헬라어 문장 검색 - ΑριστόΝιξομαξ́10́

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 10)

μετὰ δὲ ταῦτα περὶ ἡδονῆσ ἴσωσ ἕπεται διελθεῖν. μάλιστα γὰρ δοκεῖ συνῳκειῶσθαι τῷ γένει ἡμῶν, διὸ παιδεύουσι τοὺσ νέουσ οἰακίζοντεσ ἡδονῇ καὶ λύπῃ·

δοκεῖ δὲ καὶ πρὸσ τὴν τοῦ ἤθουσ ἀρετὴν μέγιστον εἶναι τὸ χαίρειν οἷσ δεῖ καὶ μισεῖν ἃ δεῖ. διατείνει γὰρ ταῦτα διὰ παντὸσ τοῦ βίου, ῥοπὴν ἔχοντα καὶ δύναμιν πρὸσ ἀρετήν τε καὶ τὸν εὐδαίμονα βίον· τὰ μὲν γὰρ ἡδέα προαιροῦνται, τὰ δὲ λυπηρὰ φεύγουσιν·

ὑπὲρ δὲ τῶν τοιούτων ἥκιστ’ ἂν δόξειε παρετέον εἶναι, ἄλλωσ τε καὶ πολλὴν ἐχόντων ἀμφισβήτησιν. οἳ μὲν γὰρ τἀγαθὸν ἡδονὴν λέγουσιν, οἳ δ’ ἐξ ἐναντίασ κομιδῇ φαῦλον, οἳ μὲν ἴσωσ πεπεισμένοι οὕτω καὶ ἔχειν, οἳ δὲ οἰόμενοι βέλτιον εἶναι πρὸσ τὸν βίον ἡμῶν ἀποφαίνειν τὴν ἡδονὴν τῶν φαύλων, καὶ εἰ μὴ ἐστίν· ῥέπειν γὰρ τοὺσ πολλοὺσ πρὸσ αὐτὴν καὶ δουλεύειν ταῖσ ἡδοναῖσ, διὸ δεῖν εἰσ τοὐναντίον ἄγειν·

ἐλθεῖν γὰρ ἂν οὕτωσ ἐπὶ τὸ μέσον. μή ποτε δὲ οὐ καλῶσ τοῦτο λέγεται. οἱ γὰρ περὶ τῶν ἐν τοῖσ πάθεσι καὶ ταῖσ πράξεσι λόγοι ἧττόν εἰσι πιστοὶ τῶν ἔργων· ὅταν οὖν διαφωνῶσι τοῖσ κατὰ τὴν αἴσθησιν, καταφρονούμενοι καὶ τἀληθὲσ προσαναιροῦσιν·

ὁ γὰρ ψέγων τὴν ἡδονήν, ὀφθείσ ποτ’ ἐφιέμενοσ, ἀποκλίνειν δοκεῖ πρὸσ αὐτὴν ὡσ τοιαύτην οὖσαν ἅπασαν·

τὸ διορίζειν γὰρ οὐκ ἔστι τῶν πολλῶν. ἐοίκασιν οὖν οἱ ἀληθεῖσ τῶν λόγων οὐ μόνον πρὸσ τὸ εἰδέναι χρησιμώτατοι εἶναι, ἀλλὰ καὶ πρὸσ τὸν βίον· συνῳδοὶ γὰρ ὄντεσ τοῖσ ἔργοισ πιστεύονται, διὸ προτρέπονται τοὺσ συνιέντασ ζῆν κατ’ αὐτούσ.

τῶν μὲν οὖν τοιούτων ἅλισ· τὰ δ’ εἰρημένα περὶ τῆσ ἡδονῆσ ἐπέλθωμεν. εὔδοξοσ μὲν οὖν τὴν ἡδονὴν τἀγαθὸν ᾤετ’ εἶναι διὰ τὸ πάνθ’ ὁρᾶν ἐφιέμενα αὐτῆσ, καὶ ἔλλογα καὶ ἄλογα, ἐν πᾶσι δ’ εἶναι τὸ αἱρετὸν τὸ ἐπιεικέσ, καὶ τὸ μάλιστα κράτιστον· τὸ δὴ πάντ’ ἐπὶ ταὐτὸ φέρεσθαι μηνύειν ὡσ πᾶσι τοῦτο ἄριστον ὄν ἕκαστον γὰρ τὸ αὑτῷ ἀγαθὸν εὑρίσκειν, ὥσπερ καὶ τροφήν, τὸ δὲ πᾶσιν ἀγαθόν, καὶ οὗ πάντ’ ἐφίεται, τἀγαθὸν εἶναι.

ἐπιστεύοντο δ’ οἱ λόγοι διὰ τὴν τοῦ ἤθουσ ἀρετὴν μᾶλλον ἢ δι’ αὑτούσ·

διαφερόντωσ γὰρ ἐδόκει σώφρων εἶναι· οὐ δὴ ὡσ φίλοσ τῆσ ἡδονῆσ ἐδόκει ταῦτα λέγειν, ἀλλ’ οὕτωσ ἔχειν κατ’ ἀλήθειαν. οὐχ ἧττον δ’ ᾤετ’ εἶναι φανερὸν ἐκ τοῦ ἐναντίου· τὴν γὰρ λύπην καθ’ αὑτὸ πᾶσι φευκτὸν εἶναι, ὁμοίωσ δὴ τοὐναντίον αἱρετόν· μάλιστα δ’ εἶναι αἱρετὸν ὃ μὴ δι’ ἕτερον μηδ’ ἑτέρου χάριν αἱρούμεθα·

τοιοῦτο δ’ ὁμολογουμένωσ εἶναι τὴν ἡδονήν· οὐδένα γὰρ ἐπερωτᾶν τίνοσ ἕνεκα ἥδεται, ὡσ καθ’ αὑτὴν οὖσαν αἱρετὴν τὴν ἡδονήν. προστιθεμένην τε ὁτῳοῦν τῶν ἀγαθῶν αἱρετώτερον ποιεῖν, οἱο͂ν τῷ δικαιοπραγεῖν καὶ σωφρονεῖν, αὔξεσθαι δὲ τὸ ἀγαθὸν αὑτῷ. ἐοίκε δὴ οὗτόσ γε ὁ λόγοσ τῶν ἀγαθῶν αὐτὴν ἀποφαίνειν, καὶ οὐδὲν μᾶλλον ἑτέρου· πᾶν γὰρ μεθ’ ἑτέρου ἀγαθοῦ αἱρετώτερον ἢ μονούμενον.

τοιούτῳ δὴ λόγῳ καὶ Πλάτων ἀναιρεῖ ὅτι οὐκ ἔστιν ἡδονὴ τἀγαθόν· αἱρετώτερον γὰρ εἶναι τὸν ἡδὺν βίον μετὰ φρονήσεωσ ἢ χωρίσ, εἰ δὲ τὸ μικτὸν κρεῖττον, οὐκ εἶναι τὴν ἡδονὴν τἀγαθόν· οὐδενὸσ γὰρ προστεθέντοσ αὐτῷ τἀγαθὸν αἱρετώτερον γίνεσθαι.

δῆλον δ’ ὡσ οὐδ’ ἄλλο οὐδὲν τἀγαθὸν ἂν εἰή, ὃ μετά τινοσ τῶν καθ’ αὑτὸ ἀγαθῶν αἱρετώτερον γίνεται. τί οὖν ἐστὶ τοιοῦτον, οὗ καὶ ἡμεῖσ κοινωνοῦμεν; τοιοῦτον γὰρ ἐπιζητεῖται.

οἱ δ’ ἐνιστάμενοι ὡσ οὐκ ἀγαθὸν οὗ πάντ’ ἐφίεται, μὴ οὐθὲν λέγουσιν. ἃ γὰρ πᾶσι δοκεῖ, ταῦτ’ εἶναί φαμεν·

ὁ δ’ ἀναιρῶν ταύτην τὴν πίστιν οὐ πάνυ πιστότερα ἐρεῖ. εἰ μὲν γὰρ τὰ ἀνόητα ὀρέγεται αὐτῶν, ἦν ἄν τι λεγόμενον, εἰ δὲ καὶ τὰ φρόνιμα, πῶσ λέγοιεν ἄν τι; ἴσωσ δὲ καὶ ἐν τοῖσ φαύλοισ ἔστι τι φυσικὸν ἀγαθὸν κρεῖττον ἢ καθ’ αὑτά, ὃ ἐφίεται τοῦ οἰκείου ἀγαθοῦ. οὐκ ἐοίκε δὲ οὐδὲ περὶ τοῦ ἐναντίου καλῶσ λέγεσθαι. οὐ γάρ φασιν, εἰ ἡ λύπη κακόν ἐστι, τὴν ἡδονὴν ἀγαθὸν εἶναι·

ἀντικεῖσθαι γὰρ καὶ κακὸν κακῷ καὶ ἄμφω τῷ μηδετέρῳ ‐ λέγοντεσ ταῦτα οὐ κακῶσ, οὐ μὴν ἐπί γε τῶν εἰρημένων ἀληθεύοντεσ. ἀμφοῖν γὰρ ὄντοιν <τῶν> κακῶν καὶ φευκτὰ ἔδει ἄμφω εἶναι, τῶν μηδετέρων δὲ μηδέτερον ἢ ὁμοίωσ·

νῦν δὲ φαίνονται τὴν μὲν φεύγοντεσ ὡσ κακόν, τὴν δ’ αἱρούμενοι ὡσ ἀγαθόν· οὕτω δὴ καὶ ἀντίκειται. οὐ μὴν οὐδ’ εἰ μὴ τῶν ποιοτήτων ἐστὶν ἡ ἡδονή, διὰ τοῦτ’ οὐδὲ τῶν ἀγαθῶν· οὐδὲ γὰρ αἱ τῆσ ἀρετῆσ ἐνέργειαι ποιότητέσ εἰσιν, οὐδ’ ἡ εὐδαιμονία. λέγουσι δὲ τὸ μὲν ἀγαθὸν ὡρίσθαι, τὴν δ’ ἡδονὴν ἀόριστον εἶναι, ὅτι δέχεται τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον. εἰ μὲν οὖν ἐκ τοῦ ἥδεσθαι τοῦτο κρίνουσι, καὶ περὶ τὴν δικαιοσύνην καὶ τὰσ ἄλλασ ἀρετάσ, καθ’ ἃσ ἐναργῶσ φασὶ μᾶλλον καὶ ἧττον τοὺσ ποιοὺσ ὑπάρχειν καὶ <πράττειν> κατὰ τὰσ ἀρετάσ, ἔσται ταὐτά·

δίκαιοι γάρ εἰσι μᾶλλον καὶ ἀνδρεῖοι, ἔστι δὲ καὶ δικαιοπραγεῖν καὶ σωφρονεῖν μᾶλλον καὶ ἧττον.

εἰ δὲ ταῖσ ἡδοναῖσ, μή ποτ’ οὐ λέγουσι τὸ αἴτιον, ἂν ὦσιν αἳ μὲν ἀμιγεῖσ αἳ δὲ μικταί. καὶ τί κωλύει, καθάπερ ὑγίεια ὡρισμένη οὖσα δέχεται τὸ μᾶλλον καὶ τὸ ἧττον, οὕτω καὶ τὴν ἡδονήν; οὐ γὰρ ἡ αὐτὴ συμμετρία ἐν πᾶσίν ἐστιν, οὐδ’ ἐν τῷ αὐτῷ μία τισ ἀεί, ἀλλ’ ἀνιεμένη διαμένει ἑώσ τινόσ, καὶ διαφέρει τῷ μᾶλλον καὶ ἧττον.

τοιοῦτον δὴ καὶ τὸ περὶ τὴν ἡδονὴν ἐνδέχεται εἶναι. τέλειόν τε τἀγαθὸν τιθέντεσ, τὰσ δὲ κινήσεισ καὶ τὰσ γενέσεισ ἀτελεῖσ, τὴν ἡδονὴν κίνησιν καὶ γένεσιν ἀποφαίνειν πειρῶνται. οὐ καλῶσ δ’ ἐοίκασι λέγειν οὐδ’ εἶναι κίνησιν.

πάσῃ γὰρ οἰκεῖον εἶναι δοκεῖ τάχοσ καὶ βραδυτήσ, καὶ εἰ μὴ καθ’ αὑτήν, οἱο͂ν τῇ τοῦ κόσμου, πρὸσ ἄλλο· τῇ δ’ ἡδονῇ τούτων οὐδέτερον ὑπάρχει. ἡσθῆναι μὲν γὰρ ἔστι ταχέωσ ὥσπερ ὀργισθῆναι, ἥδεσθαι δ’ οὔ, οὐδὲ πρὸσ ἕτερον, βαδίζειν δὲ καὶ αὔξεσθαι καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα. μεταβάλλειν μὲν οὖν εἰσ τὴν ἡδονὴν ταχέωσ καὶ βραδέωσ ἔστιν, ἐνεργεῖν δὲ κατ’ αὐτὴν οὐκ ἔστι ταχέωσ, λέγω δ’ ἥδεσθαι.

γένεσίσ τε πῶσ ἂν εἰή; δοκεῖ γὰρ οὐκ ἐκ τοῦ τυχόντοσ τὸ τυχὸν γίνεσθαι, ἀλλ’ ἐξ οὗ γίνεται, εἰσ τοῦτο διαλύεσθαι·

καὶ οὗ γένεσισ ἡ ἡδονή, τούτου ἡ λύπη φθορά. καὶ λέγουσι δὲ τὴν μὲν λύπην ἔνδειαν τοῦ κατὰ φύσιν εἶναι, τὴν δ’ ἡδονὴν ἀναπλήρωσιν. ταῦτα δὲ σωματικά ἐστι τὰ πάθη. εἰ δή ἐστι τοῦ κατὰ φύσιν ἀναπλήρωσισ ἡ ἡδονή, ἐν ᾧ ἡ ἀναπλήρωσισ, τοῦτ’ ἂν καὶ ἥδοιτο· τὸ σῶμα ἄρα·

οὐ δοκεῖ δέ· οὐδ’ ἔστιν ἄρα ἡ ἀναπλήρωσισ ἡδονή, ἀλλὰ γινομένησ μὲν ἀναπληρώσεωσ ἥδοιτ’ ἄν τισ, καὶ τεμνόμενοσ λυποῖτο. ἡ δόξα δ’ αὕτη δοκεῖ γεγενῆσθαι ἐκ τῶν περὶ τὴν τροφὴν λυπῶν καὶ ἡδονῶν· ἐνδεεῖσ γὰρ γενομένουσ καὶ προλυπηθέντασ ἥδεσθαι τῇ ἀναπληρώσει. τοῦτο δ’ οὐ περὶ πάσασ συμβαίνει τὰσ ἡδονάσ·

ἄλυποι γάρ εἰσιν αἵ τε μαθηματικαὶ καὶ τῶν κατὰ τὰσ αἰσθήσεισ αἱ διὰ τῆσ ὀσφρήσεωσ, καὶ ἀκροάματα δὲ καὶ ὁράματα πολλὰ καὶ μνῆμαι καὶ ἐλπίδεσ. τίνοσ οὖν αὗται γενέσεισ ἔσονται; οὐδενὸσ γὰρ ἔνδεια γεγένηται, οὗ γένοιτ’ ἂν ἀναπλήρωσισ. πρὸσ δὲ τοὺσ προφέροντασ τὰσ ἐπονειδίστουσ τῶν ἡδονῶν λέγοι τισ ἂν ὅτι οὐκ ἔστι ταῦθ’ ἡδέα οὐ γὰρ εἰ τοῖσ κακῶσ διακειμένοισ ἡδέα ἐστίν, οἰητέον αὐτὰ καὶ ἡδέα εἶναι πλὴν τούτοισ, καθάπερ οὐδὲ τὰ τοῖσ κάμνουσιν ὑγιεινὰ ἢ γλυκέα ἢ πικρά, οὐδ’ αὖ λευκὰ τὰ φαινόμενα τοῖσ ὀφθαλμιῶσιν·

ἢ οὕτω λέγοι τισ ἄν, ὅτι αἱ μὲν ἡδοναὶ αἱρεταί εἰσιν, οὐ μὴν ἀπό γε τούτων, ὥσπερ καὶ τὸ πλουτεῖν, προδόντι δ’ οὔ, καὶ τὸ ὑγιαίνειν, οὐ μὴν ὁτιοῦν φαγόντι·

ἢ τῷ εἴδει διαφέρουσιν αἱ ἡδοναί· ἕτεραι γὰρ αἱ ἀπὸ τῶν καλῶν τῶν ἀπὸ τῶν αἰσχρῶν, καὶ οὐκ ἔστιν ἡσθῆναι τὴν τοῦ δικαίου μὴ ὄντα δίκαιον οὐδὲ τὴν τοῦ μουσικοῦ μὴ ὄντα μουσικόν, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ἐμφανίζειν δὲ δοκεῖ καὶ ὁ φίλοσ ἕτεροσ ὢν τοῦ κόλακοσ οὐκ οὖσαν ἀγαθὸν τὴν ἡδονὴν ἢ διαφόρουσ εἴδει·

ὃ μὲν γὰρ πρὸσ τἀγαθὸν ὁμιλεῖν δοκεῖ, ὃ δὲ πρὸσ ἡδονήν, καὶ τῷ μὲν ὀνειδίζεται, τὸν δ’ ἐπαινοῦσιν ὡσ πρὸσ ἕτερα ὁμιλοῦντα. οὐδείσ τ’ ἂν ἕλοιτο ζῆν παιδίου διάνοιαν ἔχων διὰ βίου, ἡδόμενοσ ἐφ’ οἷσ τὰ παιδία ὡσ οἱο͂́ν τε μάλιστα, οὐδὲ χαίρειν ποιῶν τι τῶν αἰσχίστων, μηδέποτε μέλλων λυπηθῆναι.

περὶ πολλά τε σπουδὴν ποιησαίμεθ’ ἂν καὶ εἰ μηδεμίαν ἐπιφέροι ἡδονήν, οἱο͂ν ὁρᾶν, μνημονεύειν, εἰδέναι, τὰσ ἀρετὰσ ἔχειν. εἰ δ’ ἐξ ἀνάγκησ ἕπονται τούτοισ ἡδοναί, οὐδὲν διαφέρει·

ἑλοίμεθα γὰρ ἂν ταῦτα καὶ εἰ μὴ γίνοιτ’ ἀπ’ αὐτῶν ἡδονή. ὅτι μὲν οὖν οὔτε τἀγαθὸν ἡ ἡδονὴ οὔτε πᾶσα αἱρετή, δῆλον ἐοίκεν εἶναι, καὶ ὅτι εἰσί τινεσ αἱρεταὶ καθ’ αὑτὰσ διαφέρουσαι τῷ εἴδει ἢ ἀφ’ ὧν. τὰ μὲν οὖν λεγόμενα περὶ τῆσ ἡδονῆσ καὶ λύπησ ἱκανῶσ εἰρήσθω. τί δ’ ἐστὶν ἢ ποῖόν τι, καταφανέστερον γένοιτ’ ἂν ἀπ’ ἀρχῆσ ἀναλαβοῦσιν.

δοκεῖ γὰρ ἡ μὲν ὁρ́ασισ καθ’ ὁντινοῦν χρόνον τελεία εἶναι· οὐ γάρ ἐστιν ἐνδεὴσ οὐδενὸσ ὃ εἰσ ὕστερον γινόμενον τελειώσει αὐτῆσ τὸ εἶδοσ·

τοιούτῳ δ’ ἐοίκε καὶ ἡ ἡδονή. ὅλον γάρ τι ἐστί, καὶ κατ’ οὐδένα χρόνον λάβοι τισ ἂν ἡδονὴν ἧσ ἐπὶ πλείω χρόνον γινομένησ τελειωθήσεται τὸ εἶδοσ. διόπερ οὐδὲ κίνησίσ ἐστιν. ἐν χρόνῳ γὰρ πᾶσα κίνησισ καὶ τέλουσ τινόσ, οἱο͂ν ἡ οἰκοδομική, καὶ τελεία ὅταν ποιήσῃ οὗ ἐφίεται. ἢ ἐν ἅπαντι δὴ τῷ χρόνῳ ἢ τούτῳ.

ἐν δὲ τοῖσ μέρεσι καὶ τῷ χρόνῳ πᾶσαι ἀτελεῖσ, καὶ ἕτεραι τῷ εἴδει τῆσ ὅλησ καὶ ἀλλήλων. ἡ γὰρ τῶν λίθων σύνθεσισ ἑτέρα τῆσ τοῦ κίονοσ ῥαβδώσεωσ, καὶ αὗται τῆσ τοῦ ναοῦ ποιήσεωσ· καὶ ἡ μὲν τοῦ ναοῦ τελεία οὐδενὸσ γὰρ ἐνδεὴσ πρὸσ τὸ προκείμενον, ἡ δὲ τῆσ κρηπῖδοσ καὶ τοῦ τριγλύφου ἀτελήσ· μέρουσ γὰρ ἑκατέρα.

τῷ εἴδει οὖν διαφέρουσι, καὶ οὐκ ἔστιν ἐν ὁτῳοῦν χρόνῳ λαβεῖν κίνησιν τελείαν τῷ εἴδει, ἀλλ’ εἴπερ, ἐν τῷ ἅπαντι. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ βαδίσεωσ καὶ τῶν λοιπῶν. εἰ γάρ ἐστιν ἡ φορὰ κίνησισ πόθεν ποῖ, καὶ ταύτησ διαφοραὶ κατ’ εἴδη, πτῆσισ βάδισισ ἅλσισ καὶ τὰ τοιαῦτα. οὐ μόνον δ’ οὕτωσ, ἀλλὰ καὶ ἐν αὐτῇ τῇ βαδίσει·

τὸ γὰρ πόθεν ποῖ οὐ τὸ αὐτὸ ἐν τῷ σταδίῳ καὶ ἐν τῷ μέρει, καὶ ἐν ἑτέρῳ μέρει καὶ ἐν ἑτέρῳ, οὐδὲ τὸ διεξιέναι τὴν γραμμὴν τήνδε κἀκείνην· οὐ μόνον γὰρ γραμμὴν διαπορεύεται, ἀλλὰ καὶ ἐν τόπῳ οὖσαν, ἐν ἑτέρῳ δ’ αὕτη ἐκείνησ.

δι’ ἀκριβείασ μὲν οὖν περὶ κινήσεωσ ἐν ἄλλοισ εἴρηται, ἐοίκε δ’ οὐκ ἐν ἅπαντι χρόνῳ τελεία εἶναι, ἀλλ’ αἱ πολλαὶ ἀτελεῖσ καὶ διαφέρουσαι τῷ εἴδει, εἴπερ τὸ πόθεν ποῖ εἰδοποιόν. τῆσ ἡδονῆσ δ’ ἐν ὁτῳοῦν χρόνῳ τέλειον τὸ εἶδοσ. δῆλον οὖν ὡσ ἕτεραί τ’ ἂν εἰε͂ν ἀλλήλων, καὶ τῶν ὅλων τι καὶ τελείων ἡ ἡδονή.

δόξειε δ’ ἂν τοῦτο καὶ ἐκ τοῦ μὴ ἐνδέχεσθαι κινεῖσθαι μὴ ἐν χρόνῳ, ἥδεσθαι δέ· τὸ γὰρ ἐν τῷ νῦν ὅλον τι. ἐκ τούτων δὲ δῆλον καὶ ὅτι οὐ καλῶσ λέγουσι κίνησιν ἢ γένεσιν εἶναι τὴν ἡδονήν. οὐ γὰρ πάντων ταῦτα λέγεται, ἀλλὰ τῶν μεριστῶν καὶ μὴ ὅλων· οὐδὲ γὰρ ὁράσεώσ ἐστι γένεσισ οὐδὲ στιγμῆσ οὐδὲ μονάδοσ, οὐδὲ τούτων οὐθὲν κίνησισ οὐδὲ γένεσισ·

οὐδὲ δὴ ἡδονῆσ· ὅλον γάρ τι. αἰσθήσεωσ δὲ πάσησ πρὸσ τὸ αἰσθητὸν ἐνεργούσησ, τελείωσ δὲ τῆσ εὖ διακειμένησ πρὸσ τὸ κάλλιστον τῶν ὑπὸ τὴν αἴσθησιν τοιοῦτον γὰρ μάλιστ’ εἶναι δοκεῖ ἡ τελεία ἐνέργεια· αὐτὴν δὲ λέγειν ἐνεργεῖν, ἢ ἐν ᾧ ἐστί, μηθὲν διαφερέτω, καθ’ ἑκάστην δὴ βελτίστη ἐστὶν ἡ ἐνέργεια τοῦ ἄριστα διακειμένου πρὸσ τὸ κράτιστον τῶν ὑπ’ αὐτήν.

αὕτη δ’ ἂν τελειοτάτη εἰή καὶ ἡδίστη. κατὰ πᾶσαν γὰρ αἴσθησίν ἐστιν ἡδονή, ὁμοίωσ δὲ καὶ διάνοιαν καὶ θεωρίαν, ἡδίστη δ’ ἡ τελειοτάτη, τελειοτάτη δ’ ἡ τοῦ εὖ ἔχοντοσ πρὸσ τὸ σπουδαιότατον τῶν ὑπ’ αὐτήν·

τελειοῖ δὲ τὴν ἐνέργειαν ἡ ἡδονή. οὐ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον ἥ τε ἡδονὴ τελειοῖ καὶ τὸ αἰσθητόν τε καὶ ἡ αἴσθησισ, σπουδαῖα ὄντα, ὥσπερ οὐδ’ ἡ ὑγίεια καὶ ὁ ἰατρὸσ ὁμοίωσ αἰτία ἐστὶ τοῦ ὑγιαίνειν. καθ’ ἑκάστην δ’ αἴσθησιν ὅτι γίνεται ἡδονή, δῆλον φαμὲν γὰρ ὁράματα καὶ ἀκούσματα εἶναι ἡδέα·

δῆλον δὲ καὶ ὅτι μάλιστα, ἐπειδὰν ἥ τε αἴσθησισ ᾖ κρατίστη καὶ πρὸσ τοιοῦτον ἐνεργῇ· τοιούτων δ’ ὄντων τοῦ τε αἰσθητοῦ καὶ τοῦ αἰσθανομένου, ἀεὶ ἔσται ἡδονὴ ὑπάρχοντόσ γε τοῦ τε ποιήσοντοσ καὶ τοῦ πεισομένου. τελειοῖ δὲ τὴν ἐνέργειαν ἡ ἡδονὴ οὐχ ὡσ ἡ ἕξισ ἐνυπάρχουσα, ἀλλ’ ὡσ ἐπιγινόμενόν τι τέλοσ, οἱο͂ν τοῖσ ἀκμαίοισ ἡ ὡρ́α.

ἑώσ ἂν οὖν τό τε νοητὸν ἢ αἰσθητὸν ᾖ οἱο͂ν δεῖ καὶ τὸ κρῖνον ἢ θεωροῦν, ἔσται ἐν τῇ ἐνεργείᾳ ἡ ἡδονή· ὁμοίων γὰρ ὄντων καὶ πρὸσ ἄλληλα τὸν αὐτὸν τρόπον ἐχόντων τοῦ τε παθητικοῦ καὶ τοῦ ποιητικοῦ ταὐτὸ πέφυκε γίνεσθαι.

πῶσ οὖν οὐδεὶσ συνεχῶσ ἥδεται; ἢ κάμνει; πάντα γὰρ τὰ ἀνθρώπεια ἀδυνατεῖ συνεχῶσ ἐνεργεῖν. οὐ γίνεται οὖν οὐδ’ ἡδονή· ἕπεται γὰρ τῇ ἐνεργείᾳ.

ἔνια δὲ τέρπει καινὰ ὄντα, ὕστερον δὲ οὐχ ὁμοίωσ διὰ ταὐτό· τὸ μὲν γὰρ πρῶτον παρακέκληται ἡ διάνοια καὶ διατεταμένωσ περὶ αὐτὰ ἐνεργεῖ, ὥσπερ κατὰ τὴν ὄψιν οἱ ἐμβλέποντεσ, μετέπειτα δ’ οὐ τοιαύτη ἡ ἐνέργεια ἀλλὰ παρημελημένη· διὸ καὶ ἡ ἡδονὴ ἀμαυροῦται.

ὀρέγεσθαι δὲ τῆσ ἡδονῆσ οἰηθείη τισ ἂν ἅπαντασ, ὅτι καὶ τοῦ ζῆν ἅπαντεσ ἐφίενται· ἡ δὲ ζωὴ ἐνέργειά τισ ἐστί, καὶ ἕκαστοσ περὶ ταῦτα καὶ τούτοισ ἐνεργεῖ ἃ καὶ μάλιστ’ ἀγαπᾷ, οἱο͂ν ὁ μὲν μουσικὸσ τῇ ἀκοῇ περὶ τὰ μέλη, ὁ δὲ φιλομαθὴσ τῇ διανοίᾳ περὶ τὰ θεωρήματα, οὕτω δὲ καὶ τῶν λοιπῶν ἕκαστοσ· ἡ δ’ ἡδονὴ τελειοῖ τὰσ ἐνεργείασ, καὶ τὸ ζῆν δή, οὗ ὀρέγονται.

εὐλόγωσ οὖν καὶ τῆσ ἡδονῆσ ἐφίενται· τελειοῖ γὰρ ἑκάστῳ τὸ ζῆν, αἱρετὸν ὄν. πότερον δὲ διὰ τὴν ἡδονὴν τὸ ζῆν αἱρούμεθα ἢ διὰ τὸ ζῆν τὴν ἡδονήν, ἀφείσθω ἐν τῷ παρόντι. συνεζεῦχθαι μὲν γὰρ ταῦτα φαίνεται καὶ χωρισμὸν οὐ δέχεσθαι· ἄνευ τε γὰρ ἐνεργείασ οὐ γίνεται ἡδονή, πᾶσάν τε ἐνέργειαν τελειοῖ ἡ ἡδονή.

ὅθεν δοκοῦσι καὶ τῷ εἴδει διαφέρειν. τὰ γὰρ ἕτερα τῷ εἴδει ὑφ’ ἑτέρων οἰόμεθα τελειοῦσθαι οὕτω γὰρ φαίνεται καὶ τὰ φυσικὰ καὶ τὰ ὑπὸ τέχνησ, οἱο͂ν ζῷα καὶ δένδρα καὶ γραφὴ καὶ ἄγαλμα καὶ οἰκία καὶ σκεῦοσ· ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰσ ἐνεργείασ τὰσ διαφερούσασ τῷ εἴδει ὑπὸ διαφερόντων εἴδει τελειοῦσθαι.

διαφέρουσι δ’ αἱ τῆσ διανοίασ τῶν κατὰ τὰσ αἰσθήσεισ καὶ αὐταὶ ἀλλήλων κατ’ εἶδοσ· καὶ αἱ τελειοῦσαι δὴ ἡδοναί. τῇ ἐνεργείᾳ ἣν τελειοῖ.

συναύξει γὰρ τὴν ἐνέργειαν ἡ οἰκεία ἡδονή. μᾶλλον γὰρ ἕκαστα κρίνουσι καὶ ἐξακριβοῦσιν οἱ μεθ’ ἡδονῆσ ἐνεργοῦντεσ, οἱο͂ν γεωμετρικοὶ γίνονται οἱ χαίροντεσ τῷ γεωμετρεῖν, καὶ κατανοοῦσιν ἕκαστα μᾶλλον, ὁμοίωσ δὲ καὶ οἱ φιλόμουσοι καὶ φιλοικοδόμοι καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστοι ἐπιδιδόασιν εἰσ τὸ οἰκεῖον ἔργον χαίροντεσ αὐτῷ· συναύξουσι δὲ αἱ ἡδοναί, τὰ δὲ συναύξοντα οἰκεῖα·

τοῖσ ἑτέροισ δὲ τῷ εἴδει καὶ τὰ οἰκεῖα ἕτερα τῷ εἴδει.

ἔτι δὲ μᾶλλον τοῦτ’ ἂν φανείη ἐκ τοῦ τὰσ ἀφ’ ἑτέρων ἡδονὰσ ἐμποδίουσ ταῖσ ἐνεργείαισ εἶναι. οἱ γὰρ φίλαυλοι ἀδυνατοῦσι τοῖσ λόγοισ προσέχειν, ἐὰν κατακούσωσιν αὐλοῦντοσ, μᾶλλον χαίροντεσ αὐλητικῇ τῆσ παρούσησ ἐνεργείασ· ἡ κατὰ τὴν αὐλητικὴν οὖν ἡδονὴ τὴν περὶ τὸν λόγον ἐνέργειαν φθείρει.

ὁμοίωσ δὲ τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων συμβαίνει, ὅταν ἅμα περὶ δύο ἐνεργῇ· ἡ γὰρ ἡδίων τὴν ἑτέραν ἐκκρούει, κἂν πολὺ διαφέρῃ κατὰ τὴν ἡδονήν, μᾶλλον, ὥστε μηδ’ ἐνεργεῖν κατὰ τὴν ἑτέραν. διὸ χαίροντεσ ὁτῳοῦν σφόδρα οὐ πάνυ δρῶμεν ἕτερον, καὶ ἄλλα ποιοῦμεν ἄλλοισ ἠρέμα ἀρεσκόμενοι, οἱο͂ν καὶ ἐν τοῖσ θεάτροισ οἱ τραγηματίζοντεσ, ὅταν φαῦλοι οἱ ἀγωνιζόμενοι ὦσι, τότε μάλιστ’ αὐτὸ δρῶσιν.

ἐπεὶ δ’ ἡ μὲν οἰκεία ἡδονὴ ἐξακριβοῖ τὰσ ἐνεργείασ καὶ χρονιωτέρασ καὶ βελτίουσ ποιεῖ, αἱ δ’ ἀλλότριαι λυμαίνονται, δῆλον ὡσ πολὺ διεστᾶσιν. σχεδὸν γὰρ αἱ ἀλλότριαι ἡδοναὶ ποιοῦσιν ὅπερ αἱ οἰκεῖαι λῦπαι·

φθείρουσι γὰρ τὰσ ἐνεργείασ αἱ οἰκεῖαι λῦπαι, οἱο͂ν εἴ τῳ τὸ γράφειν ἀηδὲσ καὶ ἐπίλυπον ἢ τὸ λογίζεσθαι· ὃ μὲν γὰρ οὐ γράφει, ὃ δ’ οὐ λογίζεται, λυπηρᾶσ οὔσησ τῆσ ἐνεργείασ. συμβαίνει δὴ περὶ τῆσ ἐνεργείασ τοὐναντίον ἀπὸ τῶν οἰκείων ἡδονῶν τε καὶ λυπῶν·

οἰκεῖαι δ’ εἰσὶν αἱ ἐπὶ τῇ ἐνεργείᾳ καθ’ αὑτὴν γινόμεναι. αἱ δ’ ἀλλότριαι ἡδοναὶ εἴρηται ὅτι παραπλήσιόν τι τῇ λύπῃ ποιοῦσιν· φθείρουσι γάρ, πλὴν οὐχ ὁμοίωσ. διαφερουσῶν δὲ τῶν ἐνεργειῶν ἐπιεικείᾳ καὶ φαυλότητι, καὶ τῶν μὲν αἱρετῶν οὐσῶν τῶν δὲ φευκτῶν τῶν δ’ οὐδετέρων, ὁμοίωσ ἔχουσι καὶ αἱ ἡδοναί· καθ’ ἑκάστην γὰρ ἐνέργειαν οἰκεία ἡδονὴ ἔστιν.

ἡ μὲν οὖν τῇ σπουδαίᾳ οἰκεία ἐπιεικήσ, ἡ δὲ τῇ φαύλῃ μοχθηρά· καὶ γὰρ αἱ ἐπιθυμίαι τῶν μὲν καλῶν ἐπαινεταί, τῶν δ’ αἰσχρῶν ψεκταί. οἰκειότεραι δὲ ταῖσ ἐνεργείαισ αἱ ἐν αὐταῖσ ἡδοναὶ τῶν ὀρέξεων·

αἳ μὲν γὰρ διωρισμέναι εἰσὶ καὶ τοῖσ χρόνοισ καὶ τῇ φύσει, αἳ δὲ σύνεγγυσ ταῖσ ἐνεργείαισ, καὶ ἀδιόριστοι οὕτωσ ὥστ’ ἔχειν ἀμφισβήτησιν εἰ ταὐτόν ἐστιν ἡ ἐνέργεια τῇ ἡδονῇ. γάρ, ἀλλὰ διὰ τὸ μὴ χωρίζεσθαι φαίνεταί τισι ταὐτόν.

ὥσπερ οὖν αἱ ἐνέργειαι ἕτεραι, καὶ αἱ ἡδοναί. διαφέρει δὲ ἡ ὄψισ ἁφῆσ καθαρειότητι, καὶ ἀκοὴ καὶ ὄσφρησισ γεύσεωσ·

ὁμοίωσ δὴ διαφέρουσι καὶ αἱ ἡδοναί, καὶ τούτων αἱ περὶ τὴν διάνοιαν, καὶ ἑκάτεραι ἀλλήλων. δοκεῖ δ’ εἶναι ἑκάστῳ ζῴῳ καὶ ἡδονὴ οἰκεία, ὥσπερ καὶ ἔργον· ἡ γὰρ κατὰ τὴν ἐνέργειαν. καὶ ἐφ’ ἑκάστῳ δὲ θεωροῦντι τοῦτ’ ἂν φανείη·

ἑτέρα γὰρ ἵππου ἡδονὴ καὶ κυνὸσ καὶ ἀνθρώπου, καθάπερ Ἡράκλειτόσ φησιν ὄνουσ σύρματ’ ἂν ἑλέσθαι μᾶλλον ἢ χρυσόν· ἥδιον γὰρ χρυσοῦ τροφὴ ὄνοισ. αἱ μὲν οὖν τῶν ἑτέρων τῷ εἴδει διαφέρουσιν εἴδει, τὰσ δὲ τῶν αὐτῶν ἀδιαφόρουσ εὔλογον εἶναι. διαλλάττουσι δ’ οὐ σμικρὸν ἐπί γε τῶν ἀνθρώπων·

τὰ γὰρ αὐτὰ τοὺσ μὲν τέρπει τοὺσ δὲ λυπεῖ, καὶ τοῖσ μὲν λυπηρὰ καὶ μισητά ἐστι τοῖσ δὲ ἡδέα καὶ φιλητά. καὶ ἐπὶ γλυκέων δὲ τοῦτο συμβαίνει· οὐ γὰρ τὰ αὐτὰ δοκεῖ τῷ πυρέττοντι καὶ τῷ ὑγιαίνοντι, οὐδὲ θερμὸν εἶναι τῷ ἀσθενεῖ καὶ τῷ εὐεκτικῷ. ὁμοίωσ δὲ τοῦτο καὶ ἐφ’ ἑτέρων συμβαίνει. δοκεῖ δ’ ἐν ἅπασι τοῖσ τοιούτοισ εἶναι τὸ φαινόμενον τῷ σπουδαίῳ.

εἰ δὲ τοῦτο καλῶσ λέγεται, καθάπερ δοκεῖ, καὶ ἔστιν ἑκάστου μέτρον ἡ ἀρετὴ καὶ ἁγαθόσ, ᾗ τοιοῦτοσ, καὶ ἡδοναὶ εἰε͂ν ἂν αἱ τούτῳ φαινόμεναι καὶ ἡδέα οἷσ οὗτοσ χαίρει. τὰ δὲ τούτῳ δυσχερῆ εἴ τῳ φαίνεται ἡδέα, οὐδὲν θαυμαστόν·

πολλαὶ γὰρ φθοραὶ καὶ λῦμαι ἀνθρώπων γίνονται· ἡδέα δ’ οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ τούτοισ καὶ οὕτω διακειμένοισ. τὰσ μὲν οὖν ὁμολογουμένωσ αἰσχρὰσ δῆλον ὡσ οὐ φατέον ἡδονὰσ εἶναι, πλὴν τοῖσ διεφθαρμένοισ· τῶν δ’ ἐπιεικῶν εἶναι δοκουσῶν ποίαν ἢ τίνα φατέον τοῦ ἀνθρώπου εἶναι; ἢ ἐκ τῶν ἐνεργειῶν δῆλον;

ταύταισ γὰρ ἕπονται αἱ ἡδοναί. εἴτ’ οὖν μία ἐστὶν εἴτε πλείουσ αἱ τοῦ τελείου καὶ μακαρίου ἀνδρόσ, αἱ ταύτασ τελειοῦσαι ἡδοναὶ κυρίωσ λέγοιντ’ ἂν ἀνθρώπου ἡδοναὶ εἶναι, αἱ δὲ λοιπαὶ δευτέρωσ καὶ πολλοστῶσ, ὥσπερ αἱ ἐνέργειαι. εἰρημένων δὲ τῶν περὶ τὰσ ἀρετάσ τε καὶ φιλίασ καὶ ἡδονάσ, λοιπὸν περὶ εὐδαιμονίασ τύπῳ διελθεῖν, ἐπειδὴ τέλοσ αὐτὴν τίθεμεν τῶν ἀνθρωπίνων.

ἀναλαβοῦσι δὴ τὰ προειρημένα συντομώτεροσ ἂν εἰή ὁ λόγοσ. εἴπομεν δὴ ὅτι οὐκ ἔστιν ἕξισ· ζῶντι βίον, καὶ τῷ δυστυχοῦντι τὰ μέγιστα.

εἰ δὴ ταῦτα μὴ ἀρέσκει, ἀλλὰ μᾶλλον εἰσ ἐνέργειάν τινα θετέον, καθάπερ ἐν τοῖσ πρότερον εἴρηται, τῶν δ’ ἐνεργειῶν αἳ μέν εἰσιν ἀναγκαῖαι καὶ δι’ ἕτερα αἱρεταὶ αἳ δὲ καθ’ αὑτάσ, δῆλον ὅτι τὴν εὐδαιμονίαν τῶν καθ’ αὑτὰσ αἱρετῶν τινὰ θετέον καὶ οὐ τῶν δι’ ἄλλο·

οὐδενὸσ γὰρ ἐνδεὴσ ἡ εὐδαιμονία ἀλλ’ αὐτάρκησ.

καθ’ αὑτὰσ δ’ εἰσὶν αἱρεταὶ ἀφ’ ὧν μηδὲν ἐπιζητεῖται παρὰ τὴν ἐνέργειαν. τοιαῦται δ’ εἶναι δοκοῦσιν αἱ κατ’ ἀρετὴν πράξεισ· τὰ γὰρ καλὰ καὶ σπουδαῖα πράττειν τῶν δι’ αὑτὰ αἱρετῶν. καὶ τῶν παιδιῶν δὲ αἱ ἡδεῖαι· οὐ γὰρ δι’ ἕτερα αὐτὰσ αἱροῦνται· βλάπτονται γὰρ ἀπ’ αὐτῶν μᾶλλον ἢ ὠφελοῦνται, ἀμελοῦντεσ τῶν σωμάτων καὶ τῆσ κτήσεωσ.

καταφεύγουσι δ’ ἐπὶ τὰσ τοιαύτασ διαγωγὰσ τῶν εὐδαιμονιζομένων οἱ πολλοί, διὸ παρὰ τοῖσ τυράννοισ εὐδοκιμοῦσιν οἱ ἐν ταῖσ τοιαύταισ διαγωγαῖσ εὐτράπελοι· ὧν γὰρ ἐφίενται, ἐν τούτοισ παρέχουσι σφᾶσ αὐτοὺσ ἡδεῖσ, δέονται δὲ τοιούτων. δοκεῖ μὲν οὖν εὐδαιμονικὰ ταῦτα εἶναι διὰ τὸ τοὺσ ἐν δυναστείαισ ἐν τούτοισ ἀποσχολάζειν, οὐδὲν δ’ ἴσωσ σημεῖον οἱ τοιοῦτοί εἰσιν·

οὐ γὰρ ἐν τῷ δυναστεύειν ἡ ἀρετὴ οὐδ’ ὁ νοῦσ, ἀφ’ ὧν αἱ σπουδαῖαι ἐνέργειαι· οὐδ’ εἰ ἄγευστοι οὗτοι ὄντεσ ἡδονῆσ εἰλικρινοῦσ καὶ ἐλευθερίου ἐπὶ τὰσ σωματικὰσ καταφεύγουσιν, διὰ τοῦτο ταύτασ οἰητέον αἱρετωτέρασ εἶναι· καὶ γὰρ οἱ παῖδεσ τὰ παρ’ αὑτοῖσ τιμώμενα κράτιστα οἰόνται εἶναι.

εὔλογον δή, ὥσπερ παισὶ καὶ ἀνδράσιν ἕτερα φαίνεται τίμια, οὕτω καὶ φαύλοισ καὶ ἐπιεικέσιν. καθάπερ οὖν πολλάκισ εἴρηται, καὶ τίμια καὶ ἡδέα ἐστὶ τὰ τῷ σπουδαίῳ τοιαῦτα ὄντα· ἑκάστῳ δ’ ἡ κατὰ τὴν οἰκείαν ἕξιν αἱρετωτάτη ἐνέργεια, καὶ τῷ σπουδαίῳ δὴ ἡ κατὰ τὴν ἀρετήν.

οὐκ ἐν παιδιᾷ ἄρα ἡ εὐδαιμονία· καὶ γὰρ ἄτοπον τὸ τέλοσ εἶναι παιδιάν, καὶ πραγματεύεσθαι καὶ κακοπαθεῖν τὸν βίον ἅπαντα τοῦ παίζειν χάριν. ἅπαντα γὰρ ὡσ εἰπεῖν ἑτέρου ἕνεκα αἱρούμεθα πλὴν τῆσ εὐδαιμονίασ·

τέλοσ γὰρ αὕτη. σπουδάζειν δὲ καὶ πονεῖν παιδιᾶσ χάριν ἠλίθιον φαίνεται καὶ λίαν παιδικόν. παίζειν δ’ ὅπωσ σπουδάζῃ, κατ’ Ἀνάχαρσιν, ὀρθῶσ ἔχειν δοκεῖ· ἀναπαύσει γὰρ ἐοίκεν ἡ παιδιά, ἀδυνατοῦντεσ δὲ συνεχῶσ πονεῖν ἀναπαύσεωσ δέονται. οὐ δὴ τέλοσ ἡ ἀνάπαυσισ·

γίνεται γὰρ ἕνεκα τῆσ ἐνεργείασ.

δοκεῖ δ’ ὁ εὐδαίμων βίοσ κατ’ ἀρετὴν εἶναι· οὗτοσ δὲ μετὰ σπουδῆσ, ἀλλ’ οὐκ ἐν παιδιᾷ. βελτίω τε λέγομεν τὰ σπουδαῖα τῶν γελοίων καὶ μετὰ παιδιᾶσ, καὶ τοῦ βελτίονοσ ἀεὶ καὶ μορίου καὶ ἀνθρώπου σπουδαιοτέραν τὴν ἐνέργειαν· ἡ δὲ τοῦ βελτίονοσ κρείττων καὶ εὐδαιμονικωτέρα ἤδη.

ἀπολαύσειέ τ’ ἂν τῶν σωματικῶν ἡδονῶν ὁ τυχὼν καὶ ἀνδράποδον οὐχ ἧττον τοῦ ἀρίστου· εὐδαιμονίασ δ’ οὐδεὶσ ἀνδραπόδῳ μεταδίδωσιν, εἰ μὴ καὶ βίου. οὐ γὰρ ἐν ταῖσ τοιαύταισ διαγωγαῖσ ἡ εὐδαιμονία, ἀλλ’ ἐν ταῖσ κατ’ ἀρετὴν ἐνεργείαισ, καθάπερ καὶ πρότερον εἴρηται. εἰ δ’ ἐστὶν ἡ εὐδαιμονία κατ’ ἀρετὴν ἐνέργεια, εὔλογον κατὰ τὴν κρατίστην·

αὕτη δ’ ἂν εἰή τοῦ ἀρίστου. εἴτε δὴ νοῦσ τοῦτο εἴτε ἄλλο τι, ὃ δὴ κατὰ φύσιν δοκεῖ ἄρχειν καὶ ἡγεῖσθαι καὶ ἔννοιαν ἔχειν περὶ καλῶν καὶ θείων, εἴτε θεῖον ὂν καὶ αὐτὸ εἴτε τῶν ἐν ἡμῖν τὸ θειότατον, ἡ τούτου ἐνέργεια κατὰ τὴν οἰκείαν ἀρετὴν εἰή ἂν ἡ τελεία εὐδαιμονία. ὅτι δ’ ἐστὶ θεωρητική, εἴρηται. ὁμολογούμενον δὲ τοῦτ’ ἂν δόξειεν εἶναι καὶ τοῖσ πρότερον καὶ τῷ ἀληθεῖ.

κρατίστη τε γὰρ αὕτη ἐστὶν ἡ ἐνέργεια καὶ γὰρ ὁ νοῦσ τῶν ἐν ἡμῖν, καὶ τῶν γνωστῶν, περὶ ἃ ὁ νοῦσ· ἔτι δὲ συνεχεστάτη·

θεωρεῖν τε γὰρ δυνάμεθα συνεχῶσ μᾶλλον ἢ πράττειν ὁτιοῦν. οἰόμεθά τε δεῖν ἡδονὴν παραμεμῖχθαι τῇ εὐδαιμονίᾳ, ἡδίστη δὲ τῶν κατ’ ἀρετὴν ἐνεργειῶν ἡ κατὰ τὴν σοφίαν ὁμολογουμένωσ ἐστίν· δοκεῖ γοῦν ἡ φιλοσοφία θαυμαστὰσ ἡδονὰσ ἔχειν καθαρειότητι καὶ τῷ βεβαίῳ, εὔλογον δὲ τοῖσ εἰδόσι τῶν ζητούντων ἡδίω τὴν διαγωγὴν εἶναι.

ἥ τε λεγομένη αὐτάρκεια περὶ τὴν θεωρητικὴν μάλιστ’ ἂν εἰή· τῶν μὲν γὰρ πρὸσ τὸ ζῆν ἀναγκαίων καὶ σοφὸσ καὶ δίκαιοσ καὶ οἱ λοιποὶ δέονται, τοῖσ δὲ τοιούτοισ ἱκανῶσ κεχορηγημένων ὁ μὲν δίκαιοσ δεῖται πρὸσ οὓσ δικαιοπραγήσει καὶ μεθ’ ὧν, ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ σώφρων καὶ ὁ ἀνδρεῖοσ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστοσ, ὁ δὲ σοφὸσ καὶ καθ’ αὑτὸν ὢν δύναται θεωρεῖν, καὶ ὅσῳ ἂν σοφώτεροσ ᾖ, μᾶλλον· βέλτιον δ’ ἴσωσ συνεργοὺσ ἔχων, ἀλλ’ ὅμωσ αὐταρκέστατοσ.

δόξαι τ’ ἂν αὐτὴ μόνη δι’ αὑτὴν ἀγαπᾶσθαι·

οὐδὲν γὰρ ἀπ’ αὐτῆσ γίνεται παρὰ τὸ θεωρῆσαι, ἀπὸ δὲ τῶν πρακτικῶν ἢ πλεῖον ἢ ἔλαττον περιποιούμεθα παρὰ τὴν πρᾶξιν. δοκεῖ τε ἡ εὐδαιμονία ἐν τῇ σχολῇ εἶναι· ἀσχολούμεθα γὰρ ἵνα σχολάζωμεν, καὶ πολεμοῦμεν ἵν’ εἰρήνην ἄγωμεν. τῶν μὲν οὖν πρακτικῶν ἀρετῶν ἐν τοῖσ πολιτικοῖσ ἢ ἐν τοῖσ πολεμικοῖσ ἡ ἐνέργεια, αἱ δὲ περὶ ταῦτα πράξεισ δοκοῦσιν ἄσχολοι εἶναι, αἱ μὲν πολεμικαὶ καὶ παντελῶσ οὐδεὶσ γὰρ αἱρεῖται τὸ πολεμεῖν τοῦ πολεμεῖν ἕνεκα, οὐδὲ παρασκευάζει πόλεμον·

δόξαι γὰρ ἂν παντελῶσ μιαιφόνοσ τισ εἶναι, εἰ τοὺσ φίλουσ πολεμίουσ ποιοῖτο, ἵνα μάχαι καὶ φόνοι γίνοιντο·

ἔστι δὲ καὶ ἡ τοῦ πολιτικοῦ ἄσχολοσ, καὶ παρ’ αὐτὸ τὸ πολιτεύεσθαι περιποιουμένη δυναστείασ καὶ τιμὰσ ἢ τήν γε εὐδαιμονίαν αὑτῷ καὶ τοῖσ πολίταισ, ἑτέραν οὖσαν τῆσ πολιτικῆσ, ἣν καὶ ζητοῦμεν δῆλον ὡσ ἑτέραν οὖσαν. εἰ δὴ τῶν μὲν κατὰ τὰσ ἀρετὰσ πράξεων αἱ πολιτικαὶ καὶ πολεμικαὶ κάλλει καὶ μεγέθει προέχουσιν, αὗται δ’ ἄσχολοι καὶ τέλουσ τινὸσ ἐφίενται καὶ οὐ δι’ αὑτὰσ αἱρεταί εἰσιν, ἡ δὲ τοῦ νοῦ ἐνέργεια σπουδῇ τε διαφέρειν δοκεῖ θεωρητικὴ οὖσα, καὶ παρ’ αὑτὴν οὐδενὸσ ἐφίεσθαι τέλουσ, καὶ ἔχειν τὴν ἡδονὴν οἰκείαν αὕτη δὲ συναύξει τὴν ἐνέργειαν, καὶ τὸ αὔταρκεσ δὴ καὶ σχολαστικὸν καὶ ἄτρυτον ὡσ ἀνθρώπῳ, καὶ ὅσα ἄλλα τῷ μακαρίῳ ἀπονέμεται, τὰ κατὰ ταύτην τὴν ἐνέργειαν φαίνεται ὄντα·

ἡ τελεία δὴ εὐδαιμονία αὕτη ἂν εἰή ἀνθρώπου, λαβοῦσα μῆκοσ βίου τέλειον·

οὐδὲν γὰρ ἀτελέσ ἐστι τῶν τῆσ εὐδαιμονίασ.

ὁ δὲ τοιοῦτοσ ἂν εἰή βίοσ κρείττων ἢ κατ’ ἄνθρωπον· οὐ γὰρ ᾗ ἄνθρωπόσ ἐστιν οὕτω βιώσεται, ἀλλ’ ᾗ θεῖόν τι ἐν αὐτῷ ὑπάρχει· ὅσον δὲ διαφέρει τοῦτο τοῦ συνθέτου, τοσοῦτον καὶ ἡ ἐνέργεια τῆσ κατὰ τὴν ἄλλην ἀρετήν. εἰ δὴ θεῖον ὁ νοῦσ πρὸσ τὸν ἄνθρωπον, καὶ ὁ κατὰ τοῦτον βίοσ θεῖοσ πρὸσ τὸν ἀνθρώπινον βίον.

οὐ χρὴ δὲ κατὰ τοὺσ παραινοῦντασ ἀνθρώπινα φρονεῖν ἄνθρωπον ὄντα οὐδὲ θνητὰ τὸν θνητόν, ἀλλ’ ἐφ’ ὅσον ἐνδέχεται ἀθανατίζειν καὶ πάντα ποιεῖν πρὸσ τὸ ζῆν κατὰ τὸ κράτιστον τῶν ἐν αὑτῷ· εἰ γὰρ καὶ τῷ ὄγκῳ μικρόν ἐστι, δυνάμει καὶ τιμιότητι πολὺ μᾶλλον πάντων ὑπερέχει. δόξειε δ’ ἂν καὶ εἶναι ἕκαστοσ τοῦτο, εἴπερ τὸ κύριον καὶ ἄμεινον.

ἄτοπον οὖν γίνοιτ’ ἄν, εἰ μὴ τὸν αὑτοῦ βίον αἱροῖτο ἀλλά τινοσ ἄλλου. τὸ λεχθέν τε πρότερον ἁρμόσει καὶ νῦν· τὸ γὰρ οἰκεῖον ἑκάστῳ τῇ φύσει κράτιστον καὶ ἥδιστόν ἐστιν ἑκάστῳ·

καὶ τῷ ἀνθρώπῳ δὴ ὁ κατὰ τὸν νοῦν βίοσ, εἴπερ τοῦτο μάλιστα ἄνθρωποσ. οὗτοσ ἄρα καὶ εὐδαιμονέστατοσ. δευτέρωσ δ’ ὁ κατὰ τὴν ἄλλην ἀρετήν· αἱ γὰρ κατὰ ταύτην ἐνέργειαι ἀνθρωπικαί. δίκαια γὰρ καὶ ἀνδρεῖα καὶ τὰ ἄλλα τὰ κατὰ τὰσ ἀρετὰσ πρὸσ ἀλλήλουσ πράττομεν ἐν συναλλάγμασι καὶ χρείαισ καὶ πράξεσι παντοίαισ ἔν τε τοῖσ πάθεσι διατηροῦντεσ τὸ πρέπον ἑκάστῳ· ταῦτα δ’ εἶναι φαίνεται πάντα ἀνθρωπικά.

ἔνια δὲ καὶ συμβαίνειν ἀπὸ τοῦ σώματοσ δοκεῖ, καὶ πολλὰ συνῳκειῶσθαι τοῖσ πάθεσιν ἡ τοῦ ἤθουσ ἀρετή. συνέζευκται δὲ καὶ ἡ φρόνησισ τῇ τοῦ ἤθουσ ἀρετῇ, καὶ αὕτη τῇ φρονήσει, εἴπερ αἱ μὲν τῆσ φρονήσεωσ ἀρχαὶ κατὰ τὰσ ἠθικάσ εἰσιν ἀρετάσ, τὸ δ’ ὀρθὸν τῶν ἠθικῶν κατὰ τὴν φρόνησιν. συνηρτημέναι δ’ αὗται καὶ τοῖσ πάθεσι περὶ τὸ σύνθετον ἂν εἰε͂ν·

αἱ δὲ τοῦ συνθέτου ἀρεταὶ ἀνθρωπικαί·

καὶ ὁ βίοσ δὴ ὁ κατὰ ταύτασ καὶ ἡ εὐδαιμονία. ἡ δὲ τοῦ νοῦ κεχωρισμένη· τοσοῦτον γὰρ περὶ αὐτῆσ εἰρήσθω· διακριβῶσαι γὰρ μεῖζον τοῦ προκειμένου ἐστίν. δόξειε δ’ ἂν καὶ τῆσ ἐκτὸσ χορηγίασ ἐπὶ μικρὸν ἢ ἐπ’ ἔλαττον δεῖσθαι τῆσ ἠθικῆσ. τῶν μὲν γὰρ ἀναγκαίων ἀμφοῖν χρεία καὶ ἐξ ἴσου ἔστω, εἰ καὶ μᾶλλον διαπονεῖ περὶ τὸ σῶμα ὁ πολιτικόσ, καὶ ὅσα τοιαῦτα· μικρὸν γὰρ ἄν τι διαφέροι·

πρὸσ δὲ τὰσ ἐνεργείασ πολὺ διοίσει. τῷ μὲν γὰρ ἐλευθερίῳ δεήσει χρημάτων πρὸσ τὸ πράττειν τὰ ἐλευθέρια, καὶ τῷ δικαίῳ δὴ εἰσ τὰσ ἀνταποδόσεισ αἱ γὰρ βουλήσεισ ἄδηλοι, προσποιοῦνται δὲ καὶ οἱ μὴ δίκαιοι βούλεσθαι δικαιοπραγεῖν, τῷ ἀνδρείῳ δὲ δυνάμεωσ, εἴπερ ἐπιτελεῖ τι τῶν κατὰ τὴν ἀρετήν, καὶ τῷ σώφρονι ἐξουσίασ· πῶσ γὰρ δῆλοσ ἔσται ἢ οὗτοσ ἢ τῶν ἄλλων τισ;

τῆσ ἀρετῆσ ἡ προαίρεσισ ἢ αἱ πράξεισ, ὡσ ἐν ἀμφοῖν οὔσησ·

τὸ δὴ τέλειον δῆλον ὡσ ἐν ἀμφοῖν ἂν εἰή·

πρὸσ δὲ τὰσ πράξεισ πολλῶν δεῖται, καὶ ὅσῳ ἂν μείζουσ ὦσι καὶ καλλίουσ, πλειόνων. τῷ δὲ θεωροῦντι οὐδενὸσ τῶν τοιούτων πρόσ γε τὴν ἐνέργειαν χρεία, ἀλλ’ ὡσ εἰπεῖν καὶ ἐμπόδιά ἐστι πρόσ γε τὴν θεωρίαν· ᾗ δ’ ἄνθρωπόσ ἐστι καὶ πλείοσι συζῇ, αἱρεῖται τὰ κατὰ τὴν ἀρετὴν πράττειν·

δεήσεται οὖν τῶν τοιούτων πρὸσ τὸ ἀνθρωπεύεσθαι. ἡ δὲ τελεία εὐδαιμονία ὅτι θεωρητική τισ ἐστὶν ἐνέργεια, καὶ ἐντεῦθεν ἂν φανείη. τοὺσ θεοὺσ γὰρ μάλιστα ὑπειλήφαμεν μακαρίουσ καὶ εὐδαίμονασ εἶναι· πράξεισ δὲ ποίασ ἀπονεῖμαι χρεὼν αὐτοῖσ;

ἄτοπον δ’ εἰ καὶ ἔσται αὐτοῖσ νόμισμα ἤ τι τοιοῦτον. πότερα τὰσ δικαίασ; ἢ γελοῖοι φανοῦνται συναλλάττοντεσ καὶ παρακαταθήκασ ἀποδιδόντεσ καὶ ὅσα τοιαῦτα; ἀλλὰ τὰσ ἀνδρείουσ . . . ὑπομένοντασ τὰ φοβερὰ καὶ κινδυνεύοντασ ὅτι καλόν; ἢ τὰσ ἐλευθερίουσ; τίνι δὲ δώσουσιν; αἱ δὲ σώφρονεσ τί ἂν εἰε͂ν;

ἢ φορτικὸσ ὁ ἔπαινοσ, ὅτι οὐκ ἔχουσι φαύλασ ἐπιθυμίασ; διεξιοῦσι δὲ πάντα φαίνοιτ’ ἂν τὰ περὶ τὰσ πράξεισ μικρὰ καὶ ἀνάξια θεῶν. ἀλλὰ μὴν ζῆν γε πάντεσ ὑπειλήφασιν αὐτοὺσ καὶ ἐνεργεῖν ἄρα· οὐ γὰρ δὴ καθεύδειν ὥσπερ τὸν Ἐνδυμίωνα. τῷ δὴ ζῶντι τοῦ πράττειν ἀφαιρουμένου, ἔτι δὲ μᾶλλον τοῦ ποιεῖν, τί λείπεται πλὴν θεωρία;

ὥστε ἡ τοῦ θεοῦ ἐνέργεια, μακαριότητι διαφέρουσα, θεωρητικὴ ἂν εἰή· καὶ τῶν ἀνθρωπίνων δὴ ἡ ταύτῃ συγγενεστάτη εὐδαιμονικωτάτη. σημεῖον δὲ καὶ τὸ μὴ μετέχειν τὰ λοιπὰ ζῷα εὐδαιμονίασ, τῆσ τοιαύτησ ἐνεργείασ ἐστερημένα τελείωσ. τοῖσ μὲν γὰρ θεοῖσ ἅπασ ὁ βίοσ μακάριοσ, τοῖσ δ’ ἀνθρώποισ, ἐφ’ ὅσον ὁμοίωμά τι τῆσ τοιαύτησ ἐνεργείασ ὑπάρχει·

τῶν δ’ ἄλλων ζῴων οὐδὲν εὐδαιμονεῖ, ἐπειδὴ οὐδαμῇ κοινωνεῖ θεωρίασ. ἐφ’ ὅσον δὴ διατείνει ἡ θεωρία, καὶ ἡ εὐδαιμονία, καὶ οἷσ μᾶλλον ὑπάρχει τὸ θεωρεῖν, καὶ εὐδαιμονεῖν, οὐ κατὰ συμβεβηκὸσ ἀλλὰ κατὰ τὴν θεωρίαν· αὕτη γὰρ καθ’ αὑτὴν τιμία.

ὥστ’ εἰή ἂν ἡ εὐδαιμονία θεωρία τισ. δεήσει δὲ καὶ τῆσ ἐκτὸσ εὐημερίασ ἀνθρώπῳ ὄντι· ὑγιαίνειν καὶ τροφὴν καὶ τὴν λοιπὴν θεραπείαν ὑπάρχειν.

οὐ μὴν οἰητέον γε πολλῶν καὶ μεγάλων δεήσεσθαι τὸν εὐδαιμονήσοντα, εἰ μὴ ἐνδέχεται ἄνευ τῶν ἐκτὸσ ἀγαθῶν μακάριον εἶναι·

οὐ γὰρ ἐν τῇ ὑπερβολῇ τὸ αὔταρκεσ οὐδ’ ἡ πρᾶξισ, δυνατὸν δὲ καὶ μὴ ἄρχοντα γῆσ καὶ θαλάττησ πράττειν τὰ καλά· καὶ γὰρ ἀπὸ μετρίων δύναιτ’ ἄν τισ πράττειν κατὰ τὴν ἀρετήν τοῦτο δ’ ἔστιν ἰδεῖν ἐναργῶσ·

οἱ γὰρ ἰδιῶται τῶν δυναστῶν οὐχ ἧττον δοκοῦσι τὰ ἐπιεικῆ πράττειν, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον· ἱκανὸν δὲ τοσαῦθ’ ὑπάρχειν· ἔσται γὰρ ὁ βίοσ εὐδαίμων τοῦ κατὰ τὴν ἀρετὴν ἐνεργοῦντοσ. καὶ Σόλων δὲ τοὺσ εὐδαίμονασ ἴσωσ ἀπεφαίνετο καλῶσ, εἰπὼν μετρίωσ τοῖσ ἐκτὸσ κεχορηγημένουσ, πεπραγότασ δὲ τὰ κάλλισθ’, ὡσ ᾤετο, καὶ βεβιωκότασ σωφρόνωσ· ἐνδέχεται γὰρ μέτρια κεκτημένουσ πράττειν ἃ δεῖ.

ἐοίκε δὲ καὶ Ἀναξαγόρασ οὐ πλούσιον οὐδὲ δυνάστην ὑπολαβεῖν τὸν εὐδαίμονα, εἰπὼν ὅτι οὐκ ἂν θαυμάσειεν εἴ τισ ἄτοποσ φανείη τοῖσ πολλοῖσ· οὗτοι γὰρ κρίνουσι τοῖσ ἐκτόσ, τούτων αἰσθανόμενοι μόνον.

συμφωνεῖν δὴ τοῖσ λόγοισ ἐοίκασιν αἱ τῶν σοφῶν δόξαι. πίστιν μὲν οὖν καὶ τὰ τοιαῦτα ἔχει τινά, τὸ δ’ ἀληθὲσ ἐν τοῖσ πρακτικοῖσ ἐκ τῶν ἔργων καὶ τοῦ βίου κρίνεται· ἐν τούτοισ γὰρ τὸ κύριον. σκοπεῖν δὴ τὰ προειρημένα χρὴ ἐπὶ τὰ ἔργα καὶ τὸν βίον φέροντασ, καὶ συνᾳδόντων μὲν τοῖσ ἔργοισ ἀποδεκτέον, διαφωνούντων δὲ λόγουσ ὑποληπτέον.

ὁ δὲ κατὰ νοῦν ἐνεργῶν καὶ τοῦτον θεραπεύων καὶ διακείμενοσ ἄριστα καὶ θεοφιλέστατοσ ἐοίκεν. εἰ γάρ τισ ἐπιμέλεια τῶν ἀνθρωπίνων ὑπὸ θεῶν γίνεται, ὥσπερ δοκεῖ, καὶ εἰή ἂν εὔλογον χαίρειν τε αὐτοὺσ τῷ ἀρίστῳ καὶ συγγενεστάτῳ τοῦτο δ’ ἂν εἰή ὁ νοῦσ καὶ τοὺσ ἀγαπῶντασ μάλιστα τοῦτο καὶ τιμῶντασ ἀντευποιεῖν ὡσ τῶν φίλων αὐτοῖσ ἐπιμελουμένουσ καὶ ὀρθῶσ τε καὶ καλῶσ πράττοντασ. ὅτι δὲ πάντα ταῦτα τῷ σοφῷ μάλισθ’ ὑπάρχει, οὐκ ἄδηλον.

θεοφιλέστατοσ ἄρα.

τὸν αὐτὸν δ’ εἰκὸσ καὶ εὐδαιμονέστατον· ὥστε κἂν οὕτωσ εἰή ὁ σοφὸσ μάλιστ’ εὐδαίμων. ἆρ’ οὖν εἰ περί τε τούτων καὶ τῶν ἀρετῶν, ἔτι δὲ καὶ φιλίασ καὶ ἡδονῆσ, ἱκανῶσ εἴρηται τοῖσ τύποισ, τέλοσ ἔχειν οἰητέον τὴν προαίρεσιν; ἢ καθάπερ λέγεται, οὐκ ἔστιν ἐν τοῖσ πρακτοῖσ τέλοσ τὸ θεωρῆσαι ἕκαστα καὶ γνῶναι, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ πράττειν αὐτά·

οὐδὲ δὴ περὶ ἀρετῆσ ἱκανὸν τὸ εἰδέναι, ἀλλ’ ἔχειν καὶ χρῆσθαι πειρατέον, ἢ εἴ πωσ ἄλλωσ ἀγαθοὶ γινόμεθα;

εἰ μὲν οὖν ἦσαν οἱ λόγοι αὐτάρκεισ πρὸσ τὸ ποιῆσαι ἐπιεικεῖσ, πολλοὺσ ἂν μισθοὺσ καὶ μεγάλουσ δικαίωσ ἔφερον κατὰ τὸν Θέογνιν, καὶ ἔδει ἂν τούτουσ πορίσασθαι· νῦν δὲ φαίνονται προτρέψασθαι μὲν καὶ παρορμῆσαι τῶν νέων τοὺσ ἐλευθερίουσ ἰσχύειν, ἦθόσ τ’ εὐγενὲσ καὶ ὡσ ἀληθῶσ φιλόκαλον ποιῆσαι ἂν κατοκώχιμον ἐκ τῆσ ἀρετῆσ, τοὺσ δὲ πολλοὺσ ἀδυνατεῖν πρὸσ καλοκαγαθίαν προτρέψασθαι·

οὐ γὰρ πεφύκασιν αἰδοῖ πειθαρχεῖν ἀλλὰ φόβῳ, οὐδ’ ἀπέχεσθαι τῶν φαύλων διὰ τὸ αἰσχρὸν ἀλλὰ διὰ τὰσ τιμωρίασ·

πάθει γὰρ ζῶντεσ τὰσ οἰκείασ ἡδονὰσ διώκουσι καὶ δι’ ὧν αὗται ἔσονται, φεύγουσι δὲ τὰσ ἀντικειμένασ λύπασ, τοῦ δὲ καλοῦ καὶ ὡσ ἀληθῶσ ἡδέοσ οὐδ’ ἔννοιαν ἔχουσιν, ἄγευστοι ὄντεσ. τοὺσ δὴ τοιούτουσ τίσ ἂν λόγοσ μεταρρυθμίσαι;

οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε ἢ οὐ ῥᾴδιον τὰ ἐκ παλαιοῦ τοῖσ ἤθεσι κατειλημμένα λόγῳ μεταστῆσαι· ἀγαπητὸν δ’ ἴσωσ ἐστὶν εἰ πάντων ὑπαρχόντων δι’ ὧν ἐπιεικεῖσ δοκοῦμεν γίνεσθαι, μεταλάβοιμεν τῆσ ἀρετῆσ. γίνεσθαι δ’ ἀγαθοὺσ οἰόνται οἳ μὲν φύσει οἳ δ’ ἔθει οἳ δὲ διδαχῇ. τὸ μὲν οὖν τῆσ φύσεωσ δῆλον ὡσ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν ὑπάρχει, ἀλλὰ διά τινασ θείασ αἰτίασ τοῖσ ὡσ ἀληθῶσ εὐτυχέσιν ὑπάρχει· ὁ δὲ λόγοσ καὶ ἡ διδαχὴ μή ποτ’ οὐκ ἐν ἅπασιν ἰσχύει, ἀλλὰ δεῖ προδιειργάσθαι τοῖσ ἔθεσι τὴν τοῦ ἀκροατοῦ ψυχὴν πρὸσ τὸ καλῶσ χαίρειν καὶ μισεῖν, ὥσπερ γῆν τὴν θρέψουσαν τὸ σπέρμα.

οὐ γὰρ ἂν ἀκούσειε λόγου ἀποτρέποντοσ οὐδ’ αὖ συνείη ὁ κατὰ πάθοσ ζῶν·

τὸν δ’ οὕτωσ ἔχοντα πῶσ οἱο͂́ν τε μεταπεῖσαι; ὅλωσ τ’ οὐ δοκεῖ λόγῳ ὑπείκειν τὸ πάθοσ ἀλλὰ βίᾳ. δεῖ δὴ τὸ ἦθοσ προϋπάρχειν πωσ οἰκεῖον τῆσ ἀρετῆσ, στέργον τὸ καλὸν καὶ δυσχεραῖνον τὸ αἰσχρόν. ἐκ νέου δ’ ἀγωγῆσ ὀρθῆσ τυχεῖν πρὸσ ἀρετὴν χαλεπὸν μὴ ὑπὸ τοιούτοισ τραφέντα νόμοισ· τὸ γὰρ σωφρόνωσ καὶ καρτερικῶσ ζῆν οὐχ ἡδὺ τοῖσ πολλοῖσ, ἄλλωσ τε καὶ νέοισ.

διὸ νόμοισ δεῖ τετάχθαι τὴν τροφὴν καὶ τὰ ἐπιτηδεύματα· οὐκ ἔσται γὰρ λυπηρὰ συνήθη γενόμενα.

οὐχ ἱκανὸν δ’ ἴσωσ νέουσ ὄντασ τροφῆσ καὶ ἐπιμελείασ τυχεῖν ὀρθῆσ, ἀλλ’ ἐπιεδὴ καὶ ἀνδρωθέντασ δεῖ ἐπιτηδεύειν αὐτὰ καὶ ἐθίζεσθαι, καὶ περὶ ταῦτα δεοίμεθ’ ἂν νόμων, καὶ ὅλωσ δὴ περὶ πάντα τὸν βίον·

μᾶλλον ἢ λόγῳ πειθαρχοῦσι καὶ ζημίαισ ἢ τῷ καλῷ.

διόπερ οἰόνταί τινεσ τοὺσ νομοθετοῦντασ δεῖν μὲν παρακαλεῖν ἐπὶ τὴν ἀρετὴν καὶ προτρέπεσθαι τοῦ καλοῦ χάριν, ὡσ ἐπακουσομένων τῶν ἐπιεικῶσ τοῖσ ἔθεσι προηγμένων, ἀπειθοῦσι δὲ καὶ ἀφυεστέροισ οὖσι κολάσεισ τε καὶ τιμωρίασ ἐπιτιθέναι, τοὺσ δ’ ἀνιάτουσ ὅλωσ ἐξορίζειν· τὸν μὲν γὰρ ἐπιεικῆ πρὸσ τὸ καλὸν ζῶντα τῷ λόγῳ πειθαρχήσειν, τὸν δὲ φαῦλον ἡδονῆσ ὀρεγόμενον λύπῃ κολάζεσθαι ὥσπερ ὑποζύγιον.

διὸ καί φασι δεῖν τοιαύτασ γίνεσθαι τὰσ λύπασ αἳ μάλιστ’ ἐναντιοῦνται ταῖσ ἀγαπωμέναισ ἡδοναῖσ. εἰ δ’ οὖν, καθάπερ εἴρηται, τὸν ἐσόμενον ἀγαθὸν τραφῆναι καλῶσ δεῖ καὶ ἐθισθῆναι, εἶθ’ οὕτωσ ἐν ἐπιτηδεύμασιν ἐπιεικέσι ζῆν καὶ μήτ’ ἄκοντα μήθ’ ἑκόντα πράττειν τὰ φαῦλα, ταῦτα δὲ γίνοιτ’ ἂν βιουμένοισ κατά τινα νοῦν καὶ τάξιν ὀρθήν, ἔχουσαν ἰσχύν· ἡ μὲν οὖν πατρικὴ πρόσταξισ οὐκ ἔχει τὸ ἰσχυρὸν οὐδὲ δὴ τὸ ἀναγκαῖον, οὐδὲ δὴ ὅλωσ ἡ ἑνὸσ ἀνδρόσ, μὴ βασιλέωσ ὄντοσ ἤ τινοσ τοιούτου·

ὁ δὲ νόμοσ ἀναγκαστικὴν ἔχει δύναμιν, λόγοσ ὢν ἀπό τινοσ φρονήσεωσ καὶ νοῦ.

καὶ τῶν μὲν ἀνθρώπων ἐχθαίρουσι τοὺσ ἐναντιουμένουσ ταῖσ ὁρμαῖσ, κἂν ὀρθῶσ αὐτὸ δρῶσιν· ὁ δὲ νόμοσ οὐκ ἔστιν ἐπαχθὴσ τάττων τὸ ἐπιεικέσ. ἐν μόνῃ δὲ τῇ Λακεδαιμονίων πόλει <ἢ> μετ’ ὀλίγων ὁ νομοθέτησ ἐπιμέλειαν δοκεῖ πεποιῆσθαι τροφῆσ τε καὶ ἐπιτηδευμάτων· ἐν δὲ ταῖσ πλείσταισ τῶν πόλεων ἐξημέληται περὶ τῶν τοιούτων, καὶ ζῇ ἕκαστοσ ὡσ βούλεται, κυκλωπικῶσ θεμιστεύων παίδων ἠδ’ ἀλόχου.

κράτιστον μὲν οὖν τὸ γίνεσθαι κοινὴν ἐπιμέλειαν καὶ ὀρθὴν καὶ δρᾶν αὐτὸ δύνασθαι· κοινῇ δ’ ἐξαμελουμένων ἑκάστῳ δόξειεν ἂν προσήκειν τοῖσ σφετέροισ τέκνοισ καὶ φίλοισ εἰσ ἀρετὴν συμβάλλεσθαι, .

. . ἢ προαιρεῖσθαί γε. μᾶλλον δ’ ἂν τοῦτο δύνασθαι δόξειεν ἐκ τῶν εἰρημένων νομοθετικὸσ γενόμενοσ. γίνονται, ἐπιεικεῖσ δ’ αἱ διὰ τῶν σπουδαίων·

γεγραμμένων δ’ ἢ ἀγράφων, οὐδὲν ἂν δόξειε διαφέρειν, οὐδὲ δι’ ὧν εἷσ ἢ πολλοὶ παιδευθήσονται, ὥσπερ οὐδ’ ἐπὶ μουσικῆσ ἢ γυμναστικῆσ καὶ τῶν ἄλλων ἐπιτηδευμάτων.

ὥσπερ γὰρ ἐν ταῖσ πόλεσιν ἐνισχύει τὰ νόμιμα καὶ τὰ ἤθη, οὕτω καὶ ἐν οἰκίαισ οἱ πατρικοὶ λόγοι καὶ τὰ ἔθη, καὶ ἔτι μᾶλλον διὰ τὴν συγγένειαν καὶ τὰσ εὐεργεσίασ· προϋπάρχουσι γὰρ στέργοντεσ καὶ εὐπειθεῖσ τῇ φύσει.

ἔτι δὲ καὶ διαφέρουσιν αἱ καθ’ ἕκαστον παιδεῖαι τῶν κοινῶν, ὥσπερ ἐπ’ ἰατρικῆσ· καθόλου μὲν γὰρ τῷ πυρέττοντι συμφέρει ἡσυχία καὶ ἀσιτία, τινὶ δ’ ἴσωσ οὔ, ὅ τε πυκτικὸσ ἴσωσ οὐ πᾶσι τὴν αὐτὴν μάχην περιτίθησιν. ἐξακριβοῦσθαι δὴ δόξειεν ἂν μᾶλλον τὸ καθ’ ἕκαστον ἰδίασ τῆσ ἐπιμελείασ γινομένησ·

μᾶλλον γὰρ τοῦ προσφόρου τυγχάνει ἕκαστοσ. ἀλλ’ ἐπιμεληθείη μὲν <ἂν> ἄριστα καθ’ ἓν καὶ ἰατρὸσ καὶ γυμναστὴσ καὶ πᾶσ ἄλλοσ ὁ καθόλου εἰδώσ, τί πᾶσιν ἢ τοῖσ τοιοισδί τοῦ κοινοῦ γὰρ αἱ ἐπιστῆμαι λέγονταί τε καὶ εἰσίν· οὐ μὴν ἀλλ’ ἑνόσ τινοσ οὐδὲν ἴσωσ κωλύει καλῶσ ἐπιμεληθῆναι καὶ ἀνεπιστήμονα ὄντα, τεθεαμένον δ’ ἀκριβῶσ τὰ συμβαίνοντα ἐφ’ ἑκάστῳ δι’ ἐμπειρίαν, καθάπερ καὶ ἰατροὶ ἔνιοι δοκοῦσιν ἑαυτῶν ἄριστοι εἶναι, ἑτέρῳ οὐδὲν ἂν δυνάμενοι ἐπαρκέσαι.

οὐδὲν δ’ ἧττον ἴσωσ τῷ γε βουλομένῳ τεχνικῷ γενέσθαι καὶ θεωρητικῷ ἐπὶ τὸ καθόλου βαδιστέον εἶναι δόξειεν ἄν, κἀκεῖνο γνωριστέον ὡσ ἐνδέχεται·

εἴρηται γὰρ ὅτι περὶ τοῦθ’ αἱ ἐπιστῆμαι. τάχα δὲ καὶ τῷ βουλομένῳ δι’ ἐπιμελείασ βελτίουσ ποιεῖν, εἴτε πολλοὺσ εἴτ’ ὀλίγουσ, νομοθετικῷ πειρατέον γενέσθαι, εἰ διὰ νόμων ἀγαθοὶ γενοίμεθ’ ἄν. ὅντινα γὰρ οὖν καὶ τὸν προτεθέντα διαθεῖναι καλῶσ οὐκ ἔστι τοῦ τυχόντοσ, ἀλλ’ εἴπερ τινόσ, τοῦ εἰδότοσ, ὥσπερ ἐπ’ ἰατρικῆσ καὶ τῶν λοιπῶν ὧν ἔστιν ἐπιμέλειά τισ καὶ φρόνησισ. ἆρ’ οὖν μετὰ τοῦτο ἐπισκεπτέον πόθεν ἢ πῶσ νομοθετικὸσ γένοιτ’ ἄν τισ;

ἢ καθάπερ ἐπὶ τῶν ἄλλων, παρὰ τῶν πολιτικῶν; μόριον γὰρ ἐδόκει τῆσ πολιτικῆσ εἶναι.

ἢ οὐχ ὅμοιον φαίνεται ἐπὶ τῆσ πολιτικῆσ καὶ τῶν λοιπῶν ἐπιστημῶν τε καὶ δυνάμεων; ἐν μὲν γὰρ ταῖσ ἄλλαισ οἱ αὐτοὶ φαίνονται τάσ τε δυνάμεισ παραδιδόντεσ καὶ ἐνεργοῦντεσ ἀπ’ αὐτῶν, οἱο͂ν ἰατροὶ γραφεῖσ· τὰ δὲ πολιτικὰ ἐπαγγέλλονται μὲν διδάσκειν οἱ σοφισταί, πράττει δ’ αὐτῶν οὐδείσ, ἀλλ’ οἱ πολιτευόμενοι, οἳ δόξαιεν ἂν δυνάμει τινὶ τοῦτο πράττειν καὶ ἐμπειρίᾳ μᾶλλον ἢ διανοίᾳ·

οὔτε γὰρ γράφοντεσ οὔτε λέγοντεσ περὶ τῶν τοιούτων φαίνονται καίτοι κάλλιον ἦν ἴσωσ ἢ λόγουσ δικανικούσ τε καὶ δημηγορικούσ, οὐδ’ αὖ πολιτικοὺσ πεποιηκότεσ τοὺσ σφετέρουσ υἱεῖσ ἤ τινασ ἄλλουσ τῶν φίλων.

εὔλογον δ’ ἦν, εἴπερ ἐδύναντο·

οὔτε γὰρ ταῖσ πόλεσιν ἄμεινον οὐδὲν κατέλιπον ἄν, οὔθ’ αὑτοῖσ ὑπάρξαι προέλοιντ’ ἂν μᾶλλον τῆσ τοιαύτησ δυνάμεωσ, οὐδὲ δὴ τοῖσ φιλτάτοισ. οὐ μὴν μικρόν γε ἐοίκεν ἡ ἐμπειρία συμβάλλεσθαι· οὐδὲ γὰρ ἐγίνοντ’ ἂν διὰ τῆσ πολιτικῆσ συνηθείασ πολιτικοί·

διὸ τοῖσ ἐφιεμένοισ περὶ πολιτικῆσ εἰδέναι προσδεῖν ἐοίκεν ἐμπειρίασ. τῶν δὲ σοφιστῶν οἱ ἐπαγγελλόμενοι λίαν φαίνονται πόρρω εἶναι τοῦ διδάξαι. ὅλωσ γὰρ οὐδὲ ποῖόν τι ἐστὶν ἢ περὶ ποῖα ἴσασιν· οὐ γὰρ ἂν τὴν αὐτὴν τῇ ῥητορικῇ οὐδὲ χείρω ἐτίθεσαν, οὐδ’ ἂν ᾤοντο ῥᾴδιον εἶναι τὸ νομοθετῆσαι συναγαγόντι τοὺσ εὐδοκιμοῦντασ τῶν νόμων· ἐκλέξασθαι γὰρ εἶναι τοὺσ ἀρίστουσ, ὥσπερ οὐδὲ τὴν ἐκλογὴν οὖσαν συνέσεωσ καὶ τὸ κρῖναι ὀρθῶσ μέγιστον, ὥσπερ ἐν τοῖσ κατὰ μουσικήν.

οἱ γὰρ ἔμπειροι περὶ ἕκαστα κρίνουσιν ὀρθῶσ τὰ ἔργα, καὶ δι’ ὧν ἢ πῶσ ἐπιτελεῖται συνιᾶσιν, καὶ ποῖα ποίοισ συνᾴδει· τοῖσ δ’ ἀπείροισ ἀγαπητὸν τὸ μὴ διαλανθάνειν εἰ εὖ ἢ κακῶσ πεποίηται τὸ ἔργον, ὥσπερ ἐπὶ γραφικῆσ.

οἱ δὲ νόμοι τῆσ πολιτικῆσ ἔργοισ ἐοίκασιν· πῶσ οὖν ἐκ τούτων νομοθετικὸσ γένοιτ’ ἄν τισ, ἢ τοὺσ ἀρίστουσ κρίναι;

οὐ γὰρ φαίνονται οὐδ’ ἰατρικοὶ ἐκ τῶν συγγραμμάτων γίνεσθαι. καίτοι πειρῶνταί γε λέγειν οὐ μόνον τὰ θεραπεύματα, ἀλλὰ καὶ ὡσ ἰαθεῖεν ἂν καὶ ὡσ δεῖ θεραπεύειν ἑκάστουσ, διελόμενοι τὰσ ἕξεισ· ταῦτα δὲ τοῖσ μὲν ἐμπείροισ ὠφέλιμα εἶναι δοκεῖ, τοῖσ δ’ ἀνεπιστήμοσιν ἀχρεῖα.

ἴσωσ οὖν καὶ τῶν νόμων καὶ τῶν πολιτειῶν αἱ συναγωγαὶ τοῖσ μὲν δυναμένοισ θεωρῆσαι καὶ κρῖναι τί καλῶσ ἢ τοὐναντίον καὶ ποῖα ποίοισ ἁρμόττει εὔχρηστ’ ἂν εἰή· τοῖσ δ’ ἄνευ ἕξεωσ τὰ τοιαῦτα διεξιοῦσι τὸ μὲν κρίνειν καλῶσ οὐκ ἂν ὑπάρχοι, εἰ μὴ ἄρα αὐτόματον, εὐσυνετώτεροι δ’ εἰσ ταῦτα τάχ’ ἂν γένοιντο. ἡ περὶ τὰ ἀνθρώπεια φιλοσοφία τελειωθῇ.

πρῶτον μὲν οὖν εἴ τι κατὰ μέροσ εἴρηται καλῶσ ὑπὸ τῶν προγενεστέρων πειραθῶμεν ἐπελθεῖν, εἶτα ἐκ τῶν συνηγμένων πολιτειῶν θεωρῆσαι τὰ ποῖα σῴζει καὶ φθείρει τὰσ πόλεισ καὶ τὰ ποῖα ἑκάστασ τῶν πολιτειῶν, καὶ διὰ τίνασ αἰτίασ αἳ μὲν καλῶσ αἳ δὲ τοὐναντίον πολιτεύονται. θεωρηθέντων γὰρ τούτων τάχ’ ἂν μᾶλλον συνίδοιμεν καὶ ποία πολιτεία ἀρίστη, καὶ πῶσ ἑκάστη ταχθεῖσα, καὶ τίσι νόμοισ καὶ ἔθεσι χρωμένη.

λέγωμεν οὖν ἀρξάμενοι.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Nicomachean Ethics, Book 10

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 10)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION