν ἐν τῇ Εὐβοίᾳ πόλεων ἠλευθέρωκε, καὶ διατελεῖ εὔνουσ ὢν τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων, καὶ λέγει καὶ πράττει ὅ τι ἂν δύνηται ἀγαθὸν ὑπέρ τε αὐτῶν Ἀθηναίων καὶ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων, δεδόχθαι τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων ἐπαινέσαι Δημοσθένην Δημοσθένουσ Παιανιέα καὶ στεφανῶσαι χρυσῷ στεφάνῳ, καὶ ἀναγορεῦσαι τὸν στέφανον ἐν τῷ θεάτρῳ, Διονυσίοισ, τραγῳδοῖσ καινοῖσ, τῆσ δὲ ἀναγορεύσεωσ τοῦ στεφάνου ἐπιμεληθῆναι τὴν πρυτανεύουσαν φυλὴν καὶ τὸν ἀγωνοθέτην.

εἶπεν Ἀριστόνικοσ Φρεάρριοσ. ἔστιν οὖν ὅστισ ὑμῶν οἶδέ τιν’ αἰσχύνην τῇ πόλει συμβᾶσαν διὰ τοῦτο τὸ ψήφισμα ἢ χλευασμὸν ἢ γέλωτα, ἃ νῦν οὗτοσ ἔφη συμβήσεσθαι, ἂν ἐγὼ στεφανῶμαι;

καὶ μὴν ὅταν ᾖ νέα καὶ γνώριμα πᾶσι τὰ πράγματα, ἐάν τε καλῶσ ἔχῃ, χάριτοσ τυγχάνει, ἐάν θ’ ὡσ ἑτέρωσ, τιμωρίασ. φαίνομαι τοίνυν ἐγὼ χάριτοσ τετυχηκὼσ τότε, καὶ οὐ μέμψεωσ οὐδὲ τιμωρίασ. οὐκοῦν μέχρι μὲν τῶν χρόνων ἐκείνων, ἐν οἷσ ταῦτ’ ἐπράχθη, πάντ’ ἀνωμολόγημαι τὰ ἄριστα πράττειν τῇ πόλει, τῷ νικᾶν, ὅτ’ ἐβουλεύεσθε, λέγων καὶ γράφων, τῷ καταπραχθῆναι τὰ γραφέντα, καὶ στεφάνουσ ἐξ αὐτῶν τῇ πόλει καὶ ἐμοὶ καὶ πᾶσιν γενέσθαι, τῷ θυσίασ τοῖσ θεοῖσ καὶ προσόδουσ ὡσ ἀγαθῶν τούτων ὄντων ὑμᾶσ πεποιῆσθαι.

ἐπειδὴ τοίνυν ἐκ τῆσ Εὐβοίασ ὁ Φίλιπποσ ὑφ’ ὑμῶν ἐξηλάθη τοῖσ μὲν ὅπλοισ, τῇ δὲ πολιτείᾳ καὶ τοῖσ ψηφίσμασι, κἂν διαρραγῶσί τινεσ τούτων, ὑπ’ ἐμοῦ, ἕτερον κατὰ τῆσ πόλεωσ ἐπιτειχισμὸν ἐζήτει.

ὁρῶν δ’ ὅτι σίτῳ πάντων ἀνθρώπων πλείστῳ χρώμεθ’ ἐπεισάκτῳ, βουλόμενοσ τῆσ σιτοπομπίασ κύριοσ γενέσθαι, παρελθὼν ἐπὶ Θρᾴκησ Βυζαντίουσ συμμάχουσ ὄντασ αὑτῷ τὸ μὲν πρῶτον ἠξίου συμπολεμεῖν τὸν πρὸσ ὑμᾶσ πόλεμον, ὡσ δ’ οὐκ ἤθελον οὐδ’ ἐπὶ τούτοισ ἔφασαν τὴν συμμαχίαν πεποιῆσθαι, λέγοντεσ ἀληθῆ, χάρακα βαλόμενοσ πρὸσ τῇ πόλει καὶ μηχανήματ’ ἐπιστήσασ ἐπολιόρκει. τούτων δὲ γιγνομένων ὅ τι μὲν προσῆκε ποιεῖν ὑμᾶσ, οὐκ ἐπερωτήσω·

δῆλον γάρ ἐστιν ἅπασιν. ἀλλὰ τίσ ἦν ὁ βοηθήσασ τοῖσ Βυζαντίοισ καὶ σώσασ αὐτούσ; τίσ ὁ κωλύσασ τὸν Ἑλλήσποντον ἀλλοτριωθῆναι κατ’ ἐκείνουσ τοὺσ χρόνουσ; ὑμεῖσ, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι. τὸ δ’ ὑμεῖσ ὅταν λέγω, τὴν πόλιν λέγω. τίσ δ’ ὁ τῇ πόλει λέγων καὶ γράφων καὶ πράττων καὶ ἁπλῶσ ἑαυτὸν εἰσ τὰ πράγματ’ ἀφειδῶσ δούσ; ἐγώ. ἀλλὰ μὴν ἡλίκα ταῦτ’ ὠφέλησεν ἅπαντασ, οὐκέτ’ ἐκ τοῦ λόγου δεῖ μαθεῖν, ἀλλ’ ἔργῳ πεπείρασθε·

ὁ γὰρ τότ’ ἐνστὰσ πόλεμοσ ἄνευ τοῦ καλὴν δόξαν ἐνεγκεῖν ἐν πᾶσι τοῖσ κατὰ τὸν βίον ἀφθονωτέροισ καὶ εὐωνοτέροισ διῆγεν ὑμᾶσ τῆσ νῦν εἰρήνησ, ἣν οὗτοι κατὰ τῆσ πατρίδοσ τηροῦσιν οἱ χρηστοί, ἐπὶ ταῖσ μελλούσαισ ἐλπίσιν, ὧν διαμάρτοιεν, καὶ μετάσχοιεν ὧν ὑμεῖσ οἱ τὰ βέλτιστα βουλόμενοι τοὺσ θεοὺσ αἰτεῖτε, μὴ μεταδοῖεν ὑμῖν ὧν αὐτοὶ προῄρηνται. Λέγε δ’ αὐτοῖσ καὶ τοὺσ τῶν Βυζαντίων στεφάνουσ καὶ τοὺσ τῶν Περινθίων, οἷσ ἐστεφάνουν ἐκ τούτων τὴν πόλιν. Ψήφισμα Βυζαντίων ἐπὶ ἱερομνάμονοσ Βοσπορίχω Δαμάγητοσ ἐν τᾷ ἁλίᾳ ἔλεξεν, ἐκ τᾶσ βωλᾶσ λαβὼν ῥήτραν·

ἐπειδὴ ὁ δᾶμοσ ὁ Ἀθαναίων ἔν τε τοῖσ προγενομένοισ καιροῖσ εὐνοέων διατελεῖ Βυζαντίοισ καὶ τοῖσ συμμάχοισ καὶ συγγενέσι Περινθίοισ καὶ πολλὰσ καὶ μεγάλασ χρείασ παρέσχηται, ἔν τε τῷ παρεστακότι καιρῷ Φιλίππω τῶ Μακεδόνοσ ἐπιστρατεύσαντοσ ἐπὶ τὰν χώραν καὶ τὰν πόλιν ἐπ’ ἀναστάσει Βυζαντίων καὶ Περινθίων καὶ τὰν χώραν δαίοντοσ καὶ δενδροκοπέοντοσ, βοαθήσασ πλοίοισ ἑκατὸν καὶ εἴκοσι καὶ σίτῳ καὶ βέλεσι καὶ ὁπλίταισ ἐξείλετο ἁμὲ ἐκ τῶν μεγάλων κινδύνων καὶ ἀποκατέστασε τὰν πάτριον πολιτείαν καὶ τὼσ νόμωσ καὶ τὼσ τάφωσ, δεδόχθαι τῷ δάμῳ τῷ Βυζαντίων καὶ Περινθίων Ἀθαναίοισ δόμεν ἐπιγαμίαν, πολιτείαν, ἔγκτασιν γᾶσ καὶ οἰκιᾶν, προεδρίαν ἐν τοῖσ ἀγῶσι, πόθοδον ποτὶ τὰν βωλὰν καὶ τὸν δᾶμον πράτοισ πεδὰ τὰ ἱερά, καὶ τοῖσ κατοικεῖν ἐθέλουσι τὰν πόλιν ἀλειτουργήτοισ ἦμεν πασᾶν τᾶν λειτουργιᾶν·

στᾶσαι δὲ καὶ εἰκόνασ τρεῖσ ἑκκαιδεκαπάχεισ ἐν τῷ Βοσπορείῳ, στεφανούμενον τὸν δᾶμον τὸν Ἀθαναίων ὑπὸ τῶ δάμω τῶ Βυζαντίων καὶ Περινθίων·

ἀποστεῖλαι δὲ καὶ θεαρίασ ἐσ τὰσ ἐν τᾷ Ἑλλάδι παναγύριασ, Ἴσθμια καὶ Νέμεα καὶ Ὀλύμπια καὶ Πύθια, καὶ ἀνακαρῦξαι τὼσ στεφάνωσ οἷσ ἐστεφάνωται ὁ δᾶμοσ ὁ Ἀθαναίων ὑφ’ ἁμέων, ὅπωσ ἐπιστέωνται οἱ Ἕλλανεσ τάν τε Ἀθαναίων ἀρετὰν καὶ τὰν Βυζαντίων καὶ Περινθίων εὐχαριστίαν. λέγε καὶ τοὺσ παρὰ τῶν ἐν Χερρονήσῳ στεφάνουσ.

Χερρονησιτῶν οἱ κατοικοῦντεσ Σηστόν, Ἐλαιοῦντα, Μάδυτον, Ἀλωπεκόννησον, στεφανοῦσιν Ἀθηναίων τὴν βουλὴν καὶ τὸν δῆμον χρυσῷ στεφάνῳ ἀπὸ ταλάντων ἑξήκοντα, καὶ Χάριτοσ βωμὸν ἱδρύονται καὶ Δήμου Ἀθηναίων, ὅτι πάντων <τῶν> μεγίστων ἀγαθῶν παραίτιοσ γέγονε Χερρονησίταισ, ἐξελόμενοσ ἐκ τῆσ Φιλίππου καὶ ἀποδοὺσ τὰσ πατρίδασ, τοὺσ νόμουσ, τὴν ἐλευθερίαν, τὰ ἱερά.

καὶ ἐν τῷ μετὰ ταῦτα αἰῶνι παντὶ οὐκ ἐλλείψει εὐχαριστῶν καὶ ποιῶν ὅ τι ἂν δύνηται ἀγαθόν. ταῦτα ἐψηφίσαντο ἐν τῷ κοινῷ βουλευτηρίῳ. οὐκοῦν οὐ μόνον τὸ Χερρόνησον καὶ Βυζάντιον σῶσαι, οὐδὲ τὸ κωλῦσαι τὸν Ἑλλήσποντον ὑπὸ Φιλίππῳ γενέσθαι τότε, οὐδὲ τὸ τιμᾶσθαι τὴν πόλιν ἐκ τούτων ἡ προαίρεσισ ἡ ἐμὴ καὶ ἡ πολιτεία διεπράξατο, ἀλλὰ καὶ πᾶσιν ἔδειξεν ἀνθρώποισ τήν τε τῆσ πόλεωσ καλοκαγαθίαν καὶ τὴν Φιλίππου κακίαν.

ὁ μὲν γὰρ σύμμαχοσ ὢν τοῖσ Βυζαντίοισ πολιορκῶν αὐτοὺσ ἑωρᾶθ’ ὑπὸ πάντων, οὗ τί γένοιτ’ ἂν αἴσχιον ἢ μιαρώτερον; ὑμεῖσ δ’, οἱ καὶ μεμψάμενοι πολλὰ καὶ δίκαι’ ἂν ἐκείνοισ εἰκότωσ περὶ ὧν ἠγνωμονήκεσαν εἰσ ὑμᾶσ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν χρόνοισ, οὐ μόνον οὐ μνησικακοῦντεσ οὐδὲ προϊέμενοι τοὺσ ἀδικουμένουσ ἀλλὰ καὶ σῴζοντεσ ἐφαίνεσθε, ἐξ ὧν δόξαν, εὔνοιαν παρὰ πάντων ἐκτᾶσθε.

καὶ μὴν ὅτι μὲν πολλοὺσ ἐστεφανώκατ’ ἤδη τῶν πολιτευομένων ἅπαντεσ ἴσασι· δι’ ὅντινα δ’ ἄλλον ἡ πόλισ ἐστεφάνωται, σύμβουλον λέγω καὶ ῥήτορα, πλὴν δι’ ἐμέ, οὐδ’ ἂν εἷσ εἰπεῖν ἔχοι. ἵνα τοίνυν καὶ τὰσ βλασφημίασ ἃσ κατὰ τῶν Εὐβοέων καὶ τῶν Βυζαντίων ἐποιήσατο, εἴ τι δυσχερὲσ αὐτοῖσ ἐπέπρακτο πρὸσ ὑμᾶσ ὑπομιμνῄσκων, συκοφαντίασ οὔσασ ἐπιδείξω μὴ μόνον τῷ ψευδεῖσ εἶναι τοῦτο μὲν γὰρ ὑπάρχειν ὑμᾶσ εἰδότασ ἡγοῦμαι, ἀλλὰ καὶ τῷ, εἰ τὰ μάλιστ’ ἦσαν ἀληθεῖσ, οὕτωσ ὡσ ἐγὼ κέχρημαι τοῖσ πράγμασι συμφέρειν χρήσασθαι, ἓν ἢ δύο βούλομαι τῶν καθ’ ὑμᾶσ πεπραγμένων καλῶν τῇ πόλει διεξελθεῖν, καὶ ταῦτ’ ἐν βραχέσι·

καὶ γὰρ ἄνδρ’ ἰδίᾳ καὶ πόλιν κοινῇ πρὸσ τὰ κάλλιστα τῶν ὑπαρχόντων ἀεὶ δεῖ πειρᾶσθαι τὰ λοιπὰ πράττειν. ὑμεῖσ τοίνυν, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, Λακεδαιμονίων γῆσ καὶ θαλάττησ ἀρχόντων καὶ τὰ κύκλῳ τῆσ Ἀττικῆσ κατεχόντων ἁρμοσταῖσ καὶ φρουραῖσ, Εὔβοιαν, Τάναγραν, τὴν Βοιωτίαν ἅπασαν, Μέγαρα, Αἴγιναν, Κέω, τὰσ ἄλλασ νήσουσ, οὐ ναῦσ, οὐ τείχη τῆσ πόλεωσ τότε κεκτημένησ, ἐξήλθετ’ εἰσ Ἁλίαρτον καὶ πάλιν οὐ πολλαῖσ ἡμέραισ ὕστερον εἰσ Κόρινθον, τῶν τότ’ Ἀθηναίων πόλλ’ ἂν ἐχόντων μνησικακῆσαι καὶ Κορινθίοισ καὶ Θηβαίοισ τῶν περὶ τὸν Δεκελεικὸν πόλεμον πραχθέντων·

ἀλλ’ οὐκ ἐποίουν τοῦτο, οὐδ’ ἐγγύσ. καίτοι τότε ταῦτ’ ἀμφότερ’, Αἰσχίνη, οὔθ’ ὑπὲρ εὐεργετῶν ἐποίουν οὔτ’ ἀκίνδυν’ ἑώρων.

ἀλλ’ οὐ διὰ ταῦτα προί̈εντο τοὺσ καταφεύγοντασ ἐφ’ ἑαυτούσ, ἀλλ’ ὑπὲρ εὐδοξίασ καὶ τιμῆσ ἤθελον τοῖσ δεινοῖσ αὑτοὺσ διδόναι, ὀρθῶσ καὶ καλῶσ βουλευόμενοι. πέρασ μὲν γὰρ ἅπασιν ἀνθρώποισ ἐστὶ τοῦ βίου θάνατοσ, κἂν ἐν οἰκίσκῳ τισ αὑτὸν καθείρξασ τηρῇ· δεῖ δὲ τοὺσ ἀγαθοὺσ ἄνδρασ ἐγχειρεῖν μὲν ἅπασιν ἀεὶ τοῖσ καλοῖσ, τὴν ἀγαθὴν προβαλλομένουσ ἐλπίδα, φέρειν δ’ ἃν ὁ θεὸσ διδῷ γενναίωσ. ταῦτ’ ἐποίουν οἱ ὑμέτεροι πρόγονοι, ταῦθ’ ὑμεῖσ οἱ πρεσβύτεροι, οἳ Λακεδαιμονίουσ οὐ φίλουσ ὄντασ οὐδ’ εὐεργέτασ, ἀλλὰ πολλὰ τὴν πόλιν ἡμῶν ἠδικηκότασ καὶ μεγάλα, ἐπειδὴ Θηβαῖοι κρατήσαντεσ ἐν Λεύκτροισ ἀνελεῖν ἐπεχείρουν, διεκωλύσατε, οὐ φοβηθέντεσ τὴν τότε Θηβαίοισ ῥώμην καὶ δόξαν ὑπάρχουσαν, οὐδ’ ὑπὲρ οἱᾶ πεποιηκότων ἀνθρώπων κινδυνεύσετε διαλογισάμενοι.

καὶ γάρ τοι πᾶσι τοῖσ Ἕλλησιν ἐδείξατ’ ἐκ τούτων ὅτι, κἂν ὁτιοῦν τισ εἰσ ὑμᾶσ ἐξαμάρτῃ, τούτων τὴν ὀργὴν εἰσ τἄλλ’ ἔχετε, ἐὰν δ’ ὑπὲρ σωτηρίασ ἢ ἐλευθερίασ κίνδυνόσ τισ αὐτοὺσ καταλαμβάνῃ, οὔτε μνησικακήσετ’ οὔθ’ ὑπολογιεῖσθε.

καὶ οὐκ ἐπὶ τούτων μόνον οὕτωσ ἐσχήκατε, ἀλλὰ πάλιν σφετεριζομένων Θηβαίων τὴν Εὔβοιαν οὐ περιείδετε, οὐδ’ ὧν ὑπὸ Θεμίσωνοσ καὶ Θεοδώρου περὶ Ὠρωπὸν ἠδίκησθ’ ἀνεμνήσθητε, ἀλλ’ ἐβοηθήσατε καὶ τούτοισ, τῶν ἐθελοντῶν τότε τριηράρχων πρῶτον γενομένων τῇ πόλει, ὧν εἷσ ἦν ἐγώ. ἀλλ’ οὔπω περὶ τούτων.

καὶ καλὸν μὲν ἐποιήσατε καὶ τὸ σῶσαι τὴν νῆσον, πολλῷ δ’ ἔτι τούτου κάλλιον τὸ καταστάντεσ κύριοι καὶ τῶν σωμάτων καὶ τῶν πόλεων ἀποδοῦναι ταῦτα δικαίωσ αὐτοῖσ τοῖσ ἐξημαρτηκόσιν εἰσ ὑμᾶσ, μηδὲν ὧν ἠδίκησθε ἐν οἷσ ἐπιστεύθητε ὑπολογισάμενοι. μυρία τοίνυν ἕτερ’ εἰπεῖν ἔχων παραλείπω, ναυμαχίασ, ἐξόδουσ πεζάσ, στρατείασ καὶ πάλαι γεγονυίασ καὶ νῦν ἐφ’ ἡμῶν αὐτῶν, ἃσ ἁπάσασ ἡ πόλισ τῆσ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ἐλευθερίασ καὶ σωτηρίασ πεποίηται. εἶτ’ ἐγὼ τεθεωρηκὼσ ἐν τοσούτοισ καὶ τοιούτοισ τὴν πόλιν ὑπὲρ τῶν τοῖσ ἄλλοισ συμφερόντων ἐθέλουσαν ἀγωνίζεσθαι, ὑπὲρ αὐτῆσ τρόπον τινὰ τῆσ βουλῆσ οὔσησ τί ἔμελλον κελεύσειν ἢ τί συμβουλεύσειν αὐτῇ ποιεῖν;

μνησικακεῖν νὴ Δία πρὸσ τοὺσ βουλομένουσ σῴζεσθαι, καὶ προφάσεισ ζητεῖν δι’ ἃσ ἅπαντα προησόμεθα. καὶ τίσ οὐκ ἂν ἀπέκτεινέν με δικαίωσ, εἴ τι τῶν ὑπαρχόντων τῇ πόλει καλῶν λόγῳ μόνον καταισχύνειν ἐπεχείρησα; ἐπεὶ τό γ’ ἔργον οὐκ ἂν ἐποιήσαθ’ ὑμεῖσ, ἀκριβῶσ οἶδ’ ἐγώ· εἰ γὰρ ἐβούλεσθε, τί ἦν ἐμποδών; οὐκ ἐξῆν; οὐχ ὑπῆρχον οἱ ταῦτ’ ἐροῦντεσ οὗτοι; βούλομαι τοίνυν ἐπανελθεῖν ἐφ’ ἃ τούτων ἑξῆσ ἐπολιτευόμην·

καὶ σκοπεῖτ’ ἐν τούτοισ πάλιν αὖ, τί τὸ τῇ πόλει βέλτιστον ἦν. ὁρῶν γάρ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὸ ναυτικὸν ὑμῶν καταλυόμενον καὶ τοὺσ μὲν πλουσίουσ ἀτελεῖσ ἀπὸ μικρῶν ἀναλωμάτων γιγνομένουσ, τοὺσ δὲ μέτρι’ ἢ μικρὰ κεκτημένουσ τῶν πολιτῶν τὰ ὄντ’ ἀπολλύοντασ, ἔτι δ’ ὑστερίζουσαν ἐκ τούτων τὴν πόλιν τῶν καιρῶν, ἔθηκα νόμον καθ’ ὃν τοὺσ μὲν τὰ δίκαια ποιεῖν ἠνάγκασα, τοὺσ πλουσίουσ, τοὺσ δὲ πένητασ ἔπαυσ’ ἀδικουμένουσ, τῇ πόλει δ’ ὅπερ ἦν χρησιμώτατον, ἐν καιρῷ γίγνεσθαι τὰσ παρασκευὰσ ἐποίησα. καὶ γραφεὶσ τὸν ἀγῶνα τοῦτον εἰσ ὑμᾶσ εἰσῆλθον καὶ ἀπέφυγον, καὶ τὸ μέροσ τῶν ψήφων ὁ διώκων οὐκ ἔλαβεν.

καίτοι πόσα χρήματα τοὺσ ἡγεμόνασ τῶν συμμοριῶν ἢ τοὺσ δευτέρουσ καὶ τρίτουσ οἰέσθέ μοι διδόναι, ὥστε μάλιστα μὲν μὴ θεῖναι τὸν νόμον τοῦτον, εἰ δὲ μή, καταβάλλοντ’ ἐᾶν ἐν ὑπωμοσίᾳ; τοσαῦτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὅσ’ ὀκνήσαιμ’ ἂν πρὸσ ὑμᾶσ εἰπεῖν. καὶ ταῦτ’ εἰκότωσ ἔπραττον ἐκεῖνοι.

ἦν γὰρ αὐτοῖσ ἐκ μὲν τῶν προτέρων νόμων συνεκκαίδεκα λῃτουργεῖν, αὐτοῖσ μὲν μικρὰ καὶ οὐδὲν ἀναλίσκουσι, τοὺσ δ’ ἀπόρουσ τῶν πολιτῶν ἐπιτρίβουσιν, ἐκ δὲ τοῦ ἐμοῦ νόμου τὸ γιγνόμενον κατὰ τὴν οὐσίαν ἕκαστον τιθέναι, καὶ δυοῖν ἐφάνη τριήραρχοσ ὁ τῆσ μιᾶσ ἕκτοσ καὶ δέκατοσ πρότερον συντελήσ· οὐδὲ γὰρ τριηράρχουσ ἔτ’ ὠνόμαζον ἑαυτούσ, ἀλλὰ συντελεῖσ. ὥστε δὴ ταῦτα λυθῆναι καὶ μὴ τὰ δίκαια ποιεῖν ἀναγκασθῆναι, οὐκ ἔσθ’ ὅ τι οὐκ ἐδίδοσαν. καί μοι λέγε πρῶτον μὲν τὸ ψήφισμα καθ’ ὃ εἰσῆλθον τὴν γραφήν, εἶτα τοὺσ καταλόγουσ, τόν τ’ ἐκ τοῦ προτέρου νόμου καὶ τὸν κατὰ τὸν ἐμόν.

λέγε. Ψήφισμα ἐπὶ ἄρχοντοσ Πολυκλέουσ, μηνὸσ βοηδρομιῶνοσ ἕκτῃ ἐπὶ δέκα, φυλῆσ πρυτανευούσησ Ἱπποθωντίδοσ, Δημοσθένησ Δημοσθένουσ Παιανιεὺσ εἰσήνεγκε νόμον εἰσ τὸ τριηραρχικὸν ἀντὶ τοῦ πρότερον, καθ’ ὃν αἱ συντέλειαι ἦσαν τῶν τριηράρχων· καὶ ἐπεχειροτόνησεν ἡ βουλὴ καὶ ὁ δῆμοσ·

καὶ ἀπήνεγκε παρανόμων Δημοσθένει Πατροκλῆσ Φλυεύσ, καὶ τὸ μέροσ τῶν ψήφων οὐ λαβὼν ἀπέτεισε τὰσ πεντακοσίασ δραχμάσ. φέρε δὴ καὶ τὸν καλὸν κατάλογον.

Κατάλογοσ Τοὺσ τριηράρχουσ καλεῖσθαι ἐπὶ τὴν τριήρη συνεκκαίδεκα ἐκ τῶν ἐν τοῖσ λόχοισ συντελειῶν, ἀπὸ εἴκοσι καὶ πέντε ἐτῶν εἰσ τετταράκοντα, ἐπὶ ἴσον τῇ χορηγίᾳ χρωμένουσ. Φέρε δὴ παρὰ τοῦτον τὸν ἐκ τοῦ ἐμοῦ νόμου κατάλογον.

Κατάλογοσ Τοὺσ τριηράρχουσ αἱρεῖσθαι ἐπὶ τὴν τριήρη ἀπὸ τῆσ οὐσίασ κατὰ τίμησιν, ἀπὸ ταλάντων δέκα· ἐὰν δὲ πλειόνων ἡ οὐσία ἀποτετιμημένη ᾖ χρημάτων, κατὰ τὸν ἀναλογισμὸν ἑώσ τριῶν πλοίων καὶ ὑπηρετικοῦ ἡ λειτουργία ἔστω.

κατὰ τὴν αὐτὴν δὲ ἀναλογίαν ἔστω καὶ οἷσ ἐλάττων οὐσία ἐστὶ τῶν δέκα ταλάντων, εἰσ συντέλειαν συναγομένοισ εἰσ τὰ δέκα τάλαντα. ἆρα μικρὰ βοηθῆσαι τοῖσ πένησιν ὑμῶν δοκῶ, ἢ μίκρ’ ἀναλῶσαι ἂν τοῦ μὴ τὰ δίκαια ποιεῖν οἱ πλούσιοι;

οὐ τοίνυν μόνον τῷ μὴ καθυφεῖναι ταῦτα σεμνύνομαι, οὐδὲ τῷ γραφεὶσ ἀποφυγεῖν, ἀλλὰ καὶ τῷ συμφέροντα θεῖναι τὸν νόμον καὶ τῷ πεῖραν ἔργῳ δεδωκέναι. πάντα γὰρ τὸν πόλεμον τῶν ἀποστόλων γιγνομένων κατὰ τὸν νόμον τὸν ἐμόν, οὐχ ἱκετηρίαν ἔθηκε τριήραρχοσ οὐδεὶσ πώποθ’ ὡσ ἀδικούμενοσ παρ’ ὑμῖν, οὐκ ἐν Μουνιχίασ ἐκαθέζετο, οὐχ ὑπὸ τῶν ἀποστολέων ἐδέθη, οὐ τριήρησ οὔτ’ ἔξω καταλειφθεῖσ’ ἀπώλετο τῇ πόλει, οὔτ’ αὐτοῦ ἀπελείφθη οὐ δυναμένη ἀνάγεσθαι. καίτοι κατὰ τοὺσ προτέρουσ νόμουσ ἅπαντα ταῦτ’ ἐγίγνετο.

τὸ δ’ αἴτιον, ἐν τοῖσ πένησιν ἦν τὸ λῃτουργεῖν· πολλὰ δὴ τἀδύνατα συνέβαινεν. ἐγὼ δ’ ἐκ τῶν ἀπόρων εἰσ τοὺσ εὐπόρουσ μετήνεγκα τὰσ τριηραρχίασ· πάντ’ οὖν τὰ δέοντ’ ἐγίγνετο. καὶ μὴν καὶ κατ’ αὐτὸ τοῦτ’ ἄξιόσ εἰμ’ ἐπαίνου τυχεῖν, ὅτι πάντα τὰ τοιαῦτα προῃρούμην πολιτεύματα, ἀφ’ ὧν ἅμα δόξαι καὶ τιμαὶ καὶ δυνάμεισ συνέβαινον τῇ πόλει· βάσκανον δὲ καὶ πικρὸν καὶ κακόηθεσ οὐδέν ἐστι πολίτευμ’ ἐμόν, οὐδὲ ταπεινόν, οὐδὲ τῆσ πόλεωσ ἀνάξιον. ταὐτὸ τοίνυν ἦθοσ ἔχων ἔν τε τοῖσ κατὰ τὴν πόλιν πολιτεύμασι καὶ ἐν τοῖσ Ἑλληνικοῖσ φανήσομαι·

οὔτε γὰρ ἐν τῇ πόλει τὰσ παρὰ τῶν πλουσίων χάριτασ μᾶλλον ἢ τὰ τῶν πολλῶν δίκαι’ εἱλόμην, οὔτ’ ἐν τοῖσ Ἑλληνικοῖσ τὰ Φιλίππου δῶρα καὶ τὴν ξενίαν ἠγάπησα ἀντὶ τῶν κοινῇ πᾶσι τοῖσ Ἕλλησι συμφερόντων. ἡγοῦμαι τοίνυν λοιπὸν εἶναί μοι περὶ τοῦ κηρύγματοσ εἰπεῖν καὶ τῶν εὐθυνῶν·

τὸ γὰρ ὡσ τἄριστά τ’ ἔπραττον καὶ διὰ παντὸσ εὔνουσ εἰμὶ καὶ πρόθυμοσ εὖ ποιεῖν ὑμᾶσ, ἱκανῶσ ἐκ τῶν εἰρημένων δεδηλῶσθαί μοι νομίζω. καίτοι τὰ μέγιστά γε τῶν πεπολιτευμένων καὶ πεπραγμένων ἐμαυτῷ παραλείπω, ὑπολαμβάνων πρῶτον μὲν ἐφεξῆσ τοὺσ περὶ αὐτοῦ τοῦ παρανόμου λόγουσ ἀποδοῦναί με δεῖν, εἶτα, κἂν μηδὲν εἴπω περὶ τῶν λοιπῶν πολιτευμάτων, ὁμοίωσ παρ’ ὑμῶν ἑκάστῳ τὸ συνειδὸσ ὑπάρχειν μοι. τῶν μὲν οὖν λόγων, οὓσ οὗτοσ ἄνω καὶ κάτω διακυκῶν ἔλεγε περὶ τῶν παραγεγραμμένων νόμων, οὔτε μὰ τοὺσ θεοὺσ ὑμᾶσ οἶμαι μανθάνειν οὔτ’ αὐτὸσ ἐδυνάμην συνεῖναι τοὺσ πολλούσ·

ἁπλῶσ δὲ τὴν ὀρθὴν περὶ τῶν δικαίων διαλέξομαι. τοσούτου γὰρ δέω λέγειν ὡσ οὐκ εἴμ’ ὑπεύθυνοσ, ὃ νῦν οὗτοσ διέβαλλε καὶ διωρίζετο, ὥσθ’ ἅπαντα τὸν βίον ὑπεύθυνοσ εἶναι ὁμολογῶ ὧν ἢ διακεχείρικ’ ἢ πεπολίτευμαι παρ’ ὑμῖν. ὧν μέντοι γ’ ἐκ τῆσ ἰδίασ οὐσίασ ἐπαγγειλάμενοσ δέδωκα τῷ δήμῳ, οὐδεμίαν ἡμέραν ὑπεύθυνοσ εἶναί φημι ἀκούεισ Αἰσχίνη;

οὐδ’ ἄλλον οὐδένα, οὐδ’ ἂν τῶν ἐννέ’ ἀρχόντων τισ ὢν τύχῃ. τίσ γάρ ἐστι νόμοσ τοσαύτησ ἀδικίασ καὶ μισανθρωπίασ μεστὸσ ὥστε τὸν δόντα τι τῶν ἰδίων καὶ ποιήσαντα πρᾶγμα φιλάνθρωπον καὶ φιλόδωρον τῆσ χάριτοσ μὲν ἀποστερεῖν, εἰσ τοὺσ συκοφάντασ δ’ ἄγειν, καὶ τούτουσ ἐπὶ τὰσ εὐθύνασ ὧν ἔδωκεν ἐφιστάναι; οὐδὲ εἷσ. εἰ δέ φησιν οὗτοσ, δειξάτω, κἀγὼ στέρξω καὶ σιωπήσομαι. ἀλλ’ οὐκ ἔστιν, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ἀλλ’ οὗτοσ συκοφαντῶν, ὅτι ἐπὶ τῷ θεωρικῷ τότ’ ὢν ἐπέδωκα τὰ χρήματα, ἐπῄνεσεν αὐτό φησίν ὑπεύθυνον ὄντα οὐ περὶ τούτων γ’ οὐδενὸσ ὧν ὑπεύθυνοσ ἦν, ἀλλ’ ἐφ’ οἷσ ἐπέδωκα, ὦ συκοφάντα.

ἀλλὰ καὶ τειχοποιὸσ ἦσθα καὶ διά γε τοῦτο ὀρθῶσ ἐπῃνούμην, ὅτι τἀνηλωμέν’ ἔδωκα καὶ οὐκ ἐλογιζόμην. ὁ μὲν γὰρ λογισμὸσ εὐθυνῶν καὶ τῶν ἐξετασόντων προσδεῖται, ἡ δὲ δωρειὰ χάριτοσ καὶ ἐπαίνου δικαία ἐστὶ τυγχάνειν· διόπερ ταῦτ’ ἔγραψεν ὁδὶ περὶ ἐμοῦ. ὅτι δ’ οὕτω ταῦτ’ οὐ μόνον ἐν τοῖσ νόμοισ, ἀλλὰ καὶ ἐν τοῖσ ὑμετέροισ ἤθεσιν ὡρ́ισται, ἐγὼ ῥᾳδίωσ πολλαχόθεν δείξω.

πρῶτον μὲν γὰρ Ναυσικλῆσ στρατηγῶν ἐφ’ οἷσ ἀπὸ τῶν ἰδίων προεῖτο πολλάκισ ἐστεφάνωται ὑφ’ ὑμῶν· εἶθ’ ὅτε τὰσ ἀσπίδασ Διότιμοσ ἔδωκε καὶ πάλιν Χαρίδημοσ, ἐστεφανοῦντο· εἶθ’ οὑτοσὶ Νεοπτόλεμοσ πολλῶν ἔργων ἐπιστάτησ ὤν, ἐφ’ οἷσ ἐπέδωκε τετίμηται. σχέτλιον γὰρ ἂν εἰή τοῦτό γε, εἰ τῷ τιν’ ἀρχὴν ἄρχοντι ἢ διδόναι τῇ πόλει τὰ ἑαυτοῦ διὰ τὴν ἀρχὴν μὴ ἐξέσται, ἢ τῶν δοθέντων ἀντὶ τοῦ κομίσασθαι χάριν εὐθύνασ ὑφέξει. ὅτι τοίνυν ταῦτ’ ἀληθῆ λέγω, λέγε τὰ ψηφίσματά μοι τὰ τούτοισ γεγενημέν’ αὐτὰ λαβών.

λέγε. Ἄρχων Δημόνικοσ Φλυεύσ, βοηδρομιῶνοσ ἕκτῃ μετ’ εἰκάδα, γνώμη βουλῆσ καὶ δήμου, Καλλίασ Φρεάρριοσ εἶπεν, ὅτι δοκεῖ τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ στεφανῶσαι Ναυσικλέα τὸν ἐπὶ τῶν ὅπλων, ὅτι Ἀθηναίων ὁπλιτῶν δισχιλίων ὄντων ἐν Ἴμβρῳ καὶ βοηθούντων τοῖσ κατοικοῦσιν Ἀθηναίων τὴν νῆσον, οὐ δυναμένου Φίλωνοσ τοῦ ἐπὶ τῆσ διοικήσεωσ κεχειροτονημένου διὰ τοὺσ χειμῶνασ πλεῦσαι καὶ μισθοδοτῆσαι τοὺσ ὁπλίτασ, ἐκ τῆσ ἰδίασ οὐσίασ ἔδωκε καὶ οὐκ εἰσέπραξε τὸν δῆμον, καὶ ἀναγορεῦσαι τὸν στέφανον Διονυσίοισ τραγῳδοῖσ καινοῖσ.

Ἕτερον Ψήφισμα Εἶπε Καλλίασ Φρεάρριοσ, πρυτάνεων λεγόντων, βουλῆσ γνώμη·

ἐπειδὴ Χαρίδημοσ ὁ ἐπὶ τῶν ὁπλιτῶν, ἀποσταλεὶσ εἰσ Σαλαμῖνα, καὶ Διότιμοσ ὁ ἐπὶ τῶν ἱππέων, ἐν τῇ ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ μάχῃ τῶν στρατιωτῶν τινῶν ὑπὸ τῶν πολεμίων σκυλευθέντων, ἐκ τῶν ἰδίων ἀναλωμάτων καθώπλισαν τοὺσ νεανίσκουσ ἀσπίσιν ὀκτακοσίαισ, δεδόχθαι τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ στεφανῶσαι Χαρίδημον καὶ Διότιμον χρυσῷ στεφάνῳ, καὶ ἀναγορεῦσαι Παναθηναίοισ τοῖσ μεγάλοισ ἐν τῷ γυμνικῷ ἀγῶνι καὶ Διονυσίοισ τραγῳδοῖσ καινοῖσ·

τῆσ δὲ ἀναγορεύσεωσ ἐπιμεληθῆναι θεσμοθέτασ, πρυτάνεισ, ἀγωνοθέτασ. τούτων ἕκαστοσ, Αἰσχίνη, τῆσ μὲν ἀρχῆσ ἧσ ἦρχεν ὑπεύθυνοσ ἦν, ἐφ’ οἷσ δ’ ἐστεφανοῦτο οὐχ ὑπεύθυνοσ.

οὐκοῦν οὐδ’ ἐγώ· ταὐτὰ γὰρ δίκαι’ ἐστί μοι περὶ τῶν αὐτῶν τοῖσ ἄλλοισ δήπου. ἐπέδωκα· ἐπαινοῦμαι διὰ ταῦτα, οὐκ ὢν ὧν ἔδωχ’ ὑπεύθυνοσ. ἦρχον· καὶ δέδωκά γ’ εὐθύνασ ἐκείνων, οὐχ ὧν ἐπέδωκα. νὴ Δί’, ἀλλ’ ἀδίκωσ ἦρξα. εἶτα παρών, ὅτε μ’ εἰσῆγον οἱ λογισταί, οὐ κατηγόρεισ; ἵνα τοίνυν ἴδηθ’ ὅτι αὐτὸσ οὗτόσ μοι μαρτυρεῖ ἐφ’ οἷσ οὐχ ὑπεύθυνοσ ἦν ἐστεφανῶσθαι, λαβὼν ἀνάγνωθι τὸ ψήφισμ’ ὅλον τὸ γραφέν μοι.

οἷσ γὰρ οὐκ ἐγράψατο τοῦ προβουλεύματοσ, τούτοισ ἃ διώκει συκοφαντῶν φανήσεται. λέγε. Ψήφισμα ἐπὶ ἄρχοντοσ Εὐθυκλέουσ, πυανεψιῶνοσ ἐνάτῃ ἀπιόντοσ, φυλῆσ πρυτανευούσησ Οἰνῇδοσ, Κτησιφῶν Λεωσθένουσ Ἀναφλύστιοσ εἶπεν· ἐπειδὴ Δημοσθένησ Δημοσθένουσ Παιανιεὺσ γενόμενοσ ἐπιμελητὴσ τῆσ τῶν τειχῶν ἐπισκευῆσ καὶ προσαναλώσασ εἰσ τὰ ἔργα ἀπὸ τῆσ ἰδίασ οὐσίασ τρία τάλαντα ἐπέδωκε ταῦτα τῷ δήμῳ, καὶ ἐπὶ τοῦ θεωρικοῦ κατασταθεὶσ ἐπέδωκε τοῖσ ἐκ πασῶν τῶν φυλῶν θεωροῖσ ἑκατὸν μνᾶσ εἰσ θυσίασ, δεδόχθαι τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ τῷ Ἀθηναίων ἐπαινέσαι Δημοσθένην Δημοσθένουσ Παιανιέα ἀρετῆσ ἕνεκα καὶ καλοκαγαθίασ ἧσ ἔχων διατελεῖ ἐν παντὶ καιρῷ εἰσ τὸν δῆμον τὸν Ἀθηναίων, καὶ στεφανῶσαι χρυσῷ στεφάνῳ, καὶ ἀναγορεῦσαι τὸν στέφανον ἐν τῷ θεάτρῳ Διονυσίοισ τραγῳδοῖσ καινοῖσ·

τῆσ δὲ ἀναγορεύσεωσ ἐπιμεληθῆναι τὸν ἀγωνοθέτην. οὐκοῦν ἃ μὲν ἐπέδωκα, ταῦτ’ ἐστὶν ὧν οὐδὲν σὺ γέγραψαι·

ἃ δέ φησιν ἡ βουλὴ δεῖν ἀντὶ τούτων γενέσθαι μοι, ταῦτ’ ἔσθ’ ἃ διώκεισ. τὸ λαβεῖν οὖν τὰ διδόμεν’ ὁμολογῶν ἔννομον εἶναι, τὸ χάριν τούτων ἀποδοῦναι παρανόμων γράφει. ὁ δὲ παμπόνηροσ ἄνθρωποσ καὶ θεοῖσ ἐχθρὸσ καὶ βάσκανοσ ὄντωσ ποῖόσ τισ ἂν εἰή πρὸσ θεῶν; οὐχ ὁ τοιοῦτοσ; καὶ μὴν περὶ τοῦ γ’ ἐν τῷ θεάτρῳ κηρύττεσθαι, τὸ μὲν μυριάκισ μυρίουσ κεκηρῦχθαι παραλείπω καὶ τὸ πολλάκισ αὐτὸσ ἐστεφανῶσθαι πρότερον.

ἀλλὰ πρὸσ θεῶν οὕτω σκαιὸσ εἶ καὶ ἀναίσθητοσ, Αἰσχίνη, ὥστ’ οὐ δύνασαι λογίσασθαι ὅτι τῷ μὲν στεφανουμένῳ τὸν αὐτὸν ἔχει ζῆλον ὁ στέφανοσ, ὅπου ἂν ἀναρρηθῇ, τοῦ δὲ τῶν στεφανούντων εἵνεκα συμφέροντοσ ἐν τῷ θεάτρῳ γίγνεται τὸ κήρυγμα; οἱ γὰρ ἀκούσαντεσ ἅπαντεσ εἰσ τὸ ποιεῖν εὖ τὴν πόλιν προτρέπονται, καὶ τοὺσ ἀποδιδόντασ τὴν χάριν μᾶλλον ἐπαινοῦσι τοῦ στεφανουμένου· διόπερ τὸν νόμον τοῦτον ἡ πόλισ γέγραφεν. Λέγε δ’ αὐτόν μοι τὸν νόμον λαβών. Νόμοσ Ὅσουσ στεφανοῦσί τινεσ τῶν δήμων, τὰσ ἀναγορεύσεισ τῶν στεφάνων ποιεῖσθαι ἐν αὐτοῖσ ἑκάστουσ τοῖσ ἰδίοισ δήμοισ, ἐὰν μή τινασ ὁ δῆμοσ ὁ τῶν Ἀθηναίων ἢ ἡ βουλὴ στεφανοῖ· τούτουσ δ’ ἐξεῖναι ἐν τῷ θεάτρῳ Διονυσίοισ .

. . ἀκούεισ, Αἰσχίνη, τοῦ νόμου λέγοντοσ σαφῶσ, πλὴν ἐάν τινασ ὁ δῆμοσ ἢ ἡ βουλὴ ψηφίσηται·

τούτουσ δ’ ἀναγορευέτω τί οὖν, ὦ ταλαίπωρε, συκοφαντεῖσ; τί λόγουσ πλάττεισ; τί σαυτὸν οὐκ ἐλλεβορίζεισ ἐπὶ τούτοισ; ἀλλ’ οὐδ’ αἰσχύνει φθόνου δίκην εἰσάγων, οὐκ ἀδικήματοσ οὐδενόσ, καὶ νόμουσ μεταποιῶν, τῶν δ’ ἀφαιρῶν μέρη, οὓσ ὅλουσ δίκαιον ἦν ἀναγιγνώσκεσθαι τοῖσ γ’ ὀμωμοκόσιν κατὰ τοὺσ νόμουσ ψηφιεῖσθαι; ἔπειτα τοιαῦτα ποιῶν λέγεισ πόσα δεῖ προσεῖναι τῷ δημοτικῷ, ὥσπερ ἀνδριάντ’ ἐκδεδωκὼσ κατὰ συγγραφήν, εἶτ’ οὐκ ἔχονθ’ ἃ προσῆκεν ἐκ τῆσ συγγραφῆσ κομιζόμενοσ, ἢ λόγῳ τοὺσ δημοτικούσ, ἀλλ’ οὐ τοῖσ πράγμασι καὶ τοῖσ πολιτεύμασιν γιγνωσκομένουσ.

καὶ βοᾷσ ῥητὰ καὶ ἄρρητ’ ὀνομάζων, ὥσπερ ἐξ ἁμάξησ, ἃ σοὶ καὶ τῷ σῷ γένει πρόσεστιν, οὐκ ἐμοί. καίτοι καὶ τοῦτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι· ἐγὼ λοιδορίαν κατηγορίασ τούτῳ διαφέρειν ἡγοῦμαι, τῷ τὴν μὲν κατηγορίαν ἀδικήματ’ ἔχειν, ὧν ἐν τοῖσ νόμοισ εἰσὶν αἱ τιμωρίαι, τὴν δὲ λοιδορίαν βλασφημίασ, ἃσ κατὰ τὴν αὑτῶν φύσιν τοῖσ ἐχθροῖσ περὶ ἀλλήλων συμβαίνει λέγειν.

οἰκοδομῆσαι δὲ τοὺσ προγόνουσ ταυτὶ τὰ δικαστήρι’ ὑπείληφα, οὐχ ἵνα συλλέξαντεσ ὑμᾶσ εἰσ ταῦτα ἀπὸ τῶν ἰδίων κακῶσ τἀπόρρητα λέγωμεν ἀλλήλουσ, ἀλλ’ ἵν’ ἐξελέγχωμεν ἐάν τισ ἠδικηκώσ τι τυγχάνῃ τὴν πόλιν. ταῦτα τοίνυν εἰδὼσ Αἰσχίνησ οὐδὲν ἧττον ἐμοῦ πομπεύειν ἀντὶ τοῦ κατηγορεῖν εἵλετο.

οὐ μὴν οὐδ’ ἐνταῦθ’ ἔλαττον ἔχων δίκαιόσ ἐστιν ἀπελθεῖν. ἤδη δ’ ἐπὶ ταῦτα πορεύσομαι, τοσοῦτον αὐτὸν ἐρωτήσασ. πότερόν σέ τισ, Αἰσχίνη, τῆσ πόλεωσ ἐχθρὸν ἢ ἐμὸν εἶναι φῇ; ἐμὸν δῆλον ὅτι. εἶθ’ οὗ μὲν ἦν παρ’ ἐμοῦ δίκην κατὰ τοὺσ νόμουσ ὑπὲρ τούτων λαβεῖν, εἴπερ ἠδίκουν, ἐξέλειπεσ, ἐν ταῖσ εὐθύναισ, ἐν ταῖσ γραφαῖσ, ἐν ταῖσ ἄλλαισ κρίσεσιν· οὗ δ’ ἐγὼ μὲν ἀθῷοσ ἅπασι, τοῖσ νόμοισ, τῷ χρόνῳ, τῇ προθεσμίᾳ, τῷ κεκρίσθαι περὶ πάντων πολλάκισ πρότερον, τῷ μηδεπώποτ’ ἐξελεγχθῆναι μηδὲν ὑμᾶσ ἀδικῶν, τῇ πόλει δ’ ἢ πλέον ἢ ἔλαττον ἀνάγκη τῶν γε δημοσίᾳ πεπραγμένων μετεῖναι τῆσ δόξησ, ἐνταῦθ’ ἀπήντηκασ;

ὁρ́α μὴ τούτων μὲν ἐχθρὸσ ᾖσ, ἐμοὶ δὲ προσποιῇ. ἐπειδὴ τοίνυν ἡ μὲν εὐσεβὴσ καὶ δικαία ψῆφοσ ἅπασι δέδεικται, δεῖ δέ μ’, ὡσ ἐοίκε, καίπερ οὐ φιλολοίδορον ὄντα, διὰ τὰσ ὑπὸ τούτου βλασφημίασ εἰρημένασ ἀντὶ πολλῶν καὶ ψευδῶν αὐτὰ τἀναγκαιότατ’ εἰπεῖν περὶ αὐτοῦ, καὶ δεῖξαι τίσ ὢν κἀκ τίνων ῥᾳδίωσ οὕτωσ ἄρχει τοῦ κακῶσ λέγειν, καὶ λόγουσ τινὰσ διασύρει, αὐτὸσ εἰρηκὼσ ἃ τίσ οὐκ ἂν ὤκνησεν τῶν μετρίων ἀνθρώπων φθέγξασθαι;

‐ εἰ γὰρ Αἰακὸσ ἢ Ῥαδάμανθυσ ἢ Μίνωσ ἦν ὁ κατηγορῶν, ἀλλὰ μὴ σπερμολόγοσ, περίτριμμ’ ἀγορᾶσ, ὄλεθροσ γραμματεύσ, οὐκ ἂν αὐτὸν οἶμαι ταῦτ’ εἰπεῖν οὐδ’ ἂν οὕτωσ ἐπαχθεῖσ λόγουσ πορίσασθαι, ὥσπερ ἐν τραγῳδίᾳ βοῶντα ὦ γῆ καὶ ἥλιε καὶ ἀρετὴ καὶ τὰ τοιαῦτα, καὶ πάλιν σύνεσιν καὶ παιδεία ἐπικαλούμενον, ᾗ τὰ καλὰ καὶ τὰ αἰσχρὰ διαγιγνώσκεται.

ταῦτα γὰρ δήπουθεν ἠκούετ’ αὐτοῦ λέγοντοσ. σοὶ δ’ ἀρετῆσ, ὦ κάθαρμα, ἢ τοῖσ σοῖσ τίσ μετουσία;

ἢ καλῶν ἢ μὴ τοιούτων τίσ διάγνωσισ; πόθεν ἢ πῶσ ἀξιωθέντι; ποῦ δὲ παιδείασ σοὶ θέμισ μνησθῆναι; ἧσ τῶν μὲν ὡσ ἀληθῶσ τετυχηκότων οὐδ’ ἂν εἷσ εἴποι περὶ αὑτοῦ τοιοῦτον οὐδέν, ἀλλὰ κἂν ἑτέρου λέγοντοσ ἐρυθριάσειε, τοῖσ δ’ ἀπολειφθεῖσι μέν, ὥσπερ σύ, προσποιουμένοισ δ’ ὑπ’ ἀναισθησίασ τὸ τοὺσ ἀκούοντασ ἀλγεῖν ποιεῖν ὅταν λέγωσιν, οὐ τὸ δοκεῖν τοιούτοισ εἶναι περίεστιν. οὐκ ἀπορῶν δ’ ὅ τι χρὴ περὶ σοῦ καὶ τῶν σῶν εἰπεῖν, ἀπορῶ τοῦ πρώτου μνησθῶ·

πότερ’ ὡσ ὁ πατήρ σου Τρόμησ ἐδούλευε παρ’ Ἐλπίᾳ τῷ πρὸσ τῷ Θησείῳ διδάσκοντι γράμματα, χοίνικασ παχείασ ἔχων καὶ ξύλον; ἢ ὡσ ἡ μήτηρ τοῖσ μεθημερινοῖσ γάμοισ ἐν τῷ κλεισίῳ τῷ πρὸσ τῷ καλαμίτῃ ἡρ́ῳ χρωμένη τὸν καλὸν ἀνδριάντα καὶ τριταγωνιστὴν ἄκρον ἐξέθρεψέ σε; ἀλλὰ πάντεσ ἴσασι ταῦτα, κἂν ἐγὼ μὴ λέγω. ἀλλ’ ὡσ ὁ τριηραύλησ Φορμίων, ὁ Δίωνοσ τοῦ Φρεαρρίου δοῦλοσ, ἀνέστησεν αὐτὴν ἀπὸ ταύτησ τῆσ καλῆσ ἐργασίασ; ἀλλὰ νὴ τὸν Δία καὶ θεοὺσ ὀκνῶ μὴ περὶ σοῦ τὰ προσήκοντα λέγων αὐτὸσ οὐ προσήκοντασ ἐμαυτῷ δόξω προῃρῆσθαι λόγουσ. ταῦτα μὲν οὖν ἐάσω, ἀπ’ αὐτῶν δ’ ὧν αὐτὸσ βεβίωκεν ἄρξομαι·

οὐδὲ γὰρ ὧν ἔτυχεν ἦν, ἀλλ’ οἷσ ὁ δῆμοσ καταρᾶται. ὀψὲ γάρ ποτε ‐ ὀψὲ λέγω; χθὲσ μὲν οὖν καὶ πρώην ἅμ’ Ἀθηναῖοσ καὶ ῥήτωρ γέγονεν, καὶ δύο συλλαβὰσ προσθεὶσ τὸν μὲν πατέρ’ ἀντὶ Τρόμητοσ ἐποίησεν Ἀτρόμητον, τὴν δὲ μητέρα σεμνῶσ πάνυ Γλαυκοθέαν, ἣν Ἔμπουσαν ἅπαντεσ ἴσασι καλουμένην, ἐκ τοῦ πάντα ποιεῖν καὶ πάσχειν δηλονότι ταύτησ τῆσ ἐπωνυμίασ τυχοῦσαν· πόθεν γὰρ ἄλλοθεν; ἀλλ’ ὅμωσ οὕτωσ ἀχάριστοσ εἶ καὶ πονηρὸσ φύσει ὥστ’ ἐλεύθεροσ ἐκ δούλου καὶ πλούσιοσ ἐκ πτωχοῦ διὰ τουτουσὶ γεγονὼσ οὐχ ὅπωσ χάριν αὐτοῖσ ἔχεισ, ἀλλὰ μισθώσασ σαυτὸν κατὰ τουτωνὶ πολιτεύει.

καὶ περὶ ὧν μὲν ἔστι τισ ἀμφισβήτησισ, ὡσ ἄρ’ ὑπὲρ τῆσ πόλεωσ εἴρηκεν, ἐάσω· ἃ δ’ ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν φανερῶσ ἀπεδείχθη πράττων, ταῦτ’ ἀναμνήσω. τίσ γὰρ ὑμῶν οὐκ οἶδεν τὸν ἀποψηφισθέντ’ Ἀντιφῶντα, ὃσ ἐπαγγειλάμενοσ Φιλίππῳ τὰ νεώρι’ ἐμπρήσειν εἰσ τὴν πόλιν ἦλθεν;

ὃν λαβόντοσ ἐμοῦ κεκρυμμένον ἐν Πειραιεῖ καὶ καταστήσαντοσ εἰσ τὴν ἐκκλησίαν βοῶν ὁ βάσκανοσ οὗτοσ καὶ κεκραγώσ, ὡσ ἐν δημοκρατίᾳ δεινὰ ποιῶ τοὺσ ἠτυχηκότασ τῶν πολιτῶν ὑβρίζων καὶ ἐπ’ οἰκίασ βαδίζων ἄνευ ψηφίσματοσ, ἀφεθῆναι ἐποίησεν. καὶ εἰ μὴ ἡ βουλὴ ἡ ἐξ Ἀρείου πάγου τὸ πρᾶγμ’ αἰσθομένη καὶ τὴν ὑμετέραν ἄγνοιαν ἐν οὐ δέοντι συμβεβηκυῖαν ἰδοῦσα ἐπεζήτησε τὸν ἄνθρωπον καὶ συλλαβοῦσ’ ἐπανήγαγεν ὡσ ὑμᾶσ, ἐξήρπαστ’ ἂν ὁ τοιοῦτοσ καὶ τὸ δίκην δοῦναι διαδὺσ ἐξεπέπεμπτ’ ἂν ὑπὸ τοῦ σεμνολόγου τουτουί·

νῦν δ’ ὑμεῖσ στρεβλώσαντεσ αὐτὸν ἀπεκτείνατε, ὡσ ἔδει γε καὶ τοῦτον. τοιγαροῦν εἰδυῖα ταῦθ’ ἡ βουλὴ ἡ ἐξ Ἀρείου πάγου τότε τούτῳ πεπραγμένα, χειροτονησάντων αὐτὸν ὑμῶν σύνδικον ὑπὲρ τοῦ ἱεροῦ τοῦ ἐν Δήλῳ ἀπὸ τῆσ αὐτῆσ ἀγνοίασ ἧσπερ πολλὰ προί̈εσθε τῶν κοινῶν, ὡσ προσείλεσθε κἀκείνην καὶ τοῦ πράγματοσ κυρίαν ἐποιήσατε, τοῦτον μὲν εὐθὺσ ἀπήλασεν ὡσ προδότην, Ὑπερείδῃ δὲ λέγειν προσέταξε·

καὶ ταῦτ’ ἀπὸ τοῦ βωμοῦ φέρουσα τὴν ψῆφον ἔπραξε, καὶ οὐδεμία ψῆφοσ ἠνέχθη τῷ μιαρῷ τούτῳ. καὶ ὅτι ταῦτ’ ἀληθῆ λέγω, κάλει τούτων τοὺσ μάρτυρασ.

Μαρτυροῦσι Δημοσθένει ὑπὲρ ἁπάντων οἵδε, Καλλίασ Σουνιεύσ, Ζήνων Φλυεύσ, Κλέων Φαληρεύσ, Δημόνικοσ Μαραθώνιοσ, ὅτι τοῦ δήμου ποτὲ χειροτονήσαντοσ Αἰσχίνην σύνδικον ὑπὲρ τοῦ ἱεροῦ τοῦ ἐν Δήλῳ εἰσ τοὺσ Ἀμφικτύονασ συνεδρεύσαντεσ ἡμεῖσ ἐκρίναμεν Ὑπερείδην ἄξιον εἶναι μᾶλλον ὑπὲρ τῆσ πόλεωσ λέγειν, καὶ ἀπεστάλη Ὑπερείδησ.

οὐκοῦν ὅτε τοῦτον τοῦ λέγειν ἀπήλασεν ἡ βουλὴ καὶ προσέταξ’ ἑτέρῳ, τότε καὶ προδότην εἶναι καὶ κακόνουν ὑμῖν ἀπέφηνεν.

ἓν μὲν τοίνυν τοῦτο τοιοῦτο πολίτευμα τοῦ νεανίου τούτου, ὅμοιόν γε, οὐ γάρ;

οἷσ ἐμοῦ κατηγορεῖ· ἕτερον δ’ ἀναμιμνῄσκεσθε. ὅτε γὰρ Πύθωνα Φίλιπποσ ἔπεμψε τὸν Βυζάντιον καὶ παρὰ τῶν αὑτοῦ συμμάχων πάντων συνέπεμψε πρέσβεισ, ὡσ ἐν αἰσχύνῃ ποιήσων τὴν πόλιν καὶ δείξων ἀδικοῦσαν, τότ’ ἐγὼ μὲν τῷ Πύθωνι θρασυνομένῳ καὶ πολλῷ ῥέοντι καθ’ ὑμῶν οὐχ ὑπεχώρησα, ἀλλ’ ἀναστὰσ ἀντεῖπον καὶ τὰ τῆσ πόλεωσ δίκαι’ οὐχὶ προὔδωκα, ἀλλ’ ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα φανερῶσ οὕτωσ ὥστε τοὺσ ἐκείνου συμμάχουσ αὐτοὺσ ἀνισταμένουσ ὁμολογεῖν· οὗτοσ δὲ συνηγωνίζετο καὶ τἀναντί’ ἐμαρτύρει τῇ πατρίδι, καὶ ταῦτα ψευδῆ. καὶ οὐκ ἀπέχρη ταῦτα, ἀλλὰ πάλιν μετὰ ταῦθ’ ὕστερον Ἀναξίνῳ τῷ κατασκόπῳ συνιὼν εἰσ τὴν Θράσωνοσ οἰκίαν ἐλήφθη.

καίτοι ὅστισ τῷ ὑπὸ τῶν πολεμίων πεμφθέντι μόνοσ μόνῳ συνῄει καὶ ἐκοινολογεῖτο, οὗτοσ αὐτὸσ ὑπῆρχε τῇ φύσει κατάσκοποσ καὶ πολέμιοσ τῇ πατρίδι. Καὶ ὅτι ταῦτ’ ἀληθῆ λέγω, κάλει μοι τούτων τοὺσ μάρτυρασ. Μάρτυρεσ Τελέδημοσ Κλέωνοσ, Ὑπερείδησ Καλλαίσχρου, Νικόμαχοσ Διοφάντου μαρτυροῦσι Δημοσθένει καὶ ἐπωμόσαντο ἐπὶ τῶν στρατηγῶν εἰδέναι Αἰσχίνην Ἀτρομήτου Κοθωκίδην συνερχόμενον νυκτὸσ εἰσ τὴν Θράσωνοσ οἰκίαν καὶ κοινολογούμενον Ἀναξίνῳ, ὃσ ἐκρίθη εἶναι κατάσκοποσ παρὰ Φιλίππου. αὗται ἀπεδόθησαν αἱ μαρτυρίαι ἐπὶ Νικίου, ἑκατομβαιῶνοσ τρίτῃ ἱσταμένου.

μυρία τοίνυν ἕτερ’ εἰπεῖν ἔχων περὶ αὐτοῦ παραλείπω.

καὶ γὰρ οὕτω πωσ ἔχει. πόλλ’ ἂν ἐγὼ ἔτι τούτων ἔχοιμι δεῖξαι, ὧν οὗτοσ κατ’ ἐκείνουσ τοὺσ χρόνουσ τοῖσ μὲν ἐχθροῖσ ὑπηρετῶν, ἐμοὶ δ’ ἐπηρεάζων εὑρέθη. ἀλλ’ οὐ τίθεται ταῦτα παρ’ ὑμῖν εἰσ ἀκριβῆ μνήμην οὐδ’ ἣν προσῆκεν ὀργήν, ἀλλὰ δεδώκατ’ ἔθει τινὶ φαύλῳ πολλὴν ἐξουσίαν τῷ βουλομένῳ τὸν λέγοντά τι τῶν ὑμῖν συμφερόντων ὑποσκελίζειν καὶ συκοφαντεῖν, τῆσ ἐπὶ ταῖσ λοιδορίαισ ἡδονῆσ καὶ χάριτοσ τὸ τῆσ πόλεωσ συμφέρον ἀνταλλαττόμενοι· διόπερ ῥᾷόν ἐστι καὶ ἀσφαλέστερον ἀεὶ τοῖσ ἐχθροῖσ ὑπηρετοῦντα μισθαρνεῖν ἢ τὴν ὑπὲρ ὑμῶν ἑλόμενον τάξιν πολιτεύεσθαι. καὶ τὸ μὲν δὴ πρὸ τοῦ πολεμεῖν φανερῶσ συναγωνίζεσθαι Φιλίππῳ δεινὸν μέν, ὦ γῆ καὶ θεοί, πῶσ γὰρ οὔ;

κατὰ τῆσ πατρίδοσ· δότε δ’, εἰ βούλεσθε, δότ’ αὐτῷ τοῦτο. ἀλλ’ ἐπειδὴ φανερῶσ ἤδη τὰ πλοῖ’ ἐσεσύλητο, Χερρόνησοσ ἐπορθεῖτο, ἐπὶ τὴν Ἀττικὴν ἐπορεύεθ’ ἅνθρωποσ, οὐκέτ’ ἐν ἀμφισβητησίμῳ τὰ πράγματ’ ἦν, ἀλλ’ ἐνειστήκει πόλεμοσ, ὅ τι μὲν πώποτ’ ἔπραξ’ ὑπὲρ ὑμῶν ὁ βάσκανοσ οὗτοσ ἰαμβειοφάγοσ, οὐκ ἂν ἔχοι δεῖξαι, οὐδ’ ἔστιν οὔτε μεῖζον οὔτ’ ἔλαττον ψήφισμ’ οὐδὲν Αἰσχίνῃ περὶ τῶν συμφερόντων τῇ πόλει. εἰ δέ φησι, νῦν δειξάτω ἐν τῷ ἐμῷ ὕδατι. ἀλλ’ οὐκ ἔστιν οὐδέν. καίτοι δυοῖν αὐτὸν ἀνάγκη θάτερον, ἢ μηδὲν τοῖσ πραττομένοισ ὑπ’ ἐμοῦ τότ’ ἔχοντ’ ἐγκαλεῖν μὴ γράφειν παρὰ ταῦθ’ ἕτερα, ἢ τὸ τῶν ἐχθρῶν συμφέρον ζητοῦντα μὴ φέρειν εἰσ μέσον τὰ τούτων ἀμείνω. ἆρ’ οὖν οὐδ’ ἔλεγεν, ὥσπερ οὐδ’ ἔγραφεν, ἡνίκ’ ἐργάσασθαί τι δέοι κακόν;

οὐ μὲν οὖν ἦν εἰπεῖν ἑτέρῳ. καὶ τὰ μὲν ἄλλα καὶ φέρειν ἐδύναθ’, ὡσ ἐοίκεν, ἡ πόλισ καὶ ποιῶν οὗτοσ λανθάνειν· ἓν δ’ ἐπεξειργάσατ’, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοιοῦτον ὃ πᾶσι τοῖσ προτέροισ ἐπέθηκε τέλοσ· περὶ οὗ τοὺσ πολλοὺσ ἀνήλωσε λόγουσ, τὰ τῶν Ἀμφισσέων τῶν Λοκρῶν διεξιὼν δόγματα, ὡσ διαστρέψων τἀληθέσ. τὸ δ’ οὐ τοιοῦτόν ἐστι· πόθεν; οὐδέποτ’ ἐκνίψει σὺ τἀκεῖ πεπραγμένα σαυτῷ· οὐχ οὕτω πόλλ’ ἐρεῖσ. καλῶ δ’ ἐναντίον ὑμῶν, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοὺσ θεοὺσ πάντασ καὶ πάσασ ὅσοι τὴν χώραν ἔχουσι τὴν Ἀττικήν, καὶ τὸν Ἀπόλλω τὸν Πύθιον, ὃσ πατρῷόσ ἐστι τῇ πόλει, καὶ ἐπεύχομαι πᾶσι τούτοισ, εἰ μὲν ἀληθῆ πρὸσ ὑμᾶσ εἴποιμι καὶ εἶπον καὶ τότ’ εὐθὺσ ἐν τῷ δήμῳ, ὅτε πρῶτον εἶδον τουτονὶ τὸν μιαρὸν τούτου τοῦ πράγματοσ ἁπτόμενον ἔγνων γάρ, εὐθέωσ ἔγνων, εὐτυχίαν μοι δοῦναι καὶ σωτηρίαν, εἰ δὲ πρὸσ ἔχθραν ἢ φιλονικίασ ἰδίασ ἕνεκ’ αἰτίαν ἐπάγω τούτῳ ψευδῆ, πάντων τῶν ἀγαθῶν ἀνόνητόν με ποιῆσαι.

τί οὖν ταῦτ’ ἐπήραμαι καὶ διετεινάμην οὑτωσὶ σφοδρῶσ;

ὅτι καὶ γράμματ’ ἔχων ἐν τῷ δημοσίῳ κείμενα, ἐξ ὧν ταῦτ’ ἐπιδείξω σαφῶσ, καὶ ὑμᾶσ εἰδὼσ τὰ πεπραγμένα μνημονεύοντασ, ἐκεῖνο φοβοῦμαι, μὴ τῶν εἰργασμένων αὐτῷ κακῶν οὗτοσ ἐλάττων ὑποληφθῇ· ὅπερ πρότερον συνέβη, ὅτε τοὺσ ταλαιπώρουσ Φωκέασ ἐποίησ’ ἀπολέσθαι τὰ ψευδῆ δεῦρ’ ἀπαγγείλασ. τὸν γὰρ ἐν Ἀμφίσσῃ πόλεμον, δι’ ὃν εἰσ Ἐλάτειαν ἦλθε Φίλιπποσ καὶ δι’ ὃν ᾑρέθη τῶν Ἀμφικτυόνων ἡγεμών, ὃσ ἅπαντ’ ἀνέτρεψε τὰ τῶν Ἑλλήνων, οὗτόσ ἐστιν ὁ συγκατασκευάσασ καὶ πάντων εἷσ ἀνὴρ μεγίστων αἴτιοσ κακῶν.

καὶ τότ’ εὐθὺσ ἐμοῦ διαμαρτυρομένου καὶ βοῶντοσ ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ πόλεμον εἰσ τὴν Ἀττικὴν εἰσάγεισ, Αἰσχίνη, πόλεμον Ἀμφικτυονικόν οἱ μὲν ἐκ παρακλήσεωσ συγκαθήμενοι οὐκ εἰών με λέγειν, οἱ δ’ ἐθαύμαζον καὶ κενὴν αἰτίαν διὰ τὴν ἰδίαν ἔχθραν ἐπάγειν μ’ ὑπελάμβανον αὐτῷ. ἥτισ δ’ ἡ φύσισ, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, γέγονεν τούτων τῶν πραγμάτων, καὶ τίνοσ εἵνεκα ταῦτα συνεσκευάσθη καὶ πῶσ ἐπράχθη, νῦν ἀκούσατε, ἐπειδὴ τότ’ ἐκωλύθητε·

καὶ γὰρ εὖ πρᾶγμα συντεθὲν ὄψεσθε, καὶ μεγάλ’ ὠφελήσεσθε πρὸσ ἱστορίαν τῶν κοινῶν, καὶ ὅση δεινότησ ἦν ἐν τῷ Φιλίππῳ θεάσεσθε. οὐκ ἦν τοῦ πρὸσ ὑμᾶσ πολέμου πέρασ οὐδ’ ἀπαλλαγὴ Φιλίππῳ, εἰ μὴ Θηβαίουσ καὶ Θετταλοὺσ ἐχθροὺσ ποιήσειε τῇ πόλει·

ἀλλὰ καίπερ ἀθλίωσ καὶ κακῶσ τῶν στρατηγῶν τῶν ὑμετέρων πολεμούντων αὐτῷ, ὅμωσ ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ πολέμου καὶ τῶν λῃστῶν μυρί’ ἔπασχε κακά. οὔτε γὰρ ἐξήγετο τῶν ἐκ τῆσ χώρασ γιγνομένων οὐδὲν οὔτ’ εἰσήγεθ’ ὧν ἐδεῖτ’ αὐτῷ· ἦν δ’ οὔτ’ ἐν τῇ θαλάττῃ τότε κρείττων ὑμῶν οὔτ’ εἰσ τὴν Ἀττικὴν ἐλθεῖν δυνατὸσ μήτε Θετταλῶν ἀκολουθούντων μήτε Θηβαίων διιέντων·

συνέβαινε δ’ αὐτῷ τῷ πολέμῳ κρατοῦντι τοὺσ ὁποιουσδήποθ’ ὑμεῖσ ἐξεπέμπετε στρατηγούσ ἐῶ γὰρ τοῦτό γε αὐτῇ τῇ φύσει τοῦ τόπου καὶ τῶν ὑπαρχόντων ἑκατέροισ κακοπαθεῖν. εἰ μὲν οὖν τῆσ ἰδίασ ἕνεκ’ ἔχθρασ ἢ τοὺσ Θετταλοὺσ ἢ τοὺσ Θηβαίουσ συμπείθοι βαδίζειν ἐφ’ ὑμᾶσ, οὐδέν’ ἡγεῖτο προσέξειν αὐτῷ τὸν νοῦν·

ἐὰν δὲ τὰσ ἐκείνων κοινὰσ προφάσεισ λαβὼν ἡγεμὼν αἱρεθῇ, ῥᾷον ἤλπιζε τὰ μὲν παρακρούσεσθαι, τὰ δὲ πείσειν. τί οὖν; ἐπιχειρεῖ, θεάσασθ’ ὡσ εὖ, πόλεμον ποιῆσαι τοῖσ Ἀμφικτύοσι καὶ περὶ τὴν Πυλαίαν ταραχήν· εἰσ γὰρ ταῦτ’ εὐθὺσ αὐτοὺσ ὑπελάμβανεν αὑτοῦ δεήσεσθαι. εἰ μὲν τοίνυν τοῦτ’ ἢ τῶν παρ’ ἑαυτοῦ πεμπομένων ἱερομνημόνων ἢ τῶν ἐκείνου συμμάχων εἰσηγοῖτό τισ, ὑπόψεσθαι τὸ πρᾶγμ’ ἐνόμιζε καὶ τοὺσ Θηβαίουσ καὶ τοὺσ Θετταλοὺσ καὶ πάντασ φυλάξεσθαι, ἂν δ’ Ἀθηναῖοσ ᾖ καὶ παρ’ ὑμῶν τῶν ὑπεναντίων ὁ τοῦτο ποιῶν, εὐπόρωσ λήσειν·

ὅπερ συνέβη. πῶσ οὖν ταῦτ’ ἐποίησεν; μισθοῦται τουτονί. οὐδενὸσ δὲ προειδότοσ, οἶμαι, τὸ πρᾶγμ’ οὐδὲ φυλάττοντοσ, ὥσπερ εἰώθε τὰ τοιαῦτα παρ’ ὑμῖν γίγνεσθαι, προβληθεὶσ πυλάγοροσ οὗτοσ καὶ τριῶν ἢ τεττάρων χειροτονησάντων αὐτὸν ἀνερρήθη.

ὡσ δὲ τὸ τῆσ πόλεωσ ἀξίωμα λαβὼν ἀφίκετ’ εἰσ τοὺσ Ἀμφικτύονασ, πάντα τἄλλ’ ἀφεὶσ καὶ παριδὼν ἐπέραινεν ἐφ’ οἷσ ἐμισθώθη,καὶ λόγουσ εὐπροσώπουσ καὶ μύθουσ, ὅθεν ἡ Κιρραία χώρα καθιερώθη, συνθεὶσ καὶ διεξελθὼν ἀνθρώπουσ ἀπείρουσ λόγων καὶ τὸ μέλλον οὐ προορωμένουσ, τοὺσ ἱερομνήμονασ, πείθει ψηφίσασθαι περιελθεῖν τὴν χώραν, ἣν οἱ μὲν Ἀμφισσεῖσ σφῶν αὐτῶν οὖσαν γεωργεῖν ἔφασαν, οὗτοσ δὲ τῆσ ἱερᾶσ χώρασ ᾐτιᾶτ’ εἶναι, οὐδεμίαν δίκην τῶν Λοκρῶν ἐπαγόντων ἡμῖν, οὐδ’ ἃ νῦν προφασίζεται λέγων οὐκ ἀληθῆ. γνώσεσθε δ’ ἐκεῖθεν. οὐκ ἐνῆν ἄνευ τοῦ προσκαλέσασθαι δήπου τοῖσ Λοκροῖσ δίκην κατὰ τῆσ πόλεωσ τελέσασθαι.

τίσ οὖν ἐκλήτευσεν ἡμᾶσ; ἐπὶ ποίασ ἀρχῆσ; εἰπὲ τὸν εἰδότα, δεῖξον. ἀλλ’ οὐκ ἂν ἔχοισ, ἀλλὰ κενῇ προφάσει ταύτῃ κατεχρῶ καὶ ψευδεῖ. περιιόντων τοίνυν τὴν χώραν τῶν Ἀμφικτυόνων κατὰ τὴν ὑφήγησιν τὴν τούτου, προσπεσόντεσ οἱ Λοκροὶ μικροῦ κατηκόντισαν ἅπαντασ, τινὰσ δὲ καὶ συνήρπασαν τῶν ἱερομνημόνων.

ὡσ δ’ ἅπαξ ἐκ τούτων ἐγκλήματα καὶ πόλεμοσ πρὸσ τοὺσ Ἀμφισσεῖσ ἐταράχθη, τὸ μὲν πρῶτον ὁ Κόττυφοσ αὐτῶν τῶν Ἀμφικτυόνων ἤγαγε στρατιάν, ὡσ δ’ οἱ μὲν οὐκ ἦλθον, οἱ δ’ ἐλθόντεσ οὐδὲν ἐποίουν, εἰσ τὴν ἐπιοῦσαν πυλαίαν ἐπὶ τὸν Φίλιππον εὐθὺσ ἡγεμόν’ ἦγον οἱ κατεσκευασμένοι καὶ πάλαι πονηροὶ τῶν Θετταλῶν καὶ τῶν ἐν ταῖσ ἄλλαισ πόλεσι. καὶ προφάσεισ εὐλόγουσ εἰλήφεσαν·

ἢ γὰρ αὐτοὺσ εἰσφέρειν καὶ ξένουσ τρέφειν ἔφασαν δεῖν καὶ ζημιοῦν τοὺσ μὴ ταῦτα ποιοῦντασ, ἢ ’κεῖνον αἱρεῖσθαι. τί δεῖ τὰ πολλὰ λέγειν; ᾑρέθη γὰρ ἐκ τούτων ἡγεμών. καὶ μετὰ ταῦτ’ εὐθέωσ δύναμιν συλλέξασ καὶ παρελθὼν ὡσ ἐπὶ τὴν Κιρραίαν, ἐρρῶσθαι φράσασ πολλὰ Κιρραίοισ καὶ Λοκροῖσ, τὴν Ἐλάτειαν καταλαμβάνει. εἰ μὲν οὖν μὴ μετέγνωσαν εὐθέωσ, ὡσ τοῦτ’ εἶδον, οἱ Θηβαῖοι καὶ μεθ’ ἡμῶν ἐγένοντο, ὥσπερ χειμάρρουσ ἂν ἅπαν τοῦτο τὸ πρᾶγμ’ εἰσ τὴν πόλιν εἰσέπεσε·

νῦν δὲ τό γ’ ἐξαίφνησ ἐπέσχον ἐκεῖνοι, μάλιστα μέν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, θεῶν τινὸσ εὐνοίᾳ πρὸσ ὑμᾶσ, εἶτα μέντοι καὶ ὅσον καθ’ ἕν’ ἄνδρα, καὶ δι’ ἐμέ. δὸσ δέ μοι τὰ δόγματα ταῦτα καὶ τοὺσ χρόνουσ ἐν οἷσ ἕκαστα πέπρακται, ἵν’ εἰδῆθ’ ἡλίκα πράγμαθ’ ἡ μιαρὰ κεφαλὴ ταράξασ’ αὕτη δίκην οὐκ ἔδωκε. λέγε μοι τὰ δόγματα.

ἐπὶ ἱερέωσ Κλειναγόρου, ἐαρινῆσ πυλαίασ, ἔδοξε τοῖσ πυλαγόροισ καὶ τοῖσ συνέδροισ τῶν Ἀμφικτυόνων καὶ τῷ κοινῷ τῶν Ἀμφικτυόνων, ἐπειδὴ Ἀμφισσεῖσ ἐπιβαίνουσιν ἐπὶ τὴν ἱερὰν χώραν καὶ σπείρουσι καὶ βοσκήμασι κατανέμουσιν, ἐπελθεῖν τοὺσ πυλαγόρουσ καὶ τοὺσ συνέδρουσ καὶ στήλαισ διαλαβεῖν τοὺσ ὁρ́ουσ, καὶ ἀπειπεῖν τοῖσ Ἀμφισσεῦσι τοῦ λοιποῦ μὴ ἐπιβαίνειν.

Ἕτερον Δόγμα ἐπὶ ἱερέωσ Κλειναγόρου, ἐαρινῆσ πυλαίασ, ἔδοξε τοῖσ πυλαγόροισ καὶ τοῖσ συνέδροισ τῶν Ἀμφικτυόνων καὶ τῷ κοινῷ τῶν Ἀμφικτυόνων, ἐπειδὴ οἱ ἐξ Ἀμφίσσησ τὴν ἱερὰν χώραν κατανειμάμενοι γεωργοῦσι καὶ βοσκήματα νέμουσι, καὶ κωλυόμενοι τοῦτο ποιεῖν ἐν τοῖσ ὅπλοισ παραγενόμενοι τὸ κοινὸν τῶν Ἑλλήνων συνέδριον κεκωλύκασι μετὰ βίασ, τινὰσ δὲ καὶ τετραυματίκασι, καὶ τὸν στρατηγὸν τὸν ᾑρημένον τῶν Ἀμφικτυόνων Κόττυφον τὸν Ἀρκάδα πρεσβεῦσαι πρὸσ Φίλιππον τὸν Μακεδόνα, καὶ ἀξιοῦν ἵνα βοηθήσῃ τῷ τε Ἀπόλλωνι καὶ τοῖσ Ἀμφικτύοσιν, ὅπωσ μὴ περιίδῃ ὑπὸ τῶν ἀσεβῶν Ἀμφισσέων τὸν θεὸν πλημμελούμενον·

καὶ διότι αὐτὸν στρατηγὸν αὐτοκράτορα αἱροῦνται οἱ Ἕλληνεσ οἱ μετέχοντεσ τοῦ συνεδρίου τῶν Ἀμφικτυόνων.

λέγε δὴ καὶ τοὺσ χρόνουσ ἐν οἷσ ταῦτ’ ἐγίγνετο·

εἰσὶ γὰρ καθ’ οὓσ ἐπυλαγόρησεν οὗτοσ. λέγε. Ἄρχων Μνησιθείδησ, μηνὸσ ἀνθεστηριῶνοσ ἕκτῃ ἐπὶ δέκα.

δὸσ δὴ τὴν ἐπιστολὴν ἥν, ὡσ οὐχ ὑπήκουον οἱ Θηβαῖοι, πέμπει πρὸσ τοὺσ ἐν Πελοποννήσῳ συμμάχουσ ὁ Φίλιπποσ, ἵν’ εἰδῆτε καὶ ἐκ ταύτησ σαφῶσ ὅτι τὴν μὲν ἀληθῆ πρόφασιν τῶν πραγμάτων, τὸ ταῦτ’ ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα καὶ τοὺσ Θηβαίουσ καὶ ὑμᾶσ πράττειν, ἀπεκρύπτετο, κοινὰ δὲ καὶ τοῖσ Ἀμφικτύοσιν δόξαντα ποιεῖν προσεποιεῖτο·

ὁ δὲ τὰσ ἀφορμὰσ ταύτασ καὶ τὰσ προφάσεισ αὐτῷ παρασχὼν οὗτοσ ἦν. λέγε. Ἐπιστολή Βασιλεὺσ Μακεδόνων Φίλιπποσ Πελοποννησίων τῶν ἐν τῇ συμμαχίᾳ τοῖσ δημιουργοῖσ καὶ τοῖσ συνέδροισ καὶ τοῖσ ἄλλοισ συμμάχοισ πᾶσι χαίρειν.

ἐπειδὴ Λοκροὶ οἱ καλούμενοι Ὀζόλαι, κατοικοῦντεσ ἐν Ἀμφίσσῃ, πλημμελοῦσιν εἰσ τὸ ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνοσ τοῦ ἐν Δελφοῖσ καὶ τὴν ἱερὰν χώραν ἐρχόμενοι μεθ’ ὅπλων λεηλατοῦσι, βούλομαι τῷ θεῷ μεθ’ ὑμῶν βοηθεῖν καὶ ἀμύνασθαι τοὺσ παραβαίνοντάσ τι τῶν ἐν ἀνθρώποισ εὐσεβῶν·

ὥστε συναντᾶτε μετὰ τῶν ὅπλων εἰσ τὴν Φωκίδα, ἔχοντεσ ἐπισιτισμὸν ἡμερῶν τετταράκοντα, τοῦ ἐνεστῶτοσ μηνὸσ λῴου, ὡσ ἡμεῖσ ἄγομεν, ὡσ δὲ Ἀθηναῖοι, βοηδρομιῶνοσ, ὡσ δὲ Κορίνθιοι, πανήμου. τοῖσ δὲ μὴ συναντήσασι πανδημεὶ χρησόμεθα τοῖσ δὲ συμβούλοισ ἡμῖν κειμένοισ ἐπιζημίοισ. εὐτυχεῖτε. ὁρᾶθ’ ὅτι φεύγει μὲν τὰσ ἰδίασ προφάσεισ, εἰσ δὲ τὰσ Ἀμφικτυονικὰσ καταφεύγει.

τίσ οὖν ὁ ταῦτα συμπαρασκευάσασ αὐτῷ; τίσ ὁ τὰσ προφάσεσ ταύτασ ἐνδούσ; τίσ ὁ τῶν κακῶν τῶν γεγενημένων μάλιστ’ αἴτιοσ; οὐχ οὗτοσ; μὴ τοίνυν λέγετ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, περιιόντεσ ὡσ ὑφ’ ἑνὸσ τοιαῦτα πέπονθεν ἡ Ἑλλὰσ ἀνθρώπου. οὐχ ὑφ’ ἑνόσ, ἀλλ’ ὑπὸ πολλῶν καὶ πονηρῶν τῶν παρ’ ἑκάστοισ, ὦ γῆ καὶ θεοί· ὧν εἷσ οὑτοσί, ὅν, εἰ μηδὲν εὐλαβηθέντα τἀληθὲσ εἰπεῖν δέοι, οὐκ ἂν ὀκνήσαιμ’ ἔγωγε κοινὸν ἀλειτήριον τῶν μετὰ ταῦτ’ ἀπολωλότων ἁπάντων εἰπεῖν, ἀνθρώπων, τόπων, πόλεων·

ὁ γὰρ τὸ σπέρμα παρασχών, οὗτοσ τῶν φύντων αἴτιοσ. ὃν ὅπωσ ποτ’ οὐκ εὐθὺσ ἰδόντεσ ἀπεστράφητε θαυμάζω. πλὴν πολύ τι σκότοσ, ὡσ ἐοίκεν, ἐστὶν παρ’ ὑμῖν πρὸ τῆσ ἀληθείασ. συμβέβηκε τοίνυν μοι τῶν κατὰ τῆσ πατρίδοσ τούτῳ πεπραγμένων ἁψαμένῳ εἰσ ἃ τούτοισ ἐναντιούμενοσ αὐτὸσ πεπολίτευμαι ἀφῖχθαι·

ἃ πολλῶν μὲν εἵνεκ’ ἂν εἰκότωσ ἀκούσαιτέ μου, μάλιστα δ’ ὅτι αἰσχρόν ἐστιν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, εἰ ἐγὼ μὲν τὰ ἔργα τῶν ὑπὲρ ὑμῶν πόνων ὑπέμεινα, ὑμεῖσ δὲ μηδὲ τοὺσ λόγουσ αὐτῶν ἀνέξεσθε. ὁρῶν γὰρ ἐγὼ Θηβαίουσ, σχεδὸν δὲ καὶ ὑμᾶσ ὑπὸ τῶν τὰ Φιλίππου φρονούντων καὶ διεφθαρμένων παρ’ ἑκατέροισ, ὃ μὲν ἦν ἀμφοτέροισ φοβερὸν καὶ φυλακῆσ πολλῆσ δεόμενον, τὸ τὸν Φίλιππον ἐᾶν αὐξάνεσθαι, παρορῶντασ καὶ οὐδὲ καθ’ ἓν φυλαττομένουσ, εἰσ ἔχθραν δὲ καὶ τὸ προσκρούειν ἀλλήλοισ ἑτοίμωσ ἔχοντασ, ὅπωσ τοῦτο μὴ γένοιτο παρατηρῶν διετέλουν, οὐκ ἀπὸ τῆσ ἐμαυτοῦ γνώμησ μόνον ταῦτα συμφέρειν ὑπολαμβάνων, ἀλλ’ εἰδὼσ Ἀριστοφῶντα καὶ πάλιν Εὔβουλον πάντα τὸν χρόνον βουλομένουσ πρᾶξαι ταύτην τὴν φιλίαν, καὶ περὶ τῶν ἄλλων πολλάκισ ἀντιλέγοντασ ἑαυτοῖσ τοῦθ’ ὁμογνωμονοῦντασ ἀεί.

οὓσ σὺ ζῶντασ μέν, ὦ κίναδοσ, κολακεύων παρηκολούθεισ, τεθνεώτων δ’ οὐκ αἰσθάνει κατηγορῶν· ἃ γὰρ περὶ Θηβαίων ἐπιτιμᾷσ ἐμοί, ἐκείνων πολὺ μᾶλλον ἢ ἐμοῦ κατηγορεῖσ, τῶν πρότερον ἢ ἐγὼ ταύτην τὴν συμμαχίαν δοκιμασάντων.

ἀλλ’ ἐκεῖσ’ ἐπάνειμι, ὅτι τὸν ἐν Ἀμφίσσῃ πόλεμον τούτου μὲν ποιήσαντοσ, συμπεραναμένων δὲ τῶν ἄλλων τῶν συνεργῶν αὐτῷ τὴν πρὸσ Θηβαίουσ ἔχθραν, συνέβη τὸν Φίλιππον ἐλθεῖν ἐφ’ ἡμᾶσ, οὗπερ εἵνεκα τὰσ πόλεισ οὗτοι συνέκρουον, καὶ εἰ μὴ προεξανέστημεν μικρόν, οὐδ’ ἀναλαβεῖν ἂν ἠδυνήθημεν·

οὕτω μέχρι πόρρω προήγαγον οὗτοι. ἐν οἷσ δ’ ἦτ’ ἤδη τὰ πρὸσ ἀλλήλουσ, τουτωνὶ τῶν ψηφισμάτων ἀκούσαντεσ καὶ τῶν ἀποκρίσεων εἴσεσθε. Καί μοι λέγε ταῦτα λαβών. Ψήφισμα Ἐπ’ ἄρχοντοσ Ἡροπύθου, μηνὸσ ἐλαφηβολιῶνοσ ἕκτῃ φθίνοντοσ, φυλῆσ πρυτανευούσησ Ἐρεχθῇδοσ, βουλῆσ καὶ στρατηγῶν γνώμη·

ἐπειδὴ Φίλιπποσ ἃσ μὲν κατείληφε πόλεισ τῶν ἀστυγειτόνων, τινὰσ δὲ πορθεῖ, κεφαλαίῳ δ’ ἐπὶ τὴν Ἀττικὴν παρασκευάζεται παραγίγνεσθαι, παρ’ οὐδὲν ἡγούμενοσ τὰσ ἡμετέρασ συνθήκασ, καὶ τοὺσ ὁρ́κουσ λύειν ἐπιβάλλεται καὶ τὴν εἰρήνην, παραβαίνων τὰσ κοινὰσ πίστεισ, δεδόχθαι τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ πέμπειν πρὸσ αὐτὸν πρέσβεισ, οἵτινεσ αὐτῷ διαλέξονται καὶ παρακαλέσουσιν αὐτὸν μάλιστα μὲν τὴν πρὸσ ἡμᾶσ ὁμόνοιαν διατηρεῖν καὶ τὰσ συνθήκασ, εἰ δὲ μή, πρὸσ τὸ βουλεύσασθαι δοῦναι χρόνον τῇ πόλει καὶ τὰσ ἀνοχὰσ ποιήσασθαι μέχρι τοῦ θαργηλιῶνοσ μηνόσ.

ᾑρέθησαν ἐκ βουλῆσ Σῖμοσ Ἀναγυράσιοσ, Εὐθύδημοσ Φυλάσιοσ, Βουλαγόρασ Ἀλωπεκῆθεν. Ἕτερον Ψήφισμα Ἐπ’ ἄρχοντοσ Ἡροπύθου, μηνὸσ μουνυχιῶνοσ ἕνῃ καὶ νέᾳ, πολεμάρχου γνώμη·

ἐπειδὴ Φίλιπποσ εἰσ ἀλλοτριότητα Θηβαίουσ πρὸσ ἡμᾶσ ἐπιβάλλεται καταστῆσαι, παρεσκεύασται δὲ καὶ παντὶ τῷ στρατεύματι πρὸσ τοὺσ ἔγγιστα τῆσ Ἀττικῆσ παραγίγνεσθαι τόπουσ, παραβαίνων τὰσ πρὸσ ἡμᾶσ ὑπαρχούσασ αὐτῷ συνθήκασ, δεδόχθαι τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ πέμψαι πρὸσ αὐτὸν κήρυκα καὶ πρέσβεισ, οἵτινεσ ἀξιώσουσι καὶ παρακαλέσουσιν αὐτὸν ποιήσασθαι τὰσ ἀνοχάσ, ὅπωσ ἐνδεχομένωσ ὁ δῆμοσ βουλεύσηται·

καὶ γὰρ νῦν οὐ κέκρικε βοηθεῖν ἐν οὐδενὶ τῶν μετρίων. ᾑρέθησαν ἐκ βουλῆσ Νέαρχοσ Σωσινόμου, Πολυκράτησ Ἐπίφρονοσ, καὶ κῆρυξ Εὔνομοσ Ἀναφλύστιοσ ἐκ τοῦ δήμου. λέγε δὴ καὶ τὰσ ἀποκρίσεισ.

Ἀπόκρισισ Ἀθηναίοισ Βασιλεὺσ Μακεδόνων Φίλιπποσ Ἀθηναίων τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ χαίρειν. ἣν μὲν ἀπ’ ἀρχῆσ εἴχετε πρὸσ ἡμᾶσ αἱρ́εσιν, οὐκ ἀγνοῶ, καὶ τίνα σπουδὴν ἐποιεῖσθε προσκαλέσασθαι βουλόμενοι Θετταλοὺσ καὶ Θηβαίουσ, ἔτι δὲ καὶ Βοιωτούσ·

βέλτιον δ’ αὐτῶν φρονούντων καὶ μὴ βουλομένων ἐφ’ ὑμῖν ποιήσασθαι τὴν ἑαυτῶν αἱρ́εσιν, ἀλλὰ κατὰ τὸ συμφέρον ἱσταμένων, νῦν ἐξ ὑποστροφῆσ ἀποστείλαντεσ ὑμεῖσ πρόσ με πρέσβεισ καὶ κήρυκα συνθηκῶν μνημονεύετε καὶ τὰσ ἀνοχὰσ αἰτεῖσθε, κατ’ οὐδὲν ὑφ’ ἡμῶν πεπλημμελημένοι. ἐγὼ μέντοι ἀκούσασ τῶν πρεσβευτῶν συγκατατίθεμαι τοῖσ παρακαλουμένοισ καὶ ἕτοιμόσ εἰμι ποιεῖσθαι τὰσ ἀνοχάσ, ἄν περ τοὺσ οὐκ ὀρθῶσ συμβουλεύοντασ ὑμῖν παραπέμψαντεσ τῆσ προσηκούσησ ἀτιμίασ ἀξιώσητε. ἔρρωσθε. Ἀπόκρισισ Θηβαίοισ Βασιλεὺσ Μακεδόνων Φίλιπποσ Θηβαίων τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ χαίρειν.

ἐκομισάμην τὴν παρ’ ὑμῶν ἐπιστολήν, δι’ ἧσ μοι τὴν ὁμόνοιαν καὶ τὴν εἰρήνην ἀνανεοῦσθε.

πυνθάνομαι μέντοι διότι πᾶσαν ὑμῖν Ἀθηναῖοι προσφέρονται φιλοτιμίαν βουλόμενοι ὑμᾶσ συγκαταίνουσ γενέσθαι τοῖσ ὑπ’ αὐτῶν παρακαλουμένοισ. πρότερον μὲν οὖν ὑμῶν κατεγίγνωσκον ἐπὶ τῷ μέλλειν πείθεσθαι ταῖσ ἐκείνων ἐλπίσι καὶ ἐπακολουθεῖν αὐτῶν τῇ προαιρέσει. νῦν δ’ ἐπιγνοὺσ ὑμᾶσ τὰ πρὸσ ἡμᾶσ ἐζητηκότασ ἔχειν εἰρήνην μᾶλλον ἢ ταῖσ ἑτέρων ἐπακολουθεῖν γνώμαισ, ἥσθην καὶ μᾶλλον ὑμᾶσ ἐπαινῶ κατὰ πολλά, μάλιστα δ’ ἐπὶ τῷ βουλεύσασθαι περὶ τούτων ἀσφαλέστερον καὶ τὰ πρὸσ ἡμᾶσ ἔχειν ἐν εὐνοίᾳ· ὅπερ οὐ μικρὰν ὑμῖν οἴσειν ἐλπίζω ῥοπήν, ἐάν περ ἐπὶ ταύτησ μένητε τῆσ προθέσεωσ. ἔρρωσθε. οὕτω διαθεὶσ ὁ Φίλιπποσ τὰσ πόλεισ πρὸσ ἀλλήλασ διὰ τούτων καὶ τούτοισ ἐπαρθεὶσ τοῖσ ψηφίσμασιν καὶ ταῖσ ἀποκρίσεσιν, ἧκεν ἔχων τὴν δύναμιν καὶ τὴν Ἐλάτειαν κατέλαβεν, ὡσ οὐδ’ ἂν εἴ τι γένοιτ’ ἔτι συμπνευσάντων ἂν ἡμῶν καὶ τῶν Θηβαίων.

ἀλλὰ μὴν τὸν τότε συμβάντ’ ἐν τῇ πόλει θόρυβον ἴστε μὲν ἅπαντεσ· μικρὰ δ’ ἀκούσαθ’ ὅμωσ αὐτὰ τἀναγκαιότατα. ἑσπέρα μὲν γὰρ ἦν, ἧκε δ’ ἀγγέλλων τισ ὡσ τοὺσ πρυτάνεισ ὡσ Ἐλάτεια κατείληπται.

καὶ μετὰ ταῦθ’ οἱ μὲν εὐθὺσ ἐξαναστάντεσ μεταξὺ δειπνοῦντεσ τούσ τ’ ἐκ τῶν σκηνῶν τῶν κατὰ τὴν ἀγορὰν ἐξεῖργον καὶ τὰ γέρρ’ ἐνεπίμπρασαν, οἱ δὲ τοὺσ στρατηγοὺσ μετεπέμποντο καὶ τὸν σαλπικτὴν ἐκάλουν· καὶ θορύβου πλήρησ ἦν ἡ πόλισ. τῇ δ’ ὑστεραίᾳ, ἅμα τῇ ἡμέρᾳ, οἱ μὲν πρυτάνεισ τὴν βουλὴν ἐκάλουν εἰσ τὸ βουλευτήριον, ὑμεῖσ δ’ εἰσ τὴν ἐκκλησίαν ἐπορεύεσθε, καὶ πρὶν ἐκείνην χρηματίσαι καὶ προβουλεῦσαι πᾶσ ὁ δῆμοσ ἄνω καθῆτο. καὶ μετὰ ταῦτα ὡσ ἦλθεν ἡ βουλὴ καὶ ἀπήγγειλαν οἱ πρυτάνεισ τὰ προσηγγελμέν’ ἑαυτοῖσ καὶ τὸν ἥκοντα παρήγαγον κἀκεῖνοσ εἶπεν, ἠρώτα μὲν ὁ κῆρυξ τίσ ἀγορεύειν βούλεται παρῄει δ’ οὐδείσ.

πολλάκισ δὲ τοῦ κήρυκοσ ἐρωτῶντοσ οὐδὲν μᾶλλον ἀνίστατ’ οὐδείσ, ἁπάντων μὲν τῶν στρατηγῶν παρόντων, ἁπάντων δὲ τῶν ῥητόρων, καλούσησ δὲ τῆσ κοινῆσ τῆσ πατρίδοσ φωνῆσ τὸν ἐροῦνθ’ ὑπὲρ σωτηρίασ· ἣν γὰρ ὁ κῆρυξ κατὰ τοὺσ νόμουσ φωνὴν ἀφίησι, ταύτην κοινὴν τῆσ πατρίδοσ δίκαιον ἡγεῖσθαι. καίτοι εἰ μὲν τοὺσ σωθῆναι τὴν πόλιν βουλομένουσ παρελθεῖν ἔδει, πάντεσ ἂν ὑμεῖσ καὶ οἱ ἄλλοι Ἀθηναῖοι ἀναστάντεσ ἐπὶ τὸ βῆμ’ ἐβαδίζετε·

πάντεσ γὰρ οἶδ’ ὅτι σωθῆναι αὐτὴν ἐβούλεσθε· εἰ δὲ τοὺσ πλουσιωτάτουσ, οἱ τριακόσιοι· εἰ δὲ τοὺσ ἀμφότερα ταῦτα, καὶ εὔνουσ τῇ πόλει καὶ πλουσίουσ, οἱ μετὰ ταῦτα τὰσ μεγάλασ ἐπιδόσεισ ἐπιδόντεσ· καὶ γὰρ εὐνοίᾳ καὶ πλούτῳ τοῦτ’ ἐποίησαν. ἀλλ’, ὡσ ἐοίκεν, ἐκεῖνοσ ὁ καιρὸσ καὶ ἡ ἡμέρα ’κείνη οὐ μόνον εὔνουν καὶ πλούσιον ἄνδρ’ ἐκάλει, ἀλλὰ καὶ παρηκολουθηκότα τοῖσ πράγμασιν ἐξ ἀρχῆσ, καὶ συλλελογισμένον ὀρθῶσ τίνοσ εἵνεκα ταῦτ’ ἔπραττεν ὁ Φίλιπποσ καὶ τί βουλόμενοσ·

ὁ γὰρ μὴ ταῦτ’ εἰδὼσ μηδ’ ἐξητακὼσ πόρρωθεν, οὔτ’ εἰ εὔνουσ ἦν οὔτ’ εἰ πλούσιοσ, οὐδὲν μᾶλλον ἔμελλ’ ὅ τι χρὴ ποιεῖν εἴσεσθαι οὐδ’ ὑμῖν ἕξειν συμβουλεύειν. ἐφάνην τοίνυν οὗτοσ ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ἐγὼ καὶ παρελθὼν εἶπον εἰσ ὑμᾶσ, ἅ μου δυοῖν εἵνεκ’ ἀκούσατε προσσχόντεσ τὸν νοῦν, ἑνὸσ μέν, ἵν’ εἰδῆθ’ ὅτι μόνοσ τῶν λεγόντων καὶ πολιτευομένων ἐγὼ τὴν τῆσ εὐνοίασ τάξιν ἐν τοῖσ δεινοῖσ οὐκ ἔλιπον, ἀλλὰ καὶ λέγων καὶ γράφων ἐξηταζόμην τὰ δέονθ’ ὑπὲρ ὑμῶν ἐν αὐτοῖσ τοῖσ φοβεροῖσ, ἑτέρου δέ, ὅτι μικρὸν ἀναλώσαντεσ χρόνον πολλῷ πρὸσ τὰ λοιπὰ τῆσ πάσησ πολιτείασ ἔσεσθ’ ἐμπειρότεροι.

εἶπον τοίνυν ὅτι τοὺσ μὲν ὡσ ὑπαρχόντων Θηβαίων Φιλίππῳ λίαν θορυβουμένουσ ἀγνοεῖν τὰ παρόντα πράγμαθ’ ἡγοῦμαι·

εὖ γὰρ οἶδ’ ὅτι, εἰ τοῦθ’ οὕτωσ ἐτύγχανεν ἔχον, οὐκ ἂν αὐτὸν ἠκούομεν ἐν Ἐλατείᾳ ὄντα, ἀλλ’ ἐπὶ τοῖσ ἡμετέροισ ὁρίοισ. ὅτι μέντοι ἵν’ ἕτοιμα ποιήσηται τἀν Θήβαισ ἥκει, σαφῶσ ἐπίσταμαι. ὡσ δ’ ἔχε ἔφην ταῦτα, ἀκούσατέ μου. ἐκεῖνοσ ὅσουσ ἢ πεῖσαι χρήμασιν Θηβαίων ἢ ἐξαπατῆσαι ἐνῆν ἅπαντασ ηὐτρέπισται·

τοὺσ δ’ ἀπ’ ἀρχῆσ ἀνθεστηκότασ αὐτῷ καὶ νῦν ἐναντιουμένουσ οὐδαμῶσ πεῖσαι δύναται. τί οὖν βούλεται, καὶ τίνοσ εἵνεκα τὴν Ἐλάτειαν κατείληφεν; πλησίον δύναμιν δείξασ καὶ παραστήσασ τὰ ὅπλα τοὺσ μὲν ἑαυτοῦ φίλουσ ἐπᾶραι καὶ θρασεῖσ ποιῆσαι, τοὺσ δ’ ἐναντιουμένουσ καταπλῆξαι, ἵν’ ἢ συγχωρήσωσι φοβηθέντεσ ἃ νῦν οὐκ ἐθέλουσιν, ἢ βιασθῶσιν. εἰ μὲν τοίνυν προαιρησόμεθ’ ἡμεῖσ ἔφην ἐν τῷ παρόντι, εἴ τι δύσκολον πέπρακται Θηβαίοισ πρὸσ ἡμᾶσ, τούτου μεμνῆσθαι καὶ ἀπιστεῖν αὐτοῖσ ὡσ ἐν τῇ τῶν ἐχθρῶν οὖσιν μερίδι, πρῶτον μὲν ἃν εὔξαιτο Φίλιπποσ ποιήσομεν, εἶτα φοβοῦμαι μὴ προσδεξαμένων τῶν νῦν ἀνθεστηκότων αὐτῷ καὶ μιᾷ γνώμῃ πάντων φιλιππισάντων, εἰσ τὴν Ἀττικὴν ἔλθωσιν ἀμφότεροι.

ἂν μέντοι πεισθῆτ’ ἐμοὶ καὶ πρὸσ τῷ σκοπεῖν, ἀλλὰ μὴ φιλονικεῖν περὶ ὧν ἂν λέγω γένησθε, οἶμαι καὶ τὰ δέοντα λέγειν δόξειν καὶ τὸν ἐφεστηκότα κίνδυνον τῇ πόλει διαλύσειν. τί οὖν φημὶ δεῖν;

πρῶτον μὲν τὸν παρόντ’ ἐπανεῖναι φόβον, εἶτα μεταθέσθαι καὶ φοβεῖσθαι πάντασ ὑπὲρ Θηβαίων· πολὺ γὰρ τῶν δεινῶν εἰσιν ἡμῶν ἐγγυτέρω, καὶ προτέροισ αὐτοῖσ ἐστιν ὁ κίνδυνοσ· ἔπειτ’ ἐξελθόντασ Ἐλευσῖνάδε τοὺσ ἐν ἡλικίᾳ καὶ τοὺσ ἱππέασ δεῖξαι πᾶσιν ὑμᾶσ αὐτοὺσ ἐν τοῖσ ὅπλοισ ὄντασ, ἵνα τοῖσ ἐν Θήβαισ φρονοῦσι τὰ ὑμέτερα ἐξ ἴσου γένηται τὸ παρρησιάζεσθαι περὶ τῶν δικαίων, ἰδοῦσιν ὅτι, ὥσπερ τοῖσ πωλοῦσι Φιλίππῳ τὴν πατρίδα πάρεσθ’ ἡ βοηθήσουσα δύναμισ ἐν Ἐλατείᾳ, οὕτω τοῖσ ὑπὲρ τῆσ ἐλευθερίασ ἀγωνίζεσθαι βουλομένοισ ὑπάρχεθ’ ὑμεῖσ ἕτοιμοι καὶ βοηθήσετε, ἐάν τισ ἐπ’ αὐτοὺσ ἰῄ. μετὰ ταῦτα χειροτονῆσαι κελεύω δέκα πρέσβεισ, καὶ ποιῆσαι τούτουσ κυρίουσ μετὰ τῶν στρατηγῶν καὶ τοῦ πότε δεῖ βαδίζειν ἐκεῖσε καὶ τῆσ ἐξόδου.

ἐπειδὰν δ’ ἔλθωσιν οἱ πρέσβεισ εἰσ Θήβασ, πῶσ χρήσασθαι τῷ πράγματι παραινῶ; τούτῳ πάνυ μοι προσέχετε τὸν νοῦν. μὴ δεῖσθαι Θηβαίων μηδέν αἰσχρὸσ γὰρ ὁ καιρόσ, ἀλλ’ ἐπαγγέλλεσθαι βοηθήσειν, ἂν κελεύωσιν, ὡσ ἐκείνων ὄντων ἐν τοῖσ ἐσχάτοισ, ἡμῶν δ’ ἄμεινον ἢ ’κεῖνοι προορωμένων· ἵν’ ἐὰν μὲν δέξωνται ταῦτα καὶ πεισθῶσιν ἡμῖν, καὶ ἃ βουλόμεθ’ ὦμεν διῳκημένοι καὶ μετὰ προσχήματοσ ἀξίου τῆσ πόλεωσ ταῦτα πράξωμεν, ἂν δ’ ἄρα μὴ συμβῇ κατατυχεῖν, ἐκεῖνοι μὲν αὑτοῖσ ἐγκαλῶσιν ἄν τι νῦν ἐξαμαρτάνωσιν, ἡμῖν δὲ μηδὲν αἰσχρὸν μηδὲ ταπεινὸν ᾖ πεπραγμένον. ταῦτα καὶ παραπλήσια τούτοισ εἰπὼν κατέβην.

συνεπαινεσάντων δὲ πάντων καὶ οὐδενὸσ εἰπόντοσ ἐναντίον οὐδέν, οὐκ εἶπον μὲν ταῦτα, οὐκ ἔγραψα δέ, οὐδ’ ἔγραψα μέν, οὐκ ἐπρέσβευσα δέ, οὐδ’ ἐπρέσβευσα μέν, οὐκ ἔπεισα δὲ Θηβαίουσ, ἀλλ’ ἀπὸ τῆσ ἀρχῆσ ἄχρι τῆσ τελευτῆσ διεξῆλθον, καὶ ἔδωκ’ ἐμαυτὸν ὑμῖν ἁπλῶσ εἰσ τοὺσ περιεστηκότασ τῇ πόλει κινδύνουσ. Καί μοι φέρε τὸ ψήφισμα τὸ τότε γενόμενον. καίτοι τίνα βούλει σέ, Αἰσχίνη, καὶ τίν’ ἐμαυτὸν ἐκείνην τὴν ἡμέραν εἶναι θῶ;

βούλει ἐμαυτὸν μέν, ὃν ἂν σὺ λοιδορούμενοσ καὶ διασύρων καλέσαισ, Βάτταλον, σὲ δὲ μηδ’ ἡρ́ω τὸν τυχόντα, ἀλλὰ τούτων τινὰ τῶν ἀπὸ τῆσ σκηνῆσ, Κρεσφόντην ἢ Κρέοντα ἢ ὃν ἐν Κολλυτῷ ποτ’ Οἰνόμαον κακῶσ ἐπέτριψασ; τότε τοίνυν κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ὁ Παιανιεὺσ ἐγὼ Βάτταλοσ Οἰνομάου τοῦ Κοθωκίδου σοῦ πλείονοσ ἄξιοσ ὢν ἐφάνην τῇ πατρίδι. σὺ μέν γ’ οὐδὲν οὐδαμοῦ χρήσιμοσ ἦσθα· ἐγὼ δὲ πάνθ’ ὅσα προσῆκε τὸν ἀγαθὸν πολίτην ἔπραττον. Λέγε τὸ ψήφισμά μοι. Ψήφισμα Δημοσθένουσ ἐπὶ ἄρχοντοσ Ναυσικλέουσ, φυλῆσ πρυτανευούσησ Αἰαντίδοσ, σκιροφοριῶνοσ ἕκτῃ ἐπὶ δέκα, Δημοσθένησ Δημοσθένουσ Παιανιεὺσ εἶπεν·

ἐπειδὴ Φίλιπποσ ὁ Μακεδὼν ἔν τε τῷ παρεληλυθότι χρόνῳ παραβαίνων φαίνεται τὰσ γεγενημένασ αὐτῷ συνθήκασ πρὸσ τὸν Ἀθηναίων δῆμον περὶ τῆσ εἰρήνησ, ὑπεριδὼν τοὺσ ὁρ́κουσ καὶ τὰ παρὰ πᾶσι τοῖσ Ἕλλησι νομιζόμενα εἶναι δίκαια, καὶ πόλεισ παραιρεῖται οὐδὲν αὐτῷ προσηκούσασ, τινὰσ δὲ καὶ Ἀθηναίων οὔσασ δοριαλώτουσ πεποίηκεν οὐδὲν προαδικηθεὶσ ὑπὸ τοῦ δήμου τοῦ Ἀθηναίων, ἔν τε τῷ παρόντι ἐπὶ πολὺ προάγει τῇ τε βίᾳ καὶ τῇ ὠμότητι·

καὶ γὰρ Ἑλληνίδασ πόλεισ ἃσ μὲν ἐμφρούρουσ ποιεῖ καὶ τὰσ πολιτείασ καταλύει, τινὰσ δὲ καὶ ἐξανδραποδιζόμενοσ κατασκάπτει, εἰσ ἐνίασ δὲ καὶ ἀντὶ Ἑλλήνων βαρβάρουσ κατοικίζει ἐπὶ τὰ ἱερὰ καὶ τοὺσ τάφουσ ἐπάγων, οὐδὲν ἀλλότριον ποιῶν οὔτε τῆσ ἑαυτοῦ πατρίδοσ οὔτε τοῦ τρόπου, καὶ τῇ νῦν αὐτῷ παρούσῃ τύχῃ κατακόρωσ χρώμενοσ, ἐπιλελησμένοσ ἑαυτοῦ ὅτι ἐκ μικροῦ καὶ τοῦ τυχόντοσ γέγονεν ἀνελπίστωσ μέγασ·

καὶ ἑώσ μὲν πόλεισ ἑώρα παραιρούμενον αὐτὸν βαρβάρουσ καὶ ἰδίασ, ὑπελάμβανεν ἔλαττον εἶναι ὁ δῆμοσ ὁ Ἀθηναίων τὸ εἰσ αὑτὸν πλημμελεῖσθαι·

νῦν δὲ ὁρῶν Ἑλληνίδασ πόλεισ τὰσ μὲν ὑβριζομένασ, τὰσ δὲ ἀναστάτουσ γιγνομένασ, δεινὸν ἡγεῖται εἶναι καὶ ἀνάξιον τῆσ τῶν προγόνων δόξησ τὸ περιορᾶν τοὺσ Ἕλληνασ καταδουλουμένουσ· παρακαλεῖν δὲ αὐτοὺσ μηδὲν καταπλαγέντασ τὸν Φίλιππον ἀντέχεσθαι τῆσ ἑαυτῶν καὶ τῆσ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ἐλευθερίασ, καὶ ὅτι ὁ Ἀθηναίων δῆμοσ, οὐδὲν μνησικακῶν εἴ τι πρότερον γέγονεν ἀλλότριον ταῖσ πόλεσι πρὸσ ἀλλήλασ, βοηθήσει καὶ δυνάμεσι καὶ χρήμασι καὶ βέλεσι καὶ ὅπλοισ, εἰδὼσ ὅτι αὐτοῖσ μὲν πρὸσ ἀλλήλουσ διαμφισβητεῖν περὶ τῆσ ἡγεμονίασ οὖσιν Ἕλλησι καλόν, ὑπὸ δὲ ἀλλοφύλου ἀνθρώπου ἄρχεσθαι καὶ τῆσ ἡγεμονίασ ἀποστερεῖσθαι ἀνάξιον εἶναι καὶ τῆσ τῶν Ἑλλήνων δόξησ καὶ τῆσ τῶν προγόνων ἀρετῆσ.

ἔτι δὲ οὐδὲ ἀλλότριον ἡγεῖται εἶναι ὁ Ἀθηναίων δῆμοσ τὸν Θηβαίων δῆμον οὔτε τῇ συγγενείᾳ οὔτε τῷ ὁμοφύλῳ.

ἀναμιμνῄσκεται δὲ καὶ τὰσ τῶν προγόνων τῶν ἑαυτοῦ εἰσ τοὺσ Θηβαίων προγόνουσ εὐεργεσίασ· καὶ γὰρ τοὺσ Ἡρακλέουσ παῖδασ ἀποστερουμένουσ ὑπὸ Πελοποννησίων τῆσ πατρῴασ ἀρχῆσ κατήγαγον, τοῖσ ὅπλοισ κρατήσαντεσ τοὺσ ἀντιβαίνειν πειρωμένουσ τοῖσ Ἡρακλέουσ ἐγγόνοισ, καὶ τὸν Οἰδίπουν καὶ τοὺσ μετ’ ἐκείνου ἐκπεσόντασ ὑπεδεξάμεθα, καὶ ἕτερα πολλὰ ἡμῖν ὑπάρχει φιλάνθρωπα καὶ ἔνδοξα πρὸσ Θηβαίουσ· διόπερ οὐδὲ νῦν ἀποστήσεται ὁ Ἀθηναίων δῆμοσ τῶν Θηβαίοισ τε καὶ τοῖσ ἄλλοισ Ἕλλησι συμφερόντων.

συνθέσθαι δὲ πρὸσ αὐτοὺσ καὶ συμμαχίαν καὶ ἐπιγαμίαν ποιήσασθαι καὶ ὁρ́κουσ δοῦναι καὶ λαβεῖν. πρέσβεισ Δημοσθένησ Δημοσθένουσ Παιανιεύσ, Ὑπερείδησ Κλεάνδρου Σφήττιοσ, Μνησιθείδησ Ἀντιφάνουσ Φρεάρριοσ, Δημοκράτησ Σωφίλου Φλυεύσ, Κάλλαισχροσ Διοτίμου Κοθωκίδησ. αὕτη τῶν περὶ Θήβασ ἐγίγνετο πραγμάτων ἀρχὴ καὶ κατάστασισ πρώτη, τὰ πρὸ τούτων εἰσ ἔχθραν καὶ μῖσοσ καὶ ἀπιστίαν τῶν πόλεων ὑπηγμένων ὑπὸ τούτων.

τοῦτο τὸ ψήφισμα τὸν τότε τῇ πόλει περιστάντα κίνδυνον παρελθεῖν ἐποίησεν ὥσπερ νέφοσ. ἦν μὲν τοίνυν τοῦ δικαίου πολίτου τότε δεῖξαι πᾶσιν, εἴ τι τούτων εἶχεν ἄμεινον, μὴ νῦν ἐπιτιμᾶν. ὁ γὰρ σύμβουλοσ καὶ ὁ συκοφάντησ, οὐδὲ τῶν ἄλλων οὐδὲν ἐοικότεσ, ἐν τούτῳ πλεῖστον ἀλλήλων διαφέρουσιν·

ὁ μέν γε πρὸ τῶν πραγμάτων γνώμην ἀποφαίνεται, καὶ δίδωσιν ἑαυτὸν ὑπεύθυνον τοῖσ πεισθεῖσι, τῇ τύχῃ, τῷ καιρῷ, τῷ βουλομένῳ· ὁ δὲ σιγήσασ ἡνίκ’ ἔδει λέγειν, ἄν τι δύσκολον συμβῇ, τοῦτο βασκαίνει. ἦν μὲν οὖν, ὅπερ εἶπον, ἐκεῖνοσ ὁ καιρὸσ τοῦ γε φροντίζοντοσ ἀνδρὸσ τῆσ πόλεωσ καὶ τῶν δικαίων λόγων·

ἐγὼ δὲ τοσαύτην ὑπερβολὴν ποιοῦμαι ὥστε, ἂν νῦν ἔχῃ τισ δεῖξαί τι βέλτιον, ἢ ὅλωσ εἴ τι ἄλλ’ ἐνῆν πλὴν ὧν ἐγὼ προειλόμην, ἀδικεῖν ὁμολογῶ. εἰ γὰρ ἔσθ’ ὅ τι τισ νῦν ἑόρακεν, ὃ συνήνεγκεν ἂν τότε πραχθέν, τοῦτ’ ἐγώ φημι δεῖν ἐμὲ μὴ λαθεῖν. εἰ δὲ μήτ’ ἔστι μήτ’ ἦν μήτ’ ἂν εἰπεῖν ἔχοι μηδεὶσ μηδέπω καὶ τήμερον, τί τὸν σύμβουλον ἐχρῆν ποιεῖν; οὐ τῶν φαινομένων καὶ ἐνόντων τὰ κράτισθ’ ἑλέσθαι; τοῦτο τοίνυν ἐποίησα, τοῦ κήρυκοσ ἐρωτῶντοσ, Αἰσχίνη, τίσ ἀγορεύειν βούλεται, οὐ τίσ αἰτιᾶσθαι περὶ τῶν παρεληλυθότων, οὐδὲ τίσ ἐγγυᾶσθαι τὰ μέλλοντ’ ἔσεσθαι;

σοῦ δ’ ἀφώνου κατ’ ἐκείνουσ τοὺσ χρόνουσ ἐν ταῖσ ἐκκλησίαισ καθημένου, ἐγὼ παριὼν ἔλεγον. ἐπειδὴ δ’ οὐ τότε, ἀλλὰ νῦν δεῖξον. εἰπὲ τίσ ἢ λόγοσ, ὅντιν’ ἐχρῆν εὐπορεῖν, ἢ καιρὸσ συμφέρων ὑπ’ ἐμοῦ παρελείφθη τῇ πόλει; τίσ δὲ συμμαχία, τίσ πρᾶξισ, ἐφ’ ἣν μᾶλλον ἔδει μ’ ἀγαγεῖν τουτουσί; ἀλλὰ μὴν τὸ μὲν παρεληλυθὸσ ἀεὶ παρὰ πᾶσιν ἀφεῖται, καὶ οὐδεὶσ περὶ τούτου προτίθησιν οὐδαμοῦ βουλήν·

τὸ δὲ μέλλον ἢ τὸ παρὸν τὴν τοῦ συμβούλου τάξιν ἀπαιτεῖ. τότε τοίνυν τὰ μὲν ἔμελλεν, ὡσ ἐδόκει, τῶν δεινῶν, τὰ δ’ ἤδη παρῆν, ἐν οἷσ τὴν προαίρεσίν μου σκόπει τῆσ πολιτείασ, μὴ τὰ συμβάντα συκοφάντει. τὸ μὲν γὰρ πέρασ ὡσ ἂν ὁ δαίμων βουληθῇ πάντων γίγνεται· ἡ δὲ προαίρεσισ αὐτὴ τὴν τοῦ συμβούλου διάνοιαν δηλοῖ. μὴ δὴ τοῦθ’ ὡσ ἀδίκημ’ ἐμὸν θῇσ, εἰ κρατῆσαι συνέβη Φιλίππῳ τῇ μάχῃ·

ἐν γὰρ τῷ θεῷ τὸ τούτου τέλοσ ἦν, οὐκ ἐμοί. ἀλλ’ ὡσ οὐχ ἅπανθ’ ὅσ’ ἐνῆν κατ’ ἀνθρώπινον λογισμὸν εἱλόμην, καὶ δικαίωσ ταῦτα καὶ ἐπιμελῶσ ἔπραξα καὶ φιλοπόνωσ ὑπὲρ δύναμιν, ἢ ὡσ οὐ καλὰ καὶ τῆσ πόλεωσ ἄξια πράγματ’ ἐνεστησάμην καὶ ἀναγκαῖα, ταῦτά μοι δεῖξον, καὶ τότ’ ἤδη κατηγόρει μου. εἰ δ’ ὁ συμβὰσ σκηπτὸσ ἢ χειμὼν μὴ μόνον ἡμῶν ἀλλὰ καὶ πάντων τῶν ἄλλων Ἑλλήνων μείζων γέγονε, τί χρὴ ποιεῖν;

ὥσπερ ἂν εἴ τισ ναύκληρον πάντ’ ἐπὶ σωτηρίᾳ πράξαντα καὶ κατασκευάσαντα τὸ πλοῖον ἀφ’ ὧν ὑπελάμβανε σωθήσεσθαι, εἶτα χειμῶνι χρησάμενον καὶ πονησάντων αὐτῷ τῶν σκευῶν ἢ καὶ συντριβέντων ὅλωσ, τῆσ ναυαγίασ αἰτιῷτο. ἀλλ’ οὔτ’ ἐκυβέρνων τὴν ναῦν, φήσειεν ἄν ὥσπερ οὐδ’ ἐστρατήγουν ἐγώ, οὔτε τῆσ τύχησ κύριοσ ἦν, ἀλλ’ ἐκείνη τῶν πάντων. ἀλλ’ ἐκεῖνο λογίζου καὶ ὁρ́α·

εἰ μετὰ Θηβαίων ἡμῖν ἀγωνιζομένοισ οὕτωσ εἵμαρτο πρᾶξαι, τί χρῆν προσδοκᾶν εἰ μηδὲ τούτουσ ἔσχομεν συμμάχουσ ἀλλὰ Φιλίππῳ προσέθεντο, ὑπὲρ οὗ τότ’ ἐκεῖνοσ πάσασ ἀφῆκε φωνάσ; καὶ εἰ νῦν τριῶν ἡμερῶν ἀπὸ τῆσ Ἀττικῆσ ὁδὸν τῆσ μάχησ γενομένησ τοσοῦτοσ κίνδυνοσ καὶ φόβοσ περιέστη τὴν πόλιν, τί ἄν, εἴ που τῆσ χώρασ ταὐτὸ τοῦτο πάθοσ συνέβη, προσδοκῆσαι χρῆν; ἆρ’ οἶσθ’ ὅτι νῦν μὲν στῆναι, συνελθεῖν, ἀναπνεῦσαι, πολλὰ μί’ ἡμέρα καὶ δύο καὶ τρεῖσ ἔδοσαν τῶν εἰσ σωτηρίαν τῇ πόλει, τότε δ’ ‐ οὐκ ἄξιον εἰπεῖν, ἅ γε μηδὲ πεῖραν ἔδωκε θεῶν τινὸσ εὐνοίᾳ καὶ τῷ προβαλέσθαι τὴν πόλιν ταύτην τὴν συμμαχίαν, ἧσ σὺ κατηγορεῖσ. ἔστι δὲ ταυτὶ πάντα μοι, τὰ πολλά, πρὸσ ὑμᾶσ, ἄνδρεσ δικασταί, καὶ τοὺσ περιεστηκότασ ἔξωθεν καὶ ἀκροωμένουσ, ἐπεὶ πρόσ γε τοῦτον τὸν κατάπτυστον βραχὺσ καὶ σαφὴσ ἐξήρκει λόγοσ.

εἰ μὲν γὰρ ἦν σοὶ πρόδηλα τὰ μέλλοντ’, Αἰσχίνη, μόνῳ τῶν ἄλλων, ὅτ’ ἐβουλεύεθ’ ἡ πόλισ περὶ τούτων, τότ’ ἔδει προλέγειν· εἰ δὲ μὴ προῄδεισ, τῆσ αὐτῆσ ἀγνοίασ ὑπεύθυνοσ εἶ τοῖσ ἄλλοισ, ὥστε τί μᾶλλον ἐμοῦ σὺ ταῦτα κατηγορεῖσ ἢ ἐγὼ σοῦ; τοσοῦτον γὰρ ἀμείνων ἐγὼ σοῦ πολίτησ γέγον’ εἰσ αὐτὰ ταῦθ’ ἃ λέγω καὶ οὔπω περὶ τῶν ἄλλων διαλέγομαι, ὅσον ἐγὼ μὲν ἔδωκ’ ἐμαυτὸν εἰσ τὰ πᾶσι δοκοῦντα συμφέρειν, οὐδένα κίνδυνον ὀκνήσασ ἴδιον οὐδ’ ὑπολογισάμενοσ, σὺ δ’ οὔθ’ ἕτερ’ εἶπεσ βελτίω τούτων οὐ γὰρ ἂν τούτοισ ἐχρῶντο, οὔτ’ εἰσ ταῦτα χρήσιμον οὐδὲν σαυτὸν παρέσχεσ, ὅπερ δ’ ἂν ὁ φαυλότατοσ καὶ δυσμενέστατοσ ἄνθρωποσ τῇ πόλει, τοῦτο πεποιηκὼσ ἐπὶ τοῖσ συμβᾶσιν ἐξήτασαι, καὶ ἅμ’ Ἀρίστρατοσ ἐν Νάξῳ καὶ Ἀριστόλεωσ ἐν Θάσῳ, οἱ καθάπαξ ἐχθροὶ τῆσ πόλεωσ, τοὺσ Ἀθηναίων κρίνουσι φίλουσ καὶ Ἀθήνησιν Αἰσχίνησ Δημοσθένουσ κατηγορεῖ.

καίτοι ὅτῳ τὰ τῶν Ἑλλήνων ἀτυχήματ’ ἐνευδοκιμεῖν ἀπέκειτο, ἀπολωλέναι μᾶλλον οὗτόσ ἐστι δίκαιοσ ἢ κατηγορεῖν ἑτέρου·

καὶ ὅτῳ συνενηνόχασιν οἱ αὐτοὶ καιροὶ καὶ τοῖσ τῆσ πόλεωσ ἐχθροῖσ, οὐκ ἔνι τοῦτον εὔνουν εἶναι τῇ πατρίδι. δηλοῖσ δὲ καὶ ἐξ ὧν ζῇσ καὶ ποιεῖσ καὶ πολιτεύει καὶ πάλιν οὐ πολιτεύει. πράττεταί τι τῶν ὑμῖν δοκούντων συμφέρειν· ἄφωνοσ Αἰσχίνησ. ἀντέκρουσέ τι καὶ γέγον’ οἱο͂ν οὐκ ἔδει· πάρεστιν Αἰσχίνησ. ὥσπερ τὰ ῥήγματα καὶ τὰ σπάσματα, ὅταν τι κακὸν τὸ σῶμα λάβῃ, τότε κινεῖται. ἐπειδὴ δὲ πολὺσ τοῖσ συμβεβηκόσιν ἔγκειται, βούλομαί τι καὶ παράδοξον εἰπεῖν.

καί μου πρὸσ Διὸσ καὶ θεῶν μηδεὶσ τὴν ὑπερβολὴν θαυμάσῃ, ἀλλὰ μετ’ εὐνοίασ ὃ λέγω θεωρησάτω. εἰ γὰρ ἦν ἅπασι πρόδηλα τὰ μέλλοντα γενήσεσθαι καὶ προῄδεσαν πάντεσ καὶ σὺ προὔλεγεσ, Αἰσχίνη, καὶ διεμαρτύρου βοῶν καὶ κεκραγώσ, ὃσ οὐδ’ ἐφθέγξω, οὐδ’ οὕτωσ ἀποστατέον τῇ πόλει τούτων ἦν, εἴπερ ἢ δόξησ ἢ προγόνων ἢ τοῦ μέλλοντοσ αἰῶνοσ εἶχε λόγον. νῦν μέν γ’ ἀποτυχεῖν δοκεῖ τῶν πραγμάτων, ὃ πᾶσι κοινόν ἐστιν ἀνθρώποισ ὅταν τῷ θεῷ ταῦτα δοκῇ·

τότε δ’ ἀξιοῦσα προεστάναι τῶν ἄλλων, εἶτ’ ἀποστᾶσα τούτου Φιλίππῳ, προδεδωκέναι πάντασ ἂν ἔσχεν αἰτίαν. εἰ γὰρ ταῦτα προεῖτ’ ἀκονιτεί, περὶ ὧν οὐδένα κίνδυνον ὅντιν’ οὐχ ὑπέμειναν οἱ πρόγονοι, τίσ οὐχὶ κατέπτυσεν ἂν σοῦ; μὴ γὰρ τῆσ πόλεώσ γε, μηδ’ ἐμοῦ. τίσι δ’ ὀφθαλμοῖσ πρὸσ Διὸσ ἑωρῶμεν ἂν τοὺσ εἰσ τὴν πόλιν ἀνθρώπουσ ἀφικνουμένουσ, εἰ τὰ μὲν πράγματ’ εἰσ ὅπερ νυνὶ περιέστη, ἡγεμὼν δὲ καὶ κύριοσ ᾑρέθη Φίλιπποσ ἁπάντων, τὸν δ’ ὑπὲρ τοῦ μὴ γενέσθαι ταῦτ’ ἀγῶνα ἕτεροι χωρὶσ ἡμῶν ἦσαν πεποιημένοι, καὶ ταῦτα μηδεπώποτε τῆσ πόλεωσ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν χρόνοισ ἀσφάλειαν ἄδοξον μᾶλλον ἢ τὸν ὑπὲρ τῶν καλῶν κίνδυνον ᾑρημένησ.

τίσ γὰρ οὐκ οἶδεν Ἑλλήνων, τίσ δὲ βαρβάρων, ὅτι καὶ παρὰ Θηβαίων καὶ παρὰ τῶν ἔτι τούτων πρότερον ἰσχυρῶν γενομένων Λακεδαιμονίων καὶ παρὰ τοῦ Περσῶν βασιλέωσ μετὰ πολλῆσ χάριτοσ τοῦτ’ ἂν ἀσμένωσ ἐδόθη τῇ πόλει, ὅ τι βούλεται λαβούσῃ καὶ τὰ ἑαυτῆσ ἐχούσῃ τὸ κελευόμενον ποιεῖν καὶ ἐᾶν ἕτερον τῶν Ἑλλήνων προεστάναι;

ἀλλ’ οὐκ ἦν ταῦθ’, ὡσ ἐοίκε, τοῖσ Ἀθηναίοισ πάτρια οὐδ’ ἀνεκτὰ οὐδ’ ἔμφυτα, οὐδ’ ἐδυνήθη πώποτε τὴν πόλιν οὐδεὶσ ἐκ παντὸσ τοῦ χρόνου πεῖσαι τοῖσ ἰσχύουσι μέν, μὴ δίκαια δὲ πράττουσι προσθεμένην ἀσφαλῶσ δουλεύειν, ἀλλ’ ἀγωνιζομένη περὶ πρωτείων καὶ τιμῆσ καὶ δόξησ κινδυνεύουσα πάντα τὸν αἰῶνα διατετέλεκε.

καὶ ταῦθ’ οὕτω σεμνὰ καὶ προσήκοντα τοῖσ ὑμετέροισ ἤθεσιν ὑμεῖσ ὑπολαμβάνετ’ εἶναι ὥστε καὶ τῶν προγόνων τοὺσ ταῦτα πράξαντασ μάλιστ’ ἐπαινεῖτε.

εἰκότωσ· τίσ γὰρ οὐκ ἂν ἀγάσαιτο τῶν ἀνδρῶν ἐκείνων τῆσ ἀρετῆσ, οἳ καὶ τὴν χώραν καὶ τὴν πόλιν ἐκλιπεῖν ὑπέμειναν εἰσ τὰσ τριήρεισ ἐμβάντεσ ὑπὲρ τοῦ μὴ τὸ κελευόμενον ποιῆσαι, τὸν μὲν ταῦτα συμβουλεύσαντα Θεμιστοκλέα στρατηγὸν ἑλόμενοι, τὸν δ’ ὑπακούειν ἀποφηνάμενον τοῖσ ἐπιταττομένοισ Κυρσίλον καταλιθώσαντεσ, οὐ μόνον αὐτόν, ἀλλὰ καὶ αἱ γυναῖκεσ αἱ ὑμέτεραι τὴν γυναῖκ’ αὐτοῦ. οὐ γὰρ ἐζήτουν οἱ τότ’ Ἀθηναῖοι οὔτε ῥήτορ’ οὔτε στρατηγὸν δι’ ὅτου δουλεύσουσιν εὐτυχῶσ, ἀλλ’ οὐδὲ ζῆν ἠξίουν, εἰ μὴ μετ’ ἐλευθερίασ ἐξέσται τοῦτο ποιεῖν.

ἡγεῖτο γὰρ αὐτῶν ἕκαστοσ οὐχὶ τῷ πατρὶ καὶ τῇ μητρὶ μόνον γεγενῆσθαι, ἀλλὰ καὶ τῇ πατρίδι. διαφέρει δὲ τί; ὅτι ὁ μὲν τοῖσ γονεῦσι μόνον γεγενῆσθαι νομίζων τὸν τῆσ εἱμαρμένησ καὶ τὸν αὐτόματον θάνατον περιμένει, ὁ δὲ καὶ τῇ πατρίδι, ὑπὲρ τοῦ μὴ ταύτην ἐπιδεῖν δουλεύουσαν ἀποθνῄσκειν ἐθελήσει, καὶ φοβερωτέρασ ἡγήσεται τὰσ ὕβρεισ καὶ τὰσ ἀτιμίασ, ἃσ ἐν δουλευούσῃ τῇ πόλει φέρειν ἀνάγκη, τοῦ θανάτου. εἰ μὲν τοίνυν τοῦτ’ ἐπεχείρουν λέγειν, ὡσ ἐγὼ προήγαγον ὑμᾶσ ἄξια τῶν προγόνων φρονεῖν, οὐκ ἔσθ’ ὅστισ οὐκ ἂν εἰκότωσ ἐπιτιμήσειέ μοι.

νῦν δ’ ἐγὼ μὲν ὑμετέρασ τὰσ τοιαύτασ προαιρέσεισ ἀποφαίνω, καὶ δείκνυμ’ ὅτι καὶ πρὸ ἐμοῦ τοῦτ’ εἶχεν τὸ φρόνημ’ ἡ πόλισ, τῆσ μέντοι διακονίασ τῆσ ἐφ’ ἑκάστοισ τῶν πεπραγμένων καὶ ἐμαυτῷ μετεῖναί φημι· οὗτοσ δὲ τῶν ὅλων κατηγορῶν καὶ κελεύων ὑμᾶσ ἐμοὶ πικρῶσ ἔχειν ὡσ φόβων καὶ κινδύνων αἰτίῳ τῇ πόλει, τῆσ μὲν εἰσ τὸ παρὸν τιμῆσ ἔμ’ ἀποστερῆσαι γλίχεται, τὰ δ’ εἰσ ἅπαντα τὸν λοιπὸν χρόνον ἐγκώμι’ ὑμῶν ἀφαιρεῖται.

εἰ γὰρ ὡσ οὐ τὰ βέλτιστ’ ἐμοῦ πολιτευσαμένου τουδὶ καταψηφιεῖσθε, ἡμαρτηκέναι δόξετε, οὐ τῇ τῆσ τύχησ ἀγνωμοσύνῃ τὰ συμβάντα παθεῖν. ἀλλ’ οὐκ ἔστιν, οὐκ ἔστιν ὅπωσ ἡμάρτετ’, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὸν ὑπὲρ τῆσ ἁπάντων ἐλευθερίασ καὶ σωτηρίασ κίνδυνον ἀράμενοι, μὰ τοὺσ Μαραθῶνι προκινδυνεύσαντασ τῶν προγόνων, καὶ τοὺσ ἐν Πλαταιαῖσ παραταξαμένουσ, καὶ τοὺσ ἐν Σαλαμῖνι ναυμαχήσαντασ καὶ τοὺσ ἐπ’ Ἀρτεμισίῳ, καὶ πολλοὺσ ἑτέρουσ τοὺσ ἐν τοῖσ δημοσίοισ μνήμασιν κειμένουσ ἀγαθοὺσ ἄνδρασ, οὓσ ἅπαντασ ὁμοίωσ ἡ πόλισ τῆσ αὐτῆσ ἀξιώσασα τιμῆσ ἔθαψεν, Αἰσχίνη, οὐχὶ τοὺσ κατορθώσαντασ αὐτῶν οὐδὲ τοὺσ κρατήσαντασ μόνουσ.

δικαίωσ· ὃ μὲν γὰρ ἦν ἀνδρῶν ἀγαθῶν ἔργον ἅπασι πέπρακται· τῇ τύχῃ δ’, ἣν ὁ δαίμων ἔνειμεν ἑκάστοισ, ταύτῃ κέχρηνται. ἔπειτ’, ὦ κατάρατε καὶ γραμματοκύφων, σὺ μὲν τῆσ παρὰ τουτωνὶ τιμῆσ καὶ φιλανθρωπίασ ἔμ’ ἀποστερῆσαι βουλόμενοσ τρόπαια καὶ μάχασ καὶ παλαί’ ἔργ’ ἔλεγεσ, ὧν τίνοσ προσεδεῖθ’ ὁ παρὼν ἀγὼν οὑτοσί;

ἐμὲ δ’, ὦ τριταγωνιστά, τὸν περὶ τῶν πρωτείων σύμβουλον τῇ πόλει παριόντα τὸ τίνοσ φρόνημα λαβόντ’ ἀναβαίνειν ἐπὶ τὸ βῆμ’ ἔδει; τὸ τοῦ τούτων ἀνάξι’ ἐροῦντοσ; δικαίωσ μέντἂν ἀπέθανον. ἐπεὶ οὐδ’ ὑμᾶσ, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ἀπὸ τῆσ αὐτῆσ διανοίασ δεῖ τάσ τ’ ἰδίασ δίκασ καὶ τὰσ δημοσίασ κρίνειν, ἀλλὰ τὰ μὲν τοῦ καθ’ ἡμέραν βίου συμβόλαια ἐπὶ τῶν ἰδίων νόμων καὶ ἔργων σκοποῦντασ, τὰσ δὲ κοινὰσ προαιρέσεισ εἰσ τὰ τῶν προγόνων ἀξιώματ’ ἀποβλέποντασ.

καὶ παραλαμβάνειν γ’ ἅμα τῇ βακτηρίᾳ καὶ τῷ συμβόλῳ τὸ φρόνημα τὸ τῆσ πόλεωσ νομίζειν ἕκαστον ὑμῶν δεῖ, ὅταν τὰ δημόσι’ εἰσίητε κρινοῦντεσ, εἴπερ ἄξι’ ἐκείνων πράττειν οἰέσθε χρῆναι. ἀλλὰ γὰρ ἐμπεσὼν εἰσ τὰ πεπραγμένα τοῖσ προγόνοισ ὑμῶν ἔστιν ἃ τῶν ψηφισμάτων παρέβην καὶ τῶν πραχθέντων.

ἐπανελθεῖν οὖν ὁπόθεν ἐνταῦθ’ ἐξέβην βούλομαι. ὡσ γὰρ ἀφικόμεθ’ εἰσ τὰσ Θήβασ, κατελαμβάνομεν Φιλίππου καὶ Θετταλῶν καὶ τῶν ἄλλων συμμάχων παρόντασ πρέσβεισ, καὶ τοὺσ μὲν ἡμετέρουσ φίλουσ ἐν φόβῳ, τοὺσ δ’ ἐκείνου θρασεῖσ.

ὅτι δ’ οὐ νῦν ταῦτα λέγω τοῦ συμφέροντοσ εἵνεκ’ ἐμαυτῷ, λέγε μοι τὴν ἐπιστολὴν ἣν τότ’ ἐπέμψαμεν εὐθὺσ οἱ πρέσβεισ. καίτοι τοσαύτῃ γ’ ὑπερβολῇ συκοφαντίασ οὗτοσ κέχρηται ὥστε, εἰ μέν τι τῶν δεόντων ἐπράχθη, τὸν καιρόν, οὐκ ἐμέ φησιν αἴτιον γεγενῆσθαι, τῶν δ’ ὡσ ἑτέρωσ συμβάντων ἁπάντων ἐμὲ καὶ τὴν ἐμὴν τύχην αἰτίαν εἶναι·

καί, ὡσ ἐοίκεν, ὁ σύμβουλοσ καὶ ῥήτωρ ἐγὼ τῶν μὲν ἐκ λόγου καὶ τοῦ βουλεύσασθαι πραχθέντων οὐδὲν αὐτῷ συναίτιοσ εἶναι δοκῶ, τῶν δ’ ἐν τοῖσ ὅπλοισ καὶ κατὰ τὴν στρατηγίαν ἀτυχηθέντων μόνοσ αἴτιοσ εἶναι. πῶσ ἂν ὠμότεροσ συκοφάντησ γένοιτ’ ἢ καταρατότεροσ; λέγε τὴν ἐπιστολήν. Ἐπιστολή ἐπειδὴ τοίνυν ἐποιήσαντο τὴν ἐκκλησίαν, προσῆγον ἐκείνουσ προτέρουσ διὰ τὸ τὴν τῶν συμμάχων τάξιν ἐκείνουσ ἔχειν. καὶ παρελθόντεσ ἐδημηγόρουν πολλὰ μὲν Φίλιππον ἐγκωμιάζοντεσ, πολλὰ δ’ ὑμῶν κατηγοροῦντεσ, πάνθ’ ὅσα πώποτ’ ἐναντί’ ἐπράξατε Θηβαίοισ ἀναμιμνῄσκοντεσ.

τὸ δ’ οὖν κεφάλαιον, ἠξίουν ὧν μὲν εὖ ’πεπόνθεσαν ὑπὸ Φιλίππου χάριν αὐτοὺσ ἀποδοῦναι, ὧν δ’ ὑφ’ ὑμῶν ἠδίκηντο δίκην λαβεῖν, ὁποτέρωσ βούλονται, ἢ διέντασ αὐτοὺσ ἐφ’ ὑμᾶσ ἢ συνεμβαλόντασ εἰσ τὴν Ἀττικήν· καὶ ἐδείκνυσαν, ὡσ ᾤοντο, ἐκ μὲν ὧν αὐτοὶ συνεβούλευον τἀκ τῆσ Ἀττικῆσ βοσκήματα καὶ ἀνδράποδα καὶ τἄλλ’ ἀγάθ’ εἰσ τὴν Βοιωτίαν ἥξοντα, ἐκ δ’ ὧν ἡμᾶσ ἐρεῖν ἔφασαν τἀν τῇ Βοιωτίᾳ διαρπασθησόμεν’ ὑπὸ τοῦ πολέμου. καὶ ἄλλα πολλὰ πρὸσ τούτοισ, εἰσ ταὐτὰ δὲ πάντα συντείνοντ’ ἔλεγον. ἃ δ’ ἡμεῖσ πρὸσ ταῦτα, τὰ μὲν καθ’ ἕκαστ’ ἐγὼ μὲν ἀντὶ παντὸσ ἂν τιμησαίμην εἰπεῖν τοῦ βίου, ὑμᾶσ δὲ δέδοικα, μὴ παρεληλυθότων τῶν καιρῶν, ὥσπερ ἂν εἰ καὶ κατακλυσμὸν γεγενῆσθαι τῶν πραγμάτων ἡγούμενοι, μάταιον ὄχλον τοὺσ περὶ τούτων λόγουσ νομίσητε·

ὅ τι δ’ οὖν ἐπείσαμεν ἡμεῖσ καὶ ἡμῖν ἀπεκρίναντο, ἀκούσατε. Λέγε ταυτὶ λαβών. Ἀπόκρισισ Θηβαίων μετὰ ταῦτα τοίνυν ἐκάλουν ὑμᾶσ καὶ μετεπέμποντο. ἐξῇτε, ἐβοηθεῖτε, ἵνα τἀν μέσῳ παραλείπω, οὕτωσ οἰκείωσ ὑμᾶσ ἐδέχοντο ὥστ’ ἔξω τῶν ὁπλιτῶν καὶ τῶν ἱππέων ὄντων εἰσ τὰσ οἰκίασ καὶ τὸ ἄστυ δέχεσθαι τὴν στρατιὰν ἐπὶ παῖδασ καὶ γυναῖκασ καὶ τὰ τιμιώτατα.

καίτοι τρί’ ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ πᾶσιν ἀνθρώποισ ἔδειξαν ἐγκώμια Θηβαῖοι καθ’ ὑμῶν τὰ κάλλιστα, ἓν μὲν ἀνδρείασ, ἕτερον δὲ δικαιοσύνησ, τρίτον δὲ σωφροσύνησ. καὶ γὰρ τὸν ἀγῶνα μεθ’ ὑμῶν μᾶλλον ἢ πρὸσ ὑμᾶσ ἑλόμενοι ποιήσασθαι καὶ ἀμείνουσ εἶναι καὶ δικαιότερ’ ἀξιοῦν ὑμᾶσ ἔκριναν Φιλίππου· καὶ τὰ παρ’ αὐτοῖσ καὶ παρὰ πᾶσι δ’ ἐν πλείστῃ φυλακῇ, παῖδασ καὶ γυναῖκασ, ἐφ’ ὑμῖν ποιήσαντεσ σωφροσύνησ πίστιν περὶ ὑμῶν ἔχοντεσ ἔδειξαν. ἐν οἷσ πᾶσιν, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, κατά γ’ ὑμᾶσ ὀρθῶσ ἐφάνησαν ἐγνωκότεσ.

οὔτε γὰρ εἰσ τὴν πόλιν εἰσελθόντοσ τοῦ στρατοπέδου οὐδεὶσ οὐδὲν οὐδ’ ἀδίκωσ ὑμῖν ἐνεκάλεσεν· οὕτω σώφρονασ παρέσχεθ’ ὑμᾶσ αὐτούσ· δίσ τε συμπαραταξάμενοι τὰσ πρώτασ μάχασ, τήν τ’ ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ καὶ τὴν χειμερινήν, οὐκ ἀμέμπτουσ μόνον ὑμᾶσ αὐτοὺσ ἀλλὰ καὶ θαυμαστοὺσ ἐδείξατε τῷ κόσμῳ, ταῖσ παρασκευαῖσ, τῇ προθυμίᾳ. ἐφ’ οἷσ παρὰ μὲν τῶν ἄλλων ὑμῖν ἐγίγνοντ’ ἔπαινοι, παρὰ δ’ ὑμῶν θυσίαι καὶ πομπαὶ τοῖσ θεοῖσ. καὶ ἔγωγ’ ἡδέωσ ἂν ἐροίμην Αἰσχίνην, ὅτε ταῦτ’ ἐπράττετο καὶ ζήλου καὶ χαρᾶσ καὶ ἐπαίνων ἡ πόλισ ἦν μεστή, πότερον συνέθυε καὶ συνευφραίνετο τοῖσ πολλοῖσ, ἢ λυπούμενοσ καὶ στένων καὶ δυσμεναίνων τοῖσ κοινοῖσ ἀγαθοῖσ οἴκοι καθῆτο.

εἰ μὲν γὰρ παρῆν καὶ μετὰ τῶν ἄλλων ἐξητάζετο, πῶσ οὐ δεινὰ ποιεῖ, μᾶλλον δ’ οὐδ’ ὅσια, εἰ ὧν ὡσ ἀρίστων αὐτὸσ τοὺσ θεοὺσ ἐποιήσατο μάρτυρασ, ταῦθ’ ὡσ οὐκ ἄριστα νῦν ὑμᾶσ ἀξιοῖ ψηφίσασθαι τοὺσ ὀμωμοκότασ τοὺσ θεούσ; εἰ δὲ μὴ παρῆν, πῶσ οὐκ ἀπολωλέναι πολλάκισ ἐστὶ δίκαιοσ, εἰ ἐφ’ οἷσ ἔχαιρον οἱ ἄλλοι, ταῦτ’ ἐλυπεῖθ’ ὁρῶν; Λέγε δὴ καὶ ταῦτα τὰ ψηφίσματά μοι. Ψηφίσματα Θυσίων οὐκοῦν ἡμεῖσ μὲν ἐν θυσίαισ ἦμεν τότε, Θηβαῖοι δ’ ἐν τῷ δι’ ἡμᾶσ σεσῶσθαι νομίζειν, καὶ περιειστήκει τοῖσ βοηθείασ δεήσεσθαι δοκοῦσιν ἀφ’ ὧν ἔπραττον οὗτοι, αὐτοὺσ βοηθεῖν ἑτέροισ ἐξ ὧν ἐπείσθητ’ ἐμοί. ἀλλὰ μὴν οἱάσ τότ’ ἀφίει φωνὰσ ὁ Φίλιπποσ καὶ ἐν οἱαίσ ἦν ταραχαῖσ ἐπὶ τούτοισ, ἐκ τῶν ἐπιστολῶν τῶν ἐκείνου μαθήσεσθε ὧν εἰσ Πελοπόννησον ἔπεμπεν. καί μοι λέγε ταύτασ λαβών, ἵν’ εἰδῆτε, ἡ ἐμὴ συνέχεια καὶ πλάνοι καὶ ταλαιπωρίαι καὶ τὰ πολλὰ ψηφίσματα, ἃ νῦν οὗτοσ διέσυρε, τί ἀπειργάσατο.

καίτοι πολλοὶ παρ’ ὑμῖν, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, γεγόνασι ῥήτορεσ ἔνδοξοι καὶ μεγάλοι πρὸ ἐμοῦ, Καλλίστρατοσ ἐκεῖνοσ, Ἀριστοφῶν, Κέφαλοσ, Θρασύβουλοσ, ἕτεροι μυρίοι·

ἀλλ’ ὅμωσ οὐδεὶσ πώποτε τούτων διὰ παντὸσ ἔδωκεν ἑαυτὸν εἰσ οὐδὲν τῇ πόλει, ἀλλ’ ὁ μὲν γράφων οὐκ ἂν ἐπρέσβευσεν, ὁ δὲ πρεσβεύων οὐκ ἂν ἔγραψεν. ὑπέλειπε γὰρ αὐτῶν ἕκαστοσ ἑαυτῷ ἅμα μὲν ῥᾳστώνην, ἅμα δ’ εἴ τι γένοιτ’ ἀναφοράν. τί οὖν;

εἴποι τισ ἄν, σὺ τοσοῦθ’ ὑπερῆρασ ῥώμῃ καὶ τόλμῃ ὥστε πάντα ποιεῖν αὐτόσ; οὐ ταῦτα λέγω, ἀλλ’ οὕτωσ ἐπεπείσμην μέγαν εἶναι τὸν κατειληφότα κίνδυνον τὴν πόλιν ὥστ’ οὐκ ἐδόκει μοι χώραν οὐδὲ πρόνοιαν οὐδεμίαν τῆσ ἰδίασ ἀσφαλείασ διδόναι, ἀλλ’ ἀγαπητὸν εἶναι, εἰ μηδὲν παραλιπών τισ ἃ δεῖ πράξειεν. ἐπεπείσμην δ’ ὑπὲρ ἐμαυτοῦ, τυχὸν μὲν ἀναισθητῶν, ὅμωσ δ’ ἐπεπείσμην, μήτε γράφοντ’ ἂν ἐμοῦ γράψαι βέλτιον μηδένα μήτε πράττοντα πρᾶξαι μήτε πρεσβεύοντα πρεσβεῦσαι προθυμότερον μηδὲ δικαιότερον.

διὰ ταῦτ’ ἐν πᾶσιν ἐμαυτὸν ἔταττον. Λέγε τὰσ ἐπιστολὰσ τὰσ τοῦ Φιλίππου. Ἐπιστολαί εἰσ ταῦτα κατέστησε Φίλιππον ἡ ἐμὴ πολιτεία, Αἰσχίνη· ταύτην τὴν φωνὴν ἐκεῖνοσ ἀφῆκε, πολλοὺσ καὶ θρασεῖσ τὰ πρὸ τούτων τῇ πόλει λόγουσ ἐπαιρόμενοσ.

ἀνθ’ ὧν δικαίωσ ἐστεφανούμην ὑπὸ τουτωνί, καὶ σὺ παρὼν οὐκ ἀντέλεγεσ, ὁ δὲ γραψάμενοσ Διώνδασ τὸ μέροσ τῶν ψήφων οὐκ ἔλαβεν. Καί μοι λέγε ταῦτα τὰ ψηφίσματα τὰ ἀποπεφευγότα, ὑπὸ τούτου δ’ οὐδὲ γραφέντα. Ψηφίσματα ταυτὶ τὰ ψηφίσματ’, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὰσ αὐτὰσ συλλαβὰσ καὶ ταὐτὰ ῥήματ’ ἔχει ἅπερ πρότερον μὲν Ἀριστόνικοσ, νῦν δὲ Κτησιφῶν γέγραφεν οὑτοσί. καὶ ταῦτ’ Αἰσχίνησ οὔτ’ ἐδίωξεν αὐτὸσ οὔτε τῷ γραψαμένῳ συγκατηγόρησεν. καίτοι τότε τὸν Δημομέλη τὸν ταῦτα γράφοντα καὶ τὸν Ὑπερείδην, εἴπερ ἀληθῆ μου νῦν κατηγορεῖ, μᾶλλον ἂν εἰκότωσ ἢ τόνδ’ ἐδίωκεν.

διὰ τί;

ὅτι τῷδε μὲν ἔστ’ ἀνενεγκεῖν ἐπ’ ἐκείνουσ καὶ τὰσ τῶν δικαστηρίων γνώσεισ καὶ τὸ τοῦτον αὐτὸν ἐκείνων μὴ κατηγορηκέναι ταὐτὰ γραψάντων ἅπερ οὗτοσ νῦν, καὶ τὸ τοὺσ νόμουσ μηκέτ’ ἐᾶν περὶ τῶν οὕτω πραχθέντων κατηγορεῖν, καὶ πόλλ’ ἕτερα· τότε δ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμ’ ἂν ἐκρίνετ’ ἐφ’ αὑτοῦ, πρίν τι τούτων προλαβεῖν. ἀλλ’ οὐκ ἦν, οἶμαι, τόθ’ ὃ νυνὶ ποιεῖν, ἐκ παλαιῶν χρόνων καὶ ψηφισμάτων πολλῶν ἐκλέξαντα, ἃ μήτε προῄδει μηδεὶσ μήτ’ ἂν ᾠήθη τήμερον ῥηθῆναι, διαβάλλειν, καὶ μετενεγκόντα τοὺσ χρόνουσ καὶ προφάσεισ ἀντὶ τῶν ἀληθῶν ψευδεῖσ μεταθέντα τοῖσ πεπραγμένοισ δοκεῖν τι λέγειν.

οὐκ ἦν τότε ταῦτα, ἀλλ’ ἐπὶ τῆσ ἀληθείασ, ἐγγὺσ τῶν ἔργων, ἔτι μεμνημένων ὑμῶν καὶ μόνον οὐκ ἐν ταῖσ χερσὶν ἕκαστ’ ἐχόντων, πάντεσ ἐγίγνοντ’ ἂν οἱ λόγοι.

διόπερ τοὺσ παρ’ αὐτὰ τὰ πράγματ’ ἐλέγχουσ φυγὼν νῦν ἥκει, ῥητόρων ἀγῶνα νομίζων, ὥσ γ’ ἐμοὶ δοκεῖ, καὶ οὐχὶ τῶν πεπολιτευμένων ἐξέτασιν ποιήσειν ὑμᾶσ, καὶ λόγου κρίσιν, οὐχὶ τοῦ τῇ πόλει συμφέροντοσ ἔσεσθαι. εἶτα σοφίζεται καὶ φησὶ προσήκειν ἧσ μὲν οἴκοθεν ἥκετ’ ἔχοντεσ δόξησ περὶ ἡμῶν ἀμελῆσαι, ὥσπερ δ’, ὅταν οἰόμενοι περιεῖναι χρήματά τῳ λογίζησθε, ἂν καθαραὶ ὦσιν αἱ ψῆφοι καὶ μηδὲν περιῇ, συγχωρεῖτε, οὕτω καὶ νῦν τοῖσ ἐκ τοῦ λόγου φαινομένοισ προσθέσθαι.

θεάσασθε τοίνυν ὡσ σαθρόν, ὡσ ἐοίκεν, ἔστι φύσει πᾶν ὅ τι ἂν μὴ δικαίωσ ᾖ πεπραγμένον. ἐκ γὰρ αὐτοῦ τοῦ σοφοῦ τούτου παραδείγματοσ ὡμολόγηκε νῦν γ’ ἡμᾶσ ὑπάρχειν ἐγνωσμένουσ ἐμὲ μὲν λέγειν ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ, αὐτὸν δ’ ὑπὲρ Φιλίππου·

οὐ γὰρ ἂν μεταπείθειν ὑμᾶσ ἐζήτει μὴ τοιαύτησ οὔσησ τῆσ ὑπαρχούσησ ὑπολήψεωσ περὶ ἑκατέρου. καὶ μὴν ὅτι γ’ οὐ δίκαια λέγει μεταθέσθαι ταύτην τὴν δόξαν ἀξιῶν, ἐγὼ διδάξω ῥᾳδίωσ, οὐ τιθεὶσ ψήφουσ οὐ γάρ ἐστιν ὁ τῶν πραγμάτων οὗτοσ λογισμόσ, ἀλλ’ ἀναμιμνῄσκων ἕκαστ’ ἐν βραχέσι, λογισταῖσ ἅμα καὶ μάρτυσι τοῖσ ἀκούουσιν ὑμῖν χρώμενοσ.

ἡ γὰρ ἐμὴ πολιτεία, ἧσ οὗτοσ κατηγορεῖ, ἀντὶ μὲν τοῦ Θηβαίουσ μετὰ Φιλίππου συνεμβαλεῖν εἰσ τὴν χώραν, ὃ πάντεσ ᾤοντο, μεθ’ ἡμῶν παραταξαμένουσ ἐκεῖνον κωλύειν ἐποίησεν· ἀντὶ δὲ τοῦ ἐν τῇ Ἀττικῇ τὸν πόλεμον εἶναι, ἑπτακόσια στάδι’ ἀπὸ τῆσ πόλεωσ ἐπὶ τοῖσ Βοιωτῶν ὁρίοισ γενέσθαι·

ἀντὶ δὲ τοῦ τοὺσ λῃστὰσ ἡμᾶσ φέρειν καὶ ἄγειν ἐκ τῆσ Εὐβοίασ, ἐν εἰρήνῃ τὴν Ἀττικὴν ἐκ θαλάττησ εἶναι πάντα τὸν πόλεμον· ἀντὶ δὲ τοῦ τὸν Ἑλλήσποντον ἔχειν Φίλιππον λαβόντα Βυζάντιον, συμπολεμεῖν τοὺσ Βυζαντίουσ μεθ’ ἡμῶν πρὸσ ἐκεῖνον. ἆρά σοι ψήφοισ ὅμοιοσ ὁ τῶν ἔργων λογισμὸσ φαίνεται;

ἢ δεῖν ἀντανελεῖν ταῦτα, ἀλλ’ οὐχ ὅπωσ τὸν ἅπαντα χρόνον μνημονευθήσεται σκέψασθαι; καὶ οὐκέτι προστίθημι ὅτι τῆσ μὲν ὠμότητοσ, ἣν ἐν οἷσ καθάπαξ τινῶν κατέστη κύριοσ Φίλιπποσ ἔστιν ἰδεῖν, ἑτέροισ πειραθῆναι συνέβη, τῆσ δὲ φιλανθρωπίασ, ἣν τὰ λοιπὰ τῶν πραγμάτων ἐκεῖνοσ περιβαλλόμενοσ ἐπλάττετο, ὑμεῖσ καλῶσ ποιοῦντεσ τοὺσ καρποὺσ κεκόμισθε. ἀλλ’ ἐῶ ταῦτα. καὶ μὴν οὐδὲ τοῦτ’ εἰπεῖν ὀκνήσω, ὅτι ὁ τὸν ῥήτορα βουλόμενοσ δικαίωσ ἐξετάζειν καὶ μὴ συκοφαντεῖν οὐκ ἂν οἱᾶ σὺ νῦν ἔλεγεσ, τοιαῦτα κατηγόρει, παραδείγματα πλάττων καὶ ῥήματα καὶ σχήματα μιμούμενοσ πάνυ γὰρ παρὰ τοῦτο, οὐχ ὁρᾷσ;

γέγονεν τὰ τῶν Ἑλλήνων, εἰ τουτὶ τὸ ῥῆμα, ἀλλὰ μὴ τουτὶ διελέχθην ἐγώ, ἢ δευρὶ τὴν χεῖρα, ἀλλὰ μὴ δευρὶ παρήνεγκα, ἀλλ’ ἐπ’ αὐτῶν τῶν ἔργων ἂν ἐσκόπει τίνασ εἶχεν ἀφορμὰσ ἡ πόλισ καὶ τίνασ δυνάμεισ, ὅτ’ εἰσ τὰ πράγματ’ εἰσῄειν, καὶ τίνασ συνήγαγον αὐτῇ μετὰ ταῦτ’ ἐπιστὰσ ἐγώ, καὶ πῶσ εἶχε τὰ τῶν ἐναντίων. εἶτ’ εἰ μὲν ἐλάττουσ ἐποίησα τὰσ δυνάμεισ, παρ’ ἐμοὶ τἀδίκημ’ ἂν ἐδείκνυεν ὄν, εἰ δὲ πολλῷ μείζουσ, οὐκ ἂν ἐσυκοφάντει.

ἐπειδὴ δὲ σὺ τοῦτο πέφευγασ, ἐγὼ ποιήσω· καὶ σκοπεῖτ’ εἰ δικαίωσ χρήσομαι τῷ λόγῳ. δύναμιν μὲν τοίνυν εἶχεν ἡ πόλισ τοὺσ νησιώτασ, οὐχ ἅπαντασ, ἀλλὰ τοὺσ ἀσθενεστάτουσ·

οὔτε γὰρ Χίοσ οὔτε Ῥόδοσ οὔτε Κέρκυρα μεθ’ ἡμῶν ἦν· χρημάτων δὲ σύνταξιν εἰσ πέντε καὶ τετταράκοντα τάλαντα, καὶ ταῦτ’ ἦν προεξειλεγμένα· ὁπλίτην δ’ ἢ ἱππέα πλὴν τῶν οἰκείων οὐδένα. ὃ δὲ πάντων καὶ φοβερώτατον καὶ μάλισθ’ ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν, οὗτοι παρεσκευάκεσαν τοὺσ περιχώρουσ πάντασ ἔχθρασ ἢ φιλίασ ἐγγυτέρω, Μεγαρέασ, Θηβαίουσ, Εὐβοέασ. τὰ μὲν τῆσ πόλεωσ οὕτωσ ὑπῆρχεν ἔχοντα, καὶ οὐδεὶσ ἂν ἔχοι παρὰ ταῦτ’ εἰπεῖν ἄλλ’ οὐδέν·

τὰ δὲ τοῦ Φιλίππου, πρὸσ ὃν ἦν ἡμῖν ὁ ἀγών, σκέψασθε πῶσ. πρῶτον μὲν ἦρχε τῶν ἀκολουθούντων αὐτὸσ αὐτοκράτωρ, ὃ τῶν εἰσ τὸν πόλεμον μέγιστόν ἐστιν ἁπάντων· εἶθ’ οὗτοι τὰ ὅπλ’ εἶχον ἐν ταῖσ χερσὶν ἀεί· ἔπειτα χρημάτων ηὐπόρει καὶ ἔπραττεν ἃ δόξειεν αὐτῷ, οὐ προλέγων ἐν τοῖσ ψηφίσμασιν, οὐδ’ ἐν τῷ φανερῷ βουλευόμενοσ, οὐδ’ ὑπὸ τῶν συκοφαντούντων κρινόμενοσ, οὐδὲ γραφὰσ φεύγων παρανόμων, οὐδ’ ὑπεύθυνοσ ὢν οὐδενί, ἀλλ’ ἁπλῶσ αὐτὸσ δεσπότησ, ἡγεμών, κύριοσ πάντων. ἐγὼ δ’ ὁ πρὸσ τοῦτον ἀντιτεταγμένοσ καὶ γὰρ τοῦτ’ ἐξετάσαι δίκαιον τίνοσ κύριοσ ἦν;

οὐδενόσ· αὐτὸ γὰρ τὸ δημηγορεῖν πρῶτον, οὗ μόνου μετεῖχον ἐγώ, ἐξ ἴσου προὐτίθεθ’ ὑμεῖσ τοῖσ παρ’ ἐκείνου μισθαρνοῦσι καὶ ἐμοί, καὶ ὅσ’ οὗτοι περιγένοιντ’ ἐμοῦ πολλὰ δ’ ἐγίγνετο ταῦτα, δι’ ἣν ἕκαστον τύχοι πρόφασιν, ταῦθ’ ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν ἀπῇτε βεβουλευμένοι. ἀλλ’ ὅμωσ ἐκ τοιούτων ἐλαττωμάτων ἐγὼ συμμάχουσ μὲν ὑμῖν ἐποίησα Εὐβοέασ, Ἀχαιούσ, Κορινθίουσ, Θηβαίουσ, Μεγαρέασ, Λευκαδίουσ, Κερκυραίουσ, ἀφ’ ὧν μύριοι μὲν καὶ πεντακισχίλιοι ξένοι, δισχίλιοι δ’ ἱππεῖσ ἄνευ τῶν πολιτικῶν δυνάμεων συνήχθησαν·

χρημάτων δ’ ὅσων ἐδυνήθην ἐγὼ πλείστων συντέλειαν ἐποίησα. εἰ δὲ λέγεισ ἢ τὰ πρὸσ Θηβαίουσ δίκαι’, Αἰσχίνη, ἢ τὰ πρὸσ Βυζαντίουσ ἢ τὰ πρὸσ Εὐβοέασ, ἢ περὶ τῶν ἴσων νυνὶ διαλέγει, πρῶτον μὲν ἀγνοεῖσ ὅτι καὶ πρότερον τῶν ὑπὲρ τῶν Ἑλλήνων ἐκείνων ἀγωνισαμένων τριήρων, τριακοσίων οὐσῶν τῶν πασῶν, τὰσ διακοσίασ ἡ πόλισ παρέσχετο, καὶ οὐκ ἐλαττοῦσθαι νομίζουσα οὐδὲ κρίνουσα τοὺσ ταῦτα συμβουλεύσαντασ οὐδ’ ἀγανακτοῦσ’ ἐπὶ τούτοισ ἑωρᾶτο αἰσχρὸν γάρ, ἀλλὰ τοῖσ θεοῖσ ἔχουσα χάριν, εἰ κοινοῦ κινδύνου τοῖσ Ἕλλησι περιστάντοσ αὐτὴ διπλάσια τῶν ἄλλων εἰσ τὴν ἁπάντων σωτηρίαν παρέσχετο.

εἶτα κενὰσ χαρίζει χάριτασ τουτοισὶ συκοφαντῶν ἐμέ.

τί γὰρ νῦν λέγεισ οἷ’ ἐχρῆν πράττειν, ἀλλ’ οὐ τότ’ ὢν ἐν τῇ πόλει καὶ παρὼν ταῦτ’ ἔγραφεσ, εἴπερ ἐνεδέχετο παρὰ τοὺσ παρόντασ καιρούσ, ἐν οἷσ οὐχ ὅσ’ ἐβουλόμεθα, ἀλλ’ ὅσα δοίη τὰ πράγματ’ ἔδει δέχεσθαι· ὁ γὰρ ἀντωνούμενοσ καὶ ταχὺ τοὺσ παρ’ ἡμῶν ἀπελαυνομένουσ προσδεξόμενοσ καὶ χρήματα προσθήσων ὑπῆρχεν ἕτοιμοσ. ἀλλ’ εἰ νῦν ἐπὶ τοῖσ πεπραγμένοισ κατηγορίασ ἔχω, τί ἂν οἰέσθε, εἰ τότ’ ἐμοῦ περὶ τούτων ἀκριβολογουμένου, ἀπῆλθον αἱ πόλεισ καὶ προσέθεντο Φιλίππῳ, καὶ ἅμ’ Εὐβοίασ καὶ Θηβῶν καὶ Βυζαντίου κύριοσ κατέστη, τί ποιεῖν ἂν ἢ τί λέγειν τοὺσ ἀσεβεῖσ ἀνθρώπουσ τουτουσί;

οὐχ ὡσ ἐξεδόθησαν;

οὐχ ὡσ ἀπηλάθησαν βουλόμενοι μεθ’ ὑμῶν εἶναι; εἶτα τοῦ μὲν Ἑλλησπόντου διὰ Βυζαντίων ἐγκρατὴσ καθέστηκε, καὶ τῆσ σιτοπομπίασ τῆσ τῶν Ἑλλήνων κύριοσ, πόλεμοσ δ’ ὅμοροσ καὶ βαρὺσ εἰσ τὴν Ἀττικὴν διὰ Θηβαίων κεκόμισται, ἄπλουσ δ’ ἡ θάλαττα ὑπὸ τῶν ἐκ τῆσ Εὐβοίασ ὁρμωμένων λῃστῶν γέγονεν· οὐκ ἂν ταῦτ’ ἔλεγον καὶ πολλά γε πρὸσ τούτοισ ἕτερα; πονηρόν, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πονηρὸν ὁ συκοφάντησ ἀεὶ καὶ πανταχόθεν βάσκανον καὶ φιλαίτιον·

τοῦτο δὲ καὶ φύσει κίναδοσ τἀνθρώπιόν ἐστιν, οὐδὲν ἐξ ἀρχῆσ ὑγιὲσ πεποιηκὸσ οὐδ’ ἐλεύθερον, αὐτοτραγικὸσ πίθηκοσ, ἀρουραῖοσ Οἰνόμαοσ, παράσημοσ ῥήτωρ. τί γὰρ ἡ σὴ δεινότησ εἰσ ὄνησιν ἥκει τῇ πατρίδι; νῦν ἡμῖν λέγεισ περὶ τῶν παρεληλυθότων;

ὥσπερ ἂν εἴ τισ ἰατρὸσ ἀσθενοῦσι μὲν τοῖσ κάμνουσιν εἰσιὼν μὴ λέγοι μηδὲ δεικνύοι δι’ ὧν ἀποφεύξονται τὴν νόσον, ἐπειδὴ δὲ τελευτήσειέ τισ αὐτῶν καὶ τὰ νομιζόμεν’ αὐτῷ φέροιτο, ἀκολουθῶν ἐπὶ τὸ μνῆμα διεξίοι εἰ τὸ καὶ τὸ ἐποίησεν ἅνθρωποσ οὑτοσί, οὐκ ἂν ἀπέθανεν. ἐμβρόντητε, εἶτα νῦν λέγεισ; οὐ τοίνυν οὐδὲ τὴν ἧτταν, εἰ ταύτῃ γαυριᾷσ ἐφ’ ᾗ στένειν σ’, ὦ κατάρατε, προσῆκεν, ἐν οὐδενὶ τῶν παρ’ ἐμοὶ γεγονυῖαν εὑρήσετε τῇ πόλει.

οὑτωσὶ δὲ λογίζεσθε. οὐδαμοῦ πώποθ’, ὅποι πρεσβευτὴσ ἐπέμφθην ὑφ’ ὑμῶν ἐγώ, ἡττηθεὶσ ἀπῆλθον τῶν παρὰ Φιλίππου πρέσβεων, οὐκ ἐκ Θετταλίασ οὐδ’ ἐξ Ἀμβρακίασ, οὐκ ἐξ Ἰλλυριῶν οὐδὲ παρὰ τῶν Θρᾳκῶν βασιλέων, οὐκ ἐκ Βυζαντίου, οὐκ ἄλλοθεν οὐδαμόθεν, οὐ τὰ τελευταῖ’ ἐκ Θηβῶν, ἀλλ’ ἐν οἷσ κρατηθεῖεν οἱ πρέσβεισ αὐτοῦ τῷ λόγῳ, ταῦτα τοῖσ ὅπλοισ ἐπιὼν κατεστρέφετο. ταῦτ’ οὖν ἀπαιτεῖσ παρ’ ἐμοῦ, καὶ οὐκ αἰσχύνει τὸν αὐτὸν εἴσ τε μαλακίαν σκώπτων καὶ τῆσ Φιλίππου δυνάμεωσ ἀξιῶν ἕν’ ὄντα κρείττω γενέσθαι;

καὶ ταῦτα τοῖσ λόγοισ; τίνοσ γὰρ ἄλλου κύριοσ ἦν ἐγώ; οὐ γὰρ τῆσ γ’ ἑκάστου ψυχῆσ, οὐδὲ τῆσ τύχησ τῶν παραταξαμένων, οὐδὲ τῆσ στρατηγίασ, ἧσ ἔμ’ ἀπαιτεῖσ εὐθύνασ· οὕτω σκαιὸσ εἶ. ἀλλὰ μὴν ὧν γ’ ἂν ὁ ῥήτωρ ὑπεύθυνοσ εἰή, πᾶσαν ἐξέτασιν λαμβάνετε·

οὐ παραιτοῦμαι. τίν’ οὖν ἐστι ταῦτα; ἰδεῖν τὰ πράγματ’ ἀρχόμενα καὶ προαισθέσθαι καὶ προειπεῖν τοῖσ ἄλλοισ. ταῦτα πέπρακταί μοι. καὶ ἔτι τὰσ ἑκασταχοῦ βραδυτῆτασ, ὄκνουσ, ἀγνοίασ, φιλονικίασ, ἃ πολιτικὰ ταῖσ πόλεσιν πρόσεστιν ἁπάσαισ καὶ ἀναγκαῖ’ ἁμαρτήματα, ταῦθ’ ὡσ εἰσ ἐλάχιστα συστεῖλαι, καὶ τοὐναντίον εἰσ ὁμόνοιαν καὶ φιλίαν καὶ τὴν τοῦ τὰ δέοντα ποιεῖν ὁρμὴν προτρέψαι. καὶ ταῦτά μοι πάντα πεποίηται, καὶ οὐδεὶσ μήποθ’ εὑρ́ῃ κατ’ ἔμ’ οὐδὲν ἐλλειφθέν. εἰ τοίνυν τισ ἔροιθ’ ὁντινοῦν τίσιν τὰ πλεῖστα Φίλιπποσ ὧν κατέπραξε διῳκήσατο, πάντεσ ἂν εἴποιεν τῷ στρατοπέδῳ καὶ τῷ διδόναι καὶ διαφθείρειν τοὺσ ἐπὶ τῶν πραγμάτων.

οὐκοῦν τῶν μὲν δυνάμεων οὔτε κύριοσ οὔθ’ ἡγεμὼν ἦν ἐγώ, ὥστ’ οὐδ’ ὁ λόγοσ τῶν κατὰ ταῦτα πραχθέντων πρὸσ ἐμέ. καὶ μὴν τῷ διαφθαρῆναι χρήμασιν ἢ μὴ κεκράτηκα Φίλιππον· ὥσπερ γὰρ ὁ ὠνούμενοσ νενίκηκε τὸν λαβόντα, ἐὰν πρίηται, οὕτωσ ὁ μὴ λαβὼν καὶ διαφθαρεὶσ νενίκηκε τὸν ὠνούμενον. ὥστ’ ἀήττητοσ ἡ πόλισ τὸ κατ’ ἐμέ. ἃ μὲν τοίνυν ἐγὼ παρεσχόμην εἰσ τὸ δικαίωσ τοιαῦτα γράφειν τοῦτον περὶ ἐμοῦ, πρὸσ πολλοῖσ ἑτέροισ ταῦτα καὶ παραπλήσια τούτοισ ἐστίν·

ἃ δ’ οἱ πάντεσ ὑμεῖσ, ταῦτ’ ἤδη λέξω. μετὰ γὰρ τὴν μάχην εὐθὺσ ὁ δῆμοσ, εἰδὼσ καὶ ἑορακὼσ πάνθ’ ὅσ’ ἔπραττον ἐγώ, ἐν αὐτοῖσ τοῖσ δεινοῖσ καὶ φοβεροῖσ ἐμβεβηκώσ, ἡνίκ’ οὐδ’ ἀγνωμονῆσαί τι θαυμαστὸν ἦν τοὺσ πολλοὺσ πρὸσ ἐμέ, πρῶτον μὲν περὶ σωτηρίασ τῆσ πόλεωσ τὰσ ἐμὰσ γνώμασ ἐχειροτόνει, καὶ πάνθ’ ὅσα τῆσ φυλακῆσ εἵνεκ’ ἐπράττετο, ἡ διάταξισ τῶν φυλάκων, αἱ τάφροι, τὰ εἰσ τὰ τείχη χρήματα, διὰ τῶν ἐμῶν ψηφισμάτων ἐγίγνετο· ἔπειθ’ αἱρούμενοσ σιτώνην ἐκ πάντων ἔμ’ ἐχειροτόνησεν ὁ δῆμοσ. καὶ μετὰ ταῦτα συστάντων οἷσ ἦν ἐπιμελὲσ κακῶσ ἐμὲ ποιεῖν, καὶ γραφάσ, εὐθύνασ, εἰσαγγελίασ, πάντα ταῦτ’ ἐπαγόντων μοι, οὐ δι’ ἑαυτῶν τό γε πρῶτον, ἀλλὰ δι’ ὧν μάλισθ’ ὑπελάμβανον ἀγνοήσεσθαι ἴστε γὰρ δήπου καὶ μέμνησθ’ ὅτι τοὺσ πρώτουσ χρόνουσ κατὰ τὴν ἡμέραν ἑκάστην ἐκρινόμην ἐγώ, καὶ οὔτ’ ἀπόνοια Σωσικλέουσ οὔτε συκοφαντία Φιλοκράτουσ οὔτε Διώνδου καὶ Μελάντου μανία οὔτ’ ἄλλ’ οὐδὲν ἀπείρατον ἦν τούτοισ κατ’ ἐμοῦ, ἐν τοίνυν τούτοισ πᾶσι μάλιστα μὲν διὰ τοὺσ θεούσ, δεύτερον δὲ δι’ ὑμᾶσ καὶ τοὺσ ἄλλουσ Ἀθηναίουσ ἐσῳζόμην.

δικαίωσ· τοῦτο γὰρ καὶ ἀληθέσ ἐστι καὶ ὑπὲρ τῶν ὀμωμοκότων καὶ γνόντων τὰ εὐόρκα δικαστῶν. οὐκοῦν ἐν μὲν οἷσ εἰσηγγελλόμην, ὅτ’ ἀπεψηφίζεσθέ μου καὶ τὸ μέροσ τῶν ψήφων τοῖσ διώκουσιν οὐ μετεδίδοτε, τότ’ ἐψηφίζεσθε τἄριστά με πράττειν·

ἐν οἷσ δὲ τὰσ γραφὰσ ἀπέφευγον, ἔννομα καὶ γράφειν καὶ λέγειν ἀπεδεικνύμην· ἐν οἷσ δὲ τὰσ εὐθύνασ ἐπεσημαίνεσθε, δικαίωσ καὶ ἀδωροδοκήτωσ πάντα πεπρᾶχθαί μοι προσωμολογεῖτε. τούτων οὖν οὕτωσ ἐχόντων, τί προσῆκεν ἢ τί δίκαιον ἦν τοῖσ ὑπ’ ἐμοῦ πεπραγμένοισ θέσθαι τὸν Κτησιφῶντ’ ὄνομα; οὐχ ὃ τὸν δῆμον ἑώρα τιθέμενον, οὐχ ὃ τοὺσ ὀμωμοκότασ δικαστάσ, οὐχ ὃ τὴν ἀλήθειαν παρὰ πᾶσι βεβαιοῦσαν; ναί, φησίν, ἀλλὰ τὸ τοῦ Κεφάλου καλόν, τὸ μηδεμίαν γραφὴν φυγεῖν.

καὶ νὴ Δί’ εὔδαιμόν γε. ἀλλὰ τί μᾶλλον ὁ πολλάκισ μὲν φυγών, μηδεπώποτε δ’ ἐξελεγχθεὶσ ἀδικῶν ἐν ἐγκλήματι γίγνοιτ’ ἂν διὰ τοῦτο δικαίωσ; καίτοι πρόσ γε τοῦτον, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ τὸ τοῦ Κεφάλου καλὸν εἰπεῖν ἔστι μοι. οὐδεμίαν γὰρ πώποτ’ ἐγράψατό μ’ οὐδ’ ἐδίωξε γραφήν, ὥσθ’ ὑπὸ σοῦ γ’ ὡμολόγημαι μηδὲν εἶναι τοῦ Κεφάλου χείρων πολίτησ. πανταχόθεν μὲν τοίνυν ἄν τισ ἴδοι τὴν ἀγνωμοσύνην αὐτοῦ καὶ τὴν βασκανίαν, οὐχ ἥκιστα δ’ ἀφ’ ὧν περὶ τῆσ τύχησ διελέχθη.

ἐγὼ δ’ ὅλωσ μέν, ὅστισ ἄνθρωποσ ὢν ἀνθρώπῳ τύχην προφέρει, ἀνόητον ἡγοῦμαι· ἣν γὰρ ὁ βέλτιστα πράττειν νομίζων καὶ ἀρίστην ἔχειν οἰόμενοσ οὐκ οἶδεν εἰ μενεῖ τοιαύτη μέχρι τῆσ ἑσπέρασ, πῶσ χρὴ περὶ ταύτησ λέγειν ἢ πῶσ ὀνειδίζειν ἑτέρῳ; ἐπειδὴ δ’ οὗτοσ πρὸσ πολλοῖσ ἄλλοισ καὶ περὶ τούτων ὑπερηφάνωσ χρῆται τῷ λόγῳ, σκέψασθ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ θεωρήσατε ὅσῳ καὶ ἀληθέστερον καὶ ἀνθρωπινώτερον ἐγὼ περὶ τῆσ τύχησ τούτου διαλεχθήσομαι. ἐγὼ τὴν τῆσ πόλεωσ τύχην ἀγαθὴν ἡγοῦμαι, καὶ ταῦθ’ ὁρῶ καὶ τὸν Δία τὸν Δωδωναῖον ὑμῖν μαντευόμενον, τὴν μέντοι τῶν πάντων ἀνθρώπων, ἣ νῦν ἐπέχει, χαλεπὴν καὶ δεινήν·

τίσ γὰρ Ἑλλήνων ἢ τίσ βαρβάρων οὐ πολλῶν κακῶν ἐν τῷ παρόντι πεπείραται; τὸ μὲν τοίνυν προελέσθαι τὰ κάλλιστα καὶ τὸ τῶν οἰηθέντων Ἑλλήνων, εἰ προοῖνθ’ ἡμᾶσ, ἐν εὐδαιμονίᾳ διάξειν αὐτῶν ἄμεινον πράττειν, τῆσ ἀγαθῆσ τύχησ τῆσ πόλεωσ εἶναι τίθημι·

τὸ δὲ προσκροῦσαι καὶ μὴ πάνθ’ ὡσ ἐβουλόμεθ’ ἡμῖν συμβῆναι, τῆσ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων τύχησ τὸ ἐπιβάλλον ἐφ’ ἡμᾶσ μέροσ μετειληφέναι νομίζω τὴν πόλιν. τὴν δ’ ἰδίαν τύχην τὴν ἐμὴν καὶ τὴν ἑνὸσ ἡμῶν ἑκάστου ἐν τοῖσ ἰδίοισ ἐξετάζειν δίκαιον εἶναι νομίζω.

ἐγὼ μὲν οὑτωσὶ περὶ τῆσ τύχησ ἀξιῶ, ὀρθῶσ καὶ δικαίωσ, ὡσ ἐμαυτῷ δοκῶ, νομίζω δὲ καὶ ὑμῖν· ὁ δὲ τὴν ἰδίαν τύχην τὴν ἐμὴν τῆσ κοινῆσ τῆσ πόλεωσ κυριωτέραν εἶναί φησι, τὴν μικρὰν καὶ φαύλην τῆσ ἀγαθῆσ καὶ μεγάλησ. καὶ πῶσ ἔνι τοῦτο γενέσθαι; καὶ μὴν εἴ γε τὴν ἐμὴν τύχην πάντωσ ἐξετάζειν, Αἰσχίνη, προαιρεῖ, πρὸσ τὴν σεαυτοῦ σκόπει, κἂν εὑρ́ῃσ τὴν ἐμὴν βελτίω τῆσ σῆσ, παῦσαι λοιδορούμενοσ αὐτῇ.

σκόπει τοίνυν εὐθὺσ ἐξ ἀρχῆσ. καί μου πρὸσ Διὸσ μηδεμίαν ψυχρότητα καταγνῷ μηδείσ. ἐγὼ γὰρ οὔτ’ εἴ τισ πενίαν προπηλακίζει, νοῦν ἔχειν ἡγοῦμαι, οὔτ’ εἴ τισ ἐν ἀφθόνοισ τραφεὶσ ἐπὶ τούτῳ σεμνύνεται· ἀλλ’ ὑπὸ τῆσ τουτουὶ τοῦ χαλεποῦ βλασφημίασ καὶ συκοφαντίασ εἰσ τοιούτουσ λόγουσ ἐμπίπτειν ἀναγκάζομαι, οἷσ ἐκ τῶν ἐνόντων ὡσ ἂν δύνωμαι μετριώτατα χρήσομαι. ἐμοὶ μὲν τοίνυν ὑπῆρξεν, Αἰσχίνη, παιδὶ μὲν ὄντι φοιτᾶν εἰσ τὰ προσήκοντα διδασκαλεῖα, καὶ ἔχειν ὅσα χρὴ τὸν μηδὲν αἰσχρὸν ποιήσοντα δι’ ἔνδειαν, ἐξελθόντι δ’ ἐκ παίδων ἀκόλουθα τούτοισ πράττειν, χορηγεῖν, τριηραρχεῖν, εἰσφέρειν, μηδεμιᾶσ φιλοτιμίασ μήτ’ ἰδίασ μήτε δημοσίασ ἀπολείπεσθαι, ἀλλὰ καὶ τῇ πόλει καὶ τοῖσ φίλοισ χρήσιμον εἶναι, ἐπειδὴ δὲ πρὸσ τὰ κοινὰ προσελθεῖν ἔδοξέ μοι, τοιαῦτα πολιτεύμαθ’ ἑλέσθαι ὥστε καὶ ὑπὸ τῆσ πατρίδοσ καὶ ὑπ’ ἄλλων Ἑλλήνων πολλῶν πολλάκισ ἐστεφανῶσθαι, καὶ μηδὲ τοὺσ ἐχθροὺσ ὑμᾶσ, ὡσ οὐ καλά γ’ ἦν ἃ προειλόμην, ἐπιχειρεῖν λέγειν.

ἐγὼ μὲν δὴ τοιαύτῃ συμβεβίωκα τύχῃ, καὶ πόλλ’ ἂν ἔχων ἕτερ’ εἰπεῖν περὶ αὐτῆσ παραλείπω, φυλαττόμενοσ τὸ λυπῆσαί τιν’ ἐν οἷσ σεμνύνομαι.

οἰκέτου τάξιν, οὐκ ἐλευθέρου παιδὸσ ἔχων, ἀνὴρ δὲ γενόμενοσ τῇ μητρὶ τελούσῃ τὰσ βίβλουσ ἀνεγίγνωσκεσ καὶ τἄλλα συνεσκευωροῦ, τὴν μὲν νύκτα νεβρίζων καὶ κρατηρίζων καὶ καθαίρων τοὺσ τελουμένουσ καὶ ἀπομάττων τῷ πηλῷ καὶ τοῖσ πιτύροισ, καὶ ἀνιστὰσ ἀπὸ τοῦ καθαρμοῦ κελεύων λέγειν ἔφυγον κακόν, εὑρ͂ον ἄμεινον, ἐπὶ τῷ μηδένα πώποτε τηλικοῦτ’ ὀλολύξαι σεμνυνόμενοσ καὶ ἔγωγε νομίζω·

μὴ γὰρ οἰέσθ’ αὐτὸν φθέγγεσθαι μὲν οὕτω μέγα, ὀλολύζειν δ’ οὐχ ὑπέρλαμπρον, ἐν δὲ ταῖσ ἡμέραισ τοὺσ καλοὺσ θιάσουσ ἄγων διὰ τῶν ὁδῶν, τοὺσ ἐστεφανωμένουσ τῷ μαράθῳ καὶ τῇ λεύκῃ, τοὺσ ὄφεισ τοὺσ παρείασ θλίβων καὶ ὑπὲρ τῆσ κεφαλῆσ αἰωρῶν, καὶ βοῶν εὐοῖ σαβοῖ, καὶ ἐπορχούμενοσ ὑῆσ ἄττησ ἄττησ ὑῆσ, ἔξαρχοσ καὶ προηγεμὼν καὶ κιττοφόροσ καὶ λικνοφόροσ καὶ τοιαῦθ’ ὑπὸ τῶν γρᾳδίων προσαγορευόμενοσ, μισθὸν λαμβάνων τούτων ἔνθρυπτα καὶ στρεπτοὺσ καὶ νεήλατα, ἐφ’ οἷσ τίσ οὐκ ἂν ὡσ ἀληθῶσ αὑτὸν εὐδαιμονίσειε καὶ τὴν αὑτοῦ τύχην;

ἐπειδὴ δ’ εἰσ τοὺσ δημότασ ἐνεγράφησ ὁπωσδήποτε, ἐῶ γὰρ τοῦτο, ἐπειδή γ’ ἐνεγράφησ, εὐθέωσ τὸ κάλλιστον ἐξελέξω τῶν ἔργων, γραμματεύειν καὶ ὑπηρετεῖν τοῖσ ἀρχιδίοισ.

ὡσ δ’ ἀπηλλάγησ ποτὲ καὶ τούτου, πάνθ’ ἃ τῶν ἄλλων κατηγορεῖσ αὐτὸσ ποιήσασ, οὐ κατῄσχυνασ μὰ Δί’ οὐδὲν τῶν προϋπηργμένων τῷ μετὰ ταῦτα βίῳ, ἀλλὰ μισθώσασ σαυτὸν τοῖσ βαρυστόνοισ ἐπικαλουμένοισ ἐκείνοισ ὑποκριταῖσ Σιμύκᾳ καὶ Σωκράτει, ἐτριταγωνίστεισ, σῦκα καὶ βότρυσ καὶ ἐλάασ συλλέγων ὥσπερ ὀπωρώνησ ἐκ τῶν ἀλλοτρίων χωρίων, πλείω λαμβάνων ἀπὸ τούτων ἢ τῶν ἀγώνων, οὓσ ὑμεῖσ περὶ τῆσ ψυχῆσ ἠγωνίζεσθε· ἦν γὰρ ἄσπονδοσ καὶ ἀκήρυκτοσ ὑμῖν πρὸσ τοὺσ θεατὰσ πόλεμοσ, ὑφ’ ὧν πολλὰ τραύματ’ εἰληφὼσ εἰκότωσ τοὺσ ἀπείρουσ τῶν τοιούτων κινδύνων ὡσ δειλοὺσ σκώπτεισ.

ἀλλὰ γὰρ παρεὶσ ὧν τὴν πενίαν αἰτιάσαιτ’ ἄν τισ, πρὸσ αὐτὰ τὰ τοῦ τρόπου σου βαδιοῦμαι κατηγορήματα.

τοιαύτην γὰρ εἵλου πολιτείαν, ἐπειδή ποτε καὶ τοῦτ’ ἐπῆλθέ σοι ποιῆσαι, δι’ ἣν εὐτυχούσησ μὲν τῆσ πατρίδοσ λαγὼ βίον ἔζησ δεδιὼσ καὶ τρέμων καὶ ἀεὶ πληγήσεσθαι προσδοκῶν ἐφ’ οἷσ σαυτῷ συνῄδεισ ἀδικοῦντι, ἐν οἷσ δ’ ἠτύχησαν οἱ ἄλλοι, θρασὺσ ὢν ὑφ’ ἁπάντων ὦψαι. καίτοι ὅστισ χιλίων πολιτῶν ἀποθανόντων ἐθάρρησε, τί οὗτοσ παθεῖν ὑπὸ τῶν ζώντων δίκαιόσ ἐστιν;

πολλὰ τοίνυν ἕτερ’ εἰπεῖν ἔχων περὶ αὐτοῦ παραλείψω· οὐ γὰρ ὅσ’ ἂν δείξαιμι προσόντ’ αἰσχρὰ τούτῳ καὶ ὀνείδη, πάντ’ οἶμαι δεῖν εὐχερῶσ λέγειν, ἀλλ’ ὅσα μηδὲν αἰσχρόν ἐστιν εἰπεῖν ἐμοί. ἐξέτασον τοίνυν παρ’ ἄλληλα τὰ σοὶ κἀμοὶ βεβιωμένα, πράωσ, μὴ πικρῶσ, Αἰσχίνη·

εἶτ’ ἐρώτησον τουτουσὶ τὴν ποτέρου τύχην ἂν ἕλοιθ’ ἕκαστοσ αὐτῶν. ἐδίδασκεσ γράμματα, ἐγὼ δ’ ἐφοίτων. ἐτέλεισ, ἐγὼ δ’ ἐτελούμην. ἐγραμμάτευεσ, ἐγὼ δ’ ἠκκλησίαζον. ἐτριταγωνίστεισ, ἐγὼ δ’ ἐθεώρουν. ἐξέπιπτεσ, ἐγὼ δ’ ἐσύριττον. ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν πεπολίτευσαι πάντα, ἐγὼ δ’ ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ. ἐῶ τἄλλα, ἀλλὰ νυνὶ τήμερον ἐγὼ μὲν ὑπὲρ τοῦ στεφανωθῆναι δοκιμάζομαι, τὸ δὲ μηδ’ ὁτιοῦν ἀδικεῖν ἀνωμολόγημαι, σοὶ δὲ συκοφάντῃ μὲν εἶναι δοκεῖν ὑπάρχει, κινδυνεύεισ δ’ εἴτε δεῖ σ’ ἔτι τοῦτο ποιεῖν, εἴτ’ ἤδη πεπαῦσθαι μὴ μεταλαβόντα τὸ πέμπτον μέροσ τῶν ψήφων.

ἀγαθῇ γ’, οὐχ ὁρᾷσ; τύχῃ συμβεβιωκὼσ τῆσ ἐμῆσ κατηγορεῖσ. φέρε δὴ καὶ τὰσ τῶν λῃτουργιῶν μαρτυρίασ ὧν λελῃτούργηκα ὑμῖν ἀναγνῶ.

παρ’ ἃσ παρανάγνωθι καὶ σύ μοι τὰσ ῥήσεισ ἃσ ἐλυμαίνου,ἥκω νεκρῶν κευθμῶνα καὶ σκότου πύλασκαὶκακαγγελεῖν μὲν ἴσθι μὴ θέλοντά με,καὶκακὸν κακῶσ σεμάλιστα μὲν οἱ θεοί, ἔπειθ’ οὗτοι πάντεσ ἀπολέσειαν, πονηρὸν ὄντα καὶ πολίτην καὶ τριταγωνιστήν. λέγε τὰσ μαρτυρίασ.

Μαρτυρίαι ἐν μὲν τοίνυν τοῖσ πρὸσ τὴν πόλιν τοιοῦτοσ· ἐν δὲ τοῖσ ἰδίοισ εἰ μὴ πάντεσ ἴσθ’ ὅτι κοινὸσ καὶ φιλάνθρωποσ καὶ τοῖσ δεομένοισ ἐπαρκῶν, σιωπῶ καὶ οὐδὲν ἂν εἴποιμι οὐδὲ παρασχοίμην περὶ τούτων οὐδεμίαν μαρτυρίαν, οὔτ’ εἴ τινασ ἐκ τῶν πολεμίων ἐλυσάμην, οὔτ’ εἴ τισιν θυγατέρασ συνεξέδωκα, οὔτε τῶν τοιούτων οὐδέν.

καὶ γὰρ οὕτω πωσ ὑπείληφα.

ἐγὼ νομίζω τὸν μὲν εὖ παθόντα δεῖν μεμνῆσθαι πάντα τὸν χρόνον, τὸν δὲ ποιήσαντ’ εὐθὺσ ἐπιλελῆσθαι, εἰ δεῖ τὸν μὲν χρηστοῦ, τὸν δὲ μὴ μικροψύχου ποιεῖν ἔργον ἀνθρώπου. τὸ δὲ τὰσ ἰδίασ εὐεργεσίασ ὑπομιμνῄσκειν καὶ λέγειν μικροῦ δεῖν ὅμοιόν ἐστι τῷ ὀνειδίζειν. οὐ δὴ ποιήσω τοιοῦτον οὐδέν, οὐδὲ προαχθήσομαι, ἀλλ’ ὅπωσ ποθ’ ὑπείλημμαι περὶ τούτων, ἀρκεῖ μοι. βούλομαι δὲ τῶν ἰδίων ἀπαλλαγεὶσ ἔτι μικρὰ πρὸσ ὑμᾶσ εἰπεῖν περὶ τῶν κοινῶν.

εἰ μὲν γὰρ ἔχεισ, Αἰσχίνη, τῶν ὑπὸ τοῦτον τὸν ἥλιον εἰπεῖν ἀνθρώπων ὅστισ ἀθῷοσ τῆσ Φιλίππου πρότερον καὶ νῦν τῆσ Ἀλεξάνδρου δυναστείασ γέγονεν, ἢ τῶν Ἑλλήνων ἢ τῶν βαρβάρων, ἔστω, συγχωρῶ τὴν ἐμὴν εἴτε τύχην εἴτε δυστυχίαν ὀνομάζειν βούλει πάντων αἰτίαν γεγενῆσθαι. εἰ δὲ καὶ τῶν μηδεπώποτ’ ἰδόντων ἐμὲ μηδὲ φωνὴν ἀκηκοότων ἐμοῦ πολλοὶ πολλὰ καὶ δεινὰ πεπόνθασι, μὴ μόνον κατ’ ἄνδρα, ἀλλὰ καὶ πόλεισ ὅλαι καὶ ἔθνη, πόσῳ δικαιότερον καὶ ἀληθέστερον τὴν ἁπάντων, ὡσ ἐοίκεν, ἀνθρώπων τύχην κοινὴν καὶ φοράν τινα πραγμάτων χαλεπὴν καὶ οὐχ οἱάν ἔδει τούτων αἰτίαν ἡγεῖσθαι.

σὺ τοίνυν ταῦτ’ ἀφεὶσ ἐμὲ τὸν παρὰ τουτοισὶ πεπολιτευμένον αἰτιᾷ, καὶ ταῦτ’ εἰδὼσ ὅτι, καὶ εἰ μὴ τὸ ὅλον, μέροσ γ’ ἐπιβάλλει τῆσ βλασφημίασ ἅπασι, καὶ μάλιστα σοί.

εἰ μὲν γὰρ ἐγὼ κατ’ ἐμαυτὸν αὐτοκράτωρ περὶ τῶν πραγμάτων ἐβουλευόμην, ἦν ἂν τοῖσ ἄλλοισ ῥήτορσιν ὑμῖν ἔμ’ αἰτιᾶσθαι· εἰ δὲ παρῆτε μὲν ἐν ταῖσ ἐκκλησίαισ ἁπάσαισ, ἀεὶ δ’ ἐν κοινῷ τὸ συμφέρον ἡ πόλισ προὐτίθει σκοπεῖν, πᾶσι δὲ ταῦτ’ ἐδόκει τότ’ ἄριστ’ εἶναι, καὶ μάλιστα σοί οὐ γὰρ ἐπὶ εὐνοίᾳ γ’ ἐμοὶ παρεχώρεισ ἐλπίδων καὶ ζήλου καὶ τιμῶν, ἃ πάντα προσῆν τοῖσ τότε πραττομένοισ ὑπ’ ἐμοῦ, ἀλλὰ τῆσ ἀληθείασ ἡττώμενοσ δηλονότι καὶ τῷ μηδὲν ἔχειν εἰπεῖν βέλτιον, πῶσ οὐκ ἀδικεῖσ καὶ δεινὰ ποιεῖσ τούτοισ νῦν ἐγκαλῶν ὧν τότ’ οὐκ εἶχεσ λέγειν βελτίω;

παρὰ μὲν τοίνυν τοῖσ ἄλλοισ ἔγωγ’ ὁρῶ πᾶσιν ἀνθρώποισ διωρισμένα καὶ τεταγμένα πωσ τὰ τοιαῦτα.

ἀδικεῖ τισ ἑκών· ὀργὴν καὶ τιμωρίαν κατὰ τούτου. ἐξήμαρτέ τισ ἄκων· συγγνώμην ἀντὶ τῆσ τιμωρίασ τούτῳ. οὔτ’ ἀδικῶν τισ οὔτ’ ἐξαμαρτάνων εἰσ τὰ πᾶσι δοκοῦντα συμφέρειν ἑαυτὸν δοὺσ οὐ κατώρθωσεν μεθ’ ἁπάντων· οὐκ ὀνειδίζειν οὐδὲ λοιδορεῖσθαι τῷ τοιούτῳ δίκαιον, ἀλλὰ συνάχθεσθαι. φανήσεται ταῦτα πάνθ’ οὕτωσ οὐ μόνον ἐν τοῖσ νόμοισ, ἀλλὰ καὶ ἡ φύσισ αὐτὴ τοῖσ ἀγράφοισ νομίμοισ καὶ τοῖσ ἀνθρωπίνοισ ἤθεσιν διώρικεν.

Αἰσχίνησ τοίνυν τοσοῦτον ὑπερβέβληκεν ἅπαντασ ἀνθρώπουσ ὠμότητι καὶ συκοφαντίᾳ, ὥστε καὶ ὧν αὐτὸσ ὡσ ἀτυχημάτων ἐμέμνητο, καὶ ταῦτ’ ἐμοῦ κατηγορεῖ. καὶ πρὸσ τοῖσ ἄλλοισ, ὥσπερ αὐτὸσ ἁπλῶσ καὶ μετ’ εὐνοίασ πάντασ εἰρηκὼσ τοὺσ λόγουσ, φυλάττειν ἐμὲ καὶ τηρεῖν ἐκέλευεν, ὅπωσ μὴ παρακρούσομαι μηδ’ ἐξαπατήσω, δεινὸν καὶ γόητα καὶ σοφιστὴν καὶ τὰ τοιαῦτ’ ὀνομάζων, ὡσ ἐὰν πρότερόσ τισ εἴπῃ τὰ προσόνθ’ ἑαυτῷ περὶ ἄλλου, καὶ δὴ ταῦθ’ οὕτωσ ἔχοντα, καὶ οὐκέτι τοὺσ ἀκούοντασ σκεψομένουσ τίσ ποτ’ αὐτόσ ἐστιν ὁ ταῦτα λέγων.

ἐγὼ δ’ οἶδ’ οἶδ’ ὅτι γιγνώσκετε τοῦτον ἅπαντεσ, καὶ πολὺ τούτῳ μᾶλλον ἢ ἐμοὶ νομίζετε ταῦτα προσεῖναι. κἀκεῖν’ εὖ οἶδ’ ὅτι τὴν ἐμὴν δεινότητα ‐ ἔστω γάρ.

καίτοι ἔγωγ’ ὁρῶ τῆσ τῶν λεγόντων δυνάμεωσ τοὺσ ἀκούοντασ τὸ πλεῖστον κυρίουσ· ὡσ γὰρ ἂν ὑμεῖσ ἀποδέξησθε καὶ πρὸσ ἕκαστον ἔχητ’ εὐνοίασ, οὕτωσ ὁ λέγων ἔδοξε φρονεῖν. εἰ δ’ οὖν ἐστι καὶ παρ’ ἐμοί τισ ἐμπειρία τοιαύτη, ταύτην μὲν εὑρήσετε πάντεσ ἐν τοῖσ κοινοῖσ ἐξεταζομένην ὑπὲρ ὑμῶν ἀεὶ καὶ οὐδαμοῦ καθ’ ὑμῶν οὐδ’ ἰδίᾳ, τὴν δὲ τούτου τοὐναντίον οὐ μόνον τῷ λέγειν ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν, ἀλλὰ καὶ εἴ τισ ἐλύπησέ τι τοῦτον ἢ προσέκρουσέ που, κατὰ τούτων. οὐ γὰρ αὐτῇ δικαίωσ, οὐδ’ ἐφ’ ἃ συμφέρει τῇ πόλει, χρῆται. οὔτε γὰρ τὴν ὀργὴν οὔτε τὴν ἔχθραν οὔτ’ ἄλλ’ οὐδὲν τῶν τοιούτων τὸν καλὸν κἀγαθὸν πολίτην δεῖ τοὺσ ὑπὲρ τῶν κοινῶν εἰσεληλυθότασ δικαστὰσ ἀξιοῦν αὑτῷ βεβαιοῦν, οὐδ’ ὑπὲρ τούτων εἰσ ὑμᾶσ εἰσιέναι, ἀλλὰ μάλιστα μὲν μὴ ἔχειν ταῦτ’ ἐν τῇ φύσει, εἰ δ’ ἄρ’ ἀνάγκη, πράωσ καὶ μετρίωσ διακείμεν’ ἔχειν.

ἐν τίσιν οὖν σφοδρὸν εἶναι τὸν πολιτευόμενον καὶ τὸν ῥήτορα δεῖ; ἐν οἷσ τῶν ὅλων τι κινδυνεύεται τῇ πόλει, καὶ ἐν οἷσ πρὸσ τοὺσ ἐναντίουσ ἐστὶ τῷ δήμῳ, ἐν τούτοισ· ταῦτα γὰρ γενναίου καὶ ἀγαθοῦ πολίτου. μηδενὸσ δ’ ἀδικήματοσ πώποτε δημοσίου, προσθήσω δὲ μηδ’ ἰδίου, δίκην ἀξιώσαντα λαβεῖν παρ’ ἐμοῦ μήθ’ ὑπὲρ τῆσ πόλεωσ μήθ’ ὑπὲρ αὑτοῦ, στεφάνου καὶ ἐπαίνου κατηγορίαν ἥκειν συνεσκευασμένον καὶ τοσουτουσὶ λόγουσ ἀνηλωκέναι ἰδίασ ἔχθρασ καὶ φθόνου καὶ μικροψυχίασ ἐστὶ σημεῖον, οὐδενὸσ χρηστοῦ.

τὸ δὲ δὴ καὶ τοὺσ πρὸσ ἔμ’ αὐτὸν ἀγῶνασ ἐάσαντα νῦν ἐπὶ τόνδ’ ἥκειν, καὶ πᾶσαν ἔχει κακίαν. καί μοι δοκεῖσ ἐκ τούτων, Αἰσχίνη, λόγων ἐπίδειξίν τινα καὶ φωνασκίασ βουλόμενοσ ποιήσασθαι τοῦτον προελέσθαι τὸν ἀγῶνα, οὐκ ἀδικήματοσ οὐδενὸσ λαβεῖν τιμωρίαν.

ἔστι δ’ οὐχ ὁ λόγοσ τοῦ ῥήτοροσ, Αἰσχίνη, τίμιον, οὐδ’ ὁ τόνοσ τῆσ φωνῆσ, ἀλλὰ τὸ ταὐτὰ προαιρεῖσθαι τοῖσ πολλοῖσ καὶ τὸ τοὺσ αὐτοὺσ μισεῖν καὶ φιλεῖν οὕσπερ ἂν ἡ πατρίσ. ὁ γὰρ οὕτωσ ἔχων τὴν ψυχήν, οὗτοσ ἐπ’ εὐνοίᾳ πάντ’ ἐρεῖ·

ὁ δ’ ἀφ’ ὧν ἡ πόλισ προορᾶταί τινα κίνδυνον ἑαυτῇ, τούτουσ θεραπεύων οὐκ ἐπὶ τῆσ αὐτῆσ ὁρμεῖ τοῖσ πολλοῖσ, οὔκουν οὐδὲ τῆσ ἀσφαλείασ τὴν αὐτὴν ἔχει προσδοκίαν. ἀλλ’, ὁρᾷσ; ἐγώ· ταὐτὰ γὰρ συμφέρονθ’ εἱλόμην τουτοισί, καὶ οὐδὲν ἐξαίρετον οὐδ’ ἴδιον πεποίημαι. ἆρ’ οὖν οὐδὲ σύ;

καὶ πῶσ; ὃσ εὐθέωσ μετὰ τὴν μάχην πρεσβευτὴσ ἐπορεύου πρὸσ Φίλιππον, ὃσ ἦν τῶν ἐν ἐκείνοισ τοῖσ χρόνοισ συμφορῶν αἴτιοσ τῇ πατρίδι, καὶ ταῦτ’ ἀρνούμενοσ πάντα τὸν ἔμπροσθε χρόνον ταύτην τὴν χρείαν, ὡσ πάντεσ ἴσασιν. καίτοι τίσ ὁ τὴν πόλιν ἐξαπατῶν; οὐχ ὁ μὴ λέγων ἃ φρονεῖ; τῷ δ’ ὁ κῆρυξ καταρᾶται δικαίωσ; οὐ τῷ τοιούτῳ; τί δὲ μεῖζον ἔχοι τισ ἂν εἰπεῖν ἀδίκημα κατ’ ἀνδρὸσ ῥήτοροσ ἢ εἰ μὴ ταὐτὰ φρονεῖ καὶ λέγει; σὺ τοίνυν οὗτοσ εὑρέθησ. εἶτα σὺ φθέγγει καὶ βλέπειν εἰσ τὰ τούτων πρόσωπα τολμᾷσ;

πότερ’ οὐχ ἡγεῖ γιγνώσκειν αὐτοὺσ ὅστισ εἶ; ἢ τοσοῦτον ὕπνον καὶ λήθην ἅπαντασ ἔχειν ὥστ’ οὐ μεμνῆσθαι τοὺσ λόγουσ οὓσ ἐδημηγόρεισ ἐν τῷ πολέμῳ, καταρώμενοσ καὶ διομνύμενοσ μηδὲν εἶναι σοὶ καὶ Φιλίππῳ πρᾶγμα, ἀλλ’ ἐμὲ τὴν αἰτίαν σοι ταύτην ἐπάγειν τῆσ ἰδίασ ἕνεκ’ ἔχθρασ, οὐκ οὖσαν ἀληθῆ. ὡσ δ’ ἀπηγγέλθη τάχισθ’ ἡ μάχη, οὐδὲν τούτων φροντίσασ εὐθέωσ ὡμολόγεισ καὶ προσεποιοῦ φιλίαν καὶ ξενίαν εἶναί σοι πρὸσ αὐτόν, τῇ μισθαρνίᾳ ταῦτα μετατιθέμενοσ τὰ ὀνόματα·

ἐκ ποίασ γὰρ ἴσησ ἢ δικαίασ προφάσεωσ Αἰσχίνῃ τῷ Γλαυκοθέασ τῆσ τυμπανιστρίασ ξένοσ ἢ φίλοσ ἢ γνώριμοσ ἦν Φίλιπποσ; ἐγὼ μὲν οὐχ ὁρῶ, ἀλλ’ ἐμισθώθησ ἐπὶ τῷ τὰ τουτωνὶ συμφέροντα διαφθείρειν. ἀλλ’ ὅμωσ, οὕτω φανερῶσ αὐτὸσ εἰλημμένοσ προδότησ καὶ κατὰ σαυτοῦ μηνυτὴσ ἐπὶ τοῖσ συμβᾶσιν γεγονώσ, ἐμοὶ λοιδορεῖ καὶ ὀνειδίζεισ ταῦτα, ὧν πάντασ μᾶλλον αἰτίουσ εὑρήσεισ. πολλὰ καὶ καλὰ καὶ μεγάλ’ ἡ πόλισ, Αἰσχίνη, καὶ προείλετο καὶ κατώρθωσεν δι’ ἐμοῦ, ὧν οὐκ ἠμνημόνησεν.

σημεῖον δέ· χειροτονῶν γὰρ ὁ δῆμοσ τὸν ἐροῦντ’ ἐπὶ τοῖσ τετελευτηκόσιν παρ’ αὐτὰ τὰ συμβάντα, οὐ σὲ ἐχειροτόνησε προβληθέντα, καίπερ εὔφωνον ὄντα, οὐδὲ Δημάδην, ἄρτι πεποιηκότα τὴν εἰρήνην, οὐδ’ Ἡγήμονα, οὐδ’ ἄλλον ὑμῶν οὐδένα, ἀλλ’ ἐμέ. καὶ παρελθόντοσ σοῦ καὶ Πυθοκλέουσ ὠμῶσ καὶ ἀναιδῶσ, ὦ Ζεῦ καὶ θεοί, καὶ κατηγορούντων ἐμοῦ ταὔθ’ ἃ καὶ σὺ νυνί, καὶ λοιδορουμένων, ἔτ’ ἄμεινον ἐχειροτόνησεν ἐμέ. τὸ δ’ αἴτιον οὐκ ἀγνοεῖσ μέν, ὅμωσ δὲ φράσω σοι κἀγώ.

ἀμφότερ’ ᾔδεσαν αὐτοί, τήν τ’ ἐμὴν εὔνοιαν καὶ προθυμίαν μεθ’ ἧσ τὰ πράγματ’ ἔπραττον, καὶ τὴν ὑμετέραν ἀδικίαν· ἃ γὰρ εὐθενούντων τῶν πραγμάτων ἠρνεῖσθε διομνύμενοι, ταῦτ’ ἐν οἷσ ἔπταισεν ἡ πόλισ ὡμολογήσατε. τοὺσ οὖν ἐπὶ τοῖσ κοινοῖσ ἀτυχήμασιν ὧν ἐφρόνουν λαβόντασ ἄδειαν ἐχθροὺσ μὲν πάλαι, φανεροὺσ δὲ τόθ’ ἡγήσανθ’ αὑτοῖσ γεγενῆσθαι· εἶτα καὶ προσήκειν ὑπολαμβάνοντεσ τὸν ἐροῦντ’ ἐπὶ τοῖσ τετελευτηκόσι καὶ τὴν ἐκείνων ἀρετὴν κοσμήσοντα μήθ’ ὁμωρόφιον μήθ’ ὁμόσπονδον γεγενημένον εἶναι τοῖσ πρὸσ ἐκείνουσ παραταξαμένοισ, μηδ’ ἐκεῖ μὲν κωμάζειν καὶ παιωνίζειν ἐπὶ ταῖσ τῶν Ἑλλήνων συμφοραῖσ μετὰ τῶν αὐτοχείρων τοῦ φόνου, δεῦρο δ’ ἐλθόντα τιμᾶσθαι, μηδὲ τῇ φωνῇ δακρύειν ὑποκρινόμενον τὴν ἐκείνων τύχην, ἀλλὰ τῇ ψυχῇ συναλγεῖν.

τοῦτο δ’ ἑώρων παρ’ ἑαυτοῖσ καὶ παρ’ ἐμοί, παρὰ δ’ ὑμῖν οὔ. διὰ ταῦτ’ ἔμ’ ἐχειροτόνησαν καὶ οὐχ ὑμᾶσ.

καὶ οὐχ ὁ μὲν δῆμοσ οὕτωσ, οἱ δὲ τῶν τετελευτηκότων πατέρεσ καὶ ἀδελφοὶ οἱ ὑπὸ τοῦ δήμου τόθ’ αἱρεθέντεσ ἐπὶ τὰσ ταφὰσ ἄλλωσ πωσ, ἀλλὰ δέον ποιεῖν αὐτοὺσ τὸ περίδειπνον ὡσ παρ’ οἰκειοτάτῳ τῶν τετελευτηκότων, ὥσπερ τἄλλ’ εἰώθε γίγνεσθαι, τοῦτ’ ἐποίησαν παρ’ ἐμοί. εἰκότωσ· γένει μὲν γὰρ ἕκαστοσ ἑκάστῳ μᾶλλον οἰκεῖοσ ἦν ἐμοῦ, κοινῇ δὲ πᾶσιν οὐδεὶσ ἐγγυτέρω· ᾧ γὰρ ἐκείνουσ σωθῆναι καὶ κατορθῶσαι μάλιστα διέφερεν, οὗτοσ καὶ παθόντων ἃ μήποτ’ ὤφελον τῆσ ὑπὲρ ἁπάντων λύπησ πλεῖστον μετεῖχεν. λέγε δ’ αὐτῷ τουτὶ τὸ ἐπίγραμμα, ὃ δημοσίᾳ προείλεθ’ ἡ πόλισ αὐτοῖσ ἐπιγράψαι, ἵν’ εἰδῇσ, Αἰσχίνη, καὶ ἐν αὐτῷ τούτῳ σαυτὸν ἀγνώμονα καὶ συκοφάντην ὄντα καὶ μιαρόν.

Λέγε. Ἐπίγραμμαοἵδε πάτρασ ἕνεκα σφετέρασ εἰσ δῆριν ἔθεντοὅπλα, καὶ ἀντιπάλων ὕβριν ἀπεσκέδασαν· μαρνάμενοι δ’ ἀρετῆσ καὶ δείματοσ οὐκ ἐσάωσανψυχάσ, ἀλλ’ Αἴ̈δην κοινὸν ἔθεντο βραβῆ,οὕνεκεν Ἑλλήνων, ὡσ μὴ ζυγὸν αὐχένι θέντεσδουλοσύνησ στυγερὰν ἀμφὶσ ἔχωσιν ὕβριν. γαῖα δὲ πατρὶσ ἔχει κόλποισ τῶν πλεῖστα καμόντωνσώματ’, ἐπεὶ θνητοῖσ ἐκ Διὸσ ἥδε κρίσισ· μηδὲν ἁμαρτεῖν ἐστι θεῶν καὶ πάντα κατορθοῦνἐν βιοτῇ· μοῖραν δ’ οὔ τι φυγεῖν ἔπορεν. ἀκούεισ, Αἰσχίνη, καὶ ἐν αὐτῷ τούτῳ μηδὲν ἁμαρτεῖν ἐστι θεῶν καὶ πάντα κατορθοῦν;

οὐ τῷ συμβούλῳ τὴν τοῦ κατορθοῦν τοὺσ ἀγωνιζομένουσ ἀνέθηκεν δύναμιν, ἀλλὰ τοῖσ θεοῖσ. τί οὖν, ὦ κατάρατ’, ἐμοὶ περὶ τούτων λοιδορεῖ, καὶ λέγεισ ἃ σοὶ καὶ τοῖσ σοῖσ οἱ θεοὶ τρέψειαν εἰσ κεφαλήν; πολλὰ τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ ἄλλα κατηγορηκότοσ αὐτοῦ καὶ κατεψευσμένου, μάλιστ’ ἐθαύμασα πάντων ὅτε τῶν συμβεβηκότων τότε τῇ πόλει μνησθεὶσ οὐχ ὡσ ἂν εὔνουσ καὶ δίκαιοσ πολίτησ ἔσχε τὴν γνώμην οὐδ’ ἐδάκρυσεν, οὐδ’ ἔπαθεν τοιοῦτον οὐδὲν τῇ ψυχῇ, ἀλλ’ ἐπάρασ τὴν φωνὴν καὶ γεγηθὼσ καὶ λαρυγγίζων ᾤετο μὲν ἐμοῦ κατηγορεῖν δηλονότι, δεῖγμα δ’ ἐξέφερεν καθ’ ἑαυτοῦ ὅτι τοῖσ γεγενημένοισ ἀνιαροῖσ οὐδὲν ὁμοίωσ ἔσχε τοῖσ ἄλλοισ.

καίτοι τὸν τῶν νόμων καὶ τῆσ πολιτείασ φάσκοντα φροντίζειν, ὥσπερ οὗτοσ νυνί, καὶ εἰ μηδὲν ἄλλο, τοῦτό γ’ ἔχειν δεῖ, ταὐτὰ λυπεῖσθαι καὶ ταὐτὰ χαίρειν τοῖσ πολλοῖσ, καὶ μὴ τῇ προαιρέσει τῶν κοινῶν ἐν τῷ τῶν ἐναντίων μέρει τετάχθαι·

ὃ σὺ νυνὶ πεποιηκὼσ εἶ φανερόσ, ἐμὲ πάντων αἴτιον καὶ δι’ ἔμ’ εἰσ πράγματα φάσκων ἐμπεσεῖν τὴν πόλιν, οὐκ ἀπὸ τῆσ ἐμῆσ πολιτείασ οὐδὲ προαιρέσεωσ ἀρξαμένων ὑμῶν τοῖσ Ἕλλησι βοηθεῖν, ἐπεὶ ἔμοιγ’ εἰ τοῦτο δοθείη παρ’ ὑμῶν, δι’ ἔμ’ ὑμᾶσ ἠναντιῶσθαι τῇ κατὰ τῶν Ἑλλήνων ἀρχῇ πραττομένῃ, μείζων ἂν δοθείη δωρειὰ συμπασῶν ὧν τοῖσ ἄλλοισ δεδώκατε. ἀλλ’ οὔτ’ ἂν ἐγὼ ταῦτα φήσαιμι ἀδικοίην γὰρ ἂν ὑμᾶσ, οὔτ’ ἂν ὑμεῖσ εὖ οἶδ’ ὅτι συγχωρήσαιτε·

οὗτόσ τ’ εἰ δίκαι’ ἐποίει, οὐκ ἂν εἵνεκα τῆσ πρὸσ ἔμ’ ἔχθρασ τὰ μέγιστα τῶν ὑμετέρων καλῶν ἔβλαπτε καὶ διέβαλλεν. ἀλλὰ τί ταῦτ’ ἐπιτιμῶ, πολλῷ σχετλιώτερ’ ἄλλα κατηγορηκότοσ αὐτοῦ καὶ κατεψευσμένου;

ὃσ γὰρ ἐμοῦ φιλιππισμόν, ὦ γῆ καὶ θεοί, κατηγορεῖ, τί οὗτοσ οὐκ ἂν εἴποι; καίτοι νὴ τὸν Ἡρακλέα καὶ πάντασ θεούσ, εἴ γ’ ἐπ’ ἀληθείασ δέοι σκοπεῖσθαι, τὸ καταψεύδεσθαι καὶ δι’ ἔχθραν τι λέγειν ἀνελόντασ ἐκ μέσου, τίνεσ ὡσ ἀληθῶσ εἰσὶν οἷσ ἂν εἰκότωσ καὶ δικαίωσ τὴν τῶν γεγενημένων αἰτίαν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν ἀναθεῖεν ἅπαντεσ, τοὺσ ὁμοίουσ τούτῳ παρ’ ἑκάστῃ τῶν πόλεων εὑρ́οιτ’ ἄν, οὐ τοὺσ ἐμοί· οἵ, ὅτ’ ἦν ἀσθενῆ τὰ Φιλίππου πράγματα καὶ κομιδῇ μικρά, πολλάκισ προλεγόντων ἡμῶν καὶ παρακαλούντων καὶ διδασκόντων τὰ βέλτιστα, τῆσ ἰδίασ ἕνεκ’ αἰσχροκερδίασ τὰ κοινῇ συμφέροντα προί̈εντο, τοὺσ ὑπάρχοντασ ἕκαστοι πολίτασ ἐξαπατῶντεσ καὶ διαφθείροντεσ, ἑώσ δούλουσ ἐποίησαν, Θετταλοὺσ Δάοχοσ, Κινέασ, Θρασύδαοσ·

Εὐβοέασ Ἵππαρχοσ, Κλείταρχοσ, Σωσίστρατοσ. Ἀρκάδασ Κερκιδᾶσ, Ιἑρώνυμοσ, Εὐκαμπίδασ· Ἀργείουσ Μύρτισ, Τελέδαμοσ, Μνασέασ· Ἠλείουσ Εὐξίθεοσ, Κλεότιμοσ, Ἀρίσταιχμοσ· Μεσσηνίουσ οἱ Φιλιάδου τοῦ θεοῖσ ἐχθροῦ παῖδεσ Νέων καὶ Θρασύλοχοσ· Σικυωνίουσ Ἀρίστρατοσ, Ἐπιχάρησ· Κορινθίουσ Δείναρχοσ, Δημάρετοσ· Μεγαρέασ Πτοιόδωροσ, Ἕλιξοσ, Πέριλλοσ· Θηβαίουσ Τιμόλαοσ, Θεογείτων, Ἀνεμοίτασ· ἐπιλείψει με λέγονθ’ ἡ ἡμέρα τὰ τῶν προδοτῶν ὀνόματα.

οὗτοι πάντεσ εἰσίν, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τῶν αὐτῶν βουλευμάτων ἐν ταῖσ αὑτῶν πατρίσιν ὧνπερ οὗτοι παρ’ ὑμῖν, ἄνθρωποι μιαροὶ καὶ κόλακεσ καὶ ἀλάστορεσ, ἠκρωτηριασμένοι τὰσ αὑτῶν ἕκαστοι πατρίδασ, τὴν ἐλευθερίαν προπεπωκότεσ πρότερον μὲν Φιλίππῳ, νῦν δ’ Ἀλεξάνδρῳ, τῇ γαστρὶ μετροῦντεσ καὶ τοῖσ αἰσχίστοισ τὴν εὐδαιμονίαν, τὴν δ’ ἐλευθερίαν καὶ τὸ μηδέν’ ἔχειν δεσπότην αὑτῶν, ἃ τοῖσ προτέροισ Ἕλλησιν ὁρ́οι τῶν ἀγαθῶν ἦσαν καὶ κανόνεσ, ἀνατετροφότεσ. ταύτησ τοίνυν τῆσ οὕτωσ αἰσχρᾶσ καὶ περιβοήτου συστάσεωσ καὶ κακίασ, μᾶλλον δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, προδοσίασ, εἰ δεῖ μὴ ληρεῖν, τῆσ τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίασ ἥ τε πόλισ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποισ ἀναίτιοσ γέγον’ ἐκ τῶν ἐμῶν πολιτευμάτων καὶ ἐγὼ παρ’ ὑμῖν.

εἶτά μ’ ἐρωτᾷσ ἀντὶ ποίασ ἀρετῆσ ἀξιῶ τιμᾶσθαι; ἐγὼ δέ σοι λέγω, ὅτι τῶν πολιτευομένων παρὰ τοῖσ Ἕλλησι διαφθαρέντων ἁπάντων, ἀρξαμένων ἀπὸ σοῦ, πρότερον μὲν ὑπὸ Φιλίππου, νῦν δ’ ὑπ’ Ἀλεξάνδρου, ἔμ’ οὔτε καιρὸσ οὔτε φιλανθρωπία λόγων οὔτ’ ἐπαγγελιῶν μέγεθοσ οὔτ’ ἐλπὶσ οὔτε φόβοσ οὔτ’ ἄλλ’ οὐδὲν ἐπῆρεν οὐδὲ προηγάγετο ὧν ἔκρινα δικαίων καὶ συμφερόντων τῇ πατρίδι οὐδὲν προδοῦναι, οὐδ’, ὅσα συμβεβούλευκα πώποτε τουτοισί, ὁμοίωσ ὑμῖν ὥσπερ ἂν τρυτάνη ῥέπων ἐπὶ τὸ λῆμμα συμβεβούλευκα, ἀλλ’ ἀπ’ ὀρθῆσ καὶ δικαίασ καὶ ἀδιαφθόρου τῆσ ψυχῆσ· καὶ μεγίστων δὴ πραγμάτων τῶν κατ’ ἐμαυτὸν ἀνθρώπων προστὰσ πάνθ’ ὑγιῶσ καὶ δικαίωσ πεπολίτευμαι.

διὰ ταῦτ’ ἀξιῶ τιμᾶσθαι.

τὸν δὲ τειχισμὸν τοῦτον, ὃν σύ μου διέσυρεσ, καὶ τὴν ταφρείαν ἄξια μὲν χάριτοσ καὶ ἐπαίνου κρίνω, πῶσ γὰρ οὔ; πόρρω μέντοι που τῶν ἐμαυτῷ πεπολιτευμένων τίθεμαι. οὐ λίθοισ ἐτείχισα τὴν πόλιν οὐδὲ πλίνθοισ ἐγώ, οὐδ’ ἐπὶ τούτοισ μέγιστον τῶν ἐμαυτοῦ φρονῶ· ἀλλ’ ἐὰν τὸν ἐμὸν τειχισμὸν βούλῃ δικαίωσ σκοπεῖν, εὑρήσεισ ὅπλα καὶ πόλεισ καὶ τόπουσ καὶ λιμένασ καὶ ναῦσ καὶ πολλοὺσ ἵππουσ καὶ τοὺσ ὑπὲρ τούτων ἀμυνομένουσ· ταῦτα προὐβαλόμην ἐγὼ πρὸ τῆσ Ἀττικῆσ, ὅσον ἦν ἀνθρωπίνῳ λογισμῷ δυνατόν, καὶ τούτοισ ἐτείχισα τὴν χώραν, οὐχὶ τὸν κύκλον τοῦ Πειραιῶσ οὐδὲ τοῦ ἄστεωσ.

οὐδέ γ’ ἡττήθην ἐγὼ τοῖσ λογισμοῖσ Φιλίππου, πολλοῦ γε καὶ δεῖ, οὐδὲ ταῖσ παρασκευαῖσ, ἀλλ’ οἱ τῶν συμμάχων στρατηγοὶ καὶ αἱ δυνάμεισ τῇ τύχῃ. τίνεσ αἱ τούτων ἀποδείξεισ; ἐναργεῖσ καὶ φανεραί. σκοπεῖτε δέ. τί χρῆν τὸν εὔνουν πολίτην ποιεῖν, τί τὸν μετὰ πάσησ προνοίασ καὶ προθυμίασ καὶ δικαιοσύνησ ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ πολιτευόμενον;

οὐκ ἐκ μὲν θαλάττησ τὴν Εὔβοιαν προβαλέσθαι πρὸ τῆσ Ἀττικῆσ, ἐκ δὲ τῆσ μεσογείασ τὴν Βοιωτίαν, ἐκ δὲ τῶν πρὸσ Πελοπόννησον τόπων τοὺσ ὁμόρουσ ταύτῃ; οὐ τὴν σιτοπομπίαν, ὅπωσ παρὰ πᾶσαν φιλίαν ἄχρι τοῦ Πειραιῶσ κομισθήσεται, προϊδέσθαι; καὶ τὰ μὲν σῶσαι τῶν ὑπαρχόντων ἐκπέμποντα βοηθείασ καὶ λέγοντα καὶ γράφοντα τοιαῦτα, τὴν Προκόννησον, τὴν Χερρόνησον, τὴν Τένεδον, τὰ δ’ ὅπωσ οἰκεῖα καὶ σύμμαχ’ ὑπάρξει πρᾶξαι, τὸ Βυζάντιον, τὴν Ἄβυδον, τὴν Εὔβοιαν;

καὶ τῶν μὲν τοῖσ ἐχθροῖσ ὑπαρχουσῶν δυνάμεων τὰσ μεγίστασ ἀφελεῖν, ὧν δ’ ἐνέλειπε τῇ πόλει, ταῦτα προσθεῖναι; ἃ καὶ βεβουλευμέν’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ἐὰν ἄνευ φθόνου τισ βούληται σκοπεῖν, ὀρθῶσ εὑρήσει καὶ πεπραγμένα πάσῃ δικαιοσύνῃ, καὶ τὸν ἑκάστου καιρὸν οὐ παρεθέντ’ οὐδ’ ἀγνοηθέντ’ οὐδὲ προεθένθ’ ὑπ’ ἐμοῦ, καὶ ὅσ’ εἰσ ἑνὸσ ἀνδρὸσ δύναμιν καὶ λογισμὸν ἧκεν, οὐδὲν ἐλλειφθέν.

εἰ δ’ ἢ δαίμονόσ τινοσ ἢ τύχησ ἰσχὺσ ἢ στρατηγῶν φαυλότησ ἢ τῶν προδιδόντων τὰσ πόλεισ ὑμῶν κακία ἢ πάντα ταῦτ’ ἐλυμαίνετο τοῖσ ὅλοισ, ἑώσ ἀνέτρεψεν, τί Δημοσθένησ ἀδικεῖ; εἰ δ’ οἱο͂σ ἐγὼ παρ’ ὑμῖν κατὰ τὴν ἐμαυτοῦ τάξιν, εἷσ ἐν ἑκάστῃ τῶν Ἑλληνίδων πόλεων ἀνὴρ ἐγένετο, μᾶλλον δ’ εἰ ἕν’ ἄνδρα μόνον Θετταλία καὶ ἕν’ ἄνδρ’ Ἀρκαδία ταὐτὰ φρονοῦντ’ ἔσχεν ἐμοί, οὐδένεσ οὔτε τῶν ἔξω Πυλῶν Ἑλλήνων οὔτε τῶν εἴσω τοῖσ παροῦσι κακοῖσ ἐκέχρηντ’ ἄν, ἀλλὰ πάντεσ ἂν ὄντεσ ἐλεύθεροι καὶ αὐτόνομοι μετὰ πάσησ ἀδείασ ἀσφαλῶσ ἐν εὐδαιμονίᾳ τὰσ ἑαυτῶν ᾤκουν πατρίδασ, τῶν τοσούτων καὶ τοιούτων ἀγαθῶν ὑμῖν καὶ τοῖσ ἄλλοισ Ἀθηναίοισ ἔχοντεσ χάριν δι’ ἐμέ.

ἵνα δ’ εἰδῆθ’ ὅτι πολλῷ τοῖσ λόγοισ ἐλάττοσι χρῶμαι τῶν ἔργων, εὐλαβούμενοσ τὸν φθόνον, λέγε μοι ταυτὶ καὶ ἀνάγνωθι λαβὼν τὸν ἀριθμὸν τῶν βοηθειῶν κατὰ τὰ ἐμὰ ψηφίσματα. ταῦτα καὶ τοιαῦτα πράττειν, Αἰσχίνη, τὸν καλὸν κἀγαθὸν πολίτην ἔδει, ὧν κατορθουμένων μὲν μεγίστοισ ἀναμφισβητήτωσ ὑπῆρχεν εἶναι καὶ τὸ δικαίωσ προσῆν, ὡσ ἑτέρωσ δὲ συμβάντων τὸ γοῦν εὐδοκιμεῖν περίεστι καὶ τὸ μηδένα μέμφεσθαι τὴν πόλιν μηδὲ τὴν προαίρεσιν αὐτῆσ, ἀλλὰ τὴν τύχην κακίζειν τὴν οὕτω τὰ πράγματα κρίνασαν·

οὐ μὰ Δί’ οὐκ ἀποστάντα τῶν συμφερόντων τῇ πόλει, μισθώσαντα δ’ αὑτὸν τοῖσ ἐναντίοισ, τοὺσ ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν καιροὺσ ἀντὶ τῶν τῆσ πατρίδοσ θεραπεύειν, οὐδὲ τὸν μὲν πράγματ’ ἄξια τῆσ πόλεωσ ὑποστάντα λέγειν καὶ γράφειν καὶ μένειν ἐπὶ τούτων βασκαίνειν, ἂν δέ τισ ἰδίᾳ τι λυπήσῃ, τοῦτο μεμνῆσθαι καὶ τηρεῖν, οὐδέ γ’ ἡσυχίαν ἄγειν ἄδικον καὶ ὕπουλον, ὃ σὺ ποιεῖσ πολλάκισ.

ἔστι γάρ, ἔστιν ἡσυχία δικαία καὶ συμφέρουσα τῇ πόλει, ἣν οἱ πολλοὶ τῶν πολιτῶν ὑμεῖσ ἁπλῶσ ἄγετε.

ἀλλ’ οὐ ταύτην οὗτοσ ἄγει τὴν ἡσυχίαν, πολλοῦ γε καὶ δεῖ, ἀλλ’ ἀποστὰσ ὅταν αὐτῷ δόξῃ τῆσ πολιτείασ πολλάκισ δὲ δοκεῖ, φυλάττει πηνίκ’ ἔσεσθε μεστοὶ τοῦ συνεχῶσ λέγοντοσ ἢ παρὰ τῆσ τύχησ τι συμβέβηκεν ἐναντίωμα ἢ ἄλλο τι δύσκολον γέγονεν πολλὰ δὲ τἀνθρώπινα· εἶτ’ ἐπὶ τούτῳ τῷ καιρῷ ῥήτωρ ἐξαίφνησ ἐκ τῆσ ἡσυχίασ ὥσπερ πνεῦμ’ ἐφάνη, καὶ πεφωνασκηκὼσ καὶ συνειλοχὼσ ῥήματα καὶ λόγουσ συνείρει τούτουσ σαφῶσ καὶ ἀπνευστεί, ὄνησιν μὲν οὐδεμίαν φέροντασ οὐδ’ ἀγαθοῦ κτῆσιν οὐδενόσ, συμφορὰν δὲ τῷ τυχόντι τῶν πολιτῶν καὶ κοινὴν αἰσχύνην. καίτοι ταύτησ τῆσ μελέτησ καὶ τῆσ ἐπιμελείασ, Αἰσχίνη, εἴπερ ἐκ ψυχῆσ δικαίασ ἐγίγνετο καὶ τὰ τῆσ πατρίδοσ συμφέροντα προῃρημένησ, τοὺσ καρποὺσ ἔδει γενναίουσ καὶ καλοὺσ καὶ πᾶσιν ὠφελίμουσ εἶναι, συμμαχίασ πόλεων, πόρουσ χρημάτων, ἐμπορίου κατασκευήν, νόμων συμφερόντων θέσεισ, τοῖσ ἀποδειχθεῖσιν ἐχθροῖσ ἐναντιώματα.

τούτων γὰρ ἁπάντων ἦν ἐν τοῖσ ἄνω χρόνοισ ἐξέτασισ, καὶ ἔδωκεν ὁ παρελθὼν χρόνοσ πολλὰσ ἀποδείξεισ ἀνδρὶ καλῷ τε κἀγαθῷ, ἐν οἷσ οὐδαμοῦ σὺ φανήσει γεγονώσ, οὐ πρῶτοσ, οὐ δεύτεροσ, οὐ τρίτοσ, οὐ τέταρτοσ, οὐ πέμπτοσ, οὐχ ἕκτοσ, οὐχ ὁποστοσοῦν, οὔκουν ἐπί γ’ οἷσ ἡ πατρὶσ ηὐξάνετο.

τίσ γὰρ συμμαχία σοῦ πράξαντοσ γέγονεν τῇ πόλει;

τίσ δὲ βοήθεια ἢ κτῆσισ εὐνοίασ ἢ δόξησ; τίσ δὲ πρεσβεία, τίσ διακονία δι’ ἣν ἡ πόλισ ἐντιμοτέρα; τί τῶν οἰκείων ἢ τῶν Ἑλληνικῶν καὶ ξενικῶν, οἷσ ἐπέστησ, ἐπηνώρθωται; ποῖαι τριήρεισ; ποῖα βέλη; ποῖοι νεώσοικοι; τίσ ἐπισκευὴ τειχῶν; ποῖον ἱππικόν; τί τῶν ἁπάντων σὺ χρήσιμοσ εἶ; τίσ ἢ τοῖσ εὐπόροισ ἢ τοῖσ ἀπόροισ πολιτικὴ καὶ κοινὴ βοήθεια χρημάτων; οὐδεμία. ἀλλ’, ὦ τᾶν, εἰ μηδὲν τούτων, εὔνοιά γε καὶ προθυμία·

ποῦ; πότε; ὅστισ, ὦ πάντων ἀδικώτατε, οὐδ’ ὅθ’ ἅπαντεσ, ὅσοι πώποτ’ ἐφθέγξαντ’ ἐπὶ τοῦ βήματοσ, εἰσ σωτηρίαν ἐπεδίδοσαν, καὶ τὸ τελευταῖον Ἀριστόνικοσ τὸ συνειλεγμένον εἰσ τὴν ἐπιτιμίαν, οὐδὲ τότ’ οὔτε παρῆλθεσ οὔτ’ ἐπέδωκασ οὐδέν, οὐκ ἀπορῶν, πῶσ γάρ; ὅσ γ’ ἐκεκληρονομήκεισ μὲν τῶν Φίλωνοσ τοῦ κηδεστοῦ χρημάτων πλεῖν ἢ πέντε ταλάντων, διτάλαντον δ’ εἶχεσ ἔρανον δωρεὰν παρὰ τῶν ἡγεμόνων τῶν συμμοριῶν ἐφ’ οἷσ ἐλυμήνω τὸν τριηραρχικὸν νόμον. ἀλλ’ ἵνα μὴ λόγον ἐκ λόγου λέγων τοῦ παρόντοσ ἐμαυτὸν ἐκκρούσω, παραλείψω ταῦτα.

ἀλλ’ ὅτι γ’ οὐχὶ δι’ ἔνδειαν οὐκ ἐπέδωκασ, ἐκ τούτων δῆλον, ἀλλὰ φυλάττων τὸ μηδὲν ἐναντίον γενέσθαι παρὰ σοῦ τούτοισ οἷσ ἅπαντα πολιτεύει. ἐν τίσιν οὖν σὺ νεανίασ καὶ πηνίκα λαμπρόσ; ἡνίκ’ ἂν κατὰ τούτων τι δέῃ, ἐν τούτοισ λαμπροφωνότατοσ, μνημονικώτατοσ, ὑποκριτὴσ ἄριστοσ, τραγικὸσ Θεοκρίνησ. εἶτα τῶν πρότερον γεγενημένων ἀγαθῶν ἀνδρῶν μέμνησαι.

καὶ καλῶσ ποιεῖσ. οὐ μέντοι δίκαιόν ἐστιν, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὴν πρὸσ τοὺσ τετελευτηκότασ εὔνοιαν ὑπάρχουσαν προλαβόντα παρ’ ὑμῶν πρὸσ ἐκείνουσ ἐξετάζειν καὶ παραβάλλειν ἐμὲ τὸν νῦν ζῶντα μεθ’ ὑμῶν. τίσ γὰρ οὐκ οἶδε τῶν πάντων, ὅτι τοῖσ μὲν ζῶσι πᾶσιν ὕπεστί τισ ἢ πλείων ἢ ἐλάττων φθόνοσ, τοὺσ τεθνεῶτασ δ’ οὐδὲ τῶν ἐχθρῶν οὐδεὶσ ἔτι μισεῖ;

οὕτωσ οὖν ἐχόντων τούτων τῇ φύσει, πρὸσ τοὺσ πρὸ ἐμαυτοῦ νῦν ἐγὼ κρίνωμαι καὶ θεωρῶμαι; μηδαμῶσ· οὔτε γὰρ δίκαιον οὔτ’ ἴσον, Αἰσχίνη, ἀλλὰ πρὸσ σὲ καὶ ἄλλον εἴ τινα βούλει τῶν ταὐτά σοι προῃρημένων καὶ ζώντων. κἀκεῖνο σκόπει.

πότερον κάλλιον καὶ ἄμεινον τῇ πόλει διὰ τὰσ τῶν πρότερον εὐεργεσίασ, οὔσασ ὑπερμεγέθεισ, οὐ μὲν οὖν εἴποι τισ ἂν ἡλίκασ, τὰσ ἐπὶ τὸν παρόντα βίον γιγνομένασ εἰσ ἀχαριστίαν καὶ προπηλακισμὸν ἄγειν, ἢ πᾶσιν, ὅσοι τι μετ’ εὐνοίασ πράττουσι, τῆσ παρὰ τούτων τιμῆσ καὶ φιλανθρωπίασ μετεῖναι; καὶ μὴν εἰ καὶ τοῦτ’ ἄρα δεῖ μ’ εἰπεῖν, ἡ μὲν ἐμὴ πολιτεία καὶ προαίρεσισ, ἄν τισ σκοπῇ, ταῖσ τῶν τότ’ ἐπαινουμένων ἀνδρῶν ὁμοία καὶ ταὐτὰ βουλομένη φανήσεται, ἡ δὲ σὴ ταῖσ τῶν τοὺσ τοιούτουσ τότε συκοφαντούντων·

δῆλον γὰρ ὅτι καὶ κατ’ ἐκείνουσ ἦσάν τινεσ, οἳ διασύροντεσ τοὺσ ὄντασ τότε τοὺσ δὲ πρότερον γεγενημένουσ ἐπῄνουν, βάσκανον πρᾶγμα καὶ ταὐτὸ ποιοῦντεσ σοί. εἶτα λέγεισ ὡσ οὐδὲν ὅμοιόσ εἰμ’ ἐκείνοισ ἐγώ;

σὺ δ’ ὅμοιοσ, Αἰσχίνη; ὁ δ’ ἀδελφὸσ ὁ σόσ; ἄλλοσ δέ τισ τῶν νῦν ῥητόρων; ἐγὼ μὲν γὰρ οὐδένα φημί. ἀλλὰ πρὸσ τοὺσ ζῶντασ, ὦ χρηστέ, ἵνα μηδὲν ἄλλ’ εἴπω, τὸν ζῶντ’ ἐξέταζε καὶ τοὺσ καθ’ αὑτόν, ὥσπερ τἄλλα πάντα, τοὺσ ποιητάσ, τοὺσ χορούσ, τοὺσ ἀγωνιστάσ. ὁ Φιλάμμων οὐχ ὅτι Γλαύκου τοῦ Καρυστίου καί τινων ἑτέρων πρότερον γεγενημένων ἀθλητῶν ἀσθενέστεροσ ἦν, ἀστεφάνωτοσ ἐκ τῆσ Ὀλυμπίασ ἀπῄει, ἀλλ’ ὅτι τῶν εἰσελθόντων πρὸσ αὐτὸν ἄριστ’ ἐμάχετο, ἐστεφανοῦτο καὶ νικῶν ἀνηγορεύετο.

καὶ σὺ πρὸσ τοὺσ νῦν ὁρ́α με ῥήτορασ, πρὸσ σαυτόν, πρὸσ ὅντινα βούλει τῶν ἁπάντων· οὐδέν’ ἐξίσταμαι. ὧν, ὅτε μὲν τῇ πόλει τὰ βέλτισθ’ ἑλέσθαι παρῆν, ἐφαμίλλου τῆσ εἰσ τὴν πατρίδ’ εὐνοίασ ἐν κοινῷ πᾶσι κειμένησ, ἐγὼ κράτιστα λέγων ἐφαινόμην, καὶ τοῖσ ἐμοῖσ καὶ ψηφίσμασι καὶ νόμοισ καὶ πρεσβείαισ ἅπαντα διῳκεῖτο, ὑμῶν δ’ οὐδεὶσ ἦν οὐδαμοῦ, πλὴν εἰ τούτοισ ἐπηρεάσαι τι δέοι·

ἐπειδὴ δ’ ἃ μήποτ’ ὤφελεν συνέβη, καὶ οὐκέτι συμβούλων ἀλλὰ τῶν τοῖσ ἐπιταττομένοισ ὑπηρετούντων καὶ τῶν κατὰ τῆσ πατρίδοσ μισθαρνεῖν ἑτοίμων καὶ τῶν κολακεύειν ἕτερον βουλομένων ἐξέτασισ ἦν, τηνικαῦτα σὺ καὶ τούτων ἕκαστοσ ἐν τάξει καὶ μέγασ καὶ λαμπρὸσ ἱπποτρόφοσ, ἐγὼ δ’ ἀσθενήσ, ὁμολογῶ, ἀλλ’ εὔνουσ μᾶλλον ὑμῶν τουτοισί. δύο δ’, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὸν φύσει μέτριον πολίτην ἔχειν δεῖ οὕτω γάρ μοι περὶ ἐμαυτοῦ λέγοντι ἀνεπιφθονώτατον εἰπεῖν, ἐν μὲν ταῖσ ἐξουσίαισ τὴν τοῦ γενναίου καὶ τοῦ πρωτείου τῇ πόλει προαίρεσιν διαφυλάττειν, ἐν παντὶ δὲ καιρῷ καὶ πράξει τὴν εὔνοιαν·

τούτου γὰρ ἡ φύσισ κυρία, τοῦ δύνασθαι δὲ καὶ ἰσχύειν ἕτερα. ταύτην τοίνυν παρ’ ἐμοὶ μεμενηκυῖαν εὑρήσεθ’ ἁπλῶσ. ὁρᾶτε δέ.

οὐκ ἐξαιτούμενοσ, οὐκ εἰσ Ἀμφικτύονασ δίκασ ἐπαγόντων, οὐκ ἀπειλούντων, οὐκ ἐπαγγελλομένων, οὐχὶ τοὺσ καταράτουσ τούτουσ ὥσπερ θηρία μοι προσβαλλόντων, οὐδαμῶσ ἐγὼ προδέδωκα τὴν εἰσ ὑμᾶσ εὔνοιαν. τὸ γὰρ ἐξ ἀρχῆσ εὐθὺσ ὀρθὴν καὶ δικαίαν τὴν ὁδὸν τῆσ πολιτείασ εἱλόμην, τὰσ τιμάσ, τὰσ δυναστείασ, τὰσ εὐδοξίασ τὰσ τῆσ πατρίδοσ θεραπεύειν, ταύτασ αὔξειν, μετὰ τούτων εἶναι. οὐκ ἐπὶ μὲν τοῖσ ἑτέρων εὐτυχήμασι φαιδρὸσ ἐγὼ καὶ γεγηθὼσ κατὰ τὴν ἀγορὰν περιέρχομαι, τὴν δεξιὰν προτείνων καὶ εὐαγγελιζόμενοσ τούτοισ οὓσ ἂν ἐκεῖσ’ ἀπαγγελεῖν οἰώμαι, τῶν δὲ τῆσ πόλεωσ ἀγαθῶν πεφρικὼσ ἀκούω καὶ στένων καὶ κύπτων εἰσ τὴν γῆν, ὥσπερ οἱ δυσσεβεῖσ οὗτοι, οἳ τὴν μὲν πόλιν διασύρουσιν, ὥσπερ οὐχ αὑτοὺσ διασύροντεσ, ὅταν τοῦτο ποιῶσιν, ἔξω δὲ βλέπουσι, καὶ ἐν οἷσ ἀτυχησάντων τῶν Ἑλλήνων ηὐτύχησ’ ἕτεροσ, ταῦτ’ ἐπαινοῦσι καὶ ὅπωσ τὸν ἅπαντα χρόνον μενεῖ φασὶ δεῖν τηρεῖν.

μὴ δῆτ’, ὦ πάντεσ θεοί, μηδεὶσ ταῦθ’ ὑμῶν ἐπινεύσειεν, ἀλλὰ μάλιστα μὲν καὶ τούτοισ βελτίω τινὰ νοῦν καὶ φρένασ ἐνθείητε, εἰ δ’ ἄρ’ ἔχουσιν ἀνιάτωσ, τούτουσ μὲν αὐτοὺσ καθ’ ἑαυτοὺσ ἐξώλεισ καὶ προώλεισ ἐν γῇ καὶ θαλάττῃ ποιήσατε, ἡμῖν δὲ τοῖσ λοιποῖσ τὴν ταχίστην ἀπαλλαγὴν τῶν ἐπηρτημένων φόβων δότε καὶ σωτηρίαν ἀσφαλῆ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Demosthenes, Speeches 11-20, Περὶ τοῦ Στεφάνου

(데모스테네스, Speeches 11-20, Περὶ τοῦ Στεφάνου)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION