헬라어 문장 검색 - ΑριστόΜεταπηψ́08́

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 8)

ἐκ δὴ τῶν εἰρημένων συλλογίσασθαι δεῖ καὶ συναγαγόντασ τὸ κεφάλαιον τέλοσ ἐπιθεῖναι. τῶν οὐσιῶν ζητεῖται τὰ αἴτια καὶ αἱ ἀρχαὶ καὶ τὰ στοιχεῖα.

οὐσίαι δὲ αἱ μὲν ὁμολογούμεναί εἰσιν ὑπὸ πάντων, περὶ δὲ ἐνίων ἰδίᾳ τινὲσ ἀπεφήναντο· ὁμολογούμεναι μὲν αἱ φυσικαί, οἱο͂ν πῦρ γῆ ὕδωρ ἀὴρ καὶ τἆλλα τὰ ἁπλᾶ σώματα, ἔπειτα τὰ φυτὰ καὶ τὰ μόρια αὐτῶν, καὶ τὰ ζῷα καὶ τὰ μόρια τῶν ζῴων, καὶ τέλοσ ὁ οὐρανὸσ καὶ τὰ μόρια τοῦ οὐρανοῦ·

ἰδίᾳ δέ τινεσ οὐσίασ λέγουσιν εἶναι τά τ’ εἴδη καὶ τὰ μαθηματικά.

ἄλλασ δὲ δὴ συμβαίνει ἐκ τῶν λόγων οὐσίασ εἶναι, τὸ τί ἦν εἶναι καὶ τὸ ὑποκείμενον· ἔτι ἄλλωσ τὸ γένοσ μᾶλλον τῶν εἰδῶν καὶ τὸ καθόλου τῶν καθ’ ἕκαστα· τῷ δὲ καθόλου καὶ τῷ γένει καὶ αἱ ἰδέαι συνάπτουσιν κατὰ τὸν αὐτὸν γὰρ λόγον οὐσίαι δοκοῦσιν εἶναι.

ἐπεὶ δὲ τὸ τί ἦν εἶναι οὐσία, τούτου δὲ λόγοσ ὁ ὁρισμόσ, διὰ τοῦτο περὶ ὁρισμοῦ καὶ περὶ τοῦ καθ’ αὑτὸ διώρισται· ἐπεὶ δὲ ὁ ὁρισμὸσ λόγοσ, ὁ δὲ λόγοσ μέρη ἔχει, ἀναγκαῖον καὶ περὶ μέρουσ ἦν ἰδεῖν, ποῖα τῆσ οὐσίασ μέρη καὶ ποῖα οὔ, καὶ εἰ ταῦτα καὶ τοῦ ὁρισμοῦ. ἔτι τοίνυν οὔτε τὸ καθόλου οὐσία οὔτε τὸ γένοσ· περὶ δὲ τῶν ἰδεῶν καὶ τῶν μαθηματικῶν ὕστερον σκεπτέον·

παρὰ γὰρ τὰσ αἰσθητὰσ οὐσίασ ταύτασ λέγουσί τινεσ εἶναι. νῦν δὲ περὶ τῶν ὁμολογουμένων οὐσιῶν ἐπέλθωμεν.

αὗται δ’ εἰσὶν αἱ αἰσθηταί·

αἱ δ’ αἰσθηταὶ οὐσίαι πᾶσαι ὕλην ἔχουσιν. ἔστι δ’ οὐσία τὸ ὑποκείμενον, ἄλλωσ μὲν ἡ ὕλη ὕλην δὲ λέγω ἣ μὴ τόδε τι οὖσα ἐνεργείᾳ δυνάμει ἐστὶ τόδε τι, ἄλλωσ δ’ ὁ λόγοσ καὶ ἡ μορφή, ὃ τόδε τι ὂν τῷ λόγῳ χωριστόν ἐστιν· τρίτον δὲ τὸ ἐκ τούτων, οὗ γένεσισ μόνου καὶ φθορά ἐστι, καὶ χωριστὸν ἁπλῶσ· τῶν γὰρ κατὰ τὸν λόγον οὐσιῶν αἱ μὲν αἱ δ’ οὔ.

ὅτι δ’ ἐστὶν οὐσία καὶ ἡ ὕλη, δῆλον· ἄλλοθι, καὶ κατ’ αὔξησιν ὃ νῦν μὲν τηλικόνδε πάλιν δ’ ἔλαττον ἢ μεῖζον, καὶ κατ’ ἀλλοίωσιν ὃ νῦν μὲν ὑγιὲσ πάλιν δὲ κάμνον·

ὁμοίωσ δὲ καὶ κατ’ οὐσίαν ὃ νῦν μὲν ἐν γενέσει πάλιν δ’ ἐν φθορᾷ, καὶ νῦν μὲν ὑποκείμενον ὡσ τόδε τι πάλιν δ’ ὑποκείμενον ὡσ κατὰ στέρησιν.

καὶ ἀκολουθοῦσι δὴ ταύτῃ αἱ ἄλλαι μεταβολαί, τῶν δ’ ἄλλων ἢ μιᾷ ἢ δυοῖν αὕτη οὐκ ἀκολουθεῖ· οὐ γὰρ ἀνάγκη, εἴ τι ὕλην ἔχει τοπικήν, τοῦτο καὶ γεννητὴν καὶ φθαρτὴν ἔχειν.

τίσ μὲν οὖν διαφορὰ τοῦ ἁπλῶσ γίγνεσθαι καὶ μὴ ἁπλῶσ, ἐν τοῖσ φυσικοῖσ εἴρηται. ἐπεὶ δ’ ἡ μὲν ὡσ ὑποκειμένη καὶ ὡσ ὕλη οὐσία ὁμολογεῖται, αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ δυνάμει, λοιπὸν τὴν ὡσ ἐνέργειαν οὐσίαν τῶν αἰσθητῶν εἰπεῖν τίσ ἐστιν.

Δημόκριτοσ μὲν οὖν τρεῖσ διαφορὰσ ἐοίκεν οἰομένῳ εἶναι τὸ μὲν γὰρ ὑποκείμενον σῶμα, τὴν ὕλην, ἓν καὶ ταὐτόν, διαφέρειν δὲ ἢ ῥυσμῷ, ὅ ἐστι σχῆμα, ἢ τροπῇ, ὅ ἐστι θέσισ, ἢ διαθιγῇ, ὅ ἐστι τάξισ·

φαίνονται δὲ πολλαὶ διαφοραὶ οὖσαι, οἱο͂ν τὰ μὲν συνθέσει λέγεται τῆσ ὕλησ, ὥσπερ ὅσα κράσει καθάπερ μελίκρατον, τὰ δὲ δεσμῷ οἱο͂ν φάκελοσ, τὰ δὲ κόλλῃ οἱο͂ν βιβλίον, τὰ δὲ γόμφῳ οἱο͂ν κιβώτιον, τὰ δὲ πλείοσι τούτων, τὰ δὲ θέσει οἱο͂ν οὐδὸσ καὶ ὑπέρθυρον ταῦτα γὰρ τῷ κεῖσθαί πωσ διαφέρει, τὰ δὲ χρόνῳ οἱο͂ν δεῖπνον καὶ ἄριστον, τὰ δὲ τόπῳ οἱο͂ν τὰ πνεύματα·

τὰ δὲ τοῖσ τῶν αἰσθητῶν πάθεσιν οἱο͂ν σκληρότητι καὶ μαλακότητι, καὶ πυκνότητι καὶ ἀραιότητι, καὶ ξηρότητι καὶ ὑγρότητι, καὶ τὰ μὲν ἐνίοισ τούτων τὰ δὲ πᾶσι τούτοισ, καὶ ὅλωσ τὰ μὲν ὑπεροχῇ τὰ δὲ ἐλλείψει.

ὥστε δῆλον ὅτι καὶ τὸ ἔστι τοσαυταχῶσ λέγεται·

οὐδὸσ γὰρ ἔστιν ὅτι οὕτωσ κεῖται, καὶ τὸ εἶναι τὸ οὕτωσ αὐτὸ κεῖσθαι σημαίνει, καὶ τὸ κρύσταλλον εἶναι τὸ οὕτω πεπυκνῶσθαι. ἐνίων δὲ τὸ εἶναι καὶ πᾶσι τούτοισ ὁρισθήσεται, τῷ τὰ μὲν μεμῖχθαι, τὰ δὲ κεκρᾶσθαι, τὰ δὲ δεδέσθαι, τὰ δὲ πεπυκνῶσθαι, τὰ δὲ ταῖσ ἄλλαισ διαφοραῖσ κεχρῆσθαι, ὥσπερ χεὶρ ἢ πούσ. ληπτέα οὖν τὰ γένη τῶν διαφορῶν αὗται γὰρ ἀρχαὶ ἔσονται τοῦ εἶναι, οἱο͂ν τὰ τῷ μᾶλλον καὶ ἧττον ἢ πυκνῷ καὶ μανῷ καὶ τοῖσ ἄλλοισ τοῖσ τοιούτοισ· πάντα γὰρ ταῦτα ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψίσ ἐστιν.

εἰ δέ τι σχήματι ἢ λειότητι καὶ τραχύτητι, πάντα εὐθεῖ καὶ καμπύλῳ.

τοῖσ δὲ τὸ εἶναι τὸ μεμῖχθαι ἔσται, ἀντικειμένωσ δὲ τὸ μὴ εἶναι. φανερὸν δὴ ἐκ τούτων ὅτι εἴπερ ἡ οὐσία αἰτία τοῦ εἶναι ἕκαστον, ὅτι ἐν τούτοισ ζητητέον τί τὸ αἴτιον τοῦ εἶναι τούτων ἕκαστον.

οὐσία μὲν οὖν οὐδὲν τούτων οὐδὲ συνδυαζόμενον, ὅμωσ δὲ τὸ ἀνάλογον ἐν ἑκάστῳ· καὶ ὡσ ἐν ταῖσ οὐσίαισ τὸ τῆσ ὕλησ κατηγορούμενον αὐτὴ ἡ ἐνέργεια, καὶ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ὁρισμοῖσ μάλιστα.

οἱο͂ν εἰ οὐδὸν δέοι ὁρίσασθαι, ξύλον ἢ λίθον ὡδὶ κείμενον ἐροῦμεν, καὶ οἰκίαν πλίνθουσ καὶ ξύλα ὡδὶ κείμενα ἢ ἔτι καὶ τὸ οὗ ἕνεκα ἐπ’ ἐνίων ἔστιν, εἰ δὲ κρύσταλλον, ὕδωρ πεπηγὸσ ἢ πεπυκνωμένον ὡδί· συμφωνία δὲ ὀξέοσ καὶ βαρέοσ μῖξισ τοιαδί·

τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. φανερὸν δὴ ἐκ τούτων ὅτι ἡ ἐνέργεια ἄλλη ἄλλησ ὕλησ καὶ ὁ λόγοσ· τῶν μὲν γὰρ ἡ σύνθεσισ τῶν δ’ ἡ μῖξισ τῶν δὲ ἄλλο τι τῶν εἰρημένων. διὸ τῶν ὁριζομένων οἱ μὲν λέγοντεσ τί ἐστιν οἰκία, ὅτι λίθοι πλίνθοι ξύλα, τὴν δυνάμει οἰκίαν λέγουσιν, ὕλη γὰρ ταῦτα· οἱ δὲ ἀγγεῖον σκεπαστικὸν χρημάτων καὶ σωμάτων ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον προτιθέντεσ, τὴν ἐνέργειαν λέγουσιν·

οἱ δ’ ἄμφω ταῦτα συντιθέντεσ τὴν τρίτην καὶ τὴν ἐκ τούτων οὐσίαν ἐοίκε γὰρ ὁ μὲν διὰ τῶν διαφορῶν λόγοσ τοῦ εἴδουσ καὶ τῆσ ἐνεργείασ εἶναι, ὁ δ’ ἐκ τῶν ἐνυπαρχόντων τῆσ ὕλησ μᾶλλον· ὁμοίωσ δὲ καὶ οἱούσ Ἀρχύτασ ἀπεδέχετο ὁρ́ουσ·

τοῦ συνάμφω γάρ εἰσιν. οἱο͂ν τί ἐστι νηνεμία; ἠρεμία ἐν πλήθει ἀέροσ· ὕλη μὲν γὰρ ὁ ἀήρ, ἐνέργεια δὲ καὶ οὐσία ἡ ἠρεμία. τί ἐστι γαλήνη; ὁμαλότησ θαλάττησ· τὸ μὲν ὑποκείμενον ὡσ ὕλη ἡ θάλαττα, ἡ δὲ ἐνέργεια καὶ ἡ μορφὴ ἡ ὁμαλότησ.

φανερὸν δὴ ἐκ τῶν εἰρημένων τίσ ἡ αἰσθητὴ οὐσία ἐστὶ καὶ πῶσ· ἡ μὲν γὰρ ὡσ ὕλη, ἡ δ’ ὡσ μορφὴ καὶ ἐνέργεια, ἡ δὲ τρίτη ἡ ἐκ τούτων. τὸ ὄνομα τὴν σύνθετον οὐσίαν ἢ τὴν ἐνέργειαν καὶ τὴν μορφήν, οἱο͂ν ἡ οἰκία πότερον σημεῖον τοῦ κοινοῦ ὅτι σκέπασμα ἐκ πλίνθων καὶ λίθων ὡδὶ κειμένων, ἢ τῆσ ἐνεργείασ καὶ τοῦ εἴδουσ ὅτι σκέπασμα, καὶ γραμμὴ πότερον δυὰσ ἐν μήκει ἢ ὅτι δυάσ, καὶ ζῷον πότερον ψυχὴ ἐν σώματι ἢ ψυχή·

αὕτη γὰρ οὐσία καὶ ἐνέργεια σώματόσ τινοσ.

εἰή δ’ ἂν καὶ ἐπ’ ἀμφοτέροισ τὸ ζῷον, οὐχ ὡσ ἑνὶ λόγῳ λεγόμενον ἀλλ’ ὡσ πρὸσ ἕν. ἀλλὰ ταῦτα πρὸσ μέν τι ἄλλο διαφέρει, πρὸσ δὲ τὴν ζήτησιν τῆσ οὐσίασ τῆσ αἰσθητῆσ οὐδέν· τὸ γὰρ τί ἦν εἶναι τῷ εἴδει καὶ τῇ ἐνεργείᾳ ὑπάρχει.

ψυχὴ μὲν γὰρ καὶ ψυχῇ εἶναι ταὐτόν, ἀνθρώπῳ δὲ καὶ ἄνθρωποσ οὐ ταὐτόν, εἰ μὴ καὶ ἡ ψυχὴ ἄνθρωποσ λεχθήσεται· οὕτω δὲ τινὶ μὲν τινὶ δ’ οὔ. οὐ φαίνεται δὴ ζητοῦσιν ἡ συλλαβὴ ἐκ τῶν στοιχείων οὖσα καὶ συνθέσεωσ, οὐδ’ ἡ οἰκία πλίνθοι τε καὶ σύνθεσισ.

καὶ τοῦτο ὀρθῶσ·

οὐ γάρ ἐστιν ἡ σύνθεσισ οὐδ’ ἡ μῖξισ ἐκ τούτων ὧν ἐστὶ σύνθεσισ ἢ μῖξισ. ὁμοίωσ δὲ οὐδὲ τῶν ἄλλων οὐθέν, οἱο͂ν εἰ ὁ οὐδὸσ θέσει, οὐκ ἐκ τοῦ οὐδοῦ ἡ θέσισ ἀλλὰ μᾶλλον οὗτοσ ἐξ ἐκείνησ. οὐδὲ δὴ ὁ ἄνθρωπόσ ἐστι τὸ ζῷον καὶ δίπουν, ἀλλά τι δεῖ εἶναι ὃ παρὰ ταῦτά ἐστιν, εἰ ταῦθ’ ὕλη, οὔτε δὲ στοιχεῖον οὔτ’ ἐκ στοιχείου, ἀλλ’ ἡ οὐσία·

ὃ ἐξαιροῦντεσ τὴν ὕλην λέγουσιν. εἰ οὖν τοῦτ’ αἴτιον τοῦ εἶναι, καὶ οὐσία τοῦτο, αὐτὴν ἂν τὴν οὐσίαν οὐ λέγοιεν.

ἀνάγκη δὴ ταύτην ἢ ἀί̈διον εἶναι ἢ φθαρτὴν ἄνευ τοῦ φθείρεσθαι καὶ γεγονέναι ἄνευ τοῦ γίγνεσθαι. δέδεικται δὲ καὶ δεδήλωται ἐν ἄλλοισ ὅτι τὸ εἶδοσ οὐθεὶσ ποιεῖ οὐδὲ γεννᾷ, ἀλλὰ ποιεῖται τόδε, γίγνεται δὲ τὸ ἐκ τούτων.

εἰ δ’ εἰσὶ τῶν φθαρτῶν αἱ οὐσίαι χωρισταί, οὐδέν πω δῆλον· πλὴν ὅτι γ’ ἐνίων οὐκ ἐνδέχεται δῆλον, ὅσα μὴ οἱο͂́ν τε παρὰ τὰ τινὰ εἶναι, οἱο͂ν οἰκίαν ἢ σκεῦοσ. ἴσωσ μὲν οὖν οὐδ’ οὐσίαι εἰσὶν οὔτ’ αὐτὰ ταῦτα οὔτε τι τῶν ἄλλων ὅσα μὴ φύσει συνέστηκεν·

τὴν γὰρ φύσιν μόνην ἄν τισ θείη τὴν ἐν τοῖσ φθαρτοῖσ οὐσίαν. ὥστε ἡ ἀπορία ἣν οἱ Ἀντισθένειοι καὶ οἱ οὕτωσ ἀπαίδευτοι ἠπόρουν ἔχει τινὰ καιρόν, ὅτι οὐκ ἔστι τὸ τί ἔστιν ὁρίσασθαι τὸν γὰρ ὁρ́ον λόγον εἶναι μακρόν, ἀλλὰ ποῖον μέν τί ἐστιν ἐνδέχεται καὶ διδάξαι, ὥσπερ ἄργυρον, τί μέν ἐστιν οὔ, ὅτι δ’ οἱο͂ν καττίτεροσ· ὥστ’ οὐσίασ ἔστι μὲν ἧσ ἐνδέχεται εἶναι ὁρ́ον καὶ λόγον, οἱο͂ν τῆσ συνθέτου, ἐάν τε αἰσθητὴ ἐάν τε νοητὴ ᾖ·

ἐξ ὧν δ’ αὕτη πρώτων, οὐκέτι, εἴπερ τὶ κατὰ τινὸσ σημαίνει ὁ λόγοσ ὁ ὁριστικὸσ καὶ δεῖ τὸ μὲν ὥσπερ ὕλην εἶναι τὸ δὲ ὡσ μορφήν.

φανερὸν δὲ καὶ διότι, εἴπερ εἰσί πωσ ἀριθμοὶ αἱ οὐσίαι, οὕτωσ εἰσὶ καὶ οὐχ ὥσ τινεσ λέγουσι μονάδων·

ὅ τε γὰρ ὁρισμὸσ ἀριθμόσ τισ· διαιρετόσ τε γὰρ καὶ εἰσ ἀδιαίρετα οὐ γὰρ ἄπειροι οἱ λόγοι, καὶ ὁ ἀριθμὸσ δὲ τοιοῦτον.

καὶ ὥσπερ οὐδ’ ἀπ’ ἀριθμοῦ ἀφαιρεθέντοσ τινὸσ ἢ προστεθέντοσ ἐξ ὧν ὁ ἀριθμόσ ἐστιν, οὐκέτι ὁ αὐτὸσ ἀριθμόσ ἐστιν ἀλλ’ ἕτεροσ, κἂν τοὐλάχιστον ἀφαιρεθῇ ἢ προστεθῇ, οὕτωσ οὐδὲ ὁ ὁρισμὸσ οὐδὲ τὸ τί ἦν εἶναι οὐκέτι ἔσται ἀφαιρεθέντοσ τινὸσ ἢ προστεθέντοσ. καὶ τὸν ἀριθμὸν δεῖ εἶναί τι ᾧ εἷσ, ὃ νῦν οὐκ ἔχουσι λέγειν τίνι εἷσ, εἴπερ ἐστὶν εἷσ ἢ γὰρ οὐκ ἔστιν ἀλλ’ οἱο͂ν σωρόσ, ἢ εἴπερ ἐστί, λεκτέον τί τὸ ποιοῦν ἓν ἐκ πολλῶν·

καὶ ὁ ὁρισμὸσ εἷσ ἐστίν, ὁμοίωσ δὲ οὐδὲ τοῦτον ἔχουσι λέγειν.

καὶ τοῦτο εἰκότωσ συμβαίνει· τοῦ αὐτοῦ γὰρ λόγου, καὶ ἡ οὐσία ἓν οὕτωσ, ἀλλ’ οὐχ ὡσ λέγουσί τινεσ οἱο͂ν μονάσ τισ οὖσα ἢ στιγμή, ἀλλ’ ἐντελέχεια καὶ φύσισ τισ ἑκάστη. καὶ ὥσπερ οὐδὲ ὁ ἀριθμὸσ ἔχει τὸ μᾶλλον καὶ ἧττον, οὐδ’ ἡ κατὰ τὸ εἶδοσ οὐσία, ἀλλ’ εἴπερ, ἡ μετὰ τῆσ ὕλησ. περὶ μὲν οὖν γενέσεωσ καὶ φθορᾶσ τῶν λεγομένων οὐσιῶν, πῶσ τ’ ἐνδέχεται καὶ πῶσ ἀδύνατον, καὶ περὶ τῆσ εἰσ τὸν ἀριθμὸν ἀναγωγῆσ, ἔστω μέχρι τούτων διωρισμένον.

περὶ δὲ τῆσ ὑλικῆσ οὐσίασ δεῖ μὴ λανθάνειν ὅτι εἰ καὶ ἐκ τοῦ αὐτοῦ πάντα πρώτου ἢ τῶν αὐτῶν ὡσ πρώτων καὶ ἡ αὐτὴ ὕλη ὡσ ἀρχὴ τοῖσ γιγνομένοισ, ὅμωσ ἔστι τισ οἰκεία ἑκάστου, οἱο͂ν φλέγματοσ ἐστι πρώτη ὕλη τὰ γλυκέα ἢ λιπαρά, χολῆσ δὲ τὰ πικρὰ ἢ ἄλλ’ ἄττα·

ταῦτα ἐκ τοῦ αὐτοῦ.

γίγνονται δὲ πλείουσ ὗλαι τοῦ αὐτοῦ ὅταν θατέρου ἡ ἑτέρα ᾖ, οἱο͂ν φλέγμα ἐκ λιπαροῦ καὶ γλυκέοσ εἰ τὸ λιπαρὸν ἐκ τοῦ γλυκέοσ, ἐκ δὲ χολῆσ τῷ ἀναλύεσθαι εἰσ τὴν πρώτην ὕλην τὴν χολήν. διχῶσ γὰρ τόδ’ ἐκ τοῦδε, ἢ ὅτι πρὸ ὁδοῦ ἔσται ἢ ὅτι ἀναλυθέντοσ εἰσ τὴν ἀρχήν. ἐνδέχεται δὲ μιᾶσ τῆσ ὕλησ οὔσησ ἕτερα γίγνεσθαι διὰ τὴν κινοῦσαν αἰτίαν, οἱο͂ν ἐκ ξύλου καὶ κιβωτὸσ καὶ κλίνη. ἐνίων δ’ ἑτέρα ἡ ὕλη ἐξ ἀνάγκησ ἑτέρων ὄντων, οἱο͂ν πρίων οὐκ ἂν γένοιτο ἐκ ξύλου, οὐδ’ ἐπὶ τῇ κινούσῃ αἰτίᾳ τοῦτο·

οὐ γὰρ ποιήσει πρίονα ἐξ ἐρίου ἢ ξύλου. εἰ δ’ ἄρα τὸ αὐτὸ ἐνδέχεται ἐξ ἄλλησ ὕλησ ποιῆσαι, δῆλον ὅτι ἡ τέχνη καὶ ἡ ἀρχὴ ἡ ὡσ κινοῦσα ἡ αὐτή· εἰ γὰρ καὶ ἡ ὕλη ἑτέρα καὶ τὸ κινοῦν, καὶ τὸ γεγονόσ.

ὅταν δή τισ ζητῇ τὸ αἴτιον, ἐπεὶ πλεοναχῶσ τὰ αἴτια λέγεται, πάσασ δεῖ λέγειν τὰσ ἐνδεχομένασ αἰτίασ.

οἱο͂ν ἀνθρώπου τίσ αἰτία ὡσ ὕλη; ἆρα τὰ καταμήνια;

τί δ’ ὡσ κινοῦν; ἆρα τὸ σπέρμα; τί δ’ ὡσ τὸ εἶδοσ; τὸ τί ἦν εἶναι. τί δ’ ὡσ οὗ ἕνεκα; τὸ τέλοσ. ἴσωσ δὲ ταῦτα ἄμφω τὸ αὐτό.

δεῖ δὲ τὰ ἐγγύτατα αἴτια λέγειν. τίσ ἡ ὕλη; μὴ πῦρ ἢ γῆν ἀλλὰ τὴν ἴδιον. περὶ μὲν οὖν τὰσ φυσικὰσ οὐσίασ καὶ γενητὰσ ἀνάγκη οὕτω μετιέναι εἴ τισ μέτεισιν ὀρθῶσ, εἴπερ ἄρα αἴτιά τε ταῦτα καὶ τοσαῦτα καὶ δεῖ τὰ αἴτια γνωρίζειν· ἐπὶ δὲ τῶν φυσικῶν μὲν ἀϊδίων δὲ οὐσιῶν ἄλλοσ λόγοσ.

ἴσωσ γὰρ ἔνια οὐκ ἔχει ὕλην, ἢ οὐ τοιαύτην ἀλλὰ μόνον κατὰ τόπον κινητήν. οὐδ’ ὅσα δὴ φύσει μέν, μὴ οὐσίαι δέ, οὐκ ἔστι τούτοισ ὕλη, ἀλλὰ τὸ ὑποκείμενον ἡ οὐσία. οἱο͂ν τί αἴτιον ἐκλείψεωσ, τίσ ὕλη; οὐ γὰρ ἔστιν, ἀλλ’ ἡ σελήνη τὸ πάσχον.

τί δ’ αἴτιον ὡσ κινῆσαν καὶ φθεῖραν τὸ φῶσ; ἡ γῆ. τὸ δ’ οὗ ἕνεκα ἴσωσ οὐκ ἔστιν. τὸ δ’ ὡσ εἶδοσ ὁ λόγοσ, ἀλλὰ ἄδηλοσ ἐὰν μὴ μετὰ τῆσ αἰτίασ ᾖ ὁ λόγοσ. οἱο͂ν τί ἔκλειψισ; στέρησισ φωτόσ. ἐὰν δὲ προστεθῇ τὸ ὑπὸ γῆσ ἐν μέσῳ γιγνομένησ, ὁ σὺν τῷ αἰτίῳ λόγοσ οὗτοσ. ὕπνου δ’ ἄδηλον τί τὸ πρῶτον πάσχον.

ἀλλ’ ὅτι τὸ ζῷον; ναί, ἀλλὰ τοῦτο κατὰ τί, καὶ τί πρῶτον; καρδία ἢ ἄλλο τι. εἶτα ὑπὸ τίνοσ; εἶτα τί τὸ πάθοσ, τὸ ἐκείνου καὶ μὴ τοῦ ὅλου; ὅτι ἀκινησία τοιαδί; τὸ πρῶτον;

ἐπεὶ δ’ ἔνια ἄνευ γενέσεωσ καὶ φθορᾶσ ἔστι καὶ οὐκ ἔστιν, οἱο͂ν αἱ στιγμαί, εἴπερ εἰσί, καὶ ὅλωσ τὰ εἴδη οὐ γὰρ τὸ λευκὸν γίγνεται ἀλλὰ τὸ ξύλον λευκόν, εἰ ἔκ τινοσ καὶ τὶ πᾶν τὸ γιγνόμενον γίγνεται, οὐ πάντα ἂν τἀναντία γίγνοιτο ἐξ ἀλλήλων, ἀλλ’ ἑτέρωσ λευκὸσ ἄνθρωποσ ἐκ μέλανοσ ἀνθρώπου καὶ λευκὸν ἐκ μέλανοσ·

οὐδὲ παντὸσ ὕλη ἔστιν ἀλλ’ ὅσων γένεσισ ἔστι καὶ μεταβολὴ εἰσ ἄλληλα·

ὅσα δ’ ἄνευ τοῦ μεταβάλλειν ἔστιν ἢ μή, οὐκ ἔστι τούτων ὕλη. ἔχει δ’ ἀπορίαν πῶσ πρὸσ τἀναντία ἡ ὕλη ἡ ἑκάστου ἔχει.

οἱο͂ν εἰ τὸ σῶμα δυνάμει ὑγιεινόν, ἐναντίον δὲ νόσοσ ὑγιείᾳ, ἆρα ἄμφω δυνάμει;

καὶ τὸ ὕδωρ δυνάμει οἶνοσ καὶ ὄξοσ; ἢ τοῦ μὲν καθ’ ἕξιν καὶ κατὰ τὸ εἶδοσ ὕλη, τοῦ δὲ κατὰ στέρησιν καὶ φθορὰν τὴν παρὰ φύσιν; ὕλη τοῦ ὄξουσ οὐδὲ δυνάμει ὄξοσ καίτοι γίγνεται ἐξ αὐτοῦ ὄξοσ καὶ ὁ ζῶν δυνάμει νεκρόσ.

ἢ οὔ, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸσ αἱ φθοραί, ἡ δὲ τοῦ ζῴου ὕλη αὐτὴ κατὰ φθορὰν νεκροῦ δύναμισ καὶ ὕλη, καὶ τὸ ὕδωρ ὄξουσ· γίγνεται γὰρ ἐκ τούτων ὥσπερ ἐξ ἡμέρασ νύξ.

καὶ ὅσα δὴ οὕτω μεταβάλλει εἰσ ἄλληλα, εἰσ τὴν ὕλην δεῖ ἐπανελθεῖν, οἱο͂ν εἰ ἐκ νεκροῦ ζῷον, εἰσ τὴν ὕλην πρῶτον, εἶθ’ οὕτω ζῷον· καὶ τὸ ὄξοσ εἰσ ὕδωρ, εἶθ’ οὕτωσ οἶνοσ.

περὶ δὲ τῆσ ἀπορίασ τῆσ εἰρημένησ περί τε τοὺσ ὁρισμοὺσ καὶ περὶ τοὺσ ἀριθμούσ, τί αἴτιον τοῦ ἓν εἶναι;

πάντων γὰρ ὅσα πλείω μέρη ἔχει καὶ μὴ ἔστιν οἱο͂ν σωρὸσ τὸ πᾶν ἀλλ’ ἔστι τι τὸ ὅλον παρὰ τὰ μόρια, ἔστι τι αἴτιον, ἐπεὶ καὶ ἐν τοῖσ σώμασι τοῖσ μὲν ἁφὴ αἰτία τοῦ ἓν εἶναι τοῖσ δὲ γλισχρότησ ἤ τι πάθοσ ἕτερον τοιοῦτον. ὁ δ’ ὁρισμὸσ λόγοσ ἐστὶν εἷσ οὐ συνδέσμῳ καθάπερ ἡ Ἰλιὰσ ἀλλὰ τῷ ἑνὸσ εἶναι.

τί οὖν ἐστὶν ὃ ποιεῖ ἓν τὸν ἄνθρωπον, καὶ διὰ τί ἓν ἀλλ’ οὐ πολλά, οἱο͂ν τό τε ζῷον καὶ τὸ δίπουν, ἄλλωσ τε δὴ καὶ εἰ ἔστιν, ὥσπερ φασί τινεσ, αὐτό τι ζῷον καὶ αὐτὸ δίπουν; ἑνὸσ ἀλλὰ δυοῖν, ζῴου καὶ δίποδοσ, καὶ ὅλωσ δὴ οὐκ ἂν εἰή ὁ ἄνθρωποσ ἓν ἀλλὰ πλείω, ζῷον καὶ δίπουν;

φανερὸν δὴ ὅτι οὕτω μὲν μετιοῦσιν ὡσ εἰώθασιν ὁρίζεσθαι καὶ λέγειν, οὐκ ἐνδέχεται ἀποδοῦναι καὶ λῦσαι τὴν ἀπορίαν·

εἰ δ’ ἐστίν, ὥσπερ λέγομεν, τὸ μὲν ὕλη τὸ δὲ μορφή, καὶ τὸ μὲν δυνάμει τὸ δὲ ἐνεργείᾳ, οὐκέτι ἀπορία δόξειεν ἂν εἶναι τὸ ζητούμενον. ἔστι γὰρ αὕτη ἡ ἀπορία ἡ αὐτὴ κἂν εἰ ὁ ὁρ́οσ εἰή ἱματίου στρογγύλοσ χαλκόσ·

εἰή γὰρ ἂν σημεῖον τοὔνομα τοῦτο τοῦ λόγου, ὥστε τὸ ζητούμενόν ἐστι τί αἴτιον τοῦ ἓν εἶναι τὸ στρογγύλον καὶ τὸν χαλκόν. οὐκέτι δὴ ἀπορία φαίνεται, ὅτι τὸ μὲν ὕλη τὸ δὲ μορφή. τί οὖν τούτου αἴτιον, τοῦ τὸ δυνάμει ὂν ἐνεργείᾳ εἶναι, παρὰ τὸ ποιῆσαν, ἐν ὅσοισ ἔστι γένεσισ;

οὐθὲν γάρ ἐστιν αἴτιον ἕτερον τοῦ τὴν δυνάμει σφαῖραν ἐνεργείᾳ εἶναι σφαῖραν, ἀλλὰ τοῦτ’ ἦν τὸ τί ἦν εἶναι ἑκατέρῳ. ἔστι δὲ τῆσ ὕλησ ἡ μὲν νοητὴ ἡ δ’ αἰσθητή, καὶ ἀεὶ τοῦ λόγου τὸ μὲν ὕλη τὸ δὲ ἐνέργειά ἐστιν, οἱο͂ν ὁ κύκλοσ σχῆμα ἐπίπεδον. ὥσπερ καὶ ὅπερ ὄν τι, τὸ τόδε, τὸ ποιόν, τὸ ποσόν ‐ διὸ καὶ οὐκ ἔνεστιν ἐν τοῖσ ὁρισμοῖσ οὔτε τὸ ὂν οὔτε τὸ ἕν ‐ , καὶ τὸ τί ἦν εἶναι εὐθὺσ ἕν τί ἐστιν ὥσπερ καὶ ὄν τι ‐ διὸ καὶ οὐκ ἔστιν ἕτερόν τι αἴτιον τοῦ ἓν εἶναι οὐθενὶ τούτων οὐδὲ τοῦ ὄν τι εἶναι·

εὐθὺσ γὰρ ἕκαστόν ἐστιν ὄν τι καὶ ἕν τι, οὐχ ὡσ ἐν γένει τῷ ὄντι καὶ τῷ ἑνί, οὐδ’ ὡσ χωριστῶν ὄντων παρὰ τὰ καθ’ ἕκαστα.

διὰ ταύτην δὲ τὴν ἀπορίαν οἱ μὲν μέθεξιν λέγουσι, καὶ αἴτιον τί τῆσ μεθέξεωσ καὶ τί τὸ μετέχειν ἀποροῦσιν· οἱ δὲ συνουσίαν ψυχῆσ, ὥσπερ Λυκόφρων φησὶν εἶναι τὴν ἐπιστήμην τοῦ ἐπίστασθαι καὶ ψυχῆσ· οἱ δὲ σύνθεσιν ἢ σύνδεσμον ψυχῆσ σώματι τὸ ζῆν.

καίτοι ὁ αὐτὸσ λόγοσ ἐπὶ πάντων· καὶ γὰρ τὸ ὑγιαίνειν ἔσται ἢ συνουσία ἢ σύνδεσμοσ ἢ σύνθεσισ ψυχῆσ καὶ ὑγιείασ, καὶ τὸ τὸν χαλκὸν εἶναι τρίγωνον σύνθεσισ χαλκοῦ καὶ τριγώνου, καὶ τὸ λευκὸν εἶναι σύνθεσισ ἐπιφανείασ καὶ λευκότητοσ. αἴτιον δ’ ὅτι δυνάμεωσ καὶ ἐντελεχείασ ζητοῦσι λόγον ἑνοποιὸν καὶ διαφοράν.

ἔστι δ’, ὥσπερ εἴρηται, ἡ ἐσχάτη ὕλη καὶ ἡ μορφὴ ταὐτὸ καὶ ἕν, δυνάμει, τὸ δὲ ἐνεργείᾳ, ὥστε ὅμοιον τὸ ζητεῖν τοῦ ἑνὸσ τί αἴτιον καὶ τοῦ ἓν εἶναι· ἓν γάρ τι ἕκαστον, καὶ τὸ δυνάμει καὶ τὸ ἐνεργείᾳ ἕν πώσ ἐστιν, ὥστε αἴτιον οὐθὲν ἄλλο πλὴν εἴ τι ὡσ κινῆσαν ἐκ δυνάμεωσ εἰσ ἐνέργειαν.

ὅσα δὲ μὴ ἔχει ὕλην, πάντα ἁπλῶσ ὅπερ ἕν τι.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Metaphysics, Book 8

(아리스토텔레스, 형이상학, Book 8)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION