헬라어 문장 검색 - ΑριστόΝιξομαξ́4́

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 4)

λέγωμεν δ’ ἑξῆσ περὶ ἐλευθεριότητοσ. δοκεῖ δὴ εἶναι ἡ περὶ χρήματα μεσότησ· ἐπαινεῖται γὰρ ὁ ἐλευθέριοσ οὐκ ἐν τοῖσ πολεμικοῖσ, οὐδ’ ἐν οἷσ ὁ σώφρων, οὐδ’ αὖ ἐν ταῖσ κρίσεσιν, ἀλλὰ περὶ δόσιν χρημάτων καὶ λῆψιν, μᾶλλον δ’ ἐν τῇ δόσει. χρήματα δὲ λέγομεν πάντα ὅσων ἡ ἀξία νομίσματι μετρεῖται.

ἔστι δὲ καὶ ἡ ἀσωτία καὶ ἡ ἀνελευθερία περὶ χρήματα ὑπερβολαὶ καὶ ἐλλείψεισ· καὶ τὴν μὲν ἀνελευθερίαν προσάπτομεν ἀεὶ τοῖσ μᾶλλον ἢ δεῖ περὶ χρήματα σπουδάζουσι, τὴν δ’ ἀσωτίαν ἐπιφέρομεν ἐνίοτε συμπλέκοντεσ· τοὺσ γὰρ ἀκρατεῖσ καὶ εἰσ ἀκολασίαν δαπανηροὺσ ἀσώτουσ καλοῦμεν.

διὸ καὶ φαυλότατοι δοκοῦσιν εἶναι· πολλὰσ γὰρ ἅμα κακίασ ἔχουσιν. οὐ δὴ οἰκείωσ προσαγορεύονται· βούλεται γὰρ ἄσωτοσ εἶναι ὁ ἓν κακὸν ἔχων, τὸ φθείρειν τὴν οὐσίαν· ἄσωτοσ γὰρ ὁ δι’ αὑτὸν ἀπολλύμενοσ, δοκεῖ δ’ ἀπώλειά τισ αὑτοῦ εἶναι καὶ ἡ τῆσ οὐσίασ φθορά, ὡσ τοῦ ζῆν διὰ τούτων ὄντοσ.

οὕτω δὴ τὴν ἀσωτίαν ἐκδεχόμεθα. ὧν δ’ ἐστὶ χρεία, ἔστι τούτοισ χρῆσθαι καὶ εὖ καὶ κακῶσ· ὁ πλοῦτοσ δ’ ἐστὶ τῶν χρησίμων·

ἑκάστῳ δ’ ἄριστα χρῆται ὁ ἔχων τὴν περὶ τοῦτο ἀρετήν· καὶ πλούτῳ δὴ χρήσεται ἄριστα ὁ ἔχων τὴν περὶ τὰ χρήματα ἀρετήν· οὗτοσ δ’ ἐστὶν ὁ ἐλευθέριοσ. χρῆσισ δ’ εἶναι δοκεῖ χρημάτων δαπάνη καὶ δόσισ· ἡ δὲ λῆψισ καὶ ἡ φυλακὴ κτῆσισ μᾶλλον. διὸ μᾶλλόν ἐστι τοῦ ἐλευθερίου τὸ διδόναι οἷσ δεῖ ἢ λαμβάνειν ὅθεν δεῖ καὶ μὴ λαμβάνειν ὅθεν οὐ δεῖ. τῆσ γὰρ ἀρετῆσ μᾶλλον τὸ εὖ ποιεῖν ἢ τὸ εὖ πάσχειν, καὶ τὰ καλὰ πράττειν μᾶλλον ἢ τὰ αἰσχρὰ μὴ πράττειν· οὐκ ἄδηλον δ’ ὅτι τῇ μὲν δόσει ἕπεται τὸ εὖ ποιεῖν καὶ τὸ καλὰ πράττειν, τῇ δὲ λήψει τὸ εὖ πάσχειν ἢ μὴ αἰσχροπραγεῖν.

καὶ ἡ χάρισ τῷ διδόντι, οὐ τῷ μὴ λαμβάνοντι, καὶ ὁ ἔπαινοσ δὲ μᾶλλον. καὶ ῥᾷον δὲ τὸ μὴ λαβεῖν τοῦ δοῦναι·

τὸ γὰρ οἰκεῖον ἧττον προί̈ενται μᾶλλον ἢ οὐ λαμβάνουσι τὸ ἀλλότριον. καὶ ἐλευθέριοι δὲ λέγονται οἱ διδόντεσ· οἱ δὲ μὴ λαμβάνοντεσ οὐκ εἰσ ἐλευθεριότητα ἐπαινοῦνται, ἀλλ’ οὐχ ἧττον εἰσ δικαιοσύνην· οἱ δὲ λαμβάνοντεσ οὐδ’ ἐπαινοῦνται πάνυ.

φιλοῦνται δὲ σχεδὸν μάλιστα οἱ ἐλευθέριοι τῶν ἀπ’ ἀρετῆσ· ὠφέλιμοι γὰρ, τοῦτο δ’ ἐν τῇ δόσει. αἱ δὲ κατ’ ἀρετὴν πράξεισ καλαὶ καὶ τοῦ καλοῦ ἕνεκα. καὶ ὁ ἐλευθέριοσ οὖν δώσει τοῦ καλοῦ ἕνεκα καὶ ὀρθῶσ· οἷσ γὰρ δεῖ καὶ ὅσα καὶ ὅτε, καὶ τἆλλα ὅσα ἕπεται τῇ ὀρθῇ δόσει·

καὶ ταῦτα ἡδέωσ ἢ ἀλύπωσ· τὸ γὰρ κατ’ ἀρετὴν ἡδὺ ἢ ἄλυπον, ἥκιστα δὲ λυπηρόν. ὁ δὲ διδοὺσ οἷσ μὴ δεῖ, ἢ μὴ τοῦ καλοῦ ἕνεκα ἀλλὰ διά τιν’ ἄλλην αἰτίαν, οὐκ ἐλευθέριοσ ἀλλ’ ἄλλοσ τισ ῥηθήσεται. οὐδ’ ὁ λυπηρῶσ· μᾶλλον γὰρ ἕλοιτ’ ἂν τὰ χρήματα τῆσ καλῆσ πράξεωσ, τοῦτο δ’ οὐκ ἐλευθερίου.

οὐδὲ λήψεται δὲ ὅθεν μὴ δεῖ· οὐ γάρ ἐστι τοῦ μὴ τιμῶντοσ τὰ χρήματα ἡ τοιαύτη λῆψισ. οὐκ ἂν εἰή δὲ οὐδ’ αἰτητικόσ· οὐ γάρ ἐστι τοῦ εὖ ποιοῦντοσ εὐχερῶσ εὐεργετεῖσθαι. ὅθεν δὲ δεῖ, λήψεται, οἱο͂ν ἀπὸ τῶν ἰδίων κτημάτων, οὐχ ὡσ καλὸν ἀλλ’ ὡσ ἀναγκαῖον, ὅπωσ ἔχῃ διδόναι. οὐδ’ ἀμελήσει τῶν ἰδίων, βουλόμενόσ γε διὰ τούτων τισὶν ἐπαρκεῖν.

οὐδὲ τοῖσ τυχοῦσι δώσει, ἵνα ἔχῃ διδόναι οἷσ δεῖ καὶ ὅτε καὶ οὗ καλόν. ἐλευθερίου δ’ ἐστὶ σφόδρα καὶ τὸ ὑπερβάλλειν ἐν τῇ δόσει, ὥστε καταλείπειν ἑαυτῷ ἐλάττω· τὸ γὰρ μὴ βλέπειν ἐφ’ ἑαυτὸν ἐλευθερίου.

κατὰ τὴν οὐσίαν δ’ ἡ ἐλευθεριότησ λέγεται· οὐ γὰρ ἐν τῷ πλήθει τῶν διδομένων τὸ ἐλευθέριον, ἀλλ’ ἐν τῇ τοῦ διδόντοσ ἕξει, αὕτη δὲ κατὰ τὴν οὐσίαν δίδωσιν. οὐθὲν δὴ κωλύει ἐλευθεριώτερον εἶναι τὸν τὰ ἐλάττω διδόντα, ἐὰν ἀπ’ ἐλαττόνων διδῷ. ἐλευθεριώτεροι δὲ εἶναι δοκοῦσιν οἱ μὴ κτησάμενοι ἀλλὰ παραλαβόντεσ τὴν οὐσίαν· ἄπειροί τε γὰρ τῆσ ἐνδείασ, καὶ πάντεσ ἀγαπῶσι μᾶλλον τὰ αὑτῶν ἔργα, ὥσπερ οἱ γονεῖσ καὶ οἱ ποιηταί.

πλουτεῖν δ’ οὐ ῥᾴδιον τὸν ἐλευθέριον, μήτε ληπτικὸν ὄντα μήτε φυλακτικόν, προετικὸν δὲ καὶ μὴ τιμῶντα δι’ αὐτὰ τὰ χρήματα ἀλλ’ ἕνεκα τῆσ δόσεωσ. διὸ καὶ ἐγκαλεῖται τῇ τύχῃ ὅτι οἱ μάλιστα ἄξιοι ὄντεσ ἥκιστα πλουτοῦσιν.

συμβαίνει δ’ οὐκ ἀλόγωσ τοῦτο· οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε χρήματ’ ἔχειν μὴ ἐπιμελόμενον ὅπωσ ἔχῃ, ὥσπερ οὐδ’ ἐπὶ τῶν ἄλλων. οὐ μὴν δώσει γε οἷσ οὐ δεῖ οὐδ’ ὅτε μὴ δεῖ, οὐδ’ ὅσα ἄλλα τοιαῦτα·

οὐ γὰρ ἂν ἔτι πράττοι κατὰ τὴν ἐλευθεριότητα, καὶ εἰσ ταῦτα ἀναλώσασ οὐκ ἂν ἔχοι εἰσ ἃ δεῖ ἀναλίσκειν. ὥσπερ γὰρ εἴρηται, ἐλευθέριόσ ἐστιν ὁ κατὰ τὴν οὐσίαν δαπανῶν καὶ εἰσ ἃ δεῖ· ὁ δ’ ὑπερβάλλων ἄσωτοσ. διὸ τοὺσ τυράννουσ οὐ λέγομεν ἀσώτουσ·

τὸ γὰρ πλῆθοσ τῆσ κτήσεωσ οὐ δοκεῖ ῥᾴδιον εἶναι ταῖσ δόσεσι καὶ ταῖσ δαπάναισ ὑπερβάλλειν. τῆσ ἐλευθεριότητοσ δὴ μεσότητοσ οὔσησ περὶ χρημάτων δόσιν καὶ λῆψιν, ὁ ἐλευθέριοσ καὶ δώσει καὶ δαπανήσει εἰσ ἃ δεῖ καὶ ὅσα δεῖ, ὁμοίωσ ἐν μικροῖσ καὶ μεγάλοισ, καὶ ταῦτα ἡδέωσ· καὶ λήψεται δ’ ὅθεν δεῖ καὶ ὅσα δεῖ.

τῆσ ἀρετῆσ γὰρ περὶ ἄμφω οὔσησ μεσότητοσ, ποιήσει ἀμφότερα ὡσ δεῖ· ἕπεται γὰρ τῇ ἐπιεικεῖ δόσει ἡ τοιαύτη λῆψισ, ἡ δὲ μὴ τοιαύτη ἐναντία ἐστίν. αἱ μὲν οὖν ἑπόμεναι γίνονται ἅμα ἐν τῷ αὐτῷ, αἱ δ’ ἐναντίαι δῆλον ὡσ οὔ. ἐὰν δὲ παρὰ τὸ δέον καὶ τὸ καλῶσ ἔχον συμβαίνῃ αὐτῷ ἀναλίσκειν, λυπήσεται, μετρίωσ δὲ καὶ ὡσ δεῖ·

τῆσ ἀρετῆσ γὰρ καὶ ἥδεσθαι καὶ λυπεῖσθαι ἐφ’ οἷσ δεῖ καὶ ὡσ δεῖ. καὶ εὐκοινώνητοσ δ’ ἐστὶν ὁ ἐλευθέριοσ εἰσ χρήματα· δύναται γὰρ ἀδικεῖσθαι, μὴ τιμῶν γε τὰ χρήματα, καὶ μᾶλλον ἀχθόμενοσ εἴ τι δέον μὴ ἀνάλωσεν ἢ λυπούμενοσ εἰ μὴ δέον τι ἀνάλωσεν, καὶ τῷ Σιμωνίδῃ οὐκ ἀρεσκόμενοσ.

ὁ δ’ ἄσωτοσ καὶ ἐν τούτοισ διαμαρτάνει· οὔτε γὰρ ἥδεται ἐφ’ οἷσ δεῖ οὐδὲ ὡσ δεῖ οὔτε λυπεῖται· ἔσται δὲ προϊοῦσι φανερώτερον. εἴρηται δὴ ἡμῖν ὅτι ὑπερβολαὶ καὶ ἐλλείψεισ εἰσὶν ἡ ἀσωτία καὶ ἡ ἀνελευθερία, καὶ ἐν δυσίν, ἐν δόσει καὶ λήψει·

καὶ τὴν δαπάνην γὰρ εἰσ τὴν δόσιν τίθεμεν. ἡ μὲν οὖν ἀσωτία τῷ διδόναι καὶ μὴ λαμβάνειν ὑπερβάλλει, τῷ δὲ λαμβάνειν ἐλλείπει, ἡ δ’ ἀνελευθερία τῷ διδόναι μὲν ἐλλείπει, τῷ λαμβάνειν δ’ ὑπερβάλλει, πλὴν ἐν μικροῖσ. τὰ μὲν οὖν τῆσ ἀσωτίασ οὐ πάνυ συνδυάζεται· οὐ γὰρ ῥᾴδιον μηδαμόθεν λαμβάνοντα πᾶσι διδόναι·

ταχέωσ γὰρ ἐπιλείπει ἡ οὐσία τοὺσ ἰδιώτασ διδόντασ, οἵπερ καὶ δοκοῦσιν ἄσωτοι εἶναι· ἐπεὶ ὅ γε τοιοῦτοσ δόξειεν ἂν οὐ μικρῷ βελτίων εἶναι τοῦ ἀνελευθέρου. εὐίατόσ τε γάρ ἐστι καὶ ὑπὸ τῆσ ἡλικίασ καὶ ὑπὸ τῆσ ἀπορίασ, καὶ ἐπὶ τὸ μέσον δύναται ἐλθεῖν.

ἔχει γὰρ τὰ τοῦ ἐλευθερίου· καὶ γὰρ δίδωσι καὶ οὐ λαμβάνει, οὐδέτερον δ’ ὡσ δεῖ οὐδ’ εὖ. εἰ δὴ τοῦτο ἐθισθείη ἤ πωσ ἄλλωσ μεταβάλοι, εἰή ἂν ἐλευθέριοσ· δώσει γὰρ οἷσ δεῖ, καὶ οὐ λήψεται ὅθεν οὐ δεῖ. διὸ καὶ δοκεῖ οὐκ εἶναι φαῦλοσ τὸ ἦθοσ· οὐ γὰρ μοχθηροῦ οὐδ’ ἀγεννοῦσ τὸ ὑπερβάλλειν διδόντα καὶ μὴ λαμβάνοντα, ἠλιθίου δέ.

ὁ δὲ τοῦτον τὸν τρόπον ἄσωτοσ πολὺ δοκεῖ βελτίων τοῦ ἀνελευθέρου εἶναι διά τε τὰ εἰρημένα, καὶ ὅτι ὃ μὲν ὠφελεῖ πολλούσ, ὃ δὲ οὐθένα, ἀλλ’ οὐδ’ αὑτόν. ἀλλ’ οἱ πολλοὶ τῶν ἀσώτων, καθάπερ εἴρηται, καὶ λαμβάνουσιν ὅθεν μὴ δεῖ, καὶ εἰσὶ κατὰ τοῦτο ἀνελεύθεροι. ληπτικοὶ δὲ γίνονται διὰ τὸ βούλεσθαι μὲν ἀναλίσκειν, εὐχερῶσ δὲ τοῦτο ποιεῖν μὴ δύνασθαι·

ταχὺ γὰρ ἐπιλείπει αὐτοὺσ τὰ ὑπάρχοντα. ἀναγκάζονται οὖν ἑτέρωθεν πορίζειν. ἅμα δὲ καὶ διὰ τὸ μηδὲν τοῦ καλοῦ φροντίζειν ὀλιγώρωσ καὶ πάντοθεν λαμβάνουσιν·

διδόναι γὰρ ἐπιθυμοῦσι, τὸ δὲ πῶσ ἢ πόθεν οὐδὲν αὐτοῖσ διαφέρει. διόπερ οὐδ’ ἐλευθέριοι αἱ δόσεισ αὐτῶν εἰσίν· οὐ γὰρ καλαί, οὐδὲ τούτου ἕνεκα, οὐδὲ ὡσ δεῖ· ἀλλ’ ἐνίοτε οὓσ δεῖ πένεσθαι, τούτουσ πλουσίουσ ποιοῦσι, καὶ τοῖσ μὲν μετρίοισ τὰ ἤθη οὐδὲν ἂν δοῖεν, τοῖσ δὲ κόλαξιν ἤ τιν’ ἄλλην ἡδονὴν πορίζουσι πολλά.

διὸ καὶ ἀκόλαστοι αὐτῶν εἰσὶν οἱ πολλοί· εὐχερῶσ γὰρ ἀναλίσκοντεσ καὶ εἰσ τὰσ ἀκολασίασ δαπανηροί εἰσι, καὶ διὰ τὸ μὴ πρὸσ τὸ καλὸν ζῆν πρὸσ τὰσ ἡδονὰσ ἀποκλίνουσιν. ὁ μὲν οὖν ἄσωτοσ ἀπαιδαγώγητοσ γενόμενοσ εἰσ ταῦτα μεταβαίνει, τυχὼν δ’ ἐπιμελείασ εἰσ τὸ μέσον καὶ εἰσ τὸ δέον ἀφίκοιτ’ ἄν.

ἡ δ’ ἀνελευθερία ἀνίατόσ τ’ ἐστίν δοκεῖ γὰρ τὸ γῆρασ καὶ πᾶσα ἀδυναμία ἀνελευθέρουσ ποιεῖν, καὶ συμφυέστερον τοῖσ ἀνθρώποισ τῆσ ἀσωτίασ· οἱ γὰρ πολλοὶ φιλοχρήματοι μᾶλλον ἢ δοτικοί.

καὶ διατείνει δ’ ἐπὶ πολύ, καὶ πολυειδέσ ἐστιν· πολλοὶ γὰρ τρόποι δοκοῦσι τῆσ ἀνελευθερίασ εἶναι. ἐν δυσὶ γὰρ οὖσα, τῇ τ’ ἐλλείψει τῆσ δόσεωσ καὶ τῇ ὑπερβολῇ τῆσ λήψεωσ, οὐ πᾶσιν ὁλόκληροσ παραγίνεται, ἀλλ’ ἐνίοτε χωρίζεται, καὶ οἳ μὲν τῇ λήψει ὑπερβάλλουσιν, οἳ δὲ τῇ δόσει ἐλλείπουσιν. οἱ μὲν γὰρ ἐν ταῖσ τοιαύταισ προσηγορίαισ οἱο͂ν φειδωλοὶ γλίσχροι κίμβικεσ, πάντεσ τῇ δόσει ἐλλείπουσι, τῶν δ’ ἀλλοτρίων οὐκ ἐφίενται οὐδὲ βούλονται λαμβάνειν, οἳ μὲν διά τινα ἐπιείκειαν καὶ εὐλάβειαν τῶν αἰσχρῶν δοκοῦσι γὰρ ἔνιοι ἢ φασί γε διὰ τοῦτο φυλάττειν, ἵνα μή ποτ’ ἀναγκασθῶσιν αἰσχρόν τι πρᾶξαι·

τούτων δὲ καὶ ὁ κυμινοπρίστησ καὶ πᾶσ ὁ τοιοῦτοσ·

ὠνόμασται δ’ ἀπὸ τῆσ ὑπερβολῆσ τοῦ μηδὲν ἂν δοῦναι· οἳ δ’ αὖ διὰ φόβον ἀπέχονται τῶν ἀλλοτρίων ὡσ οὐ ῥᾴδιον αὐτὸν μὲν τὰ ἑτέρων λαμβάνειν, τὰ δ’ αὐτοῦ ἑτέρουσ μή· ἀρέσκει οὖν αὐτοῖσ τὸ μήτε λαμβάνειν μήτε διδόναι.

οἳ δ’ αὖ κατὰ τὴν λῆψιν ὑπερβάλλουσι τῷ πάντοθεν λαμβάνειν καὶ πᾶν, οἱο͂ν οἱ τὰσ ἀνελευθέρουσ ἐργασίασ ἐργαζόμενοι, πορνοβοσκοὶ καὶ πάντεσ οἱ τοιοῦτοι, καὶ τοκισταὶ κατὰ μικρὰ καὶ ἐπὶ πολλῷ. πάντεσ γὰρ οὗτοι ὅθεν οὐ δεῖ λαμβάνουσι, καὶ ὁπόσον οὐ δεῖ.

κοινὸν δ’ ἐπ’ αὐτοῖσ ἡ αἰσχροκέρδεια φαίνεται· πάντεσ γὰρ ἕνεκα κέρδουσ, καὶ τούτου μικροῦ, ὀνείδη ὑπομένουσιν. τοὺσ γὰρ τὰ μεγάλα μὴ ὅθεν δὲ δεῖ λαμβάνοντασ, μηδὲ ἃ δεῖ, οὐ λέγομεν ἀνελευθέρουσ, οἱο͂ν τοὺσ τυράννουσ πόλεισ πορθοῦντασ καὶ ἱερὰ συλῶντασ, ἀλλὰ πονηροὺσ μᾶλλον καὶ ἀσεβεῖσ καὶ ἀδίκουσ. ὁ μέντοι κυβευτὴσ καὶ ὁ λωποδύτησ καὶ ὁ λῃστὴσ τῶν ἀνελευθέρων εἰσίν·

αἰσχροκερδεῖσ γάρ. κέρδουσ γὰρ ἕνεκα ἀμφότεροι πραγματεύονται καὶ ὀνείδη ὑπομένουσιν, καὶ οἳ μὲν κινδύνουσ τοὺσ μεγίστουσ ἕνεκα τοῦ λήμματοσ, οἳ δ’ ἀπὸ τῶν φίλων κερδαίνουσιν, οἷσ δεῖ διδόναι. ἀμφότεροι δὴ ὅθεν οὐ δεῖ κερδαίνειν βουλόμενοι αἰσχροκερδεῖσ·

καὶ πᾶσαι δὴ αἱ τοιαῦται λήψεισ ἀνελεύθεροι. εἰκότωσ δὲ τῇ ἐλευθεριότητι ἀνελευθερία ἐναντίον λέγεται· μεῖζόν τε γάρ ἐστι κακὸν τῆσ ἀσωτίασ, καὶ μᾶλλον ἐπὶ ταύτην ἁμαρτάνουσιν ἢ κατὰ τὴν λεχθεῖσαν ἀσωτίαν. περὶ μὲν οὖν ἐλευθεριότητοσ καὶ τῶν ἀντικειμένων κακιῶν τοσαῦτ’ εἰρήσθω.

δόξαι δ’ ἂν ἀκόλουθον εἶναι καὶ περὶ μεγαλοπρεπείασ διελθεῖν. δοκεῖ γὰρ καὶ αὐτὴ περὶ χρήματά τισ ἀρετὴ εἶναι· οὐχ ὥσπερ δ’ ἡ ἐλευθεριότησ διατείνει περὶ πάσασ τὰσ ἐν χρήμασι πράξεισ, ἀλλὰ περὶ τὰσ δαπανηρὰσ μόνον·

ἐν τούτοισ δ’ ὑπερέχει τῆσ ἐλευθεριότητοσ μεγέθει. καθάπερ γὰρ τοὔνομα αὐτὸ ὑποσημαίνει, ἐν μεγέθει πρέπουσα δαπάνη ἐστίν. τὸ δὲ μέγεθοσ πρόσ τι· οὐ γὰρ τὸ αὐτὸ δαπάνημα τριηράρχῳ καὶ ἀρχιθεωρῷ. τὸ πρέπον δὴ πρὸσ αὐτόν, καὶ ἐν ᾧ καὶ περὶ ὅ. ὁ δ’ ἐν μικροῖσ ἢ ἐν μετρίοισ κατ’ ἀξίαν δαπανῶν οὐ λέγεται μεγαλοπρεπήσ, οἱο͂ν τὸ πολλάκι δόσκον ἀλήτῃ, ἀλλ’ ὁ ἐν μεγάλοισ οὕτωσ. ὁ μὲν γὰρ μεγαλοπρεπὴσ ἐλευθέριοσ, ὁ δ’ ἐλευθέριοσ οὐδὲν μᾶλλον μεγαλοπρεπήσ.

τῆσ τοιαύτησ δ’ ἕξεωσ ἡ μὲν ἔλλειψισ μικροπρέπεια καλεῖται, ἡ δ’ ὑπερβολὴ βαναυσία καὶ ἀπειροκαλία καὶ ὅσαι τοιαῦται, οὐχ ὑπερβάλλουσαι τῷ μεγέθει περὶ ἃ δεῖ, ἀλλ’ ἐν οἷσ οὐ δεῖ καὶ ὡσ οὐ δεῖ λαμπρυνόμεναι· ὕστερον δ’ ὑπὲρ αὐτῶν ἐροῦμεν.

ὁ δὲ μεγαλοπρεπὴσ ἐπιστήμονι ἐοίκεν· δύναται θεωρῆσαι καὶ δαπανῆσαι μεγάλα ἐμμελῶσ.

ὥσπερ γὰρ ἐν ἀρχῇ εἴπομεν, ἡ ἕξισ ταῖσ ἐνεργείαισ ὁρίζεται, καὶ ὧν ἐστίν.

αἱ δὴ τοῦ μεγαλοπρεποῦσ δαπάναι μεγάλαι καὶ πρέπουσαι. τοιαῦτα δὴ καὶ τὰ ἔργα· οὕτω γὰρ ἔσται μέγα δαπάνημα καὶ πρέπον τῷ ἔργῳ. ὥστε τὸ μὲν ἔργον τῆσ δαπάνησ ἄξιον δεῖ εἶναι, τὴν δὲ δαπάνην τοῦ ἔργου, ἢ καὶ ὑπερβάλλειν. δαπανήσει δὲ τὰ τοιαῦτα ὁ μεγαλοπρεπὴσ τοῦ καλοῦ ἕνεκα·

κοινὸν γὰρ τοῦτο ταῖσ ἀρεταῖσ. καὶ ἔτι ἡδέωσ καὶ προετικῶσ· ἡ γὰρ ἀκριβολογία μικροπρεπέσ. καὶ πῶσ κάλλιστον καὶ πρεπωδέστατον, σκέψαιτ’ ἂν μᾶλλον ἢ πόσου καὶ πῶσ ἐλαχίστου. ἀναγκαῖον δὴ καὶ ἐλευθέριον τὸν μεγαλοπρεπῆ εἶναι.

καὶ γὰρ ὁ ἐλευθέριοσ δαπανήσει ἃ δεῖ καὶ ὡσ δεῖ· ἐν τούτοισ δὲ τὸ μέγα τοῦ μεγαλοπρεποῦσ, οἱο͂ν μέγεθοσ, περὶ ταῦτα τῆσ ἐλευθεριότητοσ οὔσησ, καὶ ἀπὸ τῆσ ἴσησ δαπάνησ τὸ ἔργον ποιήσει μεγαλοπρεπέστερον. οὐ γὰρ ἡ αὐτὴ ἀρετὴ κτήματοσ καὶ ἔργου. κτῆμα μὲν γὰρ τὸ πλείστου ἄξιον τιμιώτατον, οἱο͂ν χρυσόσ, ἔργον δὲ τὸ μέγα καὶ καλόν τοῦ γὰρ τοιούτου ἡ θεωρία θαυμαστή, τὸ δὲ μεγαλοπρεπὲσ θαυμαστόν·

καὶ ἔστιν ἔργου ἀρετή, μεγαλοπρέπεια, ἐν μεγέθει. ἔστι δὲ τῶν δαπανημάτων οἱᾶ λέγομεν τὰ τίμια, οἱο͂ν τὰ περὶ θεούσ, ἀναθήματα καὶ κατασκευαὶ καὶ θυσίαι, ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ πᾶν τὸ δαιμόνιον, καὶ ὅσα πρὸσ τὸ κοινὸν εὐφιλοτίμητά ἐστιν, οἱο͂ν εἴ που χορηγεῖν οἰόνται δεῖν λαμπρῶσ ἢ τριηραρχεῖν ἢ καὶ ἑστιᾶν τὴν πόλιν. ἐν ἅπασι δ’ ὥσπερ εἴρηται, καὶ πρὸσ τὸν πράττοντα ἀναφέρεται τὸ τίσ ὢν καὶ τίνων ὑπαρχόντων·

ἄξια γὰρ δεῖ τούτων εἶναι, καὶ μὴ μόνον τῷ ἔργῳ ἀλλὰ καὶ τῷ ποιοῦντι πρέπειν.

διὸ πένησ μὲν οὐκ ἂν εἰή μεγαλοπρεπήσ· οὐ γὰρ ἔστιν ἀφ’ ὧν πολλὰ δαπανήσει πρεπόντωσ· ὁ δ’ ἐπιχειρῶν ἠλίθιοσ· παρὰ τὴν ἀξίαν γὰρ καὶ τὸ δέον, κατ’ ἀρετὴν δὲ τὸ ὀρθῶσ. πρέπει δὲ καὶ οἷσ τοιαῦτα προϋπάρχει δι’ αὐτῶν ἢ τῶν προγόνων ἢ ὧν αὐτοῖσ μέτεστιν, καὶ τοῖσ εὐγενέσι καὶ τοῖσ ἐνδόξοισ καὶ ὅσα τοιαῦτα· πάντα γὰρ ταῦτα μέγεθοσ ἔχει καὶ ἀξίωμα.

μάλιστα μὲν οὖν τοιοῦτοσ ὁ μεγαλοπρεπήσ, καὶ ἐν τοῖσ τοιούτοισ δαπανήμασιν ἡ μεγαλοπρέπεια, ὥσπερ εἴρηται· μέγιστα γὰρ καὶ ἐντιμότατα·

τῶν δὲ ἰδίων ὅσα εἰσάπαξ γίνεται, οἱο͂ν γάμοσ καὶ εἴ τι τοιοῦτον, καὶ εἰ περί τι ἡ πᾶσα πόλισ σπουδάζει ἢ οἱ ἐν ἀξιώματι, καὶ περὶ ξένων δὲ ὑποδοχὰσ καὶ ἀποστολάσ, καὶ δωρεὰσ καὶ ἀντιδωρεάσ· οὐ γὰρ εἰσ ἑαυτὸν δαπανηρὸσ ὁ μεγαλοπρεπὴσ ἀλλ’ εἰσ τὰ κοινά, τὰ δὲ δῶρα τοῖσ ἀναθήμασιν ἔχει τι ὅμοιον.

μεγαλοπρεποῦσ δὲ καὶ οἶκον κατασκευάσασθαι πρεπόντωσ τῷ πλούτῳ κόσμοσ γάρ τισ καὶ οὗτοσ, καὶ περὶ ταῦτα μᾶλλον δαπανᾶν ὅσα πολυχρόνια τῶν ἔργων κάλλιστα γὰρ ταῦτα, καὶ ἐν ἑκάστοισ τὸ πρέπον·

οὐ γὰρ ταὐτὰ ἁρμόζει θεοῖσ καὶ ἀνθρώποισ, οὐδ’ ἐν ἱερῷ καὶ τάφῳ. καὶ ἐπεὶ τῶν δαπανημάτων ἕκαστον μέγα ἐν τῷ γένει, καὶ μεγαλοπρεπέστατον <ἁπλῶσ> μὲν τὸ ἐν μεγάλῳ μέγα, ἐνταῦθα δὲ τὸ ἐν τούτοισ μέγα, καὶ διαφέρει τὸ ἐν τῷ ἔργῳ μέγα τοῦ ἐν τῷ δαπανήματι· σφαῖρα μὲν γὰρ ἡ καλλίστη ἢ λήκυθοσ μεγαλοπρέπειαν ἔχει παιδικοῦ δώρου, ἡ δὲ τούτου τιμὴ μικρὸν καὶ ἀνελεύθερον·

διὰ τοῦτό ἐστι τοῦ μεγαλοπρεποῦσ, ἐν ᾧ ἂν ποιῇ γένει, μεγαλοπρεπῶσ ποιεῖν τὸ γὰρ τοιοῦτον οὐκ εὐυπέρβλητον καὶ ἔχον κατ’ ἀξίαν τοῦ δαπανήματοσ.

τοιοῦτοσ μὲν οὖν ὁ μεγαλοπρεπήσ· ὁ δ’ ὑπερβάλλων καὶ βάναυσοσ τῷ παρὰ τὸ δέον ἀναλίσκειν ὑπερβάλλει, ὥσπερ εἴρηται. ἐν γὰρ τοῖσ μικροῖσ τῶν δαπανημάτων πολλὰ ἀναλίσκει καὶ λαμπρύνεται παρὰ μέλοσ, οἱο͂ν ἐρανιστὰσ γαμικῶσ ἑστιῶν, καὶ κωμῳδοῖσ χορηγῶν ἐν τῇ παρόδῳ πορφύραν εἰσφέρων, ὥσπερ οἱ Μεγαροῖ.

καλοῦ ἕνεκα, ἀλλὰ τὸν πλοῦτον ἐπιδεικνύμενοσ, καὶ διὰ ταῦτα οἰόμενοσ θαυμάζεσθαι, καὶ οὗ μὲν δεῖ πολλὰ ἀναλῶσαι, ὀλίγα δαπανῶν, οὗ δ’ ὀλίγα, πολλά.

ὁ δὲ μικροπρεπὴσ περὶ πάντα ἐλλείψει, καὶ τὰ μέγιστα ἀναλώσασ ἐν μικρῷ τὸ καλὸν ἀπολεῖ, καὶ ὅ τι ἂν ποιῇ μέλλων καὶ σκοπῶν πῶσ ἂν ἐλάχιστον ἀναλώσαι, καὶ ταῦτ’ ὀδυρόμενοσ, καὶ πάντ’ οἰόμενοσ μείζω ποιεῖν ἢ δεῖ. εἰσὶ μὲν οὖν αἱ ἕξεισ αὗται κακίαι, οὐ μὴν ὀνείδη γ’ ἐπιφέρουσι διὰ τὸ μήτε βλαβεραὶ τῷ πέλασ εἶναι μήτε λίαν ἀσχήμονεσ. ἐοίκεν εἶναι, περὶ ποῖα δ’ ἐστὶ πρῶτον λάβωμεν·

διαφέρει δ’ οὐδὲν τὴν ἕξιν ἢ τὸν κατὰ τὴν ἕξιν σκοπεῖν.

δοκεῖ δὴ μεγαλόψυχοσ εἶναι ὁ μεγάλων αὑτὸν ἀξιῶν ἄξιοσ ὤν· ὁ γὰρ μὴ κατ’ ἀξίαν αὐτὸ ποιῶν ἠλίθιοσ, τῶν δὲ κατ’ ἀρετὴν οὐδεὶσ ἠλίθιοσ οὐδ’ ἀνόητοσ. μεγαλόψυχοσ μὲν οὖν ὁ εἰρημένοσ. ὁ γὰρ μικρῶν ἄξιοσ καὶ τούτων ἀξιῶν ἑαυτὸν σώφρων, μεγαλόψυχοσ δ’ οὔ·

ἐν μεγέθει γὰρ ἡ μεγαλοψυχία, ὥσπερ καὶ τὸ κάλλοσ ἐν μεγάλῳ σώματι, οἱ μικροὶ δ’ ἀστεῖοι καὶ σύμμετροι, καλοὶ δ’ οὔ. ὁ δὲ μεγάλων ἑαυτὸν ἀξιῶν ἀνάξιοσ ὢν χαῦνοσ· ὁ δὲ μειζόνων ἢ ἄξιοσ οὐ πᾶσ χαῦνοσ. ὁ δ’ ἐλαττόνων ἢ ἄξιοσ μικρόψυχοσ, ἐάν τε μεγάλων ἐάν τε μετρίων, ἐάν τε καὶ μικρῶν ἄξιοσ ὢν ἔτι ἐλαττόνων αὑτὸν ἀξιοῖ. καὶ μάλιστ’ ἂν δόξειεν ὁ μεγάλων ἄξιοσ· τί γὰρ ἂν ἐποίει, εἰ μὴ τοσούτων ἦν ἄξιοσ;

ἔστι δὴ ὁ μεγαλόψυχοσ τῷ μὲν μεγέθει ἄκροσ, τῷ δὲ ὡσ δεῖ μέσοσ· τοῦ γὰρ κατ’ ἀξίαν αὑτὸν ἀξιοῖ· οἳ δ’ ὑπερβάλλουσι καὶ ἐλλείπουσιν.

εἰ δὴ μεγάλων ἑαυτὸν ἀξιοῖ ἄξιοσ ὤν, καὶ μάλιστα τῶν μεγίστων, περὶ ἓν μάλιστ’ ἂν εἰή. ἡ δ’ ἀξία λέγεται πρὸσ τὰ ἐκτὸσ ἀγαθά· μέγιστον δὲ τοῦτ’ ἂν θείημεν ὃ τοῖσ θεοῖσ ἀπονέμομεν, καὶ οὗ μάλιστ’ ἐφίενται οἱ ἐν ἀξιώματι, καὶ τὸ ἐπὶ τοῖσ καλλίστοισ ἆθλον· τοιοῦτον δ’ ἡ τιμή·

μέγιστον γὰρ δὴ τοῦτο τῶν ἐκτὸσ ἀγαθῶν· περὶ τιμὰσ δὴ καὶ ἀτιμίασ ὁ μεγαλόψυχόσ ἐστιν ὡσ δεῖ. καὶ ἄνευ δὲ λόγου φαίνονται οἱ μεγαλόψυχοι περὶ τιμὴν εἶναι· τιμῆσ γὰρ μάλιστα οἱ μεγάλοι ἀξιοῦσιν ἑαυτούσ, κατ’ ἀξίαν δέ. ὁ δὲ μικρόψυχοσ ἐλλείπει καὶ πρὸσ ἑαυτὸν καὶ πρὸσ τὸ τοῦ μεγαλοψύχου ἀξίωμα. ὁ δὲ χαῦνοσ πρὸσ ἑαυτὸν μὲν ὑπερβάλλει, οὐ μὴν τόν γε μεγαλόψυχον.

ὁ δὲ μεγαλόψυχοσ, εἴπερ τῶν μεγίστων ἄξιοσ, ἄριστοσ ἂν εἰή· μείζονοσ γὰρ ἀεὶ ὁ βελτίων ἄξιοσ, καὶ μεγίστων ὁ ἄριστοσ. τὸν ὡσ ἀληθῶσ ἄρα μεγαλόψυχον δεῖ ἀγαθὸν εἶναι. καὶ δόξειεν <ἂν> εἶναι μεγαλοψύχου τὸ ἐν ἑκάστῃ ἀρετῇ μέγα. οὐδαμῶσ τ’ ἂν ἁρμόζοι μεγαλοψύχῳ φεύγειν παρασείσαντι, οὐδ’ ἀδικεῖν·

τίνοσ γὰρ ἕνεκα πράξει αἰσχρὰ ᾧ γ’ οὐδὲν μέγα; καθ’ ἕκαστα δ’ ἐπισκοποῦντι πάμπαν γελοῖοσ φαίνοιτ’ ἂν ὁ μεγαλόψυχοσ μὴ ἀγαθὸσ ὤν. οὐκ εἰή δ’ ἂν οὐδὲ τιμῆσ ἄξιοσ φαῦλοσ ὤν· τῆσ ἀρετῆσ γὰρ ἆθλον ἡ τιμή, καὶ ἀπονέμεται τοῖσ ἀγαθοῖσ.

ἐοίκε μὲν οὖν ἡ μεγαλοψυχία οἱο͂ν κόσμοσ τισ εἶναι τῶν ἀρετῶν·

μείζουσ γὰρ αὐτὰσ ποιεῖ, καὶ οὐ γίνεται ἄνευ ἐκείνων. διὰ τοῦτο χαλεπὸν τῇ ἀληθείᾳ μεγαλόψυχον εἶναι· οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε ἄνευ καλοκαγαθίασ. μάλιστα μὲν οὖν περὶ τιμὰσ καὶ ἀτιμίασ ὁ μεγαλόψυχόσ ἐστι· καὶ ἐπὶ μὲν ταῖσ μεγάλαισ καὶ ὑπὸ τῶν σπουδαίων μετρίωσ ἡσθήσεται, ὡσ τῶν οἰκείων τυγχάνων ἢ καὶ ἐλαττόνων·

ἀρετῆσ γὰρ παντελοῦσ οὐκ ἂν γένοιτο ἀξία τιμή, οὐ μὴν ἀλλ’ ἀποδέξεταί γε τῷ μὴ ἔχειν αὐτοὺσ μείζω αὐτῷ ἀπονέμειν· τῆσ δὲ παρὰ τῶν τυχόντων καὶ ἐπὶ μικροῖσ πάμπαν ὀλιγωρήσει·

οὐ γὰρ τούτων ἄξιοσ· ὁμοίωσ δὲ καὶ ἀτιμίασ· οὐ γὰρ ἔσται δικαίωσ περὶ αὐτόν. μάλιστα μὲν οὖν ἐστίν, ὥσπερ εἴρηται, ὁ μεγαλόψυχοσ περὶ τιμάσ, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ περὶ πλοῦτον καὶ δυναστείαν καὶ πᾶσαν εὐτυχίαν καὶ ἀτυχίαν μετρίωσ ἕξει, ὅπωσ ἂν γίνηται, καὶ οὔτ’ εὐτυχῶν περιχαρὴσ ἔσται οὔτ’ ἀτυχῶν περίλυποσ. οὐδὲ γὰρ περὶ τιμὴν οὕτωσ ἔχει ὡσ μέγιστον ὄν.

αἱ γὰρ δυναστεῖαι καὶ ὁ πλοῦτοσ διὰ τὴν τιμήν ἐστιν αἱρετά· οἱ γοῦν ἔχοντεσ αὐτὰ τιμᾶσθαι δι’ αὐτῶν βούλονται· ᾧ δὲ καὶ ἡ τιμὴ μικρόν ἐστι, τούτῳ καὶ τἆλλα. διὸ ὑπερόπται δοκοῦσιν εἶναι.

δοκεῖ δὲ καὶ τὰ εὐτυχήματα συμβάλλεσθαι πρὸσ μεγαλοψυχίαν. οἱ γὰρ εὐγενεῖσ ἀξιοῦνται τιμῆσ καὶ οἱ δυναστεύοντεσ ἢ πλουτοῦντεσ· ἐν ὑπεροχῇ γάρ, τὸ δ’ ἀγαθῷ ὑπερέχον πᾶν ἐντιμότερον. διὸ καὶ τὰ τοιαῦτα μεγαλοψυχοτέρουσ ποιεῖ· τιμῶνται γὰρ ὑπὸ τινῶν· κατ’ ἀλήθειαν δ’ ὁ ἀγαθὸσ μόνοσ τιμητόσ·

ᾧ δ’ ἄμφω ὑπάρχει, μᾶλλον ἀξιοῦται τιμῆσ. οἱ δ’ ἄνευ ἀρετῆσ τὰ τοιαῦτα ἀγαθὰ ἔχοντεσ οὔτε δικαίωσ ἑαυτοὺσ μεγάλων ἀξιοῦσιν οὔτε ὀρθῶσ μεγαλόψυχοι λέγονται· ἄνευ γὰρ ἀρετῆσ παντελοῦσ οὐκ ἔστι ταῦτα. ὑπερόπται δὲ καὶ ὑβρισταὶ καὶ οἱ τὰ τοιαῦτα ἔχοντεσ ἀγαθὰ γίνονται. ἄνευ γὰρ ἀρετῆσ οὐ ῥᾴδιον φέρειν ἐμμελῶσ τὰ εὐτυχήματα·

οὐ δυνάμενοι δὲφέρειν καὶ οἰόμενοι τῶν ἄλλων ὑπερέχειν ἐκείνων μὲν καταφρονοῦσιν, αὐτοὶ δ’ ὅ τι ἂν τύχωσι πράττουσιν.

μιμοῦνται γὰρ τὸν μεγαλόψυχον οὐχ ὅμοιοι ὄντεσ, τοῦτο δὲ δρῶσιν ἐν οἷσ δύνανται· τὰ μὲν οὖν κατ’ ἀρετὴν οὐ πράττουσι, καταφρονοῦσι δὲ τῶν ἄλλων. ὁ μὲν γὰρ μεγαλόψυχοσ δικαίωσ καταφρονεῖ δοξάζει γὰρ ἀληθῶσ, οἱ δὲ πολλοὶ τυχόντωσ.

οὐκ ἔστι δὲ μικροκίνδυνοσ οὐδὲ φιλοκίνδυνοσ διὰ τὸ ὀλίγα τιμᾶν, μεγαλοκίνδυνοσ δέ, καὶ ὅταν κινδυνεύῃ, ἀφειδὴσ τοῦ βίου ὡσ οὐκ ἄξιον ὂν πάντωσ ζῆν. καὶ οἱο͂σ εὖ ποιεῖν, εὐεργετούμενοσ δ’ αἰσχύνεται· τὸ μὲν γὰρ ὑπερέχοντοσ, τὸ δ’ ὑπερεχομένου.

καὶ ἀντευεργετικὸσ πλειόνων· οὕτω γάρ οἱ προσοφλήσει ὁ ὑπάρξασ καὶ ἔσται εὖ πεπονθώσ. δοκοῦσι δὲ καὶ μνημονεύειν οὗ ἂν ποιήσωσιν εὖ, ὧν δ’ ἂν πάθωσιν οὔ ἐλάττων γὰρ ὁ παθὼν εὖ τοῦ ποιήσαντοσ, βούλεται δ’ ὑπερέχειν, καὶ τὰ μὲν ἡδέωσ ἀκούειν, τὰ δ’ ἀηδῶσ· διὸ καὶ τὴν Θέτιν οὐ λέγειν τὰσ εὐεργεσίασ τῷ Διί, οὐδ’ οἱ Λάκωνεσ πρὸσ τοὺσ Ἀθηναίουσ, ἀλλ’ ἃ πεπόνθεσαν εὖ.

μεγαλοψύχου δὲ καὶ τὸ μηδενὸσ δεῖσθαι ἢ μόλισ, ὑπηρετεῖν δὲ προθύμωσ, καὶ πρὸσ μὲν τοὺσ ἐν ἀξιώματι καὶ εὐτυχίαισ μέγαν εἶναι, πρὸσ δὲ τοὺσ μέσουσ μέτριον· τῶν μὲν γὰρ ὑπερέχειν χαλεπὸν καὶ σεμνόν, τῶν δὲ ῥᾴδιον, καὶ ἐπ’ ἐκείνοισ μὲν σεμνύνεσθαι οὐκ ἀγεννέσ, ἐν δὲ τοῖσ ταπεινοῖσ φορτικόν, ὥσπερ εἰσ τοὺσ ἀσθενεῖσ ἰσχυρίζεσθαι·

καὶ εἰσ τὰ ἔντιμα μὴ ἰέναι, ἢ οὗ πρωτεύουσιν ἄλλοι· τιμὴ μεγάλη ἢ ἔργον, καὶ ὀλίγων μὲν πρακτικόν, μεγάλων δὲ καὶ ὀνομαστῶν.

καὶ ἀληθευτικόσ, πλὴν ὅσα μὴ δι’ εἰρωνείαν εἰρωνεία δὲ πρὸσ τοὺσ πολλούσ, καὶ πρὸσ ἄλλον μὴ δύνασθαι ζῆν ἀλλ’ ἢ φίλον·

δουλικὸν γάρ·

διὸ καὶ πάντεσ οἱ κόλακεσ θητικοὶ καὶ οἱ ταπεινοὶ κόλακεσ. οὐδὲ θαυμαστικόσ· οὐδὲν γὰρ μέγα αὐτῷ ἐστίν. οὐδὲ μνησίκακοσ· οὐ γὰρ μεγαλοψύχου τὸ ἀπομνημονεύειν, ἄλλωσ τε καὶ κακά, ἀλλὰ μᾶλλον παρορᾶν. οὐδ’ ἀνθρωπολόγοσ· οὔτε γὰρ περὶ αὑτοῦ ἐρεῖ οὔτε περὶ ἑτέρου·

οὔτε γὰρ ἵνα ἐπαινῆται μέλει αὐτῷ οὔθ’ ὅπωσ οἱ ἄλλοι ψέγωνται· οὐδ’ αὖ ἐπαινετικόσ ἐστιν· διόπερ οὐδὲ κακολόγοσ, οὐδὲ τῶν ἐχθρῶν, εἰ μὴ δι’ ὕβριν. καὶ περὶ ἀναγκαίων ἢ μικρῶν ἥκιστα ὀλοφυρτικὸσ καὶ δεητικόσ· σπουδάζοντοσ γὰρ οὕτωσ ἔχειν περὶ ταῦτα.

καὶ οἱο͂σ κεκτῆσθαι μᾶλλον τὰ καλὰ καὶ ἄκαρπα τῶν καρπίμων καὶ ὠφελίμων· αὐτάρκουσ γὰρ μᾶλλον. καὶ κίνησισ δὲ βραδεῖα τοῦ μεγαλοψύχου δοκεῖ εἶναι, καὶ φωνὴ βαρεῖα, καὶ λέξισ στάσιμοσ· οὐ γὰρ σπευστικὸσ ὁ περὶ ὀλίγα σπουδάζων, οὐδὲ σύντονοσ ὁ μηδὲν μέγα οἰόμενοσ· ἡ δ’ ὀξυφωνία καὶ ἡ ταχυτὴσ διὰ τούτων.

τοιοῦτοσ μὲν οὖν ὁ μεγαλόψυχοσ· ὁ δ’ ἐλλείπων μικρόψυχοσ, ὁ δ’ ὑπερβάλλων χαῦνοσ. οὐ κακοὶ μὲν οὖν δοκοῦσιν εἶναι οὐδ’ οὗτοι οὐ γὰρ κακοποιοί εἰσιν, ἡμαρτημένοι δέ. ὁ μὲν γὰρ μικρόψυχοσ ἄξιοσ ὢν ἀγαθῶν ἑαυτὸν ἀποστερεῖ ὧν ἄξιόσ ἐστι, καὶ ἐοίκε κακὸν ἔχειν τι ἐκ τοῦ μὴ ἀξιοῦν ἑαυτὸν τῶν ἀγαθῶν, καὶ ἀγνοεῖν δ’ ἑαυτόν· ὠρέγετο γὰρ ἂν ὧν ἄξιοσ ἦν, ἀγαθῶν γε ὄντων.

οὐ μὴν ἠλίθιοί γε οἱ τοιοῦτοι δοκοῦσιν εἶναι, ἀλλὰ μᾶλλον ὀκνηροί. ἡ τοιαύτη δὲ δόξα δοκεῖ καὶ χείρουσ ποιεῖν· ἕκαστοι γὰρ ἐφίενται τῶν κατ’ ἀξίαν, ἀφίστανται δὲ καὶ τῶν πράξεων τῶν καλῶν καὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων ὡσ ἀνάξιοι ὄντεσ, ὁμοίωσ δὲ καὶ τῶν ἐκτὸσ ἀγαθῶν.

οἱ δὲ χαῦνοι ἠλίθιοι καὶ ἑαυτοὺσ ἀγνοοῦντεσ, καὶ ταῦτ’ ἐπιφανῶσ· οὐ γὰρ ἄξιοι ὄντεσ τοῖσ ἐντίμοισ ἐπιχειροῦσιν, εἶτα ἐξελέγχονται· καὶ ἐσθῆτι κοσμοῦνται καὶ σχήματι καὶ τοῖσ τοιούτοισ, καὶ βούλονται τὰ εὐτυχήματα καὶ φανερὰ εἶναι αὑτῶν, καὶ λέγουσι περὶ αὐτῶν ὡσ διὰ τούτων τιμηθησόμενοι.

ἀντιτίθεται δὲ τῇ μεγαλοψυχίᾳ ἡ μικροψυχία μᾶλλον τῆσ χαυνότητοσ· καὶ γὰρ γίνεται μᾶλλον καὶ χεῖρόν ἐστιν. περὶ τιμήν ἐστι μεγάλην, ὥσπερ εἴρηται.

ἐοίκε δὲ καὶ περὶ ταύτην εἶναι ἀρετή τισ, καθάπερ ἐν τοῖσ πρώτοισ ἐλέχθη, ἣ δόξειεν ἂν παραπλησίωσ ἔχειν πρὸσ τὴν μεγαλοψυχίαν ὥσπερ καὶ ἡ ἐλευθεριότησ πρὸσ τὴν μεγαλοπρέπειαν.

ἄμφω γὰρ αὗται τοῦ μὲν μεγάλου ἀφεστᾶσι, περὶ δὲ τὰ μέτρια καὶ μικρὰ διατιθέασιν ἡμᾶσ ὡσ δεῖ· ὥσπερ δ’ ἐν λήψει καὶ δόσει χρημάτων μεσότησ ἔστι καὶ ὑπερβολή τε καὶ ἔλλειψισ, οὕτω καὶ ἐν τιμῆσ ὀρέξει τὸ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ἧττον, καὶ τὸ ὅθεν δεῖ καὶ ὡσ δεῖ.

τόν τε γὰρ φιλότιμον ψέγομεν ὡσ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ὅθεν οὐ δεῖ τῆσ τιμῆσ ἐφιέμενον, τόν τε ἀφιλότιμον ὡσ οὐδ’ ἐπὶ τοῖσ καλοῖσ προαιρούμενον τιμᾶσθαι. ἔστι δ’ ὅτε τὸν φιλότιμον ἐπαινοῦμεν ὡσ ἀνδρώδη καὶ φιλόκαλον, τὸν δ’ ἀφιλότιμον ὡσ μέτριον καὶ σώφρονα, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖσ πρώτοισ εἴπομεν.

δῆλον δ’ ὅτι πλεοναχῶσ τοῦ φιλοτοιούτου λεγομένου οὐκ ἐπὶ τὸ αὐτὸ φέρομεν ἀεὶ τὸ φιλότιμον, ἀλλ’ ἐπαινοῦντεσ μὲν ἐπὶ τὸ μᾶλλον ἢ οἱ πολλοί, ψέγοντεσ δ’ ἐπὶ τὸ μᾶλλον ἢ δεῖ. ἀνωνύμου δ’ οὔσησ τῆσ μεσότητοσ, ὡσ ἐρήμησ ἐοίκεν ἀμφισβητεῖν τὰ ἄκρα. ἐν οἷσ δ’ ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ, καὶ τὸ μέσον·

ὀρέγονται δὲ τῆσ τιμῆσ καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ἧττον· ἔστι δὴ καὶ ὡσ δεῖ·

ἐπαινεῖται δ’ οὖν ἡ ἕξισ αὕτη, μεσότησ οὖσα περὶ τιμὴν ἀνώνυμοσ. φαίνεται δὲ πρὸσ μὲν τὴν φιλοτιμίαν ἀφιλοτιμία, πρὸσ δὲ τὴν ἀφιλοτιμίαν φιλοτιμία, πρὸσ ἀμφότερα δὲ ἀμφότερά πωσ. ἐοίκε δὲ τοῦτ’ εἶναι καὶ περὶ τὰσ ἄλλασ ἀρετάσ. ἀντικεῖσθαι δ’ ἐνταῦθ’ οἱ ἄκροι φαίνονται διὰ τὸ μὴ ὠνομάσθαι τὸν μέσον. πραότησ δ’ ἐστὶ μεσότησ περὶ ὀργάσ·

ἀνωνύμου δ’ ὄντοσ τοῦ μέσου, σχεδὸν δὲ καὶ τῶν ἄκρων, ἐπὶ τὸ μέσον τὴν πραότητα φέρομεν, πρὸσ τὴν ἔλλειψιν ἀποκλίνουσαν, ἀνώνυμον οὖσαν. ἡ δ’ ὑπερβολὴ ὀργιλότησ τισ λέγοιτ’ ἄν. τὸ μὲν γὰρ πάθοσ ἐστὶν ὀργή, τὰ δ’ ἐμποιοῦντα πολλὰ καὶ διαφέροντα.

ὁ μὲν οὖν ἐφ’ οἷσ δεῖ καὶ οἷσ δεῖ ὀργιζόμενοσ, ἔτι δὲ καὶ ὡσ δεῖ καὶ ὅτε καὶ ὅσον χρόνον, ἐπαινεῖται· πρᾶοσ δὴ οὗτοσ ἂν εἰή, εἴπερ ἡ πραότησ ἐπαινεῖται. ἀλλ’ ὡσ ἂν ὁ λόγοσ τάξῃ, οὕτω καὶ ἐπὶ τούτοισ καὶ ἐπὶ τοσοῦτον χρόνον χαλεπαίνειν·

ἁμαρτάνειν δὲ δοκεῖ μᾶλλον ἐπὶ τὴν ἔλλειψιν·

οὐ γὰρ τιμωρητικὸσ ὁ πρᾶοσ, ἀλλὰ μᾶλλον συγγνωμονικόσ. ἡ δ’ ἔλλειψισ, εἴτ’ ἀοργησία τίσ ἐστιν εἴθ’ ὅ τι δή ποτε, ψέγεται. οἱ γὰρ μὴ ὀργιζόμενοι ἐφ’ οἷσ δεῖ ἠλίθιοι δοκοῦσιν εἶναι, καὶ οἱ μὴ ὡσ δεῖ μηδ’ ὅτε μηδ’ οἷσ δεῖ· δοκεῖ γὰρ οὐκ αἰσθάνεσθαι οὐδὲ λυπεῖσθαι, μὴ ὀργιζόμενόσ τε οὐκ εἶναι ἀμυντικόσ, τὸ δὲ προπηλακιζόμενον ἀνέχεσθαι καὶ τοὺσ οἰκείουσ περιορᾶν ἀνδραποδῶδεσ.

ἡ δ’ ὑπερβολὴ κατὰ πάντα μὲν γίνεται καὶ γὰρ οἷσ οὐ δεῖ, καὶ ἐφ’ οἷσ οὐ δεῖ, καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ, καὶ θᾶττον, καὶ πλείω χρόνον, οὐ μὴν ἅπαντά γε τῷ αὐτῷ ὑπάρχει. οὐ γὰρ ἂν δύναιτ’ εἶναι·

τὸ γὰρ κακὸν καὶ ἑαυτὸ ἀπόλλυσι, κἂν ὁλόκληρον ᾖ, ἀφόρητον γίνεται. οἱ μὲν οὖν ὀργίλοι ταχέωσ μὲν ὀργίζονται καὶ οἷσ οὐ δεῖ καὶ ἐφ’ οἷσ οὐ δεῖ καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ, παύονται δὲ ταχέωσ· ὃ καὶ βέλτιστον ἔχουσιν.

συμβαίνει δ’ αὐτοῖσ τοῦτο, ὅτι οὐ κατέχουσι τὴν ὀργὴν ἀλλ’ ἀνταποδιδόασιν ᾗ φανεροί εἰσι διὰ τὴν ὀξύτητα, εἶτ’ ἀποπαύονται. ὑπερβολῇ δ’ εἰσὶν οἱ ἀκρόχολοι ὀξεῖσ καὶ πρὸσ πᾶν ὀργίλοι καὶ ἐπὶ παντί· ὅθεν καὶ τοὔνομα. οἱ δὲ πικροὶ δυσδιάλυτοι, καὶ πολὺν χρόνον ὀργίζονται· κατέχουσι γὰρ τὸν θυμόν.

παῦλα δὲ γίνεται ὅταν ἀνταποδιδῷ· ἡ γὰρ τιμωρία παύει τῆσ ὀργῆσ, ἡδονὴν ἀντὶ τῆσ λύπησ ἐμποιοῦσα. τούτου δὲ μὴ γινομένου τὸ βάροσ ἔχουσιν· διὰ γὰρ τὸ μὴ ἐπιφανὲσ εἶναι οὐδὲ συμπείθει αὐτοὺσ οὐδείσ, ἐν αὑτῷ δὲ πέψαι τὴν ὀργὴν χρόνου δεῖ. εἰσὶ δ’ οἱ τοιοῦτοι ἑαυτοῖσ ὀχληρότατοι καὶ τοῖσ μάλιστα φίλοισ. χαλεποὺσ δὲ λέγομεν τοὺσ ἐφ’ οἷσ τε μὴ δεῖ χαλεπαίνοντασ καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ πλείω χρόνον, καὶ μὴ διαλλαττομένουσ ἄνευ τιμωρίασ ἢ κολάσεωσ.

τῇ πραότητι δὲ μᾶλλον τὴν ὑπερβολὴν ἀντιτίθεμεν· καὶ γὰρ μᾶλλον γίνεται· ἀνθρωπικώτερον γὰρ τὸ τιμωρεῖσθαι·

καὶ πρὸσ τὸ συμβιοῦν οἱ χαλεποὶ χείρουσ. ὃ δὲ καὶ ἐν τοῖσ πρότερον εἴρηται, καὶ ἐκ τῶν λεγομένων δῆλον· οὐ γὰρ ῥᾴδιον διορίσαι τὸ πῶσ καὶ τίσι καὶ ἐπὶ ποίοισ καὶ πόσον χρόνον ὀργιστέον, καὶ τὸ μέχρι τίνοσ ὀρθῶσ ποιεῖ τισ ἢ ἁμαρτάνει. ὁ μὲν γὰρ μικρὸν παρεκβαίνων οὐ ψέγεται, οὔτ’ ἐπὶ τὸ μᾶλλον οὔτ’ ἐπὶ τὸ ἧττον·

ἐνίοτε γὰρ τοὺσ ἐλλείποντασ ἐπαινοῦμεν καὶ πράουσ φαμέν, καὶ τοὺσ χαλεπαίνοντασ ἀνδρώδεισ ὡσ δυναμένουσ ἄρχειν. ὁ δὴ πόσον καὶ πῶσ παρεκβαίνων ψεκτόσ, οὐ ῥᾴδιον τῷ λόγῳ ἀποδοῦναι·

ἐν γὰρ τοῖσ καθ’ ἕκαστα κἀν τῇ αἰσθήσει ἡ κρίσισ. ἀλλὰ τό γε τοσοῦτον δῆλον, ὅτι ἡ μὲν μέση ἕξισ ἐπαινετή, καθ’ ἣν οἷσ δεῖ ὀργιζόμεθα καὶ ἐφ’ οἷσ δεῖ καὶ ὡσ δεῖ καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα, αἱ δ’ ὑπερβολαὶ καὶ ἐλλείψεισ ψεκταί, καὶ ἐπὶ μικρὸν μὲν γινόμεναι ἠρέμα, ἐπὶ πλέον δὲ μᾶλλον, ἐπὶ πολὺ δὲ σφόδρα. δῆλον οὖν ὅτι τῆσ μέσησ ἕξεωσ ἀνθεκτέον.

αἱ μὲν οὖν περὶ τὴν ὀργὴν ἕξεισ εἰρήσθωσαν. ἐν δὲ ταῖσ ὁμιλίαισ καὶ τῷ συζῆν καὶ λόγων καὶ πραγμάτων κοινωνεῖν οἳ μὲν ἄρεσκοι δοκοῦσιν εἶναι, οἱ πάντα πρὸσ ἡδονὴν ἐπαινοῦντεσ καὶ οὐθὲν ἀντιτείνοντεσ, ἀλλ’ οἰόμενοι δεῖν ἄλυποι τοῖσ ἐντυγχάνουσιν εἶναι·

οἱ δ’ ἐξ ἐναντίασ τούτοισ πρὸσ πάντα ἀντιτείνοντεσ καὶ τοῦ λυπεῖν οὐδ’ ὁτιοῦν φροντίζοντεσ δύσκολοι καὶ δυσέριδεσ καλοῦνται. ὅτι μὲν οὖν αἱ εἰρημέναι ἕξεισ ψεκταί εἰσιν, οὐκ ἄδηλον, καὶ ὅτι ἡ μέση τούτων ἐπαινετή, καθ’ ἣν ἀποδέξεται ἃ δεῖ καὶ ὡσ δεῖ, ὁμοίωσ δὲ καὶ δυσχερανεῖ·

ὄνομα δ’ οὐκ ἀποδέδοται αὐτῇ τι, ἐοίκε δὲ μάλιστα φιλίᾳ. τοιοῦτοσ γάρ ἐστιν ὁ κατὰ τὴν μέσην ἕξιν οἱο͂ν βουλόμεθα λέγειν τὸν ἐπιεικῆ φίλον, τὸ στέργειν προσλαβόντα. διαφέρει δὲ τῆσ φιλίασ, ὅτι ἄνευ πάθουσ ἐστὶ καὶ τοῦ στέργειν οἷσ ὁμιλεῖ·

οὐ γὰρ τῷ φιλεῖν ἢ ἐχθαίρειν ἀποδέχεται ἕκαστα ὡσ δεῖ, ἀλλὰ τῷ τοιοῦτοσ εἶναι. ὁμοίωσ γὰρ πρὸσ ἀγνῶτασ καὶ γνωρίμουσ καὶ συνήθεισ καὶ ἀσυνήθεισ αὐτὸ ποιήσει, πλὴν καὶ ἐν ἑκάστοισ ὡσ ἁρμόζει·

οὐ γὰρ ὁμοίωσ προσήκει συνήθων καὶ ὀθνείων φροντίζειν, οὐδ’ αὖ λυπεῖν. καθόλου μὲν οὖν εἴρηται ὅτι ὡσ δεῖ ὁμιλήσει, ἀναφέρων δὲ πρὸσ τὸ καλὸν καὶ τὸ συμφέρον στοχάσεται τοῦ μὴ λυπεῖν ἢ συνηδύνειν. ἐοίκε μὲν γὰρ περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ εἶναι τὰσ ἐν ταῖσ ὁμιλίαισ γινομένασ·

τούτων δ’ ὅσασ μὲν αὐτῷ ἐστὶ μὴ καλὸν ἢ βλαβερὸν συνηδύνειν, δυσχερανεῖ, καὶ προαιρήσεται λυπεῖν· μικρὰν λύπην, οὐκ ἀποδέξεται ἀλλὰ δυσχερανεῖ.

καὶ μᾶλλον ἢ ἧττον γνωρίμοισ, ὁμοίωσ δὲ καὶ κατὰ τὰσ ἄλλασ διαφοράσ, ἑκάστοισ ἀπονέμων τὸ πρέπον, καὶ καθ’ αὑτὸ μὲν αἱρούμενοσ τὸ συνηδύνειν, λυπεῖν δ’ εὐλαβούμενοσ, τοῖσ δ’ ἀποβαίνουσιν, ἐὰν ᾖ μείζω, συνεπόμενοσ, λέγω δὲ τῷ καλῷ καὶ τῷ συμφέροντι.

καὶ ἡδονῆσ δ’ ἕνεκα τῆσ εἰσαῦθισ μεγάλησ μικρὰ λυπήσει.

ὁ μὲν οὖν μέσοσ τοιοῦτόσ ἐστιν, οὐκ ὠνόμασται δέ· τοῦ δὲ συνηδύνοντοσ ὁ μὲν τοῦ ἡδὺσ εἶναι στοχαζόμενοσ μὴ διά τι ἄλλο ἄρεσκοσ, ὁ δ’ ὅπωσ ὠφέλειά τισ αὑτῷ γίνηται εἰσ χρήματα καὶ ὅσα διὰ χρημάτων, κόλαξ· ὁ δὲ πᾶσι δυσχεραίνων εἴρηται ὅτι δύσκολοσ καὶ δύσερισ.

ἀντικεῖσθαι δὲ φαίνεται τὰ ἄκρα ἑαυτοῖσ διὰ τὸ ἀνώνυμον εἶναι τὸ μέσον. περὶ τὰ αὐτὰ δὲ σχεδόν ἐστι καὶ ἡ τῆσ ἀλαζονείασ <καὶ εἰρωνείασ> μεσότησ· ἀνώνυμοσ δὲ καὶ αὐτή. οὐ χεῖρον δὲ καὶ τὰσ τοιαύτασ ἐπελθεῖν· μᾶλλόν τε γὰρ ἂν εἰδείημεν τὰ περὶ τὸ ἦθοσ, καθ’ ἕκαστον διελθόντεσ, καὶ μεσότητασ εἶναι τὰσ ἀρετὰσ πιστεύσαιμεν ἄν, ἐπὶ πάντων οὕτωσ ἔχον συνιδόντεσ.

ἐν δὴ τῷ συζῆν οἱ μὲν πρὸσ ἡδονὴν καὶ λύπην ὁμιλοῦντεσ εἴρηνται, περὶ δὲ τῶν ἀληθευόντων τε καὶ ψευδομένων εἴπωμεν ὁμοίωσ ἐν λόγοισ καὶ πράξεσι καὶ τῷ προσποιήματι. δοκεῖ δὴ ὁ μὲν ἀλαζὼν προσποιητικὸσ τῶν ἐνδόξων εἶναι καὶ μὴ ὑπαρχόντων καὶ μειζόνων ἢ ὑπάρχει, ὁ δὲ εἴρων ἀνάπαλιν ἀρνεῖσθαι τὰ ὑπάρχοντα ἢ ἐλάττω ποιεῖν, ὁ δὲ μέσοσ αὐθέκαστόσ τισ ὢν ἀληθευτικὸσ καὶ τῷ βίῳ καὶ τῷ λόγῳ, τὰ ὑπάρχοντα ὁμολογῶν εἶναι περὶ αὑτόν, καὶ οὔτε μείζω οὔτε ἐλάττω.

ἔστι δὲ τούτων ἕκαστα καὶ ἕνεκά τινοσ ποιεῖν καὶ μηδενόσ.

ἕκαστοσ δ’ οἱο͂́σ ἐστι, τοιαῦτα λέγει καὶ πράττει καὶ οὕτω ζῇ, ἐὰν μή τινοσ ἕνεκα πράττῃ. ἐπαινετόν.

οὕτω δὲ καὶ ὁ μὲν ἀληθευτικὸσ μέσοσ ὢν ἐπαινετόσ, οἱ δὲ ψευδόμενοι ἀμφότεροι μὲν ψεκτοί, μᾶλλον δ’ ὁ ἀλαζών. περὶ ἑκατέρου δ’ εἴπωμεν, πρότερον δὲ περὶ τοῦ ἀληθευτικοῦ. οὐ γὰρ περὶ τοῦ ἐν ταῖσ ὁμολογίαισ ἀληθεύοντοσ λέγομεν, οὐδ’ ὅσα εἰσ ἀδικίαν ἢ δικαιοσύνην συντείνει ἄλλησ γὰρ ἂν εἰή ταῦτ’ ἀρετῆσ, ἀλλ’ ἐν οἷσ μηδενὸσ τοιούτου διαφέροντοσ καὶ ἐν λόγῳ καὶ ἐν βίῳ ἀληθεύει τῷ τὴν ἕξιν τοιοῦτοσ εἶναι. δόξειε δ’ ἂν ὁ τοιοῦτοσ ἐπιεικὴσ εἶναι.

ὁ γὰρ φιλαλήθησ, καὶ ἐν οἷσ μὴ διαφέρει ἀληθεύων, ἀληθεύσει καὶ ἐν οἷσ διαφέρει ἔτι μᾶλλον· ὡσ γὰρ αἰσχρὸν τὸ ψεῦδοσ εὐλαβήσεται, ὅ γε καὶ καθ’ αὑτὸ ηὐλαβεῖτο·

ὁ δὲ τοιοῦτοσ ἐπαινετόσ. ἐπὶ τὸ ἔλαττον δὲ μᾶλλον τοῦ ἀληθοῦσ ἀποκλίνει· ἐμμελέστερον γὰρ φαίνεται διὰ τὸ ἐπαχθεῖσ τὰσ ὑπερβολὰσ εἶναι. ὁ δὲ μείζω τῶν ὑπαρχόντων προσποιούμενοσ μηδενὸσ ἕνεκα φαύλῳ μὲν ἐοίκεν οὐ γὰρ ἂν ἔχαιρε τῷ ψεύδει, μάταιοσ δὲ φαίνεται μᾶλλον ἢ κακόσ· εἰ δ’ ἕνεκά τινοσ, ὁ μὲν δόξησ ἢ τιμῆσ οὐ λίαν ψεκτόσ, ὡσ ὁ ἀλαζών, ὁ δὲ ἀργυρίου, ἢ ὅσα εἰσ ἀργύριον, ἀσχημονέστεροσ οὐκ ἐν τῇ δυνάμει δ’ ἐστὶν ὁ ἀλαζών, ἀλλ’ ἐν τῇ προαιρέσει·

κατὰ τὴν ἕξιν γὰρ καὶ τῷ τοιόσδε εἶναι ἀλαζών ἐστιν·

ὥσπερ καὶ ψεύστησ ὃ μὲν τῷ ψεύδει αὐτῷ χαίρων, ὃ δὲ δόξησ ὀρεγόμενοσ ἢ κέρδουσ. οἱ μὲν οὖν δόξησ χάριν ἀλαζονευόμενοι τὰ τοιαῦτα προσποιοῦνται ἐφ’ οἷσ ἔπαινοσ ἢ εὐδαιμονισμόσ, οἱ δὲ κέρδουσ, ὧν καὶ ἀπόλαυσίσ ἐστι τοῖσ πέλασ καὶ διαλαθεῖν ἔστι μὴ ὄντα, οἱο͂ν μάντιν σοφὸν ἰατρόν. διὰ τοῦτο οἱ πλεῖστοι προσποιοῦνται τὰ τοιαῦτα καὶ ἀλαζονεύονται· ἔστι γὰρ ἐν αὐτοῖσ τὰ εἰρημένα.

οἱ δ’ εἴρωνεσ ἐπὶ τὸ ἔλαττον λέγοντεσ χαριέστεροι μὲν τὰ ἤθη φαίνονται· οὐ γὰρ κέρδουσ ἕνεκα δοκοῦσι λέγειν, ἀλλὰ φεύγοντεσ τὸ ὀγκηρόν· μάλιστα δὲ καὶ οὗτοι τὰ ἔνδοξα ἀπαρνοῦνται, οἱο͂ν καὶ Σωκράτησ ἐποίει.

οἱ δὲ τὰ μικρὰ καὶ φανερὰ προσποιούμενοι βαυκοπανοῦργοι λέγονται καὶ εὐκαταφρονητότεροί εἰσιν· καὶ ἐνίοτε ἀλαζονεία φαίνεται, οἱο͂ν ἡ τῶν Λακώνων ἐσθήσ· καὶ γὰρ ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ λίαν ἔλλειψισ ἀλαζονικόν. οἱ δὲ μετρίωσ χρώμενοι τῇ εἰρωνείᾳ καὶ περὶ τὰ μὴ λίαν ἐμποδὼν καὶ φανερὰ εἰρωνευόμενοι χαρίεντεσ φαίνονται. ἀντικεῖσθαι δ’ ὁ ἀλαζὼν φαίνεται τῷ ἀληθευτικῷ·

χείρων γάρ. οὔσησ δὲ καὶ ἀναπαύσεωσ ἐν τῷ βίῳ, καὶ ἐν ταύτῃ διαγωγῆσ μετὰ παιδιᾶσ, δοκεῖ καὶ ἐνταῦθα εἶναι ὁμιλία τισ ἐμμελήσ, καὶ οἱᾶ δεῖ λέγειν καὶ ὥσ, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἀκούειν. διοίσει δὲ καὶ τὸ ἐν τοιούτοισ λέγειν ἢ τοιούτων ἀκούειν.

δῆλον δ’ ὡσ καὶ περὶ ταῦτ’ ἔστιν ὑπερβολή τε καὶ ἔλλειψισ τοῦ μέσου. οἱ μὲν οὖν τῷ γελοίῳ ὑπερβάλλοντεσ βωμολόχοι δοκοῦσιν εἶναι καὶ φορτικοί, γλιχόμενοι πάντωσ τοῦ γελοίου, καὶ μᾶλλον στοχαζόμενοι τοῦ γέλωτα ποιῆσαι ἢ τοῦ λέγειν εὐσχήμονα καὶ μὴ λυπεῖν τὸν σκωπτόμενον· οἱ δὲ μήτ’ αὐτοὶ ἂν εἰπόντεσ μηδὲν γελοῖον τοῖσ τε λέγουσι δυσχεραίνοντεσ ἄγροικοι καὶ σκληροὶ δοκοῦσιν εἶναι.

οἱ δ’ ἐμμελῶσ παίζοντεσ εὐτράπελοι προσαγορεύονται, οἱο͂ν εὔτροποι· τοῦ γὰρ ἤθουσ αἱ τοιαῦται δοκοῦσι κινήσεισ εἶναι, ὥσπερ δὲ τὰ σώματα ἐκ τῶν κινήσεων κρίνεται, οὕτω καὶ τὰ ἤθη.

ἐπιπολάζοντοσ δὲ τοῦ γελοίου, καὶ τῶν πλείστων χαιρόντων τῇ παιδιᾷ καὶ τῷ σκώπτειν μᾶλλον ἢ δεῖ, καὶ οἱ βωμολόχοι εὐτράπελοι προσαγορεύονται ὡσ χαρίεντεσ· ὅτι δὲ διαφέρουσι, καὶ οὐ μικρόν, ἐκ τῶν εἰρημένων δῆλον.

τῇ μέσῃ δ’ ἕξει οἰκεῖον καὶ ἡ ἐπιδεξιότησ ἐστίν· τοῦ δ’ ἐπιδεξίου ἐστὶ τοιαῦτα λέγειν καὶ ἀκούειν οἱᾶ τῷ ἐπιεικεῖ καὶ ἐλευθερίῳ ἁρμόττει· ἔστι γάρ τινα πρέποντα τῷ τοιούτῳ λέγειν ἐν παιδιᾶσ μέρει καὶ ἀκούειν, καὶ ἡ τοῦ ἐλευθερίου παιδιὰ διαφέρει τῆσ τοῦ ἀνδραποδώδουσ, καὶ πεπαιδευμένου καὶ ἀπαιδεύτου. ἴδοι δ’ ἄν τισ καὶ ἐκ τῶν κωμῳδιῶν τῶν παλαιῶν καὶ τῶν καινῶν·

τοῖσ μὲν γὰρ ἦν γελοῖον ἡ αἰσχρολογία, τοῖσ δὲ μᾶλλον ἡ ὑπόνοια· διαφέρει δ’ οὐ μικρὸν ταῦτα πρὸσ εὐσχημοσύνην. πότερον οὖν τὸν εὖ σκώπτοντα ὁριστέον τῷ λέγειν μὴ ἀπρεπῆ ἐλευθερίῳ, ἢ τῷ μὴ λυπεῖν τὸν ἀκούοντα ἢ καὶ τέρπειν;

ἢ καὶ τό γε τοιοῦτον ἀόριστον; ἄλλο γὰρ ἄλλῳ μισητόν τε καὶ ἡδύ. τοιαῦτα δὲ καὶ ἀκούσεται· ἃ γὰρ ὑπομένει ἀκούων, ταῦτα καὶ ποιεῖν δοκεῖ. οὐ δὴ πᾶν ποιήσει· τὸ γὰρ σκῶμμα λοιδόρημά τι ἐστίν, οἱ δὲ νομοθέται ἔνια λοιδορεῖν κωλύουσιν·

ἔδει δ’ ἴσωσ καὶ σκώπτειν. ὁ δὴ χαρίεισ καὶ ἐλευθέριοσ οὕτωσ ἕξει, οἱο͂ν νόμοσ ὢν ἑαυτῷ. τοιοῦτοσ μὲν οὖν ὁ μέσοσ ἐστίν, εἴτ’ ἐπιδέξιοσ εἴτ’ εὐτράπελοσ λέγεται. τῶν ἄλλων ἀπεχόμενοσ εἰ γέλωτα ποιήσει, καὶ τοιαῦτα λέγων ὧν οὐδὲν ἂν εἴποι ὁ χαρίεισ, ἔνια δ’ οὐδ’ ἂν ἀκούσαι.

ὁ δ’ ἄγροικοσ εἰσ τὰσ τοιαύτασ ὁμιλίασ ἀχρεῖοσ·

οὐθὲν γὰρ συμβαλλόμενοσ πᾶσι δυσχεραίνει. δοκεῖ δὲ ἡ ἀνάπαυσισ καὶ ἡ παιδιὰ ἐν τῷ βίῳ εἶναι ἀναγκαῖον. τρεῖσ οὖν αἱ εἰρημέναι ἐν τῷ βίῳ μεσότητεσ, εἰσὶ δὲ πᾶσαι περὶ λόγων τινῶν καὶ πράξεων κοινωνίαν. διαφέρουσι δ’ ὅτι ἣ μὲν περὶ ἀλήθειάν ἐστιν, αἳ δὲ περὶ τὸ ἡδύ.

τῶν δὲ περὶ τὴν ἡδονὴν ἣ μὲν ἐν ταῖσ παιδιαῖσ, ἣ δ’ ἐν ταῖσ κατὰ τὸν ἄλλον βίον ὁμιλίαισ. περὶ δὲ αἰδοῦσ ὥσ τινοσ ἀρετῆσ οὐ προσήκει λέγειν·

πάθει γὰρ μᾶλλον ἐοίκεν ἢ ἕξει. ὁρίζεται γοῦν φόβοσ τισ ἀδοξίασ, καὶ ἀποτελεῖται τῷ περὶ τὰ δεινὰ φόβῳ παραπλήσιον· ἐρυθραίνονται γὰρ οἱ αἰσχυνόμενοι, οἱ δὲ τὸν θάνατον φοβούμενοι ὠχριῶσιν. σωματικὰ δὴ φαίνεταί πωσ εἶναι ἀμφότερα, ὅπερ δοκεῖ πάθουσ μᾶλλον ἢ ἕξεωσ εἶναι. οὐ πάσῃ δ’ ἡλικίᾳ τὸ πάθοσ ἁρμόζει, ἀλλὰ τῇ νέᾳ.

οἰόμεθα γὰρ δεῖν τοὺσ τηλικούτουσ αἰδήμονασ εἶναι διὰ τὸ πάθει ζῶντασ πολλὰ ἁμαρτάνειν, ὑπὸ τῆσ αἰδοῦσ δὲ κωλύεσθαι· καὶ ἐπαινοῦμεν τῶν μὲν νέων τοὺσ αἰδήμονασ, πρεσβύτερον δ’ οὐδεὶσ ἂν ἐπαινέσειεν ὅτι αἰσχυντηλόσ· οὐδὲν γὰρ οἰόμεθα δεῖν αὐτὸν πράττειν ἐφ’ οἷσ ἐστὶν αἰσχύνη.

οὐδὲ γὰρ ἐπιεικοῦσ ἐστὶν ἡ αἰσχύνη, εἴπερ γίνεται ἐπὶ τοῖσ φαύλοισ οὐ γὰρ πρακτέον τὰ τοιαῦτα· εἰ δ’ ἐστὶ τὰ μὲν κατ’ ἀλήθειαν αἰσχρὰ τὰ δὲ κατὰ δόξαν, οὐδὲν διαφέρει· οὐδέτερα γὰρ πρακτέα, ὥστ’ οὐκ αἰσχυντέον· φαύλου δὲ καὶ τὸ εἶναι τοιοῦτον οἱο͂ν πράττειν τι τῶν αἰσχρῶν.

τὸ δ’ οὕτωσ ἔχειν ὥστ’ εἰ πράξαι τι τῶν τοιούτων αἰσχύνεσθαι, καὶ διὰ τοῦτ’ οἰέσθαι ἐπιεικῆ εἶναι, ἄτοπον· ἐπὶ τοῖσ ἑκουσίοισ γὰρ ἡ αἰδώσ, ἑκὼν δ’ ὁ ἐπιεικὴσ οὐδέποτε πράξει τὰ φαῦλα. εἰή δ’ ἂν ἡ αἰδὼσ ἐξ ὑποθέσεωσ ἐπιεικέσ· εἰ γὰρ πράξαι, αἰσχύνοιτ’ ἄν·

οὐκ ἔστι δὲ τοῦτο περὶ τὰσ ἀρετάσ. εἰ δ’ ἡ ἀναισχυντία φαῦλον καὶ τὸ μὴ αἰδεῖσθαι τὰ αἰσχρὰ πράττειν, οὐδὲν μᾶλλον τὸν τὰ τοιαῦτα πράττοντα αἰσχύνεσθαι ἐπιεικέσ. οὐκ ἔστι δ’ οὐδ’ ἡ ἐγκράτεια ἀρετή, ἀλλά τισ μικτή· δειχθήσεται δὲ περὶ αὐτῆσ ἐν τοῖσ ὕστερον. νῦν δὲ περὶ δικαιοσύνησ εἴπωμεν.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Nicomachean Ethics, Book 4

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 4)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION