헬라어 문장 검색 - ΠλατόΛαωσΓρέ11́

(플라톤, Laws, book 11)

τὸ δὴ μετὰ ταῦτ’ εἰή συμβολαίων ἂν πρὸσ ἀλλήλουσ ἡμῖν δεόμενα προσηκούσησ τάξεωσ. ἁπλοῦν δέ γέ ἐστίν που τό γε τοιοῦτον· μήτε οὖν τισ τῶν ἐμῶν χρημάτων ἅπτοιτο εἰσ δύναμιν, μηδ’ αὖ κινήσειεν μηδὲ τὸ βραχύτατον ἐμὲ μηδαμῇ μηδαμῶσ πείθων· κατὰ ταὐτὰ δὲ ταῦτα καὶ περὶ τὰ τῶν ἄλλων ἐγὼ δρῴην, νοῦν ἔχων ἔμφρονα. θησαυρὸν δὴ λέγωμεν πρῶτον τῶν τοιούτων ὅν τισ αὑτῷ καὶ τοῖσ αὑτοῦ κειμήλιον ἔθετο, μὴ τῶν ἐμῶν ὢν πατέρων· μήθ’ εὑρεῖν ποτε θεοῖσ εὐξαίμην μήθ’ εὑρὼν κινήσαιμι, μηδ’ αὖ τοῖσ λεγομένοισ μάντεσιν ἀνακοινώσαιμι τοῖσ ἁμῶσ γέ πώσ μοι συμβουλεύουσιν ἀνελεῖν τὴν γῇ παρακαταθήκην. οὐ γάρ ποτε τοσοῦτον εἰσ χρημάτων ὠφεληθείην ἂν κτῆσιν ἀνελών, ὅσον εἰσ ὄγκον πρὸσ ἀρετὴν ψυχῆσ καὶ τὸ δίκαιον ἐπιδιδοίην μὴ ἀνελόμενοσ, κτῆμα ἀντὶ κτήματοσ ἄμεινον ἐν ἀμείνονι κτησάμενοσ, δίκην ἐν τῇ ψυχῇ πλούτου προτιμήσασ ἐν οὐσίᾳ κεκτῆσθαι πρότερον·

ἐπὶ πολλοῖσ γὰρ δὴ λεγόμενον εὖ τὸ μὴ κινεῖν τὰ ἀκίνητα καὶ περὶ τούτου λέγοιτ’ ἂν ὡσ ἑνὸσ ἐκείνων ὄντοσ. πείθεσθαι δὲ χρὴ καὶ τοῖσ περὶ ταῦτα λεγομένοισ μύθοισ, ὡσ εἰσ παίδων γενεὰν οὐ σύμφορα τὰ τοιαῦτα·

ὃσ δ’ ἂν παίδων τε ἀκηδὴσ γένηται καί, τοῦ θέντοσ τὸν νόμον ἀμελήσασ, ἃ μήτε αὐτὸσ κατέθετο μήτε αὖ πατέρων τισ πατήρ, μὴ πείσασ τὸν θέμενον ἀνέληται, κάλλιστον νόμων διαφθείρων, ἁπλούστατον καὶ οὐδαμῇ ἀγεννοῦσ ἀνδρὸσ νομοθέτημα, ὃσ εἶπεν· ἃ μὴ κατέθου, μὴ ἀνέλῃ ‐ τούτοιν τοῖν δυοῖν νομοθέταιν καταφρονήσαντα καὶ ἀνελόμενον, οὔτι σμικρόν, ὃ μὴ κατέθετο αὐτόσ, πλῆθοσ δ’ ἔστιν ὅτε θησαυροῦ παμμέγεθεσ, τί χρὴ πάσχειν; ὑπὸ μὲν δὴ θεῶν, ὁ θεὸσ οἶδεν·

ὁ δὲ κατιδὼν πρῶτοσ ἀγγελλέτω, ἐὰν μὲν ἐν ἄστει γίγνηται τὸ τοιοῦτον, τοῖσ ἀστυνόμοισ, ἐὰν δὲ τῆσ πόλεωσ ἐν ἀγορᾷ που, τοῖσιν ἀγορανόμοισ, ἐὰν δὲ τῆσ ἄλλησ χώρασ, ἀγρονόμοισ τε καὶ τοῖσ τούτων ἄρχουσι δηλωσάτω. δηλωθέντων δέ, ἡ πόλισ εἰσ Δελφοὺσ πεμπέτω·

ὅτι δ’ ἂν ὁ θεὸσ ἀναιρῇ περί τε τῶν χρημάτων καὶ τοῦ κινήσαντοσ, τοῦτο ἡ πόλισ ὑπηρετοῦσα ταῖσ μαντείαισ δράτω τοῦ θεοῦ. καὶ ἐὰν μὲν ἐλεύθεροσ ὁ μηνύσασ ᾖ, δόξαν ἀρετῆσ κεκτήσθω, μὴ μηνύσασ δέ, κακίασ· δοῦλοσ δ’ ἐὰν ᾖ, μηνύσασ μὲν ἐλεύθεροσ ὑπὸ τῆσ πόλεωσ ὀρθῶσ γίγνοιτ’ ἂν ἀποδιδούσησ τῷ δεσπότῃ τὴν τιμήν, μὴ μηνύων δὲ θανάτῳ ζημιούσθω. τούτῳ δ’ ἑπόμενον ἑξῆσ ἂν γίγνοιτο τὸ περὶ σμικρὰ καὶ μεγάλα ταὐτὸν τοῦτο νόμιμον συνακολουθεῖν.

ἄν τισ τῶν αὑτοῦ τι καταλείπῃ που ἑκὼν εἴτ’ ἄκων, ὁ προστυγχάνων ἐάτω κεῖσθαι, νομίζων φυλάττειν ἐνοδίαν δαίμονα τὰ τοιαῦτα ὑπὸ τοῦ νόμου τῇ θεῷ καθιερωμένα. ἂν δὲ παρὰ ταῦτά τισ ἀπειθῶν ἀναιρούμενοσ οἴκαδε φέρῃ, ἂν μὲν σμικρᾶσ τιμῆσ ἄξιον ὢν δοῦλοσ, ὑπὸ τοῦ προστυγχάνοντοσ μὴ ἔλαττον τριακονταέτουσ πολλὰσ πληγὰσ μαστιγούσθω· ἐὰν δέ τισ ἐλεύθεροσ, πρὸσ τῷ ἀνελεύθεροσ εἶναι δοκεῖν καὶ ἀκοινώνητοσ νόμων, δεκαπλάσιον τῆσ τιμῆσ τοῦ κινηθέντοσ ἀποτινέτω τῷ καταλιπόντι.

ἐὰν δέ τισ ἐπαιτιᾶται τῶν αὑτοῦ χρημάτων ἔχειν τινὰ πλέον ἢ καὶ σμικρότερον, ὁ δὲ ὁμολογῇ μὲν ἔχειν, μὴ τὸ ἐκείνου δέ, ἂν μὲν ἀπογεγραμμένον ᾖ παρὰ τοῖσ ἄρχουσιν τὸ κτῆμα κατὰ νόμον, τὸν ἔχοντα καλείσθω πρὸσ τὴν ἀρχήν, ὁ δὲ καθιστάτω. γενομένου δὲ ἐμφανοῦσ, ἐὰν ἐν τοῖσ γράμμασιν ἀπογεγραμμένον φαίνηται ποτέρου τῶν ἀμφισβητούντων, ἔχων οὗτοσ ἀπίτω· ἐὰν δέ τινοσ ἄλλου τῶν μὴ παρόντων, ὁπότεροσ ἂν παράσχῃ τὸν ἐγγυητὴν ἀξιόχρεων, ὑπὲρ τοῦ ἀπόντοσ ὡσ παραδώσων ἐκείνῳ κατὰ τὴν ἐκείνου ἀφαίρεσιν ἀφαιρείσθω.

ἐὰν δὲ παρὰ τοῖσ ἄρχουσι τὸ ἀμφισβητούμενον μὴ ἀπογεγραμμένον ᾖ, κείσθω μὲν μέχρι δίκησ παρὰ τρισὶ τῶν ἀρχόντων τοῖσ πρεσβυτάτοισ, ἐὰν δὲ τὸ μεσεγγυωθὲν θρέμμα ᾖ, τὸν νικηθέντα περὶ αὐτοῦ δίκῃ τὴν τροφὴν ἐκτίνειν τοῖσ ἄρχουσιν· τὴν δὲ κρίσιν διαδικάζειν ἐντὸσ τριῶν ἡμερῶν τοὺσ ἄρχοντασ.

ἀγέτω τὸν ἑαυτοῦ δοῦλον ὁ βουλόμενοσ, ἐὰν ἔμφρων ᾖ, χρησόμενοσ ὅτι ἂν ἐθέλῃ τῶν ὁπόσα ὅσια·

ἀγέτω δὲ καὶ ὑπὲρ ἄλλου τῶν οἰκείων ἢ φίλων τὸν ἀφεστῶτα ἐπὶ σωτηρίᾳ. ἐὰν δέ τισ ἀφαιρῆταί τινα εἰσ ἐλευθερίαν ὡσ δοῦλον ἀγόμενον, μεθιέτω μὲν ὁ ἄγων, ὁ δὲ ἀφαιρούμενοσ ἐγγυητὰσ τρεῖσ ἀξιόχρεωσ καταστήσασ, οὕτωσ ἀφαιρείσθω κατὰ ταῦτα, ἄλλωσ δὲ μή· ἐὰν δὲ παρὰ ταῦτά τισ ἀφαιρῆται, τῶν βιαίων ἔνοχοσ ἔστω, καὶ ἁλοὺσ τὴν διπλασίαν τοῦ ἐπιγραφέντοσ βλάβουσ τῷ ἀφαιρεθέντι τινέτω. ἀγέτω δὲ καὶ τὸν ἀπελεύθερον, ἐάν τισ μὴ θεραπεύῃ τοὺσ ἀπελευθερώσαντασ ἢ μὴ ἱκανῶσ·

θεραπεία δὲ φοιτᾶν τρὶσ τοῦ μηνὸσ τὸν ἀπελευθερωθέντα πρὸσ τὴν τοῦ ἀπελευθερώσαντοσ ἑστίαν, ἐπαγγελλόμενον ὅτι χρὴ δρᾶν τῶν δικαίων καὶ ἅμα δυνατῶν, καὶ περὶ γάμου ποιεῖν ὅτιπερ ἂν συνδοκῇ τῷ γενομένῳ δεσπότῃ. πλουτεῖν δὲ τοῦ ἀπελευθερώσαντοσ μὴ ἐξεῖναι μᾶλλον· τὸ δὲ πλέον γιγνέσθω τοῦ δεσπότου.

μὴ πλείω δὲ εἴκοσιν ἐτῶν μένειν τὸν ἀφεθέντα, ἀλλὰ καθάπερ καὶ τοὺσ ἄλλουσ ξένουσ ἀπιέναι λαβόντα τὴν αὑτοῦ πᾶσαν οὐσίαν, ἐὰν μὴ πείσῃ τούσ τε ἄρχοντασ καὶ τὸν ἀπελευθερώσαντα. ἐὰν δὲ τῷ ἀπελευθερωθέντι ἢ καὶ τῶν ἄλλων τῳ ξένων οὐσία πλείων γίγνηται τοῦ τρίτου μεγέθει τιμήματοσ, ᾗ ἂν τοῦτο ἡμέρᾳ γένηται, τριάκοντα ἡμερῶν ἀπὸ ταύτησ τῆσ ἡμέρασ λαβὼν ἀπίτω τὰ ἑαυτοῦ, καὶ μηδεμία τῆσ μονῆσ παραίτησισ ἔτι τούτῳ παρ’ ἀρχόντων γιγνέσθω· ἐὰν δέ τισ ἀπειθῶν τούτοισ εἰσαχθεὶσ εἰσ δικαστήριον ὄφλῃ, θανάτῳ τε ζημιούσθω καὶ τὰ χρήματα αὐτοῦ γιγνέσθω δημόσια.

δίκαι δ’ ἔστωσαν τούτων ἐν ταῖσ φυλετικαῖσιν δίκαισ, ἐὰν μὴ πρότερον ἐν γείτοσιν ἢ ἐν αἱρετοῖσιν δικασταῖσ ἀπαλλάττωνται πρὸσ ἀλλήλουσ τῶν ἐγκλημάτων. χρημάτων, ἀναγέτω μὲν ὁ ἔχων εἰσ πρατῆρα ἢ τὸν δόντα ἀξιόχρεών τε καὶ ἔνδικον ἤ τινι τρόπῳ παραδόντα ἄλλῳ κυρίωσ, εἰσ μὲν πολίτην ἢ καὶ μέτοικον τῶν ἐν τῇ πόλει ἡμερῶν τριάκοντα, εἰσ δὲ ξενικὴν παράδοσιν πέντε μηνῶν, ἧσ μέσοσ ὁ μὴν ἐν ᾧ τρέπεται θερινὸσ ἥλιοσ εἰσ τὰ χειμερινά.

ὅσα δὲ διά τινοσ ὠνῆσ ἢ καὶ πράσεωσ ἀλλάττηταί τισ ἕτεροσ ἄλλῳ, διδόντα ἐν χώρᾳ τῇ τεταγμένῃ ἑκάστοισ κατ’ ἀγορὰν καὶ δεχόμενον ἐν τῷ παραχρῆμα τιμήν, οὕτωσ ἀλλάττεσθαι, ἄλλοθι δὲ μηδαμοῦ, μηδ’ ἐπὶ ἀναβολῇ πρᾶσιν μηδὲ ὠνὴν ποιεῖσθαι μηδενόσ· ἐὰν δὲ ἄλλωσ ἢ ἐν ἄλλοισ τόποισ ὁτιοῦν ἀνθ’ ὁτουοῦν διαμείβηται ἕτεροσ ἄλλῳ, πιστεύων πρὸσ ὃν ἂν ἀλλάττηται, ποιείτω ταῦτα ὡσ οὐκ οὐσῶν δικῶν κατὰ νόμον περὶ τῶν μὴ πραθέντων κατὰ τὰ νῦν λεγόμενα.

ἐράνων δὲ πέρι, τὸν βουλόμενον ἐρανίζειν φίλον παρὰ φίλοισ· ἐὰν δέ τισ διαφορὰ γίγνηται περὶ τῆσ ἐρανίσεωσ, οὕτω πράττειν ὡσ δικῶν μηδενὶ περὶ τούτων μηδαμῶσ ἐσομένων. ὃσ δ’ ἂν ἀποδόμενοσ τιμήν του λάβῃ μὴ ἐλάττω δραχμῶν πεντήκοντα, παραμενέτω κατὰ πόλιν ἐξ ἀνάγκησ δέκα ἡμέρασ, ὁ δὲ πριάμενοσ ἴστω τὴν οἰκίαν τὴν τοῦ ἀποδομένου, τῶν περὶ τὰ τοιαῦτα ἐγκλημάτων εἰωθότων γίγνεσθαι χάριν καὶ τῶν ἀναγωγῶν τῶν κατὰ νόμουσ εἵνεκα· ἡ δὲ κατὰ νόμουσ ἀναγωγὴ καὶ μὴ τῇδε ἔστω.

ἐάν τισ ἀνδράποδον ἀποδῶται κάμνον φθόῃ ἢ λιθῶν ἢ στραγγουριῶν ἢ τῇ καλουμένῃ ἱερᾷ νόσῳ ἢ καὶ ἑτέρῳ τινὶ ἀδήλῳ τοῖσ πολλοῖσ νοσήματι μακρῷ καὶ δυσιάτῳ κατὰ τὸ σῶμα ἢ κατὰ τὴν διάνοιαν, ἐὰν μὲν ἰατρῷ τισ ἢ γυμναστῇ, μὴ ἀναγωγῆσ ἔστω τούτῳ πρὸσ τὸν τοιοῦτον τυγχάνειν, μηδ’ ἐὰν τἀληθέσ τισ προειπὼν ἀποδῶταί τῳ· ἐὰν δέ τισ ἰδιώτῃ τι τῶν τοιούτων ἀποδῶται δημιουργόσ, ὁ πριάμενοσ ἐντὸσ ἑκμήνου ἀναγέτω, πλὴν τῆσ ἱερᾶσ, ταύτησ δ’ ἐντὸσ ἐνιαυτοῦ τὴν ἀναγωγὴν ἐξέστω ποιεῖσθαι τῆσ νόσου.

διαδικαζέσθω δὲ ἔν τισι τῶν ἰατρῶν, οὓσ ἂν κοινῇ προβαλόμενοι ἕλωνται· τὸν δὲ ὀφλόντα τὴν δίκην διπλάσιον ἀποτίνειν τῆσ τιμῆσ ἧσ ἂν ἀποδῶται. ἐὰν δὲ ἰδιώτῃ τισ ἰδιώτησ, ἀναγωγὴν μὲν εἶναι, καθάπερ καὶ τοῖσ πρόσθεν ἐρρήθη, καὶ τὴν διαδικασίαν, ὁ δὲ ὀφλὼν τὴν τιμὴν ἁπλῆν ἀποτινέτω. νόμον, τῆσ τιμῆσ τε ἀποδότω τῷ πριαμένῳ τριπλάσιον.

ὁ δὲ ἀλλαττόμενοσ ἢ νόμισμα ἀντὶ νομίσματοσ, ἢ καὶ τῶν ἄλλων ζῴων ὁτιοῦν ἢ καὶ μὴ ζῴων, ἀκίβδηλον πᾶν διδότω καὶ δεχέσθω τῷ νόμῳ συνεπόμενοσ·

προοίμιον δέ, καθάπερ ἄλλων νόμων, δεξώμεθα καὶ περὶ ὅλησ ταύτησ τῆσ κάκησ. κιβδηλείαν δὲ χρὴ πάντα ἄνδρα διανοηθῆναι καὶ ψεῦδοσ καὶ ἀπάτην ὡσ ἕν τι γένοσ ὄν, τοῦτο ᾧ τὴν φήμην ἐπιφέρειν εἰώθασιν οἱ πολλοί, κακῶσ λέγοντεσ, ὡσ ἐν καιρῷ γιγνόμενον ἑκάστοτε τὸ τοιοῦτον πολλάκισ ἂν ὀρθῶσ ἔχοι, τὸν καιρὸν δὲ καὶ ὅπου καὶ ὁπότε ἀτάκτωσ καὶ ἀορίστωσ ἐῶντεσ, τῇ λέξει ταύτῃ πολλὰ ζημιοῦνταί τε καὶ ζημιοῦσιν ἑτέρουσ. νομοθέτῃ δὲ οὐκ ἐγχωρεῖ τοῦτο ἀόριστον ἐᾶν, ἀλλὰ ἢ μείζουσ ἢ ἐλάττουσ ὁρ́ουσ ἀεὶ δεῖ διασαφεῖν, καὶ δὴ καὶ νῦν ὡρίσθω.

Ψεῦδοσ μηδεὶσ μηδὲν μηδ’ ἀπάτην μηδέ τι κίβδηλον, γένοσ ἐπικαλούμενοσ θεῶν, μήτε λόγῳ μήτε ἔργῳ πράξειεν, ὁ μὴ θεομισέστατοσ ἔσεσθαι μέλλων· οὗτοσ δ’ ἐστὶν ὃσ ἂν ὁρ́κουσ ὀμνὺσ ψευδεῖσ μηδὲν φροντίζῃ θεῶν, δεύτεροσ δὲ ὃσ ἂν ἐναντίον τῶν κρειττόνων αὑτοῦ ψεύδηται.

κρείττουσ δὲ οἱ ἀμείνουσ τῶν χειρόνων, πρεσβῦταί τε ὡσ ἐπὶ τὸ πᾶν εἰπεῖν τῶν νέων, διὸ καὶ γονῆσ κρείττουσ ἐκγόνων, καὶ ἄνδρεσ δὴ γυναικῶν καὶ παίδων, ἄρχοντέσ τε ἀρχομένων· οὓσ αἰδεῖσθαι πᾶσιν πάντασ πρέπον ἂν εἰή ἐν ἄλλῃ τε ἀρχῇ πάσῃ καὶ ἐν ταῖσ πολιτικαῖσ δὴ μάλιστα ἀρχαῖσ, ὅθεν ὁ νῦν παρὼν ἡμῖν λόγοσ ἐλήλυθεν. πᾶσ γὰρ τῶν κατ’ ἀγορὰν ὁ κιβδηλεύων τι ψεύδεται καὶ ἀπατᾷ καὶ τοὺσ θεοὺσ παρακαλῶν ἐπόμνυσιν ἐν τοῖσ τῶν ἀγορανόμων νόμοισίν τε καὶ φυλακτηρίοισ, οὔτε ἀνθρώπουσ αἰδούμενοσ οὔτε θεοὺσ σεβόμενοσ. πάντωσ μὲν δὴ καλὸν ἐπιτήδευμα θεῶν ὀνόματα μὴ χραίνειν ῥᾳδίωσ, ἔχοντα ὡσ ἔχουσιν ἡμῶν ἑκάστοτε τὰ πολλὰ οἱ πλεῖστοι καθαρότητόσ τε καὶ ἁγνείασ τὰ περὶ τοὺσ θεούσ·

εἰ δ’ οὖν μὴ πείθοιτο, ὅδε νόμοσ· ὁ πωλῶν ὁτιοῦν ἐν ἀγορᾷ μηδέποτε δύο εἴπῃ τιμὰσ ὧν ἂν πωλῇ, ἁπλῆν δὲ εἰπών, ἂν μὴ τυγχάνῃ ταύτησ, ἀποφέρων ὀρθῶσ ἂν ἀποφέροι πάλιν, καὶ ταύτησ τῆσ ἡμέρασ μὴ τιμήσῃ πλέονοσ μηδὲ ἐλάττονοσ, ἔπαινοσ δὲ ὁρ́κοσ τε περὶ παντὸσ τοῦ πωλουμένου ἀπέστω· ἐὰν δέ τισ ἀπειθῇ τούτοισ, ὁ παρατυγχάνων τῶν ἀστῶν, μὴ ἔλαττον ἢ τριάκοντα γεγονὼσ ἔτη, κολάζων μὲν τὸν ὀμνύντα ἀνατὶ τυπτέτω τισ, ἀφροντιστῶν δὲ καὶ ἀπειθῶν ἔνοχοσ ἔστω ψόγῳ προδοσίασ τῶν νόμων.

νῦν πείθεσθαι λόγοισ, ὁ προστυγχάνων τῶν γιγνωσκόντων, δυνατὸσ ὢν ἐξελέγχειν, ἐναντίον ἐλέγξασ τῶν ἀρχόντων, ὁ μὲν δοῦλοσ φερέσθω τὸ κιβδηλευθὲν καὶ ὁ μέτοικοσ, ὁ δὲ πολίτησ μὴ ἐλέγχων μὲν ὡσ ἀποστερῶν τοὺσ θεοὺσ κακὸσ ἀγορευέσθω, ἐλέγξασ δὲ ἀναθέτω τοῖσ τὴν ἀγορὰν ἔχουσιν θεοῖσ.

ὁ δὲ δὴ φανερὸσ γενόμενόσ τι πωλῶν τοιοῦτον, πρὸσ τῷ στερηθῆναι τοῦ κιβδηλευθέντοσ, ὁπόσησ ἂν τιμῆσ ἀξιώσῃ τὸ πωλούμενον, κατὰ δραχμὴν ἑκάστην τῇ μάστιγι τυπτέσθω πληγὰσ ὑπὸ κήρυκοσ ἐν τῇ ἀγορᾷ κηρύξαντοσ ὧν ἕνεκα μέλλει τύπτεσθαι. τὰ δὲ κιβδηλεύματά τε καὶ κακουργίασ τῶν πωλούντων οἵ τε ἀγορανόμοι καὶ οἱ νομοφύλακεσ, πυθόμενοι τῶν ἐμπείρων περὶ ἕκαστα, ἀναγραψάντων ἅ τε χρὴ ποιεῖν τὸν πωλοῦντα καὶ ἃ μή, καὶ πρόσθε τοῦ ἀγορανομίου θέντων ἐν στήλῃ γράψαντεσ νόμουσ εἶναι τοῖσ περὶ τὴν τῆσ ἀγορᾶσ χρείαν μηνυτὰσ σαφεῖσ.

τὰ δὲ περὶ τῶν ἀστυνόμων ἐν τοῖσ πρόσθεν ἱκανῶσ εἴρηται· ἐὰν δέ τι προσδεῖν δοκῇ, νομοφύλαξιν ἐπανακοινώσαντεσ καὶ γράψαντεσ τὸ δοκοῦν ἐκλιπεῖν, εἰσ ἀστυνόμιον θέντων ἐν στήλῃ τά τε πρῶτα καὶ τὰ δεύτερα τεθέντα αὐτοῖσιν τῆσ ἀρχῆσ νόμιμα.

κιβδήλοισ δ’ ἐπιτηδεύμασιν ἕπεται κατὰ πόδα καπηλείασ ἐπιτηδεύματα·

ταύτησ δὲ πέρι συμπάσησ συμβουλὴν πρῶτον δόντεσ καὶ λόγον, ἐπ’ αὐτῇ νόμον ὕστερον ἐπιθώμεθα. καπηλεία γὰρ κατὰ πόλιν πᾶσα γέγονεν οὐ βλάβησ ἕνεκα τό γε κατὰ φύσιν, πᾶν δὲ τοὐναντίον· πῶσ γὰρ οὐκ εὐεργέτησ πᾶσ ὃσ ἂν οὐσίαν χρημάτων ὡντινωνοῦν, ἀσύμμετρον οὖσαν καὶ ἀνώμαλον, ὁμαλήν τε καὶ σύμμετρον ἀπεργάζηται;

τοῦτο ἡμῖν χρὴ φάναι καὶ τὴν τοῦ νομίσματοσ ἀπεργάζεσθαι δύναμιν, καὶ τὸν ἔμπορον ἐπὶ τούτῳ τετάχθαι δεῖ λέγειν. καὶ μισθωτὸσ καὶ πανδοκεὺσ καὶ ἄλλα, τὰ μὲν εὐσχημονέστερα, τὰ δὲ ἀσχημονέστερα γιγνόμενα, τοῦτό γε πάντα δύναται, πᾶσιν ἐπικουρίαν ταῖσ χρείαισ ἐξευπορεῖν καὶ ὁμαλότητα ταῖσ οὐσίαισ. τί ποτε δὴ τὸ μὴ καλὸν αὐτὸ μηδ’ εὔσχημον δοκεῖν εἶναι, καὶ τί τὸ διαβεβληκὸσ τυγχάνει, ἴδωμεν, ἵνα εἰ μὴ καὶ τὸ ὅλον, ἀλλ’ οὖν μέρη γε ἐξιασώμεθα νόμῳ.

πρᾶγμ’ ἔσθ’, ὡσ ἐοίκεν, οὐ φαῦλον, οὐδὲ σμικρᾶσ δεόμενον ἀρετῆσ. πῶσ λέγεισ; ὦ φίλε Κλεινία, σμικρὸν γένοσ ἀνθρώπων καὶ φύσει ὀλίγον καὶ ἄκρᾳ τροφῇ τεθραμμένον, ὅταν εἰσ χρείασ τε καὶ ἐπιθυμίασ τινῶν ἐμπίπτῃ, καρτερεῖν πρὸσ τὸ μέτριον δυνατόν ἐστιν, καὶ ὅταν ἐξῇ χρήματα λαβεῖν πολλά, νήφει καὶ πρότερον αἱρεῖται τοῦ πολλοῦ τὸ τοῦ μέτρου ἐχόμενον· τὰ δὲ τῶν ἀνθρώπων πλήθη πᾶν τοὐναντίον ἔχει τούτοισ, δεόμενά τε ἀμέτρωσ δεῖται καὶ ἐξὸν κερδαίνειν τὰ μέτρια, ἀπλήστωσ αἱρεῖται κερδαίνειν, διὸ πάντα τὰ περὶ τὴν καπηλείαν καὶ ἐμπορίαν καὶ πανδοκείαν γένη διαβέβληταί τε καὶ ἐν αἰσχροῖσ γέγονεν ὀνείδεσιν.

ἐπεὶ εἴ τισ, ὃ μή ποτε γένοιτο οὐδ’ ἔσται, προσαναγκάσειεν ‐ γελοῖον μὲν εἰπεῖν, ὅμωσ δὲ εἰρήσεται ‐ πανδοκεῦσαι τοὺσ πανταχῇ ἀρίστουσ ἄνδρασ ἐπί τινα χρόνον, ἢ καπηλεύειν ἤ τι τῶν τοιούτων πράττειν, ἢ καὶ γυναῖκασ ἔκ τινοσ ἀνάγκησ εἱμαρμένησ τοῦ τοιούτου μετασχεῖν τρόπου, γνοίημεν ἂν ὡσ φίλον καὶ ἀγαπητόν ἐστιν ἕκαστον τούτων, καὶ εἰ κατὰ λόγον ἀδιάφθορον γίγνοιτο, ἐν μητρὸσ ἂν καὶ τροφοῦ σχήματι τιμῷτο τὰ τοιαῦτα πάντα· ἕνεκα τόπουσ καὶ πανταχόσε μήκη ἔχοντασ ὁδῶν ἱδρυσάμενοσ οἰκήσεισ, ἐν ἀπορίᾳ γιγνομένουσ καταλύσεσιν ἀγαπηταῖσ δεχόμενοσ ἢ ὑπὸ χειμώνων ἀγρίων βίᾳ ἐλαυνομένουσ, εὐδιεινὴν γαλήνην παρασχὼν ἢ πνίγεσιν ἀναψυχήν, τὰ μετὰ ταῦτα οὐχ ὡσ ἑταίρουσ δεξάμενοσ φιλικὰ παράσχῃ ξένια ἑπόμενα ταῖσ ὑποδοχαῖσ, ὡσ δ’ ἐχθροὺσ αἰχμαλώτουσ κεχειρωμένουσ ἀπολυτρώσῃ τῶν μακροτάτων καὶ ἀδίκων καὶ ἀκαθάρτων λύτρων, ταῦτά ἐστιν καὶ τὰ τοιαῦτα ἐν σύμπασιν τοῖσ τοιούτοισ ὀρθῶσ ἁμαρτανόμενα τὰσ διαβολὰσ τῇ τῆσ ἀπορίασ ἐπικουρήσει παρεσκευακότα.

τούτων οὖν χρὴ φάρμακον ἀεὶ τέμνειν τὸν νομοθέτην.

ὀρθὸν μὲν δὴ πάλαι τε εἰρημένον ὡσ πρὸσ δύο μάχεσθαι καὶ ἐναντία χαλεπόν, καθάπερ ἐν ταῖσ νόσοισ πολλοῖσ τε ἄλλοισιν· καὶ δὴ καὶ νῦν ἡ τούτων καὶ περὶ ταῦτα ἐστὶν πρὸσ δύο μάχη, πενίαν καὶ πλοῦτον, τὸν μὲν ψυχὴν διεφθαρκότα τρυφῇ τῶν ἀνθρώπων, τὴν δὲ λύπαισ προτετραμμένην εἰσ ἀναισχυντίαν αὐτήν. τίσ οὖν δὴ τῆσ νόσου ταύτησ ἀρωγὴ γίγνοιτ’ ἂν ἐν νοῦν ἐχούσῃ πόλει; πρῶτον μὲν ὅτι σμικροτάτῳ χρῆσθαι κατὰ δύναμιν τῷ τῶν καπήλων γένει, ἔπειτα τούτοισ τῶν ἀνθρώπων προστάττειν ὧν διαφθειρομένων οὐκ ἂν γίγνοιτο μεγάλη λύμη τῇ πόλει, τρίτον δὲ αὐτοῖσ τοῖσ μετασχοῦσι τούτων τῶν ἐπιτηδευμάτων εὑρεῖν μηχανὴν ὅπωσ ἤθη μὴ ἀνέδην ἀναισχυντίασ τε καὶ ἀνελευθέρου ψυχῆσ μέτοχα συμβήσεται γίγνεσθαι ῥᾳδίωσ.

μετὰ δὴ τὰ νῦν εἰρημένα, περὶ ταῦτα νόμοσ ἀγαθῇ τύχῃ τοιόσδε ἡμῖν γιγνέσθω·

Μαγνήτων, οὓσ ὁ θεὸσ ἀνορθῶν πάλιν κατοικίζει, γεωμόροι ὅσοι τῶν τετταράκοντα καὶ πεντακισχιλίων ἑστιῶν εἰσιν, μήτε κάπηλοσ ἑκὼν μηδ’ ἄκων μηδεὶσ γιγνέσθω μηδ’ ἔμποροσ μήτε διακονίαν μηδ’ ἥντινα κεκτημένοσ ἰδιώταισ τοῖσ μὴ ἐξ ἴσου ἑαυτῷ, πλὴν πατρὶ καὶ μητρὶ καὶ τοῖσ ἔτι τούτων εἰσ τὸ ἄνω γένεσιν καὶ πᾶσι τοῖσ αὑτοῦ πρεσβυτέροισ, ὅσοι ἐλεύθεροι ἐλευθέρωσ. τὸ δ’ ἐλευθερικὸν καὶ ἀνελεύθερον ἀκριβῶσ μὲν οὐ ῥᾴδιον νομοθετεῖν, κρινέσθω γε μὴν ὑπὸ τῶν τὰ ἀριστεῖα εἰληφότων τῷ ἐκείνων μίσει τε καὶ ἀσπασμῷ.

ὃσ δ’ ἂν καπηλείασ τῆσ ἀνελευθέρου τέχνῃ τινὶ μετάσχῃ, γραφέσθω μὲν αὐτὸν γένουσ αἰσχύνησ ὁ βουλόμενοσ πρὸσ τοὺσ ἀρετῇ πρώτουσ κεκριμένουσ, ἐὰν δὲ δόξῃ ἀναξίῳ ἐπιτηδεύματι καταρρυπαίνειν τὴν αὑτοῦ πατρῴαν ἑστίαν, δεθεὶσ ἐνιαυτὸν ἀποσχέσθω τοῦ τοιούτου, καὶ ἐὰν αὖθισ, ἔτη δύο, καὶ ἐφ’ ἑκάστησ ἁλώσεωσ τοὺσ δεσμοὺσ μὴ παυέσθω διπλασιάζων τὸν ἔμπροσθεν χρόνον. δεύτεροσ μὴν νόμοσ·

Μέτοικον εἶναι χρεὼν ἢ ξένον, ὃσ ἂν μέλλῃ καπηλεύσειν· τὸ δὲ τρίτον καὶ τρίτοσ· ὅπωσ ὡσ ἄριστοσ ἢ καὶ κακὸσ ὡσ ἥκιστα ὁ τοιοῦτοσ ἡμῖν ᾖ σύνοικοσ ἐν τῇ πόλει, τοὺσ νομοφύλακασ χρὴ νοῆσαι φύλακασ εἶναι μὴ μόνον ἐκείνων οὓσ φυλάττειν ῥᾴδιον μὴ παρανόμουσ καὶ κακοὺσ γίγνεσθαι, ὅσοι γενέσει καὶ τροφαῖσ εὖ πεπαίδευνται, τοὺσ δὲ μὴ τοιούτουσ ἐπιτηδεύματά τε ἐπιτηδεύοντασ ἃ ῥοπὴν ἔχει τινὰ ἰσχυρὰν πρὸσ τὸ προτρέπειν κακοὺσ γίγνεσθαι, φυλακτέον μᾶλλον. ταύτῃ δὴ τὰ περὶ τὴν καπηλείαν πολλὴν οὖσαν καὶ πολλὰ ἐπιτηδεύματα τοιαῦτα κεκτημένην, ὅσαπερ ἂν αὐτῶν λειφθῇ δόξαντα ἐκ πολλῆσ ἀνάγκησ ἐν τῇ πόλει δεῖν εἶναι, συνελθεῖν αὖ χρεὼν περὶ ταῦτα τοὺσ νομοφύλακασ μετὰ τῶν ἐμπείρων ἑκάστησ καπηλείασ, καθάπερ ἔμπροσθεν ἐπετάξαμεν τῆσ κιβδηλείασ πέρι, συγγενοῦσ τούτῳ πράγματοσ, συνελθόντασ δὲ ἰδεῖν λῆμμά τε καὶ ἀνάλωμα τί ποτε τῷ καπήλῳ κέρδοσ ποιεῖ τὸ μέτριον, γράψαντασ δὲ θεῖναι τὸ γιγνόμενον ἀνάλωμα καὶ λῆμμα καὶ φυλάττειν, τὰ μὲν ἀγορανόμουσ, τὰ δὲ ἀστυνόμουσ, τὰ δὲ ἀγρονόμουσ·

καὶ σχεδὸν οὕτωσ ἂν καπηλεία τὰ μὲν ὠφελοῖ ἑκάστουσ, σμικρότατα δὲ ἂν βλάπτοι τοὺσ ἐν ταῖσ πόλεσι χρωμένουσ.

ὅσα τισ ἂν ὁμολογῶν συνθέσθαι μὴ ποιῇ κατὰ τὰσ ὁμολογίασ, πλὴν ὧν ἂν νόμοι ἀπείργωσιν ἢ ψήφισμα, ἤ τινοσ ὑπὸ ἀδίκου βιασθεὶσ ἀνάγκησ ὁμολογήσῃ, καὶ ἐὰν ἀπὸ τύχησ ἀπροσδοκήτου τισ ἄκων κωλυθῇ, δίκασ εἶναι τῶν ἄλλων ἀτελοῦσ ὁμολογίασ ἐν ταῖσ φυλετικαῖσιν δίκαισ, ἐὰν ἐν διαιτηταῖσ ἢ γείτοσιν ἔμπροσθεν μὴ δύνωνται διαλλάττεσθαι.

Ἡφαίστου καὶ Ἀθηνᾶσ ἱερὸν τὸ τῶν δημιουργῶν γένοσ, οἳ τὸν βίον ἡμῖν συγκατεσκευάκασιν τέχναισ, Ἄρεωσ δ’ αὖ καὶ Ἀθηνᾶσ οἱ τὰ τῶν δημιουργῶν σῴζοντεσ τέχναισιν ἑτέραισ ἀμυντηρίοισ ἔργα· δικαίωσ δὲ καὶ τὸ τούτων γένοσ ἱερόν ἐστι τούτων τῶν θεῶν.

οὗτοι δὴ πάντεσ χώραν καὶ δῆμον θεραπεύοντεσ διατελοῦσιν, οἱ μὲν ἄρχοντεσ τῶν κατὰ πόλεμον ἀγώνων, οἱ δὲ ὀργάνων τε καὶ ἔργων ἀποτελοῦντεσ γένεσιν ἔμμισθον· οἷσ δὴ περὶ τὰ τοιαῦτα οὐ πρέπον ἂν εἰή ψεύδεσθαι, θεοὺσ προγόνουσ αὑτῶν αἰδουμένουσ. ἂν δή τισ δημιουργῶν εἰσ χρόνον εἰρημένον ἔργον μὴ ἀποτελέσῃ διὰ κάκην, μηδὲν τὸν βιοδότην θεὸν ἐπαιδεσθείσ, ἡγούμενοσ ὡσ οἰκεῖον συγγνώμονα εἶναι θεόν, οὐδὲν τῷ νῷ βλέπων, πρῶτον μὲν δίκην τῷ θεῷ ὑφέξει, δεύτερον δὲ ἑπόμενοσ αὐτῷ νόμοσ κείσθω·

τὴν τιμὴν τῶν ἔργων ὀφειλέτω ὧν ἂν τὸν ἐκδόντα ψεύσηται καὶ πάλιν ἐξ ἀρχῆσ ἐν τῷ ῥηθέντι χρόνῳ προῖκα ἐξεργαζέσθω. καὶ ἀναιρουμένῳ δ’ ἔργον συμβουλευτὴσ νόμοσ, ἅπερ τῷ πωλοῦντι συνεβούλευεν, μὴ πλέονοσ τιμᾶν διαπειρώμενον ἀλλ’ ὡσ ἁπλούστατα τῆσ ἀξίασ, ταὐτὸν δὴ προστάττει καὶ τῷ ἀναιρουμένῳ ‐ γιγνώσκει γὰρ ὅ γε δημιουργὸσ τὴν ἀξίαν ‐ ἐν ἐλευθέρων οὖν πόλεσιν οὐ δή ποτε χρὴ τέχνῃ, σαφεῖ τε καὶ ἀψευδεῖ φύσει πράγματι, διαπειρᾶσθαι τῶν ἰδιωτῶν τεχνάζοντα αὐτὸν τὸν δημιουργόν, δίκασ δὲ εἶναι τούτων τῷ ἀδικουμένῳ πρὸσ τὸν ἀδικοῦντα. ἐὰν δέ τισ ἐκδοὺσ αὖ δημιουργῷ μὴ ἀποδῷ τοὺσ μισθοὺσ ὀρθῶσ κατὰ τὴν ἔννομον ὁμολογίαν γενομένην, Δία δὲ πολιοῦχον καὶ Ἀθηνᾶν κοινωνοὺσ πολιτείασ ἀτιμάζων, βραχὺ κέρδοσ ἀγαπῶν, λύῃ μεγάλασ κοινωνίασ, νόμοσ ὁ βοηθῶν ἔστω τῷ τῆσ πόλεωσ συνδέσμῳ μετὰ θεῶν·

ὃσ γὰρ ἂν προαμειψάμενοσ ἔργον μισθοὺσ μὴ ἀποδιδῷ ἐν χρόνοισ τοῖσ ὁμολογηθεῖσιν, διπλοῦν πραττέσθω·

ὁπόσα δανεισμῷ συμβάλλει τισ, οὗτοσ τῇ δραχμῇ ἑκάστου μηνὸσ ἐπωβελίαν κατατιθέτω, δίκασ δὲ εἶναι τούτων ἐν τοῖσ κατὰ φυλὰσ δικαστηρίοισ.

ὡσ δὲ ἐν παρέργῳ περὶ τῶν κατὰ πόλεμον δημιουργῶν ὄντων σωτηρίασ, στρατηγῶν τε καὶ ὅσοι περὶ ταῦτα τεχνικοί, δίκαιον εἰπεῖν, ὅτι τὸ παράπαν ἐμνήσθημεν δημιουργῶν·

ὃσ τούτοισ αὖ, καθάπερ ἐκείνοισ, οἱο͂ν ἑτέροισ οὖσιν δημιουργοῖσ. ἐάν τισ ἄρα καὶ τούτων ἀνελόμενοσ δημόσιον ἔργον εἴθ’ ἑκὼν εἴτε προσταχθὲν καλῶσ ἐξεργάσηται, τὰσ τιμάσ, οἳ δὴ μισθοὶ πολεμικοῖσ ἀνδράσιν εἰσίν, ἀποδιδῷ δικαίωσ, ὁ νόμοσ αὐτὸν ἐπαινῶν οὔποτε καμεῖται· ἐὰν δὲ προαμειψάμενοσ ἔργον τι τῶν κατὰ πόλεμον καλῶν ἔργων μὴ ἀποδιδῷ, μέμψεται.

νόμοσ οὖν οὗτοσ ἐπαίνῳ περὶ τούτων ἡμῖν μεμειγμένοσ κείσθω, συμβουλευτικόσ, οὐ βιαστικόσ, τῷ πλήθει τῶν πολιτῶν, τιμᾶν τοὺσ ἀγαθοὺσ ἄνδρασ, ὅσοι σωτῆρεσ τῆσ πόλεώσ εἰσι συμπάσησ εἴτε ἀνδρείαισ εἴτε πολεμικαῖσ μηχαναῖσ, δευτέρουσ· πρώτοισ γὰρ τὸ μέγιστον γέρασ δεδόσθω τοῖσ τὰ τῶν ἀγαθῶν νομοθετῶν γράμματα τιμᾶν διαφερόντωσ δυνηθεῖσιν.

τὰ μὲν δὴ μέγιστα τῶν συμβολαίων, ὅσα πρὸσ ἀλλήλουσ ἄνθρωποι συμβάλλουσιν, πλήν γε ὀρφανικῶν καὶ τῆσ τῶν ἐπιτρόπων ἐπιμελείασ τῶν ὀρφανῶν, σχεδὸν ἡμῖν διατέτακται·

ταῦτα δὲ δὴ μετὰ τὰ νῦν εἰρημένα ἀναγκαῖον ἁμῶσ γέ πωσ τάξασθαι.

τούτων δὲ ἀρχαὶ πάντων αἵ τε τῶν τελευτᾶν μελλόντων ἐπιθυμίαι τῆσ διαθέσεωσ αἵ τε τῶν μηδὲν τὸ παράπαν διαθεμένων τύχαι· ἀναγκαῖον δὲ εἶπον, ὦ Κλεινία, βλέψασ αὐτῶν πέρι πρόσ τε τὸ δύσκολον καὶ χαλεπόν. οὐδὲ γὰρ ἄτακτον δυνατόν ἐστ’ αὐτὸ ἐᾶν· πολλὰ γὰρ ἕκαστοι καὶ διάφορα ἀλλήλων καὶ ἐναντία τιθεῖντ’ ἂν τοῖσ τε νόμοισ καὶ τοῖσ τῶν ζώντων ἤθεσιν καὶ τοῖσ αὑτῶν τοῖσ ἔμπροσθεν πρὶν διατίθεσθαι μέλλειν, εἴ τισ ἐξουσίαν δώσει ἁπλῶσ οὕτωσ κυρίαν εἶναι διαθήκην ἣν ἄν τισ διαθῆται ὁπωσοῦν ἔχων πρὸσ τῷ τοῦ βίου τέλει. ἀνοήτωσ γὰρ δὴ καὶ διατεθρυμμένωσ τινὰ τρόπον ἔχομεν οἱ πλεῖστοι, ὅταν ἤδη μέλλειν ἡγώμεθα τελευτᾶν.

πῶσ τοῦτο, ὦ ξένε, λέγεισ; χαλεπόν ἐστ’, ὦ Κλεινία, μέλλων ἄνθρωποσ τελευτήσειν, καὶ μεστὸν λόγου τοῖσ νομοθέταισ εὖ μάλα φοβεροῦ καὶ δυσχεροῦσ. πῇ; ζητῶν εἶναι κύριοσ ἁπάντων, εἰώθε μετ’ ὀργῆσ λέγειν.

ποῖα δή; δεινόν γε, ὦ θεοί, φησίν, εἰ τὰ ἐμὰ ἐμοὶ μηδαμῶσ ἐξέσται δοῦναί τε ὅτῳ ἂν ἐθέλω καὶ μή, καὶ τῷ μὲν πλείω, τῷ δ’ ἐλάττονα, τῶν ὁπόσοι περὶ ἐμὲ φαῦλοι καὶ ὅσοι ἀγαθοὶ γεγόνασιν φανερῶσ, βασανισθέντεσ ἱκανῶσ ἐν νόσοισ, οἱ δ’ ἐν γήρᾳ καὶ ἄλλαισ παντοίαισι τύχαισ. οὐκοῦν, ὦ ξένε, καλῶσ δοκοῦσίν σοι λέγειν; μαλθακοὶ ἔμοιγ’, ὦ Κλεινία, δοκοῦσιν οἱ πάλαι νομοθετοῦντεσ γεγονέναι καὶ ἐπὶ σμικρὸν τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων βλέποντέσ τε καὶ διανοούμενοι νομοθετεῖν.

πῶσ λέγεισ; τὸν λόγον τοῦτον, ὠγαθέ, φοβούμενοι, τὸν νόμον ἐτίθεσαν τὸν ἐξεῖναι τὰ ἑαυτοῦ διατίθεσθαι ἁπλῶσ ὅπωσ ἄν τισ ἐθέλῃ τὸ παράπαν, ἐγὼ δὲ καὶ σὺ τοῖσ ἐν τῇ σῇ πόλει μέλλουσι τελευτᾶν ἀποκρινούμεθα ἐμμελέστερόν πωσ. ὦ φίλοι, φήσομεν, καὶ ἀτεχνῶσ ἐφήμεροι, χαλεπὸν ὑμῖν ἐστιν γιγνώσκειν τὰ ὑμέτερ’ αὐτῶν χρήματα καὶ πρόσ γε ὑμᾶσ αὐτούσ, ὥσπερ καὶ τὸ τῆσ Πυθίασ γράμμα φράζει, τὰ νῦν.

ἔγωγ’ οὖν νομοθέτησ ὢν οὔθ’ ὑμᾶσ ὑμῶν αὐτῶν εἶναι τίθημι οὔτε τὴν οὐσίαν ταύτην, σύμπαντοσ δὲ τοῦ γένουσ ὑμῶν τοῦ τε ἔμπροσθεν καὶ τοῦ ἔπειτα ἐσομένου, καὶ ἔτι μᾶλλον τῆσ πόλεωσ εἶναι τό τε γένοσ πᾶν καὶ τὴν οὐσίαν· καὶ οὕτω τούτων ἐχόντων, οὐκ, ἐάν τισ ὑμᾶσ θωπείαισ ὑποδραμὼν ἐν νόσοισ ἢ γήρᾳ σαλεύοντασ παρὰ τὸ βέλτιστον διατίθεσθαι πείθῃ, συγχωρήσομαι ἑκών, ὅτι δὲ τῇ πόλει τε ἄριστον πάσῃ καὶ γένει, πρὸσ πᾶν τοῦτο βλέπων νομοθετήσω, τὸ ἑνὸσ ἑκάστου κατατιθεὶσ ἐν μοίραισ ἐλάττοσι δικαίωσ.

ὑμεῖσ δὲ ἡμῖν ἵλεῴ τε καὶ εὐμενεῖσ ὄντεσ πορεύοισθε ᾗπερ κατὰ φύσιν νῦν πορεύεσθε τὴν ἀνθρωπίνην· ἡμῖν δὲ περὶ τῶν ἄλλων τῶν ὑμετέρων μελήσει, κηδομένοισ ὅτι μάλιστα εἰσ δύναμιν, οὐ τῶν μέν, τῶν δὲ οὔ. ταῦτα μὲν οὖν παραμύθιά τε καὶ προοίμια τῶν τε ζώντων, ὦ Κλεινία, καὶ τῶν τελευτώντων ἔστω, νόμοσ δὲ ὅδε· ὃσ ἂν διαθήκην γράφῃ τὰ αὑτοῦ διατιθέμενοσ, παίδων ὢν πατήρ, πρῶτον μὲν τῶν ὑέων κληρονόμον ὃν ἂν ἀξιώσῃ γίγνεσθαι γραφέτω, τῶν δὲ ἄλλων παίδων, ὃν ἂν μὲν ἑτέρῳ ποιεῖσθαι διδῷ δεχομένῳ, γραφέσθω τοῦτο αὐτό·

ἐὰν δὲ περιγίγνηταί τισ τῶν ὑέων αὐτῷ μὴ ἐπί τινι κλήρῳ πεποιημένοσ, ὃν κατὰ νόμον ἐλπὶσ εἰσ ἀποικίαν ἐκπεμφθήσεσθαι, τούτῳ τῶν ἄλλων χρημάτων ἐξέστω τῷ πατρὶ διδόναι ὅσα ἂν ἐθέλῃ, πλὴν τοῦ πατρῴου κλήρου καὶ τῆσ περὶ τὸν κλῆρον κατασκευῆσ πάσησ, καὶ ἐὰν πλείουσ ὦσιν, πρὸσ μέροσ ὁ πατὴρ ὅπῃ ἂν ἐθέλῃ νεμέτω τὰ περιόντα τοῦ κλήρου.

ὅτῳ δ’ ἂν τῶν ὑέων ὑπάρχων οἶκοσ ᾖ, μὴ νέμειν τούτῳ τῶν χρημάτων, θυγατρί τε ὡσαύτωσ, ᾗ μὲν ἂν ἐγγεγυημένοσ ὡσ ἀνὴρ ἐσόμενοσ ᾖ, μὴ νέμειν, ᾗ δ’ ἂν μή, νέμειν· ἐὰν δέ τῳ τῶν ὑέων ἢ καὶ τῶν θυγατέρων φανῇ κλῆροσ ἐπιχώριοσ τῆσ διαθήκησ γενόμενοσ ὕστερον, τῷ κληρονόμῳ τοῦ τὴν διαθήκην διαθεμένου καταλειπέτω.

ἐὰν δὲ ἄρρενασ μὲν μὴ λείπῃ, θηλείασ δέ, ὁ διατιθέμενοσ, ἄνδρα μὲν τῶν θυγατέρων ᾗτινι ἂν ἐθέλῃ, ὑὸν δὲ αὑτῷ καταλειπέτω, γράψασ κληρονόμον· ἐὰν δὲ ὑόσ τῳ τελευτήσῃ παῖσ ὤν, πρὶν εἰσ ἄνδρασ δυνατὸσ εἶναι τελεῖν, εἴτε γεννητὸσ ὢν εἴτε ποιητόσ, γραφέτω καὶ περὶ τῆσ τοιαύτησ τύχησ ὁ τὴν διαθήκην γράφων τίνα χρὴ παῖδα αὐτῷ δεύτερον ἐπὶ τύχαισ ἀμείνοσιν γίγνεσθαι. ἐὰν δέ τισ ἄπαισ ὢν τὸ παράπαν διαθήκην γράφῃ, τὸ τῆσ ἐπικτήτου δεκατημόριον ἐξελόμενοσ, ἐὰν ἐθέλῃ τῳ δωρεῖσθαι, δωρείσθω·

τὰ δὲ ἄλλα παραδιδοὺσ πάντα τῷ ποιηθέντι ἄμεμπτοσ ἵλεων ὑὸν αὐτὸν ποιείσθω σὺν νόμῳ. ᾧ δ’ ἂν ἐπιτρόπων οἱ παῖδεσ δέωνται, ἐὰν μὲν διαθέμενοσ τελευτᾷ καὶ γράψασ ἐπιτρόπουσ τοῖσ παισὶν ἑκόντασ τε καὶ ὁμολογοῦντασ ἐπιτροπεύσειν οὑστινασοῦν καὶ ὁπόσουσ ἂν ἐθέλῃ, κατὰ ταῦτα τὰ γραφέντα ἡ τῶν ἐπιτρόπων αἱρ́εσισ γιγνέσθω κυρία· ἐὰν δὲ ἢ τὸ παράπαν μὴ διαθέμενοσ τελευτήσῃ τισ ἢ τῆσ τῶν ἐπιτρόπων αἱρέσεωσ ἐλλιπήσ, ἐπιτρόπουσ εἶναι τοὺσ ἐγγύτατα γένει πρὸσ πατρὸσ καὶ μητρὸσ κυρίουσ, δύο μὲν πρὸσ πατρόσ, δύο δὲ πρὸσ μητρόσ, ἕνα δ’ ἐκ τῶν τοῦ τελευτήσαντοσ φίλων, τούτουσ δ’ οἱ νομοφύλακεσ καθιστάντων τῷ δεομένῳ τῶν ὀρφανῶν.

καὶ πάσησ τῆσ ἐπιτροπῆσ καὶ τῶν ὀρφανῶν πεντεκαίδεκα τῶν νομοφυλάκων οἱ πρεσβύτατοι πάντων ἐπιμελείσθων ἀεὶ κατὰ πρέσβιν καὶ κατὰ τρεῖσ διελόμενοι σφᾶσ αὐτούσ, κατ’ ἐνιαυτὸν τρεῖσ καὶ κατ’ ἐνιαυτὸν ἄλλον ἕτεροι τρεῖσ, ἑώσ ἂν αἱ πέντε περίοδοι γίγνωνται κύκλῳ· καὶ τοῦτο ἐκλιπέτω μηδέποτε κατὰ δύναμιν.

ὃσ δ’ ἂν μηδὲν τὸ παράπαν διαθέμενοσ ἀποθάνῃ, παῖδασ μὲν καταλιπὼν δεομένουσ ἐπιτροπῆσ, τῶν αὐτῶν νόμων τούτων ἡ χρεία τῶν παίδων αὐτοῦ μετεχέτω·

θηλείασ δὲ ἂν καταλείπῃ τισ ἀπροσδοκήτῳ τύχῃ χρησάμενοσ, συγγνώμην τῷ τιθέντι τὸν νόμον ἐχέτω, ἐὰν τῶν τριῶν αὐτοῦ πρὸσ τὰ δύο ἐπισκοπῶν τὴν ἔκδοσιν τῶν θυγατέρων ποιῆται, πρόσ τε τὴν τοῦ γένουσ ἀγχιστείαν καὶ τὴν τοῦ κλήρου σωτηρίαν, τὸ δὲ τρίτον, ὅπερ ἂν πατὴρ διασκέψαιτο, ἐξ ἁπάντων τῶν πολιτῶν βλέπων εἰσ ἤθη τε καὶ τρόπουσ τὸν ἐπιτήδειον αὑτῷ μὲν ὑόν, νυμφίον δ’ εἶναι τῇ θυγατρί, τοῦτο δὲ παραλείπῃ διὰ τὴν ἀδύνατον σκέψιν.

νόμοσ τοίνυν εἰσ δύναμιν ὅδε περὶ τῶν τοιούτων κείσθω·

ἐὰν ὁ μὴ διαθέμενοσ θυγατέρασ λείπῃ, τοῦδε ἀποθανόντοσ, ἀδελφὸσ ὁμοπάτωρ ἢ ἄκληροσ ὁμομήτριοσ ἐχέτω τὴν θυγατέρα καὶ τὸν κλῆρον τοῦ τελευτήσαντοσ· ἐὰν δὲ μὴ ᾖ ἀδελφόσ, ἀδελφοῦ δὲ παῖσ, ὡσαύτωσ, ἐὰν ἐν ἡλικίᾳ πρὸσ ἀλλήλουσ ὦσιν· ἐὰν δὲ μηδὲ εἷσ τούτων, ἀδελφῆσ δὲ παῖσ ᾖ, κατὰ ταὐτά· τέταρτοσ δὲ πατρὸσ ἀδελφόσ, πέμπτοσ δὲ τούτου παῖσ, ἕκτοσ δὲ ἀδελφῆσ πατρὸσ ἔκγονοσ. ὡσαύτωσ δὲ τὸ γένοσ ἀεὶ πορευέσθω κατ’ ἀγχιστείαν, ἐάν τισ παῖδασ θηλείασ καταλείπῃ, δι’ ἀδελφῶν τε καὶ ἀδελφιδῶν ἐπανιόν, ἔμπροσθε μὲν τῶν ἀρρένων, ὕστερον δὲ θηλειῶν ἑνὶ γένει. τὴν δὲ τούτων γάμου χρόνου συμμετρίαν τε καὶ ἀμετρίαν ὁ δικαστὴσ σκοπῶν κρινέτω, γυμνοὺσ μὲν τοὺσ ἄρρενασ, γυμνὰσ δὲ ὀμφαλοῦ μέχρι θεώμενοσ τὰσ θηλείασ·

ἐὰν δὲ τοῖσ οἰκείοισ ἀπορία συγγενῶν ᾖ μέχρι μὲν ἀδελφοῦ ὑιδῶν, μέχρι δὲ πάππου παίδων ὡσαύτωσ, τῶν ἄλλων ὅντιν’ ἂν ἡ παῖσ μετ’ ἐπιτρόπων αἱρῆται τῶν πολιτῶν ἑκούσιον ἑκουσία, κληρονόμοσ γιγνέσθω τοῦ τελευτήσαντοσ καὶ τῆσ θυγατρὸσ νυμφίοσ. ἔτι δὲ πολλὰ πολλῶν καὶ πλείων ἀπορία τῶν τοιούτων γίγνοιτ’ ἂν ἔστιν ὅτ’ ἐν αὐτῇ τῇ πόλει·

ἂν οὖν δή τισ ἀπορουμένη τῶν αὐτόθεν ὁρᾷ τινα εἰσ ἀποικίαν ἀπεσταλμένον, ᾖ δὲ κατὰ νοῦν αὐτῇ κληρονόμον ἐκεῖνον γίγνεσθαι τῶν τοῦ πατρόσ, ἐὰν μὲν συγγενὴσ ᾖ, κατὰ τὴν τάξιν τοῦ νόμου ἐπὶ τὸν κλῆρον πορευέσθω, ἐὰν δὲ ἐκτὸσ γένουσ, τῶν ἐν τῇ πόλει ὄντων ἔξω τῆσ συγγενείασ, κύριοσ ἔστω κατὰ τὴν τῶν ἐπιτρόπων καὶ τῆσ παιδὸσ τοῦ τελευτήσαντοσ αἱρ́εσιν γῆμαι καὶ τὸν κλῆρον ἐπανελθὼν οἴκαδε λαβεῖν τοῦ μὴ διαθεμένου. ἄπαισ δὲ ἀρρένων τε καὶ θηλειῶν τὸ παράπαν ὃσ ἂν μὴ διαθέμενοσ τελευτᾷ, τὰ μὲν ἄλλα περὶ τοῦ τοιούτου κατὰ τὸν ἔμπροσθεν ἐχέτω νόμον, θήλεια δὲ καὶ ἄρρην οἱο͂ν σύννομοι ἴτωσαν ἐκ τοῦ γένουσ εἰσ τὸν ἐξηρημωμένον ἑκάστοτε οἶκον, ὧν ὁ κλῆροσ γιγνέσθω κυρίωσ, ἀδελφὴ μὲν πρῶτον, ἀδελφοῦ δὲ θυγάτηρ δευτέρα, τρίτη δὲ ἔκγονοσ ἀδελφῆσ, τετάρτη δὲ πατρὸσ ἀδελφή, καὶ πέμπτη πατρὸσ ἀδελφοῦ παῖσ, ἕκτη δὲ ἀδελφῆσ πατρὸσ ἂν εἰή παῖσ·

συνοικίζειν δὲ ταύτασ ἐκείνοισ κατ’ ἀγχιστείαν καὶ θέμιν, ὡσ ἔμπροσθεν ἐνομοθετήσαμεν.

μὴ δὴ λανθανέτω τὸ τῶν τοιούτων νόμων ἡμᾶσ βάροσ, ὡσ χαλεπῶσ ἔστιν ὅτε προστάττει τῷ τοῦ τελευτήσαντοσ κατὰ γένοσ οἰκείῳ γαμεῖν τὴν συγγενῆ, μὴ δοκεῖ δὲ σκοπεῖν ἃ μυρία ἐν ἀνθρώποισ ἐμπόδια γίγνεται τοῖσ τοιούτοισ ἐπιτάγμασιν τοῦ μήτινα ἐθέλειν πείθεσθαι, πρότερον δὲ οὕστινασ ὁτιοῦν ἂν βουληθῆναι παθεῖν, ὁπόταν ἢ σωμάτων νοσήματα καὶ πηρώσεισ ἢ διανοίασ ἔν τισιν τῶν ἐπιταττομένων γαμεῖν ἢ γαμεῖσθαι γίγνηται. τούτων δὴ μηδὲν φροντίζειν τάχ’ ἂν ὁ νομοθέτησ δόξειέν τισιν, οὐκ ὀρθῶσ δοκοῦν.

ἔστω τοίνυν εἰρημένον ὑπέρ τε νομοθέτου καὶ ὑπὲρ νομοθετουμένου σχεδὸν οἱο͂ν κοινὸν προοίμιον, συγγνώμην μὲν τῷ νομοθέτῃ τοὺσ ἐπιταττομένουσ δεόμενον ἔχειν, ὅτι τῶν κοινῶν ἐπιμελούμενοσ οὐκ ἄν ποτε δύναιτο διοικεῖν ἅμα καὶ τὰσ ἰδίασ ἑκάστῳ γιγνομένασ συμφοράσ, συγγνώμην δ’ αὖ καὶ τοῖσ νομοθετουμένοισ, ὡσ τὰ τοῦ νομοθετοῦντοσ εἰκότωσ ἐνίοτε οὐ δύνανται προστάγματα τελεῖν, ἃ μὴ γιγνώσκων προστάττει. τί δή τισ οὖν, ὦ ξένε, δρῶν πρὸσ τὰ τοιαῦτα ἐμμετρότατοσ ἂν εἰή;

διαιτητάσ, ὦ Κλεινία, τοῖσ τοιούτοισ νόμοισ καὶ νομοθετουμένοισ ἀναγκαῖον αἱρεῖσθαι. πῶσ λέγεισ; ἔστιν ὅτε πλουσίου πατρὸσ ἀδελφιδοῦσ τὴν τοῦ θείου θυγατέρα ἑκὼν οὐκ ἂν ἐθέλοι λαμβάνειν, τρυφῶν καὶ ἐπὶ μείζοσι γάμοισ τὴν διάνοιαν ἐπέχων· ἔστιν δ’ ὅτε καὶ συμφορὰν τὴν μεγίστην τοῦ νομοθέτου προστάττοντοσ, ἀπειθεῖν ἀναγκάζοιτ’ ἂν τῷ νόμῳ, μαινόμενα κηδεύματα ἀναγκάζοντοσ λαμβάνειν ἢ δεινὰσ ἄλλασ σωμάτων ἢ ψυχῶν συμφοράσ, ἃσ ἀβίωτον ζῆν κεκτημένῳ.

ὁ δὴ νῦν λόγοσ ἡμῖν περὶ τούτων ὅδε νόμοσ κείσθω· ἐάν τινεσ ἄρα περὶ διαθήκησ ἐγκαλῶσι τοῖσ κειμένοισ νόμοισ, περί τε ἄλλων ὡντινωνοῦν καὶ δὴ καὶ περὶ γάμων, ἦ μὴν παρόντα καὶ ζῶντα αὐτὸν τὸν νομοθέτην μήποτ’ ἂν ἀναγκάσαι πράττειν οὕτω, μηδὲ γῆμαι μηδὲ γήμασθαι, τοὺσ νῦν ἀναγκαζομένουσ ἑκάτερα δρᾶν, ὁ δέ τισ τῶν οἰκείων ἤ τισ ἐπίτροποσ φῇ, διαιτητὰσ φάναι καὶ πατέρασ τοὺσ πεντεκαίδεκα τῶν νομοφυλάκων καταλιπεῖν τοῖσ ὀρφανοῖσ καὶ ὀρφαναῖσ τὸν νομοθέτην· πρὸσ οὓσ ἐπανιόντεσ διαδικαζέσθων οἱ περί τινοσ τῶν τοιούτων ἀμφισβητοῦντεσ, κύρια τελοῦντεσ τὰ τούτων δόγματα.

ἂν δέ τῳ μείζων δύναμισ ἐπανατίθεσθαι δοκῇ τοῖσ νομοφύλαξιν, εἰσ τὸ τῶν ἐκκρίτων δικαστῶν δικαστήριον εἰσάγων αὐτοὺσ διαδικαζέσθω περὶ τῶν ἀμφισβητουμένων·

τῷ δὲ ἡττηθέντι παρὰ τοῦ νομοθέτου ψόγοσ καὶ ὄνειδοσ κείσθω, πολλῶν χρημάτων νοῦν κεκτημένῳ ζημία βαρυτέρα. νῦν δὴ τοῖσ ὀρφανοῖσ παισὶ γένεσισ οἱο͂ν δευτέρα τισ γίγνοιτ’ ἄν.

μετὰ μὲν οὖν τὴν πρώτην ἑκάστοισ εἴρηνται τροφαὶ καὶ παιδεύσεισ· μετὰ δὲ τὴν δευτέραν, ἔρημον πατέρων γενομένην, μηχανᾶσθαι δεῖ τίνα τρόπον ἡ τῆσ ὀρφανίασ τύχη τοῖσ γενομένοισ ὀρφανοῖσ ὡσ ἥκιστα ἔλεον ἕξει τῆσ συμφορᾶσ.

πρῶτον μὲν δή φαμεν νομοθετεῖν αὐτοῖσ τοὺσ νομοφύλακασ ἀντὶ γεννητόρων πατέρασ οὐ χείρουσ, καὶ δὴ καὶ καθ’ ἕκαστον ἐνιαυτὸν ὡσ οἰκείων ἐπιμελεῖσθαι προστάττομεν, ἐμμελῆ τούτοισ τε αὐτοῖσ περὶ τροφῆσ ὀρφανῶν προοιμιασάμενοι καὶ τοῖσ ἐπιτρόποισ. εἴσ τινα γὰρ οὖν μοι καιρὸν φαινόμεθα τοὺσ ἔμπροσθεν λόγουσ διεξελθεῖν, ὡσ ἄρα αἱ τῶν τελευτησάντων ψυχαὶ δύναμιν ἔχουσίν τινα τελευτήσασαι, ᾗ τῶν κατ’ ἀνθρώπουσ πραγμάτων ἐπιμελοῦνται· ταῦτα δὲ ἀληθεῖσ μέν, μακροὶ δ’ εἰσὶν περιέχοντεσ λόγοι, πιστεύειν δὲ ταῖσ ἄλλαισ φήμαισ χρεὼν περὶ τὰ τοιαῦτα, οὕτω πολλαῖσιν καὶ σφόδρα παλαιαῖσ οὔσαισ, πιστεύειν δ’ αὖ καὶ τοῖσ νομοθετοῦσιν ταῦθ’ οὕτωσ ἔχειν, ἄνπερ μὴ παντάπασιν ἄφρονεσ φαίνωνται.

ταύτῃ δὲ εἰ ταῦτ’ ἐστὶν κατὰ φύσιν, πρῶτον μὲν τοὺσ ἄνω θεοὺσ φοβείσθων, οἳ τῶν ὀρφανῶν τῆσ ἐρημίασ αἰσθήσεισ ἔχουσιν, εἶτα τὰσ τῶν κεκμηκότων ψυχάσ, αἷσ ἐστιν ἐν τῇ φύσει τῶν αὑτῶν ἐκγόνων κήδεσθαι διαφερόντωσ καὶ τιμῶσίν τε αὐτοὺσ εὐμενεῖσ εἶναι καὶ ἀτιμάζουσιν δυσμενεῖσ, ἔτι δὲ τὰσ τῶν ζώντων μέν, ἐν γήρᾳ δὲ ὄντων καὶ ἐν μεγίσταισ τιμαῖσ ‐ ὅπουπερ πόλισ εὐνομοῦσα εὐδαιμονεῖ, τούτουσ οἱ παῖδεσ παίδων φιλοστοργοῦντεσ ζῶσι μεθ’ ἡδονῆσ· περὶ αὐτὰ δικαίοισ εὐμενεῖσ εἰσιν, νεμεσῶσίν τε μάλιστα αὖ τοῖσ εἰσ ὀρφανὰ καὶ ἔρημα ὑβρίζουσιν, παρακαταθήκην εἶναι μεγίστην ἡγούμενοι καὶ ἱερωτάτην ‐ οἷσ ἐπίτροπον καὶ ἄρχοντα πᾶσι δεῖ τὸν νοῦν, ᾧ καὶ βραχὺσ ἐνείη, προσέχοντα, καὶ εὐλαβούμενον περὶ τροφήν τε καὶ παιδείαν ὀρφανῶν, ὡσ ἔρανον εἰσφέροντα ἑαυτῷ τε καὶ τοῖσ αὑτοῦ, κατὰ δύναμιν πάντωσ πᾶσαν εὐεργετεῖν.

ἐναργῶσ τὴν περὶ τὰ τοιαῦτα ὀργὴν νομοθέτου, ὁ δὲ ἀπειθὴσ καί τινα πατρὸσ ἢ μητρὸσ ἔρημον ἀδικῶν διπλῆν τινέτω πᾶσαν τὴν βλάβην ἢ περὶ τὸν ἀμφιθαλῆ γενόμενοσ κακόσ.

τὴν δὲ ἄλλην νομοθεσίαν ἐπιτρόποισίν τε περὶ ὀρφανοὺσ ἄρχουσίν τε περὶ τὴν ἐπιμέλειαν τῶν ἐπιτρόπων, εἰ μὲν μὴ παράδειγμά τε τροφῆσ παίδων ἐλευθέρων ἐκέκτηντο αὐτοὶ τρέφοντεσ τοὺσ αὑτῶν καὶ τῶν οἰκείων χρημάτων ἐπιμελούμενοι, ἔτι δὲ νόμουσ περὶ αὐτῶν τούτων μετρίωσ διειρημένουσ εἶχον, εἶχέν τινα λόγον ἂν ἐπιτροπικούσ τινασ νόμουσ, ὡσ ὄντασ ἰδίᾳ διαφέροντασ πολύ, τιθέναι, ποικίλλοντασ ἐπιτηδεύμασιν ἰδίοισ τὸν τῶν ὀρφανῶν βίον παρὰ τὸν τῶν μή· νῦν δὲ εἰσ μὲν τὰ τοιαῦτα σύμπαντα οὐ πολὺ διαφέρον ἡ παρ’ ἡμῖν ὀρφανία κέκτηται τῆσ πατρονομικῆσ, τιμαῖσ δὲ καὶ ἀτιμίαισ ἅμα καὶ ἐπιμελείαισιν οὐδαμῶσ ἐξισοῦσθαι φιλεῖ.

διὸ δὴ περὶ τοῦτο αὐτὸ τὴν ὀρφανῶν πέρι νομοθεσίαν παραμυθούμενόσ τε καὶ ἀπειλῶν ὁ νόμοσ ἐσπούδακεν.

ἔτι δ’ ἀπειλή τισ ἂν τοιάδε εἰή μάλα ἔγκαιροσ· ὃσ ἂν θῆλυν εἴτε ἄρρενα ἐπιτροπεύῃ, καὶ ὃσ ἂν ἐπιτρόπου φύλαξ τῶν νομοφυλάκων καταστὰσ ἐπιμελῆται, μὴ χεῖρον ἀγαπάτω τῶν αὑτοῦ τέκνων τὸν τῆσ ὀρφανικῆσ μετειληφότα τύχησ, μηδὲ τῶν οἰκείων τῶν τοῦ τρεφομένου χεῖρον χρημάτων ἐπιμελείσθω, βέλτιον δὲ ἢ τῶν αὑτοῦ κατὰ προθυμίαν. ἕνα δὲ τοῦτον νόμον ἔχων ὀρφανῶν πέρι πᾶσ ἐπιτροπευέτω·

ἐὰν δὲ ἄλλωσ τισ περὶ τὰ τοιαῦτα πράττῃ παρὰ τὸν νόμον τόνδε, ὁ μὲν ἄρχων ζημιούτω τὸν ἐπίτροπον, ὁ δὲ ἐπίτροποσ τὸν ἄρχοντα εἰσ τὸ τῶν ἐκκρίτων δικαστήριον εἰσάγων ζημιούτω τῷ δόξαντι τιμήματι τῷ δικαστηρίῳ διπλῇ. ἐὰν δ’ ἐπίτροποσ ἀμελεῖν ἢ κακουργεῖν δοκῇ τοῖσ οἰκείοισ ἢ καὶ τῶν ἄλλων τινὶ πολιτῶν, εἰσ ταὐτὸν ἀγέτω δικαστήριον· ὅτι δ’ ἂν ὄφλῃ, τετραπλασίαν μὲν τούτου τίνειν, γιγνέσθω δὲ τὸ μὲν ἥμισυ τοῦ παιδόσ, τὸ δ’ ἥμισυ τοῦ καταδικασαμένου τὴν δίκην. ἅμα δ’ ἂν ἡβήσῃ τισ τῶν ὀρφανῶν, ἐὰν ἡγῆται κακῶσ ἐπιτροπευθῆναι, μέχρι πέντε ἐτῶν ἐξηκούσησ τῆσ ἐπιτροπῆσ ἔστω δίκην λαχεῖν ἐπιτροπίασ·

τίνειν αὐτὸν τῷ παιδί, τιμάτω τὸ δικαστήριον, ἐὰν δὲ ἀδικίᾳ, πρὸσ τῷ τιμήματι, τῆσ ἀρχῆσ τῶν νομοφυλάκων ἀφιστάσθω, τὸ δὲ κοινὸν τῆσ πόλεωσ ἕτερον νομοφύλακα ἀντὶ τούτου καθιστάτω τῇ χώρᾳ καὶ τῇ πόλει.

διαφοραὶ πατέρων τε πρὸσ αὑτῶν παῖδασ γίγνονται καὶ παίδων πρὸσ γεννητὰσ μείζουσ ἢ χρεών, ἐν αἷσ οἵ τε πατέρεσ ἡγοῖντ’ ἂν δεῖν τὸν νομοθέτην νομοθετεῖν ἐξεῖναί σφισιν, ἐὰν βούλωνται, τὸν ὑὸν ὑπὸ κήρυκοσ ἐναντίον ἁπάντων ἀπειπεῖν ὑὸν κατὰ νόμον μηκέτ’ εἶναι, ὑεῖσ τ’ αὖ σφίσι πατέρασ ὑπὸ νόσων ἢ γήρωσ διατιθεμένουσ αἰσχρῶσ ἐξεῖναι παρανοίασ γράφεσθαι·

ταῦτα δὲ ὄντωσ ἐν παγκάκων ἤθεσιν ἀνθρώπων γίγνεσθαι φιλεῖ, ἐπεὶ ἡμίσεών γε ὄντων τῶν κακῶν, οἱο͂ν μὴ κακοῦ μὲν πατρόσ, ὑέοσ δέ, ἢ τοὐναντίον, οὐ γίγνονται συμφοραὶ τηλικαύτησ ἔχθρασ ἔκγονοι.

ἐν μὲν οὖν ἄλλῃ πολιτείᾳ παῖσ ἀποκεκηρυγμένοσ οὐκ ἂν ἐξ ἀνάγκησ ἄπολισ εἰή, ταύτησ δέ, ἧσ οἵδε οἱ νόμοι ἔσονται, ἀναγκαίωσ ἔχει εἰσ ἄλλην χώραν ἐξοικίζεσθαι τὸν ἀπάτορα ‐ πρὸσ γὰρ τοῖσ τετταράκοντα καὶ πεντακισχιλίοισ οἴκοισ οὐκ ἔστιν ἕνα προσγενέσθαι ‐ διὸ δὴ δεῖ τὸν ταῦτα πεισόμενον ἐν δίκῃ μὴ ὑπὸ ἑνὸσ πατρόσ, ὑπὸ δὲ τοῦ γένουσ ἀπορρηθῆναι παντόσ. ποιεῖν δὲ χρὴ τῶν τοιούτων πέρι κατὰ νόμον τοιόνδε τινά· ὃν ἂν θυμὸσ ἐπίῃ μηδαμῶσ εὐτυχήσ, εἴτ’ οὖν ἐν δίκῃ εἴτε καὶ μή, ὃν ἔτεκέ τε καὶ ἐξεθρέψατο, τοῦτον ἐπιθυμεῖν ἀπαλλάξαι τῆσ αὑτοῦ συγγενείασ, μὴ φαύλωσ οὕτωσ ἐξέστω μηδ’ εὐθὺσ τοῦτο δρᾶν, πρῶτον δὲ συλλεξάτω τοὺσ αὑτοῦ συγγενεῖσ μέχρι ἀνεψιῶν καὶ τοὺσ τοῦ ὑέοσ ὡσαύτωσ τοὺσ πρὸσ μητρόσ, κατηγορείτω δὲ ἐν τούτοισ, διδάσκων ὡσ ἄξιοσ ἅπασιν ἐκ τοῦ γένουσ ἐκκεκηρῦχθαι, δότω δὲ καὶ τῷ ὑεῖ λόγουσ τοὺσ ἴσουσ ὡσ οὐκ ἄξιόσ ἐστι τούτων οὐδὲν πάσχειν·

φεύγοντοσ, τῶν τε ἄλλων ὁπόσοιπερ ἂν ὦσιν γυναικῶν εἴτε ἀνδρῶν τέλειοι, ταύτῃ μὲν καὶ κατὰ ταῦτα ἐξέστω τῷ πατρὶ τὸν ὑὸν ἀποκηρύττειν, ἄλλωσ δὲ μηδαμῶσ.

ὑὸν ποιήσασθαι, τοὺσ τῶν ἐπιγόνων ἐπιμελητὰσ τῶν εἰσ τὴν ἀποικίαν ἐπιμελεῖσθαι καὶ τούτων, ὅπωσ ἂν μετάσχωσι τῆσ αὐτῆσ ἀποικίασ ἐμμελῶσ.

ἐὰν δέ τίσ τινα νόσοσ ἢ γῆρασ ἢ καὶ τρόπων χαλεπότησ ἢ καὶ σύμπαντα ταῦτα ἔκφρονα ἀπεργάζηται διαφερόντωσ τῶν πολλῶν, καὶ λανθάνῃ τοὺσ ἄλλουσ πλὴν τῶν συνδιαιτωμένων, οἰκοφθορῇ δὲ ὡσ ὢν τῶν αὑτοῦ κύριοσ, ὁ δὲ ὑὸσ ἀπορῇ καὶ ὀκνῇ τὴν τῆσ παρανοίασ γράφεσθαι δίκην, νόμοσ αὐτῷ κείσθω πρῶτον μὲν πρὸσ τοὺσ πρεσβυτάτουσ τῶν νομοφυλάκων ἐλθόντα διηγήσασθαι τὴν τοῦ πατρὸσ συμφοράν, οἱ δὲ κατιδόντεσ ἱκανῶσ συμβουλευόντων ἐάντε δέῃ γράφεσθαι καὶ ἐὰν μὴ τὴν γραφήν, ἐὰν δὲ συμβουλεύσωσιν, γιγνέσθωσαν τῷ γραφομένῳ μάρτυρεσ ἅμα καὶ σύνδικοι· ὁ δὲ ὀφλὼν τοῦ λοιποῦ χρόνου ἄκυροσ ἔστω τῶν αὑτοῦ καὶ τὸ σμικρότατον διατίθεσθαι, καθάπερ παῖσ δὲ οἰκείτω τὸν ἐπίλοιπον βίον.

ἐὰν δὲ ἀνὴρ καὶ γυνὴ μηδαμῇ συμφέρωνται τρόπων ἀτυχίᾳ χρώμενοι, δέκα μὲν ἄνδρασ τῶν νομοφυλάκων ἐπιμελεῖσθαι τῶν τοιούτων ἀεὶ χρεὼν τοὺσ μέσουσ, δέκα δὲ τῶν περὶ γάμουσ γυναικῶν ὡσαύτωσ·

καὶ ἐὰν μὲν δὴ συναλλάττειν δύνωνται, ταῦτ’ ἔστω κύρια, ἐὰν δ’ αἱ ψυχαὶ κυμαίνωσιν μειζόνωσ αὐτῶν, ζητεῖν κατὰ δύναμιν οἵτινεσ ἑκατέρῳ συνοίσουσιν.

εἰκὸσ δὲ εἶναι τοὺσ τοιούτουσ μὴ πρᾳέσιν ἤθεσιν κεχρημένουσ· βαθύτερα δὴ τούτοισ καὶ πρᾳότερα τρόπων ἤθη σύννομα πειρᾶσθαι προσαρμόττειν. καὶ ὅσοι μὲν ἂν ἄπαιδεσ αὐτῶν ἢ ὀλιγόπαιδεσ ὄντεσ διαφέρωνται, καὶ παίδων ἕνεκα τὴν συνοίκησιν ποιεῖσθαι· ὅσοι δ’ ἂν ἱκανῶν ὄντων παίδων, τῆσ συγκαταγηράσεωσ ἕνεκα καὶ ἐπιμελείασ ἀλλήλων τὴν διάζευξίν τε καὶ σύζευξιν ποιεῖσθαι χρεών.

ἐὰν δὲ τελευτᾷ γυνὴ καταλείπουσα παῖδασ θηλείασ τε καὶ ἄρρενασ, συμβουλευτικὸσ ἂν εἰή νόμοσ ὁ τιθέμενοσ, οὐκ ἀναγκαστικόσ, τρέφειν τοὺσ ὄντασ παῖδασ μὴ μητρυὰν ἐπαγόμενον· μὴ δὲ ὄντων, ἐξ ἀνάγκησ γαμεῖν, μέχριπερ ἂν ἱκανοὺσ γεννήσῃ παῖδασ τῷ τε οἴκῳ καὶ τῇ πόλει. ἢν δὲ ὁ ἀνὴρ ἀποθάνῃ παῖδασ ἱκανοὺσ λιπών, ἡ μήτηρ τῶν παίδων αὐτοῦ μένουσα τρεφέτω·

νεωτέρα δ’ ἂν δοκῇ τοῦ δέοντοσ εἶναι πρὸσ τὸ ζῆν αὖ ὑγιαίνουσα ἄνανδροσ, οἱ προσήκοντεσ πρὸσ τὰσ τῶν γάμων ἐπιμελουμένασ γυναῖκασ κοινούμενοι, τὸ δοκοῦν αὑτοῖσ τε καὶ ἐκείναισ περὶ τῶν τοιούτων ποιούντων, ἐὰν δὲ ἐνδεεῖσ τέκνων ὦσιν, καὶ παίδων ἕνεκα, παίδων δὲ ἱκανότησ ἀκριβὴσ ἄρρην καὶ θήλεια ἔστω τῷ νόμῳ. ὅταν δὲ ὁμολογῆται μὲν τὸ γενόμενον εἶναι τῶν ποιουμένων ἔκγονον, δέηται δὲ κρίσεωσ τίνι τὸ γεννηθὲν ἕπεσθαι χρεών, δούλη μὲν ἐὰν συμμείξῃ δούλῳ ἢ ἐλευθέρῳ ἢ ἀπελευθέρῳ, πάντωσ τοῦ δεσπότου ἔστω τῆσ δούλησ τὸ γεννώμενον, ἐὰν δέ τισ ἐλευθέρα δούλῳ συγγίγνηται, τοῦ δεσπότου ἔστω τὸ γιγνόμενον τοῦ δούλου· σὺν τῷ πατρί, τὸ δὲ τοῦ ἀνδρὸσ οἱ νομοφύλακεσ σὺν τῇ γεννησάσῃ.

γονέων δὲ ἀμελεῖν οὔτε θεὸσ οὔτε ἄνθρωποσ νοῦν ἔχων σύμβουλόσ ποτε γένοιτ’ ἂν οὐδεὶσ οὐδενί·

φρονῆσαι δὲ χρὴ περὶ θεῶν θεραπείασ τοιόνδε προοίμιον ἂν γενόμενον εἰσ τὰσ τῶν γεννησάντων τιμάσ τε καὶ ἀτιμίασ ὀρθῶσ συντεταγμένον· νόμοι περὶ θεοὺσ ἀρχαῖοι κεῖνται πᾶσιν διχῇ. τοὺσ μὲν γὰρ τῶν θεῶν ὁρῶντεσ σαφῶσ τιμῶμεν, τῶν δ’ εἰκόνασ ἀγάλματα ἱδρυσάμενοι, οὓσ ἡμῖν ἀγάλλουσι καίπερ ἀψύχουσ ὄντασ, ἐκείνουσ ἡγούμεθα τοὺσ ἐμψύχουσ θεοὺσ πολλὴν διὰ ταῦτ’ εὔνοιαν καὶ χάριν ἔχειν. πατὴρ οὖν ὅτῳ καὶ μήτηρ ἢ τούτων πατέρεσ ἢ μητέρεσ ἐν οἰκίᾳ κεῖνται κειμήλιοι ἀπειρηκότεσ γήρᾳ, μηδεὶσ διανοηθήτω ποτὲ ἄγαλμα αὑτῷ, τοιοῦτον ἐφέστιον ἵδρυμα ἐν οἰκίᾳ ἔχων, μᾶλλον κύριον ἔσεσθαι, ἐὰν δὴ κατὰ τρόπον γε ὀρθῶσ αὐτὸ θεραπεύῃ ὁ κεκτημένοσ.

τίνα δὴ τὴν ὀρθότητα εἶναι φράζεισ;

ἐγὼ ἐρῶ· καὶ γὰρ οὖν ἄξιον, ὦ φίλοι, ἀκούειν τά γε δὴ τοιαῦτα. λέγε μόνον. Οἰδίπουσ, φαμέν, ἀτιμασθεὶσ ἐπηύξατο τοῖσ αὑτοῦ τέκνοισ ἃ δὴ καὶ πᾶσ ὑμνεῖ τέλεα καὶ ἐπήκοα γενέσθαι παρὰ θεῶν, Ἀμύντορά τε Φοίνικι τῷ ἑαυτοῦ ἐπαρᾶσθαι παιδὶ θυμωθέντα καὶ Ἱππολύτῳ Θησέα καὶ ἑτέρουσ ἄλλοισ μυρίουσ μυρίοισ, ὧν γέγονε σαφὲσ ἐπηκόουσ εἶναι γονεῦσι πρὸσ τέκνα θεούσ· ἀραῖοσ γὰρ γονεὺσ ἐκγόνοισ ὡσ οὐδεὶσ ἕτεροσ ἄλλοισ, δικαιότατα.

μὴ δή τισ ἀτιμαζομένῳ μὲν διαφερόντωσ πατρὶ πρὸσ παίδων καὶ μητρὶ θεὸν ἐπήκοον ἐν εὐχαῖσ ἡγείσθω γίγνεσθαι κατὰ φύσιν, τιμωμένῳ δὲ ἄρα καὶ περιχαρεῖ σφόδρα γενομένῳ, καὶ διὰ τὰ τοιαῦτα εὐχαῖσ λιπαρῶσ εἰσ ἀγαθὰ τοῖσ παισὶ παρακαλοῦντοσ θεούσ, οὐκ ἄρα τὰ τοιαῦτα ἀκούειν ἐξ ἴσου καὶ νέμειν ἡμῖν αὐτοὺσ ἡγησόμεθα; ἀλλ’ οὐκ ἄν ποτε δίκαιοι νομῆσ εἰε͂ν ἀγαθῶν, ὃ δή φαμεν ἥκιστα θεοῖσ εἶναι πρέπον.

πολύ γε. οὐκοῦν διανοηθῶμεν, ὃ σμικρῷ πρότερον εἴπομεν, ὡσ οὐδὲν πρὸσ θεῶν τιμιώτερον ἄγαλμ’ ἂν κτησαίμεθα πατρὸσ καὶ προπάτοροσ παρειμένων γήρᾳ καὶ μητέρων τὴν αὐτὴν δύναμιν ἐχουσῶν, οὓσ ὅταν ἀγάλλῃ τισ τιμαῖσ, γέγηθεν ὁ θεόσ· οὐ γὰρ ἂν ἐπήκοοσ ἦν αὐτῶν. θαυμαστὸν γὰρ δήπου τὸ προγόνων ἵδρυμα ἡμῖν ἐστιν, διαφερόντωσ τῶν ἀψύχων· τὰ μὲν γὰρ θεραπευόμενα ὑφ’ ἡμῶν, ὅσα ἔμψυχα, συνεύχεται ἑκάστοτε, καὶ ἀτιμαζόμενα τἀναντία, τὰ δ’ οὐδέτερα, ὥστε ἂν ὀρθῶσ τισ χρῆται πατρὶ καὶ προπάτορι καὶ πᾶσι τοῖσ τοιούτοισ, πάντων πρὸσ θεοφιλῆ μοῖραν κυριώτατα ἀγαλμάτων ἂν κεκτῇτο.

κάλλιστ’ εἶπεσ. πᾶσ δὴ νοῦν ἔχων φοβεῖται καὶ τιμᾷ γονέων εὐχάσ, εἰδὼσ πολλοῖσ καὶ πολλάκισ ἐπιτελεῖσ γενομένασ· τούτων οὖν οὕτω φύσει διατεταγμένων, τοῖσ μὲν ἀγαθοῖσ ἑρ́μαιον πρόγονοι γηραιοί, ζῶντεσ μέχρι τῶν ἐσχάτων τοῦ βίου, καὶ ἀπιόντεσ νέοι σφόδρα ποθεινοί, τοῖσ δὲ κακοῖσ εὖ μάλα φοβεροί. πᾶσ δὴ τιμάτω πάσαισ τιμαῖσ ταῖσ ἐννόμοισ τοὺσ αὑτοῦ γεννήτορασ τοῖσ νῦν πεισθεὶσ λόγοισ· εἰ δ’ οὖν τινα κατέχοι φήμη κωφὴ τῶν τοιούτων προοιμίων, νόμοσ ὅδε ἐπὶ τούτοισ ὀρθῶσ κείμενοσ ἂν εἰή·

ἐάν τισ ἐν τῇδε τῇ πόλει γονέων ἀμελέστερον ἔχῃ τοῦ δέοντοσ, καὶ μὴ τῶν ὑέων καὶ πάντων τῶν ἐκγόνων αὑτοῦ καὶ ἑαυτοῦ μειζόνωσ εἰσ ἅπαντα ἐπιτρέπων καὶ ἀποπληρῶν ᾖ τὰσ βουλήσεισ, ἐξαγγελλέτω μὲν ὁ πάσχων τι τοιοῦτον, εἴτε αὐτὸσ εἴτε τινὰ πέμπων, πρὸσ τρεῖσ μὲν τῶν νομοφυλάκων τοὺσ πρεσβυτάτουσ, τρεῖσ δ’ αὖ τῶν περὶ γάμουσ γυναικῶν ἐπιμελουμένων· οἱ δ’ ἐπιμελείσθωσαν, κολάζοντεσ τοὺσ ἀδικοῦντασ νέουσ μὲν ὄντασ ἔτι πληγαῖσ καὶ δεσμοῖσ, μέχριπερ ἂν ἐτῶν ἄνδρεσ μὲν τυγχάνωσιν ὄντεσ τριάκοντα, γυναῖκεσ δὲ δέκα πλείοσιν ἔτεσιν κολαζέσθωσαν ταῖσ αὐταῖσ κολάσεσιν.

ἐὰν δὲ πορρωτέρω τούτων τῶν ἐτῶν ὄντεσ τῶν αὐτῶν ἀμελειῶν περὶ γονέασ μὴ ἀφιστῶνται, κακῶσι δέ τινάσ τινεσ, εἰσ δικαστήριον εἰσαγόντων αὐτοὺσ εἰσ ἕνα καὶ ἑκατὸν τῶν πολιτῶν, οἵτινεσ ἂν ὦσι πρεσβύτατοι ἁπάντων·

ἂν δέ τισ ὄφλῃ, τιμάτω τὸ δικαστήριον ὅτι χρὴ τίνειν ἢ πάσχειν, ἀπόρρητον μηδὲν ποιούμενοι ὅσων δυνατὸσ ἄνθρωποσ πάσχειν ἢ τίνειν. ἐὰν δέ τισ ἀδυνατῇ κακούμενοσ φράζειν, ὁ πυθόμενοσ τῶν ἐλευθέρων ἐξαγγελλέτω τοῖσ ἄρχουσιν ἢ κακὸσ ἔστω καὶ ὑπόδικοσ τῷ ἐθέλοντι βλάβησ.

ἐὰν δὲ δοῦλοσ μηνύσῃ, ἐλεύθεροσ ἔστω, καὶ ἐὰν μὲν τῶν κακούντων ἢ κακουμένων δοῦλοσ, ὑπὸ τῆσ ἀρχῆσ ἀφείσθω, ἐὰν δέ τινοσ ἄλλου τῶν πολιτῶν, τὸ δημόσιον ὑπὲρ αὐτοῦ τιμὴν τῷ κεκτημένῳ καταβαλλέτω· τοῖσ ἄρχουσιν δὲ ἐπιμελὲσ ἔστω μή τισ ἀδικῇ τὸν τοιοῦτον τιμωρούμενοσ τῆσ μηνύσεωσ ἕνεκα. ὅσα τισ ἄλλοσ ἄλλον πημαίνει φαρμάκοισ, τὰ μὲν θανάσιμα αὐτῶν διείρηται, τῶν δ’ ἄλλων πέρι βλάψεων, εἴτε τισ ἄρα πώμασιν ἢ καὶ βρώμασιν ἢ ἀλείμμασιν ἑκὼν ἐκ προνοίασ πημαίνει, τούτων οὐδέν πω διερρήθη.

διτταὶ γὰρ δὴ φαρμακεῖαι κατὰ τὸ τῶν ἀνθρώπων οὖσαι γένοσ ἐπίσχουσιν τὴν διάρρησιν. ἣν μὲν γὰρ τὰ νῦν διαρρήδην εἴπομεν, σώμασι σώματα κακουργοῦσά ἐστιν κατὰ φύσιν· ἄλλη δὲ ἣ μαγγανείαισ τέ τισιν καὶ ἐπῳδαῖσ καὶ καταδέσεσι λεγομέναισ πείθει τοὺσ μὲν τολμῶντασ βλάπτειν αὐτούσ, ὡσ δύνανται τὸ τοιοῦτον, τοὺσ δ’ ὡσ παντὸσ μᾶλλον ὑπὸ τούτων δυναμένων γοητεύειν βλάπτονται.

ταῦτ’ οὖν καὶ περὶ τὰ τοιαῦτα σύμπαντα οὔτε ῥᾴδιον ὅπωσ ποτὲ πέφυκεν γιγνώσκειν, οὔτ’ εἴ τισ γνοίη, πείθειν εὐπετὲσ ἑτέρουσ· περὶ τὰ τοιαῦτα οὐκ ἄξιον ἐπιχειρεῖν πείθειν, ἄν ποτε ἄρα ἴδωσί που κήρινα μιμήματα πεπλασμένα, εἴτ’ ἐπὶ θύραισ εἴτ’ ἐπὶ τριόδοισ εἴτ’ ἐπὶ μνήμασι γονέων αὐτῶν τινεσ, ὀλιγωρεῖν πάντων τῶν τοιούτων διακελεύεσθαι μὴ σαφὲσ ἔχουσι δόγμα περὶ αὐτῶν.

μὴ δεῖν ἐπιχειρεῖν τοιοῦτο δρᾶν μηδὲ καθάπερ παῖδασ τοὺσ πολλοὺσ τῶν ἀνθρώπων δειμαίνοντασ φοβεῖν, μηδ’ αὖ τὸν νομοθέτην τε καὶ τὸν δικαστὴν ἀναγκάζειν ἐξιᾶσθαι τῶν ἀνθρώπων τοὺσ τοιούτουσ φόβουσ, ὡσ πρῶτον μὲν τὸν ἐπιχειροῦντα φαρμάττειν οὐκ εἰδότα τί δρᾷ, τά τε κατὰ σώματα, ἐὰν μὴ τυγχάνῃ ἐπιστήμων ὢν ἰατρικῆσ, τά τε αὖ περὶ τὰ μαγγανεύματα, ἐὰν μὴ μάντισ ἢ τερατοσκόποσ ὢν τυγχάνῃ.

λεγέσθω δὴ λόγοσ ὅδε νόμοσ περὶ φαρμακείασ·

ὃσ ἂν φαρμακεύῃ τινὰ ἐπὶ βλάβῃ μὴ θανασίμῳ μήτε αὐτοῦ μήτε ἀνθρώπων ἐκείνου, βοσκημάτων δὲ ἢ σμηνῶν εἴτ’ ἄλλῃ βλάβῃ εἴτ’ οὖν θανασίμῳ, ἐὰν μὲν ἰατρὸσ ὢν τυγχάνῃ καὶ ὄφλῃ δίκην φαρμάκων, θανάτῳ ζημιούσθω, ἐὰν δὲ ἰδιώτησ, ὅτι χρὴ παθεῖν ἢ ἀποτεῖσαι, τιμάτω περὶ αὐτοῦ τὸ δικαστήριον. ἐὰν δὲ καταδέσεσιν ἢ ἐπαγωγαῖσ ἤ τισιν ἐπῳδαῖσ ἢ τῶν τοιούτων φαρμακειῶν ὡντινωνοῦν δόξῃ ὅμοιοσ εἶναι βλάπτοντι, ἐὰν μὲν μάντισ ὢν ἢ τερατοσκόποσ, τεθνάτω, ἐὰν δ’ ἄνευ μαντικῆσ ὢν τῆσ φαρμακείασ ὄφλῃ, ταὐτὸν καὶ τούτῳ γιγνέσθω· περὶ γὰρ αὖ καὶ τούτου τιμάτω τὸ δικαστήριον ὅτι ἂν αὐτοῖσ δεῖν αὐτὸν δόξῃ πάσχειν ἢ ἀποτίνειν.

ὅσα τισ ἂν ἕτεροσ ἄλλον πημήνῃ κλέπτων ἢ βιαζόμενοσ, ἂν μὲν μείζω, μείζονα τὴν ἔκτισιν τῷ πημανθέντι τινέτω, ἐλάττω δὲ ζημιώσασ σμικροτέραν, παρὰ πάντα δὲ τοσαύτην ἡλίκα ἂν ἑκάστοτε ζημιώσῃ τίσ τινα, μέχριπερ ἂν ἰάσηται τὸ βλαβέν·

σωφρονιστύοσ ἕνεκα συνεπομένην προσεκτεισάτω, ὁ μὲν ἀνοίᾳ κακουργήσασ ἀλλοτρίᾳ, πειθοῖ διὰ νεότητα ἤ τι τοιοῦτον χρησάμενοσ, ἐλαφροτέραν, ὁ δὲ διὰ οἰκείαν ἄνοιαν ἢ δι’ ἀκράτειαν ἡδονῶν ἢ λυπῶν, ἐν φόβοισ δειλίασ ἤ τισιν ἐπιθυμίαισ ἢ φθόνοισ ἢ θυμοῖσ δυσιάτοισ γιγνόμενοσ, βαρυτέραν, οὐχ ἕνεκα τοῦ κακουργῆσαι διδοὺσ τὴν δίκην ‐ οὐ γὰρ τὸ γεγονὸσ ἀγένητον ἔσται ποτέ ‐ τοῦ δ’ εἰσ τὸν αὖθισ ἕνεκα χρόνον ἢ τὸ παράπαν μισῆσαι τὴν ἀδικίαν αὐτόν τε καὶ τοὺσ ἰδόντασ αὐτὸν δικαιούμενον, ἢ λωφῆσαι μέρη πολλὰ τῆσ τοιαύτησ συμφορᾶσ.

ὧν δὴ πάντων ἕνεκα χρὴ καὶ πρὸσ πάντα τὰ τοιαῦτα βλέποντασ τοὺσ νόμουσ τοξότου μὴ κακοῦ στοχάζεσθαι δίκην τοῦ τε μεγέθουσ τῆσ κολάσεωσ ἑκάστων ἕνεκα καὶ παντελῶσ τῆσ ἀξίασ· ταὐτὸν δ’ ἔργον δρῶντα συνυπηρετεῖν δεῖ τῷ νομοθέτῃ τὸν δικαστήν, ὅταν αὐτῷ τισ νόμοσ ἐπιτρέπῃ τιμᾶν ὅτι χρὴ πάσχειν τὸν κρινόμενον ἢ ἀποτίνειν, τὸν δέ, καθάπερ ζωγράφον, ὑπογράφειν ἔργα ἑπόμενα τῇ γραφῇ.

ὃ δὴ καὶ νῦν, ὦ Μέγιλλε καὶ Κλεινία, ποιητέον ἡμῖν ὅτι κάλλιστα καὶ ἄριστα· τῶν κλοπαίων τε καὶ βιαίων πάντων τὰσ ζημίασ λεγομένασ οἱάσ δεῖ γίγνεσθαι, λεκτέον, ὅπωσ ἂν ἡμῖν παρείκωσιν θεοὶ καὶ θεῶν παῖδεσ νομοθετεῖν.

μαινόμενοσ δὲ ἄν τισ ᾖ, μὴ φανερὸσ ἔστω κατὰ πόλιν·

οἱ προσήκοντεσ δ’ ἑκάστων κατὰ τὰσ οἰκίασ φυλαττόντων αὐτούσ, ὅτῳ ἂν ἐπίστωνται τρόπῳ, ἢ ζημίαν ἐκτινόντων, ὁ μὲν τοῦ μεγίστου τιμήματοσ ἑκατὸν δραχμάσ, ἐάντ’ οὖν δοῦλον ἐάντ’ οὖν καὶ ἐλεύθερον περιορᾷ, δευτέρου δὲ τιμήματοσ τέτταρα μέρη τῆσ μνᾶσ τῶν πέντε, τρία δ’ ὁ τρίτοσ, καὶ δύο ὁ τέταρτοσ. μαίνονται μὲν οὖν πολλοὶ πολλοὺσ τρόπουσ·

οὓσ μὲν νῦν εἴπομεν, ὑπὸ νόσων, εἰσὶν δὲ οἳ διὰ θυμοῦ κακὴν φύσιν ἅμα καὶ τροφὴν γενομένην, οἳ δὴ σμικρᾶσ ἔχθρασ γενομένησ, πολλὴν φωνὴν ἱέντεσ κακῶσ ἀλλήλουσ βλασφημοῦντεσ λέγουσιν, οὐ πρέπον ἐν εὐνόμων πόλει γίγνεσθαι τοιοῦτον οὐδὲν οὐδαμῇ οὐδαμῶσ. εἷσ δὴ περὶ κακηγορίασ ἔστω νόμοσ περὶ πάντασ ὅδε· Μηδένα κακηγορείτω μηδείσ.

ὁ δὲ ἀμφισβητῶν ἔν τισι λόγοισ ἄλλοσ ἄλλῳ διδασκέτω καὶ μανθανέτω τόν τε ἀμφισβητοῦντα καὶ τοὺσ παρόντασ ἀπεχόμενοσ πάντωσ τοῦ κακηγορεῖν. ἐκ γὰρ τοῦ κατεύχεσθαί τε ἀλλήλοισ ἐπαρωμένουσ καὶ δι’ αἰσχρῶν ὀνομάτων ἐπιφέρειν γυναικείουσ ἑαυτοῖσ φήμασ, πρῶτον μὲν ἐκ λόγων, κούφου πράγματοσ, ἔργῳ μίση τε καὶ ἔχθραι βαρύταται γίγνονται· πράγματι γὰρ ἀχαρίστῳ, θυμῷ, χαριζόμενοσ ὁ λέγων, ἐμπιμπλὰσ ὀργὴν κακῶν ἑστιαμάτων, ὅσον ὑπὸ παιδείασ ἡμερώθη ποτέ, πάλιν ἐξαγριῶν τῆσ ψυχῆσ τὸ τοιοῦτον, θηριούμενοσ ἐν δυσκολίᾳ ζῶν γίγνεται, πικρὰν τοῦ θυμοῦ χάριν ἀποδεχόμενοσ.

μετεκβαίνειν δὲ αὖ πωσ εἰώθασιν πάντεσ θαμὰ ἐν τοῖσ τοιούτοισ εἰσ τό τι γελοῖον περὶ τοῦ ἐναντίου φθέγγεσθαι· ὅ τισ ἐθιζόμενοσ οὐδεὶσ πώποτε ὃσ οὐ τοῦ σπουδαίου τρόπου ἤτοι τὸ παράπαν διήμαρτεν ἢ μεγαλονοίασ ἀπώλεσεν μέρη πολλά.

ὧν δὴ χάριν ἐν μὲν ἱερῷ τὸ παράπαν μηδεὶσ τοιοῦτον φθέγξηται μηδέποτε μηδὲν μηδ’ ἔν τισι δημοτελέσι θυσίαισ, μηδ’ αὖ ἐν ἄθλοισ μηδ’ ἐν ἀγορᾷ μηδ’ ἐν δικαστηρίῳ μηδ’ ἐν συλλόγῳ κοινῷ μηδενί· κολαζέτω δὲ ὁ τούτων ἄρχων ἕκαστοσ ἀνατί, ἢ μηδέποτ’ ἀριστείων πέρι φιλονικήσῃ, νόμων ὡσ οὐ κηδόμενοσ οὐδὲ ποιῶν τὰ προσταχθέντα ὑπὸ τοῦ νομοθέτου. ἐὰν δέ τισ ἐν ἄλλοισ τόποισ λοιδορίασ ἄρχων ἢ ἀμυνόμενοσ ὁστισοῦν μὴ ἀπέχηται τῶν τοιούτων λόγων, ὁ προστυγχάνων πρεσβύτεροσ ὢν τῷ νόμῳ ἀμυνέτω, πληγαῖσ ἐξείργων τοὺσ θυμῷ, ἑτέρῳ κακῷ, φιλοφρονουμένουσ, ἢ ἐνεχέσθω τῇ τεταγμένῃ ζημίᾳ.

λέγομεν δὴ τὰ νῦν ὡσ λοιδορίαισ συμπλεκόμενοσ ἄνευ τοῦ γελοῖα ζητεῖν λέγειν οὐ δυνατόσ ἐστιν χρῆσθαι, καὶ τοῦτο λοιδοροῦμεν, ὁπόταν θυμῷ γιγνόμενον ᾖ· τί δὲ δή;

τὴν τῶν κωμῳδῶν προθυμίαν τοῦ γελοῖα εἰσ τοὺσ ἀνθρώπουσ λέγειν ἦ παραδεχόμεθα, ἐὰν ἄνευ θυμοῦ τὸ τοιοῦτον ἡμῖν τοὺσ πολίτασ ἐπιχειρῶσιν κωμῳδοῦντεσ λέγειν; ἢ διαλάβωμεν δίχα τῷ παίζειν καὶ μή, καὶ παίζοντι μὲν ἐξέστω τινὶ περί του λέγειν γελοῖον ἄνευ θυμοῦ, συντεταμένῳ δὲ καὶ μετὰ θυμοῦ, καθάπερ εἴπομεν, μὴ ἐξέστω μηδενί; τοῦτο μὲν οὖν οὐδαμῶσ ἀναθετέον, ᾧ δ’ ἐξέστω καὶ μὴ δέ, τοῦτο νομοθετησώμεθα.

ποιητῇ δὴ κωμῳδίασ ἤ τινοσ ἰάμβων ἢ μουσῶν μελῳδίασ μὴ ἐξέστω μήτε λόγῳ μήτε εἰκόνι, μήτε θυμῷ μήτε ἄνευ θυμοῦ, μηδαμῶσ μηδένα τῶν πολιτῶν κωμῳδεῖν· ἐὰν δέ τισ ἀπειθῇ, τοὺσ ἀθλοθέτασ ἐξείργειν ἐκ τῆσ χώρασ τὸ παράπαν αὐθημερόν, ἢ ζημιοῦσθαι μναῖσ τρισὶν ἱεραῖσ τοῦ θεοῦ οὗ ἂν ἀγὼν ᾖ. οἷσ δ’ εἴρηται πρότερον ἐξουσίαν εἶναι περί του ποιεῖν, εἰσ ἀλλήλουσ τούτοισ ἄνευ θυμοῦ μὲν μετὰ παιδιᾶσ ἐξέστω, σπουδῇ δὲ ἅμα καὶ θυμουμένοισιν μὴ ἐξέστω. τούτου δὴ διάγνωσισ ἐπιτετράφθω τῷ τῆσ παιδεύσεωσ ὅλησ ἐπιμελητῇ τῶν νέων·

μηδενὶ μήτε ἄλλον δοῦλον μήτε ἐλεύθερόν ποτε φανῇ διδάξασ, ἢ κακὸσ εἶναι δοξαζέσθω καὶ ἀπειθὴσ τοῖσ νόμοισ.

οἰκτρὸσ δ’ οὐχ ὁ πεινῶν ἤ τι τοιοῦτον πάσχων, ἀλλ’ ὁ σωφρονῶν ἤ τινα ἀρετὴν ἢ μέροσ ἔχων ταύτησ, ἄν τινα συμφορὰν πρὸσ τούτοισ κεκτῆται·

διὸ θαυμαστὸν ἂν γένοιτο εἴ τισ ὢν τοιοῦτοσ ἀμεληθείη τὸ παράπαν, ὥστ’ εἰσ πτωχείαν τὴν ἐσχάτην ἐλθεῖν, δοῦλοσ ἢ καὶ ἐλεύθεροσ, ἐν οἰκουμένῃ καὶ μετρίωσ πολιτείᾳ τε καὶ πόλει. διὸ τῷ νομοθέτῃ θεῖναι νόμον ἀσφαλὲσ τοιούτοισ τοιόνδε τινά· Πτωχὸσ μηδεὶσ ἡμῖν ἐν τῇ πόλει γιγνέσθω, τοιοῦτον δ’ ἄν τισ ἐπιχειρῇ δρᾶν, εὐχαῖσ βίον ἀνηνύτοισ συλλεγόμενοσ, ἐκ μὲν ἀγορᾶσ ἀγορανόμοι ἐξειργόντων αὐτόν, ἐκ δὲ τοῦ ἄστεοσ ἡ τῶν ἀστυνόμων ἀρχή, ἀγρονόμοι δὲ ἐκ τῆσ ἄλλησ χώρασ εἰσ τὴν ὑπερορίαν ἐκπεμπόντων, ὅπωσ ἡ χώρα τοῦ τοιούτου ζῴου καθαρὰ γίγνηται τὸ παράπαν.

δοῦλοσ δ’ ἂν ἢ δούλη βλάψῃ τῶν ἀλλοτρίων καὶ ὁτιοῦν, μὴ συναιτίου τοῦ βλαβέντοσ αὐτοῦ γενομένου κατ’ ἀπειρίαν ἤ τιν’ ἑτέραν χρείαν μὴ σώφρονα, ὁ τοῦ βλάψαντοσ δεσπότησ ἢ τὴν βλάβην ἐξιάσθω μὴ ἐνδεῶσ, ἢ τὸν βλάψαντ’ αὐτὸν παραδότω·

ἐὰν δ’ ἐπαιτιώμενοσ ὁ δεσπότησ κοινῇ τοῦ βλάψαντοσ τέχνῃ καὶ τοῦ βλαβέντοσ ἐπ’ ἀποστερήσει φῇ τοῦ δούλου γεγονέναι τὴν αἰτίαν, διαδικαζέσθω μὲν κακοτεχνιῶν τῷ φάσκοντι βλαβῆναι, καὶ ἐὰν ἕλῃ, διπλασίαν τῆσ ἀξίασ τοῦ δούλου κομιζέσθω ἧσ ἂν τιμήσῃ τὸ δικαστήριον, ἐὰν δὲ ἡττηθῇ, τήν τε βλάβην ἐξιάσθω καὶ τὸν δοῦλον παραδότω.

καὶ ἐὰν ὑποζύγιον ἢ ἵπποσ ἢ κύων ἤ τι τῶν ἄλλων θρεμμάτων σίνηταί τι τῶν πέλασ, κατὰ ταὐτὰ ἐκτίνειν τὴν βλάβην.

ἐάν τισ ἑκὼν μὴ ’θέλῃ μαρτυρεῖν, προκαλεῖσθαι τὸν δεόμενον, ὁ δὲ κληθεὶσ ἀπαντάτω πρὸσ τὴν δίκην, καὶ ἐὰν μὲν εἰδῇ καὶ ἐθέλῃ μαρτυρεῖν, μαρτυρείτω, ἐὰν δὲ εἰδέναι μὴ φῇ, τοὺσ τρεῖσ θεοὺσ Δία καὶ Ἀπόλλωνα καὶ Θέμιν ἀπομόσασ ἦ μὴν μὴ εἰδέναι ἀπαλλαττέσθω τῆσ δίκησ·

ὁ δ’ εἰσ μαρτυρίαν κληθείσ, μὴ ἀπαντῶν δὲ τῷ καλεσαμένῳ, τῆσ βλάβησ ὑπόδικοσ ἔστω κατὰ νόμον.

ἐὰν δέ τίσ τινα δικάζοντα ἀναστήσηται μάρτυρα, μαρτυρήσασ μὴ διαψηφιζέσθω περὶ ταύτησ τῆσ δίκησ. γυναικὶ δ’ ἐξέστω ἐλευθέρᾳ μαρτυρεῖν καὶ συνηγορεῖν, ἐὰν ὑπὲρ τετταράκοντα ἔτη ᾖ γεγονυῖα, καὶ δίκην λαγχάνειν, ἐὰν ἄνανδροσ ᾖ· ζῶντοσ δὲ ἀνδρὸσ ἐξέστω μαρτυρῆσαι μόνον. δούλῃ δὲ καὶ δούλῳ καὶ παιδὶ φόνου μόνον ἐξέστω μαρτυρεῖν καὶ συνηγορεῖν, ἐὰν ἐγγυητὴν ἀξιόχρεων ἦ μὴν μενεῖν καταστήσῃ μέχρι δίκησ, ἐὰν ἐπισκηφθῇ τὰ ψευδῆ μαρτυρῆσαι. ἐπισκήπτεσθαι δὲ τῶν ἀντιδίκων ἑκάτερον ὅλῃ τῇ μαρτυρίᾳ καὶ μέρει, ἐὰν τὰ ψευδῆ φῇ τινα μεμαρτυρηκέναι, πρὶν τὴν δίκην διακεκρίσθαι·

τὰσ δ’ ἐπισκήψεισ τὰσ ἀρχὰσ φυλάττειν κατασεσημασμένασ ὑπ’ ἀμφοῖν, καὶ παρέχειν εἰσ τὴν τῶν ψευδομαρτυριῶν διάκρισιν. ἐὰν δέ τισ ἁλῷ δὶσ ψευδομαρτυρῶν, τοῦτον μηκέτι νόμοσ ἀναγκαζέτω μηδεὶσ μαρτυρεῖν, ἐὰν δὲ τρίσ, μηκέτ’ ἐξέστω τούτῳ μαρτυρεῖν· ἐὰν δὲ τολμήσῃ μαρτυρῆσαι τρὶσ ἑαλωκώσ, ἐνδεικνύτω μὲν πρὸσ τὴν ἀρχὴν ὁ βουλόμενοσ αὐτόν, ἡ δ’ ἀρχὴ δικαστηρίῳ παραδότω, ἐὰν δὲ ὄφλῃ, θανάτῳ ζημιούσθω.

ἥμισυ μαρτυριῶν καταδικασθῶσίν τινεσ, τὴν κατὰ ταύτασ ἁλοῦσαν δίκην ἀνάδικον γίγνεσθαι, ἀμφισβήτησιν δ’ εἶναι καὶ διαδικασίαν εἴτε κατὰ ταύτασ εἴτε μὴ ἡ δίκη ἐκρίθη, ὁποτέρωσ δ’ ἂν κριθῇ, ταύτῃ γιγνέσθω τὸ τέλοσ τῶν ἔμπροσθεν δικῶν.

πολλῶν δὲ ὄντων καὶ καλῶν ἐν τῷ τῶν ἀνθρώπων βίῳ, τοῖσ πλείστοισ αὐτῶν οἱο͂ν κῆρεσ ἐπιπεφύκασιν, αἳ καταμιαίνουσίν τε καὶ καταρρυπαίνουσιν αὐτά·

καὶ δὴ καὶ δίκη ἐν ἀνθρώποισ πῶσ οὐ καλόν, ὃ πάντα ἡμέρωκεν τὰ ἀνθρώπινα; καλοῦ δὲ ὄντοσ τούτου, πῶσ οὐ καὶ τὸ συνδικεῖν ἡμῖν γίγνοιτ’ ἂν καλόν;

ταῦτα οὖν τοιαῦτα ὄντα διαβάλλει τισ κάκη, καλὸν ὄνομα προστησαμένη τέχνην, ἣ πρῶτον μὲν δή φησιν εἶναί τινα δικῶν μηχανήν ‐ εἶναι δ’ αὐτὴ τοῦ τε δικάσασθαι καὶ συνδικεῖν ἄλλῳ ‐ νικᾶν δυναμένην, ἄντ’ οὖν δίκαια ἄντε μὴ τὰ περὶ τὴν δίκην ἑκάστην ᾖ πεπραγμένα· δωρεὰν δ’ αὐτῆσ εἶναι τῆσ τέχνησ καὶ τῶν λόγων τῶν ἐκ τῆσ τέχνησ, ἂν ἀντιδωρῆταί τισ χρήματα.

ταύτην οὖν ἐν τῇ παρ’ ἡμῖν πόλει, εἴτ’ οὖν τέχνη εἴτε ἄτεχνόσ ἐστίν τισ ἐμπειρία καὶ τριβή, μάλιστα μὲν δὴ χρεών ἐστιν μὴ φῦναι· δεομένου δὲ τοῦ νομοθέτου πείθεσθαι καὶ μὴ ἐναντία δίκῃ φθέγγεσθαι, πρὸσ ἄλλην δὲ ἀπαλλάττεσθαι χώραν, πειθομένοισ μὲν σιγή, ἀπειθοῦσιν δὲ φωνὴ νόμου ἥδε· πειρᾶσθαι τὴν τῶν δικαίων δύναμιν ἐν ταῖσ τῶν δικαστῶν ψυχαῖσ ἐπὶ τἀναντία τρέπειν καὶ παρὰ καιρὸν πολυδικεῖν τῶν τοιούτων ἢ καὶ συνδικεῖν, γραφέσθω μὲν ὁ βουλόμενοσ αὐτὸν κακοδικίασ ἢ καὶ συνδικίασ κακῆσ, κρινέσθω δὲ ἐν τῷ τῶν ἐκλεκτῶν δικαστηρίῳ, ὀφλόντοσ δέ, τιμάτω τὸ δικαστήριον εἴτε φιλοχρηματίᾳ δοκεῖ δρᾶν τὸ τοιοῦτον εἴτε φιλονικίᾳ, καὶ ἐὰν μὲν φιλονικίᾳ, τιμᾶν αὐτῷ τὸ δικαστήριον ὅσου χρὴ χρόνου τὸν τοιοῦτον μηδενὶ λαχεῖν δίκην μηδὲ συνδικῆσαι, ἐὰν δὲ φιλοχρηματίᾳ, τὸν μὲν ξένον ἀπιόντα ἐκ τῆσ χώρασ μήποτε πάλιν ἐλθεῖν ἢ θανάτῳ ζημιοῦσθαι, τὸν ἀστὸν δὲ τεθνάναι φιλοχρημοσύνησ ἕνεκα τῆσ ἐκ παντὸσ τρόπου παρ’ αὐτῷ τιμωμένησ·

καὶ ἐάν τισ φιλονικίᾳ κριθῇ δὶσ τὸ τοιοῦτον δρᾶν, τεθνάτω.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Plato, Laws, book 11

(플라톤, Laws, book 11)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION