Demosthenes, Speeches 11-20, Περὶ τῆσ Ἀτελείασ πρὸσ Λεπτίνην

(데모스테네스, Speeches 11-20, Περὶ τῆσ Ἀτελείασ πρὸσ Λεπτίνην)

ἄνδρεσ δικασταί, μάλιστα μὲν εἵνεκα τοῦ νομίζειν συμφέρειν τῇ πόλει λελύσθαι τὸν νόμον, εἶτα καὶ τοῦ παιδὸσ εἵνεκα τοῦ Χαβρίου ὡμολόγησα τούτοισ, ὡσ ἂν οἱο͂́σ τ’ ὦ, συνερεῖν. ἔστι δ’ οὐκ ἄδηλον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦθ’, ὅτι Λεπτίνησ, κἄν τισ ἄλλοσ ὑπὲρ τοῦ νόμου λέγῃ, δίκαιον μὲν οὐδὲν ἐρεῖ περὶ αὐτοῦ, φήσει δ’ ἀναξίουσ τινὰσ ἀνθρώπουσ εὑρομένουσ ἀτέλειαν ἐκδεδυκέναι τὰσ λῃτουργίασ, καὶ τούτῳ πλείστῳ χρήσεται τῷ λόγῳ. ἐγὼ δ’ ὅτι μὲν τινῶν κατηγοροῦντα πάντασ ἀφαιρεῖσθαι τὴν δωρειὰν τῶν ἀδίκων ἐστίν, ἐάσω·

καὶ γὰρ εἴρηται τρόπον τινὰ καὶ ὑφ’ ὑμῶν ἴσωσ γιγνώσκεται· ἀλλ’ ἐκεῖν’ ἂν ἐροίμην ἡδέωσ αὐτόν, τίνοσ εἵνεκα, εἰ τὰ μάλιστα μὴ τινὲσ ἀλλὰ πάντεσ ἦσαν ἀνάξιοι, τῶν αὐτῶν ἠξίωσεν ὑμᾶσ τε καὶ τούτουσ. ἐν μὲν γὰρ τῷ γράψαι μηδέν’ εἶναι ἀτελῆ, τοὺσ ἔχοντασ ἀφείλετο τὴν ἀτέλειαν, ἐν δὲ τῷ προσγράψαι μηδὲ τὸ λοιπὸν ἐξεῖναι δοῦναι, ὑμᾶσ τὸ δοῦναι ὑμῖν ἐξεῖναι. οὐ γὰρ ἐκεῖνό γ’ ἔνεστιν εἰπεῖν, ὡσ τὸν αὐτὸν τρόπον, ὅνπερ τοὺσ ἔχοντασ ἀφείλετο τὴν δωρειὰν ἀναξίουσ ἐνόμιζεν, οὕτω καὶ τὸν δῆμον ἀνάξιον ἡγεῖτο κύριον εἶναι τοῦ δοῦναι, ἐάν τῳ βούληται. ἀλλὰ νὴ Δι’ ἐκεῖν’ ἂν ἴσωσ εἴποι πρὸσ ταῦτα, ὅτι διὰ τὸ ῥᾳδίωσ ἐξαπατᾶσθαι τὸν δῆμον, διὰ τοῦθ’ οὕτωσ ἔθηκε τὸν νόμον.

τί οὖν κωλύει πάντ’ ἀφῃρῆσθαι καὶ ὅλωσ τὴν πολιτείαν ὑμᾶσ κατὰ τοῦτον τὸν λόγον; οὐ γὰρ ἔστ’ ἐφ’ ὅτου τοῦτ’ οὐ πεπόνθατε τῶν πάντων, ἀλλὰ καὶ ψηφίσματα πολλὰ πολλάκισ ἐξαπατηθέντεσ κεχειροτονήκατε, καὶ συμμάχουσ ἤδη τινὰσ ἥττουσ ἀντὶ κρειττόνων ἐπείσθηθ’ ἑλέσθαι, καὶ ὅλωσ ἐν οἶμαι πολλοῖσ οἷσ πράττετε καὶ τοιοῦτόν τι συμβαίνειν ἀνάγκη. ἆρ’ οὖν θησόμεθα νόμον διὰ ταῦτα μηδὲ τὸ λοιπὸν ἐξεῖναι τῇ βουλῇ μηδὲ τῷ δήμῳ μήτε προβουλεύειν μήτε χειροτονεῖν μηδέν;

ἐγὼ μὲν οὐκ οἶμαι· οὐ γάρ ἐσμεν ἀφαιρεθῆναι δίκαιοι περὶ ὧν ἂν ἐξαπατηθῶμεν, ἀλλὰ διδαχθῆναι πῶσ τοῦτο μὴ πεισόμεθα, καὶ θέσθαι νόμον οὐχ ὃσ ἀφαιρήσεται τὸ κυρίουσ ἡμᾶσ εἶναι, ἀλλὰ δι’ οὗ τὸν ἐξαπατῶντα τιμωρησόμεθα. εἰ τοίνυν τισ ἐάσασ ταῦτ’ αὐτὸ καθ’ αὕτ’ ἐξετάσειεν, πότερόν ποτε λυσιτελέστερόν ἐστι κυρίουσ μὲν ὑμᾶσ εἶναι τῆσ δωρειᾶσ, ἐξαπατηθέντασ δέ τι καὶ φαύλῳ τινὶ δοῦναι, ἢ διὰ τοῦ παντελῶσ ἀκύρουσ γενέσθαι μηδ’ ἂν ἄξιόν τιν’ εἰδῆτ’ ἐξεῖναι τιμῆσαι, εὑρ́οιτ’ ἂν μᾶλλον ἐκεῖνο λυσιτελοῦν.

διὰ τί; ὅτι ἐκ μὲν τοῦ πλείονασ ἢ προσήκει τιμᾶν πολλοὺσ εὖ ποιεῖν προκαλεῖσθ’ ὑμᾶσ, ἐκ δὲ τοῦ μηδενὶ μηδέν, μηδ’ ἂν ἄξιοσ ᾖ, διδόναι, πάντασ ἀπείρξετε τοῦ φιλοτιμεῖσθαι. πρὸσ δὲ τούτῳ καὶ δι’ ἐκεῖνο, ὅτι οἱ μὲν ἀνάξιόν τινα τιμήσαντεσ εὐηθείασ τινὰ δόξαν ἔχοιεν ἄν, οἱ δὲ τοὺσ ἀγαθόν τι ποιοῦντασ ἑαυτοὺσ μὴ τοῖσ ὁμοίοισ ἀμειβόμενοι, κακίασ.

ὅσῳ δὴ κρεῖττον εὐήθη δοκεῖν ἢ πονηρὸν εἶναι, τοσούτῳ λῦσαι τὸν νόμον κάλλιον ἢ θέσθαι. οὐ τοίνυν ἔμοιγ’ οὐδ’ ἐκεῖν’ εὔλογον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, σκοπουμένῳ φαίνεται, καταμεμφόμενόν τινασ ἐπὶ ταῖσ ὑπαρχούσαισ δωρειαῖσ τοὺσ χρησίμουσ ὄντασ τῶν τιμῶν ἀποστερεῖν.

εἰ γὰρ ὑπαρχουσῶν τούτων φαῦλοι καὶ ἀνάξιοί τινεσ κατὰ τὸν τούτων λόγον εἰσίν, τί χρὴ προσδοκᾶν ἔσεσθαι τότε, ὅταν παντελῶσ μηδὲ πλέον μέλλῃ μηδὲν εἶναι τοῖσ χρηστοῖσ οὖσιν; ἔτι τοίνυν ὑμᾶσ κἀκεῖν’ ἐνθυμεῖσθαι δεῖ, ὅτι ἐκ τῶν νῦν ὑπαρχόντων νόμων καὶ πάλαι κυρίων, οὓσ οὐδ’ ἂν αὐτὸσ οὗτοσ ἀντείποι μὴ οὐχὶ καλῶσ ἔχειν, ἐνιαυτὸν διαλιπὼν ἕκαστοσ λῃτουργεῖ, ὥστε τὸν ἥμισύν ἐστ’ ἀτελὴσ τοῦ χρόνου.

εἶθ’ ἧσ πᾶσι μέτεστι τὸ ἥμισυ καὶ τοῖσ μηδ’ ὁτιοῦν ἀγαθὸν πεποιηκόσιν ὑμᾶσ, ταύτησ τοὺσ εὖ ποιήσαντασ, ὃ προστεθείκαμεν αὐτοῖσ, τοῦτ’ ἀφελώμεθα; μηδαμῶσ· οὔτε γὰρ ἄλλωσ καλὸν οὔθ’ ὑμῖν πρέπον. πῶσ γὰρ οὐκ αἰσχρόν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, κατὰ μὲν τὴν ἀγορὰν ἀψευδεῖν νόμον γεγράφθαι, ἐφ’ οἷσ οὐδέν ἐστι δημοσίᾳ βλάβοσ εἴ τισ ψεύδεται, ἐν δὲ τῷ κοινῷ μὴ χρῆσθαι τῷ νόμῳ τούτῳ τὴν πόλιν τὴν αὐτὴν ἐπιτάξασαν τοῖσ ἰδιώταισ, ἀλλὰ τοὺσ ἀγαθόν τι πεποιηκότασ ἐξαπατῆσαι, καὶ ταῦτ’ οὐ μικρὰν ζημίαν ὀφλήσειν μέλλουσαν;

οὐ γὰρ εἰ μὴ χρήματ’ ἀπόλλυτε μόνον σκεπτέον, ἀλλ’ εἰ καὶ δόξαν χρηστήν, περὶ ἧσ μᾶλλον σπουδάζετ’ ἢ περὶ χρημάτων, καὶ οὐ μόνον ὑμεῖσ, ἀλλὰ καὶ οἱ πρόγονοι.

τεκμήριον δέ· χρήματα μὲν γὰρ πλεῖστά ποτε κτησάμενοι πάνθ’ ὑπὲρ φιλοτιμίασ ἀνήλωσαν, ὑπὲρ δὲ δόξησ οὐδένα πώποτε κίνδυνον ἐξέστησαν, ἀλλὰ καὶ τὰσ ἰδίασ οὐσίασ προσαναλίσκοντεσ διετέλουν. νῦν τοίνυν οὗτοσ ὁ νόμοσ ταύτην ἀντὶ καλῆσ αἰσχρὰν τῇ πόλει περιάπτει, καὶ οὔτε τῶν προγόνων οὔθ’ ὑμῶν ἀξίαν. τρία γὰρ τὰ μέγιστ’ ὀνείδη κτᾶται, φθονεροὺσ ἀπίστουσ ἀχαρίστουσ εἶναι δοκεῖν. ὅτι τοίνυν οὐδ’ ἐστὶν ὅλωσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦ ἤθουσ τοῦ ὑμετέρου κύριον ποιῆσαι τοιοῦτον νόμον, καὶ τοῦτο πειράσομαι δεῖξαι διὰ βραχέων, ἕν τι τῶν πρότερον πεπραγμένων τῇ πόλει διεξελθών.

λέγονται χρήμαθ’ οἱ τριάκοντα δανείσασθαι παρὰ Λακεδαιμονίων ἐπὶ τοὺσ ἐν Πειραιεῖ. ἐπειδὴ δ’ ἡ πόλισ εἰσ ἓν ἦλθεν καὶ τὰ πράγματ’ ἐκεῖνα κατέστη, πρέσβεισ πέμψαντεσ οἱ Λακεδαιμόνιοι τὰ χρήματα ταῦτ’ ἀπῄτουν. λόγων δὲ γιγνομένων καὶ τῶν μὲν τοὺσ δανεισαμένουσ ἀποδοῦναι κελευόντων, τοὺσ ἐξ ἄστεωσ, τῶν δὲ τοῦτο πρῶτον ὑπάρξαι τῆσ ὁμονοίασ σημεῖον ἀξιούντων, κοινῇ διαλῦσαι τὰ χρήματα, φασὶ τὸν δῆμον ἑλέσθαι συνεισενεγκεῖν αὐτὸν καὶ μετασχεῖν τῆσ δαπάνησ, ὥστε μὴ λῦσαι τῶν ὡμολογημένων μηδέν.

πῶσ οὖν οὐ δεινόν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, εἰ τότε μὲν τοῖσ ἠδικηκόσιν ὑμᾶσ ὑπὲρ τοῦ μὴ ψεύσασθαι τὰ χρήματ’ εἰσφέρειν ἠθελήσατε, νῦν δ’ ἐξὸν ὑμῖν ἄνευ δαπάνησ τὰ δίκαια ποιῆσαι τοῖσ εὐεργέταισ, λύσασι τὸν νόμον, ψεύδεσθαι μᾶλλον αἱρήσεσθε; ἐγὼ μὲν οὐκ ἀξιῶ. τὸ μὲν τοίνυν τῆσ πόλεωσ ἦθοσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ ἐπ’ ἄλλων πολλῶν καὶ ἐφ’ ὧν εἶπον ἴδοι τισ ἂν τοιοῦτον, ἀψευδὲσ καὶ χρηστόν, οὐ τὸ λυσιτελέστατον πρὸσ ἀργύριον σκοποῦν, ἀλλὰ τί καὶ καλὸν πρᾶξαι.

τὸ δὲ τοῦ θέντοσ τὸν νόμον, τὰ μὲν ἄλλ’ ἔγωγ’ οὐκ οἶδα, οὐδὲ λέγω φλαῦρον οὐδὲν οὐδὲ σύνοιδα, ἐκ δὲ τοῦ νόμου σκοπῶν εὑρίσκω πολὺ τούτου κεχωρισμένον. φημὶ τοίνυν ἐγὼ κάλλιον εἶναι τοῦτον ὑμῖν ἀκολουθῆσαι περὶ τοῦ λῦσαι τὸν νόμον ἢ ὑμᾶσ τούτῳ περὶ τοῦ θέσθαι, καὶ λυσιτελέστερον εἶναι καὶ ὑμῖν καὶ τούτῳ τὴν πόλιν πεπεικέναι Λεπτίνην ὅμοιον αὐτῇ γενέσθαι δοκεῖν ἢ αὐτὴν ὑπὸ τούτου πεπεῖσθαι ὁμοίαν εἶναι τούτῳ·

οὐδὲ γὰρ εἰ πάνυ χρηστόσ ἐσθ’, ὡσ ἐμοῦ γ’ ἕνεκ’ ἔστω, βελτίων ἐστὶ τῆσ πόλεωσ τὸ ἦθοσ. νομίζω τοίνυν ὑμᾶσ, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, ἄμεινον ἂν περὶ τοῦ παρόντοσ βουλεύσασθαι, εἰ κἀκεῖνο μάθοιτε, ὅτι ᾧ μόνῳ μείζουσ εἰσὶν αἱ παρὰ τῶν δήμων δωρειαὶ τῶν παρὰ τῶν ἄλλων πολιτειῶν διδομένων, καὶ τοῦτ’ ἀφαιρεῖται νῦν τῷ νόμῳ.

τῇ μὲν γὰρ χρείᾳ τῇ τῶν εὑρισκομένων τὰσ δωρειὰσ οἱ τύραννοι καὶ οἱ τὰσ ὀλιγαρχίασ ἔχοντεσ μάλιστα δύνανται τιμᾶν· πλούσιον γὰρ ὃν ἂν βούλωνται παραχρῆμ’ ἐποίησαν· τῇ δὲ τιμῇ καὶ τῇ βεβαιότητι τὰσ παρὰ τῶν δήμων δωρειὰσ εὑρήσετ’ οὔσασ βελτίουσ. τό τε γὰρ μὴ μετ’ αἰσχύνησ ὡσ κολακεύοντα λαμβάνειν, ἀλλ’ ἐν ἰσηγορίᾳ δοκοῦντ’ ἄξιόν τινοσ εἶναι τιμᾶσθαι τῶν καλῶν ἐστι, τό θ’ ὑπὸ τῶν ὁμοίων ἑκόντων θαυμάζεσθαι τοῦ παρὰ τοῦ δεσπότου λαμβάνειν ὁτιοῦν κρεῖττον εἶναι δοκεῖ.

παρὰ μὲν γὰρ ἐκείνοισ μείζων ἐστὶν ὁ τοῦ μέλλοντοσ φόβοσ τῆσ παρούσησ χάριτοσ, παρὰ δ’ ὑμῖν ἀδεῶσ ἃν λάβῃ τισ ἔχειν ὑπῆρχε τὸν γοῦν ἄλλον χρόνον. ὁ τοίνυν τὴν πίστιν ἀφαιρῶν τῶν δωρειῶν νόμοσ, οὗτοσ, ᾧ μόνῳ κρείττουσ εἰσὶν αἱ παρ’ ὑμῶν δωρειαί, τοῦτ’ ἀφαιρεῖται.

καίτοι τῶν ἁπασῶν ἧσ ἄν τινοσ πολιτείασ τὸ κομίζεσθαι τοὺσ εὔνουσ τοῖσ καθεστῶσιν χάριν ἐξέλῃσ, οὐ μικρὰν φυλακὴν αὐτῶν ταύτην ἀφῃρηκὼσ ἔσει. τάχα τοίνυν ἴσωσ ἐκεῖνο λέγειν ἂν ἐπιχειρήσειε Λεπτίνησ, ἀπάγων ὑμᾶσ ἀπὸ τούτων, ὡσ αἱ λῃτουργίαι νῦν μὲν εἰσ πένητασ ἀνθρώπουσ ἔρχονται, ἐκ δὲ τοῦ νόμου τούτου λῃτουργήσουσιν οἱ πλουσιώτατοι.

ἔστι δὲ τοῦθ’ οὑτωσὶ μὲν ἀκοῦσαι λόγον τιν’ ἔχον· εἰ δέ τισ αὔτ’ ἀκριβῶσ ἐξετάσειε, ψεῦδοσ ἂν φανείη. εἰσὶ γὰρ δήπου παρ’ ἡμῖν αἵ τε τῶν μετοίκων λῃτουργίαι καὶ αἱ πολιτικαί, ὧν ἑκατέρων ἐστὶ τοῖσ εὑρημένοισ ἡ ἀτέλεια ἣν οὗτοσ ἀφαιρεῖται. τῶν γὰρ εἰσ τὸν πόλεμον καὶ τὴν σωτηρίαν τῆσ πόλεωσ εἰσφορῶν καὶ τριηραρχιῶν ὀρθῶσ καὶ δικαίωσ οὐδείσ ἐστ’ ἀτελὴσ ἐκ τῶν παλαιῶν νόμων, οὐδ’ οὓσ οὗτοσ ἔγραψε, τοὺσ ἀφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ. σκεψώμεθα δὴ τίνασ ἡμῖν εἰσποιεῖ χορηγοὺσ εἰσ ἐκείνασ τὰσ λῃτουργίασ, καὶ πόσουσ, ἐὰν μὴ τούτῳ προσέχωμεν, ἀφήσει.

οἱ μὲν τοίνυν πλουσιώτατοι τριηραρχοῦντεσ ἀεὶ τῶν χορηγιῶν ἀτελεῖσ ὑπάρχουσιν, οἱ δ’ ἐλάττω τῶν ἱκανῶν κεκτημένοι, τὴν ἀναγκαίαν ἀτέλειαν ἔχοντεσ, ἔξω τοῦ τέλουσ εἰσὶ τούτου· οὐκοῦν τούτων μὲν οὐδετέρων οὐδεὶσ διὰ τὸν νόμον ἡμῖν προσέσται χορηγόσ. ἀλλὰ νὴ Δί’ εἰσ τὰσ τῶν μετοίκων λῃτουργίασ εἰσποιεῖ πολλούσ.

ἀλλ’ ἐὰν δείξῃ πέντε, ἐγὼ ληρεῖν ὁμολογῶ. θήσω τοίνυν ἐγὼ μὴ τοιοῦτον εἶναι τοῦτο, ἀλλὰ καὶ τῶν μετοίκων πλείονασ ἢ τοσούτουσ, ἐὰν ὁ νόμοσ τεθῇ, τοὺσ λῃτουργοῦντασ ἔσεσθαι, καὶ τῶν πολιτῶν μηδέν’ ἐκ τριηραρχίασ ὑπάρξειν ἀτελῆ. σκεψώμεθα δὴ τί τοῦτο τῇ πόλει, ἐὰν ἅπαντεσ οὗτοι λῃτουργῶσιν· φανήσεται γὰρ οὐδὲ πολλοῦ δεῖ τῆσ γενησομένησ ἄξιον αἰσχύνησ. ὁρ́α δ’ οὑτωσί.

εἰσὶ τῶν ξένων ἀτελεῖσ ‐ δέκα θήσω· καὶ μὰ τοὺσ θεούσ, ὅπερ εἶπον ἀρτίωσ, οὐκ οἶμαι πέντ’ εἶναι. καὶ μὴν τῶν γε πολιτῶν οὐκ εἰσὶ <πλείουσ ἢ> πέντ’ ἢ ἕξ. οὐκοῦν ἀμφοτέρων ἑκκαίδεκα. ποιήσωμεν αὐτοὺσ εἴκοσιν, εἰ δὲ βούλεσθε, τριάκοντα. πόσοι δή ποτ’ εἰσὶν οἱ κατ’ ἐνιαυτὸν τὰσ ἐγκυκλίουσ λῃτουργίασ λῃτουργοῦντεσ, χορηγοὶ καὶ γυμνασίαρχοι καὶ ἑστιάτορεσ; ἑξήκοντ’ ἴσωσ ἢ μικρῷ πλείουσ σύμπαντεσ οὗτοι. ἵν’ οὖν τριάκοντ’ ἄνθρωποι πλείουσ παρὰ πάντα τὸν χρόνον λῃτουργήσωσιν ἡμῖν, τοὺσ ἅπαντασ ἀπίστωσ πρὸσ ἡμᾶσ αὐτοὺσ διαθῶμεν;

ἀλλ’ ἴσμεν ἐκεῖνο δήπου, ὅτι λῃτουργήσουσιν μέν, ἄνπερ ἡ πόλισ ᾖ, πολλοὶ καὶ οὐκ ἐπιλείψουσιν, εὖ δὲ ποιεῖν ἡμᾶσ οὐδεὶσ ἐθελήσει, τοὺσ πρότερον ποιήσαντασ ἐὰν ἠδικημένουσ ἴδῃ. εἰε͂ν.

εἰ δὲ δὴ τὰ μάλιστ’ ἐπέλειπον οἱ χορηγεῖν οἱοῖ́ τε, πρὸσ Διὸσ πότερον κρεῖττον ἦν εἰσ συντέλειαν ἀγαγεῖν τὰσ χορηγίασ ὥσπερ τὰσ τριηραρχίασ, ἢ τοὺσ εὐεργέτασ ἀφελέσθαι τὰ δοθέντα; ἐγὼ μὲν ἐκεῖν’ οἶμαι. νῦν μέν γε τὸν χρόνον, ὃν ἂν τούτων ἕκαστοσ λῃτουργῇ, δίδωσι τὴν ἀνάπαυσιν αὐτοῖσ μόνον, μετὰ ταῦτα δ’ οὐδὲν ἔλαττον ἕκαστοσ αὐτῶν ἀναλώσει· τότε δ’ ἄν, μικρᾶσ συντελείασ ἀπὸ τῶν ὑπαρχόντων ἑκάστῳ γιγνομένησ, οὐδὲν ἔπασχε δεινὸν οὐδείσ, οὐδ’ εἰ πάνυ μικρὰ κεκτημένοσ ἦν. οὕτω τοίνυν τινέσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, σφόδρ’ ἔχουσ’ ἀλογίστωσ ὥστ’ ἐπιχειροῦσι λέγειν πρὸσ μὲν ταῦτ’ οὐδέν, ἄλλα δὲ τοιαδί, ὡσ ἄρα δεινόν, εἰ ἐν κοινῷ μὲν μηδ’ ὁτιοῦν ὑπάρχει τῇ πόλει, ἰδίᾳ δέ τινεσ πλουτήσουσ’ ἀτελείασ ἐπειλημμένοι.

ἔστι δὲ ταῦτ’ ἀμφότερ’ οὐχὶ δίκαιον λέγειν. εἰ μὲν γάρ τισ ἔχει πολλὰ μηδὲν ὑμᾶσ ἀδικῶν, οὐχὶ δεῖ δήπου τούτῳ βασκαίνειν· εἰ δ’ ὑφῃρημένον φήσουσιν ἤ τιν’ ἄλλον οὐχ ὃν προσήκει τρόπον, εἰσὶ νόμοι καθ’ οὓσ προσήκει κολάζειν. ὅτε δὲ τοῦτο μὴ ποιοῦσιν, οὐδὲ τὸν λόγον αὐτοῖσ τοῦτον λεκτέον. καὶ μὴν περὶ τοῦ γε μὴ εἶναι χρήματα κοινὰ τῇ πόλει, ἐκεῖν’ ὑμᾶσ δεῖ σκοπεῖν, ὅτι οὐδὲν ἔσεσθ’ εὐπορώτεροι, τὰσ ἀτελείασ ἐὰν ἀφέλησθε·

οὐ γὰρ κοινωνεῖ ταῖσ δημοσίαισ προσόδοισ καὶ περιουσίαισ ταῦτα τἀναλώματ’ οὐδέν. χωρὶσ δὲ τούτων νυνὶ τῇ πόλει, δυοῖν ἀγαθοῖν ὄντοιν, πλούτου καὶ τοῦ πρὸσ ἅπαντασ πιστεύεσθαι, ἐστὶ τὸ τῆσ πίστεωσ ὑπάρχον. εἰ δέ τισ οἰέται δεῖν, ὅτι χρήματ’ οὐκ ἔχομεν, μηδὲ δόξαν ἔχειν ἡμᾶσ χρηστήν, οὐ καλῶσ φρονεῖ. ἐγὼ μὲν γὰρ εὔχομαι τοῖσ θεοῖσ, μάλιστα μὲν ἡμῖν καὶ χρήματα πολλὰ γενέσθαι, εἰ δὲ μή, τό γε πιστοῖσ εἶναι καὶ βεβαίοισ δοκεῖν διαμεῖναι. φέρε δὴ καὶ τὰσ εὐπορίασ, ἃσ ἀναπαυομένουσ τινὰσ εὐπορήσειν οὗτοι φήσουσιν, εἰσ δέον ὑμῖν γιγνομένασ δείξω.

ἴστε γὰρ δήπου τοῦθ’ ὅτι τῶν τριηραρχιῶν οὐδείσ ἐστ’ ἀτελὴσ οὐδὲ τῶν εἰσφορῶν τῶν εἰσ τὸν πόλεμον. οὔκουν ὁ πολλὰ κεκτημένοσ, οὗτοσ, ὅστισ ἂν ᾖ, πόλλ’ εἰσ ταῦτα συντελεῖ; πᾶσ’ ἀνάγκη. καὶ μὴν ὅτι δεῖ τὴν εὐπορίαν εἰσ ταῦθ’ ὑπάρχειν πλείστην τῇ πόλει, πάντεσ ἂν ὁμολογήσειαν· παρὰ μὲν γὰρ τὰσ ἐπὶ τῶν χορηγιῶν δαπάνασ ἡμέρασ μέροσ μικρὸν ἡ χάρισ τοῖσ θεωμένοισ ἡμῶν, παρὰ δὲ τὰσ τῶν εἰσ τὸν πόλεμον παρασκευῶν ἀφθονίασ πάντα τὸν χρόνον ἡ σωτηρία πάσῃ τῇ πόλει. ὥσθ’ ὅσον ἐνθάδ’ ἀφίετε, ἐκεῖ κομίζεσθε, καὶ δίδοτ’ ἐν τιμῆσ μέρει ταῦθ’ ἃ καὶ μὴ λαβοῦσιν ἔστιν ἔχειν τοῖσ τοῦ τριηραρχεῖν ἄξια κεκτημένοισ.

ἀλλὰ μὴν ὅτι τῶν τριηραρχιῶν οὐδείσ ἐστ’ ἀτελήσ, οἶμαι μὲν ὑμᾶσ εἰδέναι πάντασ, ὅμωσ δὲ καὶ τὸν νόμον ὑμῖν αὐτὸν ἀναγνώσεται. λαβὲ τὸν περὶ τῶν τριηραρχιῶν νόμον καὶ λέγε τοῦτ’ αὐτό. ἀτελῆ δὲ μηδένα εἶναι τριηραρχίασ πλὴν τῶν ἐννέα ἀρχόντων.

ὁρᾶθ’ ὡσ σαφῶσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, μηδέν’ εἶναι τριηραρχίασ ἀτελῆ διείρηκεν ὁ νόμοσ πλὴν τῶν ἐννέ’ ἀρχόντων.

οὐκοῦν οἱ μὲν ἐλάττω κεκτημένοι τοῦ τριηραρχίασ ἄξι’ ἔχειν ἐν ταῖσ εἰσφοραῖσ συντελοῦσιν εἰσ τὸν πόλεμον, οἱ δ’ ἐφικνούμενοι τοῦ τριηραρχεῖν εἰσ ἀμφότερ’ ὑμῖν ὑπάρξουσι χρήσιμοι, καὶ τριηραρχεῖν καὶ εἰσφέρειν. τίν’ οὖν ῥᾳστώνην τοῖσ πολλοῖσ ὁ σόσ, ὦ Λεπτίνη, ποιεῖ νόμοσ, εἰ μιᾶσ ἢ δυοῖν φυλαῖν ἕνα χορηγὸν καθίστησιν, ὃσ ἀνθ’ ἑνὸσ ἄλλου τοῦθ’ ἅπαξ ποιήσασ ἀπηλλάξεται; ἐγὼ μὲν οὐχ ὁρῶ. τῆσ δέ γ’ αἰσχύνησ ὅλην ἀναπίμπλησι τὴν πόλιν καὶ τῆσ ἀπιστίασ. οὔκουν ὅτε πολλῷ μείζονα βλάψει τῶν ὠφελειῶν ὧν ἔχει, προσήκει λελύσθαι παρὰ τοῖσδ’ αὐτόν; ἔγωγ’ ἂν φαίην. ἔτι δ’, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, διὰ τὸ γεγράφθαι ἐν τῷ νόμῳ διαρρήδην αὐτοῦ μηδένα μήτε τῶν πολιτῶν μήτε τῶν ἰσοτελῶν μήτε τῶν ξένων εἶναι ἀτελῆ, μὴ διῃρῆσθαι δ’ ὅτου ἀτελῆ, χορηγίασ ἤ τινοσ ἄλλου τέλουσ, ἀλλ’ ἁπλῶσ ἀτελῆ μηδένα πλὴν τῶν ἀφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ, καὶ ἐν μὲν τῷ μηδένα πάντασ περιλαμβάνειν τοὺσ ἄλλουσ, ἐν δὲ τῷ τῶν ξένων μὴ διορίζειν τῶν οἰκούντων Ἀθήνησιν, ἀφαιρεῖται καὶ Λεύκωνα τὸν ἄρχοντα Βοσπόρου καὶ τοὺσ παῖδασ αὐτοῦ τὴν δωρειὰν ἣν ὑμεῖσ ἔδοτ’ αὐτοῖσ.

ἔστι γὰρ γένει μὲν δήπου ὁ Λεύκων ξένοσ, τῇ δὲ παρ’ ὑμῶν ποιήσει πολίτησ·

κατ’ οὐδέτερον δ’ αὐτῷ τὴν ἀτέλειαν ἔστιν ἔχειν ἐκ τούτου τοῦ νόμου. καίτοι τῶν μὲν ἄλλων εὐεργετῶν χρόνον τιν’ ἕκαστοσ ἡμῖν χρήσιμον αὑτὸν παρέσχεν, οὗτοσ δέ, ἂν σκοπῆτε, φανήσεται συνεχῶσ ἡμᾶσ εὖ ποιῶν, καὶ ταῦθ’ ὧν μάλισθ’ ἡμῶν ἡ πόλισ δεῖται. ἴστε γὰρ δήπου τοῦθ’, ὅτι πλείστῳ τῶν πάντων ἀνθρώπων ἡμεῖσ ἐπεισάκτῳ σίτῳ χρώμεθα.

πρὸσ τοίνυν ἅπαντα τὸν ἐκ τῶν ἄλλων ἐμπορίων ἀφικνούμενον ὁ ἐκ τοῦ Πόντου σῖτοσ εἰσπλέων ἐστίν. εἰκότωσ· οὐ γὰρ μόνον διὰ τὸ τὸν τόπον τοῦτον σῖτον ἔχειν πλεῖστον τοῦτο γίγνεται, ἀλλὰ διὰ τὸ κύριον ὄντα τὸν Λεύκων’ αὐτοῦ τοῖσ ἄγουσιν Ἀθήναζε ἀτέλειαν δεδωκέναι, καὶ κηρύττειν πρώτουσ γεμίζεσθαι τοὺσ ὡσ ὑμᾶσ πλέοντασ. ἔχων γὰρ ἐκεῖνοσ ἑαυτῷ καὶ τοῖσ παισὶ τὴν ἀτέλειαν ἅπασι δέδωκεν ὑμῖν. τοῦτο δ’ ἡλίκον ἐστὶ θεωρήσατε.

ἐκεῖνοσ πράττεται τοὺσ παρ’ αὑτοῦ σῖτον ἐξάγοντασ τριακοστήν. αἱ τοίνυν παρ’ ἐκείνου δεῦρ’ ἀφικνούμεναι σίτου μυριάδεσ περὶ τετταράκοντ’ εἰσί· καὶ τοῦτ’ ἐκ τῆσ παρὰ τοῖσ σιτοφύλαξιν ἀπογραφῆσ ἄν τισ ἴδοι. οὐκοῦν παρὰ μὲν τὰσ τριάκοντα μυριάδασ μυρίουσ δίδωσι μεδίμνουσ ἡμῖν, παρὰ δὲ τὰσ δέκα ὡσπερανεὶ τρισχιλίουσ. τοσούτου τοίνυν δεῖ ταύτην ἀποστερῆσαι τὴν δωρειὰν τὴν πόλιν, ὥστε προσκατασκευάσασ ἐμπόριον Θευδοσίαν, ὅ φασιν οἱ πλέοντεσ οὐδ’ ὁτιοῦν χεῖρον εἶναι τοῦ Βοσπόρου, κἀνταῦθ’ ἔδωκε τὴν ἀτέλειαν ἡμῖν.

καὶ τὰ μὲν ἄλλα σιωπῶ, πόλλ’ ἂν ἔχων εἰπεῖν, ὅσ’ εὐεργέτηκεν ὑμᾶσ οὗτοσ ἁνὴρ καὶ αὐτὸσ καὶ οἱ πρόγονοι· ἀλλὰ πρωπέρυσιν σιτοδείασ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποισ γενομένησ οὐ μόνον ὑμῖν ἱκανὸν σῖτον ἀπέστειλεν, ἀλλὰ τοσοῦτον ὥστε πεντεκαίδεκ’ ἀργυρίου τάλαντα, ἃ Καλλισθένησ διῴκησε, προσπεριγενέσθαι. τί οὖν οἰέσθ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦτον τὸν τοιοῦτον περὶ ὑμᾶσ γεγενημένον, ἐὰν ἀκούσῃ νόμῳ τὴν ἀτέλειαν ὑμᾶσ ἀφῃρημένουσ αὐτὸν καὶ μηδ’ ἂν μεταδόξῃ ποτὲ ψηφισαμένουσ ἐξεῖναι δοῦναι;

ἆρ’ ἀγνοεῖθ’ ὅτι ὁ αὐτὸσ νόμοσ οὗτοσ ἐκεῖνόν τ’ ἀφαιρήσεται τὴν ἀτέλειαν, κύριοσ ἂν γένηται, καὶ ὑμῶν τοὺσ παρ’ ἐκείνου σιτηγοῦντασ; οὐ γὰρ δήπου τοῦτό γ’ ὑπείληφεν οὐδείσ, ὡσ ἐκεῖνοσ ὑπομενεῖ ἑαυτῷ μὲν ἀκύρουσ εἶναι τὰσ παρ’ ὑμῶν δωρειάσ, ὑμῖν δὲ μένειν τὰσ παρ’ ἑαυτοῦ.

οὐκοῦν πρὸσ πολλοῖσ οἷσ βλάψειν ὑμᾶσ ὁ νόμοσ φαίνεται, καὶ προσαφαιρεῖταί τι τῶν ὑπαρχόντων ἤδη. εἶθ’ ὑμεῖσ ἔτι σκοπεῖτ’ εἰ χρὴ τοῦτον ἐξαλεῖψαι, καὶ οὐ πάλαι βεβούλευσθε; ἀνάγνωθι λαβὼν αὐτοῖσ τὰ ψηφίσματα τὰ περὶ τοῦΛεύκωνοσ. ὡσ μὲν εἰκότωσ καὶ δικαίωσ τετύχηκεν τῆσ ἀτελείασ παρ’ ὑμῶν ὁ Λεύκων, ἀκηκόατ’ ἐκ τῶν ψηφισμάτων, ὦ ἄνδρεσ δικασταί.

τούτων δ’ ἁπάντων στήλασ ἀντιγράφουσ ἐστήσαθ’ ὑμεῖσ κἀκεῖνοσ, τὴν μὲν ἐν Βοσπόρῳ, τὴν δ’ ἐν Πειραιεῖ, τὴν δ’ ἐφ’ Ιἑρῷ. σκοπεῖτε δὴ πρὸσ ὅσησ κακίασ ὑπερβολὴν ὑμᾶσ ὁ νόμοσ προάγει, ὃσ ἀπιστότερον τὸν δῆμον καθίστησ’ ἑνὸσ ἀνδρόσ. μὴ γὰρ οἰέσθ’ ὑμῖν ἄλλο τι τὰσ στήλασ ἑστάναι ταύτασ ἢ τούτων πάντων ὧν ἔχετ’ ἢ δεδώκατε συνθήκασ, αἷσ ὁ μὲν Λεύκων ἐμμένων φανεῖται καὶ ποιεῖν ἀεί τι προθυμούμενοσ ὑμᾶσ εὖ, ὑμεῖσ δ’ ἑστώσασ ἀκύρουσ πεποιηκότεσ, ὃ πολὺ δεινότερον τοῦ καθελεῖν·

αὗται γὰρ οὑτωσὶ τοῖσ βουλομένοισ κατὰ τῆσ πόλεωσ βλασφημεῖν τεκμήριον ὡσ ἀληθῆ λέγουσιν ἑστήξουσιν. φέρ’, ἐὰν δὲ δὴ πέμψασ ὡσ ἡμᾶσ ὁ Λεύκων ἐρωτᾷ, τί ἔχοντεσ ἐγκαλέσαι καὶ τί μεμφόμενοι τὴν ἀτέλειαν αὐτὸν ἀφῄρησθε, τί πρὸσ θεῶν ἐροῦμεν ἢ τί γράψει ποθ’ ὁ τὸ ψήφισμ’ ὑπὲρ ἡμῶν γράφων;

ὅτι νὴ Δί’ ἦσάν τινεσ τῶν εὑρημένων ἀνάξιοι.

ἐὰν οὖν εἴπῃ πρὸσ ταῦτ’ ἐκεῖνοσ καὶ γὰρ Ἀθηναίων τινὲσ ἴσωσ φαῦλοι, καὶ οὐ διὰ ταῦτ’ ἐγὼ τοὺσ χρηστοὺσ ἀφειλόμην, ἀλλὰ τὸν δῆμον νομίζων χρηστὸν πάντασ ἔχειν ἐῶ, οὐ δικαιότερ’ ἡμῶν ἐρεῖ; ἐμοὶ γοῦν δοκεῖ. παρὰ πᾶσι γὰρ ἀνθρώποισ μᾶλλόν ἐστιν ἔθοσ διὰ τοὺσ εὐεργέτασ καὶ ἄλλουσ τινὰσ εὖ ποιεῖν τῶν μὴ χρηστῶν ἢ διὰ τοὺσ φαύλουσ τοὺσ ὁμολογουμένωσ ἀξίουσ χάριτοσ τὰ δοθέντ’ ἀφαιρεῖσθαι. καὶ μὴν οὐδ’ ὅπωσ οὐκ ἀντιδώσει τῷ Λεύκωνί τισ, ἂν βούληται, δύναμαι σκοπούμενοσ εὑρεῖν.

χρήματα μὲν γάρ ἐστιν ἀεὶ παρ’ ὑμῖν αὐτοῦ, κατὰ δὲ τὸν νόμον τοῦτον, ἐάν τισ ἐπ’ αὔτ’ ἔλθῃ, ἢ στερήσεται τούτων ἢ λῃτουργεῖν ἀναγκασθήσεται. ἔστι δ’ οὐ τὸ τῆσ δαπάνησ μέγιστον ἐκείνῳ, ἀλλ’ ὅτι τὴν δωρειὰν ὑμᾶσ αὐτὸν ἀφῃρῆσθαι νομιεῖ. οὐ τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, μὴ Λεύκων ἀδικηθῇ μόνον δεῖ σκοπεῖν, ᾧ φιλοτιμίασ ἕνεχ’ ἡ περὶ τῆσ δωρειᾶσ σπουδὴ γένοιτ’ ἄν, οὐ χρείασ, ἀλλὰ καὶ εἴ τισ ἄλλοσ εὖ μὲν ἐποίησεν ὑμᾶσ εὖ πράττων, εἰσ δέον δὲ νῦν γέγον’ αὐτῷ τὸ λαβεῖν παρ’ ὑμῶν τὴν ἀτέλειαν.

τίσ οὖν οὗτόσ ἐστιν; Ἐπικέρδησ ὁ Κυρηναῖοσ, ὅσ, εἴπερ τισ ἄλλοσ τῶν εἰληφότων, δικαίωσ ἠξιώθη ταύτησ τῆσ τιμῆσ, οὐ τῷ μεγάλ’ ἢ θαυμάσι’ ἡλίκα δοῦναι, ἀλλὰ τῷ παρὰ τοιοῦτον καιρὸν ἐν ᾧ καὶ τῶν εὖ πεπονθότων ἔργον ἦν εὑρεῖν ἐθέλοντά τινα ὧν εὐεργέτητο μεμνῆσθαι. οὗτοσ γὰρ ἁνήρ, ὡσ τὸ ψήφισμα τοῦτο δηλοῖ τὸ τότ’ αὐτῷ γραφέν, τοῖσ ἁλοῦσι τότ’ ἐν Σικελίᾳ τῶν πολιτῶν, ἐν τοιαύτῃ συμφορᾷ καθεστηκόσιν, ἔδωκε μνᾶσ ἑκατὸν καὶ τοῦ μὴ τῷ λιμῷ πάντασ αὐτοὺσ ἀποθανεῖν αἰτιώτατοσ ἐγένετο.

καὶ μετὰ ταῦτα, δοθείσησ ἀτελείασ αὐτῷ διὰ ταῦτα παρ’ ὑμῶν, ὁρῶν ἐν τῷ πολέμῳ πρὸ τῶν τριάκοντα μικρὸν σπανίζοντα τὸν δῆμον χρημάτων, τάλαντον ἔδωκεν αὐτὸσ ἐπαγγειλάμενοσ. σκέψασθε δὴ πρὸσ Διὸσ καὶ θεῶν, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πῶσ ἂν ἄνθρωποσ μᾶλλον φανερὸσ γένοιτ’ εὔνουσ ὢν ὑμῖν, ἢ πῶσ ἧττον ἄξιοσ ἀδικηθῆναι, ἢ πρῶτον μὲν εἰ παρὼν τῷ τῆσ πόλεωσ ἀτυχήματι μᾶλλον ἕλοιτο τοὺσ ἀτυχοῦντασ καὶ τὴν παρὰ τούτων χάριν, ἥτισ ποτ’ ἔμελλεν ἔσεσθαι, ἢ τοὺσ ἐν ἐκείνῳ τῷ χρόνῳ κεκρατηκότασ καὶ παρ’ οἷσ ἦν, δεύτερον δέ, ἑτέραν χρείαν ἰδών, εἰ φαίνοιτο διδοὺσ καὶ μὴ πῶσ ἰδίᾳ τὰ ὄντα σώσει προνοούμενοσ, ἀλλ’ ὅπωσ τῶν ὑμετέρων μηδὲν ἐνδεῶσ ἕξει τὸ καθ’ αὑτόν.

τοῦτον μέντοι τὸν τῷ μὲν ἔργῳ παρὰ τοὺσ μεγίστουσ καιροὺσ οὑτωσὶ κοινὰ τὰ ὄντα τῷ δήμῳ κεκτημένον, τῷ δὲ ῥήματι καὶ τῇ τιμῇ τὴν ἀτέλειαν ἔχοντα, οὐχὶ τὴν ἀτέλειαν ἀφαιρήσεσθε οὐδὲ γὰρ οὔσῃ χρώμενοσ φαίνεται, ἀλλὰ τὸ πιστεύειν ὑμῖν, οὗ τί γένοιτ’ ἂν αἴσχιον;

τὸ τοίνυν ψήφισμ’ ὑμῖν αὔτ’ ἀναγνώσεται τὸ τότε ψηφισθὲν τῷ ἀνδρί. καὶ θεωρεῖτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὅσα ψηφίσματ’ ἄκυρα ποιεῖ ὁ νόμοσ, καὶ οἱούσ ἀνθρώπουσ ἀδικεῖ, καὶ ἐν ὁποίοισ καιροῖσ χρησίμουσ ὑμῖν παρασχόντασ ἑαυτούσ· εὑρήσετε γὰρ τούτουσ, οὓσ ἥκιστα προσῆκεν, ἀδικοῦντα. λέγε. τὰσ μὲν εὐεργεσίασ ἀνθ’ ὧν εὑρ́ετο τὴν ἀτέλειαν ὁ Ἐπικέρδησ ἀκηκόατ’ ἐκ τῶν ψηφισμάτων, ὦ ἄνδρεσ δικασταί.

σκοπεῖτε δὲ μὴ τοῦτο, εἰ μνᾶσ ἑκατὸν καὶ πάλιν τάλαντον ἔδωκεν οὐδὲ γὰρ τοὺσ λαβόντασ ἔγωγ’ ἡγοῦμαι τὸ πλῆθοσ τῶν χρημάτων θαυμάσαι, ἀλλὰ τὴν προθυμίαν καὶ τὸ αὐτὸν ἐπαγγειλάμενον ποιεῖν καὶ τοὺσ καιροὺσ ἐν οἷσ. πάντεσ μὲν γάρ εἰσιν ἴσωσ ἄξιοι χάριν ἀνταπολαμβάνειν οἱ προϋπάρχοντεσ τῷ ποιεῖν εὖ, μάλιστα δ’ οἱ παρὰ τὰσ χρείασ, ὧν εἷσ οὗτοσ ἁνὴρ ὢν φαίνεται.

εἶτ’ οὐκ αἰσχυνόμεθ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοὺσ τοῦ τοιούτου παῖδασ εἰ μηδεμίαν ποιησάμενοι τούτων μηδενὸσ μνείαν ἀφῃρημένοι φανούμεθα τὴν δωρειάν, μηδὲν ἔχοντεσ ἐγκαλέσαι; οὐ γὰρ εἰ ἕτεροι μὲν ἦσαν οἱ τότε σωθέντεσ ὑπ’ αὐτοῦ καὶ δόντεσ τὴν ἀτέλειαν, ἕτεροι δ’ ὑμεῖσ οἱ νῦν ἀφαιρούμενοι, ἀπολύει τοῦτο τὴν αἰσχύνην, ἀλλ’ αὐτὸ δὴ τοῦτο καὶ τὸ δεινόν ἐστιν.

εἰ γὰρ οἱ μὲν εἰδότεσ καὶ παθόντεσ ἄξια τούτων ἐνόμιζον εὖ πάσχειν, ἡμεῖσ δ’ οἱ λόγῳ ταῦτ’ ἀκούοντεσ ὡσ ἀναξίων ἀφαιρησόμεθα, πῶσ οὐχ ὑπέρδεινον ποιήσομεν; ὁ αὐτὸσ τοίνυν ἐστί μοι λόγοσ οὗτοσ καὶ περὶ τῶν τοὺσ τετρακοσίουσ καταλυσάντων, καὶ περὶ τῶν ὅτ’ ἔφευγεν ὁ δῆμοσ χρησίμουσ αὑτοὺσ παρασχόντων·

πάντασ γὰρ αὐτοὺσ ἡγοῦμαι δεινότατ’ ἂν παθεῖν, εἴ τι τῶν τότε ψηφισθέντων αὐτοῖσ λυθείη. εἰ τοίνυν τισ ὑμῶν ἐκεῖνο πέπεισται, πολὺ τοῦ δεηθῆναί τινοσ τοιούτου νῦν ἀπέχειν τὴν πόλιν, ταῦτα μὲν εὐχέσθω τοῖσ θεοῖσ, κἀγὼ συνεύχομαι, λογιζέσθω δὲ πρῶτον μὲν ὅτι περὶ νόμου μέλλει φέρειν τὴν ψῆφον ᾧ μὴ λυθέντι δεήσει χρῆσθαι, δεύτερον δ’ ὅτι βλάπτουσιν οἱ πονηροὶ νόμοι καὶ τὰσ ἀσφαλῶσ οἰκεῖν οἰομένασ πόλεισ.

οὐ γὰρ ἂν μετέπιπτε τὰ πράγματ’ ἐπ’ ἀμφότερα, εἰ μὴ τοὺσ μὲν ἐν κινδύνῳ καθεστηκότασ καὶ πράξεισ χρησταὶ καὶ νόμοι καὶ ἄνδρεσ χρηστοὶ καὶ πάντ’ ἐξητασμέν’ ἐπὶ τὸ βέλτιον προῆγε, τοὺσ δ’ ἐν ἁπάσῃ καθεστάναι δοκοῦντασ εὐδαιμονίᾳ πάντα ταῦτ’ ἀμελούμεν’ ὑπέρρει κατὰ μικρόν. τῶν γὰρ ἀνθρώπων οἱ πλεῖστοι κτῶνται μὲν τἀγαθὰ τῷ καλῶσ βουλεύεσθαι καὶ μηδενὸσ καταφρονεῖν, φυλάττειν δ’ οὐκ ἐθέλουσι τοῖσ αὐτοῖσ τούτοισ.

ὃ μὴ πάθητε νῦν ὑμεῖσ, μηδ’ οἰέσθε νόμον τοιοῦτον θέσθαι δεῖν, ὃσ καλῶσ τε πράττουσαν τὴν πόλιν ἡμῶν πονηρᾶσ δόξησ ἀναπλήσει, ἐάν τέ τι συμβῇ ποτέ, ἔρημον τῶν ἐθελησόντων ἀγαθόν τι ποιεῖν καταστήσει. οὐ τοίνυν μόνον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοὺσ ἰδίᾳ γνόντασ εὖ ποιεῖν ὑμᾶσ καὶ παρασχόντασ χρησίμουσ αὑτοὺσ ἐπὶ τηλικούτων καὶ τοιούτων καιρῶν, οἱών μικρῷ πρότερον Φορμίων διεξελήλυθε κἀγὼ νῦν εἴρηκα, ἄξιόν ἐστιν εὐλαβηθῆναι ἀδικῆσαι, ἀλλὰ καὶ πολλοὺσ ἄλλουσ, οἳ πόλεισ ὅλασ, τὰσ ἑαυτῶν πατρίδασ, συμμάχουσ ὑμῖν ἐπὶ τοῦ πρὸσ Λακεδαιμονίουσ πολέμου παρέσχον, καὶ λέγοντεσ ἃ συμφέρει τῇ πόλει τῇ ὑμετέρᾳ καὶ πράττοντεσ·

ὧν ἔνιοι διὰ τὴν πρὸσ ὑμᾶσ εὔνοιαν στέρονται τῆσ πατρίδοσ.

ὧν ἐπέρχεταί μοι πρώτουσ ἐξετάσαι τοὺσ ἐκ Κορίνθου φεύγοντασ. ἀναγκάζομαι δὲ λέγειν πρὸσ ὑμᾶσ ταῦθ’ ἃ παρ’ ὑμῶν τῶν πρεσβυτέρων αὐτὸσ ἀκήκοα. τὰ μὲν οὖν ἄλλ’ ὅσα χρησίμουσ ὑμῖν ἑαυτοὺσ ἐκεῖνοι παρέσχον, ἐάσω· ὁρῶντεσ ἠτυχηκυῖαν τὴν πόλιν καὶ τῆσ παρόδου κρατοῦντασ Λακεδαιμονίουσ, οὐχὶ προὔδωκαν οὐδ’ ἐβουλεύσαντ’ ἰδίᾳ περὶ τῆσ αὑτῶν σωτηρίασ, ἀλλὰ πλησίον ὄντων μεθ’ ὅπλων ἁπάντων Πελοποννησίων ἀνέῳξαν τὰσ πύλασ ὑμῖν βίᾳ τῶν πολλῶν, καὶ μᾶλλον εἵλοντο μεθ’ ὑμῶν τῶν τότε στρατευσαμένων, εἴ τι δέοι, πάσχειν ἢ χωρὶσ ὑμῶν ἀκινδύνωσ σεσῶσθαι, καὶ εἰσέφρουν τὸ στράτευμα, καὶ διέσωσαν καὶ ὑμᾶσ καὶ τοὺσ συμμάχουσ.

ἐπειδὴ δ’ ἡ πρὸσ Λακεδαιμονίουσ εἰρήνη μετὰ ταῦτ’ ἐγένετο, ἡ ἐπ’ Ἀνταλκίδου, ἀντὶ τῶν ἔργων τούτων ὑπὸ Λακεδαιμονίων ἐξέπεσον.

ὑποδεξάμενοι δ’ ὑμεῖσ αὐτοὺσ ἐποιήσατ’ ἔργον ἀνθρώπων καλῶν κἀγαθῶν· ἐψηφίσασθε γὰρ αὐτοῖσ ἅπανθ’ ὧν ἐδέοντο. εἶτα ταῦτα νῦν εἰ χρὴ κύρι’ εἶναι σκοποῦμεν; ἀλλ’ ὁ λόγοσ πρῶτον αἰσχρὸσ τοῖσ σκοπουμένοισ, εἴ τισ ἀκούσειεν ὡσ Ἀθηναῖοι σκοποῦσιν εἰ χρὴ τοὺσ εὐεργέτασ ἐᾶν τὰ δοθέντ’ ἔχειν· πάλαι γὰρ ἐσκέφθαι ταῦτα καὶ ἐγνῶσθαι προσῆκεν. ἀνάγνωθι καὶ τοῦτο τὸ ψήφισμ’ αὐτοῖσ. ἃ μὲν ἐψηφίσασθε τοῖσ φεύγουσιν δι’ ὑμᾶσ Κορινθίων ταῦτ’ ἐστίν, ὦ ἄνδρεσ δικασταί.

ὁρ́α δέ, εἴ τισ ἐκείνουσ τοὺσ καιροὺσ εἰδὼσ ἢ παρὼν ἤ τινοσ εἰδότοσ διεξιόντοσ ἀκούσασ, ἀκούσαι τοῦ νόμου τούτου τὰσ τότε δωρειὰσ δοθείσασ ἀφαιρουμένου, ὅσην ἂν κακίαν τῶν θεμένων τὸν νόμον καταγνοίη, οἳ παρὰ μὲν τὰσ χρείασ οὕτω φιλάνθρωποι καὶ πάντα ποιοῦντεσ, ἐπειδὴ δ’ ἐπράξαμεν πάνθ’ ὅσ’ ἂν εὐξαίμεθα, οὕτωσ ἀχάριστοι καὶ κακοί, ὥστε τούσ τ’ ἔχοντασ ἀφῃρήμεθα καὶ τὸ λοιπὸν μηδενὶ δοῦναι ταῦτ’ ἐξεῖναι νόμον τεθήκαμεν. νὴ Δί’ ἀνάξιοι γάρ τινεσ τῶν εὑρημένων ταῦτ’ ἦσαν·

τουτὶ γὰρ παρὰ πάντ’ ἔσται τὸν λόγον αὐτοῖσ. ἔπειτ’ ἐκεῖν’ ἀγνοεῖν φήσομεν, ὅτι τὴν ἀξίαν, ὅταν διδῶμεν, δεῖ σκοπεῖν, οὐ μετὰ ταῦθ’ ὕστερον χρόνῳ παμπληθεῖ; τὸ μὲν γὰρ ἐξ ἀρχῆσ τι μὴ δοῦναι γνώμῃ χρησαμένων ἔργον ἀνθρώπων ἐστί· τὸ δὲ τοὺσ ἔχοντασ ἀφαιρεῖσθαι φθονούντων, τοῦτο δ’ οὐ δεῖ δοκεῖν ὑμᾶσ πεπονθέναι. καὶ μὴν οὐδ’ ἐκεῖν’ ὀκνήσω περὶ τῆσ ἀξίασ αὐτῆσ πρὸσ ὑμᾶσ εἰπεῖν.

ἐγὼ γὰρ οὐ τὸν αὐτὸν τρόπον νομίζω πόλει τὸν ἄξιον ἐξεταστέον εἶναι καὶ ἰδιώτῃ· οὐδὲ γὰρ περὶ τῶν αὐτῶν ἡ σκέψισ. ἰδίᾳ μὲν γὰρ ἕκαστοσ ἡμῶν σκοπεῖ τίσ ἄξιόσ ἐστιν ἑκάστου κηδεστὴσ ἢ τῶν τοιούτων τι γίγνεσθαι, ταῦτα δὲ καὶ νόμοισ τισὶ καὶ δόξαισ διώρισται· κοινῇ δ’ ἡ πόλισ καὶ ὁ δῆμοσ, ὅστισ ἂν αὐτὸν εὖ ποιῇ καὶ σῴζῃ, τοῦτο δ’ οὐ γένει καὶ δόξῃ κρινόμενον ἴδοι τισ ἄν, ἀλλ’ ἔργῳ. ὅταν μὲν οὖν εὖ πάσχειν δέῃ, τὸν βουλόμενον εὖ ποιεῖν ἡμᾶσ ἐάσομεν, ἐπειδὰν δὲ πάθωμεν, τότε τὴν ἀξίαν τοῦ ποιήσαντοσ σκεψόμεθα; οὐκ ἄρ’ ὀρθῶσ βουλευσόμεθα. ἀλλὰ νὴ Δί’ οὗτοι μόνοι τοῦτο πείσονται, καὶ περὶ τούτων μόνων ποιοῦμαι λόγον τοσοῦτον.

πολλοῦ γε καὶ δέω. ἀλλὰ πάντασ μὲν οὐδ’ ἂν ἐγχειρήσαιμ’ ἐξετάζειν ὅσοι πεποιηκότεσ ὑμᾶσ εὖ διὰ τὸν νόμον, εἰ μὴ λυθήσεται, τὰ δοθέντ’ ἀφαιρεθήσονται· ἓν δ’ ἢ δύο δείξασ ἔτι ψηφίσματ’ ἀπαλλάττομαι τοῦ περὶ τούτων λέγειν. τοῦτο μὲν τοίνυν Θασίουσ τοὺσ μετ’ Ἐκφάντου πῶσ οὐκ ἀδικήσετε, ἐὰν ἀφαιρῆσθε τὴν ἀτέλειαν, οἳ παραδόντεσ ὑμῖν Θάσον καὶ τὴν Λακεδαιμονίων φρουρὰν μεθ’ ὅπλων ἐκβαλόντεσ καὶ Θρασύβουλον εἰσαγαγόντεσ καὶ παρασχόντεσ φίλην ὑμῖν τὴν αὑτῶν πατρίδα αἴτιοι τοῦ γενέσθαι σύμμαχον τὸν περὶ Θρᾴκην τόπον ὑμῖν ἐγένοντο;

τοῦτο δ’ Ἀρχέβιον καὶ Ἡρακλείδην, οἳ Βυζάντιον παραδόντεσ Θρασυβούλῳ κυρίουσ ὑμᾶσ ἐποίησαν τοῦ Ἑλλησπόντου, ὥστε τὴν δεκάτην ἀποδόσθαι καὶ χρημάτων εὐπορήσαντασ Λακεδαιμονίουσ ἀναγκάσαι τοιαύτην, οἱάν ὑμῖν ἐδόκει, ποιήσασθαι τὴν εἰρήνην;

ὧν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, μετὰ ταῦτ’ ἐκπεσόντων ἐψηφίσασθ’ ἅπερ, οἶμαι, φεύγουσιν εὐεργέταισ δι’ ὑμᾶσ προσῆκε, προξενίαν, εὐεργεσίαν, ἀτέλειαν ἁπάντων. εἶτα τοὺσ δι’ ὑμᾶσ φεύγοντασ καὶ δικαίωσ τι παρ’ ὑμῶν εὑρομένουσ ἐάσωμεν ἀφαιρεθῆναι ταῦτα, μηδὲν ἔχοντεσ ἐγκαλέσαι; ἀλλ’ αἰσχρὸν ἂν εἰή. μάθοιτε δὲ τοῦτο μάλιστ’ ἄν, ἐκείνωσ εἰ λογίσαισθε πρὸσ ὑμᾶσ αὐτούσ·

εἴ τινεσ νυνὶ τῶν ἐχόντων Πύδναν ἢ Ποτείδαιαν ἤ τι τῶν ἄλλων χωρίων, ἃ Φιλίππῳ μέν ἐστιν ὑπήκοα, ὑμῖν δ’ ἐχθρά, τὸν αὐτὸν τρόπον ὅνπερ ἡ Θάσοσ ἦν τότε καὶ τὸ Βυζάντιον Λακεδαιμονίοισ μὲν οἰκεῖα, ὑμῖν δ’ ἀλλότρια, παραδώσειν ταῦτ’ ἐπαγγείλαιντο, ἂν αὐτοῖσ τὰσ αὐτὰσ δῶτε δωρειὰσ ὥσπερ Ἐκφάντῳ τῷ Θασίῳ καὶ Ἀρχεβίῳ τῷ Βυζαντίῳ, καί τινεσ τούτων ἀντιλέγοιεν αὐτοῖσ ταῦτα λέγοντεσ, ὡσ δεινὸν εἴ τινεσ μόνοι τῶν ἄλλων μετοίκων μὴ χορηγοῖεν, πῶσ ποτ’ ἂν ἔχοιτε πρὸσ τοὺσ ταῦτα λέγοντασ; ἢ δῆλον ὅτι φωνὴν οὐκ ἂν ἀνάσχοισθ’ ὡσ συκοφαντούντων;

οὔκουν αἰσχρὸν εἰ μέλλοντεσ μὲν εὖ πάσχειν συκοφάντην ἂν τὸν ταῦτα λέγονθ’ ἡγοῖσθε, ἐπὶ τῷ δ’ ἀφελέσθαι τὰσ τῶν προτέρων εὐεργετῶν δωρειὰσ ταῦτα λεγόντων ἀκούσεσθε; φέρε δὴ κἀκεῖν’ ἐξετάσωμεν.

ἀλλὰ τὰ ἔργα τὰ πραχθέντ’ ἔστιν, ἐπειδήπερ ἅπαξ ἐπράχθη. οἱ προδόντεσ τὴν Πύδναν καὶ τἄλλα χωρία τῷ Φιλίππῳ τῷ ποτ’ ἐπαρθέντεσ ἡμᾶσ ἠδίκουν; ἢ πᾶσι πρόδηλον τοῦτο, ὅτι ταῖσ παρ’ ἐκείνου δωρειαῖσ, ἃσ διὰ ταῦτ’ ἔσεσθαι σφίσιν ἡγοῦντο; πότερον οὖν μᾶλλον ἔδει σ’, ὦ Λεπτίνη, τοὺσ ἐχθρούσ, εἰ δύνασαι, πεῖσαι τοὺσ ἐπὶ τοῖσ πρὸσ ἡμᾶσ ἀδικήμασι γιγνομένουσ ἐκείνων εὐεργέτασ μὴ τιμᾶν, ἢ θεῖναι νόμον ἡμῖν ὃσ τῶν τοῖσ ἡμετέροισ εὐεργέταισ ὑπαρχουσῶν δωρειῶν ἀφαιρεῖταί τι; ἐγὼ μὲν ἐκεῖν’ οἶμαι. ἀλλ’ ἵνα μὴ πόρρω τοῦ παρόντοσ γένωμαι, λαβὲ τὰ ψηφίσμαθ’ ἃ τοῖσ Θασίοισ καὶ Βυζαντίοισ ἐγράφη. λέγε. Ψηφίσματα ἠκούσατε μὲν τῶν ψηφισμάτων, ὦ ἄνδρεσ δικασταί. τούτων δ’ ἴσωσ ἔνιοι τῶν ἀνδρῶν οὐκέτ’ εἰσίν. προσήκει τοίνυν τὰσ στήλασ ταύτασ κυρίασ ἐᾶν τὸν πάντα χρόνον, ἵν’, ἑώσ μὲν ἄν τινεσ ζῶσι, μηδὲν ὑφ’ ὑμῶν ἀδικῶνται, ἐπειδὰν δὲ τελευτήσωσιν, ἐκεῖναι τοῦ τῆσ πόλεωσ ἤθουσ μνημεῖον ὦσι, καὶ παραδείγμαθ’ ἑστῶσι τοῖσ βουλομένοισ τι ποιεῖν ὑμᾶσ ἀγαθόν, ὅσουσ εὖ ποιήσαντασ ἡ πόλισ ἀντ’ εὖ πεποίηκεν.

καὶ μὴν μηδ’ ἐκεῖν’ ὑμᾶσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, λανθανέτω, ὅτι τῶν αἰσχίστων ἐστὶν πάντασ ἀνθρώπουσ ἰδεῖν καὶ ἀκοῦσαι τὰσ μὲν συμφοράσ, αἷσ δι’ ὑμᾶσ ἐχρήσανθ’ οἱ ἄνδρεσ οὗτοι, πάντα τὸν χρόνον κυρίασ αὐτοῖσ γεγενημένασ, τὰσ δὲ δωρειάσ, ἃσ ἀντὶ τούτων ἔλαβον παρ’ ὑμῶν, καὶ δὴ λελυμένασ.

πολὺ γὰρ μᾶλλον ἡρ́μοττεν τὰ δοθέντ’ ἐῶντασ τῶν ἀτυχημάτων ἀφαιρεῖν ἢ τούτων μενόντων τὰσ δωρειὰσ ἀφαιρεῖσθαι.

φέρε γὰρ πρὸσ Διόσ, τίσ ἔστιν ὅστισ εὖ ποιεῖν ὑμᾶσ βουλήσεται, μέλλων, ἂν μὲν ἀποτύχῃ, παραχρῆμα δίκην δώσειν τοῖσ ἐχθροῖσ, ἂν δὲ κατορθώσῃ, τὰσ χάριτασ παρ’ ὑμῶν ἀπίστουσ ἕξειν; πάνυ τοίνυν ἀχθοίμην ἄν, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, εἰ τοῦτο μόνον δόξαιμι δίκαιον κατηγορεῖν τοῦ νόμου, ὅτι πολλοὺσ ξένουσ εὐεργέτασ ἀφαιρεῖται τὴν ἀτέλειαν, τῶν δὲ πολιτῶν μηδέν’ ἄξιον δοκοίην ἔχειν δεῖξαι τῶν εὑρημένων ταύτην τὴν τιμήν.

καὶ γὰρ τἄλλ’ ἀγάθ’ εὐξαίμην ἂν ἔγωγε παρ’ ἡμῖν εἶναι πλεῖστα, καὶ ἄνδρασ ἀρίστουσ καὶ πλείστουσ εὐεργέτασ τῆσ πόλεωσ πολίτασ εἶναι. πρῶτον μὲν τοίνυν Κόνωνα σκοπεῖτε, εἰ ἄρ’ ἄξιον, καταμεμψαμένουσ ἢ τὸν ἄνδρα ἢ τὰ πεπραγμένα, ἄκυρόν τι ποιῆσαι τῶν ἐκείνῳ δοθέντων.

οὗτοσ γάρ, ὡσ ὑμῶν τινῶν ἔστιν ἀκοῦσαι τῶν κατὰ τὴν αὐτὴν ἡλικίαν ὄντων, μετὰ τὴν τοῦ δήμου κάθοδον τὴν ἐκ Πειραιῶσ ἀσθενοῦσ ἡμῶν τῆσ πόλεωσ οὔσησ καὶ ναῦν οὐδεμίαν κεκτημένησ, στρατηγῶν βασιλεῖ, παρ’ ὑμῶν οὐδ’ ἡντινοῦν ἀφορμὴν λαβών, κατεναυμάχησεν Λακεδαιμονίουσ, καὶ πρότερον τοῖσ ἄλλοισ ἐπιτάττοντασ εἴθισ’ ἀκούειν ὑμῶν, καὶ τοὺσ ἁρμοστὰσ ἐξήλασεν ἐκ τῶν νήσων, καὶ μετὰ ταῦτα δεῦρ’ ἐλθὼν ἀνέστησε τὰ τείχη, καὶ πρῶτοσ πάλιν περὶ τῆσ ἡγεμονίασ ἐποίησε τῇ πόλει τὸν λόγον πρὸσ Λακεδαιμονίουσ εἶναι. καὶ γάρ τοι μόνῳ τῶν πάντων αὐτῷ τοῦτ’ ἐν τῇ στήλῃ γέγραπται·

ἐπειδὴ Κόνων φησὶν ἠλευθέρωσε τοὺσ Ἀθηναίων συμμάχουσ. ἔστιν δὲ τοῦτο τὸ γράμμ’, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, ἐκείνῳ μὲν φιλοτιμία πρὸσ ὑμᾶσ αὐτούσ, ὑμῖν δὲ πρὸσ πάντασ τοὺσ Ἕλληνασ· ὅτου γὰρ ἄν τισ παρ’ ὑμῶν ἀγαθοῦ τοῖσ ἄλλοισ αἴτιοσ γένηται, τούτου τὴν δόξαν τὸ τῆσ πόλεωσ ὄνομα καρποῦται. διόπερ οὐ μόνον αὐτῷ τὴν ἀτέλειαν ἔδωκαν οἱ τότε, ἀλλὰ καὶ χαλκῆν εἰκόνα, ὥσπερ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ, ἔστησαν πρώτου·

ἡγοῦντο γὰρ οὐ μικρὰν τυραννίδα καὶ τοῦτον τὴν Λακεδαιμονίων ἀρχὴν καταλύσαντα πεπαυκέναι. ἵν’ οὖν μᾶλλον οἷσ λέγω προσέχητε, τὰ ψηφίσμαθ’ ὑμῖν αὔτ’ ἀναγνώσεται τὰ τότε ψηφισθέντα τῷ Κόνωνι. λέγε. Ψηφίσματα οὐ τοίνυν ὑφ’ ὑμῶν μόνον ὁ Κόνων, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τότ’ ἐτιμήθη πράξασ ἃ διεξῆλθον ἐγώ, ἀλλὰ καὶ ὑπ’ ἄλλων πολλῶν, οἳ δικαίωσ ὧν εὐεργέτηντο χάριν ᾤοντο δεῖν ἀποδιδόναι. οὔκουν αἰσχρόν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, εἰ αἱ μὲν παρὰ τοῖσ ἄλλοισ δωρειαὶ βέβαιοι μένουσιν αὐτῷ, τῆσ δὲ παρ’ ὑμῶν μόνησ τοῦτ’ ἀφαιρήσεται;

καὶ μὴν οὐδ’ ἐκεῖνο καλόν, ζῶντα μὲν αὐτὸν οὕτω τιμᾶν ὥστε τοσούτων ὅσων ἀκηκόατ’ ἀξιοῦν, ἐπειδὴ δὲ τετελεύτηκεν, μηδεμίαν ποιησαμένουσ τούτων μνείαν ἀφελέσθαι τι τῶν δοθέντων τότε.

πολλὰ μὲν γάρ ἐστιν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τῶν ὑπ’ ἐκείνου πραχθέντων ἄξι’ ἐπαίνου, δι’ ἃ πάντα προσήκει μὴ λύειν τὰσ ἐπὶ τούτοισ δοθείσασ δωρειάσ, κάλλιστον δὲ πάντων ἡ τῶν τειχῶν ἀνάστασισ. γνοίη δ’ ἄν τισ εἰ παραθείη πῶσ Θεμιστοκλῆσ, ὁ τῶν καθ’ ἑαυτὸν ἁπάντων ἀνδρῶν ἐνδοξότατοσ, ταὐτὸ τοῦτ’ ἐποίησεν.

λέγεται τοίνυν ἐκεῖνοσ, τειχίζειν εἰπὼν τοῖσ πολίταισ, κἂν ἀφικνῆταί τισ ἐκ Λακεδαίμονοσ, κατέχειν κελεύσασ, οἴχεσθαι πρεσβεύων αὐτὸσ ὡσ τοὺσ Λακεδαιμονίουσ, λόγων δὲ γιγνομένων ἐκεῖ καί τινων ἀπαγγελλόντων ὡσ Ἀθηναῖοι τειχίζουσιν, ἀρνεῖσθαι καὶ πρέσβεισ πέμπειν σκεψομένουσ κελεύειν, ἐπειδὴ δ’ οὐχ ἧκον οὗτοι, πέμπειν ἑτέρουσ παραινεῖν. καὶ πάντεσ ἴσωσ ἀκηκόαθ’ ὃν τρόπον ἐξαπατῆσαι λέγεται. φημὶ τοίνυν ἐγώ καὶ πρὸσ Διόσ, ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, μηδεὶσ φθόνῳ τὸ μέλλον ἀκούσῃ, ἀλλ’ ἂν ἀληθὲσ ᾖ σκοπείτω, ὅσῳ τὸ φανερῶσ τοῦ λάθρᾳ κρεῖττον, καὶ τὸ νικῶντασ τοῦ παρακρουσαμένουσ πράττειν ὁτιοῦν ἐντιμότερον, τοσούτῳ κάλλιον Κόνωνα τὰ τείχη στῆσαι Θεμιστοκλέουσ·

ὁ μὲν γὰρ λαθών, ὁ δὲ νικήσασ τοὺσ κωλύσοντασ αὔτ’ ἐποίησεν. οὐ τοίνυν ἄξιον τὸν τοιοῦτον ὑφ’ ὑμῶν ἀδικηθῆναι, οὐδ’ ἔλαττον σχεῖν τῶν ῥητόρων τῶν διδαξόντων ὡσ ἀφελέσθαι τι χρὴ τῶν ἐκείνῳ δοθέντων. εἰε͂ν.

ἀλλὰ νὴ Δία τὸν παῖδα τὸν Χαβρίου περιίδωμεν ἀφαιρεθέντα τὴν ἀτέλειαν, ἣν ὁ πατὴρ αὐτῷ δικαίωσ παρ’ ὑμῶν λαβὼν κατέλιπεν. ἀλλ’ οὐδέν’ ἀνθρώπων εὖ φρονοῦντ’ οἶμαι ταῦτ’ ἂν φῆσαι καλῶσ ἔχειν. ἴστε μὲν οὖν ἴσωσ, καὶ ἄνευ τοῦ παρ’ ἐμοῦ λόγου, ὅτι σπουδαῖοσ Χαβρίασ ἦν ἀνήρ, οὐ μὴν κωλύει γ’ οὐδὲν κἀμὲ διὰ βραχέων ἐπιμνησθῆναι τῶν πεπραγμένων αὐτῷ. ὃν μὲν οὖν τρόπον ὑμᾶσ ἔχων πρὸσ ἅπαντασ Πελοποννησίουσ παρετάξατ’ ἐν Θήβαισ, καὶ ὡσ Γοργώπαν ἀπέκτεινεν ἐν Αἰγίνῃ, καὶ ὅσ’ ἐν Κύπρῳ τρόπαι’ ἔστησεν καὶ μετὰ ταῦτ’ ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ ὅτι πᾶσαν ἐπελθὼν ὀλίγου δέω λέγειν χώραν οὐδαμοῦ τὸ τῆσ πόλεωσ ὄνομ’ οὐδ’ αὑτὸν κατῄσχυνεν, οὔτε πάνυ ῥᾴδιον κατὰ τὴν ἀξίαν εἰπεῖν, πολλή τ’ αἰσχύνη λέγοντοσ ἐμοῦ ταῦτ’ ἐλάττω φανῆναι τῆσ ἐν ἑκάστῳ νῦν περὶ αὐτοῦ δόξησ ὑπαρχούσησ·

ἃ δ’ οὐδαμῶσ ἂν εἰπὼν οἰόμαι μικρὰ ποιῆσαι, ταῦθ’ ὑπομνῆσαι πειράσομαι. ἐνίκησεν μὲν τοίνυν Λακεδαιμονίουσ ναυμαχίᾳ καὶ πεντήκοντα μιᾶσ δεούσασ ἔλαβ’ αἰχμαλώτουσ τριήρεισ, εἷλε δὲ τῶν νήσων τούτων τὰσ πολλὰσ καὶ παρέδωκεν ὑμῖν καὶ φιλίασ ἐποίησεν ἐχθρῶσ ἐχούσασ πρότερον, τρισχίλια δ’ αἰχμάλωτα σώματα δεῦρ’ ἤγαγεν, καὶ πλεῖν ἢ δέκα καὶ ἑκατὸν τάλαντ’ ἀπέφην’ ἀπὸ τῶν πολεμίων.

καὶ τούτων πάντων ὑμῶν τινὲσ οἱ πρεσβύτατοι μάρτυρέσ εἰσί μοι. πρὸσ δὲ τούτοισ ἄλλασ τριήρεισ πλεῖν ἢ εἴκοσιν εἷλε, κατὰ μίαν καὶ δύο λαμβάνων, ἃσ ἁπάσασ εἰσ τοὺσ ὑμετέρουσ λιμένασ κατήγαγεν. ἑνὶ δὲ κεφαλαίῳ μόνοσ τῶν πάντων στρατηγῶν οὐ πόλιν, οὐ φρούριον, οὐ ναῦν, οὐ στρατιώτην ἀπώλεσεν οὐδέν’ ἡγούμενοσ ὑμῶν, οὐδ’ ἔστιν οὐδενὶ τῶν ὑμετέρων ἐχθρῶν τρόπαιον οὐδὲν ἀφ’ ὑμῶν τε κἀκείνου, ὑμῖν δ’ ἀπὸ πολλῶν πόλλ’ ἐκείνου στρατηγοῦντοσ.

ἵνα δὲ μὴ λέγων παραλίπω τι τῶν πεπραγμένων αὐτῷ, ἀναγνώσεται γεγραμμένασ ὑμῖν τάσ τε ναῦσ ὅσασ ἔλαβεν καὶ οὗ ἑκάστην, καὶ τῶν πόλεων τὸν ἀριθμὸν καὶ τῶν χρημάτων τὸ πλῆθοσ, καὶ τῶν τροπαίων οὗ ἕκαστον. λέγε. Πράξεισ Χαβρίου δοκεῖ τισὶν ὑμῶν, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, οὗτοσ ὃ τοσαύτασ πόλεισ λαβὼν καὶ τριήρεισ τῶν πολεμίων ναυμαχίᾳ νικήσασ, καὶ τοσούτων καλῶν αἴτιοσ ὤν, αἰσχροῦ δ’ οὐδενὸσ τῇ πόλει, ἄξιοσ εἶναι ἀποστερηθῆναι τὴν ἀτέλειαν ἣν εὑρ́ετο παρ’ ὑμῶν καὶ τῷ υἱεῖ κατέλιπεν; ἐγὼ μὲν οὐκ οἰόμαι.

καὶ γὰρ ἂν ἄλογον εἰή· μίαν μὲν πόλιν εἰ ἀπώλεσεν ἢ ναῦσ δέκα μόνασ, περὶ προδοσίασ ἂν αὐτὸν εἰσήγγελλον οὗτοι, καὶ εἰ ἑάλω, τὸν ἅπαντ’ ἂν ἀπωλώλει χρόνον· ἐπειδὴ δὲ τοὐναντίον ἑπτακαίδεκα μὲν πόλεισ εἷλεν, ἑβδομήκοντα δὲ ναῦσ ἔλαβεν, τρισχιλίουσ δ’ αἰχμαλώτουσ, δέκα δὲ καὶ ἑκατὸν τάλαντ’ ἀπέφηνεν, τοσαῦτα δ’ ἔστησε τρόπαια, τηνικαῦτα δ’ οὐκ ἔσται κύρι’ αὐτῷ τὰ δοθέντ’ ἐπὶ τούτοισ;

καὶ μήν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ ζῶν πάνθ’ ὑπὲρ ὑμῶν φανήσεται πράξασ Χαβρίασ, καὶ τὴν τελευτὴν αὐτὴν τοῦ βίου πεποιημένοσ οὐχ ὑπὲρ ἄλλου τινόσ, ὥστε δικαίωσ ἂν οὐ μόνον διὰ τὰ ζῶντι πεπραγμένα φαίνοισθ’ εὐνοϊκῶσ διακείμενοι πρὸσ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ διὰ ταύτην. ἄξιον τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, κἀκεῖνο σκοπεῖν, ὅπωσ μὴ φανούμεθα φαυλότεροι Χίων περὶ τοὺσ εὐεργέτασ γεγενημένοι.

εἰ γὰρ ἐκεῖνοι μέν, ἐφ’ οὓσ μεθ’ ὅπλων ἦλθεν ἐν ἐχθροῦ τάξει, μηδὲν ὧν ἔδοσαν πρότερον νῦν ἀφῄρηνται, ἀλλὰ τὰσ πάλαι χάριτασ μείζουσ τῶν καινῶν ἐγκλημάτων πεποίηνται, ὑμεῖσ δέ, ὑπὲρ ὧν ἐπ’ ἐκείνουσ ἐλθὼν ἐτελεύτησεν, ἀντὶ τοῦ διὰ ταῦτ’ ἔτι μᾶλλον αὐτὸν τιμᾶν καὶ τῶν ἐπὶ ταῖσ πρότερον εὐεργεσίαισ τι δοθέντων ἀφῃρημένοι φανήσεσθε, πῶσ οὐκ εἰκότωσ αἰσχύνην ἕξετε; καὶ μὴν καὶ κατ’ ἐκεῖν’ ἀνάξι’ ἂν εἰή πεπονθὼσ ὁ παῖσ εἴ <τι> τῆσ δωρειᾶσ ἀφαιρεθείη, καθ’ ὃ πολλάκισ ὑμῶν στρατηγήσαντοσ Χαβρίου οὐδενὸσ πώποθ’ υἱὸσ ὀρφανὸσ δι’ ἐκεῖνον ἐγένετο, αὐτὸσ δ’ ἐν ὀρφανίᾳ τέθραπται διὰ τὴν πρὸσ ὑμᾶσ φιλοτιμίαν τοῦ πατρόσ.

οὕτω γὰρ ὡσ ἀληθῶσ ἔμοιγε φαίνεται βεβαίωσ πωσ ἐκεῖνοσ φιλόπολισ, ὥστε δοκῶν καὶ ὢν ἀσφαλέστατοσ στρατηγὸσ ἁπάντων, ὑπὲρ μὲν ὑμῶν, ὁπόθ’ ἡγοῖτο, ἐχρῆτο τούτῳ, ὑπὲρ αὑτοῦ δέ, ἐπειδὴ τὸ καθ’ αὑτὸν ἐτάχθη κινδυνεύειν, παρεῖδε, καὶ μᾶλλον εἵλετο μὴ ζῆν ἢ καταισχῦναι τὰσ παρ’ ὑμῶν ὑπαρχούσασ αὐτῷ τιμάσ. εἶθ’ ὑπὲρ ὧν ἐκεῖνοσ ᾤετο δεῖν ἀποθνῄσκειν ἢ νικᾶν, ταῦθ’ ἡμεῖσ ἀφελώμεθα τὸν υἱὸν αὐτοῦ;

καὶ τί φήσομεν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὅταν τὰ μὲν τρόπαι’ ἑστήκῃ δῆλα πᾶσιν ἀνθρώποισ, ἃ ὑπὲρ ὑμῶν στρατηγῶν ἐκεῖνοσ ἔστησε, τῶν δ’ ἐπὶ τούτοισ δωρειῶν ἀφῃρημένον τι φαίνηται; οὐ σκέψεσθ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ λογιεῖσθε, ὅτι νῦν οὐχ ὁ νόμοσ κρίνεται πότερον ἔστ’ ἐπιτήδειοσ ἢ οὔ, ἀλλ’ ὑμεῖσ δοκιμάζεσθ’ εἴτ’ ἐπιτήδειοι πάσχειν ἔστ’ εὖ τὸν λοιπὸν χρόνον εἴτε μή; λαβὲ δὴ καὶ τὸ τῷ Χαβρίᾳ ψήφισμα ψηφισθέν.

ὁρ́α δὴ καὶ σκόπει· δεῖ γὰρ αὔτ’ ἐνταῦθ’ εἶναί που. ἐγὼ δ’ ἔτι τοῦτ’ εἰπεῖν ὑπὲρ Χαβρίου βούλομαι.

ὑμεῖσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τιμῶντέσ ποτ’ Ἰφικράτην, οὐ μόνον αὐτὸν ἐτιμήσατε, ἀλλὰ καὶ δι’ ἐκεῖνον Στράβακα καὶ Πολύστρατον· καὶ πάλιν, Τιμοθέῳ διδόντεσ τὴν δωρειάν, δι’ ἐκεῖνον ἐδώκατε καὶ Κλεάρχῳ καί τισιν ἄλλοισ πολιτείαν· Χαβρίασ δ’ αὐτὸσ ἐτιμήθη παρ’ ὑμῖν μόνοσ. εἰ δὴ τόθ’, ὅθ’ εὑρίσκετο τὴν δωρειάν, ἠξίωσεν ὑμᾶσ, ὥσπερ δι’ Ἰφικράτην καὶ Τιμόθεον εὖ τινὰσ πεποιήκατε, οὕτω καὶ δι’ αὑτὸν εὖ ποιῆσαι τούτων τινὰσ τῶν εὑρημένων τὴν ἀτέλειαν, οὓσ νῦν οὗτοι μεμφόμενοι πάντασ ἀφαιρεῖσθαι κελεύουσιν ὁμοίωσ, οὐκ ἂν ἐδώκατε ταύτην αὐτῷ τὴν χάριν;

ἔγωγ’ ἡγοῦμαι. εἶθ’ οἷσ δι’ ἐκεῖνον ἂν τότ’ ἐδώκατε δωρειάν, διὰ τούτουσ νῦν αὐτὸν ἐκεῖνον ἀφαιρήσεσθε τὴν ἀτέλειαν;

ἀλλ’ ἄλογον. οὐδὲ γὰρ ὑμῖν ἁρμόττει δοκεῖν παρὰ μὲν τὰσ εὐεργεσίασ οὕτω προχείρωσ ἔχειν ὥστε μὴ μόνουσ αὐτοὺσ τοὺσ εὐεργέτασ τιμᾶν, ἀλλὰ καὶ τοὺσ ἐκείνων φίλουσ, ἐπειδὰν δὲ χρόνοσ διέλθῃ βραχύσ, καὶ ὅσ’ αὐτοῖσ δεδώκατε, ταῦτ’ ἀφαιρεῖσθαι. Ψηφίσματα τῶν Χαβρίου Τιμῶν οὓσ μὲν τοίνυν ἀδικήσετε, εἰ μὴ λύσετε τὸν νόμον, πρὸσ πολλοῖσ ἄλλοισ, οὓσ ἀκηκόατε, εἰσίν, ὦ ἄνδρεσ δικασταί. σκοπεῖτε δὴ καὶ λογίσασθ’ ἐν ὑμῖν αὐτοῖσ, εἴ τινεσ τούτων τῶν τετελευτηκότων λάβοιεν τρόπῳ τινὶ τοῦ νυνὶ γιγνομένου πράγματοσ αἴσθησιν, ὡσ ἂν εἰκότωσ ἀγανακτήσειαν. εἰ γὰρ ὧν ἔργῳ πεποίηκεν ἕκαστοσ αὐτῶν ὑμᾶσ εὖ, τούτων ἐκ λόγου κρίσισ γίγνεται, καὶ τὰ καλῶσ πραχθένθ’ ὑπ’ ἐκείνων, ἂν ὑφ’ ἡμῶν μὴ καλῶσ ῥηθῇ τῷ λόγῳ, μάτην τοῖσ πονήσασιν εἴργασται, πῶσ οὐ δεινὰ πάσχουσιν;

ἵνα τοίνυν εἰδῆτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὅτι ὡσ ἀληθῶσ ἐπὶ πᾶσι δικαίοισ ποιούμεθα τοὺσ λόγουσ πάντασ οὓσ λέγομεν πρὸσ ὑμᾶσ, καὶ οὐδὲν ἔσθ’ ὅ τι τοῦ παρακρούσασθαι καὶ φενακίσαι λέγεται παρ’ ἡμῶν ἕνεκα, ἀναγνώσεται τὸν νόμον ὑμῖν ὃν παρεισφέρομεν γράψαντεσ ἀντὶ τοῦδε, ὃν οὐκ ἐπιτήδειον εἶναί φαμεν.

γνώσεσθε γὰρ ἐκ τούτου πρόνοιάν τιν’ ἔχοντασ ἡμᾶσ καὶ ὅπωσ ὑμεῖσ μηδὲν αἰσχρὸν ποιῆσαι δόξετε, καὶ ὅπωσ, εἴ τινά τισ καταμέμφεται τῶν εὑρημένων τὰσ δωρειάσ, ἂν δίκαιον ᾖ, κρίνασ παρ’ ὑμῖν ἀφαιρήσεται, καὶ ὅπωσ, οὓσ οὐδεὶσ ἂν ἀντείποι μὴ οὐ δεῖν ἔχειν, ἕξουσιν τὰ δοθέντα. καὶ τούτων πάντων οὐδὲν ἔσθ’ ἡμέτερον οὐδὲ καινὸν εὑρ́ημα, ἀλλ’ ὁ παλαιόσ, ὃν οὗτοσ παρέβη, νόμοσ οὕτω κελεύει νομοθετεῖν, γράφεσθαι μέν, ἄν τίσ τινα τῶν ὑπαρχόντων νόμων μὴ καλῶσ ἔχειν ἡγῆται, παρεισφέρειν δ’ αὐτὸν ἄλλον, ὃν ἂν τιθῇ λύων ἐκεῖνον, ὑμᾶσ δ’ ἀκούσαντεσ ἑλέσθαι τὸν κρείττω.

οὐ γὰρ ᾤετο δεῖν ὁ Σόλων, ὁ τοῦτον τὸν τρόπον προστάξασ νομοθετεῖν, τοὺσ μὲν θεσμοθέτασ τοὺσ ἐπὶ τοὺσ νόμουσ κληρουμένουσ δὶσ δοκιμασθέντασ ἄρχειν, ἔν τε τῇ βουλῇ καὶ παρ’ ὑμῖν ἐν τῷ δικαστηρίῳ, τοὺσ δὲ νόμουσ αὐτούσ, καθ’ οὓσ καὶ τούτοισ ἄρχειν καὶ πᾶσι τοῖσ ἄλλοισ πολιτεύεσθαι προσήκει, ἐπὶ καιροῦ τεθέντασ, ὅπωσ ἔτυχον, μὴ δοκιμασθέντασ κυρίουσ εἶναι.

καὶ γάρ τοι τότε μέν, τέωσ τὸν τρόπον τοῦτον ἐνομοθέτουν, τοῖσ μὲν ὑπάρχουσι νόμοισ ἐχρῶντο, καινοὺσ δ’ οὐκ ἐτίθεσαν·

ἐπειδὴ δὲ τῶν πολιτευομένων τινὲσ δυνηθέντεσ, ὡσ ἐγὼ πυνθάνομαι, κατεσκεύασαν αὑτοῖσ ἐξεῖναι νομοθετεῖν, ὅταν τισ βούληται καὶ ὃν ἂν τύχῃ τρόπον, τοσοῦτοι μὲν οἱ ἐναντίοι σφίσιν αὑτοῖσ εἰσὶ νόμοι, ὥστε χειροτονεῖθ’ ὑμεῖσ τοὺσ διαλέξοντασ τοὺσ ἐναντίουσ ἐπὶ πάμπολυν ἤδη χρόνον, καὶ τὸ πρᾶγμ’ οὐδὲν μᾶλλον δύναται πέρασ ἔχειν· ψηφισμάτων δ’ οὐδ’ ὁτιοῦν διαφέρουσιν οἱ νόμοι, ἀλλὰ νεώτεροι οἱ νόμοι, καθ’ οὓσ τὰ ψηφίσματα δεῖ γράφεσθαι, τῶν ψηφισμάτων αὐτῶν ὑμῖν εἰσίν.

ἵν’ οὖν μὴ λόγον λέγω μόνον, ἀλλὰ καὶ τὸν νόμον αὐτὸν ὅν φημι δείξω, λαβέ μοι τὸν νόμον καθ’ ὃν ἦσαν οἱ πρότερον νομοθέται. λέγε. συνίεθ’ ὃν τρόπον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ὁ Σόλων τοὺσ νόμουσ ὡσ καλῶσ κελεύει τιθέναι, πρῶτον μὲν παρ’ ὑμῖν, ἐν τοῖσ ὀμωμοκόσιν, παρ’ οἷσπερ καὶ τἄλλα κυροῦται, ἔπειτα λύοντα τοὺσ ἐναντίουσ, ἵν’ εἷσ ᾖ περὶ τῶν ὄντων ἑκάστου νόμοσ, καὶ μὴ τοὺσ ἰδιώτασ αὐτὸ τοῦτο ταράττῃ καὶ ποιῇ τῶν ἅπαντασ εἰδότων τοὺσ νόμουσ ἔλαττον ἔχειν, ἀλλὰ πᾶσιν ᾖ ταὔτ’ ἀναγνῶναι καὶ μαθεῖν ἁπλᾶ καὶ σαφῆ τὰ δίκαια.

καὶ πρὸ τούτων γ’ ἐπέταξεν ἐκθεῖναι πρόσθε τῶν ἐπωνύμων καὶ τῷ γραμματεῖ παραδοῦναι, τοῦτον δ’ ἐν ταῖσ ἐκκλησίαισ ἀναγιγνώσκειν, ἵν’ ἕκαστοσ ὑμῶν ἀκούσασ πολλάκισ καὶ κατὰ σχολὴν σκεψάμενοσ, ἃν ᾖ καὶ δίκαια καὶ συμφέροντα, ταῦτα νομοθετῇ.

τούτων τοίνυν τοσούτων ὄντων δικαίων τὸ πλῆθοσ, οὑτοσὶ μὲν οὐδ’ ὁτιοῦν ἐποίησε Λεπτίνησ· οὐδὲ γὰρ ἂν ὑμεῖσ ποτ’ ἐπείσθητε, ὡσ ἐγὼ νομίζω, θέσθαι τὸν νόμον· ἡμεῖσ δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πάντα, καὶ παρεισφέρομεν πολλῷ καὶ κρείττω καὶ δικαιότερον τοῦ τούτου νόμον. γνώσεσθε δ’ ἀκούοντεσ.

λαβὲ καὶ λέγε πρῶτον μὲν ἃ τοῦ τούτου νόμου γεγράμμεθα, εἶθ’ ἅ φαμεν δεῖν ἀντὶ τούτων τεθῆναι. λέγε. Νόμοσ ταῦτα μέν ἐσθ’ ἃ τοῦ τούτου νόμου διώκομεν ὡσ οὐκ ἐπιτήδεια. τὰ δ’ ἑξῆσ λέγε, ἃ τούτων εἶναι βελτίω φαμέν.

προσέχετ’, ἄνδρεσ δικασταί, τούτοισ ἀναγιγνωσκομένοισ τὸν νοῦν. λέγε. Νόμοσ ἐπίσχεσ. τοῦτο μέν ἐστιν ἐν τοῖσ οὖσι νόμοισ κυρίοισ ὑπάρχον καλόν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ σαφέσ, τὰσ δωρειὰσ ὅσασ ὁ δῆμοσ ἔδωκε κυρίασ εἶναι·

δίκαιον, ὦ γῆ καὶ θεοί. χρῆν τοίνυν Λεπτίνην μὴ πρότερον τιθέναι τὸν ἑαυτοῦ νόμον πρὶν τοῦτον ἔλυσε γραψάμενοσ. νῦν δὲ μαρτυρίαν καθ’ ἑαυτοῦ καταλείπων ὅτι παρανομεῖ τουτονὶ τὸν νόμον, ὅμωσ ἐνομοθέτει, καὶ ταῦθ’ ἑτέρου κελεύοντοσ νόμου καὶ κατ’ αὐτὸ τοῦτ’ ἔνοχον εἶναι τῇ γραφῇ, ἐὰν ἐναντίοσ ᾖ τοῖσ πρότερον κειμένοισ νόμοισ. λαβὲ δ’ αὐτὸν τὸν νόμον. Νόμοσ οὔκουν ἐναντίον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τῷ κυρίασ εἶναι τὰσ δωρειάσ, ὅσασ ὁ δῆμοσ ἔδωκε, τὸ μηδέν’ εἶναι ἀτελῆ τούτων οἷσ ὁ δῆμοσ ἔδωκεν; σαφῶσ γ’ οὑτωσί.

ἀλλ’ οὐκ ἐν ᾧ νῦν ὅδ’ ἀντεισφέρει νόμῳ, ἀλλ’ ἅ τ’ ἐδώκατε, κύρια, καὶ πρόφασισ δικαία κατὰ τῶν ἢ παρακρουσαμένων ἢ μετὰ ταῦτ’ ἀδικούντων ἢ ὅλωσ ἀναξίων, δι’ ἣν ὃν ἂν ὑμῖν δοκῇ κωλύσετ’ ἔχειν τὴν δωρειάν. λέγε τὸν νόμον. Νόμοσ ἀκούετ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ καταμανθάνετε, ὅτι ἐνταῦθ’ ἔνι καὶ τοὺσ ἀξίουσ ἔχειν τὰ δοθέντα καὶ τοὺσ μὴ τοιούτουσ κριθέντασ, ἐὰν ἀδίκωσ τι λάβωσιν, ἀφαιρεθῆναι, καὶ τὸ λοιπὸν ἐφ’ ὑμῖν εἶναι πάνθ’, ὥσπερ ἐστὶ δίκαιον, καὶ δοῦναι καὶ μή. ὡσ μὲν τοίνυν οὐχὶ καλῶσ οὗτοσ ἔχει καὶ δικαίωσ ὁ νόμοσ, οὔτ’ ἐρεῖν οἰόμαι Λεπτίνην οὔτ’, ἐὰν λέγῃ, δεῖξαι δυνήσεσθαι· ἃ δὲ πρὸσ τοῖσ θεσμοθέταισ ἔλεγεν, ταῦτ’ ἴσωσ λέγων παράγειν ὑμᾶσ ζητήσει.

ἔφη γὰρ ἐξαπάτησ εἵνεκα παραγεγράφθαι τοῦτον τὸν νόμον, ἐὰν δ’ ὃν αὐτὸσ ἔθηκεν λυθῇ, τοῦτον οὐ τεθήσεσθαι. ἐγὼ δ’, ὅτι μὲν τῇ ὑμετέρᾳ ψήφῳ τοῦ τούτου νόμου λυθέντοσ τὸν παρεισενεχθέντα κύριον εἶναι σαφῶσ ὁ παλαιὸσ κελεύει νόμοσ, καθ’ ὃν οἱ θεσμοθέται τοῦτον ὑμῖν παρέγραψαν, ἐάσω, ἵνα μὴ περὶ τούτου τισ ἀντιλέγῃ μοι, ἀλλ’ ἐπ’ ἐκεῖν’ εἶμι.

ὅταν ταῦτα λέγῃ δήπου, ὁμολογεῖ μὲν εἶναι βελτίω καὶ δικαιότερον τόνδε τὸν νόμον οὗ τέθεικεν αὐτόσ, ὑπὲρ δὲ τοῦ πῶσ τεθήσεται ποιεῖται τὸν λόγον. πρῶτον μὲν τοίνυν εἰσὶν αὐτῷ κατὰ τοῦ παρεισφέροντοσ πολλοὶ τρόποι, δι’ ὧν, ἂν βούληται, θεῖναι τὸν νόμον αὐτὸν ἀναγκάσει.

ἔπειτ’ ἐγγυώμεθ’ ἡμεῖσ, ἐγώ, Φορμίων, ἄλλον εἴ τινα βούλεται, θήσειν τὸν νόμον. ἔστι δὲ δήπου νόμοσ ὑμῖν, ἐάν τισ ὑποσχόμενόσ τι τὸν δῆμον ἢ τὴν βουλὴν ἢ δικαστήριον ἐξαπατήσῃ, τὰ ἔσχατα πάσχειν. ἐγγυώμεθα, ὑπισχνούμεθα· οἱ θεσμοθέται ταῦτα γραφόντων, ἐπὶ τούτοισ τὸ πρᾶγμα γιγνέσθω. μήθ’ ὑμεῖσ ποιήσητε μηδὲν ἀνάξιον ὑμῶν αὐτῶν, μήτε, εἴ τισ φαῦλόσ ἐστι τῶν εὑρημένων τὴν δωρειάν, ἐχέτω, ἀλλ’ ἰδίᾳ κατὰ τόνδε κριθήτω τὸν νόμον.

εἰ δὲ ταῦτα λόγουσ καὶ φλυαρίασ εἶναι φήσει, ἐκεῖνό γ’ οὐ λόγοσ· αὐτὸσ θέτω, καὶ μὴ λεγέτω τοῦθ’, ὡσ οὐ θήσομεν ἡμεῖσ. κάλλιον δὲ δήπου τὸν ὑφ’ ὑμῶν κριθέντα καλῶσ ἔχειν νόμον εἰσφέρειν ἢ ὃν νῦν ἀφ’ αὑτοῦ τίθησιν. ἐμοὶ δ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, δοκεῖ Λεπτίνησ καί μοι μηδὲν ὀργισθῇσ·

οὐδὲν γὰρ φλαῦρον ἐρῶ σε ἢ οὐκ ἀνεγνωκέναι τοὺσ Σόλωνοσ νόμουσ ἢ οὐ συνιέναι. εἰ γὰρ ὁ μὲν Σόλων ἔθηκεν νόμον ἐξεῖναι δοῦναι τὰ ἑαυτοῦ ᾧ ἄν τισ βούληται, ἐὰν μὴ παῖδεσ ὦσι γνήσιοι, οὐχ ἵν’ ἀποστερήσῃ τοὺσ ἐγγυτάτω γένει τῆσ ἀγχιστείασ, ἀλλ’ ἵν’ εἰσ τὸ μέσον καταθεὶσ τὴν ὠφέλειαν ἐφάμιλλον ποιήσῃ τὸ ποιεῖν ἀλλήλουσ εὖ, σὺ δὲ τοὐναντίον εἰσενήνοχασ μὴ ἐξεῖναι τῷ δήμῳ τῶν αὑτοῦ δοῦναι μηδενὶ μηδέν, πῶσ σέ τισ φήσει τοὺσ Σόλωνοσ ἀνεγνωκέναι νόμουσ ἢ συνιέναι; ὃσ ἔρημον ποιεῖσ τὸν δῆμον τῶν φιλοτιμησομένων, προλέγων καὶ δεικνὺσ ὅτι τοῖσ ἀγαθόν τι ποιοῦσιν οὐδ’ ὁτιοῦν ἔσται πλέον.

καὶ μὴν κἀκεῖνοσ τῶν καλῶσ δοκούντων ἔχειν νόμων Σόλωνόσ ἐστι, μὴ λέγειν κακῶσ τὸν τεθνεῶτα, μηδ’ ἂν ὑπὸ τῶν ἐκείνου τισ ἀκούῃ παίδων αὐτόσ·

σὺ δὲ ποιεῖσ, οὐ λέγεισ κακῶσ τοὺσ τετελευτηκότασ τῶν εὐεργετῶν, τῷ δεῖνι μεμφόμενοσ καὶ τὸν δεῖν’ ἀνάξιον εἶναι φάσκων, ὧν οὐδὲν ἐκείνοισ προσῆκεν. ἆρ’ οὐ πολὺ τοῦ Σόλωνοσ ἀποστατεῖσ τῇ γνώμῃ; πάνυ τοίνυν σπουδῇ τισ ἀπήγγελλέ μοι περὶ τοῦ μηδενὶ δεῖν μηδὲν διδόναι, μηδ’ ἂν ὁτιοῦν πράξῃ, τοιοῦτόν τι λέγειν αὐτοὺσ παρεσκευάσθαι, ὡσ ἄρ’ οἱ Λακεδαιμόνιοι καλῶσ πολιτευόμενοι καὶ Θηβαῖοι οὐδενὶ τῶν παρ’ ἑαυτοῖσ διδόασι τοιαύτην οὐδεμίαν τιμήν·

καίτοι καὶ παρ’ ἐκείνοισ τινέσ εἰσιν ἴσωσ ἀγαθοί. ἐμοὶ δὲ δοκοῦσιν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πάντεσ οἱ τοιοῦτοι λόγοι παροξυντικοὶ μὲν εἶναι πρὸσ τὸ τὰσ ἀτελείασ ὑμᾶσ ἀφελέσθαι πεῖσαι, οὐ μέντοι δίκαιοί γ’ οὐδαμῇ. οὐ γὰρ ἀγνοῶ τοῦθ’ ὅτι Θηβαῖοι καὶ Λακεδαιμόνιοι καὶ ἡμεῖσ οὔτε νόμοισ οὔτ’ ἔθεσιν χρώμεθα τοῖσ αὐτοῖσ οὔτε πολιτείᾳ. αὐτὸ γὰρ τοῦτο πρῶτον, ὃ νῦν οὗτοι ποιήσουσιν, ἐὰν ταῦτα λέγωσιν, οὐκ ἔξεστι ποιεῖν παρὰ τοῖσ Λακεδαιμονίοισ, τὰ τῶν Ἀθηναίων ἐπαινεῖν νόμιμα οὐδὲ τὰ τῶν δείνων, πολλοῦ γε καὶ δεῖ, ἀλλ’ ἃ τῇ παρ’ ἐκείνοισ πολιτείᾳ συμφέρει, ταῦτ’ ἐπαινεῖν ἀνάγκη καὶ ποιεῖν.

εἶτα καὶ Λακεδαιμόνιοι τῶν μὲν τοιούτων ἀφεστᾶσιν, ἄλλαι δέ τινεσ παρ’ ἐκείνοισ εἰσὶ τιμαί, ἃσ ἀπεύξαιτ’ ἂν ἅπασ ὁ δῆμοσ ἐνταυθοῖ γενέσθαι. τίνεσ οὖν εἰσιν αὗται;

τὰσ μὲν καθ’ ἕκαστον ἐάσω, μίαν δ’ ἣ συλλαβοῦσα τὰσ ἄλλασ ἔχει, δίειμι. ἐπειδάν τισ εἰσ τὴν καλουμένην γερουσίαν ἐγκριθῇ παρασχὼν αὑτὸν οἱο͂ν χρή, δεσπότησ ἐστὶ τῶν πολλῶν. ἐκεῖ μὲν γάρ ἐστι τῆσ ἀρετῆσ ἆθλον τῆσ πολιτείασ κυρίῳ γενέσθαι μετὰ τῶν ὁμοίων, παρὰ δ’ ἡμῖν ταύτησ μὲν ὁ δῆμοσ κύριοσ, καὶ ἀραὶ καὶ νόμοι καὶ φυλακαὶ ὅπωσ μηδεὶσ ἄλλοσ κύριοσ γενήσεται, στέφανοι δὲ καὶ ἀτέλειαι καὶ σιτήσεισ καὶ τοιαῦτ’ ἐστίν, ὧν ἄν τισ ἀνὴρ ἀγαθὸσ ὢν τύχοι. καὶ ταῦτ’ ἀμφότερ’ ὀρθῶσ ἔχει, καὶ τἀκεῖ καὶ τὰ παρ’ ἡμῖν.

διὰ τί; ὅτι τὰσ μὲν διὰ τῶν ὀλίγων πολιτείασ τὸ πάντασ ἔχειν ἴσον ἀλλήλοισ τοὺσ τῶν κοινῶν κυρίουσ ὁμονοεῖν ποιεῖ, τὴν δὲ τῶν δήμων ἐλευθερίαν ἡ τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν ἅμιλλα, ἣν ἐπὶ ταῖσ παρὰ τοῦ δήμου δωρειαῖσ πρὸσ αὑτοὺσ ποιοῦνται, φυλάττει. καὶ μὴν περὶ τοῦ γε μηδὲ Θηβαίουσ μηδένα τιμᾶν, ἐκεῖν’ ἂν ἔχειν εἰπεῖν ἀληθὲσ οἰόμαι.

μεῖζον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, Θηβαῖοι φρονοῦσιν ἐπ’ ὠμότητι καὶ πονηρίᾳ ἢ ὑμεῖσ ἐπὶ φιλανθρωπίᾳ καὶ τῷ τὰ δίκαια βούλεσθαι. μήτ’ οὖν ἐκεῖνοί ποτε παύσαιντο, εἰ ἄρ’ εὔξασθαι δεῖ, τοὺσ μὲν ἑαυτοὺσ ἀγαθόν τι ποιοῦντασ μήτε τιμῶντεσ μήτε θαυμάζοντεσ, τοὺσ δὲ συγγενεῖσ ἴστε γὰρ ὃν τρόπον Ὀρχομενὸν διέθηκαν οὕτω μεταχειριζόμενοι, μήθ’ ὑμεῖσ τἀναντία τούτοισ τοὺσ μὲν εὐεργέτασ τιμῶντεσ, παρὰ δὲ τῶν πολιτῶν λόγῳ μετὰ τῶν νόμων τὰ δίκαια λαμβάνοντεσ. ὅλωσ δ’ οἶμαι τότε δεῖν τοὺσ ἑτέρων ἐπαινεῖν τρόπουσ καὶ ἔθη τοῖσ ὑμετέροισ ἐπιτιμῶντασ, ὅταν ᾖ δεῖξαι βέλτιον ἐκείνουσ πράττοντασ ὑμῶν.

ὅτε δ’ ὑμεῖσ, καλῶσ ποιοῦντεσ, καὶ κατὰ τὰσ κοινὰσ πράξεισ καὶ κατὰ τὴν ὁμόνοιαν καὶ κατὰ τἄλλα πάντ’ ἄμεινον ἐκείνων πράττετε, τοῦ χάριν ἂν τῶν ὑμετέρων αὐτῶν ἐθῶν ὀλιγωροῦντεσ ἐκεῖνα διώκοιτε; εἰ γὰρ καὶ κατὰ τὸν λογισμὸν ἐκεῖνα φανείη βελτίω, τῆσ γε τύχησ ἕνεχ’ ᾗ παρὰ ταῦτ’ ἀγαθῇ κέχρησθε, ἐπὶ τούτων ἄξιον μεῖναι. εἰ δὲ δεῖ παρὰ πάντα ταῦτ’ εἰπεῖν ὃ δίκαιον ἡγοῦμαι, ἐκεῖν’ ἂν ἔγωγ’ εἴποιμι.

οὐκ ἔστι δίκαιον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοὺσ Λακεδαιμονίων νόμουσ οὐδὲ τοὺσ Θηβαίων λέγειν ἐπὶ τῷ τοὺσ ἐνθάδε λυμαίνεσθαι, οὐδὲ δι’ ὧν μὲν ἐκεῖνοι μεγάλοι τῆσ ὀλιγαρχίασ καὶ δεσποτείασ εἰσί, κἂν ἀποκτεῖναι βούλεσθαι τὸν παρ’ ἡμῖν τούτων τι κατασκευάσαντα, διὰ δ’ ὧν ὁ παρ’ ἡμῖν δῆμοσ εὐδαίμων, ταῦθ’ ὡσ ἀνελεῖν δεῖ λεγόντων τινῶν ἐθέλειν ἀκούειν. ἔστι τοίνυν τισ πρόχειροσ λόγοσ, ὡσ ἄρα καὶ παρ’ ἡμῖν ἐπὶ τῶν προγόνων πόλλ’ ἀγάθ’ εἰργασμένοι τινὲσ οὐδενὸσ ἠξιοῦντο τοιούτου, ἀλλ’ ἀγαπητῶσ ἐπιγράμματοσ ἐν τοῖσ Ἑρμαῖσ ἔτυχον·

καὶ ἴσωσ τοῦθ’ ὑμῖν ἀναγνώσεται τοὐπίγραμμα. ἐγὼ δ’ ἡγοῦμαι τοῦτον τὸν λόγον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, κατὰ πόλλ’ ἀσύμφορον εἶναι τῇ πόλει λέγεσθαι, πρὸσ δὲ καὶ οὐδὲ δίκαιον. εἰ μὲν γὰρ ἀναξίουσ εἶναί τισ φήσει κἀκείνουσ τιμᾶσθαι, τίσ ἄξιοσ, εἰπάτω, εἰ μήτε τῶν προτέρων μηδεὶσ μήτε τῶν ὑστέρων·

εἰ δὲ μηδένα φήσει, συναχθεσθείην ἂν ἔγωγε τῇ πόλει, εἰ μηδεὶσ ἐν ἅπαντι τῷ χρόνῳ γέγον’ ἄξιοσ εὖ παθεῖν. καὶ μὴν εἴ γ’ ὁμολογῶν ἐκείνουσ εἶναι σπουδαίουσ μὴ τετυχηκότασ δείξει μηδενόσ, τῆσ πόλεωσ ὡσ ἀχαρίστου δήπου κατηγορεῖ. ἔστι δ’ οὐχ οὕτω ταῦτ’ ἔχοντα, οὐδ’ ὀλίγου δεῖ· ἀλλ’ ἐπειδάν τισ οἶμαι κακουργῶν ἐπὶ μὴ προσήκοντα πράγματα τοὺσ λόγουσ μεταφέρῃ, δυσχερεῖσ ἀνάγκη φαίνεσθαι. ὡσ δὲ τἀληθέσ τ’ ἔχει καὶ δίκαιόν ἐστι λέγειν, ἐγὼ πρὸσ ὑμᾶσ ἐρῶ.

ἦσαν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πολλοὶ τῶν πρότερον σπουδαῖοι, καὶ ἡ πόλισ ἡμῶν ἐτίμα καὶ τότε τοὺσ ἀγαθούσ· αἱ μέντοι τιμαὶ καὶ τἄλλα πάντα τὰ μὲν τότ’ ἦν ἐπὶ τοῖσ τότ’ ἔθεσιν, τὰ δὲ νῦν ἐπὶ τοῖσ νῦν. πρὸσ οὖν τί τοῦτο λέγω; ὅτι φήσαιμ’ ἂν ἔγωγ’ ἐκείνουσ οὐκ ἔσθ’ ὅτου παρὰ τῆσ πόλεωσ οὐ τυχεῖν ὧν ἐβουλήθησαν. τίνι χρώμενοσ τεκμηρίῳ;

ὅτι Λυσιμάχῳ δωρειάν, ἑνὶ τῶν τότε χρησίμων, ἑκατὸν μὲν ἐν Εὐβοίᾳ πλέθρα γῆσ πεφυτευμένησ ἔδοσαν, ἑκατὸν δὲ ψιλῆσ, ἔτι δ’ ἀργυρίου μνᾶσ ἑκατόν, καὶ τέτταρασ τῆσ ἡμέρασ δραχμάσ. καὶ τούτων ψήφισμ’ ἔστιν Ἀλκιβιάδου, ἐν ᾧ ταῦτα γέγραπται. τότε μὲν γὰρ ἡ πόλισ ἡμῶν καὶ γῆσ ηὐπόρει καὶ χρημάτων, νῦν δ’ εὐπορήσει· δεῖ γὰρ οὕτω λέγειν καὶ μὴ βλασφημεῖν. καίτοι τίν’ οὐκ ἂν οἰέσθε νῦν τὸ τρίτον μέροσ τούτων ἀντὶ τῆσ ἀτελείασ ἑλέσθαι; ὅτι τοίνυν ἀληθῆ λέγω, λαβέ μοι τὸ ψήφισμα τουτί. Ψήφισμα ὅτι μὲν τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ τοῖσ προγόνοισ ὑμῶν ἔθοσ ἦν τοὺσ χρηστοὺσ τιμᾶν, δηλοῖ τὸ ψήφισμα τουτί· εἰ δὲ μὴ τοῖσ αὐτοῖσ οἷσπερ ἡμεῖσ νῦν, ἕτερόν τι τοῦτ’ ἂν εἰή.

εἰ τοίνυν μήτε Λυσίμαχον μήτ’ ἄλλον μηδένα μηδὲν εὑρῆσθαι παρὰ τῶν προγόνων ἡμῶν συγχωρήσαιμεν, τί μᾶλλον, οἷσ ἔδομεν νῦν ἡμεῖσ, διὰ τοῦτο δικαίωσ ἂν ἀφαιρεθεῖεν; οὐ γὰρ οἱ μὴ δόντεσ ἃ μὴ ’δόκει δεινόν εἰσιν οὐδὲν εἰργασμένοι, ἀλλ’ οἱ δόντεσ μέν, πάλιν δ’ ὕστερον μηδὲν ἐγκαλοῦντεσ ἀφαιρούμενοι.

εἰ μὲν γάρ τισ ἔχει δεῖξαι κἀκείνουσ ὧν ἔδοσάν τῴ τι, τοῦτ’ ἀφῃρημένουσ, συγχωρῶ καὶ ὑμᾶσ ταὐτὸ τοῦτο ποιῆσαι, καίτοι τοῦτό γ’ αἰσχρὸν ὁμοίωσ· εἰ δὲ μηδ’ ἂν εἷσ ἐν ἅπαντι τῷ χρόνῳ τοῦτ’ ἔχοι δεῖξαι γεγονόσ, τίνοσ εἵνεκ’ ἐφ’ ἡμῶν πρώτων καταδειχθῇ τοιοῦτον ἔργον; χρὴ τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, κἀκεῖν’ ἐνθυμεῖσθαι καὶ ὁρᾶν, ὅτι νῦν ὀμωμοκότεσ κατὰ τοὺσ νόμουσ δικάσειν ἥκετε, οὐχὶ τοὺσ Λακεδαιμονίων οὐδὲ Θηβαίων, οὐδ’ οἷσ ποτ’ ἐχρήσανθ’ οἱ πρῶτοι τῶν προγόνων, ἀλλὰ καθ’ οὓσ ἔλαβον τὰσ ἀτελείασ οὓσ ἀφαιρεῖται νῦν οὗτοσ τῷ νόμῳ, καὶ περὶ ὧν ἂν νόμοι μὴ ὦσι, γνώμῃ τῇ δικαιοτάτῃ κρινεῖν.

καλῶσ. τὸ τοίνυν τῆσ γνώμησ πρὸσ ἅπαντ’ ἀνενέγκατε τὸν νόμον. ἆρ’ οὖν δίκαιον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοὺσ εὐεργέτασ τιμᾶν;

δίκαιον. τί δέ; ὅσ’ ἂν δῷ τισ ἅπαξ, δίκαιον ἔχειν ἐᾶν; δίκαιον. ταῦτα τοίνυν αὐτοί τε ποιεῖτε, ἵν’ εὐορκῆτε, καὶ τοὺσ προγόνουσ ὀργίζεσθ’ ἂν μή τισ φῇ ποιεῖν, καὶ τοὺσ τὰ τοιαῦτα λέγοντασ παραδείγματα, ὡσ ἄρ’ ἐκεῖνοι μεγάλ’ εὖ παθόντεσ οὐδέν’ ἐτίμησαν, καὶ πονηροὺσ καὶ ἀπαιδεύτουσ ἡγεῖσθ’ εἶναι, πονηροὺσ μὲν διότι καταψεύδονται τῶν προγόνων ὑμῶν ὡσ ἀχαρίστων, ἀμαθεῖσ δὲ διότι ἐκεῖν’ ἀγνοοῦσιν, ὅτι εἰ τὰ μάλιστα ταῦθ’ οὕτωσ εἶχεν, ἀρνεῖσθαι μᾶλλον ἢ λέγειν αὐτοῖσ προσῆκεν. οἰόμαι τοίνυν καὶ τοῦτον τὸν λόγον Λεπτίνην ἐρεῖν, ὡσ τὰσ εἰκόνασ καὶ τὴν σίτησιν οὐκ ἀφαιρεῖται τῶν εἰληφότων ὁ νόμοσ, οὐδὲ τῆσ πόλεωσ τὸ τιμᾶν τοὺσ ὄντασ ἀξίουσ, ἀλλ’ ἔσται χαλκοῦσ ἱστάναι καὶ σίτησιν διδόναι καὶ ἄλλ’ ὅ τι ἂν βούλησθε, πλὴν τούτου.

ἐγὼ δ’ ὑπὲρ ὧν μὲν τῇ πόλει καταλείπειν φήσει, τοσοῦτο λέγω· ὅταν ὧν ἐδώκατέ τῳ πρότερόν τι, τοῦτ’ ἀφέλησθε, καὶ τὰσ ὑπολοίπουσ ἀπίστουσ ποιήσετε πάσασ δωρειάσ. τί γὰρ ἔσται πιστότερον τὸ τῆσ εἰκόνοσ ἢ τῆσ σιτήσεωσ ἢ τὸ τῆσ ἀτελείασ, ἣν πρότερόν τισι δόντεσ ἀφῃρημένοι φανεῖσθε; ἔτι δ’ εἰ μηδὲν ἔμελλε τοῦτ’ ἔσεσθαι δυσχερέσ, οὐδ’ ἐκεῖνο καλῶσ ἔχειν ἡγοῦμαι, εἰσ τοιαύτην ἄγειν ἀνάγκην τὴν πόλιν δι’ ἧσ ἅπαντασ ἐξ ἴσου τῶν αὐτῶν ἀξιώσει τοῖσ τὰ μέγιστ’ εὐεργετοῦσιν, ἢ μὴ τοῦτο ποιοῦσα χάριν τισὶν οὐκ ἀποδώσει.

μεγάλων μὲν οὖν εὐεργεσιῶν οὔθ’ ὑμῖν συμφέρει συμβαίνειν πολλάκισ καιρόν, οὔτ’ ἴσωσ ῥᾴδιον αἰτίῳ γενέσθαι· μετρίων δὲ καὶ ὧν ἂν ἐν εἰρήνῃ τισ καὶ πολιτείᾳ δύναιτ’ ἐφικέσθαι, εὐνοίασ, δικαιοσύνησ, ἐπιμελείασ, τῶν τοιούτων, καὶ συμφέρειν ἔμοιγε δοκεῖ καὶ χρῆναι διδόναι τὰσ τιμάσ.

δεῖ τοίνυν μεμερίσθαι καὶ τὰ τῶν δωρειῶν, ἵν’ ἧσ ἂν ἄξιοσ ὢν ἕκαστοσ φαίνηται, ταύτην παρὰ τοῦ δήμου λαμβάνῃ τὴν δωρειάν. ἀλλὰ μὴν ὑπὲρ ὧν γε τοῖσ εὑρημένοισ τὰσ τιμὰσ καταλείπειν φήσει, οἱ μὲν ἁπλᾶ πάνυ καὶ δίκαι’ ἂν εἴποιεν, πάνθ’ ὅσα τῶν αὐτῶν ἕνεκ’ αὐτοῖσ ἔδοτ’ εὐεργεσιῶν ἀξιοῦντεσ ἔχειν, οἱ δὲ φενακίζειν τὸν ὡσ καταλείπεται λέγοντά τι αὐτοῖσ.

ὁ γὰρ ἄξια τῆσ ἀτελείασ εὖ πεποιηκέναι δόξασ καὶ ταύτην παρ’ ὑμῶν λαβὼν τὴν τιμὴν μόνην, ἢ ξένοσ ἢ καί τισ πολίτησ, ἐπειδὰν ἀφαιρεθῇ ταύτην, τίν’ ἔχει λοιπὴν δωρειάν, Λεπτίνη; οὐδεμίαν δήπου. μὴ τοίνυν διὰ μὲν τοῦ τῶνδε κατηγορεῖν ὡσ φαύλων ἐκείνουσ ἀφαιροῦ, δι’ ἃ δ’ αὖ καταλείπειν ἐκείνοισ φήσεισ, τούσδ’ ὃ μόνον λαβόντεσ ἔχουσι, τοῦτ’ ἀφέλῃ. ὡσ δ’ ἁπλῶσ εἰπεῖν, οὐκ, εἰ τῶν πάντων ἀδικήσομέν τιν’ ἢ μείζον’ ἢ ἐλάττονα, δεινόν ἐστιν, ἀλλ’ εἰ τὰσ τιμάσ, αἷσ ἂν ἀντ’ εὖ ποιήσωμέν τινασ, ἀπίστουσ καταστήσομεν·

οὐδ’ ὁ πλεῖστοσ ἔμοιγε λόγοσ περὶ τῆσ ἀτελείασ ἐστίν, ἀλλ’ ὑπὲρ τοῦ πονηρὸν ἔθοσ τὸν νόμον εἰσάγειν καὶ τοιοῦτον δι’ οὗ πάντ’ ἄπισθ’ ὅσ’ ὁ δῆμοσ δίδωσιν ἔσται. ὃν τοίνυν κακουργότατον οἰόνται λόγον εὑρηκέναι πρὸσ τὸ τὰσ ἀτελείασ ὑμᾶσ ἀφελέσθαι πεῖσαι, βέλτιόν ἐστι προειπεῖν, ἵνα μὴ λάθητ’ ἐξαπατηθέντεσ.

ἐροῦσ’ ὅτι ταῦθ’ ἱερῶν ἐστιν ἅπαντα τἀναλώματα αἱ χορηγίαι καὶ αἱ γυμνασιαρχίαι· δεινὸν οὖν, εἰ τῶν ἱερῶν ἀτελήσ τισ ἀφεθήσεται. ἐγὼ δὲ τὸ μέν τινασ, οἷσ ὁ δῆμοσ ἔδωκεν, ἀτελεῖσ εἶναι τούτων δίκαιον ἡγοῦμαι, ὃ δὲ νῦν οὗτοι ποιήσουσιν, ἐὰν ἄρα ταῦτα λέγωσι, τοῦτ’ εἶναι δεινὸν νομίζω. εἰ γὰρ ἃ κατὰ μηδέν’ ἄλλον ἔχουσι τρόπον δεῖξαι δίκαιον ὑμᾶσ ἀφελέσθαι, ταῦτ’ ἐπὶ τῷ τῶν θεῶν ὀνόματι ποιεῖν ζητήσουσιν, πῶσ οὐκ ἀσεβέστατον ἔργον καὶ δεινότατον πράξουσιν;

χρὴ γάρ, ὡσ γοῦν ἐμοὶ δοκεῖ, ὅσα τισ πράττει τοὺσ θεοὺσ ἐπιφημίζων, τοιαῦτα φαίνεσθαι οἱᾶ μηδ’ ἂν ἐπ’ ἀνθρώπου πραχθέντα πονηρὰ φανείη. ὅτι δ’ οὐκ ἔστι ταὐτὸν ἱερῶν ἀτέλειαν ἔχειν καὶ λῃτουργιῶν, ἀλλ’ οὗτοι τὸ τῶν λῃτουργιῶν ὄνομ’ ἐπὶ τὸ τῶν ἱερῶν μεταφέροντεσ ἐξαπατᾶν ζητοῦσι, Λεπτίνην ὑμῖν αὐτὸν ἐγὼ παρασχήσομαι μάρτυρα. γράφων γὰρ ἀρχὴν τοῦ νόμου Λεπτίνησ εἶπεν φησίν, ὅπωσ ἂν οἱ πλουσιώτατοι λῃτουργῶσιν, ἀτελῆ μηδέν’ εἶναι πλὴν τῶν ἀφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ.

καίτοι εἰ ἦν ἱερῶν ἀτέλειαν ἔχειν ταὐτὸ καὶ λῃτουργιῶν, τί τοῦτο μαθὼν προσέγραψεν; οὐδὲ γὰρ τούτοισ ἀτέλεια τῶν γ’ ἱερῶν ἐστιν δεδομένη. ἵνα δ’ εἰδῆθ’ ὅτι ταῦτα τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον, λαβέ μοι πρῶτον μὲν τῆσ στήλησ τἀντίγραφα, εἶτα τὴν ἀρχὴν τοῦ νόμου τοῦ Λεπτίνου. λέγε. Ἀντίγραφα Στήλησ ἀκούετε τῶν ἀντιγράφων τῆσ στήλησ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ἀτελεῖσ αὐτοὺσ εἶναι κελευόντων πλὴν ἱερῶν. λέγε δὴ τὴν ἀρχὴν τοῦ νόμου τοῦ Λεπτίνου. Νόμοσ καλῶσ·

κατάθεσ.

γράψασ ὅπωσ ἂν οἱ πλουσιώτατοι λῃτουργῶσι, μηδέν’ εἶναι προσέγραψεν ἀτελῆ πλὴν τῶν ἀφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ. τίνοσ ἕνεκα, εἴ γε τὸ τῶν ἱερῶν τέλοσ ἐστὶ λῃτουργεῖν; αὐτὸσ γὰρ οὑτωσὶ τἀναντία τῇ στήλῃ γεγραφώσ, ἂν τοῦτο λέγῃ, φανήσεται. ἡδέωσ δ’ ἂν ἔγωγ’ ἐροίμην Λεπτίνην·

τίνοσ αὐτοῖσ τὴν ἀτέλειαν ἢ σὺ νῦν καταλείπειν φήσεισ ἢ ἐκείνουσ τότε δοῦναι, τὰσ λῃτουργίασ ὅταν εἶναι φῇσ ἱερῶν; τῶν μὲν γὰρ εἰσ τὸν πόλεμον πασῶν εἰσφορῶν καὶ τριηραρχιῶν ἐκ τῶν παλαιῶν νόμων οὐκ εἴσ’ ἀτελεῖσ· τῶν δὲ λῃτουργιῶν, εἴπερ εἴσ’ ἱερῶν, οὐδ’ ἔχουσιν. ἀλλὰ μὴν γέγραπταί γ’ ἀτελεῖσ αὐτοὺσ εἶναι.

τίνοσ; ἢ τοῦ μετοικίου; τοῦτο γὰρ λοιπόν. οὐ δήπου, ἀλλὰ τῶν ἐγκυκλίων λῃτουργιῶν, ὡσ ἥ τε στήλη δηλοῖ καὶ σὺ προσδιώρισασ ἐν τῷ νόμῳ καὶ μαρτυρεῖ πᾶσ ὁ πρὸ τοῦ χρόνοσ γεγονώσ, ἐν ᾧ τοσούτῳ τὸ πλῆθοσ ὄντι οὔτε φυλὴ πώποτ’ ἐνεγκεῖν ἐτόλμησεν οὐδεμί’ οὐδένα τῶν ἀπ’ ἐκείνων χορηγόν, οὔτ’ ἐνεχθεὶσ αὐτοῖσ ἄλλοσ οὐδεὶσ ἀντιδοῦναι. οἷσ οὐκ ἀκουστέον ἂν ἐναντία τολμᾷ λέγειν. ἔτι τοίνυν ἴσωσ ἐπισύροντεσ ἐροῦσιν ὡσ Μεγαρεῖσ καὶ Μεσσήνιοί τινεσ εἶναι φάσκοντεσ, ἔπειτ’ ἀτελεῖσ εἰσιν, ἁθρόοι παμπληθεῖσ ἄνθρωποι, καί τινεσ ἄλλοι δοῦλοι καὶ μαστιγίαι, Λυκίδασ καὶ Διονύσιοσ, καὶ τοιούτουσ τινὰσ ἐξειλεγμένοι.

ὑπὲρ δὴ τούτων ὡδὶ ποιήσαθ’ ὅταν ταῦτα λέγωσι· κελεύετ’, εἴπερ ἀληθῆ λέγουσι πρὸσ ὑμᾶσ, τὰ ψηφίσματ’ ἐν οἷσ ἀτελεῖσ εἰσιν οὗτοι δεῖξαι. οὐ γάρ ἐστ’ οὐδεὶσ ἀτελὴσ παρ’ ὑμῖν ὅτῳ μὴ ψήφισμ’ ἢ νόμοσ δέδωκε τὴν ἀτέλειαν. πρόξενοι μέντοι πολλοὶ διὰ τῶν πολιτευομένων γεγόνασι παρ’ ὑμῖν τοιοῦτοι, ὧν εἷσ ἐστιν ὁ Λυκίδασ.

ἀλλ’ ἕτερον πρόξενόν ἐστ’ εἶναι καὶ ἀτέλειαν εὑρῆσθαι. μὴ δὴ παραγόντων ὑμᾶσ, μηδ’, ὅτι δοῦλοσ ὢν ὁ Λυκίδασ καὶ Διονύσιοσ καί τισ ἴσωσ ἄλλοσ διὰ τοὺσ μισθοῦ τὰ τοιαῦτα γράφοντασ ἑτοίμωσ πρόξενοι γεγόνασι, διὰ τοῦθ’ ἑτέρουσ ἀξίουσ καὶ ἐλευθέρουσ καὶ πολλῶν ἀγαθῶν αἰτίουσ, ἃσ ἔλαβον δικαίωσ παρ’ ὑμῶν δωρειὰσ ἀφελέσθαι ζητούντων. πῶσ γὰρ οὐχὶ καὶ κατὰ τοῦτο δεινότατ’ ἂν πεπονθὼσ ὁ Χαβρίασ φανείη, εἰ μὴ μόνον ἐξαρκέσει τοῖσ τὰ τοιαῦτα πολιτευομένοισ τὸν ἐκείνου δοῦλον Λυκίδαν πρόξενον ὑμέτερον πεποιηκέναι, ἀλλ’ εἰ διὰ τοῦτον πάλιν καὶ τῶν ἐκείνῳ τι δοθέντων ἀφέλοιντο, καὶ ταῦτ’ αἰτίαν λέγοντεσ ψευδῆ;

οὐ γάρ ἐστιν οὔθ’ οὗτοσ οὔτ’ ἄλλοσ οὐδεὶσ πρόξενοσ ὢν ἀτελήσ, ὅτῳ μὴ διαρρήδην ἀτέλειαν ἔδωκεν ὁ δῆμοσ. τούτοισ δ’ οὐ δέδωκεν, οὐδ’ ἕξουσιν οὗτοι δεικνύναι, λόγῳ δ’ ἂν ἀναισχυντῶσιν, οὐχὶ καλῶσ ποιήσουσιν. ὃ τοίνυν μάλιστα πάντων οἶμαι δεῖν ὑμᾶσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, φυλάξασθαι, τοῦτ’ εἰπεῖν ἔτι βούλομαι.

εἰ γάρ τισ πάνθ’ ὅσα Λεπτίνησ ἐρεῖ περὶ τοῦ νόμου διδάσκων ὑμᾶσ ὡσ καλῶσ κεῖται, συγχωρήσειεν ἀληθῆ λέγειν αὐτόν, ἕν γ’ αἰσχρὸν οὐδ’ ἂν εἴ τι γένοιτ’ ἀναιρεθείη, ὃ συμβήσεται διὰ τοῦ νόμου κυρίου γενομένου τῇ πόλει. τί οὖν τοῦτ’ ἔστιν; τὸ δοκεῖν ἐξηπατηκέναι τοὺσ ἀγαθόν τι ποιήσαντασ.

ὅτι μὲν τοίνυν τοῦθ’ ἕν τι τῶν αἰσχρῶν ἐστιν πάντασ ἂν ἡγοῦμαι φῆσαι, ὅσῳ δ’ ὑμῖν αἴσχιον τῶν ἄλλων, ἀκούσατέ μου. ἔστιν ὑμῖν νόμοσ ἀρχαῖοσ, τῶν καλῶσ δοκούντων ἔχειν, ἄν τισ ὑποσχόμενόσ τι τὸν δῆμον ἐξαπατήσῃ, κρίνειν, κἂν ἁλῷ, θανάτῳ ζημιοῦν. εἶτ’ οὐκ αἰσχύνεσθ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, εἰ ἐφ’ ᾧ τοῖσ ἄλλοισ θάνατον ζημίαν ἐτάξατε, τοῦτ’ αὐτοὶ ποιοῦντεσ φανήσεσθε; καὶ μὴν πάντα μὲν εὐλαβεῖσθαι δεῖ ποιεῖν τὰ δοκοῦντα καὶ ὄντ’ αἰσχρά, μάλιστα δὲ ταῦτ’ ἐφ’ οἷσ τοῖσ ἄλλοισ χαλεπῶσ τισ ἔχων ὁρᾶται· οὐδὲ γὰρ ἀμφισβήτησισ καταλείπεται τὸ μὴ ταῦτα ποιεῖν ἃ πονήρ’ αὐτὸσ ἔκρινεν εἶναι πρότερον. ἔτι τοίνυν ὑμᾶσ κἀκεῖν’ εὐλαβεῖσθαι δεῖ, ὅπωσ μηδὲν ὧν ἰδίᾳ φυλάξαισθ’ ἄν, τοῦτο δημοσίᾳ ποιοῦντεσ φανήσεσθε.

ὑμῶν τοίνυν οὐδ’ ἂν εἷσ οὐδὲν ὧν ἰδίᾳ τινὶ δοίη, τοῦτ’ ἀφέλοιτο πάλιν, ἀλλ’ οὐδ’ ἐπιχειρήσειεν ἄν. μὴ τοίνυν μηδὲ δημοσίᾳ τοῦτο ποιήσητε, ἀλλὰ κελεύετε τούτουσ τοὺσ ἐροῦντασ ὑπὲρ τοῦ νόμου, εἴ τινα τῶν εὑρημένων τὴν δωρειὰν ἀνάξιον εἶναί φασιν ἢ μὴ πεποιηκότ’ ἐφ’ οἷσ εὑρ́ετ’ ἔχειν, ἢ ἄλλ’ ὁτιοῦν ἐγκαλοῦσίν τινι, γράφεσθαι κατὰ τὸν νόμον ὃν παρεισφέρομεν νῦν ἡμεῖσ, ἢ θέντων ἡμῶν, ὥσπερ ἐγγυώμεθα καὶ φαμὲν θήσειν, ἢ θέντασ αὐτούσ, ὅταν πρῶτον γένωνται νομοθέται. ἔστι δ’ ἑκάστῳ τισ αὐτῶν, ὡσ ἐοίκεν, ἐχθρόσ, τῷ μὲν Διόφαντοσ, τῷ δ’ Εὔβουλοσ, τῷ δ’ ἴσωσ ἄλλοσ τισ.

εἰ δὲ τοῦτο φεύξονται καὶ μὴ ’θελήσουσι ποιεῖν, σκοπεῖτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, εἰ καλῶσ ὑμῖν ἔχει, ἃ τούτων ἕκαστοσ ὀκνεῖ τοὺσ ἐχθροὺσ ἀφαιρούμενοσ ὀφθῆναι, ταῦθ’ ὑμᾶσ τοὺσ εὐεργέτασ ἀφῃρημένουσ φαίνεσθαι, καὶ τοὺσ εὖ τι πεποιηκότασ ὑμᾶσ, οἷσ οὐδεὶσ ἂν ἐγκαλέσαι, νόμῳ τὰ δοθέντ’ ἀπολωλεκέναι δι’ ὑμῶν ἁθρόουσ, παρόν, εἴ τισ ἄρ’ ἐστὶν ἀνάξιοσ, εἷσ ἢ δύ’ ἢ πλείουσ, γραφῇ διὰ τούτων ταὐτὸ τοῦτο παθεῖν κατ’ ἄνδρα κριθέντασ.

ἐγὼ μὲν γὰρ οὐχ ὑπολαμβάνω ταῦτα καλῶσ ἔχειν οὐδέ γ’ ἀξίωσ ὑμῶν. Σκοπῶ δὲ καὶ τοῦτο.

Καὶ μὴν οὐδ’ ἐκείνου γ’ ἀποστατέον τοῦ λόγου, ὅτι τῆσ μὲν ἀξίασ, ὅτ’ ἐδώκαμεν, ἦν δίκαιον τὴν ἐξέτασιν λαμβάνειν, ὅτε τούτων οὐδεὶσ ἀντεῖπεν, μετὰ ταῦτα δ’ ἐᾶν, εἴ τι μὴ πεπόνθαθ’ ὑπ’ αὐτῶν ὕστερον κακόν. εἰ δ’ οὗτοι τοῦτο φήσουσι δεῖξαι μὲν γὰρ οὐκ ἔχουσιν, δεῖ κεκολασμένουσ αὐτοὺσ παρ’ αὐτὰ τἀδικήματα φαίνεσθαι. εἰ δὲ μηδενὸσ ὄντοσ τοιούτου τὸν νόμον ποιήσετε κύριον, δόξετε φθονήσαντεσ, οὐχὶ πονηροὺσ λαβόντεσ ἀφῃρῆσθαι. ἔστι δὲ πάντα μὲν ὡσ ἔποσ εἰπεῖν ὀνείδη φευκτέον, τοῦτο δὲ πάντων μάλιστ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι.

διὰ τί; ὅτι παντάπασι φύσεωσ κακίασ σημεῖόν ἐστιν ὁ φθόνοσ, καὶ οὐκ ἔχει πρόφασιν δι’ ἣν ἂν τύχοι συγγνώμησ ὁ τοῦτο πεπονθώσ. εἶτα καὶ οὐδ’ ἔστιν ὄνειδοσ ὅτου πορρώτερόν ἐσθ’ ἡμῶν ἡ πόλισ ἢ τοῦ φθονερὰ δοκεῖν εἶναι, ἁπάντων ἀπέχουσα τῶν αἰσχρῶν. τεκμήρια δ’ ἡλίκα τούτου θεωρήσατε.

πρῶτον μὲν μόνοι τῶν πάντων ἀνθρώπων ἐπὶ τοῖσ τελευτήσασι δημοσίᾳ καὶ ταῖσ ταφαῖσ ταῖσ δημοσίαισ ποιεῖτε λόγουσ ἐπιταφίουσ, ἐν οἷσ κοσμεῖτε τὰ τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν ἔργα. καίτοι τοῦτ’ ἔστι τοὐπιτήδευμα ζηλούντων ἀρετήν, οὐ τοῖσ ἐπὶ ταύτῃ τιμωμένοισ φθονούντων. εἶτα μεγίστασ δίδοτ’ ἐκ παντὸσ τοῦ χρόνου δωρειὰσ τοῖσ τοὺσ γυμνικοὺσ νικῶσιν ἀγῶνασ τοὺσ στεφανίτασ, καὶ οὐχ, ὅτι τῇ φύσει τούτων ὀλίγοισ μέτεστιν, ἐφθονήσατε τοῖσ ἔχουσιν, οὐδ’ ἐλάττουσ ἐνείματε τὰσ τιμὰσ διὰ ταῦτα. πρὸσ δὲ τούτοισ τοιούτοισ οὖσιν οὐδεὶσ πώποτε τὴν πόλιν ἡμῶν εὖ ποιῶν δοκεῖ νικῆσαι· τοσαύτασ ὑπερβολὰσ τῶν δωρειῶν αἷσ ἀντ’ εὖ ποιεῖ, παρέσχηται. ἔστι τοίνυν πάντα ταῦτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, δικαιοσύνησ, ἀρετῆσ, μεγαλοψυχίασ ἐπιδείγματα.

μὴ τοίνυν δι’ ἃ πάλαι παρὰ πάντα τὸν χρόνον ἡ πόλισ εὐδοξεῖ, ταῦτ’ ἀνέλητε νῦν· μηδ’ ἵνα Λεπτίνησ ἰδίᾳ τισίν, οἷσ ἀηδῶσ ἔχει, ἐπηρεάσῃ, τῆσ πόλεωσ ἀφέλησθε καὶ ὑμῶν αὐτῶν ἣν διὰ παντὸσ ἀεὶ τοῦ χρόνου δόξαν κέκτησθε καλήν· μηδ’ ὑπολαμβάνετ’ εἶναι τὸν ἀγῶνα τόνδ’ ὑπὲρ ἄλλου τινὸσ ἢ τοῦ τῆσ πόλεωσ ἀξιώματοσ, πότερον αὐτὸ δεῖ σῶν εἶναι καὶ ὅμοιον τῷ προτέρῳ, ἢ μεθεστάναι καὶ λελυμάνθαι. πολλὰ δὲ θαυμάζων Λεπτίνου κατὰ τὸν νόμον, ἓν μάλιστα τεθαύμακα πάντων, εἰ ἐκεῖν’ ἠγνόηκεν, ὅτι ὥσπερ ἂν εἴ τισ μεγάλασ τὰσ τιμωρίασ τῶν ἀδικημάτων τάττοι, οὐκ ἂν αὐτόσ γ’ ἀδικεῖν παρεσκευάσθαι δόξαι, οὕτωσ, ἄν τισ ἀναιρῇ τὰσ τιμὰσ τῶν εὐεργεσιῶν, οὐδὲν αὐτὸσ ποιεῖν ἀγαθὸν παρεσκευάσθαι δόξει.

εἰ μὲν τοίνυν ἠγνόησε ταῦτα γένοιτο γὰρ ἂν καὶ τοῦτο, αὐτίκα δηλώσει· συγχωρήσεται γὰρ ὑμῖν λῦσαι περὶ ὧν αὐτὸσ ἥμαρτεν. εἰ δὲ φανήσεται σπουδάζων καὶ διατεινόμενοσ κύριον ποιεῖν τὸν νόμον, ἐγὼ μὲν οὐκ ἔχω πῶσ ἐπαινέσω, ψέγειν δ’ οὐ βούλομαι. μηδὲν οὖν φιλονίκει, Λεπτίνη, μηδὲ βιάζου τοιοῦτον δι’ οὗ μήτ’ αὐτὸσ δόξεισ βελτίων εἶναι μήθ’ οἱ πεισθέντεσ σοι, ἄλλωσ τε καὶ γεγενημένου σοι τοῦ ἀγῶνοσ ἀκινδύνου.

διὰ γὰρ τὸ τελευτῆσαι Βάθιππον τὸν τουτουὶ πατέρ’ Ἀψεφίωνοσ, ὃσ αὐτὸν ἔτ’ ὄνθ’ ὑπεύθυνον ἐγράψατο, ἐξῆλθον οἱ χρόνοι, καὶ νυνὶ περὶ αὐτοῦ τοῦ νόμου πᾶσ ἐσθ’ ὁ λόγοσ, τούτῳ δ’ οὐδείσ ἐστι κίνδυνοσ. καίτοι καὶ τοῦτ’ ἀκούω σε λέγειν, ὡσ ἄρα τρεῖσ σέ τινεσ γραψάμενοι πρότεροι τοῦδε οὐκ ἐπεξῆλθον.

εἰ μὲν τοίνυν ἐγκαλῶν αὐτοῖσ λέγεισ ὅτι σ’ οὐ κατέστησαν εἰσ κίνδυνον, φιλοκινδυνότατοσ πάντων ἀνθρώπων εἶ· εἰ δὲ τεκμήριον ποιεῖ τοῦ τὰ δίκαι’ εἰρηκέναι, λίαν εὐήθεσ ποιεῖσ. τί γὰρ εἵνεκα τούτου βελτίων ἔσθ’ ὁ νόμοσ, εἴ τισ ἢ τετελεύτηκε τῶν γραψαμένων πρὶν εἰσελθεῖν, ἢ πεισθεὶσ ὑπὸ σοῦ διεγράψατο, ἢ καὶ ὅλωσ ὑπὸ σοῦ παρεσκευάσθη; ἀλλὰ ταῦτα μὲν οὐδὲ λέγειν καλόν. ᾕρηνται δὲ τῷ νόμῳ σύνδικοι καὶ μάλισθ’ οἱ δεινοὶ λέγειν ἄνδρεσ, Λεωδάμασ Ἀχαρνεὺσ καὶ Ἀριστοφῶν Ἁζηνιεὺσ καὶ Κηφισόδοτοσ ἐκ Κεραμέων καὶ Δεινίασ Ἑρχιεύσ.

ἃ δὴ πρὸσ τούτουσ ὑπολαμβάνοιτ’ ἂν εἰκότωσ, ἀκούσατε, καὶ σκοπεῖτ’ ἂν ὑμῖν δίκαια φαίνηται. πρῶτον μὲν πρὸσ Λεωδάμαντα. οὗτοσ ἐγράψατο τὴν Χαβρίου δωρειάν, ἐν ᾗ τοῦτ’ ἔνεστιν τὸ τῆσ ἀτελείασ τῶν ἐκείνῳ τι δοθέντων, καὶ πρὸσ ὑμᾶσ εἰσελθὼν ἡττήθη· οἱ νόμοι δ’ οὐκ ἐῶσι δὶσ πρὸσ τὸν αὐτὸν περὶ τῶν αὐτῶν οὔτε δίκασ οὔτ’ εὐθύνασ οὔτε διαδικασίαν οὔτ’ ἄλλο τοιοῦτ’ οὐδὲν εἶναι.

χωρὶσ δὲ τούτων ἀτοπώτατον ἂν πάντων συμβαίη, εἰ τότε μὲν τὰ Χαβρίου παρ’ ὑμῖν ἔργα μεῖζον ἴσχυε τῶν Λεωδάμαντοσ λόγων, ἐπειδὴ δὲ ταῦτά θ’ ὑπάρχει καὶ τὰ τῶν ἄλλων εὐεργετῶν προσγέγονεν, τηνικαῦτα σύμπαντα ταῦτ’ ἀσθενέστερα τῶν τούτου λόγων γένοιτο. καὶ μὴν πρόσ γ’ Ἀριστοφῶντα πολλὰ καὶ δίκαι’ ἂν ἔχειν εἰπεῖν οἶμαι.

οὗτοσ εὑρ́ετο τὴν δωρειὰν παρ’ ὑμῖν, ἐν ᾗ τοῦτ’ ἐνῆν. καὶ οὐ τοῦτ’ ἐπιτιμῶ· δεῖ γὰρ ἐφ’ ὑμῖν εἶναι διδόναι τὰ ὑμέτερ’ αὐτῶν οἷσ ἂν βούλησθε. ἀλλ’ ἐκεῖνό γ’ οὐχὶ δίκαιον εἶναί φημι, τὸ ὅτε μὲν τούτῳ ταῦτ’ ἔμελλεν ὑπάρχειν λαβόντι, μηδὲν ἡγεῖσθαι δεινόν, ἐπειδὴ δ’ ἑτέροισ δέδοται, τηνικαῦτ’ ἀγανακτεῖν καὶ πείθειν ὑμᾶσ ἀφελέσθαι. καὶ μὴν καὶ Γελάρχῳ πέντε τάλαντ’ ἀποδοῦναι γέγραφ’ οὗτοσ ὡσ παρασχόντι τοῖσ ἐν Πειραιεῖ τοῦ δήμου, καὶ καλῶσ ἐποίει.

μὴ τοίνυν ἃ μὲν ἦν ἀμάρτυρα, ταῦτ’ ἐπὶ τῇ τοῦ δήμου προφάσει διὰ σοῦ δεδόσθω, ὧν δ’ αὐτὸσ ὁ δῆμοσ μαρτυρίασ ἔστησεν ἐν τοῖσ ἱεροῖσ ἀναγράψασ καὶ πάντεσ συνίσασιν, ταῦτ’ ἀφελέσθαι παραίνει· μηδ’ αὑτὸσ φαίνου τά τ’ ὀφειλόμεν’ ὡσ ἀποδοῦναι δεῖ γράφων, καὶ ἅ τισ παρὰ τοῦ δήμου κεκόμισται, ταῦτ’ ἀφελέσθαι παραινῶν. καὶ μὴν πρόσ γε Κηφισόδοτον τοσοῦτ’ ἂν εἴποιμι.

οὗτόσ ἐστιν οὐδενὸσ ἧττον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τῶν λεγόντων δεινὸσ εἰπεῖν. πολὺ τοίνυν κάλλιον τῇ δεινότητι ταύτῃ χρῆσθαι ἐπὶ τὸ τοὺσ ἀδικοῦντασ ὑμᾶσ κολάζειν ἢ τοὺσ ἀγαθοῦ τινὸσ αἰτίουσ ἀδικεῖν. εἰ γὰρ ἀπεχθάνεσθαί τισι δεῖ, τοῖσ ἀδικοῦσι τὸν δῆμον, οὐ τοῖσ ἀγαθόν τι ποιοῦσιν ἔγωγε νομίζω δεῖν. πρὸσ τοίνυν Δεινίαν·

οὗτοσ ἴσωσ ἐρεῖ τριηραρχίασ αὑτοῦ καὶ λῃτουργίασ. ἐγὼ δ’, εἰ πολλοῦ τῇ πόλει Δεινίασ ἄξιον αὑτὸν παρέσχηκεν, ὡσ ἔμοιγε δοκεῖ νὴ τοὺσ θεούσ, μᾶλλον ἂν παραινέσαιμ’ αὑτῷ τινὰ τιμὴν ὑμᾶσ ἀξιοῦν δοῦναι ἢ τὰσ ἑτέροισ πρότερον δοθείσασ ἀφελέσθαι κελεύειν· πολὺ γὰρ βελτίονοσ ἀνδρόσ ἐστιν ἐφ’ οἷσ αὐτὸσ εὖ πεποίηκεν ἀξιοῦν τιμᾶσθαι ἢ ἐφ’ οἷσ ἕτεροι ποιήσαντεσ ἐτιμήθησαν φθονεῖν. ὃ δὲ δὴ μέγιστον ἁπάντων καὶ κοινὸν ὑπάρχει κατὰ πάντων τῶν συνδίκων·

τούτων πολλάκισ εἷσ ἕκαστοσ πρότερόν τισι πράγμασι σύνδικοσ γέγονεν. ἔστι δὲ καὶ μάλ’ ἔχων νόμοσ ὑμῖν καλῶσ, οὐκ ἐπὶ τούτοισ τεθείσ, ἀλλ’ ἵνα μὴ τὸ πρᾶγμ’ ὥσπερ ἐργασία τισὶν ᾖ καὶ συκοφαντία, μὴ ἐξεῖναι ὑπὸ τοῦ δήμου χειροτονηθέντα πλεῖν ἢ ἅπαξ συνδικῆσαι. τοὺσ δὴ συνεροῦντασ νόμῳ καὶ διδάξοντασ ὑμᾶσ ὡσ ἐπιτήδειόσ ἐστιν, αὐτοὺσ τοῖσ ὑπάρχουσι νόμοισ δεῖ πειθομένουσ φαίνεσθαι·

εἰ δὲ μή, γελοῖον νόμῳ μὲν συνδικεῖν, νόμον δ’ αὐτοὺσ παραβαίνειν ἕτερον. ἀνάγνωθι λαβὼν τὸν νόμον αὐτοῖσ ὃν λέγω. οὗτοσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ παλαιόσ ἐσθ’ ὁ νόμοσ καὶ καλῶσ ἔχων, ὃν ἐὰν σωφρονῶσι φυλάξονται παραβαίνειν οὗτοι.

ἐγὼ δ’ ἔτι μικρὰ πρὸσ ὑμᾶσ εἰπὼν καταβήσομαι.

ἔστι γάρ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πάντασ μὲν τοὺσ νόμουσ ὑμῖν, ὡσ ἐγὼ νομίζω, σπουδαστέον ὡσ κάλλιστ’ ἔχειν, μάλιστα δὲ τούτουσ δι’ ὧν ἢ μικρὰν ἢ μεγάλην ἔστ’ εἶναι τὴν πόλιν. εἰσὶ δ’ οὗτοι τίνεσ; οἵ τε τοῖσ ἀγαθόν τι ποιοῦσι τὰσ τιμὰσ διδόντεσ καὶ οἱ τοῖσ τἀναντία πράττουσι τὰσ τιμωρίασ. εἰ γὰρ ἅπαντεσ ὡσ ἀληθῶσ τὰσ ἐν τοῖσ νόμοισ ζημίασ φοβούμενοι τοῦ κακόν τι ποιεῖν ἀποσταῖεν, καὶ πάντεσ τὰσ ἐπὶ ταῖσ εὐεργεσίαισ δωρειὰσ ζηλώσαντεσ ἃ χρὴ πράττειν προέλοιντο, τί κωλύει μεγίστην εἶναι τὴν πόλιν καὶ πάντασ χρηστοὺσ καὶ μηδέν’ εἶναι πονηρόν; ὁ τοίνυν νόμοσ οὗτοσ ὁ Λεπτίνου, οὐ μόνον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦτ’ ἀδικεῖ, ὅτι τὰσ τιμὰσ ἀναιρῶν τῶν εὐεργεσιῶν ἀχρεῖον τὴν ἐπιείκειαν τοῖσ φιλοτιμεῖσθαι βουλομένοισ καθίστησιν, ἀλλ’ ὅτι καὶ παρανομίασ δόξαν αἰσχίστην τῇ πόλει καταλείπει.

ἴστε γὰρ δήπου τοῦθ’ ὅτι τῶν τὰ δεινόταθ’ ἡμᾶσ ἀδικούντων ἓν ἑκάστῳ τίμημ’ ὑπάρχει διὰ τὸν νόμον, ὃσ διαρρήδην λέγει μηδὲ ὡσ χρὴ τίμημ’ ὑπάρχειν ἐπὶ κρίσει πλέον ἢ ἕν, ὁπότερον ἂν τὸ δικαστήριον τιμήσῃ, παθεῖν ἢ ἀποτεῖσαι· ἀμφότερα δὲ μὴ ἐξέστω. ἀλλ’ οὐχ οὗτοσ ἐχρήσατο τούτῳ τῷ μέτρῳ, ἀλλ’ ἐάν τισ ἀπαιτήσῃ χάριν ὑμᾶσ, ἄτιμοσ ἔστω φησὶ καὶ ἡ οὐσία δημοσία ἔστω.

δύο τιμήματα ταῦτα. εἶναι δὲ καὶ ἐνδείξεισ καὶ ἀπαγωγάσ· ἐὰν δ’ ἁλῷ, ἔνοχοσ ἔστω τῷ νόμῳ ὃσ κεῖται, ἐάν τισ ὀφείλων ἄρχῃ τῷ δημοσίῳ. θάνατον λέγει· τοῦτο γάρ ἐστ’ ἐπ’ ἐκείνῳ τοὐπιτίμιον. οὐκοῦν τρία τιμήματα ταῦτα. πῶσ οὖν οὐ σχέτλιον καὶ δεινόν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, εἰ χαλεπώτερον εἶναι παρ’ ὑμῖν δόξει χάριν εὖ ποιήσαντ’ ἀπαιτεῖν ἢ τὰ δεινότατ’ ἐργαζόμενον ληφθῆναι; αἰσχρόσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ κακῶσ ἔχων ὁ νόμοσ, καὶ ὅμοιοσ φθόνῳ τινὶ καὶ φιλονικίᾳ καὶ ‐ τὸ λοιπὸν ἐῶ·

τοιούτοισ δέ τισιν προσέοιχ’ ὁ γράφων χρῆσθαι. ὑμῖν δ’ οὐχὶ πρέπει τὰ τοιαῦτα μιμεῖσθαι, οὐδ’ ἀνάξια φαίνεσθαι φρονοῦντασ ὑμῶν αὐτῶν. φέρε γὰρ πρὸσ Διόσ, τί μάλιστ’ ἂν ἀπευξαίμεθα πάντεσ, καὶ τί μάλιστ’ ἐν ἅπασι διεσπούδασται τοῖσ νόμοισ; ὅπωσ μὴ γενήσονται οἱ περὶ ἀλλήλουσ φόνοι, περὶ ὧν ἐξαίρετοσ ἡ βουλὴ φύλαξ ἡ ἐν Ἀρείῳ πάγῳ τέτακται. ἐν τοίνυν τοῖσ περὶ τούτων νόμοισ ὁ Δράκων φοβερὸν κατασκευάζων καὶ δεινὸν τό τιν’ αὐτόχειρ’ ἄλλον ἄλλου γίγνεσθαι, καὶ γράφων χέρνιβοσ εἴργεσθαι τὸν ἀνδροφόνον, σπονδῶν, κρατήρων, ἱερῶν, ἀγορᾶσ, πάντα τἄλλα διελθὼν οἷσ μάλιστ’ ἄν τινασ ᾤετ’ ἐπισχεῖν τοῦ τοιοῦτόν τι ποιεῖν, ὅμωσ οὐκ ἀφείλετο τὴν τοῦ δικαίου τάξιν, ἀλλ’ ἔθηκεν ἐφ’ οἷσ ἐξεῖναι ἀποκτιννύναι, κἂν οὕτω τισ δράσῃ, καθαρὸν διώρισεν εἶναι.

εἶτ’ ἀποκτεῖναι μὲν δικαίωσ ἔν γε τοῖσ παρ’ ὑμῖν νόμοισ ἐξέσται, χάριν δ’ ἀπαιτεῖν οὔτε δικαίωσ οὔθ’ ὁπωσοῦν διὰ τὸν τούτου νόμον; μηδαμῶσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι·

μὴ βούλεσθε δοκεῖν πλείω πεποιῆσθαι σπουδὴν ὅπωσ μηδενὶ τῶν εὖ τι ποιούντων ὑμᾶσ χάριν ἐξέσται κομίσασθαι ἢ ὅπωσ μηδεὶσ φόνοσ ἐν τῇ πόλει γενήσεται· ἀλλ’ ἀναμνησθέντεσ τῶν καιρῶν, παρ’ οὓσ εὖ πεπονθότεσ εὖ πεποιήκατε τοὺσ εὑρομένουσ, καὶ τῆσ Δημοφάντου στήλησ περὶ ἧσ εἶπε Φορμίων, ἐν ᾗ γέγραπται καὶ ὀμώμοται, ἄν τισ ἀμύνων τι πάθῃ τῇ δημοκρατίᾳ, τὰσ αὐτὰσ δώσειν δωρειὰσ ἅσπερ Ἁρμοδίῳ καὶ Ἀριστογείτονι, καταψηφίσασθε τοῦ νόμου. οὐ γὰρ ἔνεστ’ εὐορκεῖν, εἰ μὴ τοῦτο ποιήσετε. παρὰ πάντα δὲ ταῦτ’ ἐκεῖν’ ἔτ’ ἀκούσατέ μου.

οὐκ ἔνι τοῦτον ἔχειν καλῶσ τὸν νόμον, ὃσ περὶ τῶν παρεληλυθότων καὶ τῶν μελλόντων ταὐτὰ λέγει. μηδέν’ εἶναί φησιν ἀτελῆ πλὴν τῶν ἀφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ. καλῶσ. μηδὲ τὸ λοιπὸν ἐξεῖναι δοῦναι. μηδ’ ἂν τοιοῦτοί τινεσ γένωνται, Λεπτίνη; εἰ τὰ πρὸ τοῦ κατεμέμφου, τί; μὴ καὶ τὰ μέλλοντ’ ᾔδεισ; ὅτι νὴ Δία πόρρω τοῦ τι τοιοῦτον νῦν ἐλπίζειν ἐσμέν.

καὶ εἰήμέν γ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι· ἀλλὰ χρή γ’ ἀνθρώπουσ ὄντασ τοιαῦτα καὶ λέγειν καὶ νομοθετεῖν οἷσ μηδεὶσ ἂν νεμεσήσαι, καὶ τἀγαθὰ μὲν προσδοκᾶν καὶ τοῖσ θεοῖσ εὔχεσθαι διδόναι, πάντα δ’ ἀνθρώπιν’ ἡγεῖσθαι. οὐδὲ γὰρ ἂν Λακεδαιμόνιοί ποτ’ ἤλπισαν εἰσ τοιαῦτα πράγματ’ ἀφίξεσθαι, οὐδέ γ’ ἴσωσ Συρακόσιοι, τὸ πάλαι δημοκρατούμενοι καὶ φόρουσ Καρχηδονίουσ πραττόμενοι καὶ πάντων τῶν περὶ αὑτοὺσ ἄρχοντεσ καὶ ναυμαχίᾳ νενικηκότεσ ἡμᾶσ, ὑφ’ ἑνὸσ γραμματέωσ, ὃσ ὑπηρέτησ ἦν, ὥσ φασι, τυραννήσεσθαι. οὐδέ γ’ ὁ νῦν ὢν Διονύσιοσ ἤλπισεν ἄν ποτ’ ἴσωσ πλοίῳ στρογγύλῳ καὶ στρατιώταισ ὀλίγοισ Δίων’ ἐλθόντ’ ἐφ’ αὑτὸν ἐκβαλεῖν τὸν τριήρεισ πολλὰσ καὶ ξένουσ καὶ πόλεισ κεκτημένον.

ἀλλ’, οἶμαι, τὸ μέλλον ἄδηλον πᾶσιν ἀνθρώποισ, καὶ μικροὶ καιροὶ μεγάλων πραγμάτων αἴτιοι γίγνονται. διὸ δεῖ μετριάζειν ἐν ταῖσ εὐπραξίαισ καὶ προορωμένουσ τὸ μέλλον φαίνεσθαι. πολλὰ δ’ ἄν τισ ἔχοι λέγειν ἔτι καὶ διεξιέναι περὶ τοῦ μηδαμῇ μηδὲ καθ’ ἓν τοῦτον ἔχειν καλῶσ τὸν νόμον μηδὲ συμφέρειν ὑμῖν·

ἀλλ’ ἵν’ ἐν κεφαλαίῳ τοῦτο μάθητε κἀγὼ παύσωμαι λέγων, τάδε ποιήσατε· σκέψασθε παρ’ ἄλληλα καὶ λογίσασθε πρὸσ ὑμᾶσ αὐτοὺσ τί συμβήσεται καταψηφισαμένοισ ὑμῖν τοῦ νόμου καὶ τί μή· εἶτα φυλάττετε καὶ μέμνησθ’ ἃν ὑμῖν ἐξ ἑκατέρου φανῇ, ἵν’ ἕλησθε τὰ κρείττω. ἂν μὲν τοίνυν καταψηφίσησθε, ὥσπερ ἡμεῖσ κελεύομεν, οἱ μὲν ἄξιοι παρ’ ὑμῶν τὰ δίκαι’ ἕξουσιν, εἰ δέ τισ ἔστ’ ἀνάξιοσ, ὡσ ἔστω, πρὸσ τῷ τὴν δωρειὰν ἀφαιρεθῆναι δίκην ἣν ἂν ὑμῖν δοκῇ δώσει κατὰ τὸν παρεισενηνεγμένον νόμον·

ἡ δὲ πόλισ πιστή, δικαία, πρὸσ ἅπαντασ ἀψευδὴσ φανήσεται. ἐὰν δ’ ἀποψηφίσησθε, ὃ μὴ ποιήσαιτε, οἱ μὲν χρηστοὶ διὰ τοὺσ φαύλουσ ἀδικήσονται, οἱ δ’ ἀνάξιοι συμφορᾶσ ἑτέροισ αἴτιοι γενήσονται, δίκην δ’ οὐδ’ ἡντινοῦν αὐτοὶ δώσουσιν, ἡ δὲ πόλισ τἀναντί’ ὧν εἶπον ἀρτίωσ, δόξει ἄπιστοσ, φθονερά, φαύλη παρὰ πᾶσιν εἶναι. οὔκουν ἄξιον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοσαύτην βλασφημίαν ἀντὶ καλῶν καὶ προσηκόντων ὑμῖν ἀγαθῶν ἑλέσθαι.

καὶ γὰρ ἕκαστοσ ὑμῶν ἰδίᾳ μεθέξει τῆσ δόξησ τῶν κοινῇ γνωσθέντων. οὐ γὰρ ἀγνοεῖ τοῦτ’ οὐδεὶσ οὔτε τῶν περιεστηκότων οὔτε τῶν ἄλλων, ὅτι ἐν μὲν τῷ δικαστηρίῳ Λεπτίνησ πρὸσ ἡμᾶσ ἀγωνίζεται, ἐν δὲ τῇ τῶν καθημένων ὑμῶν ἑνὸσ ἑκάστου γνώμῃ φιλανθρωπία πρὸσ φθόνον καὶ δικαιοσύνη πρὸσ κακίαν καὶ πάντα τὰ χρηστὰ πρὸσ τὰ πονηρότατ’ ἀντιτάττεται. ὧν τοῖσ βελτίοσι πειθόμενοι καὶ κατὰ ταὔθ’ ἡμῖν θέμενοι τὴν ψῆφον, αὐτοί θ’ ἃ προσήκει δόξετ’ ἐγνωκέναι, καὶ τῇ πόλει τὰ κράτιστ’ ἔσεσθ’ ἐψηφισμένοι, κἄν τισ ἄρ’ ἔλθῃ ποτὲ καιρόσ, οὐκ ἀπορήσετε τῶν ἐθελησόντων ὑπὲρ ὑμῶν κινδυνεύειν.

ὑπὲρ οὖν τούτων ἁπάντων οἶμαι δεῖν ὑμᾶσ σπουδάζειν καὶ προσέχειν τὸν νοῦν, ὅπωσ μὴ βιασθῆθ’ ἁμαρτάνειν. πολλὰ γὰρ ὑμεῖσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πολλάκισ οὐκ ἐδιδάχθηθ’ ὡσ ἔστι δίκαια, ἀλλ’ ἀφῃρέθηθ’ ὑπὸ τῆσ τῶν λεγόντων κραυγῆσ καὶ βίασ καὶ ἀναισχυντίασ. ὃ μὴ πάθητε νῦν·

οὐ γὰρ ἄξιον. ἀλλ’ ἃ δίκαι’ ἐγνώκατε, ταῦτα φυλάξατε καὶ μνημονεύετε, ἑώσ ἂν ψηφίσησθε, ἵν’ εὐόρκον θῆσθε τὴν ψῆφον κατὰ τῶν τὰ πονηρὰ συμβουλευόντων. θαυμάζω δ’ ἔγωγε, εἰ τοῖσ μὲν τὸ νόμισμα διαφθείρουσιν θάνατοσ παρ’ ὑμῖν ἐστιν ἡ ζημία, τοῖσ δ’ ὅλην τὴν πόλιν κίβδηλον καὶ ἄπιστον ποιοῦσι λόγον δώσετε. οὐ δή πού γ’, ὦ Ζεῦ καὶ θεοί. οὐκ οἶδ’ ὅ τι δεῖ πλείω λέγειν·

οἶμαι γὰρ ὑμᾶσ οὐδὲν ἀγνοεῖν τῶν εἰρημένων.

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION