헬라어 문장 검색 - ΠλατόΛαωσΓρέ04́

(플라톤, Laws, book 4)

φέρε δή, τίνα δεῖ διανοηθῆναί ποτε τὴν πόλιν ἔσεσθαι; λέγω δὲ οὔτι τοὔνομα αὐτῆσ ἐρωτῶν ὅτι ποτ’ ἔστι τὰ νῦν, οὐδὲ εἰσ τὸν ἔπειτα χρόνον ὅτι δεήσει καλεῖν αὐτήν ‐ τοῦτο μὲν γὰρ τάχ’ ἂν ἴσωσ καὶ ὁ κατοικισμὸσ αὐτῆσ ἤ τισ τόποσ, ἢ ποταμοῦ τινοσ ἢ κρήνησ ἢ θεῶν ἐπωνυμία τῶν ἐν τῷ τόπῳ, προσθείη τὴν αὑτῶν φήμην καινῇ γενομένῃ τῇ πόλει ‐ τόδε δὲ περὶ αὐτῆσ ἐστιν ὃ βουλόμενοσ μᾶλλον ἐπερωτῶ, πότερον ἐπιθαλαττίδιοσ ἔσται τισ ἢ χερσαία. σχεδόν, ὦ ξένε, ἀπέχει θαλάττησ γε ἡ πόλισ, ἧσ πέρι τὰ νυνδὴ λεχθέντα ἡμῖν, εἴσ τινασ ὀγδοήκοντα σταδίουσ. τί δέ;

λιμένεσ ἆρ’ εἰσὶν κατὰ ταῦτα αὐτῆσ, ἢ τὸ παράπαν ἀλίμενοσ; εὐλίμενοσ μὲν οὖν ταύτῃ γε ὡσ δυνατόν ἐστιν μάλιστα, ὦ ξένε. παπαί, οἱο͂ν λέγεισ.

προσέοικε τῇ τῆσ ἄλλησ Κρήτησ φύσει ὅλῃ. τί δὲ περὶ αὐτὴν ἡ χώρα; πότερα πάμφοροσ ἢ καί τινων ἐπιδεήσ; σχεδὸν οὐδενὸσ ἐπιδεήσ. γείτων δὲ αὐτῆσ πόλισ ἆρ’ ἔσται τισ πλησίον; οὐ πάνυ, διὸ καὶ κατοικίζεται· παλαιὰ γάρ τισ ἐξοίκησισ ἐν τῷ τόπῳ γενομένη τὴν χώραν ταύτην ἔρημον ἀπείργασται χρόνον ἀμήχανον ὅσον. τί δὲ πεδίων τε καὶ ὀρῶν καὶ ὕλησ; πῶσ μέροσ ἑκάστων ἡμῖν εἴληχεν; τραχυτέραν αὐτὴν ἢ πεδιεινοτέραν ἂν λέγοισ.

πάνυ μὲν οὖν. οὐ τοίνυν ἀνίατόσ γε ἂν εἰή πρὸσ ἀρετῆσ κτῆσιν. εἰ μὲν γὰρ ἐπιθαλαττία τε ἔμελλεν εἶναι καὶ εὐλίμενοσ καὶ μὴ πάμφοροσ ἀλλ’ ἐπιδεὴσ πολλῶν, μεγάλου τινὸσ ἔδει σωτῆρόσ τε αὐτῇ καὶ νομοθετῶν θείων τινῶν, εἰ μὴ πολλά τε ἔμελλεν ἤθη καὶ ποικίλα καὶ φαῦλα ἕξειν τοιαύτη φύσει γενομένη· νῦν δὲ παραμύθιον ἔχει τὸ τῶν ὀγδοήκοντα σταδίων. ἐγγύτερον μέντοι τοῦ δέοντοσ κεῖται τῆσ θαλάττησ, σχεδὸν ὅσον εὐλιμενωτέραν αὐτὴν φῂσ εἶναι, ὅμωσ δὲ ἀγαπητὸν καὶ τοῦτο. πρόσοικοσ γὰρ θάλαττα χώρᾳ τὸ μὲν παρ’ ἑκάστην ἡμέραν ἡδύ, μάλα γε μὴν ὄντωσ ἁλμυρὸν καὶ πικρὸν γειτόνημα·

ἐμπορίασ γὰρ καὶ χρηματισμοῦ διὰ καπηλείασ ἐμπιμπλᾶσα αὐτήν, ἤθη παλίμβολα καὶ ἄπιστα ταῖσ ψυχαῖσ ἐντίκτουσα, αὐτήν τε πρὸσ αὑτὴν τὴν πόλιν ἄπιστον καὶ ἄφιλον ποιεῖ καὶ πρὸσ τοὺσ ἄλλουσ ἀνθρώπουσ ὡσαύτωσ. παραμύθιον δὲ δὴ πρὸσ ταῦτα καὶ τὸ πάμφοροσ εἶναι κέκτηται, τραχεῖα δὲ οὖσα δῆλον ὡσ οὐκ ἂν πολύφορόσ τε εἰή καὶ πάμφοροσ ἅμα· τοῦτο γὰρ ἔχουσα, πολλὴν ἐξαγωγὴν ἂν παρεχομένη, νομίσματοσ ἀργυροῦ καὶ χρυσοῦ πάλιν ἀντεμπίμπλαιτ’ ἄν, οὗ μεῖζον κακὸν ὡσ ἔποσ εἰπεῖν πόλει ἀνθ’ ἑνὸσ ἓν οὐδὲν ἂν γίγνοιτο εἰσ γενναίων καὶ δικαίων ἠθῶν κτῆσιν, ὡσ ἔφαμεν, εἰ μεμνήμεθα, ἐν τοῖσ πρόσθεν λόγοισ.

ἀλλὰ μεμνήμεθα, καὶ συγχωροῦμεν τότε λέγειν ἡμᾶσ ὀρθῶσ καὶ τὰ νῦν. τί δὲ δή;

ναυπηγησίμησ ὕλησ ὁ τόποσ ἡμῖν τῆσ χώρασ πῶσ ἔχει; οὐκ ἔστιν οὔτε τισ ἐλάτη λόγου ἀξία οὔτ’ αὖ πεύκη, κυπάριττόσ τε οὐ πολλή· πίτυν τ’ αὖ καὶ πλάτανον ὀλίγην ἂν εὑρ́οι τισ, οἷσ δὴ πρὸσ τὰ τῶν ἐντὸσ τῶν πλοίων μέρη ἀναγκαῖον τοῖσ ναυπηγοῖσ χρῆσθαι ἑκάστοτε. καὶ ταῦτα οὐκ ἂν κακῶσ ἔχοι τῇ χώρᾳ τῆσ φύσεωσ. τί δή; μιμήσεισ πονηρὰσ μιμεῖσθαι τοὺσ πολεμίουσ μὴ ῥᾳδίωσ δύνασθαί τινα πόλιν ἀγαθόν. εἰσ δὴ τί τῶν εἰρημένων βλέψασ εἶπεσ ὃ λέγεισ; ὦ δαιμόνιε, φύλαττέ με εἰσ τὸ κατ’ ἀρχὰσ εἰρημένον ἀποβλέπων, τὸ περὶ τῶν Κρητικῶν νόμων ὡσ πρὸσ ἕν τι βλέποιεν, καὶ δὴ καὶ τοῦτ’ ἐλεγέτην αὐτὸ εἶναι σφὼ τὸ πρὸσ τὸν πόλεμον, ἐγὼ δὲ ὑπολαβὼν εἶπον ὡσ ὅτι μὲν εἰσ ἀρετήν ποι βλέποι τὰ τοιαῦτα νόμιμα κείμενα, καλῶσ ἔχοι, τὸ δὲ ὅτι πρὸσ μέροσ ἀλλ’ οὐ πρὸσ πᾶσαν σχεδόν, οὐ πάνυ συνεχώρουν·

νῦν οὖν ὑμεῖσ μοι τῆσ παρούσησ νομοθεσίασ ἀντιφυλάξατε ἑπόμενοι, ἐὰν ἄρα τι μὴ πρὸσ ἀρετὴν τεῖνον ἢ πρὸσ ἀρετῆσ μόριον νομοθετῶ.

τοῦτον γὰρ δὴ τίθεσθαι τὸν νόμον ὀρθῶσ ὑποτίθεμαι μόνον, ὃσ ἂν δίκην τοξότου ἑκάστοτε στοχάζηται τούτου ὅτῳ ἂν συνεχῶσ τούτων ἀεὶ καλόν τι συνέπηται μόνῳ, τὰ δὲ ἄλλα σύμπαντα παραλείπῃ, ἐάντε τισ πλοῦτοσ ἐάντε ἄρα τι τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων ὂν τυγχάνῃ ἄνευ τῶν προειρημένων. τὴν δὲ δὴ μίμησιν ἔλεγον τὴν τῶν πολεμίων τὴν κακὴν τοιάνδε γίγνεσθαι, ὅταν οἰκῇ μέν τισ πρὸσ θαλάττῃ, λυπῆται δ’ ὑπὸ πολεμίων, οἱο͂ν ‐ φράσω γὰρ οὔτι μνησικακεῖν βουλόμενοσ ὑμῖν ‐ Μίνωσ γὰρ δή ποτε τοὺσ οἰκοῦντασ τὴν Ἀττικὴν παρεστήσατο εἰσ χαλεπήν τινα φορὰν δασμοῦ, δύναμιν πολλὴν κατὰ θάλατταν κεκτημένοσ, οἱ δ’ οὔτε πω πλοῖα ἐκέκτηντο, καθάπερ νῦν, πολεμικά, οὔτ’ αὖ τὴν χώραν πλήρη ναυπηγησίμων ξύλων ὥστ’ εὐμαρῶσ ναυτικὴν παρασχέσθαι δύναμιν·

οὔκουν οἱοῖ́ τ’ ἐγένοντο διὰ μιμήσεωσ ναυτικῆσ αὐτοὶ ναῦται γενόμενοι εὐθὺσ τότε τοὺσ πολεμίουσ ἀμύνασθαι.

συνήνεγκεν, πρὶν ἀντὶ πεζῶν ὁπλιτῶν μονίμων ναυτικοὺσ γενομένουσ ἐθισθῆναι, πυκνὰ ἀποπηδῶντασ, δρομικῶσ εἰσ τὰσ ναῦσ ταχὺ πάλιν ἀποχωρεῖν, καὶ δοκεῖν μηδὲν αἰσχρὸν ποιεῖν μὴ τολμῶντασ ἀποθνῄσκειν μένοντασ ἐπιφερομένων πολεμίων, ἀλλ’ εἰκυίασ αὐτοῖσ γίγνεσθαι προφάσεισ καὶ σφόδρα ἑτοίμασ ὅπλα τε ἀπολλῦσιν καὶ φεύγουσι δή τινασ οὐκ αἰσχράσ, ὥσ φασιν, φυγάσ.

ταῦτα γὰρ ἐκ ναυτικῆσ ὁπλιτείασ ῥήματα φιλεῖ συμβαίνειν, οὐκ ἄξια ἐπαίνων πολλάκισ μυρίων, ἀλλὰ τοὐναντίον· ἔθη γὰρ πονηρὰ οὐδέποτε ἐθίζειν δεῖ, καὶ ταῦτα τὸ τῶν πολιτῶν βέλτιστον μέροσ.

ἦν δέ που τοῦτό γε καὶ παρ’ Ὁμήρου λαβεῖν, ὅτι τὸ ἐπιτήδευμα ἦν τὸ τοιοῦτον οὐ καλόν. Ὀδυσσεὺσ γὰρ αὐτῷ λοιδορεῖ τὸν Ἀγαμέμνονα, τῶν Ἀχαιῶν τότε ὑπὸ τῶν Τρώων κατεχομένων τῇ μάχῃ, κελεύοντα τὰσ ναῦσ εἰσ τὴν θάλατταν καθέλκειν, ὁ δὲ χαλεπαίνει τε αὐτῷ καὶ λέγει ‐ ὃσ κέλεαι πολέμοιο συνεσταότοσ καὶ ἀυτῆσνῆασ ἐυσέλμουσ ἅλαδ’ ἕλκειν, ὄφρ’ ἔτι μᾶλλονΤρωσὶ μὲν εὐκτὰ γένηται ἐελδομένοισί περ ἔμπησ,ἡμῖν δ’ αἰπὺσ ὄλεθροσ ἐπιρρέπῃ· οὐ γὰρ Ἀχαιοίσχήσουσιν πολέμου νηῶν ἅλαδ’ ἑλκομενάων,ἀλλ’ ἀποπαπτανέουσιν, ἐρωήσουσι δὲ χάρμησ·

ἔνθα κε σὴ βουλὴ δηλήσεται, οἷ’ ἀγορεύεισ.

ταῦτ’ οὖν ἐγίγνωσκε καὶ ἐκεῖνοσ, ὅτι κακὸν ἐν θαλάττῃ τριήρεισ ὁπλίταισ παρεστῶσαι μαχομένοισ· καὶ λέοντεσ ἂν ἐλάφουσ ἐθισθεῖεν φεύγειν τοιούτοισ ἔθεσι χρώμενοι. πρὸσ δὲ τούτοισ αἱ διὰ τὰ ναυτικὰ πόλεων δυνάμεισ ἅμα σωτηρίᾳ τιμὰσ οὐ τῷ καλλίστῳ τῶν πολεμικῶν ἀποδιδόασιν· διὰ κυβερνητικῆσ γὰρ καὶ πεντηκονταρχίασ καὶ ἐρετικῆσ, καὶ παντοδαπῶν καὶ οὐ πάνυ σπουδαίων ἀνθρώπων γιγνομένησ, τὰσ τιμὰσ ἑκάστοισ οὐκ ἂν δύναιτο ὀρθῶσ ἀποδιδόναι τισ. καίτοι πῶσ ἂν ἔτι πολιτεία γίγνοιτο ὀρθὴ τούτου στερομένη;

σχεδὸν ἀδύνατον. ἀλλὰ μήν, ὦ ξένε, τήν γε περὶ Σαλαμῖνα ναυμαχίαν τῶν Ἑλλήνων πρὸσ τοὺσ βαρβάρουσ γενομένην ἡμεῖσ γε οἱ Κρῆτεσ τὴν Ἑλλάδα φαμὲν σῶσαι. καὶ γὰρ οἱ πολλοὶ τῶν Ἑλλήνων τε καὶ βαρβάρων λέγουσι ταῦτα. ἡμεῖσ δέ, ὦ φίλε, ἐγώ τε καὶ ὅδε, Μέγιλλοσ, φαμὲν τὴν πεζὴν μάχην τὴν ἐν Μαραθῶνι γενομένην καὶ ἐν Πλαταιαῖσ, τὴν μὲν ἄρξαι τῆσ σωτηρίασ τοῖσ Ἕλλησι, τὴν δὲ τέλοσ ἐπιθεῖναι, καὶ τὰσ μὲν βελτίουσ τοὺσ Ἕλληνασ ποιῆσαι, τὰσ δὲ οὐ βελτίουσ, ἵν’ οὕτωσ λέγωμεν περὶ τῶν τότε συσσωσασῶν ἡμᾶσ μαχῶν·

πρὸσ γὰρ τῇ περὶ Σαλαμῖνα τὴν περὶ τὸ Ἀρτεμίσιόν σοι προσθήσω κατὰ θάλατταν μάχην. ἀλλὰ γὰρ ἀποβλέποντεσ νῦν πρὸσ πολιτείασ ἀρετήν, καὶ χώρασ φύσιν σκοπούμεθα καὶ νόμων τάξιν, οὐ τὸ σῴζεσθαί τε καὶ εἶναι μόνον ἀνθρώποισ τιμιώτατον ἡγούμενοι, καθάπερ οἱ πολλοί, τὸ δ’ ὡσ βελτίστουσ γίγνεσθαί τε καὶ εἶναι τοσοῦτον χρόνον ὅσον ἂν ὦσιν·

εἴρηται δ’ ἡμῖν οἶμαι καὶ τοῦτο ἐν τοῖσ πρόσθεν. τί μήν; τοῦτο τοίνυν σκοπώμεθα μόνον, εἰ κατὰ τὴν αὐτὴν ὁδὸν ἐρχόμεθα βελτίστην οὖσαν πόλεσι κατοικίσεων πέρι καὶ νομοθεσιῶν. καὶ πολύ γε. λέγε δὴ τοίνυν τὸ τούτοισ ἑξῆσ·

τίσ ὁ κατοικιζόμενοσ ὑμῖν λεὼσ ἔσται; πότερον ἐξ ἁπάσησ Κρήτησ ὁ ἐθέλων, ὡσ ὄχλου τινὸσ ἐν ταῖσ πόλεσιν ἑκάσταισ γεγενημένου πλείονοσ ἢ κατὰ τὴν ἐκ τῆσ γῆσ τροφήν; οὐ γάρ που τὸν βουλόμενόν γε Ἑλλήνων συνάγετε. καίτοι τινὰσ ὑμῖν ἔκ τε Ἄργουσ ὁρῶ καὶ Αἰγίνησ καὶ ἄλλοθεν τῶν Ἑλλήνων εἰσ τὴν χώραν κατῳκισμένουσ. τὸ δὲ δὴ παρὸν ἡμῖν λέγε πόθεν ἔσεσθαι φῂσ στρατόπεδον τῶν πολιτῶν τὰ νῦν;

ἔκ τε Κρήτησ συμπάσησ ἐοίκεν γενήσεσθαι, καὶ τῶν ἄλλων δὲ Ἑλλήνων μάλιστά μοι φαίνονται τοὺσ ἀπὸ Πελοποννήσου προσδέξασθαι συνοίκουσ. καὶ γὰρ ὃ νῦν δὴ λέγεισ, ἀληθὲσ φράζεισ, ὡσ ἐξ Ἄργουσ εἰσίν, καὶ τό γε μάλιστ’ εὐδοκιμοῦν τὰ νῦν ἐνθάδε γένοσ, τὸ Γορτυνικόν· ἐκ Γόρτυνοσ γὰρ τυγχάνει ἀπῳκηκὸσ ταύτησ τῆσ Πελοποννησιακῆσ. οὐ τοίνυν εὔκολοσ ὁμοίωσ γίγνοιτ’ ἂν ὁ κατοικισμὸσ ταῖσ πόλεσιν, ὅταν μὴ τὸν τῶν ἐσμῶν γίγνηται τρόπον, ἓν γένοσ ἀπὸ μιᾶσ ἰὸν χώρασ οἰκίζηται, φίλον παρὰ φίλων, στενοχωρίᾳ τινὶ πολιορκηθὲν γῆσ ἤ τισιν ἄλλοισ τοιούτοισ παθήμασιν ἀναγκασθέν.

ἔστιν δ’ ὅτε καὶ στάσεσιν βιαζόμενον ἀναγκάζοιτ’ ἂν ἑτέρωσε ἀποξενοῦσθαι πόλεώσ τι μόριον· ἤδη δέ ποτε καὶ συνάπασα πόλισ τινῶν ἔφυγεν, ἄρδην κρείττονι κρατηθεῖσα πολέμῳ. ταῦτ’ οὖν πάντ’ ἐστὶ τῇ μὲν ῥᾴω κατοικίζεσθαί τε καὶ νομοθετεῖσθαι, τῇ δὲ χαλεπώτερα. τὸ μὲν γὰρ ἕν τι εἶναι γένοσ ὁμόφωνον καὶ ὁμόνομον ἔχει τινὰ φιλίαν, κοινωνὸν ἱερῶν ὂν καὶ τῶν τοιούτων πάντων, νόμουσ δ’ ἑτέρουσ καὶ πολιτείασ ἄλλασ τῶν οἴκοθεν οὐκ εὐπετῶσ ἀνέχεται, τὸ δ’ ἐνίοτε πονηρίᾳ νόμων ἐστασιακὸσ καὶ διὰ συνήθειαν ζητοῦν ἔτι χρῆσθαι τοῖσ αὐτοῖσ ἤθεσιν δι’ ἃ καὶ πρότερον ἐφθάρη, χαλεπὸν τῷ κατοικίζοντι καὶ νομοθετοῦντι καὶ δυσπειθὲσ γίγνεται·

τὸ δ’ αὖ παντοδαπὸν ἐσ ταὐτὸν συνερρυηκὸσ γένοσ ὑπακοῦσαι μέν τινων νόμων καινῶν τάχα ἂν ἐθελήσειε μᾶλλον, τὸ δὲ συμπνεῦσαι, καὶ καθάπερ ἵππων ζεῦγοσ καθ’ ἕνα εἰσ ταὐτόν, τὸ λεγόμενον, συμφυσῆσαι, χρόνου πολλοῦ καὶ παγχάλεπον.

ἀλλ’ ὄντωσ ἐστὶν νομοθεσία καὶ πόλεων οἰκισμοὶ πάντων τελεώτατον πρὸσ ἀρετὴν ἀνδρῶν. εἰκόσ· ὅπῃ δ’ αὖ βλέπων τοῦτ’ εἴρηκασ, φράζ’ ἔτι σαφέστερον. ὠγαθέ, ἐοίκα περὶ νομοθετῶν ἐπανιὼν καὶ σκοπῶν ἅμα ἐρεῖν τι καὶ φαῦλον·

ἀλλ’ ἐὰν πρὸσ καιρόν τινα λέγωμεν, πρᾶγμ’ οὐδὲν γίγνοιτ’ ἂν ἔτι. καίτοι τί ποτε δυσχεραίνω; σχεδὸν γάρ τοι πάντα οὕτωσ ἐοίκ’ ἔχειν τὰ ἀνθρώπινα. τοῦ δὴ πέρι λέγεισ; ἔμελλον λέγειν ὡσ οὐδείσ ποτε ἀνθρώπων οὐδὲν νομοθετεῖ, τύχαι δὲ καὶ συμφοραὶ παντοῖαι πίπτουσαι παντοίωσ νομοθετοῦσι τὰ πάντα ἡμῖν.

ἢ γὰρ πόλεμόσ τισ βιασάμενοσ ἀνέτρεψε πολιτείασ καὶ μετέβαλε νόμουσ, ἢ πενίασ χαλεπῆσ ἀπορία· πολλὰ δὲ καὶ νόσοι ἀναγκάζουσι καινοτομεῖν, λοιμῶν τε ἐμπιπτόντων, καὶ χρόνον ἐπὶ πολὺν ἐνιαυτῶν πολλῶν πολλάκισ ἀκαιρίαι. ταῦτα δὴ πάντα προϊδών τισ ᾄξειεν ἂν εἰπεῖν ὅπερ ἐγὼ νυνδή, τὸ θνητὸν μὲν μηδένα νομοθετεῖν μηδέν, τύχασ δ’ εἶναι σχεδὸν ἅπαντα τὰ ἀνθρώπινα πράγματα· τὸ δ’ ἔστιν περί τε ναυτιλίαν καὶ κυβερνητικὴν καὶ ἰατρικὴν καὶ στρατηγικὴν πάντα ταῦτ’ εἰπόντα δοκεῖν εὖ λέγειν, ἀλλὰ γὰρ ὁμοίωσ αὖ καὶ τόδε ἔστιν λέγοντα εὖ λέγειν ἐν τοῖσ αὐτοῖσ τούτοισ.

τὸ ποῖον; ὡσ θεὸσ μὲν πάντα, καὶ μετὰ θεοῦ τύχη καὶ καιρόσ, τἀνθρώπινα διακυβερνῶσι σύμπαντα. ἡμερώτερον μὴν τρίτον συγχωρῆσαι τούτοισ δεῖν ἕπεσθαι τέχνην· καιρῷ γὰρ χειμῶνοσ συλλαβέσθαι κυβερνητικὴν ἢ μή, μέγα πλεονέκτημα ἔγωγ’ ἂν θείην.

ἢ πῶσ; οὕτωσ. οὐκοῦν καὶ τοῖσ ἄλλοισ ὡσαύτωσ κατὰ τὸν αὐτὸν ἂν ἔχοι λόγον, καὶ δὴ καὶ νομοθεσίᾳ ταὐτὸν τοῦτο δοτέον· τῶν ἄλλων συμπιπτόντων, ὅσα δεῖ χώρᾳ συντυχεῖν, εἰ μέλλοι ποτὲ εὐδαιμόνωσ οἰκήσειν, τὸν νομοθέτην ἀληθείασ ἐχόμενον τῇ τοιαύτῃ παραπεσεῖν ἑκάστοτε πόλει δεῖν. ἀληθέστατα λέγεισ. οὐκοῦν ὅ γε πρὸσ ἕκαστόν τι τῶν εἰρημένων ἔχων τὴν τέχνην κἂν εὔξασθαί που δύναιτο ὀρθῶσ, τί παρὸν αὐτῷ διὰ τύχησ, τῆσ τέχνησ ἂν μόνον ἐπιδέοι;

πάνυ μὲν οὖν. οἵ τε ἄλλοι γε δὴ πάντεσ οἱ νυνδὴ ῥηθέντεσ, κελευόμενοι τὴν αὑτῶν εὐχὴν εἰπεῖν, εἴποιεν ἄν. ἦ γάρ; τί μήν; ταὐτὸν δὴ καὶ νομοθέτησ οἶμαι δράσειεν. ἔγωγ’ οἶμαι. "φέρε δή, νομοθέτα," πρὸσ αὐτὸν φῶμεν, "τί σοι καὶ πῶσ πόλιν ἔχουσαν δῶμεν, ὃ λαβὼν ἕξεισ ὥστ’ ἐκ τῶν λοιπῶν αὐτὸσ τὴν πόλιν ἱκανῶσ διοικῆσαι; τί μετὰ τοῦτ’ εἰπεῖν ὀρθῶσ ἔστιν ἄρα;

τοῦ νομοθέτου φράζομεν τοῦτο, ἦ γάρ; ναί. τόδε· "τυραννουμένην μοι δότε τὴν πόλιν," φήσει· "τύραννοσ δ’ ἔστω νέοσ καὶ μνήμων καὶ εὐμαθὴσ καὶ ἀνδρεῖοσ καὶ μεγαλοπρεπὴσ φύσει· ὃ δὲ καὶ ἐν τοῖσ πρόσθεν ἐλέγομεν δεῖν ἕπεσθαι σύμπασιν τοῖσ τῆσ ἀρετῆσ μέρεσι, καὶ νῦν τῇ τυραννουμένῃ ψυχῇ τοῦτο συνεπέσθω, ἐὰν μέλλῃ τῶν ἄλλων ὑπαρχόντων ὄφελοσ εἶναί τι. " σωφροσύνην μοι δοκεῖ φράζειν, ὦ Μέγιλλε, δεῖν εἶναι τὴν συνεπομένην ὁ ξένοσ.

ἦ γάρ; τὴν δημώδη γε, ὦ Κλεινία, καὶ οὐχ ἥν τισ σεμνύνων ἂν λέγοι, φρόνησιν προσαναγκάζων εἶναι τὸ σωφρονεῖν, ἀλλ’ ὅπερ εὐθὺσ παισὶν καὶ θηρίοισ, τοῖσ μὲν ἀκρατῶσ ἔχειν πρὸσ τὰσ ἡδονάσ, σύμφυτον ἐπανθεῖ, τοῖσ δὲ ἐγκρατῶσ· ὃ καὶ μονούμενον ἔφαμεν τῶν πολλῶν ἀγαθῶν λεγομένων οὐκ ἄξιον εἶναι λόγου. ἔχετε γὰρ ὃ λέγω που.

πάνυ μὲν οὖν. ταύτην τοίνυν ἡμῖν ὁ τύραννοσ τὴν φύσιν ἐχέτω πρὸσ ἐκείναισ ταῖσ φύσεσιν, εἰ μέλλει πόλισ ὡσ δυνατόν ἐστι τάχιστα καὶ ἄριστα σχήσειν πολιτείαν ἣν λαβοῦσα εὐδαιμονέστατα διάξει. θάττων γὰρ ταύτησ καὶ ἀμείνων πολιτείασ διάθεσισ οὔτ’ ἔστιν οὔτ’ ἄν ποτε γένοιτο. πῶσ δὴ καὶ τίνι λόγῳ τοῦτο, ὦ ξένε, λέγων ἄν τισ ὀρθῶσ λέγειν αὑτὸν πείθοι;

ῥᾴδιόν που τοῦτό γε νοεῖν ἐστ’, ὦ Κλεινία, κατὰ φύσιν ὡσ ἔστι τοῦθ’ οὕτω. πῶσ λέγεισ; εἰ τύραννοσ γένοιτο, φῄσ, νέοσ, σώφρων, εὐμαθήσ, μνήμων, ἀνδρεῖοσ, μεγαλοπρεπήσ; εὐτυχήσ, πρόσθεσ, μὴ κατ’ ἄλλο, ἀλλὰ τὸ γενέσθαι τε ἐπ’ αὐτοῦ νομοθέτην ἄξιον ἐπαίνου, καί τινα τύχην εἰσ ταὐτὸν ἀγαγεῖν αὐτῷ· γενομένου γὰρ τούτου, πάντα σχεδὸν ἀπείργασται τῷ θεῷ, ἅπερ ὅταν βουληθῇ διαφερόντωσ εὖ πρᾶξαί τινα πόλιν.

δεύτερον δέ, ἐάν ποτέ τινεσ δύο ἄρχοντεσ γίγνωνται τοιοῦτοι, τρίτον δ’ αὖ καὶ κατὰ λόγον ὡσαύτωσ χαλεπώτερον ὅσῳ πλείουσ, ὅσῳ δ’ ἐναντίον, ἐναντίωσ. ἐκ τυραννίδοσ ἀρίστην φῂσ γενέσθαι πόλιν ἄν, ὡσ φαίνῃ, μετὰ νομοθέτου γε ἄκρου καὶ τυράννου κοσμίου, καὶ ῥᾷστά τε καὶ τάχιστ’ ἂν μεταβαλεῖν εἰσ τοῦτο ἐκ τοῦ τοιούτου, δεύτερον δὲ ἐξ ὀλιγαρχίασ ‐ ἢ πῶσ λέγεισ; ‐ καὶ τὸ τρίτον ἐκ δημοκρατίασ.

οὐδαμῶσ, ἀλλ’ ἐκ τυραννίδοσ μὲν πρῶτον, δεύτερον δὲ ἐκ βασιλικῆσ πολιτείασ, τρίτον δὲ ἔκ τινοσ δημοκρατίασ. τὸ δὲ τέταρτον, ὀλιγαρχία, τὴν τοῦ τοιούτου γένεσιν χαλεπώτατα δύναιτ’ ἂν προσδέξασθαι· πλεῖστοι γὰρ ἐν αὐτῇ δυνάσται γίγνονται. λέγομεν δὴ ταῦτα γίγνεσθαι τότε, ὅταν ἀληθὴσ μὲν νομοθέτησ γένηται φύσει, κοινὴ δὲ αὐτῷ τισ συμβῇ ῥώμη πρὸσ τοὺσ ἐν τῇ πόλει μέγιστον δυναμένουσ· οὗ δ’ ἂν τοῦτο ἀριθμῷ μὲν βραχύτατον, ἰσχυρότατον δέ, καθάπερ ἐν τυραννίδι, γένηται, ταύτῃ καὶ τότε τάχοσ καὶ ῥᾳστώνη τῆσ μεταβολῆσ γίγνεσθαι φιλεῖ.

πῶσ; οὐ γὰρ μανθάνομεν. καὶ μὴν εἴρηταί γ’ ἡμῖν οὐχ ἅπαξ ἀλλ’ οἶμαι πολλάκισ· ὑμεῖσ δὲ τάχα οὐδὲ τεθέασθε τυραννουμένην πόλιν. οὐδέ γε ἐπιθυμητὴσ ἔγωγ’ εἰμὶ τοῦ θεάματοσ. καὶ μὴν τοῦτό γ’ ἂν ἴδοισ ἐν αὐτῇ τὸ νυνδὴ λεγόμενον.

τὸ ποῖον; οὐδὲν δεῖ πόνων οὐδέ τινοσ παμπόλλου χρόνου τῷ τυράννῳ μεταβαλεῖν βουληθέντι πόλεωσ ἤθη, πορεύεσθαι δὲ αὐτὸν δεῖ πρῶτον ταύτῃ, ὅπῃπερ ἂν ἐθελήσῃ, ἐάντε πρὸσ ἀρετῆσ ἐπιτηδεύματα, προτρέπεσθαι τοὺσ πολίτασ, ἐάντε ἐπὶ τοὐναντίον, αὐτὸν πρῶτον πάντα ὑπογράφοντα τῷ πράττειν, τὰ μὲν ἐπαινοῦντα καὶ τιμῶντα, τὰ δ’ αὖ πρὸσ ψόγον ἄγοντα, καὶ τὸν μὴ πειθόμενον ἀτιμάζοντα καθ’ ἑκάστασ τῶν πράξεων. καὶ πῶσ οἰόμεθα ταχὺ συνακολουθήσειν τοὺσ ἄλλουσ πολίτασ τῷ τὴν τοιαύτην πειθὼ καὶ ἅμα βίαν εἰληφότι;

μηδεὶσ ἡμᾶσ πειθέτω, ὦ φίλοι, ἄλλῃ θᾶττον καὶ ῥᾷον μεταβάλλειν ἄν ποτε πόλιν τοὺσ νόμουσ ἢ τῇ τῶν δυναστευόντων ἡγεμονίᾳ, μηδὲ νῦν γε ἄλλῃ γίγνεσθαι μηδ’ αὖθίσ ποτε γενήσεσθαι. καὶ γὰρ οὖν ἡμῖν οὐ τοῦτ’ ἐστὶν ἀδύνατον οὐδὲ χαλεπῶσ ἂν γενόμενον· ἀλλὰ τόδ’ ἐστὶ τὸ χαλεπὸν γενέσθαι, καὶ ὀλίγον δὴ τὸ γεγονὸσ ἐν τῷ πολλῷ χρόνῳ, ὅταν δὲ συμβῇ, μυρία καὶ πάντ’ ἐν πόλει ἀγαθὰ ἀπεργάζεται, ἐν ᾗ ποτ’ ἂν ἐγγένηται.

τὸ ποῖον δὴ λέγεισ; ὅταν ἔρωσ θεῖοσ τῶν σωφρόνων τε καὶ δικαίων ἐπιτηδευμάτων ἐγγένηται μεγάλαισ τισὶν δυναστείαισ, ἢ κατὰ μοναρχίαν δυναστευούσαισ ἢ κατὰ πλούτων ὑπεροχὰσ διαφερούσαισ ἢ γενῶν, ἢ τὴν Νέστοροσ ἐάν ποτέ τισ ἐπανενέγκῃ φύσιν, ὃν τῇ τοῦ λέγειν ῥώμῃ φασὶ πάντων διενεγκόντα ἀνθρώπων πλέον ἔτι τῷ σωφρονεῖν διαφέρειν. τοῦτ’ οὖν ἐπὶ μὲν Τροίασ, ὥσ φασι, γέγονεν, ἐφ’ ἡμῶν δὲ οὐδαμῶσ, εἰ δ’ οὖν γέγονεν ἢ καὶ γενήσεται τοιοῦτοσ ἢ νῦν ἡμῶν ἔστιν τισ, μακαρίωσ μὲν αὐτὸσ ζῇ, μακάριοι δὲ οἱ συνήκοοι τῶν ἐκ τοῦ σωφρονοῦντοσ στόματοσ ἰόντων λόγων.

ὡσαύτωσ δὲ καὶ συμπάσησ δυνάμεωσ ὁ αὐτὸσ πέρι λόγοσ, ὡσ ὅταν εἰσ ταὐτὸν τῷ φρονεῖν τε καὶ σωφρονεῖν ἡ μεγίστη δύναμισ ἐν ἀνθρώπῳ συμπέσῃ, τότε πολιτείασ τῆσ ἀρίστησ καὶ νόμων τῶν τοιούτων φύεται γένεσισ, ἄλλωσ δὲ οὐ μή ποτε γένηται. ταῦτα μὲν οὖν καθαπερεὶ μῦθόσ τισ λεχθεὶσ κεχρησμῳδήσθω, καὶ ἐπιδεδείχθω τῇ μὲν χαλεπὸν ὂν τὸ πόλιν εὔνομον γίγνεσθαι, τῇ δ’, εἴπερ γένοιτο ὃ λέγομεν, πάντων τάχιστόν τε καὶ ῥᾷστον μακρῷ.

πῶσ; πειρώμεθα προσαρμόττοντεσ τῇ πόλει σοι, καθάπερ παῖδεσ πρεσβῦται, πλάττειν τῷ λόγῳ τοὺσ νόμουσ.

ἰώμεν δὴ καὶ μὴ μέλλωμεν ἔτι. θεὸν δὴ πρὸσ τὴν τῆσ πόλεωσ κατασκευὴν ἐπικαλώμεθα· ὁ δὲ ἀκούσειέν τε, καὶ ἀκούσασ ἵλεωσ εὐμενήσ τε ἡμῖν ἔλθοι συνδιακοσμήσων τήν τε πόλιν καὶ τοὺσ νόμουσ. ἔλθοι γὰρ οὖν. ἀλλὰ τίνα δή ποτε πολιτείαν ἔχομεν ἐν νῷ τῇ πόλει προστάττειν; οἱο͂ν δὴ τί λέγεισ βουληθείσ;

φράζ’ ἔτι σαφέστερον. οἱο͂ν δημοκρατίαν τινὰ ἢ ὀλιγαρχίαν ἢ ἀριστοκρατίαν ἢ βασιλικήν; οὐ γὰρ δὴ τυραννίδα γέ που λέγοισ ἄν, ὥσ γ’ ἡμεῖσ ἂν οἰηθεῖμεν. φέρε δὴ τοίνυν, πότεροσ ὑμῶν ἀποκρίνασθαι πρότεροσ ἂν ἐθέλοι, τὴν οἴκοι πολιτείαν εἰπὼν τίσ τούτων ἐστίν; μῶν οὖν τὸν πρεσβύτερον ἐμὲ δικαιότερον εἰπεῖν πρότερον; ἴσωσ.

καὶ μὴν συννοῶν γε, ὦ ξένε, τὴν ἐν Λακεδαίμονι πολιτείαν οὐκ ἔχω σοι φράζειν οὕτωσ ἥντινα προσαγορεύειν αὐτὴν δεῖ. καὶ γὰρ τυραννίδι δοκεῖ μοι προσεοικέναι ‐ τὸ γὰρ τῶν ἐφόρων θαυμαστὸν ὡσ τυραννικὸν ἐν αὐτῇ γέγονε ‐ καί τισ ἐνίοτέ μοι φαίνεται πασῶν τῶν πόλεων δημοκρατουμένη μάλιστ’ ἐοικέναι. τὸ δ’ αὖ μὴ φάναι ἀριστοκρατίαν αὐτὴν εἶναι παντάπασιν ἄτοπον· καὶ μὲν δὴ βασιλεία γε διὰ βίου τ’ ἐστὶν ἐν αὐτῇ καὶ ἀρχαιοτάτη πασῶν καὶ πρὸσ πάντων ἀνθρώπων καὶ ἡμῶν αὐτῶν λεγομένη.

ἐγὼ δὲ οὕτω νῦν ἐξαίφνησ ἂν ἐρωτηθείσ, ὄντωσ, ὅπερ εἶπον, οὐκ ἔχω διορισάμενοσ εἰπεῖν τίσ τούτων ἐστὶν τῶν πολιτειῶν. ταὐτόν σοι πάθοσ, ὦ Μέγιλλε, καταφαίνομαι πεπονθέναι· πάνυ γὰρ ἀπορῶ τὴν ἐν Κνωσῷ πολιτείαν τούτων τινὰ διισχυριζόμενοσ εἰπεῖν. ὄντωσ γάρ, ὦ ἄριστοι, πολιτειῶν μετέχετε· ἃσ δὲ ὠνομάκαμεν νῦν, οὐκ εἰσὶν πολιτεῖαι, πόλεων δὲ οἰκήσεισ δεσποζομένων τε καὶ δουλευουσῶν μέρεσιν ἑαυτῶν τισι, τὸ τοῦ δεσπότου δὲ ἑκάστη προσαγορεύεται κράτοσ. χρῆν δ’ εἴπερ του τοιούτου τὴν πόλιν ἔδει ἐπονομάζεσθαι, τὸ τοῦ ἀληθῶσ τῶν τὸν νοῦν ἐχόντων δεσπόζοντοσ θεοῦ ὄνομα λέγεσθαι.

τίσ δ’ ὁ θεόσ; ἆρ’ οὖν μύθῳ σμικρά γ’ ἔτι προσχρηστέον, εἰ μέλλομεν ἐμμελῶσ πωσ δηλῶσαι τὸ νῦν ἐρωτώμενον; οὐκοῦν χρὴ ταύτῃ δρᾶν; πάνυ μὲν οὖν. τῶν γὰρ δὴ πόλεων ὧν ἔμπροσθε τὰσ συνοικήσεισ διήλθομεν, ἔτι προτέρα τούτων πάμπολυ λέγεταί τισ ἀρχή τε καὶ οἴκησισ γεγονέναι ἐπὶ Κρόνου μάλ’ εὐδαίμων, ἧσ μίμημα ἔχουσά ἐστιν ἥτισ τῶν νῦν ἄριστα οἰκεῖται. σφόδρ’ ἄν, ὡσ ἐοίκ’, εἰή περὶ αὐτῆσ δέον ἀκούειν.

ἐμοὶ γοῦν φαίνεται· διὸ καὶ παρήγαγον αὐτὴν εἰσ τὸ μέσον τοῖσ λόγοισ. ὀρθότατά γε δρῶν· καὶ τόν γε ἑξῆσ περαίνων ἂν μῦθον, εἴπερ προσήκων ἐστίν, μάλ’ ὀρθῶσ ἂν ποιοίησ. δραστέον ὡσ λέγετε.

φήμην τοίνυν παραδεδέγμεθα τῆσ τῶν τότε μακαρίασ ζωῆσ ὡσ ἄφθονά τε καὶ αὐτόματα πάντ’ εἶχεν. ἡ δὲ τούτων αἰτία λέγεται τοιάδε τισ. γιγνώσκων ὁ Κρόνοσ ἄρα, καθάπερ ἡμεῖσ διεληλύθαμεν, ὡσ ἀνθρωπεία φύσισ οὐδεμία ἱκανὴ τὰ ἀνθρώπινα διοικοῦσα αὐτοκράτωρ πάντα, μὴ οὐχ ὕβρεώσ τε καὶ ἀδικίασ μεστοῦσθαι, ταῦτ’ οὖν διανοούμενοσ ἐφίστη τότε βασιλέασ τε καὶ ἄρχοντασ ταῖσ πόλεσιν ἡμῶν, οὐκ ἀνθρώπουσ ἀλλὰ γένουσ θειοτέρου τε καὶ ἀμείνονοσ, δαίμονασ, οἱο͂ν νῦν ἡμεῖσ δρῶμεν τοῖσ ποιμνίοισ καὶ ὅσων ἥμεροί εἰσιν ἀγέλαι· οὐ βοῦσ βοῶν οὐδὲ αἶγασ αἰγῶν ἄρχοντασ ποιοῦμεν αὐτοῖσί τινασ, ἀλλ’ ἡμεῖσ αὐτῶν δεσπόζομεν, ἄμεινον ἐκείνων γένοσ.

ταὐτὸν δὴ καὶ ὁ θεὸσ ἄρα καὶ φιλάνθρωποσ ὤν, τὸ γένοσ ἄμεινον ἡμῶν ἐφίστη τὸ τῶν δαιμόνων, ὃ διὰ πολλῆσ μὲν αὐτοῖσ ῥᾳστώνησ, πολλῆσ δ’ ἡμῖν, ἐπιμελούμενον ἡμῶν, εἰρήνην τε καὶ αἰδῶ καὶ εὐνομίαν καὶ ἀφθονίαν δίκησ παρεχόμενον, ἀστασίαστα καὶ εὐδαίμονα τὰ τῶν ἀνθρώπων ἀπηργάζετο γένη. λέγει δὴ καὶ νῦν οὗτοσ ὁ λόγοσ, ἀληθείᾳ χρώμενοσ, ὡσ ὅσων ἂν πόλεων μὴ θεὸσ ἀλλά τισ ἄρχῃ θνητόσ, οὐκ ἔστιν κακῶν αὐτοῖσ οὐδὲ πόνων ἀνάφυξισ·

ἀλλὰ μιμεῖσθαι δεῖν ἡμᾶσ οἰέται πάσῃ μηχανῇ τὸν ἐπὶ τοῦ Κρόνου λεγόμενον βίον, καὶ ὅσον ἐν ἡμῖν ἀθανασίασ ἔνεστι, τούτῳ πειθομένουσ δημοσίᾳ καὶ ἰδίᾳ τάσ τ’ οἰκήσεισ καὶ τὰσ πόλεισ διοικεῖν, τὴν τοῦ νοῦ διανομὴν ἐπονομάζοντασ νόμον. εἰ δ’ ἄνθρωποσ εἷσ ἢ ὀλιγαρχία τισ, ἢ καὶ δημοκρατία ψυχὴν ἔχουσα ἡδονῶν καὶ ἐπιθυμιῶν ὀρεγομένην καὶ πληροῦσθαι τούτων δεομένην, στέγουσαν δὲ οὐδὲν ἀλλ’ ἀνηνύτῳ καὶ ἀπλήστῳ κακῷ νοσήματι συνεχομένην, ἄρξει δὴ πόλεωσ ἤ τινοσ ἰδιώτου καταπατήσασ ὁ τοιοῦτοσ τοὺσ νόμουσ, ὃ νυνδὴ ἐλέγομεν, οὐκ ἔστι σωτηρίασ μηχανή.

σκοπεῖν δὴ δεῖ τοῦτον τὸν λόγον ἡμᾶσ, ὦ Κλεινία, πότερον αὐτῷ πεισόμεθα ἢ πῶσ δράσομεν. ἀνάγκη δήπου πείθεσθαι.

ἐννοεῖσ οὖν ὅτι νόμων εἴδη τινέσ φασιν εἶναι τοσαῦτα ὅσαπερ πολιτειῶν, πολιτειῶν δὲ ἄρτι διεληλύθαμεν ὅσα λέγουσιν οἱ πολλοί; μὴ δὴ φαύλου πέρι νομίσῃσ εἶναι τὴν νῦν ἀμφισβήτησιν, περὶ δὲ τοῦ μεγίστου· τὸ γὰρ δίκαιον καὶ ἄδικον οἷ χρὴ βλέπειν, πάλιν ἡμῖν ἀμφισβητούμενον ἐλήλυθεν. οὔτε γὰρ πρὸσ τὸν πόλεμον οὔτε πρὸσ ἀρετὴν ὅλην βλέπειν δεῖν φασι τοὺσ νόμουσ, ἀλλ’ ἥτισ ἂν καθεστηκυῖα ᾖ πολιτεία, ταύτῃ ἰδεῖν τὸ συμφέρον, ὅπωσ ἄρξει τε ἀεὶ καὶ μὴ καταλυθήσεται, καὶ τὸν φύσει ὁρ́ον τοῦ δικαίου λέγεσθαι κάλλισθ’ οὕτω. πῶσ;

ὅτι τὸ τοῦ κρείττονοσ συμφέρον ἐστίν. λέγ’ ἔτι σαφέστερον. ὧδε. τίθεται δήπου, φασίν, τοὺσ νόμουσ ἐν τῇ πόλει ἑκάστοτε τὸ κρατοῦν. ἦ γάρ; ἀληθῆ λέγεισ. ἆρ’ οὖν οἰεί, φασίν, ποτὲ δῆμον νικήσαντα, ἤ τινα πολιτείαν ἄλλην, ἢ καὶ τύραννον, θήσεσθαι ἑκόντα πρὸσ ἄλλο τι πρῶτον νόμουσ ἢ τὸ συμφέρον ἑαυτῷ τῆσ ἀρχῆσ τοῦ μένειν;

πῶσ γὰρ ἄν; οὐκοῦν καὶ ὃσ ἂν ταῦτα τὰ τεθέντα παραβαίνῃ, κολάσει ὁ θέμενοσ ὡσ ἀδικοῦντα, δίκαια εἶναι ταῦτ’ ἐπονομάζων; ἐοίκε γοῦν. ταῦτ’ ἄρ’ ἀεὶ καὶ οὕτω καὶ ταύτῃ τὸ δίκαιον ἂν ἔχοι. φησὶ γοῦν οὗτοσ ὁ λόγοσ. ἔστι γὰρ τοῦτο ἓν ἐκείνων τῶν ἀξιωμάτων ἀρχῆσ πέρι. ποίων δή;

τῶν ἃ τότε ἐπεσκοποῦμεν, τίνασ τίνων ἄρχειν δεῖ. καὶ ἐφάνη δὴ γονέασ μὲν ἐκγόνων, νεωτέρων δὲ πρεσβυτέρουσ, γενναίουσ δὲ ἀγεννῶν, καὶ σύχν’ ἄττα ἦν ἄλλ’, εἰ μεμνήμεθα, καὶ ἐμπόδια ἕτερα ἑτέροισι· καὶ δὴ καὶ ἓν ἦν αὐτῶν τοῦτο, καὶ ἔφαμέν που κατὰ φύσιν τὸν Πίνδαρον ἄγειν δικαιοῦντα τὸ βιαιότατον, ὡσ φάναι. ναί, ταῦτ’ ἦν ἃ τότε ἐλέχθη.

σκόπει δὴ ποτέροισ τισὶν ἡ πόλισ ἡμῖν ἐστιν παραδοτέα. γέγονεν γὰρ δὴ μυριάκισ ἤδη τὸ τοιοῦτον ἔν τισι πόλεσιν. τὸ ποῖον; ἀρχῶν περιμαχήτων γενομένων, οἱ νικήσαντεσ τά τε πράγματα κατὰ τὴν πόλιν οὕτωσ ἐσφετέρισαν σφόδρα, ὥστε ἀρχῆσ μηδ’ ὁτιοῦν μεταδιδόναι τοῖσ ἡττηθεῖσιν, μήτε αὐτοῖσ μήτε ἐκγόνοισ, παραφυλάττοντεσ δὲ ἀλλήλουσ ζῶσιν, ὅπωσ μή ποτέ τισ εἰσ ἀρχὴν ἀφικόμενοσ ἐπαναστῇ μεμνημένοσ τῶν ἔμπροσθεν γεγονότων κακῶν. ταύτασ δήπου φαμὲν ἡμεῖσ νῦν οὔτ’ εἶναι πολιτείασ, οὔτ’ ὀρθοὺσ νόμουσ ὅσοι μὴ συμπάσησ τῆσ πόλεωσ ἕνεκα τοῦ κοινοῦ ἐτέθησαν· οἳ δ’ ἕνεκά τινων, στασιώτασ ἀλλ’ οὐ πολίτασ τούτουσ φαμέν, καὶ τὰ τούτων δίκαια ἅ φασιν εἶναι, μάτην εἰρῆσθαι.

λέγεται δὲ τοῦδ’ ἕνεκα ταῦθ’ ἡμῖν, ὡσ ἡμεῖσ τῇ σῇ πόλει ἀρχὰσ οὔθ’ ὅτι πλούσιόσ ἐστίν τισ δώσομεν, οὔθ’ ὅτι τῶν τοιούτων ἄλλο οὐδὲν κεκτημένοσ, ἰσχὺν ἢ μέγεθοσ ἤ τι γένοσ· ὃσ δ’ ἂν τοῖσ τεθεῖσι νόμοισ εὐπειθέστατόσ τε ᾖ καὶ νικᾷ ταύτην τὴν νίκην ἐν τῇ πόλει, τούτῳ φαμὲν καὶ τὴν τῶν θεῶν ὑπηρεσίαν δοτέον εἶναι τὴν μεγίστην τῷ πρώτῳ, καὶ δευτέραν τῷ τὰ δεύτερα κρατοῦντι, καὶ κατὰ λόγον οὕτω τοῖσ ἐφεξῆσ τὰ μετὰ ταῦθ’ ἕκαστα ἀποδοτέον εἶναι.

τοὺσ δ’ ἄρχοντασ λεγομένουσ νῦν ὑπηρέτασ τοῖσ νόμοισ ἐκάλεσα οὔτι καινοτομίασ ὀνομάτων ἕνεκα, ἀλλ’ ἡγοῦμαι παντὸσ μᾶλλον εἶναι παρὰ τοῦτο σωτηρίαν τε πόλει καὶ τοὐναντίον. ἐν ᾗ μὲν γὰρ ἂν ἀρχόμενοσ ᾖ καὶ ἄκυροσ νόμοσ, φθορὰν ὁρῶ τῇ τοιαύτῃ ἑτοίμην οὖσαν·

ἐν ᾗ δὲ ἂν δεσπότησ τῶν ἀρχόντων, οἱ δὲ ἄρχοντεσ δοῦλοι τοῦ νόμου, σωτηρίαν καὶ πάντα ὅσα θεοὶ πόλεσιν ἔδοσαν ἀγαθὰ γιγνόμενα καθορῶ. ναὶ μὰ Δία, ὦ ξένε· καθ’ ἡλικίαν γὰρ ὀξὺ βλέπεισ. νέοσ μὲν γὰρ ὢν πᾶσ ἄνθρωποσ τὰ τοιαῦτα ἀμβλύτατα αὐτὸσ αὑτοῦ ὁρᾷ, γέρων δὲ ὀξύτατα. ἀληθέστατα.

τί δὴ τὸ μετὰ ταῦτα; ἆρ’ οὐχ ἥκοντασ μὲν καὶ παρόντασ θῶμεν τοὺσ ἐποίκουσ, τὸν δ’ ἑξῆσ αὐτοῖσ διαπεραντέον ἂν εἰή λόγον; πῶσ γὰρ οὔ; "ἄνδρεσ" τοίνυν φῶμεν πρὸσ αὐτούσ, "ὁ μὲν δὴ θεόσ, ὥσπερ καὶ ὁ παλαιὸσ λόγοσ, ἀρχήν τε καὶ τελευτὴν καὶ μέσα τῶν ὄντων ἁπάντων ἔχων, εὐθείᾳ περαίνει κατὰ φύσιν περιπορευόμενοσ· τῷ δὲ ἀεὶ συνέπεται δίκη τῶν ἀπολειπομένων τοῦ θείου νόμου τιμωρόσ, ἧσ ὁ μὲν εὐδαιμονήσειν μέλλων ἐχόμενοσ συνέπεται ταπεινὸσ καὶ κεκοσμημένοσ, ὁ δέ τισ ἐξαρθεὶσ ὑπὸ μεγαλαυχίασ, ἢ χρήμασιν ἐπαιρόμενοσ ἢ τιμαῖσ, ἢ καὶ σώματοσ εὐμορφίᾳ ἅμα νεότητι καὶ ἀνοίᾳ φλέγεται τὴν ψυχὴν μεθ’ ὕβρεωσ, ὡσ οὔτε ἄρχοντοσ οὔτε τινὸσ ἡγεμόνοσ δεόμενοσ, ἀλλὰ καὶ ἄλλοισ ἱκανὸσ ὢν ἡγεῖσθαι, καταλείπεται ἔρημοσ θεοῦ, καταλειφθεὶσ δὲ καὶ ἔτι ἄλλουσ τοιούτουσ προσλαβὼν σκιρτᾷ ταράττων πάντα ἅμα, καὶ πολλοῖσ τισιν ἔδοξεν εἶναί τισ, μετὰ δὲ χρόνον οὐ πολὺν ὑποσχὼν τιμωρίαν οὐ μεμπτὴν τῇ δίκῃ ἑαυτόν τε καὶ οἶκον καὶ πόλιν ἄρδην ἀνάστατον ἐποίησεν.

πρὸσ ταῦτ’ οὖν οὕτω διατεταγμένα τί χρὴ δρᾶν ἢ διανοεῖσθαι καὶ τί μὴ τὸν ἔμφρονα;

δῆλον δὴ τοῦτό γε· ὡσ τῶν συνακολουθησόντων ἐσόμενον τῷ θεῷ δεῖ διανοηθῆναι πάντα ἄνδρα. "τίσ οὖν δὴ πρᾶξισ φίλη καὶ ἀκόλουθοσ θεῷ;

μία, καὶ ἕνα λόγον ἔχουσα ἀρχαῖον, ὅτι τῷ μὲν ὁμοίῳ τὸ ὅμοιον ὄντι μετρίῳ φίλον ἂν εἰή, τὰ δ’ ἄμετρα οὔτε ἀλλήλοισ οὔτε τοῖσ ἐμμέτροισ. ὁ δὴ θεὸσ ἡμῖν πάντων χρημάτων μέτρον ἂν εἰή μάλιστα, καὶ πολὺ μᾶλλον ἤ πού τισ, ὥσ φασιν, ἄνθρωποσ· τὸν οὖν τῷ τοιούτῳ προσφιλῆ γενησόμενον, εἰσ δύναμιν ὅτι μάλιστα καὶ αὐτὸν τοιοῦτον ἀναγκαῖον γίγνεσθαι, καὶ κατὰ τοῦτον δὴ τὸν λόγον ὁ μὲν σώφρων ἡμῶν θεῷ φίλοσ, ὅμοιοσ γάρ, ὁ δὲ μὴ σώφρων ἀνόμοιόσ τε καὶ διάφοροσ καὶ <ὁ> ἄδικοσ, καὶ τὰ ἄλλ’ οὕτωσ κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον ἔχει. νοήσωμεν δὴ τούτοισ ἑπόμενον εἶναι τὸν τοιόνδε λόγον, ἁπάντων κάλλιστον καὶ ἀληθέστατον οἶμαι λόγων, ὡσ τῷ μὲν ἀγαθῷ θύειν καὶ προσομιλεῖν ἀεὶ τοῖσ θεοῖσ εὐχαῖσ καὶ ἀναθήμασιν καὶ συμπάσῃ θεραπείᾳ θεῶν κάλλιστον καὶ ἄριστον καὶ ἀνυσιμώτατον πρὸσ τὸν εὐδαίμονα βίον καὶ δὴ καὶ διαφερόντωσ πρέπον, τῷ δὲ κακῷ τούτων τἀναντία πέφυκεν.

ἀκάθαρτοσ γὰρ τὴν ψυχὴν ὅ γε κακόσ, καθαρὸσ δὲ ὁ ἐναντίοσ, παρὰ δὲ μιαροῦ δῶρα οὔτε ἄνδρ’ ἀγαθὸν οὔτε θεὸν ἔστιν ποτὲ τό γε ὀρθὸν δέχεσθαι·

μάτην οὖν περὶ θεοὺσ ὁ πολύσ ἐστι πόνοσ τοῖσ ἀνοσίοισ, τοῖσιν δὲ ὁσίοισ ἐγκαιρότατοσ ἅπασιν.

σκοπὸσ μὲν οὖν ἡμῖν οὗτοσ οὗ δεῖ στοχάζεσθαι· βέλη δὲ αὐτοῦ καὶ οἱο͂ν ἡ τοῖσ βέλεσιν ἔφεσισ τὰ ποῖ’ ἂν λεγόμενα ὀρθότατα φέροιτ’ ἄν; πρῶτον μέν, φαμέν, τιμὰσ τὰσ μετ’ Ὀλυμπίουσ τε καὶ τοὺσ τὴν πόλιν ἔχοντασ θεοὺσ τοῖσ χθονίοισ ἄν τισ θεοῖσ ἄρτια καὶ δεύτερα καὶ ἀριστερὰ νέμων ὀρθότατα τοῦ τῆσ εὐσεβείασ σκοποῦ τυγχάνοι, τὰ δὲ τούτων ἄνωθεν τὰ περιττὰ καὶ ἀντίφωνα, τοῖσ ἔμπροσθεν ῥηθεῖσιν νυνδή. μετὰ θεοὺσ δὲ τούσδε καὶ τοῖσ δαίμοσιν ὅ γε ἔμφρων ὀργιάζοιτ’ ἄν, ἡρ́ωσιν δὲ μετὰ τούτουσ. ἐπακολουθοῖ δ’ αὐτοῖσ ἱδρύματα ἴδια πατρῴων θεῶν κατὰ νόμον ὀργιαζόμενα, γονέων δὲ μετὰ ταῦτα τιμαὶ ζώντων·

ὡσ θέμισ ὀφείλοντα ἀποτίνειν τὰ πρῶτά τε καὶ μέγιστα ὀφειλήματα, χρεῶν πάντων πρεσβύτατα, νομίζειν δέ, ἃ κέκτηται καὶ ἔχει, πάντα εἶναι τῶν γεννησάντων καὶ θρεψαμένων πρὸσ τὸ παρέχειν αὐτὰ εἰσ ὑπηρεσίαν ἐκείνοισ κατὰ δύναμιν πᾶσαν, ἀρχόμενον ἀπὸ τῆσ οὐσίασ, δεύτερα τὰ τοῦ σώματοσ, τρίτα τὰ τῆσ ψυχῆσ, ἀποτίνοντα δανείσματα ἐπιμελείασ τε καὶ ὑπερπονούντων ὠδῖνασ παλαιὰσ ἐπὶ νέοισ δανεισθείσασ, ἀποδιδόντα δὲ παλαιοῖσ ἐν τῷ γήρᾳ σφόδρα κεχρημένοισ. παρὰ δὲ πάντα τὸν βίον ἔχειν τε καὶ ἐσχηκέναι χρὴ πρὸσ αὑτοῦ γονέασ εὐφημίαν διαφερόντωσ, διότι κούφων καὶ πτηνῶν λόγων βαρυτάτη ζημία ‐ πᾶσι γὰρ ἐπίσκοποσ τοῖσ περὶ τὰ τοιαῦτα ἐτάχθη Δίκησ Νέμεσισ ἄγγελοσ ‐ θυμουμένοισ τε οὖν ὑπείκειν δεῖ καὶ ἀποπιμπλᾶσι τὸν θυμόν, ἐάντ’ ἐν λόγοισ ἐάντ’ ἐν ἔργοισ δρῶσιν τὸ τοιοῦτον, συγγιγνώσκοντα, ὡσ εἰκότωσ μάλιστα πατὴρ ὑεῖ δοξάζων ἀδικεῖσθαι θυμοῖτ’ ἂν διαφερόντωσ.

τελευτησάντων δὲ γονέων ταφὴ μὲν ἡ σωφρονεστάτη καλλίστη, μήτε ὑπεραίροντα τῶν εἰθισμένων ὄγκων μήτ’ ἐλλείποντα ὧν οἱ προπάτορεσ τοὺσ ἑαυτῶν γεννητὰσ ἐτίθεσαν, τάσ τε αὖ κατ’ ἐνιαυτὸν τῶν ἤδη τέλοσ ἐχόντων ὡσαύτωσ ἐπιμελείασ τὰσ κόσμον φερούσασ ἀποδιδόναι·

τῷ δὲ μὴ παραλείπειν μνήμην ἐνδελεχῆ παρεχόμενον, τούτῳ μάλιστ’ ἀεὶ πρεσβεύειν, δαπάνησ τε τῆσ διδομένησ ὑπὸ τύχησ τὸ μέτριον τοῖσ κεκμηκόσιν νέμοντα.

ταῦτ’ ἂν ποιοῦντεσ καὶ κατὰ ταῦτα ζῶντεσ ἑκάστοτε ἕκαστοι τὴν ἀξίαν ἂν παρὰ θεῶν καὶ ὅσοι κρείττονεσ ἡμῶν κομιζοίμεθα, ἐν ἐλπίσιν ἀγαθαῖσ διάγοντεσ τὸ πλεῖστον τοῦ βίου.

" ἃ δὲ πρὸσ ἐκγόνουσ καὶ συγγενεῖσ καὶ φίλουσ καὶ πολίτασ, ὅσα τε ξενικὰ πρὸσ θεῶν θεραπεύματα καὶ ὁμιλίασ συμπάντων τούτων ἀποτελοῦντα τὸν αὑτοῦ βίον φαιδρυνάμενον κατὰ νόμον κοσμεῖν δεῖ, τῶν νόμων αὐτῶν ἡ διέξοδοσ, τὰ μὲν πείθουσα, τὰ δὲ μὴ ὑπείκοντα πειθοῖ τῶν ἠθῶν βίᾳ καὶ δίκῃ κολάζουσα, τὴν πόλιν ἡμῖν συμβουληθέντων θεῶν μακαρίαν τε καὶ εὐδαίμονα ἀποτελεῖ· ἃ δὲ χρὴ μὲν αὖ καὶ ἀναγκαῖον εἰπεῖν νομοθέτην ὅστισ ἅπερ ἐγὼ διανοεῖται, ἐν δὲ σχήματι νόμου ἀναρμοστεῖ λεγόμενα, τούτων πέρι δοκεῖ μοι δεῖγμα προενεγκόντα αὑτῷ τε καὶ ἐκείνοισ οἷσ νομοθετήσει, τὰ λοιπὰ πάντα εἰσ δύναμιν διεξελθόντα, τὸ μετὰ τοῦτο ἄρχεσθαι τῆσ θέσεωσ τῶν νόμων.

ἔστιν δὲ δὴ τὰ τοιαῦτα ἐν τίνι μάλιστα σχήματι κείμενα;

οὐ πάνυ ῥᾴδιον ἐν ἑνὶ περιλαβόντα εἰπεῖν αὐτὰ οἱο͂́ν τινι τύπῳ, ἀλλ’ οὑτωσί τινα τρόπον λάβωμεν, ἄν τι δυνώμεθα περὶ αὐτῶν βεβαιώσασθαι. λέγε τὸ ποῖον. βουλοίμην ἂν αὐτοὺσ ὡσ εὐπειθεστάτουσ πρὸσ ἀρετὴν εἶναι, καὶ δῆλον ὅτι πειράσεται τοῦτο ὁ νομοθέτησ ἐν ἁπάσῃ ποιεῖν τῇ νομοθεσίᾳ. πῶσ γὰρ οὔ;

τὰ τοίνυν δὴ λεχθέντα ἔδοξέν τί μοι προὔργου δρᾶν εἰσ τὸ περὶ ὧν ἂν παραινῇ, μὴ παντάπασιν ὠμῆσ ψυχῆσ λαβόμενα, ἡμερώτερόν τε ἂν ἀκούειν καὶ εὐμενέστερον· ὥστε εἰ καὶ μὴ μέγα τι, σμικρὸν δέ, τὸν ἀκούοντα ὅπερ φησὶν εὐμενέστερον γιγνόμενον εὐμαθέστερον ἀπεργάσεται, πᾶν ἀγαπητόν. γίγνεσθαι, τὸν δὲ Ἡσίοδον οἱ πολλοὶ σοφὸν ἀποφαίνουσι λέγοντα ὡσ ἡ μὲν ἐπὶ τὴν κακότητα ὁδὸσ λεία καὶ ἀνιδιτὶ παρέχει πορεύεσθαι, μάλα βραχεῖα οὖσα, τῆσ δὲ ἀρετῆσ, φησίν,.

. . ἱδρῶτα θεοὶ προπάροιθεν ἔθηκανἀθάνατοι, μακρὸσ δὲ καὶ ὄρθιοσ οἶμοσ ἐσ αὐτήν, καὶ τρηχὺσ τὸ πρῶτον· ἐπὴν δ’ εἰσ ἄκρον ἵκηαι,ῥηιδίη δὴ ’πειτα φέρειν, χαλεπή περ ἐοῦσα.

καὶ καλῶσ γ’ ἐοίκεν λέγοντι. πάνυ μὲν οὖν. ὁ δὲ προάγων λόγοσ ὅ γέ μοι ἀπείργασται, βούλομαι ὑμῖν εἰσ τὸ μέσον αὐτὸ θεῖναι. τίθει δή. λέγωμεν δὴ τῷ νομοθέτῃ διαλεγόμενοι τόδε· "εἰπὲ ἡμῖν, ὦ νομοθέτα· εἴπερ ὅτι χρὴ πράττειν ἡμᾶσ καὶ λέγειν εἰδείησ, ἆρα οὐ δῆλον ὅτι καὶ ἂν εἴποισ;

ἀναγκαῖον. "σμικρῷ μὲν δὴ πρόσθεν ἆρα οὐκ ἠκούσαμέν σου λέγοντοσ ὡσ τὸν νομοθέτην οὐ δεῖ τοῖσ ποιηταῖσ ἐπιτρέπειν ποιεῖν ὃ ἂν αὐτοῖσ ᾖ φίλον; οὐ γὰρ ἂν εἰδεῖεν τί ποτ’ ἐναντίον τοῖσ νόμοισ ἂν λέγοντεσ βλάπτοιεν τὴν πόλιν. " ἀληθῆ μέντοι λέγεισ. ὑπὲρ δὴ τῶν ποιητῶν εἰ τάδε λέγοιμεν πρὸσ αὐτόν, ἆρ’ ἂν τὰ λεχθέντα εἰή μέτρια; ποῖα; τάδε·

"παλαιὸσ μῦθοσ, ὦ νομοθέτα, ὑπό τε αὐτῶν ἡμῶν ἀεὶ λεγόμενόσ ἐστιν καὶ τοῖσ ἄλλοισ πᾶσιν συνδεδογμένοσ, ὅτι ποιητήσ, ὁπόταν ἐν τῷ τρίποδι τῆσ Μούσησ καθίζηται, τότε οὐκ ἔμφρων ἐστίν, οἱο͂ν δὲ κρήνη τισ τὸ ἐπιὸν ῥεῖν ἑτοίμωσ ἐᾷ, καὶ τῆσ τέχνησ οὔσησ μιμήσεωσ ἀναγκάζεται, ἐναντίωσ ἀλλήλοισ ἀνθρώπουσ ποιῶν διατιθεμένουσ, ἐναντία λέγειν αὑτῷ πολλάκισ, οἶδεν δὲ οὔτ’ εἰ ταῦτα οὔτ’ εἰ θάτερα ἀληθῆ τῶν λεγομένων. τῷ δὲ νομοθέτῃ τοῦτο οὐκ ἔστι ποιεῖν ἐν τῷ νόμῳ, δύο περὶ ἑνόσ, ἀλλὰ ἕνα περὶ ἑνὸσ ἀεὶ δεῖ λόγον ἀποφαίνεσθαι.

σκέψαι δ’ ἐξ αὐτῶν τῶν ὑπὸ σοῦ νυνδὴ λεχθέντων. οὔσησ γὰρ ταφῆσ τῆσ μὲν ὑπερβεβλημένησ, τῆσ δὲ ἐλλειπούσησ, τῆσ δὲ μετρίασ, τὴν μίαν ἑλόμενοσ σύ, τὴν μέσην, ταύτην προστάττεισ καὶ ἐπῄνεσασ ἁπλῶσ· ἐγὼ δέ, εἰ μὲν γυνή μοι διαφέρουσα εἰή πλούτῳ καὶ θάπτειν αὑτὴν διακελεύοιτο ἐν τῷ ποιήματι, τὸν ὑπερβάλλοντα ἂν τάφον ἐπαινοίην, φειδωλὸσ δ’ αὖ τισ καὶ πένησ ἀνὴρ τὸν καταδεᾶ, μέτρον δὲ οὐσίασ κεκτημένοσ καὶ μέτριοσ αὐτὸσ ὢν τὸν αὐτὸν ἂν ἐπαινέσαι. σοὶ δὲ οὐχ οὕτω ῥητέον ὡσ νῦν εἶπεσ μέτριον εἰπών, ἀλλὰ τί τὸ μέτριον καὶ ὁπόσον ῥητέον, ἢ τὸν τοιοῦτον λόγον μήπω σοι διανοοῦ γίγνεσθαι νόμον" .

ἀληθέστατα λέγεισ. πότερον οὖν ἡμῖν ὁ τεταγμένοσ ἐπὶ τοῖσ νόμοισ μηδὲν τοιοῦτον προαγορεύῃ ἐν ἀρχῇ τῶν νόμων, ἀλλ’ εὐθὺσ ὃ δεῖ ποιεῖν καὶ μὴ φράζῃ τε, καὶ ἐπαπειλήσασ τὴν ζημίαν, ἐπ’ ἄλλον τρέπηται νόμον, παραμυθίασ δὲ καὶ πειθοῦσ τοῖσ νομοθετουμένοισ μηδὲ ἓν προσδιδῷ; καθάπερ ἰατρὸσ δέ τισ, ὁ μὲν οὕτωσ, ὁ δ’ ἐκείνωσ ἡμᾶσ εἰώθεν ἑκάστοτε θεραπεύειν ‐ ἀναμιμνῃσκώμεθα δὲ τὸν τρόπον ἑκάτερον, ἵνα τοῦ νομοθέτου δεώμεθα, καθάπερ ἰατροῦ δέοιντο ἂν παῖδεσ τὸν πρᾳότατον αὐτὸν θεραπεύειν τρόπον ἑαυτούσ.

οἱο͂ν δὴ τί λέγομεν; εἰσὶν πού τινεσ ἰατροί, φαμέν, καί τινεσ ὑπηρέται τῶν ἰατρῶν, ἰατροὺσ δὲ καλοῦμεν δήπου καὶ τούτουσ. πάνυ μὲν οὖν.

ἐάντε γε ἐλεύθεροι ὦσιν ἐάντε δοῦλοι, κατ’ ἐπίταξιν δὲ τῶν δεσποτῶν καὶ θεωρίαν καὶ κατ’ ἐμπειρίαν τὴν τέχνην κτῶνται, κατὰ φύσιν δὲ μή, καθάπερ οἱ ἐλεύθεροι αὐτοί τε μεμαθήκασιν οὕτω τούσ τε αὑτῶν διδάσκουσι παῖδασ. θείησ ἂν ταῦτα δύο γένη τῶν καλουμένων ἰατρῶν; πῶσ γὰρ οὔ; ὄντων τῶν καμνόντων ἐν ταῖσ πόλεσι, τοὺσ μὲν δούλουσ σχεδόν τι οἱ δοῦλοι τὰ πολλὰ ἰατρεύουσιν περιτρέχοντεσ καὶ ἐν τοῖσ ἰατρείοισ περιμένοντεσ, καὶ οὔτε τινὰ λόγον ἑκάστου πέρι νοσήματοσ ἑκάστου τῶν οἰκετῶν οὐδεὶσ τῶν τοιούτων ἰατρῶν δίδωσιν οὐδ’ ἀποδέχεται, προστάξασ δ’ αὐτῷ τὰ δόξαντα ἐξ ἐμπειρίασ, ὡσ ἀκριβῶσ εἰδώσ, καθάπερ τύραννοσ αὐθαδῶσ, οἴχεται ἀποπηδήσασ πρὸσ ἄλλον κάμνοντα οἰκέτην, καὶ ῥᾳστώνην οὕτω τῷ δεσπότῃ παρασκευάζει τῶν καμνόντων τῆσ ἐπιμελείασ·

ὁ δὲ ἐλεύθεροσ ὡσ ἐπὶ τὸ πλεῖστον τὰ τῶν ἐλευθέρων νοσήματα θεραπεύει τε καὶ ἐπισκοπεῖ, καὶ ταῦτα ἐξετάζων ἀπ’ ἀρχῆσ καὶ κατὰ φύσιν, τῷ κάμνοντι κοινούμενοσ αὐτῷ τε καὶ τοῖσ φίλοισ, ἅμα μὲν αὐτὸσ μανθάνει τι παρὰ τῶν νοσούντων, ἅμα δὲ καὶ καθ’ ὅσον οἱο͂́σ τέ ἐστιν, διδάσκει τὸν ἀσθενοῦντα αὐτόν, καὶ οὐ πρότερον ἐπέταξεν πρὶν ἄν πῃ συμπείσῃ, τότε δὲ μετὰ πειθοῦσ ἡμερούμενον ἀεὶ παρασκευάζων τὸν κάμνοντα, εἰσ τὴν ὑγίειαν ἄγων, ἀποτελεῖν πειρᾶται;

πότερον οὕτωσ ἢ ἐκείνωσ ἰατρόσ τε ἰώμενοσ ἀμείνων καὶ γυμναστὴσ γυμνάζων·

διχῇ τὴν μίαν ἀποτελῶν δύναμιν, ἢ μοναχῇ καὶ κατὰ τὸ χεῖρον τοῖν δυοῖν καὶ ἀγριώτερον ἀπεργαζόμενοσ; πολύ που διαφέρον, ὦ ξένε, τὸ διπλῇ. βούλει δὴ καὶ θεασώμεθα τὸ διπλοῦν τοῦτο καὶ ἁπλοῦν ἐν ταῖσ νομοθεσίαισ αὐταῖσ γιγνόμενον; πῶσ γὰρ οὐ βούλομαι; φέρε δὴ πρὸσ θεῶν, τίν’ ἄρα πρῶτον νόμον θεῖτ’ ἂν ὁ νομοθέτησ; ἆρ’ οὐ κατὰ φύσιν τὴν περὶ γενέσεωσ ἀρχὴν πρώτην πόλεων πέρι κατακοσμήσει ταῖσ τάξεσιν; τί μήν;

ἀρχὴ δ’ ἐστὶ τῶν γενέσεων πάσαισ πόλεσιν ἆρ’ οὐχ ἡ τῶν γάμων σύμμειξισ καὶ κοινωνία; πῶσ γὰρ οὔ; γαμικοὶ δὴ νόμοι πρῶτοι κινδυνεύουσιν τιθέμενοι καλῶσ ἂν τίθεσθαι πρὸσ ὀρθότητα πάσῃ πόλει. παντάπασι μὲν οὖν. γαμεῖν δέ, ἐπειδὰν ἐτῶν ᾖ τισ τριάκοντα, μέχρι ἐτῶν πέντε καὶ τριάκοντα, εἰ δὲ μή, ζημιοῦσθαι χρήμασίν τε καὶ ἀτιμίᾳ, χρήμασι μὲν τόσοισ καὶ τόσοισ, τῇ καὶ τῇ δὲ ἀτιμίᾳ.

γαμεῖν δέ, ἐπειδὰν ἐτῶν ᾖ τισ τριάκοντα, μέχρι τῶν πέντε καὶ τριάκοντα, διανοηθέντα ὡσ ἔστιν ᾗ τὸ ἀνθρώπινον γένοσ φύσει τινὶ μετείληφεν ἀθανασίασ, οὗ καὶ πέφυκεν ἐπιθυμίαν ἴσχειν πᾶσ πᾶσαν·

τὸ γὰρ γενέσθαι κλεινὸν καὶ μὴ ἀνώνυμον κεῖσθαι τετελευτηκότα τοῦ τοιούτου ἐστὶν ἐπιθυμία.

γένοσ οὖν ἀνθρώπων ἐστίν τι συμφυὲσ τοῦ παντὸσ χρόνου, ὃ διὰ τέλουσ αὐτῷ συνέπεται καὶ συνέψεται, τούτῳ τῷ τρόπῳ ἀθάνατον ὄν, τῷ παῖδασ παίδων καταλειπόμενον, ταὐτὸν καὶ ἓν ὂν ἀεί, γενέσει τῆσ ἀθανασίασ μετειληφέναι· τούτου δὴ ἀποστερεῖν ἑκόντα ἑαυτὸν οὐδέποτε ὅσιον, ἐκ προνοίασ δὲ ἀποστερεῖ ὃσ ἂν παίδων καὶ γυναικὸσ ἀμελῇ. μὲν οὖν τῷ νόμῳ ἀζήμιοσ ἀπαλλάττοιτο ἄν, μὴ πειθόμενοσ δὲ αὖ, μηδὲ γαμῶν ἔτη τριάκοντα γεγονὼσ καὶ πέντε, ζημιούσθω μὲν κατ’ ἐνιαυτὸν τόσῳ καὶ τόσῳ, ἵνα μὴ δοκῇ τὴν μοναυλίαν οἱ κέρδοσ καὶ ῥᾳστώνην φέρειν, καὶ μὴ μετεχέτω δὲ τιμῶν ὧν ἂν οἱ νεώτεροι ἐν τῇ πόλει τοὺσ πρεσβυτέρουσ αὑτῶν τιμῶσιν ἑκάστοτε.

τοῦτον δὴ παρ’ ἐκεῖνον τὸν νόμον ἀκούσαντα ἔξεστιν περὶ ἑνὸσ ἑκάστου διανοηθῆναι, πότερον αὐτοὺσ διπλοῦσ οὕτω δεῖ γίγνεσθαι τῷ μήκει τὸ σμικρότατον, διὰ τὸ πείθειν τε ἅμα καὶ ἀπειλεῖν, ἢ τῷ ἀπειλεῖν μόνον χρωμένουσ ἁπλοῦσ γίγνεσθαι τοῖσ μήκεσιν.

πρὸσ μὲν τοῦ Λακωνικοῦ τρόπου, ὦ ξένε, τὸ τὰ βραχύτερα ἀεὶ προτιμᾶν·

τούτων μὴν τῶν γραμμάτων εἴ τισ κριτὴν ἐμὲ κελεύοι γίγνεσθαι πότερα βουλοίμην ἂν ἐν τῇ πόλει μοι γεγραμμένα τεθῆναι, τὰ μακρότερ’ ἂν ἑλοίμην, καὶ δὴ καὶ περὶ παντὸσ νόμου κατὰ τοῦτο τὸ παράδειγμα, εἰ γίγνοιτο ἑκάτερα, ταὐτὸν τοῦτ’ ἂν αἱροίμην. οὐ μὴν ἀλλά που καὶ Κλεινίᾳ τῷδ’ ἀρέσκειν δεῖ τὰ νῦν νομοθετούμενα·

τούτου γὰρ ἡ πόλισ ἡ νῦν τοῖσ τοιούτοισ νόμοισ χρῆσθαι διανοουμένη. καλῶσ γ’, ὦ Μέγιλλε, εἶπεσ. τὸ μὲν οὖν περὶ πολλῶν ἢ ὀλίγων γραμμάτων ποιήσασθαι τὸν λόγον λίαν εὐήθεσ ‐ τὰ γὰρ οἶμαι βέλτιστα, ἀλλ’ οὐ τὰ βραχύτατα οὐδὲ τὰ μήκη τιμητέον ‐ τὰ δ’ ἐν τοῖσ νυνδὴ νόμοισ ῥηθεῖσιν οὐ διπλῷ θάτερα τῶν ἑτέρων διάφορα μόνον εἰσ ἀρετὴν τῆσ χρείασ, ἀλλ’ ὅπερ ἐρρήθη νυνδή, τὸ τῶν διττῶν ἰατρῶν γένοσ ὀρθότατα παρετέθη. πρὸσ τοῦτο δὲ οὐδεὶσ ἐοίκε διανοηθῆναι πώποτε τῶν νομοθετῶν, ὡσ ἐξὸν δυοῖν χρῆσθαι πρὸσ τὰσ νομοθεσίασ, πειθοῖ καὶ βίᾳ, καθ’ ὅσον οἱο͂́ν τε ἐπὶ τὸν ἄπειρον παιδείασ ὄχλον, τῷ ἑτέρῳ χρῶνται μόνον·

οὐ γὰρ πειθοῖ κεραννύντεσ τὴν μάχην νομοθετοῦσιν, ἀλλ’ ἀκράτῳ μόνον τῇ βίᾳ.

ἐγὼ δ’, ὦ μακάριοι, καὶ τρίτον ἔτι περὶ τοὺσ νόμουσ ὁρῶ γίγνεσθαι δέον, οὐδαμῇ τὰ νῦν γιγνόμενον. τὸ ποῖον δὴ λέγεισ; ἐξ αὐτῶν ὧν νυν<δὴ> διειλέγμεθα ἡμεῖσ κατὰ θεόν τινα γεγονόσ. σχεδὸν γὰρ ἐξ ὅσου περὶ τῶν νόμων ἤργμεθα λέγειν, ἐξ ἑωθινοῦ μεσημβρία τε γέγονε καὶ ἐν ταύτῃ παγκάλῃ ἀναπαύλῃ τινὶ γεγόναμεν, οὐδὲν ἀλλ’ ἢ περὶ νόμων διαλεγόμενοι, νόμουσ δὲ ἄρτι μοι δοκοῦμεν λέγειν ἄρχεσθαι, τὰ δ’ ἔμπροσθεν ἦν πάντα ἡμῖν προοίμια νόμων. τί δὲ ταῦτ’ εἴρηκα;

τόδε εἰπεῖν βουληθείσ, ὅτι λόγων πάντων καὶ ὅσων φωνὴ κεκοινώνηκεν προοίμιά τέ ἐστιν καὶ σχεδὸν οἱο͂́ν τινεσ ἀνακινήσεισ, ἔχουσαί τινα ἔντεχνον ἐπιχείρησιν χρήσιμον πρὸσ τὸ μέλλον περαίνεσθαι. καὶ δή που κιθαρῳδικῆσ ᾠδῆσ λεγομένων νόμων καὶ πάσησ μούσησ προοίμια θαυμαστῶσ ἐσπουδασμένα πρόκειται· τῶν δὲ ὄντωσ νόμων ὄντων, οὓσ δὴ πολιτικοὺσ εἶναί φαμεν, οὐδεὶσ πώποτε οὔτ’ εἶπέ τι προοίμιον οὔτε συνθέτησ γενόμενοσ ἐξήνεγκεν εἰσ τὸ φῶσ, ὡσ οὐκ ὄντοσ φύσει.

ἡμῖν δὲ ἡ νῦν διατριβὴ γεγονυῖα, ὡσ ἐμοὶ δοκεῖ, σημαίνει ὡσ ὄντοσ, οἵ τέ γε δὴ διπλοῖ ἔδοξαν νυνδή μοι λεχθέντεσ νόμοι οὐκ εἶναι ἁπλῶσ οὕτω πωσ διπλοῖ, ἀλλὰ δύο μέν τινε, νόμοσ τε καὶ προοίμιον τοῦ νόμου· ὃ δὴ τυραννικὸν ἐπίταγμα ἀπεικασθὲν ἐρρήθη τοῖσ ἐπιτάγμασιν τοῖσ τῶν ἰατρῶν οὓσ εἴπομεν ἀνελευθέρουσ, τοῦτ’ εἶναι νόμοσ ἄκρατοσ, τὸ δὲ πρὸ τούτου ῥηθέν, πειστικὸν λεχθὲν ὑπὸ τοῦδε, ὄντωσ μὲν εἶναι πειστικόν, προοιμίου μὴν τοῦ περὶ λόγουσ δύναμιν ἔχειν. ἵνα γὰρ εὐμενῶσ, καὶ διὰ τὴν εὐμένειαν εὐμαθέστερον, τὴν ἐπίταξιν, ὃ δή ἐστιν ὁ νόμοσ, δέξηται ᾧ τὸν νόμον ὁ νομοθέτησ λέγει, τούτου χάριν εἰρῆσθαί μοι κατεφάνη πᾶσ ὁ λόγοσ οὗτοσ, ὃν πείθων εἶπεν ὁ λέγων·

διὸ δὴ κατά γε τὸν ἐμὸν λόγον τοῦτ’ αὐτό, προοίμιον, ἀλλ’ οὐ λόγοσ ἂν ὀρθῶσ προσαγορεύοιτο εἶναι τοῦ νόμου. ταῦτ’ οὖν εἰπών, τί τὸ μετὰ τοῦτο ἄν μοι βουληθείην εἰρῆσθαι;

τόδε, ὡσ τὸν νομοθέτην πρὸ πάντων τε ἀεὶ τῶν νόμων χρεών ἐστιν μὴ ἀμοίρουσ αὐτοὺσ προοιμίων ποιεῖν καὶ καθ’ ἕκαστον, ᾗ διοίσουσιν ἑαυτῶν ὅσον νυνδὴ τὼ λεχθέντε διηνεγκάτην. τό γ’ ἐμὸν οὐκ ἂν ἄλλωσ νομοθετεῖν διακελεύοιτο ἡμῖν τὸν τούτων ἐπιστήμονα. καλῶσ μὲν τοίνυν, ὦ Κλεινία, δοκεῖσ μοι τό γε τοσοῦτον λέγειν, ὅτι πᾶσίν γε νόμοισ ἔστιν προοίμια καὶ ὅτι πάσησ ἀρχόμενον νομοθεσίασ χρὴ προτιθέναι παντὸσ τοῦ λόγου τὸ πεφυκὸσ προοίμιον ἑκάστοισ ‐ οὐ γὰρ σμικρὸν τὸ μετὰ τοῦτό ἐστιν ῥηθησόμενον, οὐδ’ ὀλίγον διαφέρον ἢ σαφῶσ ἢ μὴ σαφῶσ αὐτὰ μνημονεύεσθαι ‐ τὸ μέντοι μεγάλων πέρι λεγομένων νόμων καὶ σμικρῶν εἰ ὁμοίωσ προοιμιάζεσθαι προστάττοιμεν, οὐκ ἂν ὀρθῶσ λέγοιμεν.

οὐδὲ γὰρ ᾄσματοσ οὐδὲ λόγου παντὸσ δεῖ τὸ τοιοῦτον δρᾶν ‐ καίτοι πέφυκέν γε εἶναι πᾶσιν, ἀλλ’ οὐ χρηστέον ἅπασιν ‐ αὐτῷ δὲ τῷ τε ῥήτορι καὶ τῷ μελῳδῷ καὶ νομοθέτῃ τὸ τοιοῦτον ἑκάστοτε ἐπιτρεπτέον. ἀληθέστατα δοκεῖσ μοι λέγειν.

ἀλλὰ δὴ μηκέτ’, ὦ ξένε, διατριβὴν πλείω τῆσ μελλήσεωσ ποιώμεθα, ἐπὶ δὲ τὸν λόγον ἐπανέλθωμεν καὶ ἀπ’ ἐκείνων ἀρχώμεθα, εἴ σοι φίλον, ὧν οὐχ ὡσ προοιμιαζόμενοσ εἶπεσ τότε. πάλιν οὖν, οἱο͂́ν φασιν οἱ παίζοντεσ, ἀμεινόνων ἐξ ἀρχῆσ δευτέρων ἐπαναπολήσωμεν, ὡσ προοίμιον ἀλλ’ οὐ τὸν τυχόντα λόγον περαίνοντεσ, καθάπερ ἄρτι· λάβωμεν δ’ αὐτῶν ἀρχὴν ὁμολογοῦντεσ προοιμιάζεσθαι.

καὶ τὰ μὲν περὶ θεῶν τιμῆσ προγόνων τε θεραπείασ, καὶ τὰ νυνδὴ λεχθέντα ἱκανά· τὰ δ’ ἑξῆσ πειρώμεθα λέγειν, μέχριπερ ἄν σοι πᾶν τὸ προοίμιον ἱκανῶσ εἰρῆσθαι δοκῇ. μετὰ δὲ τοῦτο ἤδη τοὺσ νόμουσ αὐτοὺσ διέξει λέγων. οὐκοῦν περὶ θεῶν μὲν καὶ τῶν μετὰ θεοὺσ καὶ γονέων ζώντων τε πέρι καὶ τελευτησάντων τότε ἱκανῶσ προοιμιασάμεθα, ὡσ νῦν λέγομεν·

τὸ δὲ ἀπολειπόμενον ἔτι τοῦ τοιούτου φαίνῃ μοι σὺ διακελεύεσθαι τὰ νῦν οἱο͂ν πρὸσ τὸ φῶσ ἐπανάγειν. παντάπασι μὲν οὖν. ἀλλὰ μὴν μετά γε τὰ τοιαῦτα, ὡσ χρὴ τὰ περὶ τὰσ αὑτῶν ψυχὰσ καὶ τὰ σώματα καὶ τὰσ οὐσίασ σπουδῆσ τε πέρι καὶ ἀνέσεωσ ἴσχειν, προσῆκόν τ’ ἐστὶ καὶ κοινότατον ἀναπεμπαζομένουσ τόν τε λέγοντα καὶ τοὺσ ἀκούοντασ παιδείασ γίγνεσθαι κατὰ δύναμιν ἐπηβόλουσ· ταῦτ’ οὖν ἡμῖν αὐτὰ μετ’ ἐκεῖνα ὄντωσ ἐστὶν ῥητέα τε καὶ ἀκουστέα.

ὀρθότατα λέγεισ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Plato, Laws, book 4

(플라톤, Laws, book 4)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION