헬라어 문장 검색 - ΣτραβόΓεογραπ́17́01́

(스트라본, 지리학, book 17, chapter 1)

ἐπεὶ δὲ τὴν Ἀραβίαν ἐφοδεύοντεσ καὶ τοὺσ κόλπουσ συμπεριελάβομεν τοὺσ σφίγγοντασ αὐτὴν καὶ ποιοῦντασ χερρόνησον, τὸν Περσικὸν καὶ τὸν Ἀράβιον, τούτῳ δέ τινα συμπεριωδεύθη καὶ τῆσ Αἰγύπτου καὶ τῆσ Αἰθιοπίασ, τὰ τῶν Τρωγλοδυτῶν καὶ τῶν ἑξῆσ μέχρι τῶν ἐσχάτων τῆσ κινναμωμοφόρου· τὰ λειπόμενα καὶ συνεχῆ τοῖσ ἔθνεσι τούτοισ, ταῦτα δ’ ἐστὶ τὰ περὶ τὸν Νεῖλον, ἐκθετέον· μετὰ δὲ ταῦτα τὴν Λιβύην ἔπιμεν, ἥπερ ἐστὶ λοιπὴ τῆσ συμπάσησ γεωγραφίασ. κἀνταῦθα δ’ Ἐρατοσθένουσ ἀποφάσεισ προεκθετέον. φησὶ δὴ τοῦ Ἀραβίου κόλπου πρὸσ τὴν ἑσπέραν χιλίουσ σταδίουσ διέχειν τὸν Νεῖλον, παραπλήσιον ὄντα τῷ γράμματι τῷ Ν κειμένῳ ἀνάπαλιν.

ῥυεὶσ γάρ, φησίν, ἀπὸ Μερόησ ἐπὶ τὰσ ἄρκτουσ ὡσ δισχιλίουσ καὶ ἑπτακοσίουσ σταδίουσ, πάλιν ἀναστρέφει πρὸσ μεσημβρίαν καὶ τὴν χειμερινὴν δύσιν ὡσ τρισχιλίουσ καὶ ἑπτακοσίουσ σταδίουσ, καὶ σχεδόν [τι] ἀντάρασ τοῖσ κατὰ Μερόην τόποισ καὶ εἰσ τὴν Λιβύην πολὺ προπεσὼν καὶ τὴν ἑτέραν ἐπιστροφὴν ποιησάμενοσ πρὸσ τὰσ ἄρκτουσ φέρεται πεντακισχιλίουσ μὲν καὶ τριακοσίουσ σταδίουσ ἐπὶ τὸν μέγαν καταράκτην μικρὸν παρεπιστρέφων πρὸσ τὴν ἑώ, χιλίουσ δὲ καὶ διακοσίουσ τοὺσ ἐπὶ τὸν ἐλάττω τὸν κατὰ Συήνην, πεντακισχιλίουσ δὲ ἄλλουσ καὶ τριακοσίουσ ἐπὶ τὴν θάλατταν. ἐμβάλλουσι δ’ εἰσ αὐτὸν δύο ποταμοί, φερόμενοι μὲν ἔκ τινων λιμνῶν ἀπὸ τῆσ ἑώ, περιλαμβάνοντεσ δὲ νῆσον εὐμεγέθη τὴν Μερόην· ὧν ὁ μὲν Ἀσταβόρασ καλεῖται κατὰ τὸ πρὸσ ἑώ πλευρὸν ῥέων, ἅτεροσ δ’ Ἀστάπουσ· οἱ δ’ Ἀστασόβαν καλοῦσι, τὸν δ’ Ἀστάπουν ἄλλον εἶναι, ῥέοντα ἔκ τινων λιμνῶν ἀπὸ μεσημβρίασ καὶ σχεδόν [τι] τὸ κατ’ εὐθεῖαν σῶμα τοῦ Νείλου τοῦτον ποιεῖν· τὴν δὲ πλήρωσιν αὐτοῦ τοὺσ θερινοὺσ ὄμβρουσ παρασκευάζειν. ὑπὲρ δὲ τὰσ συμβολὰσ τοῦ Ἀσταβόρα καὶ τοῦ Νείλου σταδίοισ ἑπτακοσίοισ Μερόην εἶναι πόλιν ὁμώνυμον τῇ νήσῳ· ἄλλην δ’ εἶναι νῆσον ὑπὲρ τῆσ Μερόησ, ἣν ἔχουσιν οἱ Αἰγυπτίων φυγάδεσ οἱ ἀποστάντεσ ἀπὸ Ψαμμιτίχου, καλοῦνται δὲ Σεμβρῖται, ὡσ ἂν ἐπήλυδεσ· βασιλεύονται δὲ ὑπὸ γυναικόσ, ὑπακούουσι δὲ τῶν ἐν Μερόῃ. τὰ δὲ κατωτέρω ἑκατέρωθεν Μερόησ παρὰ μὲν τὸν Νεῖλον πρὸσ τὴν Ἐρυθρὰν Μεγάβαροι καὶ Βλέμμυεσ, Αἰθιόπων ὑπακούοντεσ, Αἰγυπτίοισ δ’ ὅμοροι· παρὰ θάλατταν δὲ Τρωγλοδύται· διεστᾶσι δὲ εἰσ δέκα ἢ δώδεκα ἡμερῶν ὁδὸν οἱ κατὰ τὴν Μερόην Τρωγλοδύται τοῦ Νείλου. ἐξ ἀριστερῶν δὲ τῆσ ῥύσεωσ τοῦ Νείλου Νοῦβαι κατοικοῦσιν ἐν τῇ Λιβύῃ, μέγα ἔθνοσ, ἀπὸ τῆσ Μερόησ ἀρξάμενοι μέχρι τῶν ἀγκώνων, οὐχ ὑποταττόμενοι τοῖσ Αἰθίοψιν, ἀλλ’ ἰδίᾳ κατὰ πλείουσ βασιλείασ διειλημμένοι. τῆσ δ’ Αἰγύπτου τὸ παρὰ τὴν θάλαττάν ἐστιν ἀπὸ τοῦ Πηλουσιακοῦ στόματοσ πρὸσ τὸ Κανωβικὸν στάδιοι χίλιοι τριακόσιοι. ἐρατοσθένησ μὲν οὖν οὕτωσ.

δεῖ δὲ ἐπὶ πλέον εἰπεῖν καὶ πρῶτον τὰ περὶ τὴν Αἴγυπτον, ὅπωσ ἀπὸ τῶν γνωριμωτέρων ἐπὶ τὰ ἑξῆσ προί̈ωμεν. κοινὰ μὲν γάρ τινα καὶ ταύτῃ τῇ χώρᾳ καὶ τῇ συνεχεῖ καὶ ὑπὲρ αὐτὴν τῇ τῶν Αἰθιόπων ὁ Νεῖλοσ παρασκευάζει, ποτίζων τε αὐτὰσ κατὰ τὰσ ἀναβάσεισ καὶ τοῦτ’ οἰκήσιμον αὐτῶν τὸ μέροσ ἀπολείπων μόνον τὸ καλυπτόμενον ἐν ταῖσ πλημμυρίσι, τὸ δ’ ὑπερδέξιον καὶ μετεωρότερον τοῦ ῥεύματοσ πᾶν ἀοίκητον διεξιὼν ἑκατέρωθεν καὶ ἔρημον διὰ τὴν αὐτὴν ἀνυδρίαν. ἀλλὰ τὴν μὲν Αἰθιοπίαν οὔτε πᾶσαν διέξεισιν ὁ Νεῖλοσ οὔτε μόνοσ οὔτ’ ἐπ’ εὐθείασ οὔτ’ οἰκουμένην καλῶσ· τὴν δὲ Αἴγυπτον καὶ μόνοσ καὶ πᾶσαν καὶ ἐπ’ εὐθείασ ἀπὸ τοῦ μικροῦ καταράκτου ὑπὲρ Συήνησ καὶ Ἐλεφαντίνησ ἀρξάμενοσ, οἵπερ εἰσὶν ὁρ́οι τῆσ Αἰγύπτου καὶ τῆσ Αἰθιοπίασ, ἑώσ τῶν ἐπὶ θάλατταν ἐκβολῶν. καὶ μὴν οἵ γε Αἰθίοπεσ τὸ πλέον νομαδικῶσ ζῶσι καὶ ἀπόρωσ διά τε τὴν λυπρότητα τῆσ χώρασ καὶ τὴν τῶν ἀέρων ἀσυμμετρίαν καὶ τὸν ἀφ’ ἡμῶν ἐκτοπισμόν, τοῖσ δ’ Αἰγυπτίοισ ἅπαντα τἀναντία συμβέβηκε· καὶ γὰρ πολιτικῶσ καὶ ἡμέρωσ ἐξ ἀρχῆσ ζῶσι καὶ ἐν γνωρίμοισ ἵδρυνται τόποισ, ὥστε καὶ αἱ διατάξεισ αὐτῶν μνημονεύονται· καὶ ἐπαινοῦνταί γε δοκοῦντεσ ἀξίωσ χρήσασθαι τῇ τῆσ χώρασ εὐδαιμονίᾳ, μερίσαντέσ τε εὖ καὶ ἐπιμεληθέντεσ. βασιλέα γὰρ ἀποδείξαντεσ τριχῆ τὸ πλῆθοσ διεῖλον καὶ τοὺσ μὲν στρατιώτασ ἐκάλεσαν τοὺσ δὲ γεωργοὺσ τοὺσ δὲ ἱερέασ· καὶ τοὺσ μὲν τῶν ἱερῶν ἐπιμελητὰσ τοὺσ δ’ ἄλλουσ τῶν περὶ τὸν ἄνθρωπον· καὶ τοὺσ μὲν [τὰ] ἐν τῷ πολέμῳ τοὺσ δ’ ὅσα ἐν εἰρήνῃ, γῆν τε καὶ τέχνασ ἐργαζομένων· ἀφ’ ὧνπερ καὶ αἱ πρόσοδοι συνήγοντο τῷ βασιλεῖ. οἱ δ’ ἱερεῖσ καὶ φιλοσοφίαν ἤσκουν καὶ ἀστρονομίαν, ὁμιληταί τε τῶν βασιλέων ἦσαν. ἡ δὲ χώρα τὴν μὲν πρώτην διαίρεσιν εἰσ νομοὺσ ἔσχε, δέκα μὲν ἡ Θηβαί̈σ, δέκα δ’ ἡ ἐν τῷ Δέλτα, ἑκκαίδεκα δ’ ἡ μεταξύ· ὡσ δέ τινεσ, τοσοῦτοι ἦσαν οἱ σύμπαντεσ νομοὶ ὅσαι αἱ ἐν τῷ λαβυρίνθῳ αὐλαί· αὗται δ’ ἐλάττουσ τῶν τριάκοντα [καὶ ἕξ]· πάλιν δ’ οἱ νομοὶ τομὰσ ἄλλασ ἔσχον· εἰσ γὰρ τοπαρχίασ οἱ πλεῖστοι διῄρηντο, καὶ αὗται δ’ εἰσ ἄλλασ τομάσ· ἐλάχισται δ’ αἱ ἄρουραι μερίδεσ. ἐδέησε δὲ τῆσ ἐπ’ ἀκριβὲσ καὶ κατὰ λεπτὸν διαιρέσεωσ διὰ τὰσ συνεχεῖσ τῶν ὁρ́ων συγχύσεισ ἃσ ὁ Νεῖλοσ ἀπεργάζεται κατὰ τὰσ αὐξήσεισ, ἀφαιρῶν καὶ προστιθεὶσ καὶ ἐναλλάττων τὰ σχήματα καὶ τἆλλα σημεῖα ἀποκρύπτων οἷσ διακρίνεται τό τε ἀλλότριον καὶ τὸ ἴδιον· ἀνάγκη δὴ ἀναμετρεῖσθαι πάλιν καὶ πάλιν. ἐντεῦθεν δὲ καὶ τὴν γεωμετρίαν συστῆναί φασιν, ὡσ τὴν λογιστικὴν καὶ ἀριθμητικὴν παρὰ Φοινίκων διὰ τὰσ ἐμπορίασ. τριχῆ δὲ διῄρητο ὥσπερ τὸ σύμπαν καὶ τὸ ἐν ἑκάστῳ τῷ νομῷ πλῆθοσ, εἰσ τρία ἴσα μερισθείσησ τῆσ χώρασ. ἡ δὲ περὶ τὸν ποταμὸν πραγματεία διαφέρει τοσοῦτον ὅσον τῇ ἐπιμελείᾳ νικᾶν τὴν φύσιν. φύσει γὰρ πλείονα φέρει καρπὸν καὶ ποτισθεῖσα μᾶλλον φύσει δὲ καὶ ἡ μείζων ἀνάβασισ τοῦ ποταμοῦ πλείω ποτίζει γῆν, ἀλλ’ ἡ ἐπιμέλεια πολλάκισ καὶ τῆσ φύσεωσ ἐξίσχυσεν ἐπιλιπούσησ, ὥστε καὶ κατὰ τὰσ ἐλάττουσ ἀναβάσεισ τοσαύτην ποτισθῆναι γῆν ὅσην ἐν ταῖσ μείζοσι, διά τε τῶν διωρύγων καὶ τῶν παραχωμάτων· ἐπὶ γοῦν τῶν πρὸ Πετρωνίου χρόνων ἡ μεγίστη μὲν ἦν φορὰ καὶ ἀνάβασισ, ἡνίκα ἐπὶ τεσσαρεσκαίδεκα πήχεισ ἀνέβαινεν ὁ Νεῖλοσ, ἡνίκα δ’ ἐπ’ ὀκτώ, συνέβαινε λιμόσ· ἐπ’ ἐκείνου δὲ ἄρξαντοσ τῆσ χώρασ καὶ δώδεκα μόνον πληρώσαντοσ πήχεισ τοῦ Νείλου μέτρου, μεγίστη ἦν ἡ φορά, καὶ ὀκτώ ποτε μόνον πληρώσαντοσ λιμοῦ οὐδεὶσ ᾔσθετο. τοιαύτη μὲν ἡ διάταξισ· τὰ δ’ ἑξῆσ λέγωμεν νυνί. ἀπὸ γὰρ τῶν Αἰθιοπικῶν τερμόνων ῥεῖ ἐπ’ εὐθείασ ὁ Νεῖλοσ πρὸσ ἄρκτουσ ἑώσ τοῦ καλουμένου χωρίου Δέλτα·

εἶτ’ ἐπὶ κορυφὴν σχιζόμενοσ, ὥσ φησιν ὁ Πλάτων, ὡσ ἂν τριγώνου κορυφὴν ἀποτελεῖ τὸν τόπον τοῦτον· πλευρὰσ δὲ τοῦ τριγώνου τὰ σχιζόμενα ἐφ’ ἑκάτερα ῥεῖθρα καθήκοντα μέχρι τῆσ θαλάττησ, τὸ μὲν ἐν δεξιᾷ τῆσ κατὰ Πηλούσιον, τὸ δ’ ἐν ἀριστερᾷ τῆσ κατὰ Κάνωβον καὶ τὸ πλησίον Ἡράκλειον προσαγορευόμενον· βάσιν δὲ τὴν παραλίαν τὴν μεταξὺ τοῦ Πηλουσίου καὶ τοῦ Ἡρακλείου. γέγονε δὴ νῆσοσ ἔκ τε τῆσ θαλάττησ καὶ τῶν ῥευμάτων ἀμφοῖν τοῦ ποταμοῦ, καὶ καλεῖται Δέλτα διὰ τὴν ὁμοιότητα τοῦ σχήματοσ· τὸ δ’ ἐπὶ τῇ κορυφῇ χωρίον ὁμωνύμωσ κέκληται διὰ τὸ ἀρχὴν εἶναι τοῦ λεχθέντοσ σχήματοσ, καὶ ἡ κώμη δὲ ἡ ἐπ’ αὐτῷ καλεῖται Δέλτα. δύο μὲν οὖν ταῦτα τοῦ Νείλου στόματα, ὧν τὸ μὲν Πηλουσιακὸν καλεῖται, τὸ δὲ Κανωβικὸν καὶ Ἡρακλειωτικόν· μεταξὺ δὲ τούτων ἄλλαι πέντε εἰσὶν ἐκβολαὶ αἵ γε ἀξιόλογοι, λεπτότεραι δὲ πλείουσ· ἀπὸ γὰρ τῶν πρώτων μερῶν ἀπορρῶγεσ πολλαὶ καθ’ ὅλην μερισθεῖσαι τὴν νῆσον πολλὰ καὶ ῥεῖθρα καὶ νήσουσ ἐποίησαν, ὥσθ’ ὅλην γενέσθαι πλωτὴν διωρύγων ἐπὶ διώρυξι τμηθεισῶν, αἳ κατὰ ῥᾳστώνην πλέονται τοσαύτην ὥστε καὶ ὀστράκινα ἐνίοισ εἶναι πορθμεῖα· τὴν μὲν οὖν περίμετρον ὅσον τρισχιλίων σταδίων ἐστὶν ἡ σύμπασα νῆσοσ· καλοῦσι δ’ αὐτὴν καὶ τὴν κάτω χώραν σὺν ταῖσ ἀπαντικρὺ ποταμίαισ τοῦ Δέλτα· ἐν δὲ ταῖσ ἀναβάσεσι τοῦ Νείλου καλύπτεται πᾶσα καὶ πελαγίζει πλὴν τῶν οἰκήσεων· αὗται δ’ ἐπὶ λόφων αὐτοφυῶν ἢ χωμάτων ἵδρυνται, πόλεισ τε ἀξιόλογοι καὶ κῶμαι, νησίζουσαι κατὰ τὴν πόρρωθεν ὄψιν. πλείουσ δὲ τετταράκοντα ἡμέρασ τοῦ θέρουσ διαμεῖναν τὸ ὕδωρ ἔπειθ’ ὑπόβασιν λαμβάνει κατ’ ὀλίγον, καθάπερ καὶ τὴν αὔξησιν ἔσχεν· ἐν ἑξήκοντα δὲ ἡμέραισ τελέωσ γυμνοῦται καὶ ἀναψύχεται τὸ πεδίον· ὅσῳ δὲ θᾶττον ἡ ἀνάψυξισ, τοσῷδε θᾶττον ὁ ἄροτοσ καὶ ὁ σπόροσ· θᾶττον δέ, παρ’ οἷσ τὰ μείζω θάλπη. τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὰ ἐπάνω τοῦ Δέλτα ποτίζεται, πλὴν ὅτι ἐπ’ εὐθείασ ὅσον τετρακισχιλίοισ σταδίοισ δι’ ἑνὸσ ῥείθρου τοῦ ποταμοῦ φερομένου, πλὴν εἴ πού τισ ἐντρέχει νῆσοσ, ὧν ἀξιολογωτάτη ἡ τὸν Ἡρακλειωτικὸν νομὸν περιέχουσα, ἢ εἴ πού τισ ἐκτροπὴ διώρυγι ἐπὶ πλέον εἰσ λίμνην μεγάλην καὶ χώραν, ἣν ποτίζειν δύναται, καθάπερ ἐπὶ τῆσ τὸν Ἀρσινοί̈την νομὸν ποτιζούσησ καὶ τὴν Μοίριδοσ λίμνην καὶ τῶν εἰσ τὴν Μαρεῶτιν ἀναχεομένων. συλλήβδην δ’ εἰπεῖν, ἡ ποταμία μόνον ἐστὶν Αἴγυπτοσ ἡ ἑκατέρωθεν ἐσχάτη τοῦ Νείλου, σπάνιον εἴ που τριακοσίων σταδίων ἐπέχουσα συνεχῶσ πλάτοσ τὸ οἰκήσιμον ἀρξαμένη ἀπὸ τῶν ὁρ́ων τῆσ Αἰθιοπίασ μέχρι τῆσ κορυφῆσ τοῦ Δέλτα. ἐοίκεν οὖν κειρία ψυχομένη ἐπὶ μῆκοσ, ὑπεξαιρουμένων τῶν ἐπὶ πλέον ἐκτροπῶν. ποιεῖ δὲ τὸ σχῆμα τοῦτο τῆσ ποταμίασ ἧσ λέγω καὶ τῆσ χώρασ τὰ ὄρη τὰ ἑκατέρωθεν ἀπὸ τῶν περὶ Συήνην τόπων καταγόμενα μέχρι τοῦ Αἰγυπτίου πελάγουσ· ἐφ’ ὅσον γὰρ ταῦτα παρατείνει καὶ διέστηκεν ἀπ’ ἀλλήλων, ἐπὶ τοσοῦτον καὶ ὁ ποταμὸσ συνάγεταί τε καὶ διαχεῖται καὶ διασχηματίζει τὴν χώραν διαφόρωσ τὴν οἰκήσιμον· ἡ δὲ ὑπὲρ τῶν ὀρῶν ἐπὶ συχνὸν ἀοίκητόσ ἐστιν. οἱ μὲν οὖν ἀρχαῖοι στοχασμῷ τὸ πλέον, οἱ δ’ ὕστερον αὐτόπται γενηθέντεσ ᾔσθοντο ὑπὸ ὄμβρων θερινῶν πληρούμενον τὸν Νεῖλον, τῆσ Αἰθιοπίασ τῆσ ἄνω κλυζομένησ, καὶ μάλιστα ἐν τοῖσ ἐσχάτοισ ὄρεσι, παυσαμένων δὲ τῶν ὄμβρων παυομένην κατ’ ὀλίγον τὴν πλημμυρίδα·

τοῦτο δ’ ὑπῆρξε μάλιστα δῆλον τοῖσ πλέουσι τὸν Ἀράβιον κόλπον μέχρι τῆσ κινναμωμοφόρου καὶ τοῖσ ἐκπεμπομένοισ ἐπὶ τὴν τῶν ἐλεφάντων θήραν, καὶ εἴ τινεσ ἄλλαι χρεῖαι παρώξυνον ἐκεῖσε ἄνδρασ προχειρίζεσθαι τοὺσ τῆσ Αἰγύπτου βασιλέασ τοὺσ Πτολεμαϊκούσ. οὗτοι γὰρ ἐφρόντισαν τῶν τοιούτων, διαφερόντωσ δ’ ὁ Φιλάδελφοσ ἐπικληθείσ, φιλιστορῶν καὶ διὰ τὴν ἀσθένειαν τοῦ σώματοσ διαγωγὰσ ἀεί τινασ καὶ τέρψεισ ζητῶν καινοτέρασ. οἱ πάλαι δὲ βασιλεῖσ οὐ πάνυ ἐφρόντισαν τῶν τοιούτων· καίπερ οἰκεῖοι σοφίασ γεγονότεσ καὶ αὐτοὶ καὶ οἱ ἱερεῖσ, μεθ’ ὧν ἦν αὐτοῖσ ὁ πλείων βίοσ· ὥστε καὶ θαυμάζειν ἄξιον καὶ διὰ τοῦτο καὶ διότι Σέσωστρισ τὴν Αἰθιοπίαν ἐπῆλθεν ἅπασαν μέχρι τῆσ κινναμωμοφόρου, καὶ ὑπομνήματα τῆσ στρατείασ αὐτοῦ καὶ νῦν ἔτι δείκνυται στῆλαι καὶ ἐπιγραφαί. Καμβύσησ τε τὴν Αἴγυπτον κατασχὼν προῆλθε καὶ μέχρι τῆσ Μερόησ μετὰ τῶν Αἰγυπτίων· καὶ δὴ καὶ τοὔνομα τῇ τε νήσῳ καὶ τῇ πόλει τοῦτο παρ’ ἐκείνου τεθῆναί φασιν, ἐκεῖ τῆσ ἀδελφῆσ ἀποθανούσησ αὐτῷ Μερόησ· οἱ δὲ γυναῖκά φασι· τὴν ἐπωνυμίαν οὖν ἐχαρίσατο αὐτῇ τιμῶν τὴν ἄνθρωπον, θαυμαστὸν οὖν πῶσ ἐκ τῶν τοιούτων ἀφορμῶν οὐ τελέωσ ἐναργὴσ ἦν ἡ περὶ τῶν ὄμβρων ἱστορία τοῖσ τότε, καὶ ταῦτα τῶν ἱερέων φιλοπραγμονέστερον ἀναφερόντων εἰσ τὰ ἱερὰ γράμματα καὶ ἀποτιθεμένων, ὅσα μάθησιν περιττὴν ἐπιφαίνει. εἰ γὰρ ἄρα, τοῦτ’ ἐχρῆν ζητεῖν ὅπερ καὶ νῦν ἔτι ζητεῖται, τί δή ποτε θέρουσ, χειμῶνοσ δὲ οὔ, καὶ ἐν τοῖσ νοτιωτάτοισ, ἐν δὲ τῇ Θηβαί̈δι καὶ τῇ περὶ Συήνην οὐ συμπίπτουσιν ὄμβροι· τὸ δ’ ὅτι ἐξ ὄμβρων αἱ ἀναβάσεισ μὴ ζητεῖν, μηδὲ τοιούτων δεῖσθαι μαρτύρων οἱούσ Ποσειδώνιοσ εἴρηκε. φησὶ γὰρ Καλλισθένη λέγειν τὴν ἐκ τῶν ὄμβρων αἰτίαν τῶν θερινῶν παρὰ Ἀριστοτέλουσ λαβόντα, ἐκεῖνον δὲ παρὰ Θρασυάλκου τοῦ Θασίου τῶν ἀρχαίων δὲ φυσικῶν εἷσ οὗτοσ ἐκεῖνον δὲ παρ’ ἄλλου, τὸν δὲ παρ’ Ὁμήρου διιπετέα φάσκοντοσ τὸν Νεῖλον "ἂψ δ’ "εἰσ Αἰγύπτοιο διιπετέοσ ποταμοῖο. " ἀλλ’ ἐῶ ταῦτα πολλῶν εἰρηκότων ὧν ἀρκέσει δύο μηνῦσαι τοὺσ ποιήσαντασ καθ’ ἡμᾶσ τὸ περὶ τοῦ Νείλου βιβλίον, Εὔδωρόν τε καὶ Ἀρίστωνα τὸν ἐκ τῶν περιπάτων· πλὴν γὰρ τῆσ τάξεωσ τά γε ἄλλα καὶ τῇ φράσει καὶ τῇ ἐπιχειρήσει ταὐτά ἐστι κείμενα παρ’ ἀμφοτέροισ. ἐγὼ γοῦν ἀπορούμενοσ ἀντιγράφων εἰσ τὴν ἀντιβολὴν ἐκ θατέρου θάτερον ἀντέβαλον· πότεροσ δ’ ἦν ὁ τἀλλότρια ὑποβαλλόμενοσ, ἐν Ἄμμωνοσ εὑρ́οι τισ ἄν. Εὔδωροσ δ’ ᾐτιᾶτο τὸν Ἀρίστωνα· ἡ μέντοι φράσισ Ἀριστώνειοσ μᾶλλόν ἐστιν. οἱ μὲν οὖν ἀρχαῖοι τὸ οἰκούμενον αὐτὸ καὶ ποτιζόμενον ὑπὸ τοῦ Νείλου μόνον Αἴγυπτον ἐκάλουν ἀπὸ τῶν περὶ Συήνην τόπων ἀρξάμενοι μέχρι τῆσ θαλάττησ, οἱ δ’ ὕστερον μέχρι νῦν προσέλαβον ἐκ μὲν τῶν πρὸσ ἑώ μερῶν [τὰ] μεταξὺ τοῦ Ἀραβίου κόλπου καὶ τοῦ Νείλου σχεδόν τι πάντα οἱ δ’ Αἰθίοπεσ οὐ πάνυ χρῶνται τῇ Ἐρυθρᾷ θαλάττῃ, ἐκ δὲ τῶν ἑσπερίων τὰ μέχρι τῶν αὐάσεων καὶ ἐν τῇ παραλίᾳ τὰ ἀπὸ τοῦ Κανωβικοῦ στόματοσ μέχρι Καταβαθμοῦ καὶ τῆσ Κυρηναίων ἐπικρατείασ. οἵ τε γὰρ ἀπὸ τοῦ Πτολεμαίου βασιλεῖσ ἴσχυσαν τοσοῦτον, οἵ γε καὶ τὴν Κυρηναίαν αὐτὴν κατέσχον καὶ διενείμαντο πρὸσ τὴν Αἴγυπτον καὶ τὴν Κύπρον, Ῥωμαῖοί τε οἱ διαδεξάμενοι τὴν ἐκείνων ἐπαρχίαν κρίναντεσ τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖσ αὐτοῖσ ὁρ́οισ διεφύλαξαν. αὐάσεισ δ’ οἱ Αἰγύπτιοι καλοῦσι τὰσ οἰκουμένασ χώρασ περιεχομένασ κύκλῳ μεγάλαισ ἐρημίαισ ὡσ ἂν νήσουσ πελαγίασ· πολὺ δὲ τοῦτ’ ἔστι κατὰ τὴν Λιβύην, τρεῖσ δ’ εἰσὶν αἱ πρόσχωροι τῇ Αἰγύπτῳ καὶ ὑπ’ αὐτῇ τεταγμέναι. τὰ μὲν οὖν καθ’ ὅλου καὶ ἀνωτάτω περὶ τῆσ Αἰγύπτου ταῦτα λέγομεν, τὰ καθ’ ἕκαστα δὲ καὶ τὰσ ἀρετὰσ αὐτῆσ νῦν διέξιμεν.

ἐπεὶ δὲ τὸ πλεῖστον τοῦ ἔργου τούτου καὶ τὸ κυριώτατον ἡ Ἀλεξάνδρειά ἐστι καὶ τὰ περὶ αὐτήν, ἐντεῦθεν ἀρκτέον. ἔστι τοίνυν ἡ ἀπὸ Πηλουσίου παραλία πρὸσ τὴν ἑσπέραν πλέουσι μέχρι μὲν τοῦ Κανωβικοῦ στόματοσ χιλίων που καὶ τριακοσίων σταδίων, ὃ δὴ καὶ βάσιν τοῦ Δέλτα ἔφαμεν· ἐντεῦθεν δ’ ἐπὶ Φάρον τὴν νῆσον ἄλλοι στάδιοι πεντήκοντα πρὸσ τοῖσ ἑκατόν. ἡ δὲ Φάροσ νησίον ἐστὶ παράμηκεσ, προσεχέστατον τῇ ἠπείρῳ, λιμένα πρὸσ αὐτὴν ποιοῦν ἀμφίστομον. ᾐὼν γάρ ἐστι κολπώδησ, ἄκρασ εἰσ τὸ πέλαγοσ προβεβλημένη δύο· τούτων δὲ μεταξὺ ἡ νῆσοσ ἵδρυται κλείουσα τὸν κόλπον, παραβέβληται γὰρ αὐτῷ κατὰ μῆκοσ· τῶν δ’ ἄκρων τῆσ Φάρου τὸ μὲν ἑῷον μᾶλλόν ἐστι προσεχὲσ τῇ ἠπείρῳ καὶ τῇ κατ’ αὐτὴν ἄκρᾳ καλεῖται δ’ ἄκρα Λοχιάσ, καὶ ποιεῖ τὸν λιμένα ἀρτίστομον· πρὸσ δὲ τῇ στενότητι τοῦ μεταξὺ πόρου καὶ πέτραι εἰσὶν αἱ μὲν ὕφαλοι αἱ δὲ καὶ ἐξέχουσαι, τραχύνουσαι πᾶσαν ὡρ́αν τὸ προσπῖπτον ἐκ τοῦ πελάγουσ κλυδώνιον. ἔστι δὲ καὶ αὐτὸ τὸ τῆσ νησῖδοσ ἄκρον πέτρα περίκλυστοσ, ἔχουσα πύργον θαυμαστῶσ κατεσκευασμένον λευκοῦ λίθου πολυώροφον, ὁμώνυμον τῇ νήσῳ· τοῦτον δ’ ἀνέθηκε Σώστρατοσ Κνίδιοσ, φίλοσ τῶν βασιλέων, τῆσ τῶν πλοιζομένων σωτηρίασ χάριν, ὥσ φησιν ἡ ἐπιγραφή. ἀλιμένου γὰρ οὔσησ καὶ ταπεινῆσ τῆσ ἑκατέρωθεν παραλίασ, ἐχούσησ δὲ καὶ χοιράδασ καὶ βράχη τινά, ἔδει σημείου τινὸσ ὑψηλοῦ καὶ λαμπροῦ τοῖσ ἀπὸ τοῦ πελάγουσ προσπλέουσιν ὥστ’ εὐστοχεῖν τῆσ εἰσβολῆσ τοῦ λιμένοσ. καὶ τὸ ἑσπέριον δὲ στόμα οὐκ εὐείσβολόν ἐστιν, οὐ μὴν τοσαύτησ γε δεῖται προνοίασ· ποιεῖ δὲ καὶ τοῦτο ἄλλον λιμένα τὸν τοῦ Εὐνόστου καλούμενον· πρόκειται δ’ οὗτοσ τοῦ ὀρυκτοῦ καὶ κλειστοῦ λιμένοσ· ὁ μὲν γὰρ ἐκ τοῦ λεχθέντοσ πύργου τῆσ Φάρου τὸν εἴσπλουν ἔχων ὁ μέγασ ἐστὶ λιμήν· οὗτοι δὲ συνεχεῖσ ἐν βάθει ἐκείνῳ, τῷ ἑπτασταδίῳ καλουμένῳ χώματι διειργόμενοι ἀπ’ αὐτοῦ παράκεινται· τὸ δὲ χῶμά ἐστιν ἀπὸ τῆσ ἠπείρου γέφυρα ἐπὶ τὴν νῆσον κατὰ τὸ ἑσπέριον αὐτῆσ μέροσ ἐκτεταμένη, δύο διάπλουσ ἀπολείπουσα μόνον εἰσ τὸν Εὐνόστου λιμένα καὶ αὐτοὺσ γεγεφυρωμένουσ· ἦν δ’ οὐ γέφυρα μόνον ἐπὶ τὴν νῆσον τὸ ἔργον τοῦτο, ἀλλὰ καὶ ὑδραγώγιον, ὅτε γε ᾠκεῖτο· νῦν δ’ ἠρήμωσεν αὐτὴν ὁ θεὸσ Καῖσαρ ἐν τῷ πρὸσ Ἀλεξανδρέασ πολέμῳ τεταγμένην μετὰ τῶν βασιλέων· ὀλίγοι δ’ οἰκοῦσι πρὸσ τῷ πύργῳ ναυτικοὶ ἄνδρεσ. ὁ γοῦν μέγασ λιμὴν πρὸσ τῷ κεκλεῖσθαι καλῶσ τῷ τε χώματι καὶ τῇ φύσει ἀγχιβαθήσ τέ ἐστιν ὥστε τὴν μεγίστην ναῦν ἐπὶ κλίμακοσ ὁρμεῖν, καὶ εἰσ πλείουσ σχίζεται λιμένασ. οἱ μὲν οὖν πρότεροι τῶν Αἰγυπτίων βασιλεῖσ ἀγαπῶντεσ οἷσ εἶχον καὶ οὐ πάνυ ἐπεισάκτων δεόμενοι, διαβεβλημένοι πρὸσ ἅπαντασ τοὺσ πλέοντασ καὶ μάλιστα τοὺσ Ἕλληνασ πορθηταὶ γὰρ ἦσαν καὶ ἐπιθυμηταὶ τῆσ ἀλλοτρίασ κατὰ σπάνιν γῆσ, ἐπέστησαν φυλακὴν τῷ τόπῳ τούτῳ κελεύσαντεσ ἀπείργειν τοὺσ προσιόντασ· κατοικίαν δ’ αὐτοῖσ ἔδοσαν τὴν προσαγορευομένην Ῥακῶτιν, ἣ νῦν μὲν τῆσ Ἀλεξανδρέων πόλεώσ ἐστι μέροσ τὸ ὑπερκείμενον τῶν νεωρίων, τότε δὲ κώμη ὑπῆρχε· τὰ δὲ κύκλῳ τῆσ κώμησ βουκόλοισ παρέδοσαν δυναμένοισ καὶ αὐτοῖσ κωλύειν τοὺσ ἔξωθεν ἐπιόντασ. ἐπελθὼν δὲ Ἀλέξανδροσ, ἰδὼν τὴν εὐκαιρίαν ἔγνω τειχίζειν ἐπὶ τῷ λιμένι τὴν πόλιν· τῆσ δ’ ὕστερον ἐπηκολουθηκυίασ εὐδαιμονίασ τῇ πόλει μνημονεύουσί τι σημεῖον κατὰ τὴν ὑπογραφὴν τοῦ κτίσματοσ συμβάν· τῶν γὰρ ἀρχιτεκτόνων γῇ λευκῇ διασημαινομένων τὴν τοῦ περιβόλου γραμμήν, ἐπιλιπούσησ τῆσ γῆσ καὶ τοῦ βασιλέωσ ἐπιόντοσ, οἱ διοικηταὶ τῶν ἀλφίτων μέροσ τῶν παρεσκευασμένων τοῖσ ἐργάταισ παρέσχον, δι’ ὧν καὶ αἱ ὁδοὶ κατετμήθησαν εἰσ πλείουσ· τοῦτ’ οὖν οἰωνίσθαι λέγονται πρὸσ ἀγαθοῦ γεγονόσ. ἡ δ’ εὐκαιρία πολύτροποσ·

ἀμφίκλυστόν τε γάρ ἐστι τὸ χωρίον δυσὶ πελάγεσι, τῷ μὲν ἀπὸ τῶν ἄρκτων τῷ Αἰγυπτίῳ λεγομένῳ τῷ δ’ ἀπὸ μεσημβρίασ τῷ τῆσ λίμνησ τῆσ Μαρείασ ἣ καὶ Μαρεῶτισ λέγεται· πληροῖ δὲ ταύτην πολλαῖσ διώρυξιν ὁ Νεῖλοσ ἄνωθέν τε καὶ ἐκ πλαγίων, δι’ ὧν τὰ εἰσκομιζόμενα πολλῷ πλείω τῶν ἀπὸ θαλάττησ ἐστὶν ὥσθ’ ὁ λιμὴν ὁ λιμναῖοσ ὑπῆρχε πλουσιώτεροσ τοῦ θαλαττίου· ταύτῃ δὲ καὶ τὰ ἐκκομιζόμενα ἐξ Ἀλεξανδρείασ πλείω τῶν εἰσκομιζομένων ἐστί· γνοίη δ’ ἄν τισ ἔν τε τῇ Ἀλεξανδρείᾳ καὶ τῇ Δικαιαρχείᾳ γενόμενοσ, ὁρῶν τὰσ ὁλκάδασ ἔν τε τῷ κατάπλῳ καὶ ἐν ταῖσ ἀναγωγαῖσ ὅσον βαρύτεραί τε καὶ κουφότεραι δεῦρο κἀκεῖσε πλέοιεν. πρὸσ δὲ τῷ πλούτῳ τῶν καταγομένων ἑκατέρωσε εἴσ τε τὸν κατὰ θάλατταν λιμένα καὶ εἰσ τὸν λιμναῖον καὶ τὸ εὐάερον ἄξιον σημειώσεώσ ἐστιν, ὃ καὶ αὐτὸ συμβαίνει διὰ τὸ ἀμφίκλυστον καὶ τὸ εὔκαιρον τῆσ ἀναβάσεωσ τοῦ Νείλου. αἱ μὲν γὰρ ἄλλαι πόλεισ αἱ ἐπὶ λιμνῶν ἱδρυμέναι βαρεῖσ καὶ πνιγώδεισ ἔχουσι τοὺσ ἀέρασ ἐν τοῖσ καύμασι τοῦ θέρουσ· ἐπὶ γὰρ τοῖσ χείλεσιν αἱ λίμναι τελματοῦνται διὰ τὴν ἐκ τῶν ἡλίων ἀναθυμίασιν· βορβορώδουσ οὖν ἀναφερομένησ τοσαύτησ ἰκμάδοσ, νοσώδησ ὁ ἀὴρ ἕλκεται καὶ λοιμικῶν κατάρχει παθῶν. ἐν Ἀλεξανδρείᾳ δὲ τοῦ θέρουσ ἀρχομένου πληρούμενοσ ὁ Νεῖλοσ πληροῖ καὶ τὴν λίμνην καὶ οὐδὲν ἐᾷ τελματῶδεσ τὸ τὴν ἀναφορὰν ποιῆσον μοχθηράν· τότε δὲ καὶ οἱ ἐτησίαι πνέουσιν ἐκ τῶν βορείων καὶ τοῦ τοσούτου πελάγουσ, ὥστε κάλλιστα τοῦ θέρουσ Ἀλεξανδρεῖσ διάγουσιν. ἔστι δὲ χλαμυδοειδὲσ τὸ σχῆμα τοῦ ἐδάφουσ τῆσ πόλεωσ, οὗ τὰ μὲν ἐπὶ μῆκοσ πλευρά ἐστι τὰ ἀμφίκλυστα ὅσον τριάκοντα σταδίων ἔχοντα διάμετρον, τὰ δὲ ἐπὶ πλάτοσ οἱ ἰσθμοί, ἑπτὰ ἢ ὀκτὼ σταδίων ἑκάτεροσ, σφιγγόμενοσ τῇ μὲν ὑπὸ θαλάττησ τῇ δ’ ὑπὸ τῆσ λίμνησ.

ἅπασα μὲν οὖν ὁδοῖσ κατατέτμηται ἱππηλάτοισ καὶ ἁρματηλάτοισ, δυσὶ δὲ πλατυτάταισ ἐπὶ πλέον ἢ πλέθρον ἀναπεπταμέναισ, αἳ δὴ δίχα καὶ πρὸσ ὀρθὰσ τέμνουσιν ἀλλήλασ. ἔχει δ’ ἡ πόλισ τεμένη τε κοινὰ κάλλιστα καὶ τὰ βασίλεια, τέταρτον ἢ καὶ τρίτον τοῦ παντὸσ περιβόλου μέροσ· τῶν γὰρ βασιλέων ἕκαστοσ ὥσπερ τοῖσ κοινοῖσ ἀναθήμασι προσεφιλοκάλει τινὰ κόσμον, οὕτω καὶ οἴκησιν ἰδίᾳ περιεβάλλετο πρὸσ ταῖσ ὑπαρχούσαισ, ὥστε νῦν τὸ τοῦ ποιητοῦ ἐξ ἑτέρων ἕτερ’ ἐστίν· ἅπαντα μέντοι συναφῆ καὶ ἀλλήλοισ καὶ τῷ λιμένι καὶ ὅσα ἔξω αὐτοῦ. τῶν δὲ βασιλείων μέροσ ἐστὶ καὶ τὸ Μουσεῖον, ἔχον περίπατον καὶ ἐξέδραν καὶ οἶκον μέγαν ἐν ᾧ τὸ συσσίτιον τῶν μετεχόντων τοῦ Μουσείου φιλολόγων ἀνδρῶν. ἔστι δὲ τῇ συνόδῳ ταύτῃ καὶ χρήματα κοινὰ καὶ ἱερεὺσ ὁ ἐπὶ τῷ Μουσείῳ τεταγμένοσ τότε μὲν ὑπὸ τῶν βασιλέων νῦν δ’ ὑπὸ Καίσαροσ. μέροσ δὲ τῶν βασιλείων ἐστὶ καὶ τὸ καλούμενον Σῆμα, ὃ περίβολοσ ἦν ἐν ᾧ αἱ τῶν βασιλέων ταφαὶ καὶ ἡ Ἀλεξάνδρου· ἔφθη γὰρ τὸ σῶμα ἀφελόμενοσ Περδίκκαν ὁ τοῦ Λάγου Πτολεμαῖοσ κατακομίζοντα ἐκ τῆσ Βαβυλῶνοσ καὶ ἐκτρεπόμενον ταύτῃ κατὰ πλεονεξίαν καὶ ἐξιδιασμὸν τῆσ Αἰγύπτου· καὶ δὴ καὶ ἀπώλετο διαφθαρεὶσ ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν, ἐπελθόντοσ τοῦ Πτολεμαίου καὶ κατακλείσαντοσ αὐτὸν ἐν νήσῳ ἐρήμῃ· ἐκεῖνοσ μὲν οὖν ἀπέθανεν ἐμπεριπαρεὶσ ταῖσ σαρίσσαισ ἐπελθόντων ἐπ’ αὐτὸν τῶν στρατιωτῶν· σὺν αὐτῷ δὲ . . . καὶ οἱ βασιλεῖσ Ἀριδαῖόσ τε καὶ τὰ παιδία τὰ Ἀλεξάνδρου καὶ ἡ γυνὴ Ῥωξάνη ἀπῆραν εἰσ Μακεδονίαν· τὸ δὲ σῶμα τοῦ Ἀλεξάνδρου κομίσασ ὁ Πτολεμαῖοσ ἐκήδευσεν ἐν τῇ Ἀλεξανδρείᾳ ὅπου νῦν ἔτι κεῖται, οὐ μὴν ἐν τῇ αὐτῇ πυέλῳ· ὑαλίνη γὰρ αὕτη, ἐκεῖνοσ δ’ ἐν χρυσῇ κατέθηκεν· ἐσύλησε δ’ αὐτὴν ὁ Κόκκησ καὶ Παρείσακτοσ ἐπικληθεὶσ Πτολεμαῖοσ, ἐκ τῆσ Συρίασ ἐπελθὼν καὶ ἐκπεσὼν εὐθύσ, ὥστ’ ἀνόνητα αὐτῷ τὰ σῦλα γενέσθαι. ἔστι δ’ ἐν τῷ μεγάλῳ λιμένι κατὰ μὲν τὸν εἴσπλουν ἐν δεξιᾷ ἡ νῆσοσ καὶ ὁ πύργοσ ὁ Φάροσ, κατὰ δὲ τὴν ἑτέραν χεῖρα αἵ τε χοιράδεσ καὶ ἡ Λοχιὰσ ἄκρα ἔχουσα βασίλειον.

ταῦτα μὲν τὰ περὶ τὸν μέγαν λιμένα. εἰσπλεύσαντι δ’ ἐν ἀριστερᾷ ἐστι συνεχῆ τοῖσ ἐν τῇ Λοχιάδι τὰ ἐνδοτέρω βασίλεια, πολλὰσ καὶ ποικίλασ ἔχοντα διαίτασ καὶ ἄλση· τούτοισ δ’ ὑπόκειται ὅ τε ὀρυκτὸσ λιμὴν καὶ κλειστόσ, ἴδιοσ τῶν βασιλέων, καὶ ἡ Ἀντίρροδοσ νησίον προκείμενον τοῦ ὀρυκτοῦ λιμένοσ, βασίλειον ἅμα καὶ λιμένιον ἔχον· ἐκάλεσαν δ’ οὕτωσ ὡσ ἂν τῇ Ῥόδῳ ἐνάμιλλον. ὑπέρκειται δὲ τούτου τὸ θέατρον· εἶτα τὸ Ποσείδιον, ἀγκών τισ ἀπὸ τοῦ ἐμπορίου καλουμένου προπεπτωκώσ, ἔχων ἱερὸν Ποσειδῶνοσ· ᾧ προσθεὶσ χῶμα Ἀντώνιοσ ἔτι μᾶλλον προνεῦον εἰσ μέσον τὸν λιμένα ἐπὶ τῷ ἄκρῳ κατεσκεύασε δίαιταν βασιλικὴν ἣν Τιμώνιον προσηγόρευσε. τοῦτο δ’ ἔπραξε τὸ τελευταῖον, ἡνίκα προλειφθεὶσ ὑπὸ τῶν φίλων ἀπῆρεν εἰσ Ἀλεξάνδρειαν μετὰ τὴν ἐν Ἀκτίῳ κακοπραγίαν, Τιμώνειον αὑτῷ κρίνασ τὸν λοιπὸν βίον, ὃν διάξειν ἔμελλεν ἔρημοσ τῶν τοσούτων φίλων. εἶτα τὸ Καισάρειον καὶ τὸ ἐμπόριον καὶ ἀποστάσεισ, καὶ μετὰ ταῦτα τὰ νεώρια μέχρι τοῦ ἑπτασταδίου. ἑξῆσ δ’ Εὐνόστου λιμὴν μετὰ τὸ ἑπταστάδιον, καὶ ὑπὲρ τούτου ὁ ὀρυκτὸσ ὃν καὶ Κιβωτὸν καλοῦσιν, ἔχων καὶ αὐτὸσ νεώρια.

ἐνδοτέρω δὲ τούτου διῶρυξ πλωτὴ μέχρι τῆσ λίμνησ τεταμένη τῆσ Μαρεώτιδοσ· ἔξω μὲν οὖν τῆσ διώρυγοσ μικρὸν ἔτι λείπεται τῆσ πόλεωσ· εἶθ’ ἡ Νεκρόπολισ τὸ προάστειον, ἐν ᾧ κῆποί τε πολλοὶ καὶ ταφαὶ καὶ καταγωγαὶ πρὸσ τὰσ ταριχείασ τῶν νεκρῶν ἐπιτήδειαι. ἐντὸσ δὲ τῆσ διώρυγοσ τό τε Σαράπειον καὶ ἄλλα τεμένη ἀρχαῖα ἐκλελειμμένα πωσ διὰ τὴν τῶν νέων κατασκευὴν τῶν ἐν Νικοπόλει· καὶ γὰρ ἀμφιθέατρον καὶ στάδιον καὶ οἱ πεντετηρικοὶ ἀγῶνεσ ἐκεῖ συντελοῦνται· τὰ δὲ παλαιὰ ὠλιγώρηται. συλλήβδην δ’ εἰπεῖν ἡ πόλισ μεστή ἐστιν ἀναθημάτων καὶ ἱερῶν· κάλλιστον δὲ τὸ γυμνάσιον μείζουσ ἢ σταδιαίασ ἔχον τὰσ στοάσ· ἐν μέσῳ [δὲ] τό τε δικαστήριον καὶ τὰ ἄλση. ἔστι δὲ καὶ Πάνειον, ὕψοσ τι χειροποίητον στροβιλοειδὲσ ἐμφερὲσ ὄχθῳ πετρώδει διὰ κοχλίου τὴν ἀνάβασιν ἔχον· ἀπὸ δὲ τῆσ κορυφῆσ ἔστιν ἀπιδεῖν ὅλην τὴν πόλιν ὑποκειμένην αὐτῷ πανταχόθεν. ἀπὸ δὲ τῆσ Νεκροπόλεωσ ἡ ἐπὶ τὸ μῆκοσ πλατεῖα διατείνει παρὰ τὸ γυμνάσιον μέχρι τῆσ πύλησ τῆσ Κανωβικῆσ· εἶθ’ ἱππόδρομοσ καλούμενόσ ἐστι καὶ αἱ παρακείμεναι ἄλλαι μέχρι τῆσ διώρυγοσ τῆσ Κανωβικῆσ. διὰ δὲ τοῦ ἱπποδρόμου διελθόντι ἡ Νικόπολισ ἔστιν, ἔχουσα κατοικίαν ἐπὶ θαλάττῃ πόλεωσ οὐκ ἐλάττω· τριάκοντα δέ εἰσιν ἀπὸ τῆσ Ἀλεξανδρείασ στάδιοι. τοῦτον δὲ ἐτίμησεν ὁ Σεβαστὸσ Καῖσαρ τὸν τόπον, ὅτι ἐνταῦθα ἐνίκα τῇ μάχῃ τοὺσ ἐπεξιόντασ ἐπ’ αὐτὸν μετὰ Ἀντωνίου, καὶ λαβὼν ἐξ ἐφόδου τὴν πόλιν ἠνάγκασε τὸν μὲν Ἀντώνιον ἑαυτὸν διαχειρίσασθαι, τὴν δὲ Κλεοπάτραν ζῶσιν ἐλθεῖν εἰσ τὴν ἐξουσίαν· μικρὸν δ’ ὕστερον κἀκείνη ἑαυτὴν ἐν τῇ φρουρᾷ διεχειρίσατο λάθρᾳ δήγματι ἀσπίδοσ ἢ φαρμάκῳ ἐπιχρίστῳ λέγεται γὰρ ἀμφοτέρωσ, καὶ συνέβη καταλυθῆναι τὴν τῶν Λαγιδῶν ἀρχὴν πολλὰ συμμείνασαν ἔτη. πτολεμαῖοσ γὰρ ὁ Λάγου διεδέξατο Ἀλέξανδρον, ἐκεῖνον δὲ [ὁ] Φιλάδελφοσ, τοῦτον δὲ ὁ Εὐεργέτησ, εἶθ’ ὁ Φιλοπάτωρ ὁ τῆσ Ἀγαθοκλείασ, εἶθ’ ὁ Ἐπιφανήσ, εἶθ’ ὁ Φιλομήτωρ, παῖσ παρὰ πατρὸσ ἀεὶ διαδεχόμενοσ·

τοῦτον δ’ ἀδελφὸσ διεδέξατο ὁ δεύτεροσ Εὐεργέτησ ὃν καὶ Φύσκωνα προσαγορεύουσι, τοῦτον δ’ ὁ Λάθουροσ ἐπικληθεὶσ Πτολεμαῖοσ, τοῦτον δ’ ὁ Αὐλητὴσ ὁ καθ’ ἡμᾶσ, ὅσπερ ἦν τῆσ Κλεοπάτρασ πατήρ. ἅπαντεσ μὲν οὖν οἱ μετὰ τὸν τρίτον Πτολεμαῖον ὑπὸ τρυφῆσ διεφθαρμένοι χεῖρον ἐπολιτεύσαντο, χείριστα δ’ ὁ τέταρτοσ καὶ [ὁ] ἕβδομοσ καὶ ὁ ὕστατοσ ὁ Αὐλητήσ, ὃσ χωρὶσ τῆσ ἄλλησ ἀσελγείασ χοραυλεῖν ἤσκησε, καὶ ἐπ’ αὐτῷ γε ἐσεμνύνετο τοσοῦτον ὥστ’ οὐκ ὤκνει συντελεῖν ἀγῶνασ ἐν τοῖσ βασιλείοισ, εἰσ οὓσ παρῄει διαμιλλησόμενοσ τοῖσ ἀνταγωνισταῖσ. τοῦτον μὲν οὖν οἱ Ἀλεξανδρεῖσ ἐξέβαλον, τριῶν δ’ αὐτῷ θυγατέρων οὐσῶν, ὧν μία γνησία ἡ πρεσβυτάτη, ταύτην ἀνέδειξαν βασίλισσαν· οἱ υἱοὶ δ’ αὐτοῦ δύο νήπιοι τῆσ τότε χρείασ ἐξέπιπτον τελέωσ. τῇ δὲ κατασταθείσῃ μετεπέμψαντο ἄνδρα ἐκ τῆσ Συρίασ κυβιοσάκτην τινά, προσποιησάμενον τοῦ γένουσ εἶναι τῶν Συριακῶν βασιλέων· τοῦτον μὲν οὖν ὀλίγων ἡμερῶν ἀπεστραγγάλισεν ἡ βασίλισσα οὐ φέρουσα τὸ βάναυσον καὶ τὸ ἀνελεύθερον. ἧκε δ’ ἀντ’ ἐκείνου προσποιησάμενοσ καὶ αὐτὸσ εἶναι Μιθριδάτου υἱὸσ τοῦ Εὐπάτοροσ Ἀρχέλαοσ, ὃσ ἦν μὲν Ἀρχελάου υἱὸσ τοῦ πρὸσ Σύλλαν διαπολεμήσαντοσ καὶ μετὰ ταῦτα τιμηθέντοσ ὑπὸ Ῥωμαίων, πάπποσ δὲ τοῦ βασιλεύσαντοσ Καππαδόκων ὑστάτου καθ’ ἡμᾶσ, ἱερεὺσ δὲ τῶν ἐν Πόντῳ Κομάνων. Γαβινίῳ δὲ τότε συνδιέτριψεν ὡσ συστρατεύσων ἐπὶ Παρθυαίουσ, λαθὼν δὲ τοῦτον κομίζεται διά τινων εἰσ τὴν βασίλισσαν καὶ ἀναδείκνυται βασιλεύσ. ἐν τούτῳ τὸν Αὐλητὴν ἀφικόμενον εἰσ Ῥώμην δεξάμενοσ Πομπήιοσ Μάγνοσ συνίστησι τῇ συγκλήτῳ καὶ διαπράττεται κάθοδον μὲν τούτῳ, τῶν δὲ πρέσβεων τῶν πλείστων, ἑκατὸν ὄντων, ὄλεθρον τῶν καταπρεσβευσάντων αὐτοῦ· τούτων δ’ ἦν καὶ Δίων ὁ Ἀκαδημαϊκὸσ ἀρχιπρεσβευτὴσ γεγονώσ. καταχθεὶσ οὖν ὑπὸ Γαβινίου Πτολεμαῖοσ τόν τε Ἀρχέλαον ἀναιρεῖ καὶ τὴν θυγατέρα, χρόνον δ’ οὐ πολὺν τῇ βασιλείᾳ προσθεὶσ τελευτᾷ νόσῳ, καταλιπὼν δύο μὲν υἱεῖσ δύο δὲ θυγατέρασ, πρεσβυτάτην δὲ Κλεοπάτραν. οἱ μὲν οὖν Ἀλεξανδρεῖσ ἀπέδειξαν βασιλέασ τόν τε πρεσβύτερον τῶν παίδων καὶ τὴν Κλεοπάτραν, οἱ δὲ συνόντεσ τῷ παιδὶ καταστασιάσαντεσ ἐξέβαλον τὴν Κλεοπάτραν, καὶ ἀπῆρε μετὰ τῆσ ἀδελφῆσ εἰσ τὴν Συρίαν. ἐν τούτῳ Πομπήιοσ Μάγνοσ ἧκε φεύγων ἐκ Παλαιφαρσάλου πρὸσ τὸ Πηλούσιον καὶ τὸ Κάσιον ὄροσ· τοῦτον μὲν οὖν δολοφονοῦσιν οἱ μετὰ τοῦ βασιλέωσ· ἐπελθὼν δὲ Καῖσαρ τόν τε μειρακίσκον διαφθείρει καὶ καθίστησι τῆσ Αἰγύπτου βασίλισσαν τὴν Κλεοπάτραν μεταπεμψάμενοσ ἐκ τῆσ φυγῆσ· συμβασιλεύειν δ’ ἀπέδειξε τὸν λοιπὸν ἀδελφὸν αὐτῇ νέον παντελῶσ ὄντα. μετὰ δὲ τὴν Καίσαροσ τελευτὴν καὶ τὰ ἐν Φιλίπποισ διαβὰσ Ἀντώνιοσ εἰσ τὴν Ἀσίαν ἐξετίμησεν ἐπὶ πλέον τὴν Κλεοπάτραν ὥστε καὶ γυναῖκα ἔκρινε καὶ ἐτεκνοποιήσατο ἐξ αὐτῆσ, τόν τε Ἀκτιακὸν πόλεμον συνήρατο ἐκείνῃ καὶ συνέφυγε· καὶ μετὰ ταῦτα ἐπακολουθήσασ ὁ Σεβαστὸσ Καῖσαρ ἀμφοτέρουσ κατέλυσε καὶ τὴν Αἴγυπτον ἔπαυσε παροινουμένην. ἐπαρχία δὲ νῦν ἐστι, φόρουσ μὲν τελοῦσα ἀξιολόγουσ, ὑπὸ σωφρόνων δὲ ἀνδρῶν διοικουμένη τῶν πεμπομένων ἐπάρχων ἀεί.

ὁ μὲν οὖν πεμφθεὶσ τὴν τοῦ βασιλέωσ ἔχει τάξιν, ὑπ’ αὐτῷ δ’ ἐστὶν ὁ δικαιοδότησ ὁ τῶν πολλῶν κρίσεων κύριοσ· ἄλλοσ δ’ ἐστὶν ὁ προσαγορευόμενοσ ἰδιόλογοσ, ὃσ τῶν ἀδεσπότων καὶ τῶν εἰσ Καίσαρα πίπτειν ὀφειλόντων ἐξεταστήσ ἐστι· παρέπονται δὲ τούτοισ ἀπελεύθεροι Καίσαροσ καὶ οἰκονόμοι, μείζω καὶ ἐλάττω πεπιστευμένοι πράγματα. ἔστι δὲ καὶ στρατιωτικοῦ τρία τάγματα, ὧν τὸ ἓν κατὰ τὴν πόλιν ἵδρυται τἆλλα δ’ ἐν τῇ χώρᾳ· χωρὶσ δὲ τούτων ἐννέα μέν εἰσι σπεῖραι Ῥωμαίων, τρεῖσ μὲν ἐν τῇ πόλει τρεῖσ δ’ ἐπὶ τῶν ὁρ́ων τῆσ Αἰθιοπίασ ἐν Συήνῃ, φρουρὰ τοῖσ τόποισ, τρεῖσ δὲ κατὰ τὴν ἄλλην χώραν. εἰσὶ δὲ καὶ ἱππαρχίαι τρεῖσ ὁμοίωσ διατεταγμέναι κατὰ τοὺσ ἐπικαιρίουσ τόπουσ. τῶν δ’ ἐπιχωρίων ἀρχόντων κατὰ πόλιν μὲν ὅ τε ἐξηγητήσ ἐστι, πορφύραν ἀμπεχόμενοσ καὶ ἔχων πατρίουσ τιμὰσ καὶ ἐπιμέλειαν τῶν τῇ πόλει χρησίμων, καὶ ὁ ὑπομνηματογράφοσ καὶ [ὁ] ἀρχιδικαστήσ, τέταρτοσ δὲ ὁ νυκτερινὸσ στρατηγόσ. ἦσαν μὲν οὖν καὶ ἐπὶ τῶν βασιλέων αὗται αἱ ἀρχαί, κακῶσ δὲ πολιτευομένων τῶν βασιλέων ἠφανίζετο καὶ ἡ τῆσ πόλεωσ εὐκαιρία διὰ τὴν ἀνομίαν. ὁ γοῦν Πολύβιοσ γεγονὼσ ἐν τῇ πόλει βδελύττεται τὴν τότε κατάστασιν καί φησι τρία γένη τὴν πόλιν οἰκεῖν, τό τε Αἰγύπτιον καὶ ἐπιχώριον φῦλον ὀξὺ καὶ πολιτικόν, καὶ τὸ μισθοφορικὸν βαρὺ καὶ πολὺ καὶ ἀνάγωγον· ἐξ ἔθουσ γὰρ παλαιοῦ ξένουσ ἔτρεφον τοὺσ τὰ ὅπλα ἔχοντασ, ἄρχειν μᾶλλον ἢ ἄρχεσθαι δεδιδαγμένουσ διὰ τὴν τῶν βασιλέων οὐδένειαν· τρίτον δ’ ἦν γένοσ τὸ τῶν Ἀλεξανδρέων οὐδ’ αὐτὸ εὐκρινῶσ πολιτικὸν διὰ τὰσ αὐτὰσ αἰτίασ, κρεῖττον δ’ ἐκείνων ὅμωσ· καὶ γὰρ εἰ μιγάδεσ, Ἕλληνεσ ὅμωσ ἀνέκαθεν ἦσαν καὶ ἐμέμνηντο τοῦ κοινοῦ τῶν Ἑλλήνων ἔθουσ· ἠφανισμένου δὲ καὶ τούτου τοῦ πλήθουσ μάλιστα ὑπὸ τοῦ Εὐεργέτου τοῦ Φύσκωνοσ, καθ’ ὃν ἧκεν εἰσ τὴν Ἀλεξάνδρειαν ὁ Πολύβιοσ καταστασιαζόμενοσ γὰρ ὁ Φύσκων πλεονάκισ τοῖσ στρατιώταισ ἐφίει τὰ πλήθη καὶ διέφθειρε, τοιούτων δή, φησίν, ὄντων τῶν ἐν τῇ πόλει λοιπὸν ἦν τῷ ὄντι τὸ τοῦ ποιητοῦ "Αἴγυπτόνδ’ ἰέναι δολιχὴν ὁδὸν ἀργαλέην τε. Τοιαῦτα δ’ ἦν, εἰ μὴ χείρω, καὶ τὰ τῶν ὕστερον βασιλέων.

Ῥωμαῖοι δ’ εἰσ δύναμιν, ὡσ εἰπεῖν, ἐπηνώρθωσαν τὰ πολλά, τὴν μὲν πόλιν διατάξαντεσ ὡσ εἶπον, κατὰ δὲ τὴν χώραν ἐπιστρατήγουσ τινὰσ καὶ νομάρχασ καὶ ἐθνάρχασ καλουμένουσ ἀποδείξαντεσ, πραγμάτων οὐ μεγάλων ἐπιστατεῖν ἠξιωμένουσ. τῆσ δ’ εὐκαιρίασ τῆσ κατὰ τὴν πόλιν τὸ μέγιστόν ἐστιν ὅτι τῆσ Αἰγύπτου πάσησ μόνοσ ἐστὶν οὗτοσ ὁ τόποσ πρὸσ ἄμφω πεφυκὼσ εὖ, τά τε ἐκ θαλάττησ διὰ τὸ εὐλίμενον, καὶ τὰ ἐκ τῆσ χώρασ ὅτι πάντα εὐμαρῶσ ὁ ποταμὸσ πορθμεύει συνάγει τε εἰσ τοιοῦτον χωρίον ὅπερ μέγιστον ἐμπόριον τῆσ οἰκουμένησ ἐστί. τῆσ μὲν οὖν πόλεωσ ταύτασ ἄν τισ λέγοι τὰσ ἀρετάσ· τῆσ Αἰγύπτου δὲ τὰσ προσόδουσ ἔν τινι λόγῳ Κικέρων φράζει φήσασ κατ’ ἐνιαυτὸν τῷ τῆσ Κλεοπάτρασ πατρὶ τῷ Αὐλητῇ προσφέρεσθαι φόρον ταλάντων μυρίων δισχιλίων πεντακοσίων. ὅπου οὖν ὁ κάκιστα καὶ ῥᾳθυμότατα τὴν βασιλείαν διοικῶν τοσαῦτα προσωδεύετο, τί χρὴ νομίσαι τὰ νῦν διὰ τοσαύτησ ἐπιμελείασ οἰκονομούμενα καὶ τῶν Ἰνδικῶν ἐμποριῶν καὶ τῶν Τρωγλοδυτικῶν ἐπηυξημένων ἐπὶ τοσοῦτον; πρότερον μέν γε οὐδ’ εἴκοσι πλοῖα ἐθάρρει τὸν Ἀράβιον κόλπον διαπερᾶν ὥστε ἔξω τῶν στενῶν ὑπερκύπτειν, νῦν δὲ καὶ στόλοι μεγάλοι στέλλονται μέχρι τῆσ Ἰνδικῆσ καὶ τῶν ἄκρων τῶν Αἰθιοπικῶν, ἐξ ὧν ὁ πολυτιμότατοσ κομίζεται φόρτοσ εἰσ τὴν Αἴγυπτον, κἀντεῦθεν πάλιν εἰσ τοὺσ ἄλλουσ ἐκπέμπεται τόπουσ, ὥστε τὰ τέλη διπλάσια συνάγεται τὰ μὲν εἰσαγωγικὰ τὰ δὲ ἐξαγωγικά· τῶν δὲ βαρυτίμων βαρέα καὶ τὰ τέλη. καὶ γὰρ δὴ καὶ μονοπωλίασ ἔχει· μόνη γὰρ ἡ Ἀλεξάνδρεια τῶν τοιούτων ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ καὶ ὑποδοχεῖόν ἐστι καὶ χορηγεῖ τοῖσ ἐκτόσ. ἔτι δὲ μᾶλλον κατιδεῖν ἔστι τὴν εὐφυί̈αν ταύτην περιοδεύοντι τὴν χώραν, καὶ πρῶτον τὴν παραλίαν ἀρξαμένην ἀπὸ τοῦ Καταβαθμοῦ· μέχρι δεῦρο γάρ ἐστιν ἡ Αἴγυπτοσ, ἡ δ’ ἑξῆσ ἐστι Κυρηναία καὶ οἱ περιοικοῦντεσ βάρβαροι Μαρμαρίδαι. ἀπὸ μὲν οὖν Καταβαθμοῦ εἰσ Παραιτόνιον εὐθυπλοοῦντι σταδίων ἐστὶν ἐνακοσίων ὁ δρόμοσ·

πόλισ δ’ ἐστὶ καὶ λιμὴν μέγασ τετταράκοντά που σταδίων· καλοῦσι δ’ οἱ μὲν Παραιτόνιον τὴν πόλιν οἱ δ’ Ἀμμωνίαν. μεταξὺ δὲ ἥ τε Αἰγυπτίων κώμη καὶ ἡ Αἰνησίσφυρα ἄκρα, καὶ Τυνδάρειοι σκόπελοι, νησίδια τέτταρα ἔχοντα λιμένα· εἶθ’ ἑξῆσ ἄκρα Δρέπανον καὶ νῆσοσ Αἰνησίππεια ἔχουσα λιμένα καὶ κώμη Ἆπισ, ἀφ’ ἧσ εἰσ μὲν Παραιτόνιον στάδιοι ἑκατὸν εἰσ δὲ Ἄμμωνοσ ὁδὸσ ἡμερῶν πέντε· ἀπὸ δὲ τοῦ Παραιτονίου [εἰσ Ἀλεξάνδρειαν] χίλιοί που καὶ τριακόσιοι στάδιοι. μεταξὺ δὲ πρῶτον μὲν ἄκρα λευκόγειοσ, Λευκὴ ἀκτὴ καλουμένη· ἔπειτα Φοινικοῦσ λιμὴν καὶ Πνιγεὺσ κώμη· εἶτα νῆσοσ Σιδωνία λιμένα ἔχουσα· εἶτ’ Ἀντίφραι μικρὸν ἀπωτέρω τῆσ θαλάττησ· ἅπασα μὲν ἡ χώρα αὕτη οὐκ εὐοίνοσ, πλείω δεχομένου τοῦ κεράμου θάλατταν ἢ οἶνον ὃν δὴ καλοῦσι Λιβυκόν, ᾧ δὴ καὶ τῷ ζύθῳ τὸ πολὺ φῦλον χρῆται τῶν Ἀλεξανδρέων· σκώπτονται δὲ μάλιστα αἱ Ἀντίφραι. εἶθ’ ὁ Δέρρισ λιμὴν καλούμενοσ οὕτωσ διὰ τὴν πλησίον πέτραν μέλαιναν δέρρει ἐοικυῖαν· ὀνομάζουσι δὲ καὶ Ζεφύριον τὸν πλησίον τόπον· εἶτ’ ἄλλοσ λιμὴν Λεύκασπισ καὶ ἄλλοι πλείουσ· εἶτα Κυνὸσ σῆμα· εἶτα Ταπόσειρισ οὐκ ἐπὶ θαλάττῃ, πανήγυριν δεχομένη μεγάλην· καὶ ἄλλη δ’ ἐστὶ Ταπόσειρισ ἐπέκεινα τῆσ πόλεωσ ἱκανῶσ· αὐτῆσ δὲ πλησίον πετρῶδεσ ἐπὶ τῇ θαλάττῃ χωρίον καὶ αὐτὸ δεχόμενον πολλοὺσ τοὺσ κωμάζοντασ ἅπασαν ὡρ́αν ἔτουσ· εἶθ’ ἡ Πλινθίνη καὶ Νικίου κώμη καὶ Χερρόνησοσ φρούριον, πλησίον ἤδη τῆσ Ἀλεξανδρείασ καὶ τῆσ Νεκροπόλεωσ ἐν ἑβδομήκοντα σταδίοισ. ἡ δὲ Μάρεια λίμνη παρατείνουσα μέχρι καὶ δεῦρο πλάτοσ μὲν ἔχει πλειόνων ἢ πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν σταδίων, μῆκοσ δ’ ἐλαττόνων ἢ τριακοσίων. ἔχει δ’ ὀκτὼ νήσουσ καὶ τὰ κύκλῳ πάντ’ οἰκούμενα καλῶσ· εὐοινία τέ ἐστι περὶ τοὺσ τόπουσ ὥστε καὶ διαχεῖσθαι πρὸσ παλαίωσιν τὸν Μαρεώτην οἶνον. φύεται δ’ ἐν τοῖσ Αἰγυπτιακοῖσ ἕλεσι καὶ ταῖσ λίμναισ ἥ τε βύβλοσ καὶ ὁ Αἰγύπτιοσ κύαμοσ ἐξ οὗ τὸ κιβώριον, σχεδόν τι ἰσού̈ψεισ ῥάβδοι ὅσον δεκάποδεσ.

ἀλλ’ ἡ μὲν βύβλοσ ψιλὴ ῥάβδοσ ἐστὶν ἐπ’ ἄκρῳ χαίτην ἔχουσα, ὁ δὲ κύαμοσ κατὰ πολλὰ μέρη φύλλα καὶ ἄνθη ἐκφέρει καὶ καρπὸν ὅμοιον τῷ παρ’ ἡμῖν κυάμῳ, μεγέθει μόνον καὶ γεύσει διαλλάττοντα. οἱ οὖν κυαμῶνεσ ἡδεῖαν ὄψιν παρέχουσι καὶ τέρψιν τοῖσ ἐνευωχεῖσθαι βουλομένοισ· εὐωχοῦνται δ’ ἐν σκάφαισ θαλαμηγοῖσ, ἐνδύνοντεσ εἰσ τὸ πύκνωμα τῶν κυάμων καὶ σκιαζόμενοι τοῖσ φύλλοισ· ἔστι γὰρ σφόδρα μεγάλα ὥστε καὶ ἀντὶ ποτηρίων καὶ τρυβλίων χρῆσθαι· ἔχει γάρ τινα καὶ κοιλότητα ἐπιτηδείαν πρὸσ τοῦτο· καὶ δὴ καὶ ἡ Ἀλεξάνδρεια μεστὴ τούτων ἐστὶ κατὰ τὰ ἐργαστήρια ὡσ σκεύεσι χρωμένων· καὶ οἱ ἀγροὶ μίαν τινὰ τῶν προσόδων καὶ ταύτην ἔχουσι τὴν ἀπὸ τῶν φύλλων. ὁ μὲν δὴ κύαμοσ τοιοῦτοσ, ἡ δὲ βύβλοσ ἐνταῦθα μὲν οὐ πολλὴ φύεται οὐ γὰρ ἀσκεῖται, ἐν δὲ τοῖσ κάτω μέρεσι τοῦ Δέλτα πολλή, ἡ μὲν χείρων, ἡ δὲ βελτίων ἡ ἱερατική· κἀνταῦθα δέ τινεσ τῶν τὰσ προσόδουσ ἐπεκτείνειν βουλομένων μετήνεγκαν τὴν Ιοὐδαϊκὴν ἐντρέχειαν, ἣν ἐκεῖνοι παρεῦρον ἐπὶ τοῦ φοίνικοσ καὶ μάλιστα τοῦ καρυωτοῦ, καὶ τοῦ βαλσάμου· οὐ γὰρ ἐῶσι πολλαχοῦ φύεσθαι, τῇ δὲ σπάνει τιμὴν ἐπιτιθέντεσ τὴν πρόσοδον οὕτωσ αὔξουσι, τὴν δὲ κοινὴν χρείαν διαλυμαίνονται. ἐν δεξιᾷ δὲ τῆσ Κανωβικῆσ πύλησ ἐξιόντι ἡ διῶρυξ ἔστιν ἡ ἐπὶ Κάνωβον συνάπτουσα τῇ λίμνῃ·

ταύτῃ δὲ καὶ ἐπὶ Σχεδίαν ὁ πλοῦσ ἐπὶ τὸν μέγαν ποταμὸν καὶ ἐπὶ τὸν Κάνωβον, πρῶτον δὲ ἐπὶ τὴν Ἐλευσῖνα· ἔστι δ’ αὕτη κατοικία πλησίον τῆσ τε Ἀλεξανδρείασ καὶ τῆσ Νικοπόλεωσ ἐπ’ αὐτῇ τῇ Κανωβικῇ διώρυγι κειμένη, διαίτασ ἔχουσα καὶ ἀπόψεισ τοῖσ καπυρίζειν βουλομένοισ καὶ ἀνδράσι καὶ γυναιξίν, ἀρχή τισ Κανωβισμοῦ καὶ τῆσ ἐκεῖ λαμυρίασ. ἀπὸ δὲ τῆσ Ἐλευσῖνοσ προελθοῦσι μικρὸν ἐν δεξιᾷ ἐστιν ἡ διῶρυξ ἀνάγουσα ἐπὶ τὴν Σχεδίαν· διέχει δὲ τετράσχοινον τῆσ Ἀλεξανδρείασ ἡ Σχεδία, κατοικία πόλεωσ, ἐν ᾗ τὸ ναύσταθμον τῶν θαλαμηγῶν πλοίων, ἐφ’ οἷσ οἱ ἡγεμόνεσ εἰσ τὴν ἄνω χώραν ἀναπλέουσιν· ἐνταῦθα δὲ καὶ τὸ τελώνιον τῶν ἄνωθεν καταγομένων καὶ ἀναγομένων· οὗ χάριν καὶ σχεδία ἔζευκται ἐπὶ τῷ ποταμῷ, ἀφ’ ἧσ καὶ τοὔνομα τῷ τόπῳ. μετὰ δὲ τὴν διώρυγα τὴν ἐπὶ Σχεδίαν ἄγουσαν ὁ ἑξῆσ ἐπὶ τὸν Κάνωβον πλοῦσ ἐστι παράλληλοσ τῇ παραλίᾳ τῇ ἀπὸ Φάρου μέχρι τοῦ Κανωβικοῦ στόματοσ· στενὴ γάρ τισ ταινία μεταξὺ διήκει τοῦ τε πελάγουσ καὶ τῆσ διώρυγοσ, ἐν ᾗ ἔστιν ἥ τε μικρὰ Ταπόσειρισ μετὰ τὴν Νικόπολιν καὶ τὸ Ζεφύριον, ἄκρα ναί̈σκον ἔχουσα Ἀρσινόησ Ἀφροδίτησ· τὸ δὲ παλαιὸν καὶ Θῶνίν τινα πόλιν ἐνταῦθά φασιν, ἐπώνυμον τοῦ βασιλέωσ τοῦ δεξαμένου Μενέλαόν τε καὶ Ἑλένην ξενίᾳ. περὶ οὖν τῶν τῆσ Ἑλένησ φαρμάκων φησὶν οὕτωσ ὁ ποιητήσ "ἐσθλά, τά οἱ Πολύδαμνα πόρεν Θῶνοσ παράκοιτισ. Κάνωβοσ δ’ ἐστὶ πόλισ ἐν εἴκοσι καὶ ἑκατὸν σταδίοισ ἀπὸ Ἀλεξανδρείασ πεζῇ ἰοῦσιν, ἐπώνυμοσ Κανώβου τοῦ Μενελάου κυβερνήτου ἀποθανόντοσ αὐτόθι, ἔχουσα τὸ τοῦ Σαράπιδοσ ἱερὸν πολλῇ ἁγιστείᾳ τιμώμενον καὶ θεραπείασ ἐκφέρον, ὥστε καὶ τοὺσ ἐλλογιμωτάτουσ ἄνδρασ πιστεύειν καὶ ἐγκοιμᾶσθαι αὐτοὺσ ὑπὲρ ἑαυτῶν ἢ ἑτέρουσ.

συγγράφουσι δέ τινεσ καὶ τὰσ θεραπείασ, ἄλλοι δὲ ἀρετὰσ τῶν ἐνταῦθα λογίων. ἀντὶ πάντων δ’ ἐστὶν ὁ τῶν πανηγυριστῶν ὄχλοσ τῶν ἐκ τῆσ Ἀλεξανδρείασ κατιόντων τῇ διώρυγι· πᾶσα γὰρ ἡμέρα καὶ πᾶσα νὺξ πληθύει τῶν ἐν τοῖσ πλοιαρίοισ καταυλουμένων καὶ κατορχουμένων ἀνέδην μετὰ τῆσ ἐσχάτησ ἀκολασίασ καὶ ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, τῶν δ’ ἐν αὐτῷ τῷ Κανώβῳ καταγωγὰσ ἐχόντων ἐπικειμένασ τῇ διώρυγι εὐφυεῖσ πρὸσ τὴν τοιαύτην ἄνεσιν καὶ εὐωχίαν. μετὰ δὲ τὸν Κάνωβον ἔστι τὸ Ἡράκλειον Ἡρακλέουσ ἔχον ἱερόν·

εἶτα τὸ Κανωβικὸν στόμα καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ Δέλτα. τὰ δ’ ἐν δεξιᾷ τῆσ Κανωβικῆσ διώρυγοσ ὁ Μενελαί̈τησ ἐστὶ νομὸσ ἀπὸ τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ πρώτου Πτολεμαίου καλούμενοσ, οὐ μὰ Δία ἀπὸ τοῦ ἡρ́ωοσ, ὡσ ἔνιοί φασιν ὧν καὶ Ἀρτεμίδωροσ. μετὰ δὲ τὸ Κανωβικὸν στόμα ἔστι τὸ Βολβιτικόν, εἶτα τὸ Σεβεννυτικὸν καὶ τὸ Φατνιτικόν, τρίτον ὑπάρχον τῷ μεγέθει παρὰ τὰ πρῶτα δύο, οἷσ ὡρ́ισται τὸ Δέλτα· καὶ γὰρ οὐ πόρρω τῆσ κορυφῆσ σχίζεται εἰσ τὸ ἐντὸσ τοῦ Δέλτα. τῷ δὲ Φατνιτικῷ συνάπτει τὸ Μενδήσιον, εἶτα τὸ Τανιτικὸν καὶ τελευταῖον τὸ Πηλουσιακόν. ἔστι δὲ καὶ ἄλλα τούτων μεταξὺ ὡσ ἂν ψευδοστόματα ἀσημότερα. ἔχει μὲν οὖν εἰσαγωγὰσ τὰ στόματα, ἀλλ’ οὐκ εὐφυεῖσ οὐδὲ μεγάλοισ πλοίοισ ἀλλ’ ὑπηρετικοῖσ διὰ τὸ βραχέα εἶναι καὶ ἑλώδη. μάλιστα μέντοι τῷ Κανωβικῷ στόματι ἐχρῶντο ὡσ ἐμπορίῳ, τῶν κατ’ Ἀλεξάνδρειαν λιμένων ἀποκεκλειμένων, ὡσ προείπομεν. μετὰ δὲ τὸ Βολβίτινον στόμα ἐπὶ πλέον ἔκκειται ταπεινὴ καὶ ἀμμώδησ ἄκρα· καλεῖται δὲ Ἀγνοῦ κέρασ· εἶθ’ ἡ Περσέωσ σκοπὴ καὶ τὸ Μιλησίων τεῖχοσ· πλεύσαντεσ γὰρ ἐπὶ Ψαμμιτίχου τριάκοντα ναυσὶ Μιλήσιοι κατὰ Κυαξάρη δ’ οὗτοσ ἦν τὸν Μῆδον κατέσχον εἰσ τὸ στόμα τὸ Βολβίτινον, εἶτ’ ἐκβάντεσ ἐτείχισαν τὸ λεχθὲν κτίσμα· χρόνῳ δ’ ἀναπλεύσαντεσ εἰσ τὸν Σαϊτικὸν νομὸν καταναυμαχήσαντεσ Ἰνάρων πόλιν ἔκτισαν Ναύκρατιν οὐ πολὺ τῆσ Σχεδίασ ὕπερθεν. μετὰ δὲ τὸ τῶν Μιλησίων τεῖχοσ ἐπὶ τὸ Σεβεννυτικὸν προϊόντι στόμα λίμναι εἰσίν, ὧν ἡ ἑτέρα Βουτικὴ καλεῖται ἀπὸ Βούτου πόλεωσ, καὶ ἡ Σεβεννυτικὴ δὲ πόλισ καὶ ἡ Σάισ, μητρόπολισ τῆσ κάτω χώρασ, ἐν ᾗ τιμῶσι τὴν Ἀθηνᾶν· ἐν δὲ τῷ ἱερῷ αὐτῆσ ἡ θήκη κεῖται τοῦ Ψαμμιτίχου· περὶ δὲ τὴν Βοῦτον καὶ Ἑρμοῦ πόλισ ἐν νήσῳ κειμένη· ἐν δὲ τῇ Βούτῳ Λητοῦσ ἐστι μαντεῖον. ἐν δὲ τῇ μεσογείῳ τῇ ὑπὲρ τοῦ Σεβεννυτικοῦ καὶ Φατνιτικοῦ στόματοσ Ξόισ ἐστὶ καὶ νῆσοσ καὶ πόλισ ἐν τῷ Σεβεννυτικῷ νομῷ.

ἔστι δὲ καὶ Ἑρμοῦ πόλισ καὶ Λύκου πόλισ καὶ Μένδησ, ὅπου τὸν Πᾶνα τιμῶσι καὶ τῶν ζῴων τράγον· ὡσ δὲ Πίνδαρόσ φησιν, οἱ τράγοι ἐνταῦθα γυναιξὶ μίγνυνται. πλησίον δὲ Μένδητοσ καὶ Διὸσ πόλισ καὶ αἱ περὶ αὐτὴν λίμναι καὶ Λεοντόπολισ· εἶτ’ ἀπωτέρω ἡ Βούσιρισ πόλισ ἐν τῷ Βουσιρίτῃ νομῷ καὶ Κυνὸσ πόλισ. φησὶ δ’ Ἐρατοσθένησ κοινὸν μὲν εἶναι τοῖσ βαρβάροισ πᾶσιν ἔθοσ τὴν ξενηλασίαν, τοὺσ δ’ Αἰγυπτίουσ ἐλέγχεσθαι διὰ τῶν περὶ τὸν Βούσιριν μεμυθευμένων ἐν τῷ Βουσιρίτῃ νομῷ, διαβάλλειν τὴν ἀξενίαν βουλομένων τοῦ τόπου τούτου τῶν ὕστερον, οὐ βασιλέωσ μὰ Δία οὐδὲ τυράννου γενομένου τινὸσ Βουσίριδοσ· προσεπιφημισθῆναι δὲ καὶ τὸ "Αἴγυπτόνδ’ ἰέναι δολιχὴν ὁδὸν ἀργαλέην τε," προσλαμβάνοντοσ πρὸσ τοῦτο πάμπολυ καὶ τοῦ ἀλιμένου καὶ τοῦ μηδὲ τὸν ὄντα λιμένα ἀνεῖσθαι τὸν πρὸσ τῇ Φάρῳ, φρουρεῖσθαι δ’ ὑπὸ βουκόλων λῃστῶν ἐπιτιθεμένων τοῖσ προσορμιζομένοισ, Καρχηδονίουσ δὲ καταποντοῦν εἴ τισ τῶν ξένων εἰσ Σαρδὼ παραπλεύσειεν ἢ ἐπὶ στήλασ· διὰ δὲ ταῦτ’ ἀπιστεῖσθαι τὰ πολλὰ τῶν ἑσπερίων· καὶ τοὺσ Πέρσασ δὲ κακῶσ ἡγεῖσθαι τοῖσ πρέσβεσι τὰσ ὁ δοὺσ κύκλῳ καὶ διὰ δυσκόλων. συνάπτει δὲ καὶ ὁ Ἀθριβίτησ νομὸσ καὶ Ἄθριβισ πόλισ καὶ ἔτι ὁ Προσωπίτησ νομόσ, ἐν ᾧ Ἀφροδίτησ πόλισ.

ὑπὲρ δὲ τὸ Μενδήσιον στόμα καὶ τὸ Τανιτικὸν λίμνη μεγάλη καὶ ὁ Μενδήσιόσ ἐστι νομὸσ καὶ ὁ Λεοντοπολίτησ καὶ πόλισ Ἀφροδίτησ καὶ ὁ Φαρβητίτησ νομόσ· εἶτα τὸ Τανιτικὸν στόμα ὅ τινεσ Σαϊτικὸν λέγουσι, καὶ ὁ Τανίτησ νομὸσ καὶ πόλισ ἐν αὐτῷ μεγάλη Τάνισ. μεταξὺ δὲ τοῦ Τανιτικοῦ καὶ τοῦ Πηλουσιακοῦ λίμναι καὶ ἕλη μεγάλα καὶ συνεχῆ κώμασ πολλὰσ ἔχοντα·

πρὸσ δὲ τῷ ἄνυδροσ εἶναι καὶ ἀμμώδησ ἑρπετῶν πλῆθοσ ἔχει τῶν ἀμμοδυτῶν. καὶ αὐτὸ δὲ τὸ Πηλούσιον κύκλῳ περικείμενα ἔχει ἕλη, ἅ τινεσ βάραθρα καλοῦσι, καὶ τέλματα· ᾤκισται δ’ ἀπὸ θαλάττησ ἐν πλείοσιν ἢ εἴκοσι σταδίοισ, τὸν δὲ κύκλον ἔχει τοῦ τείχουσ σταδίων εἴκοσιν· ὠνόμασται δ’ ἀπὸ τοῦ πηλοῦ καὶ τῶν τελμάτων. ταύτῃ δὲ καὶ δυσείσβολόσ ἐστιν ἡ Αἴγυπτοσ ἐκ τῶν ἑωθινῶν τόπων τῶν κατὰ Φοινίκην καὶ τὴν Ιοὐδαίαν· καὶ ἐκ τῆσ Ἀραβίασ δὲ τῆσ Ναβαταίων ἥπερ ἐστὶ προσεχήσ, διὰ τούτων ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον ἡ ὁδόσ. ἡ δὲ μεταξὺ τοῦ Νείλου καὶ τοῦ Ἀραβίου κόλπου Ἀραβία μέν ἐστι, καὶ ἐπί γε τῶν ἄκρων αὐτῆσ ἵδρυται τὸ Πηλούσιον· ἀλλ’ ἔρημοσ ἅπασά ἐστι καὶ ἄβατοσ στρατοπέδῳ. ὁ δὲ μεταξὺ ἰσθμὸσ Πηλουσίου καὶ τοῦ μυχοῦ τοῦ καθ’ Ἡρώων πόλιν χιλίων μέν ἐστι σταδίων, ὡσ δὲ Ποσειδώνιόσ φησιν ἐλαττόνων ἢ χιλίων καὶ πεντακοσίων· ἀπὸ δὲ Σχεδίασ ἀναπλέουσιν ἐπὶ Μέμφιν ἐν δεξιᾷ μέν εἰσι πάμπολλαι κῶμαι μέχρι τῆσ Μαρείασ λίμνησ, ὧν ἐστι καὶ ἡ Χαβρίου κώμη καλουμένη·

ἐπὶ δὲ τῷ ποταμῷ Ἑρμοῦ πόλισ ἐστίν· εἶτα Γυναικῶν πόλισ καὶ νομὸσ Γυναικοπολίτησ· ἐφεξῆσ δὲ Μώμεμφισ καὶ Μωμεμφίτησ νομόσ· μεταξὺ δὲ διώρυγεσ πλείουσ εἰσ τὴν Μαρεῶτιν. οἱ δὲ Μωμεμφῖται τὴν Ἀφροδίτην τιμῶσι, καὶ τρέφεται θήλεια βοῦσ ἱερά, καθάπερ ἐν Μέμφει ὁ Ἆπισ, ἐν Ἡλίου δὲ πόλει ὁ Μνεῦισ· οὗτοι μὲν οὖν θεοὶ νομίζονται, οἱ δὲ παρὰ τοῖσ ἄλλοισ, παρὰ πολλοῖσ γὰρ δὴ ἔν τε τῷ Δέλτα καὶ ἔξω αὐτοῦ τοῖσ μὲν ἄρρην τοῖσ δὲ θήλεια τρέφεται, οὗτοι δὲ θεοὶ μὲν οὐ νομίζονται ἱεροὶ δέ. ὑπὲρ δὲ Μωμέμφεώσ εἰσι δύο νιτρίαι πλεῖστον νίτρον ἔχουσαι καὶ νομὸσ Νιτριώτησ.

τιμᾶται δ’ ἐνταῦθα ὁ Σάραπισ καὶ παρὰ μόνοισ τούτοισ θύεται ἐν Αἰγύπτῳ πρόβατον· πλησίον δὲ καὶ ἐνταῦθα πόλισ Μενέλαοσ, ἐν ἀριστερᾷ δὲ ἐν τῷ Δέλτα ἐπὶ μὲν τῷ ποταμῷ Ναύκρατισ, ἀπὸ δὲ τοῦ ποταμοῦ δίσχοινον διέχουσα ἡ Σάισ καὶ μικρὸν ταύτησ ὕπερθε τὸ τοῦ Ὀσίριδοσ ἄσυλον, ἐν ᾧ κεῖσθαι τὸν Ὄσιρίν φασιν. ἀμφισβητοῦσι δὲ τούτου πολλοί, καὶ μάλιστα οἱ τὰσ Φιλὰσ οἰκοῦντεσ τὰσ ὑπὲρ Συήνησ καὶ τῆσ Ἐλεφαντίνησ. μυθεύουσι γὰρ δὴ διότι ἡ Ἶσισ κατὰ πολλοὺσ τόπουσ κατὰ γῆσ θείη σοροὺσ τοῦ Ὀσίριδοσ μία δὲ τούτων ἦν ἔχουσα τὸν Ὄσιριν ἀφανὴσ πᾶσι, τοῦτο δὲ πράξειε λαθεῖν βουλομένη τὸν Τυφῶνα, μὴ ἐπελθὼν ἐκρίψειε τὸ σῶμα τῆσ θήκησ. ἀπὸ μὲν δὴ τῆσ Ἀλεξανδρείασ ἐπὶ τὴν τοῦ Δέλτα κορυφὴν αὕτη ἡ περιήγησισ.

εἰσ δὲ τὰσ αὐτὰσ λίμνασ συμβάλλουσι καὶ ἄλλαι δύο διώρυγεσ. φησὶ δ’ ὁ Ἀρτεμίδωροσ σχοίνων ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὸν ἀνάπλουν, τοῦτο δ’ εἶναι σταδίουσ ὀκτακοσίουσ τετταράκοντα, λογιζόμενοσ τριακονταστάδιον τὴν σχοῖνον· ἡμῖν μέντοι πλέουσιν ἄλλοτ’ ἄλλῳ μέτρῳ χρώμενοι τῶν σχοίνων ἀπεδίδοσαν τὰ διαστήματα, ὥστε καὶ τετταρακοντασταδίουσ καὶ ἔτι μείζουσ κατὰ τόπουσ ὁμολογεῖσθαι παρ’ αὐτῶν. καὶ διότι παρὰ τοῖσ Αἰγυπτίοισ ἄστατόν ἐστι τὸ τῆσ σχοίνου μέτρον, αὐτὸσ ὁ Ἀρτεμίδωροσ ἐν τοῖσ ἑξῆσ δηλοῖ. ἀπὸ μὲν γὰρ Μέμφεωσ μέχρι Θηβαί̈δοσ τὴν σχοῖνον ἑκάστην φησὶν εἶναι σταδίων ἑκατὸν εἴκοσιν, ἀπὸ δὲ τῆσ Θηβαί̈δοσ μέχρι Συήνησ ἑξήκοντα, ἀπὸ δὲ Πηλουσίου πρὸσ τὴν αὐτὴν ἀναπλέουσι κορυφὴν σχοίνουσ μὲν πέντε καὶ εἴκοσί φησι σταδίουσ δὲ ἑπτακοσίουσ πεντήκοντα, τῷ αὐτῷ μέτρῳ χρησάμενοσ. πρώτην δ’ ἐκ τοῦ Πηλουσίου προελθοῦσιν εἶναι διώρυγα τὴν πληροῦσαν τὰσ κατὰ τὰ ἕλη καλουμένασ λίμνασ, αἳ δύο μέν εἰσιν, ἐν ἀριστερᾷ δὲ κεῖνται τοῦ μεγάλου ποταμοῦ ὑπὲρ τὸ Πηλούσιον ἐν τῇ Ἀραβίᾳ· καὶ ἄλλασ δὲ λέγει λίμνασ καὶ διώρυγασ ἐν τοῖσ αὐτοῖσ μέρεσιν ἔξω τοῦ Δέλτα. ἔστι δὲ καὶ νομὸσ Σεθρωίτησ παρὰ τὴν ἑτέραν λίμνην· ἕνα δὲ τῶν δέκα τῶν ἐν τῷ Δέλτα διαριθμεῖται καὶ τοῦτον· ἄλλη δ’ ἐστὶν ἐκδιδοῦσα εἰσ τὴν Ἐρυθρὰν καὶ τὸν Ἀράβιον κόλπον κατὰ πόλιν Ἀρσινόην ἣν ἔνιοι Κλεοπατρίδα καλοῦσι.

διαρρεῖ δὲ καὶ διὰ τῶν πικρῶν καλουμένων λιμνῶν, αἳ πρότερον μὲν ἦσαν πικραί, τμηθείσησ δὲ τῆσ διώρυγοσ τῆσ λεχθείσησ μετεβάλοντο τῇ κράσει τοῦ ποταμοῦ, καὶ νῦν εἰσιν εὐόψοι, μεσταὶ δὲ καὶ τῶν λιμναίων ὀρνέων. ἐτμήθη δὲ ἡ διῶρυξ κατ’ ἀρχὰσ μὲν ὑπὸ Σεσώστριοσ πρὸ τῶν Τρωικῶν, οἱ δὲ ὑπὸ τοῦ Ψαμμιτίχου παιδόσ, ἀρξαμένου μόνον, εἶτ’ ἐκλιπόντοσ τὸν βίον, ὕστερον δὲ ὑπὸ Δαρείου τοῦ πρώτου, διαδεξαμένου τὸ ἑξῆσ ἔργον. καὶ οὗτοσ δὲ δόξῃ ψευδεῖ πεισθεὶσ ἀφῆκε τὸ ἔργον περὶ συντέλειαν ἤδη· ἐπείσθη γὰρ μετεωροτέραν εἶναι τὴν Ἐρυθρὰν θάλατταν τῆσ Αἰγύπτου καὶ εἰ διακοπείη πᾶσ ὁ μεταξὺ ἰσθμόσ, ἐπικλυσθήσεσθαι τῇ θαλάττῃ τὴν Αἴγυπτον· οἱ μέντοι Πτολεμαϊκοὶ βασιλεῖσ διακόψαντεσ κλειστὸν ἐποίησαν τὸν εὔριπον ὥστε ὅτε βούλοιντο ἐκπλεῖν ἀκωλύτωσ εἰσ τὴν ἔξω θάλατταν καὶ εἰσπλεῖν πάλιν. εἴρηται δὲ καὶ περὶ τῆσ τῶν ὑδάτων ἐπιφανείασ καὶ ἐν τοῖσ πρώτοισ ὑπομνήμασι. πλησίον δὲ τῆσ Ἀρσινόησ καὶ ἡ τῶν Ἡρώων ἐστὶ πόλισ καὶ ἡ Κλεοπατρὶσ ἐν τῷ μυχῷ τοῦ Ἀραβίου κόλπου τῷ πρὸσ Αἴγυπτον καὶ λιμένεσ καὶ κατοικίαι διώρυγέσ τε πλείουσ καὶ λίμναι πλησιάζουσαι τούτοισ·

ἐνταῦθα δ’ ἐστὶ καὶ ὁ Φαγρωριοπολίτησ νομὸσ καὶ πόλισ Φαγρωριόπολισ. ἡ δὲ ἀρχὴ τῆσ διώρυγοσ τῆσ ἐκδιδούσησ εἰσ τὴν Ἐρυθρὰν ἀπὸ κώμησ ἄρχεται Φακούσησ, ᾗ συνεχήσ ἐστι καὶ ἡ Φίλωνοσ κώμη· πλάτοσ δ’ ἔχει πηχῶν ἑκατὸν ἡ διῶρυξ, βάθοσ δ’ ὅσον ἀρκεῖν μυριοφόρῳ νηί· οὗτοι δ’ οἱ τόποι πλησιάζουσι τῇ κορυφῇ τοῦ Δέλτα. αὐτοῦ δὲ καὶ ἡ Βούβαστοσ πόλισ καὶ ὁ Βουβαστίτησ νομὸσ καὶ ὑπὲρ αὐτὸν ὁ Ἡλιοπολίτησ νομόσ.

ἐνταῦθα δ’ ἐστὶν ἡ τοῦ Ἡλίου πόλισ ἐπὶ χώματοσ ἀξιολόγου κειμένη, τὸ ἱερὸν ἔχουσα τοῦ Ἡλίου καὶ τὸν βοῦν τὸν Μνεῦιν ἐν σηκῷ τινι τρεφόμενον, ὃσ παρ’ αὐτοῖσ νενόμισται θεόσ, ὥσπερ καὶ ἐν Μέμφει ὁ Ἆπισ. πρόκεινται δὲ τοῦ χώματοσ λίμναι τὴν ἀνάχυσιν ἐκ τῆσ πλησίον διώρυγοσ ἔχουσαι. νυνὶ μὲν οὖν ἐστι πανέρημοσ ἡ πόλισ, τὸ ἱερὸν ἔχουσα τῷ Αἰγυπτίῳ τρόπῳ κατεσκευασμένον ἀρχαῖον, ἔχον πολλὰ τεκμήρια τῆσ Καμβύσου μανίασ καὶ ἱεροσυλίασ, ὃσ τὰ μὲν πυρὶ τὰ δὲ σιδήρῳ διελωβᾶτο τῶν ἱερῶν, ἀκρωτηριάζων καὶ περικαίων, καθάπερ καὶ τοὺσ ὀβελίσκουσ, ὧν δύο καὶ εἰσ Ῥώμην ἐκομίσθησαν οἱ μὴ κεκακωμένοι τελέωσ, ἄλλοι δ’ εἰσὶ κἀκεῖ καὶ ἐν Θήβαισ, τῇ νῦν Διοσπόλει, οἱ μὲν ἑστῶτεσ ἀκμὴν πυρίβρωτοι οἱ δὲ καὶ κείμενοι. τῆσ δὲ κατασκευῆσ τῶν ἱερῶν ἡ διάθεσισ τοιαύτη·

κατὰ τὴν εἰσβολὴν τὴν εἰσ τὸ τέμενοσ λιθόστρωτόν ἐστιν ἔδαφοσ, πλάτοσ μὲν ὅσον πλεθριαῖον ἢ καὶ ἔλαττον, μῆκοσ δὲ καὶ τριπλάσιον καὶ τετραπλάσιον, ἔστιν ὅπου καὶ μεῖζον· καλεῖται δὲ τοῦτο δρόμοσ, καθάπερ Καλλίμαχοσ εἴρηκεν "ὁ δρόμοσ ἱερὸσ οὗτοσ "Ἀνούβιδοσ. " διὰ δὲ τοῦ μήκουσ παντὸσ ἑξῆσ ἐφ’ ἑκάτερα τοῦ πλάτουσ σφίγγεσ ἵδρυνται λίθιναι, πήχεισ εἴκοσιν ἢ μικρῷ πλείουσ ἀπ’ ἀλλήλων διέχουσαι, ὥσθ’ ἕνα μὲν ἐκ δεξιῶν εἶναι στίχον τῶν σφιγγῶν ἕνα δ’ ἐξ εὐωνύμων· μετὰ δὲ τὰσ σφίγγασ πρόπυλον μέγα, εἶτ’ ἄλλο προελθόντι πρόπυλον, εἶτ’ ἄλλο· οὐκ ἔστι δὲ διωρισμένοσ ἀριθμὸσ οὔτε τῶν προπύλων οὔτε τῶν σφιγγῶν· ἄλλα δ’ ἐν ἄλλοισ ἱεροῖσ, ὥσπερ καὶ τὰ μήκη καὶ τὰ πλάτη τῶν δρόμων. μετὰ δὲ τὰ προπύλαια ὁ νεὼσ πρόναον ἔχων μέγα καὶ ἀξιόλογον, τὸν δὲ σηκὸν σύμμετρον, ξόανον δ’ οὐδέν, ἢ οὐκ ἀνθρωπόμορφον, ἀλλὰ τῶν ἀλόγων ζῴων τινόσ· τοῦ δὲ προνάου παρ’ ἑκάτερον πρόκειται τὰ λεγόμενα πτερά· ἔστι δὲ ταῦτα ἰσοϋψῆ τῷ νεῷ τείχη δύο, κατ’ ἀρχὰσ μὲν ἀφεστῶτα ἀπ’ ἀλλήλων μικρὸν πλέον ἢ τὸ πλάτοσ ἐστὶ τῆσ κρηπῖδοσ τοῦ νεώ, ἔπειτ’ εἰσ τὸ πρόσθεν προϊόντι κατ’ ἐπινευούσασ γραμμὰσ μέχρι πηχῶν πεντήκοντα ἢ ἑξήκοντα· ἀναγλυφὰσ δ’ ἔχουσιν οἱ τοῖχοι οὗτοι μεγάλων εἰδώλων, ὁμοίων τοῖσ Τυρρηνικοῖσ καὶ τοῖσ ἀρχαίοισ σφόδρα τῶν παρὰ τοῖσ Ἕλλησι δημιουργημάτων. ἔστι δέ τισ καὶ πολύστυλοσ οἶκοσ, καθάπερ ἐν Μέμφει, βαρβαρικὴν ἔχων τὴν κατασκευήν· πλὴν γὰρ τοῦ μεγάλων εἶναι καὶ πολλῶν καὶ πολυστίχων τῶν στύλων οὐδὲν ἔχει χαρίεν οὐδὲ γραφικόν, ἀλλὰ ματαιοπονίαν ἐμφαίνει μᾶλλον. ἐν δὲ τῇ Ἡλίου πόλει καὶ οἴκουσ εἴδομεν μεγάλουσ ἐν οἷσ διέτριβον οἱ ἱερεῖσ·

μάλιστα γὰρ δὴ ταύτην κατοικίαν ἱερέων γεγονέναι φασὶ τὸ παλαιὸν φιλοσόφων ἀνδρῶν καὶ ἀστρονομικῶν· ἐκλέλοιπε δὲ καὶ τοῦτο νυνὶ τὸ σύστημα καὶ ἡ ἄσκησισ. ἐκεῖ μὲν οὖν οὐδεὶσ ἡμῖν ἐδείκνυτο τῆσ τοιαύτησ ἀσκήσεωσ προεστώσ, ἀλλ’ οἱ ἱεροποιοὶ μόνον καὶ ἐξηγηταὶ τοῖσ ξένοισ τῶν περὶ τὰ ἱερά. παρηκολούθει δέ τισ ἐξ Ἀλεξανδρείασ ἀναπλέοντι εἰσ τὴν Αἴγυπτον Αἰλίῳ Γάλλῳ τῷ ἡγεμόνι Χαιρήμων τοὔνομα, προσποιούμενοσ τοιαύτην τινὰ ἐπιστήμην, γελώμενοσ δὲ τὸ πλέον ὡσ ἀλαζὼν καὶ ἰδιώτησ· ἐκεῖ δ’ οὖν ἐδείκνυντο οἵ τε τῶν ἱερέων οἶκοι καὶ Πλάτωνοσ καὶ Εὐδόξου διατριβαί. συνανέβη γὰρ δὴ τῷ Πλάτωνι ὁ Εὔδοξοσ δεῦρο, καὶ συνδιέτριψαν τοῖσ ἱερεῦσιν ἐνταῦθα ἐκεῖνοι τρισκαίδεκα ἔτη, ὡσ εἴρηταί τισι· περιττοὺσ γὰρ ὄντασ κατὰ τὴν ἐπιστήμην τῶν οὐρανίων, μυστικοὺσ δὲ καὶ δυσμεταδότουσ, τῷ χρόνῳ καὶ ταῖσ θεραπείαισ ἐξελιπάρησαν ὥστε τινὰ τῶν θεωρημάτων ἱστορῆσαι· τὰ πολλὰ δὲ ἀπεκρύψαντο οἱ βάρβαροι. οὗτοι δὲ τὰ ἐπιτρέχοντα τῆσ ἡμέρασ καὶ τῆσ νυκτὸσ μόρια ταῖσ τριακοσίαισ ἑξήκοντα πέντε ἡμέραισ εἰσ τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ ἐνιαυσίου χρόνου παρέδοσαν· ἀλλ’ ἠγνοεῖτο τέωσ ὁ ἐνιαυτὸσ παρὰ τοῖσ Ἕλλησιν ὡσ καὶ ἄλλα πλείω, ἑώσ οἱ νεώτεροι ἀστρολόγοι παρέλαβον παρὰ τῶν μεθερμηνευσάντων εἰσ τὸ Ἑλληνικὸν τὰ τῶν ἱερέων ὑπομνήματα· καὶ ἔτι νῦν παραλαμβάνουσι τὰ ἀπ’ ἐκείνων, ὁμοίωσ καὶ τὰ τῶν Χαλδαίων. ἐντεῦθεν δὴ ὁ Νεῖλόσ ἐστιν ὁ ὑπὲρ τοῦ Δέλτα·

τούτου δὴ τὰ μὲν δεξιὰ καλοῦσι Λιβύην ἀναπλέοντι, ὥσπερ καὶ τὰ περὶ τὴν Ἀλεξάνδρειαν καὶ τὴν Μαρεῶτιν, τὰ δ’ ἐν ἀριστερᾷ Ἀραβίαν. ἡ μὲν οὖν Ἡλίου πόλισ ἐν τῇ Ἀραβίᾳ ἐστίν, ἐν δὲ τῇ Λιβύῃ Κερκέσουρα πόλισ κατὰ τὰσ Εὐδόξου κειμένη σκοπάσ· δείκνυται γὰρ σκοπή τισ πρὸ τῆσ Ἡλίου πόλεωσ, καθάπερ καὶ πρὸ τῆσ Κνίδου, πρὸσ ἣν ἐσημειοῦτο ἐκεῖνοσ τῶν οὐρανίων τινὰσ κινήσεισ· ὁ δὲ νομὸσ Λητοπολίτησ οὗτοσ. ἀναπλεύσαντι δ’ ἐστὶ Βαβυλών, φρούριον ἐρυμνόν, ἀποστάντων ἐνταῦθα Βαβυλωνίων τινῶν, εἶτα διαπραξαμένων ἐνταῦθα κατοικίαν παρὰ τῶν βασιλέων· νυνὶ δ’ ἐστὶ στρατόπεδον ἑνὸσ τῶν τριῶν ταγμάτων τῶν φρουρούντων τὴν Αἴγυπτον· ῥάχισ δ’ ἐστὶν ἀπὸ τοῦ στρατοπέδου καὶ μέχρι Νείλου καθήκουσα, δι’ ἧσ ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ τροχοὶ καὶ κοχλίαι τὸ ὕδωρ ἀνάγουσιν, ἀνδρῶν ἑκατὸν πεντήκοντα ἐργαζομένων δεσμίων· ἀφορῶνται δ’ ἐνθένδε τηλαυγῶσ αἱ πυραμίδεσ ἐν τῇ περαίᾳ ἐν Μέμφει καὶ εἰσὶ πλησίον. ἐγγὺσ δὲ καὶ ἡ Μέμφισ αὐτὴ τὸ βασίλειον τῶν Αἰγυπτίων·

ἔστι γὰρ ἀπὸ τοῦ Δέλτα τρίσχοινον εἰσ αὐτήν· ἔχει δὲ ἱερά, τό τε τοῦ Ἄπιδοσ ὅσ ἐστιν ὁ αὐτὸσ καὶ Ὄσιρισ, ὅπου ὁ βοῦσ ὁ Ἆπισ ἐν σηκῷ τινι τρέφεται, θεὸσ ὡσ ἔφην νομιζόμενοσ, διάλευκοσ τὸ μέτωπον καὶ ἄλλα τινὰ μικρὰ τοῦ σώματοσ, τἆλλα δὲ μέλασ· οἷσ σημείοισ ἀεὶ κρίνουσι τὸν ἐπιτήδειον εἰσ τὴν διαδοχήν, ἀπογενομένου τοῦ τὴν τιμὴν ἔχοντοσ. ἔστι δ’ αὐλὴ προκειμένη τοῦ σηκοῦ, ἐν ᾗ καὶ ἄλλοσ σηκὸσ τῆσ μητρὸσ τοῦ βοόσ· εἰσ ταύτην δὲ τὴν αὐλὴν ἐξαφιᾶσι τὸν Ἆπιν καθ’ ὡρ́αν τινὰ καὶ μάλιστα πρὸσ ἐπίδειξιν τοῖσ ξένοισ· ὁρῶσι μὲν γὰρ καὶ διὰ θυρίδοσ ἐν τῷ σηκῷ, βούλονται δὲ καὶ ἔξω· ἀποσκιρτήσαντα δ’ ἐν αὐτῇ μικρὰ ἀναλαμβάνουσι πάλιν εἰσ τὴν οἰκείαν στάσιν. τό τε δὴ τοῦ Ἄπιδόσ ἐστιν ἱερὸν παρακείμενον τῷ Ἡφαιστείῳ καὶ αὐτὸ τὸ Ἡφαίστειον πολυτελῶσ κατεσκευασμένον ναοῦ τε μεγέθει καὶ τοῖσ ἄλλοισ. πρόκειται δ’ ἐν τῷ δρόμῳ καὶ μονόλιθοσ κολοσσόσ· ἔθοσ δ’ ἐστὶν ἐν τῷ δρόμῳ τούτῳ ταύρων ἀγῶνασ συντελεῖσθαι πρὸσ ἀλλήλουσ, οὓσ ἐπίτηδεσ τρέφουσί τινεσ, ὥσπερ οἱ ἱπποτρόφοι· συμβάλλουσι γὰρ εἰσ μάχην ἀφέντεσ, ὁ δὲ κρείττων νομισθεὶσ ἄθλου τυγχάνει. ἔστι δ’ ἐν Μέμφει καὶ Ἀφροδίτησ ἱερόν, θεᾶσ Ἑλληνίδοσ νομιζομένησ· τινὲσ δὲ Σελήνησ ἱερὸν εἶναί φασιν. ἔστι δὲ καὶ Σαράπειον ἐν ἀμμώδει τόπῳ σφόδρα ὥσθ’ ὑπ’ ἀνέμων θῖνασ ἄμμων σωρεύεσθαι, ὑφ’ ὧν αἱ σφίγγεσ αἱ μὲν καὶ μέχρι κεφαλῆσ ἑωρῶντο ὑφ’ ἡμῶν κατακεχωσμέναι αἱ δ’ ἡμιφανεῖσ·

ἐξ ὧν εἰκάζειν παρῆν τὸν κίνδυνον, εἰ τῷ βαδίζοντι πρὸσ τὸ ἱερὸν λαῖλαψ ἐπιπέσοι. πόλισ δ’ ἐστὶ μεγάλη τε καὶ εὐάνδροσ, δευτέρα μετὰ Ἀλεξάνδρειαν, μιγάδων ἀνδρῶν, καθάπερ καὶ τῶν ἐκεῖ συνῳκισμένων· πρόκεινται δὲ καὶ λίμναι τῆσ πόλεωσ καὶ τῶν βασιλείων, ἃ νῦν μὲν κατέσπασται καί ἐστιν ἔρημα· ἵδρυται δ’ ἐφ’ ὕψουσ καθήκοντα μέχρι τοῦ κάτω τῆσ πόλεωσ ἐδάφουσ· συνάπτει δ’ ἄλσοσ αὐτῷ καὶ λίμνη. τετταράκοντα δ’ ἀπὸ τῆσ πόλεωσ σταδίουσ προελθόντι ὀρεινή τισ ὀφρύσ ἐστιν, ἐφ’ ᾗ πολλαὶ μέν εἰσι πυραμίδεσ, τάφοι τῶν βασιλέων, τρεῖσ δ’ ἀξιόλογοι·

τὰσ δὲ δύο τούτων καὶ ἐν τοῖσ ἑπτὰ θεάμασι καταριθμοῦνται· εἰσὶ γὰρ σταδιαῖαι τὸ ὕψοσ, τετράγωνοι τῷ σχήματι, τῆσ πλευρᾶσ ἑκάστησ μικρῷ μεῖζον τὸ ὕψοσ ἔχουσαι· μικρῷ δὲ καὶ ἡ ἑτέρα τῆσ ἑτέρασ ἐστὶ μείζων· ἔχει δ’ ἐν ὕψει μέσωσ πωσ [μιᾶσ] τῶν πλευρῶν λίθον ἐξαιρέσιμον· ἀρθέντοσ δὲ σῦρίγξ ἐστι σκολιὰ μέχρι τῆσ θήκησ· αὗται μὲν οὖν ἐγγὺσ ἀλλήλων ἐπὶ τῷ αὐτῷ ἐπιπέδῳ, ἀπωτέρω δ’ ἐστὶν ἐν ὕψει μείζονι τῆσ ὀρεινῆσ ἡ τρίτη πολὺ ἐλάττων τῶν δυεῖν, πολὺ δὲ μείζονοσ δαπάνησ κατεσκευασμένη· ἀπὸ γὰρ θεμελίων μέχρι μέσου σχεδόν τι μέλανοσ λίθου ἐστίν, ἐξ οὗ καὶ τὰσ θυί̈ασ κατασκευάζουσι, κομίζοντεσ πόρρωθεν· ἀπὸ γὰρ τῶν τῆσ Αἰθιοπίασ ὀρῶν· καὶ τῷ σκληρὸσ εἶναι καὶ δυσκατέργαστοσ πολυτελῆ τὴν πραγματείαν παρέσχε· λέγεται δὲ τῆσ ἑταίρασ τάφοσ γεγονὼσ ὑπὸ τῶν ἐραστῶν, ἣν Σαπφὼ μὲν ἡ τῶν μελῶν ποιήτρια καλεῖ Δωρίχαν, ἐρωμένην τοῦ ἀδελφοῦ αὐτῆσ Χαράξου γεγονυῖαν, οἶνον κατάγοντοσ εἰσ Ναύκρατιν Λέσβιον κατ’ ἐμπορίαν, ἄλλοι δ’ ὀνομάζουσι Ῥοδῶπιν· μυθεύουσι δ’ ὅτι λουομένησ αὐτῆσ ἓν τῶν ὑποδημάτων αὐτῆσ ἁρπάσασ ἀετὸσ παρὰ τῆσ θεραπαίνησ κομίσειεν εἰσ Μέμφιν καὶ τοῦ βασιλέωσ δικαιοδοτοῦντοσ ὑπαιθρίου, γενόμενοσ κατὰ κορυφὴν αὐτοῦ ῥίψειε τὸ ὑπόδημα εἰσ τὸν κόλπον· ὁ δὲ καὶ τῷ ῥυθμῷ τοῦ ὑποδήματοσ καὶ τῷ παραδόξῳ κινηθεὶσ περιπέμψειεν εἰσ τὴν χώραν κατὰ ζήτησιν τῆσ φορούσησ ἀνθρώπου τοῦτο, εὑρεθεῖσα δ’ ἐν τῇ πόλει τῶν Ναυκρατιτῶν ἀναχθείη καὶ γένοιτο γυνὴ τοῦ βασιλέωσ, τελευτήσασα δὲ τοῦ λεχθέντοσ τύχοι τάφου. ἓν δέ τι τῶν ὁραθέντων ὑφ’ ἡμῶν ἐν ταῖσ πυραμίσι παραδόξων οὐκ ἄξιον παραλιπεῖν.

εἴρηται δ’ ἐν ἄλλοισ καὶ διότι περὶ τὸ μέταλλον τῶν λίθων, ἐξ ὧν αἱ πυραμίδεσ γεγόνασιν, ἐν ὄψει ταῖσ πυραμίσιν ὂν πέραν ἐν τῇ Ἀραβίᾳ, Τρωικόν τι καλεῖται πετρῶδεσ ἱκανῶσ ὄροσ καὶ σπήλαια ὑπ’ αὐτῷ καὶ κώμη πλησίον καὶ τούτοισ καὶ τῷ ποταμῷ, Τροία καλουμένη, κατοικία παλαιὰ τῶν Μενελάῳ συγκατακολουθησάντων αἰχμαλώτων Τρώων, καταμεινάντων δ’ αὐτόθι. ἐκ γὰρ τῆσ λατύπησ σωροί τινεσ πρὸ τῶν πυραμίδων κεῖνται· ἐν τούτοισ δ’ εὑρίσκεται ψήγματα καὶ τύπῳ καὶ μεγέθει φακοειδῆ· ἐνίοισ δὲ καὶ ὡσ ἂν πτίσμα οἱο͂ν ἡμιλεπίστων ὑποτρέχει· φασὶ δ’ ἀπολιθωθῆναι λείψανα τῆσ τῶν ἐργαζομένων τροφῆσ· οὐκ ἀπέοικε δέ· καὶ γὰρ οἴκοι παρ’ ἡμῖν λόφοσ ἐστὶν ἐν πεδίῳ παραμήκησ, οὗτοσ δ’ ἐστὶ μεστὸσ ψήφων φακοειδῶν λίθου πωρείασ· καὶ αἱ θαλάττιαι δὲ καὶ αἱ ποτάμιαι ψῆφοι σχεδόν τι τὴν αὐτὴν ἀπορίαν ὑπογράφουσιν· ἀλλ’ αὗται μὲν ἐν τῇ κινήσει τῇ διὰ τοῦ ῥεύματοσ εὑρεσιλογίαν τινὰ ἔχουσιν, ἐκεῖ δ’ ἀπορωτέρα ἡ σκέψισ. μετὰ δὲ Μέμφιν Ἄκανθοσ πόλισ ὁμοίωσ ἐν τῇ Λιβύῃ καὶ τὸ τοῦ Ὀσίριδοσ ἱερὸν καὶ τὸ τῆσ ἀκάνθησ ἄλσοσ τῆσ Θηβαϊκῆσ ἐξ ἧσ τὸ κόμμι.

καὶ τοὺσ αἰγιαλοὺσ δὲ ἔστιν ὁρᾶν ἐοικότασ τοῖσ θαλαττίοισ, ὡσ ὑπονοεῖν τὰ αὐτὰ περὶ τῶν κατὰ Ἄμμωνα τόπων καὶ τούτων καὶ γὰρ οὐδὲ πάμπολυ ἀφεστᾶσιν ἀλλήλων καὶ τοῦ Παραιτονίου μὴ ὥσπερ τὸ ἱερὸν ἐκεῖνο εἰκάζειν ἔστι πρότερον ἐπὶ τῇ θαλάττῃ ἱδρῦσθαι διὰ τὸ πλῆθοσ τῶν τεκμηρίων, καὶ ταῦθ’ ὁμοίωσ τὰ χωρία πρότερον ἐπὶ τῇ θαλάττῃ ὑπῆρχεν, ἡ δὲ κάτω Αἴγυπτοσ καὶ τὰ μέχρι τῆσ λίμνησ τῆσ Σιρβωνίτιδοσ πέλαγοσ ἦν, σύρρουν τυχὸν ἴσωσ τῇ Ἐρυθρᾷ τῇ κατὰ Ἡρώων πόλιν καὶ τὸν Αἰλανίτην μυχόν. εἶθ’ ὁ Ἀφροδιτοπολίτησ νομὸσ καὶ ἡ ὁμώνυμοσ πόλισ ἐν τῇ Ἀραβίᾳ, ἐν ᾗ λευκὴ βοῦσ ἱερὰ τρέφεται. εἶθ’ ὁ Ἡρακλεώτησ νομὸσ ἐν νήσῳ μεγάλῃ, καθ’ ἣν ἡ διῶρύξ ἐστιν ἐν δεξιᾷ εἰσ τὴν Λιβύην ἐπὶ τὸν Ἀρσινοί̈την νομόν, ὥστε καὶ δίστομον εἶναι τὴν διώρυγα, μεταξὺ μέρουσ τινὸσ τῆσ νήσου παρεμπίπτοντοσ. ἔστι δ’ ὁ νομὸσ οὗτοσ ἀξιολογώτατοσ τῶν ἁπάντων κατά τε τὴν ὄψιν καὶ τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν κατασκευήν· ἐλαιόφυτόσ τε γὰρ μόνοσ ἐστὶ μεγάλοισ καὶ τελείοισ δένδρεσι καὶ καλλικάρποισ, εἰ δὲ συγκομίζοι καλῶσ τισ, καὶ εὐέλαιοσ· ὀλιγωροῦντεσ δὲ τούτου πολὺ μὲν ποιοῦσιν ἔλαιον, μοχθηρὸν δὲ κατὰ τὴν ὀδμήν· ἡ δ’ ἄλλη Αἴγυπτοσ ἀνέλαιόσ ἐστι πλὴν τῶν κατ’ Ἀλεξάνδρειαν κήπων, οἳ μέχρι τοῦ ἐλαίαν χορηγεῖν ἱκανοί εἰσιν, ἔλαιον δ’ οὐχ ὑπουργοῦσιν· οἶνόν τε οὐκ ὀλίγον ἐκφέρει σῖτόν τε καὶ ὄσπρια καὶ τὰ ἄλλα σπέρματα πάμπολλα. θαυμαστὴν δὲ καὶ τὴν λίμνην ἔχει τὴν Μοίριδοσ καλουμένην, πελαγίαν τῷ μεγέθει καὶ τῇ χρόᾳ θαλαττοειδῆ· εἴρηται δὲ περὶ τούτων διὰ πλειόνων ἐν τῷ πρώτῳ ὑπομνήματι τῆσ γεωγραφίασ, καὶ νῦν δ’ ἐπὶ τοσοῦτον ὑπομνηστέον [τὸ] τῆσ φύσεωσ ἅμα καὶ τὸ τῆσ προνοίασ ἔργον εἰσ ἓν συμφέροντασ·

τὸ μὲν τῆσ φύσεωσ, ὅτι τῶν πάντων ὑφ’ ἓν συννευόντων τὸ τοῦ ὅλου μέσον καὶ σφαιρουμένων περὶ τοῦτο, τὸ μὲν πυκνότατον καὶ μεσαίτατόν ἐστιν ἡ γῆ, τὸ δ’ ἧττον τοιοῦτον καὶ ἐφεξῆσ τὸ ὕδωρ, ἑκάτερον δὲ σφαῖρα, ἡ μὲν στερεά, ἡ δὲ κοίλη ἐντὸσ ἔχουσα τὴν γῆν· τὸ δὲ τῆσ προνοίασ, ὅτι βεβούληται καὶ αὐτὴ ποικίλτριά τισ οὖσα καὶ μυρίων ἔργων δημιουργὸσ ἐν τοῖσ πρώτοισ ζῷα γεννᾶν ὡσ πολὺ διαφέροντα τῶν ἄλλων καὶ τούτων τὰ κράτιστα θεούσ τε καὶ ἀνθρώπουσ, ὧν ἕνεκεν καὶ τὰ ἄλλα συνέστηκε. τοῖσ μὲν οὖν θεοῖσ ἀπέδειξε τὸν οὐρανὸν τοῖσ δ’ ἀνθρώποισ τὴν γῆν, τὰ ἄκρα τῶν τοῦ κόσμου μερῶν· ἄκρα δὲ τῆσ σφαίρασ τὸ μέσον καὶ τὸ ἐξωτάτω. ἀλλ’ ἐπειδὴ τῇ γῇ περίκειται τὸ ὕδωρ, οὐκ ἔστι δ’ ἔνυδρον ζῷον ὁ ἄνθρωποσ, ἀλλὰ χερσαῖον καὶ ἐναέριον καὶ πολλοῦ κοινωνικὸν φωτόσ, ἐποίησεν ἐξοχὰσ ἐν τῇ γῇ πολλὰσ καὶ εἰσοχάσ, ὥστ’ ἐν αἷσ μὲν ἀπολαμβάνεσθαι τὸ σύμπαν ἢ καὶ τὸ πλέον ὕδωρ ἀποκρύπτον τὴν ὑπ’ αὐτῷ γῆν, ἐν αἷσ δ’ ἐξέχειν τὴν γῆν ἀποκρύπτουσαν ὑφ’ ἑαυτῇ τὸ ὕδωρ, πλὴν ὅσον χρήσιμον τῷ ἀνθρωπείῳ γένει καὶ τοῖσ περὶ αὐτὸ ζῴοισ καὶ φυτοῖσ. ἐπεὶ δ’ ἐν κινήσει συνεχεῖ τὰ σύμπαντα καὶ μεταβολαῖσ μεγάλαισ οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε ἄλλωσ τὰ τοιαῦτα καὶ τοσαῦτα καὶ τηλικαῦτα ἐν τῷ κόσμῳ διοικεῖσθαι, ὑποληπτέον μήτε τὴν γῆν ἀεὶ συμμένειν οὕτωσ ὥστ’ ἀεὶ τηλικαύτην εἶναι μηδὲν προστιθεῖσαν ἑαυτῇ μηδ’ ἀφαιροῦσαν, μήτε τὸ ὕδωρ, μηδὲ τὴν ἕδραν ἔχειν τὴν αὐτὴν ἑκάτερον, καὶ ταῦτα εἰσ ἄλληλα φυσικωτάτησ οὔσησ καὶ ἐγγυτάτω τῆσ μεταπτώσεωσ, ἀλλὰ καὶ τῆσ γῆσ πολλὴν εἰσ ὕδωρ μεταβάλλειν, καὶ τῶν ὑδάτων πολλὰ χερσοῦσθαι τὸν αὐτὸν τρόπον ὅνπερ καὶ ἐν τῇ γῇ, καθ’ ἣν αὐτὴν τοσαῦται διαφοραί· ἡ μὲν γὰρ εὔθρυπτοσ ἡ δὲ στερεὰ καὶ πετρώδησ καὶ σιδηρῖτισ καὶ οὕτωσ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῆσ ὑγρᾶσ οὐσίασ, ἡ μὲν ἁλμυρὶσ ἡ δὲ γλυκεῖα καὶ πότιμοσ, ἡ δὲ φαρμακώδησ καὶ σωτήριοσ καὶ ὀλέθριοσ καὶ ψυχρὰ καὶ θερμή. τί οὖν θαυμαστὸν εἴ τινα μέρη τῆσ γῆσ ἃ νῦν οἰκεῖται θαλάττῃ πρότερον κατείχετο, τὰ δὲ νῦν πελάγη πρότερον ᾠκεῖτο; καθάπερ καὶ πηγὰσ τὰσ πρότερον ἐκλιπεῖν συνέβη, τὰσ δ’ ἀνεῖσθαι, καὶ ποταμοὺσ καὶ λίμνασ, οὕτω δὲ καὶ ὄρη καὶ πεδία εἰσ ἄλληλα μεταπίπτειν· περὶ ὧν καὶ πρότερον εἰρήκαμεν πολλὰ καὶ νῦν εἰρήσθω. ἡ δ’ οὖν Μοίριδοσ λίμνη διὰ τὸ μέγεθοσ καὶ τὸ βάθοσ ἱκανή ἐστι κατὰ τὰσ ἀναβάσεισ τὴν πλημμυρίδα φέρειν καὶ μὴ ὑπερπολάζειν εἰσ τὰ οἰκούμενα καὶ πεφυτευμένα, εἶτα ἐν τῇ ἀποβάσει τὸ πλεονάζον ἀποδοῦσα τῇ αὐτῇ διώρυγι κατὰ θάτερον τῶν στομάτων ἔχειν ὑπολειπόμενον τὸ χρήσιμον πρὸσ τὰσ ἐποχετείασ καὶ αὐτὴ καὶ ἡ διῶρυξ.

ταῦτα μὲν φυσικά, ἐπίκειται δὲ τοῖσ στόμασιν ἀμφοτέροισ τῆσ διώρυγοσ κλεῖθρα οἷσ ταμιεύουσιν οἱ ἀρχιτέκτονεσ τό τε εἰσρέον ὕδωρ καὶ τὸ ἐκρέον. πρὸσ δὲ τούτοισ ἡ τοῦ λαβυρίνθου κατασκευὴ πάρισον ταῖσ πυραμίσιν ἐστὶν ἔργον καὶ ὁ παρακείμενοσ τάφοσ τοῦ κατασκευάσαντοσ βασιλέωσ τὸν λαβύρινθον. ἔστι δὲ κατὰ τὸν πρῶτον εἴσπλουν τὸν εἰσ τὴν διώρυγα προελθόντι ὅσον τριάκοντα ἢ τετταράκοντα σταδίουσ ἐπίπεδόν τι τραπεζῶδεσ χωρίον, ἔχον κώμην τε καὶ βασίλειον μέγα ἐκ πολλῶν βασιλείων, ὅσοι πρότερον ἦσαν νομοί· τοσαῦται γάρ εἰσιν αὐλαὶ περίστυλοι συνεχεῖσ ἀλλήλαισ ἐφ’ ἕνα στίχον πᾶσαι καὶ ἐφ’ ἑνὸσ τοίχου ὡσ ἂν τείχουσ μακροῦ προκειμένασ ἔχοντοσ τὰσ αὐλάσ· αἱ δ’ εἰσ αὐτὰσ ὁδοὶ καταντικρὺ τοῦ τείχουσ εἰσί· πρόκεινται δὲ τῶν εἰσόδων κρυπταί τινεσ μακραὶ καὶ πολλαί, δι’ ἀλλήλων ἔχουσαι σκολιὰσ τὰσ ὁδοὺσ ὥστε χωρὶσ ἡγεμόνοσ μηδενὶ τῶν ξένων εἶναι δυνατὴν τὴν εἰσ ἑκάστην αὐλὴν πάροδόν τε καὶ ἔξοδον. τὸ δὲ θαυμαστόν, ὅτι αἱ στέγαι τῶν οἴκων ἑκάστου μονόλιθοι, καὶ τῶν κρυπτῶν τὰ πλάτη μονολίθοισ ὡσαύτωσ ἐστέγασται πλαξὶν ὑπερβαλλούσαισ τὸ μέγεθοσ, ξύλων οὐδαμοῦ καταμεμιγμένων οὐδ’ ἄλλησ ὕλησ οὐδεμιᾶσ· ἀναβάντα τε ἐπὶ τὸ στέγοσ οὐ μεγάλῳ ὕψει ἅτε μονοστέγῳ ἔστιν ἰδεῖν πεδίον λίθινον ἐκ τηλικούτων λίθων, ἐντεῦθεν δὲ πάλιν εἰσ τὰσ αὐλὰσ ἐκπίπτοντα ἑξῆσ ὁρᾶν κειμένασ ὑπὸ μονολίθων κιόνων ὑπηρεισμένασ ἑπτὰ καὶ εἴκοσι· καὶ οἱ τοῖχοι δὲ οὐκ ἐξ ἐλαττόνων τῷ μεγέθει λίθων σύγκεινται. ἐπὶ τέλει δὲ τῆσ οἰκοδομίασ ταύτησ πλέον ἢ στάδιον ἐπεχούσησ ὁ τάφοσ ἐστί, πυραμὶσ τετράγωνοσ, ἑκάστην τετράπλεθρον πωσ ἔχουσα τὴν πλευρὰν καὶ τὸ ἴσον ὕψοσ· Ἰμάνδησ δ’ ὄνομα ὁ ταφείσ. πεποιῆσθαι δέ φασι τὰσ αὐλὰσ τοσαύτασ, ὅτι τοὺσ νομοὺσ ἔθοσ ἦν ἐκεῖσε συνέρχεσθαι πάντασ ἀριστίνδην μετὰ τῶν οἰκείων ἱερέων καὶ ἱερειῶν, θυσίασ τε καὶ δικαιοδοσίασ περὶ τῶν μεγίστων χάριν· κατήγετο δὲ τῶν νομῶν ἕκαστοσ εἰσ τὴν ἀποδειχθεῖσαν αὐλὴν αὐτῷ. παραπλεύσαντι δὲ ταῦτα ἐφ’ ἑκατὸν σταδίουσ πόλισ ἐστὶν Ἀρσινόη·

κροκοδείλων δὲ πόλισ ἐκαλεῖτο πρότερον, σφόδρα γὰρ ἐν τῷ νομῷ τούτῳ τιμῶσι τὸν κροκόδειλον, καὶ ἔστιν ἱερὸσ παρ’ αὐτοῖσ ἐν λίμνῃ καθ’ αὑτὸν τρεφόμενοσ, χειροήθησ τοῖσ ἱερεῦσι· καλεῖται δὲ Σοῦχοσ· τρέφεται δὲ σιτίοισ καὶ κρέασι καὶ οἴνῳ, προσφερόντων ἀεὶ τῶν ξένων τῶν ἐπὶ τὴν θέαν ἀφικνουμένων. ὁ γοῦν ἡμέτεροσ ξένοσ, ἀνὴρ τῶν ἐντίμων, αὐτόθι μυσταγωγῶν ἡμᾶσ, συνῆλθεν ἐπὶ τὴν λίμνην, κομίζων ἀπὸ τοῦ δείπνου πλακουντάριόν τι καὶ κρέασ ὀπτὸν καὶ προχοίδιόν τι μελικράτου· εὑρ́ομεν δὲ ἐπὶ τῷ χείλει κείμενον τὸ θηρίον· προσιόντεσ δὲ οἱ ἱερεῖσ οἱ μὲν διέστησαν αὐτοῦ τὸ στόμα, ὁ δὲ ἐνέθηκε τὸ πέμμα καὶ πάλιν τὸ κρέασ, εἶτα τὸ μελίκρατον κατήρασε· καθαλόμενοσ δὲ εἰσ τὴν λίμνην διῇξεν εἰσ τὸ πέραν· ἐπελθόντοσ δὲ καὶ ἄλλου τῶν ξένων κομίζοντοσ ὁμοίωσ ἀπαρχήν, λαβόντεσ περιῆλθον δρόμῳ καὶ καταλαβόντεσ προσήνεγκαν ὁμοίωσ τὰ προσενεχθέντα. μετὰ δὲ τὸν Ἀρσινοί̈την καὶ τὸν Ἡρακλεωτικὸν νομὸν Ἡρακλέουσ πόλισ, ἐν ᾗ ὁ ἰχνεύμων τιμᾶται ὑπεναντίωσ τοῖσ Ἀρσινοί̈ταισ·

οἱ μὲν γὰρ τοὺσ κροκοδείλουσ τιμῶσι, καὶ διὰ τοῦτο ἥ τε διῶρυξ αὐτῶν ἐστι μεστὴ τῶν κροκοδείλων καὶ ἡ τοῦ Μοίριδοσ λίμνη· σέβονται γὰρ καὶ ἀπέχονται αὐτῶν· οἱ δὲ τοὺσ ἰχνεύμονασ τοὺσ ὀλεθριωτάτουσ τοῖσ κροκοδείλοισ, καθάπερ καὶ ταῖσ ἀσπίσι· καὶ γὰρ τὰ ὠὰ διαφθείρουσιν αὐτῶν καὶ αὐτὰ τὰ θηρία, τῷ πηλῷ θωρακισθέντεσ· κυλισθέντεσ γὰρ ἐν αὐτῷ ξηραίνονται πρὸσ τὸν ἥλιον, εἶτα τὰσ ἀσπίδασ μὲν ἢ τῆσ κεφαλῆσ ἢ τῆσ οὐρᾶσ λαβόμενοι κατασπῶσιν εἰσ τὸν ποταμὸν καὶ διαφθείρουσι· τοὺσ δὲ κροκοδείλουσ ἐνεδρεύσαντεσ, ἡνίκ’ ἂν ἡλιάζωνται κεχηνότεσ, ἐμπίπτουσιν εἰσ τὰ χάσματα καὶ διαφαγόντεσ τὰ σπλάγχνα καὶ τὰσ γαστέρασ ἐκδύνουσιν ἐκ νεκρῶν τῶν σωμάτων. ἑξῆσ δ’ ἐστὶν ὁ Κυνοπολίτησ νομὸσ καὶ Κυνῶν πόλισ, ἐν ᾗ ὁ Ἄνουβισ τιμᾶται καὶ τοῖσ κυσὶ τιμὴ καὶ σίτισισ τέτακταί τισ ἱερά.

ἐν δὲ τῇ περαίᾳ Ὀξύρυγχοσ πόλισ καὶ νομὸσ ὁμώνυμοσ· τιμῶσι δὲ τὸν ὀξύρυγχον καὶ ἔστιν αὐτοῖσ ἱερὸν ὀξυρύγχου, καίτοι καὶ τῶν ἄλλων Αἰγυπτίων κοινῇ τιμώντων τὸν ὀξύρυγχον. τινὰ μὲν γὰρ τῶν ζῴων ἅπαντεσ κοινῇ τιμῶσιν Αἰγύπτιοι, καθάπερ τῶν μὲν πεζῶν τρία, βοῦν κύνα αἴλουρον, τῶν δὲ πτηνῶν δύο, ἱέρακα καὶ ἶβιν, τῶν δ’ ἐνύδρων δύο, λεπιδωτὸν ἰχθὺν καὶ ὀξύρυγχον· ἄλλα δ’ ἐστὶν ἃ τιμῶσι καθ’ ἑαυτοὺσ ἕκαστοι, καθάπερ Σα̈ῖται πρόβατον καὶ Θηβα̈ῖται, λάτον δὲ τῶν ἐν τῷ Νείλῳ τινὰ ἰχθὺν Λατοπολῖται, λύκον τε Λυκοπολῖται, κυνοκέφαλον δὲ Ἑρμοπολῖται, κῆβον δὲ Βαβυλώνιοι οἱ κατὰ Μέμφιν· ἔστι δ’ ὁ κῆβοσ τὸ μὲν πρόσωπον ἐοικὼσ σατύρῳ, τἆλλα δὲ κυνὸσ καὶ ἄρκτου μεταξύ, γεννᾶται δ’ ἐν Αἰθιοπίᾳ· ἀετὸν δὲ Θηβαῖοι, λέοντα δὲ Λεοντοπολῖται, αἶγα δὲ καὶ τράγον Μενδήσιοι, μυγαλῆν δὲ Ἀθριβῖται, ἄλλοι δ’ ἄλλο τι· τὰσ δ’ αἰτίασ οὐχ ὁμολογουμένασ λέγουσιν. Ἑξῆσ δ’ ἐστὶν Ἑρμοπολιτικὴ φυλακή, τελώνιόν τι τῶν ἐκ τῆσ Θηβαί̈δοσ καταφερομένων·

ἐντεῦθεν ἀρχὴ τῶν ἑξηκοντασταδίων σχοίνων ἑώσ Συήνησ καὶ Ἐλεφαντίνησ· εἶτα ἡ Θηβαϊκὴ φυλακὴ καὶ διῶρυξ φέρουσα ἐπὶ Τάνιν· εἶτα Λύκων πόλισ καὶ Ἀφροδίτησ καὶ Πανῶν πόλισ, λινουργῶν καὶ λιθουργῶν κατοικία παλαιά. ἔπειτα Πτολεμαϊκὴ πόλισ, μεγίστη τῶν ἐν τῇ Θηβαί̈δι καὶ οὐκ ἐλάττων Μέμφεωσ, ἔχουσα καὶ σύστημα πολιτικὸν ἐν τῷ ἑλληνικῷ τρόπῳ.

καὶ αὗται δὲ κατοικίαι εἰσὶν ἀξιόλογοι. ὑπὲρ δὲ ταύτησ ἡ Ἄβυδοσ, ἐν ᾗ τὸ Μεμνόνιον βασίλειον θαυμαστῶσ κατεσκευασμένον ὁλόλιθον τῇ αὐτῇ κατασκευῇ ᾗπερ τὸν λαβύρινθον ἔφαμεν, οὐ πολλαπλοῦν δέ· καὶ κρήνη ἐν βάθει κειμένη ὥστε καταβαίνειν εἰσ αὐτὴν κατακαμφθεισῶν ψαλίδων διὰ μονολίθων ὑπερβαλλόντων τῷ μεγέθει καὶ τῇ κατασκευῇ. ἔστι δὲ διῶρυξ ἄγουσα ἐπὶ τὸν τόπον ἀπὸ τοῦ μεγάλου ποταμοῦ. περὶ δὲ τὴν διώρυγα ἀκανθῶν τῶν Αἰγυπτίων ἄλσοσ ἐστὶν ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνοσ. ἐοίκε δὲ ὑπάρξαι ποτὲ ἡ Ἄβυδοσ πόλισ μεγάλη, δευτερεύουσα μετὰ τὰσ Θήβασ, νυνὶ δ’ ἐστὶ κατοικία μικρά· εἰ δ’ ὥσ φασιν ὁ Μέμνων ὑπὸ τῶν Αἰγυπτίων Ἰσμάνδησ λέγεται, καὶ ὁ λαβύρινθοσ Μεμνόνιον ἂν εἰή καὶ τοῦ αὐτοῦ ἔργον οὗπερ καὶ τὰ ἐν Ἀβύδῳ καὶ τὰ ἐν Θήβαισ· καὶ γὰρ ἐκεῖ λέγεταί τινα Μεμνόνια. κατὰ δὲ τὴν Ἄβυδον ἔστιν ἡ πρώτη αὐάσισ ἐκ τῶν λεχθεισῶν τριῶν ἐν τῇ Λιβύῃ, διέχουσα ὁδὸν ἡμερῶν ἑπτὰ ἐνθένδε δι’ ἐρημίασ, εὐύδρόσ τε κατοικία καὶ εὐοίνοσ καὶ τοῖσ ἄλλοισ ἱκανή, δευτέρα δ’ ἡ κατὰ τὴν Μοίριδοσ λίμνην, τρίτη δὲ ἡ κατὰ τὸ μαντεῖον τὸ ἐν Ἄμμωνι· πολλὰ δ’ εἰρηκότεσ περὶ τοῦ Ἄμμωνοσ τοσοῦτον εἰπεῖν βουλόμεθα ὅτι τοῖσ ἀρχαίοισ μᾶλλον ἦν ἐν τιμῇ καὶ ἡ μαντικὴ καθόλου καὶ τὰ χρηστήρια, νυνὶ δ’ ὀλιγωρία κατέχει πολλή, τῶν Ῥωμαίων ἀρκουμένων τοῖσ Σιβύλλησ χρησμοῖσ καὶ τοῖσ Τυρρηνικοῖσ θεοπροπίοισ διά τε σπλάγχνων καὶ ὀρνιθείασ καὶ διοσημιῶν.

διόπερ καὶ τὸ ἐν Ἄμμωνι σχεδόν τι ἐκλέλειπται χρηστήριον, πρότερον δὲ ἐτετίμητο. δηλοῦσι δὲ μάλιστα τοῦτο οἱ τὰσ Ἀλεξάνδρου πράξεισ ἀναγράψαντεσ, προστιθέντεσ μὲν πολὺ καὶ τὸ τῆσ κολακείασ εἶδοσ ἐμφαίνοντεσ δέ τι καὶ πίστεωσ ἄξιον. ὁ γοῦν Καλλισθένησ φησὶ τὸν Ἀλέξανδρον φιλοδοξῆσαι μάλιστα ἀνελθεῖν ἐπὶ τὸ χρηστήριον, ἐπειδὴ καὶ Περσέα ἤκουσε πρότερον ἀναβῆναι καὶ Ἡρακλέα· ὁρμήσαντα δ’ ἐκ Παραιτονίου καίπερ νότων ἐπιπεσόντων βιάσασθαι, πλανώμενον δ’ ὑπὸ τοῦ κονιορτοῦ σωθῆναι γενομένων ὄμβρων καὶ δυεῖν κοράκων ἡγησαμένων τὴν ὁδόν, ἤδη τούτων κολακευτικῶσ λεγομένων· τοιαῦτα δὲ καὶ τὰ ἑξῆσ· μόνῳ γὰρ δὴ τῷ βασιλεῖ τὸν ἱερέα ἐπιτρέψαι παρελθεῖν εἰσ τὸν νεὼ μετὰ τῆσ συνήθουσ στολῆσ, τοὺσ δ’ ἄλλουσ μετενδῦναι τὴν ἐσθῆτα, ἔξωθέν τε τῆσ θεμιστείασ ἀκροάσασθαι πάντασ πλὴν Ἀλεξάνδρου, τοῦτον δ’ ἔνδοθεν. εἶναι δ’ οὐχ ὥσπερ ἐν Δελφοῖσ καὶ Βραγχίδαισ τὰσ ἀποθεσπίσεισ διὰ λόγων, ἀλλὰ νεύμασι καὶ συμβόλοισ τὸ πλέον, ὡσ καὶ παρ’ Ὁμήρῳ "ἦ καὶ κυανέῃσιν ἐπ’ "ὀφρύσι νεῦσε Κρονίων," τοῦ προφήτου τὸν Δία ὑποκριναμένου· τοῦτο μέντοι ῥητῶσ εἰπεῖν τὸν ἄνθρωπον πρὸσ τὸν βασιλέα ὅτι εἰή Διὸσ υἱόσ. προστραγῳδεῖ δὲ τούτοισ ὁ Καλλισθένησ, ὅτι τοῦ Ἀπόλλωνοσ τὸ ἐν Βραγχίδαισ μαντεῖον ἐκλελοιπότοσ, ἐξ ὅτου τὸ ἱερὸν ὑπὸ τῶν Βραγχιδῶν σεσύλητο ἐπὶ Ξέρξου περσισάντων, ἐκλελοιπυίασ δὲ καὶ τῆσ κρήνησ, τότε ἥ τε κρήνη ἀνάσχοι καὶ μαντεῖα πολλὰ οἱ Μιλησίων πρέσβεισ κομίσαιεν εἰσ Μέμφιν περὶ τῆσ ἐκ Διὸσ γενέσεωσ τοῦ Ἀλεξάνδρου καὶ τῆσ ἐσομένησ περὶ Ἄρβηλα νίκησ καὶ τοῦ Δαρείου θανάτου καὶ τῶν ἐν Λακεδαίμονι νεωτερισμῶν· περὶ δὲ τῆσ εὐγενείασ καὶ τὴν Ἐρυθραίαν Ἀθηναί̈δα φησὶν ἀνειπεῖν· καὶ γὰρ ταύτην ὁμοίαν γενέσθαι τῇ παλαιᾷ Σιβύλλῃ τῇ Ἐρυθραίᾳ. τὰ μὲν δὴ τῶν συγγραφέων τοιαῦτα. ἐν δὲ τῇ Ἀβύδῳ τιμῶσι τὸν Ὄσιριν·

ἐν δὲ τῷ ἱερῷ τοῦ Ὀσίριδοσ οὐκ ἔξεστιν οὔτε ᾠδὸν οὔτε αὐλητὴν οὔτε ψάλτην ἀπάρχεσθαι τῷ θεῷ, καθάπερ τοῖσ ἄλλοισ θεοῖσ ἔθοσ. μετὰ δὲ τὴν Ἄβυδον Διὸσ πόλισ ἡ μικρά, εἶτα Τέντυρα πόλισ· ἐνταῦθα δὲ διαφερόντωσ παρὰ τοὺσ ἄλλουσ Αἰγυπτίουσ ὁ κροκόδειλοσ ἠτίμωται καὶ ἔχθιστοσ τῶν ἁπάντων θηρίων νενόμισται. οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι καίπερ εἰδότεσ τὴν κακίαν τοῦ ζῴου καὶ ὡσ ὀλέθριον τῷ ἀνθρωπίνῳ γένει, σέβονται ὅμωσ καὶ ἀπέχονται· οὗτοι δὲ πάντα τρόπον ἀνιχνεύουσι καὶ ἐκφθείρουσιν αὐτούσ· ἔνιοι δ’ ὥσπερ τοὺσ Ψύλλουσ φασὶ τοὺσ πρὸσ τῇ Κυρηναίᾳ φυσικήν τινα ἀντιπάθειαν ἔχειν πρὸσ τὰ ἑρπετά, οὕτω καὶ τοὺσ Τεντυρίτασ πρὸσ τοὺσ κροκοδείλουσ, ὥστε μηδὲν ὑπ’ αὐτῶν πάσχειν ἀλλὰ καὶ κολυμβᾶν ἀδεῶσ καὶ διαπερᾶν, μηδενὸσ ἄλλου θαρροῦντοσ· εἴσ τε τὴν Ῥώμην κομισθεῖσι τοῖσ κροκοδείλοισ ἐπιδείξεωσ χάριν συνηκολούθουν οἱ Τεντυρῖται· γενομένησ τε δεξαμενῆσ καὶ πήγματόσ τινοσ ὑπὲρ μιᾶσ τῶν πλευρῶν, ὥστε τοῖσ θηρίοισ ἐκβᾶσι τοῦ ὕδατοσ ἡλιαστήριον εἶναι, ἐκεῖνοι ἦσαν οἱ τοτὲ μὲν ἐξέλκοντεσ δικτύῳ πρὸσ τὸ ἡλιαστήριον, ὡσ καὶ ὑπὸ τῶν θεατῶν ὁραθῆναι, ἐμβαίνοντεσ ἅμα εἰσ τὸ ὕδωρ, τοτὲ δὲ πάλιν εἰσ τὴν δεξαμενὴν κατασπῶντεσ. τιμῶσι δὲ Ἀφροδίτην· ὄπισθεν δὲ τοῦ νεὼ τῆσ Ἀφροδίτησ Ἴσιδοσ ἔστιν ἱερόν· εἶτα τὰ Τυφώνια καλούμενα καὶ ἡ εἰσ Κοπτὸν διῶρυξ, πόλιν κοινὴν Αἰγυπτίων τε καὶ Ἀράβων. ἐντεῦθέν ἐστιν ἰσθμὸσ εἰσ τὴν Ἐρυθρὰν κατὰ πόλιν Βερενίκην, ἀλίμενον μὲν τῇ δ’ εὐκαιρίᾳ τοῦ ἰσθμοῦ καταγωγὰσ ἐπιτηδείουσ ἔχουσαν.

λέγεται δ’ ὁ Φιλάδελφοσ πρῶτοσ στρατοπέδῳ τεμεῖν τὴν ὁδὸν ταύτην ἄνυδρον οὖσαν, καὶ κατασκευάσαι σταθμούσ, τοῦτο δὲ πρᾶξαι διὰ τὸ τὴν Ἐρυθρὰν δύσπλουν εἶναι καὶ μάλιστα τοῖσ ἐκ τοῦ μυχοῦ πλοϊζομένοισ. ἐφάνη δὴ τῇ πείρᾳ πολὺ τὸ χρήσιμον, καὶ νῦν ὁ Ἰνδικὸσ φόρτοσ ἅπασ καὶ ὁ Ἀράβιοσ καὶ τοῦ Αἰθιοπικοῦ ὁ τῷ Ἀραβίῳ κόλπῳ κατακομιζόμενοσ εἰσ Κοπτὸν φέρεται, καὶ τοῦτ’ ἔστιν ἐμπόριον τῶν τοιούτων φορτίων. οὐκ ἄπωθεν δὲ τῆσ Βερενίκησ ἐστὶ Μυὸσ ὁρ́μοσ, πόλισ ἔχουσα τὸ ναύσταθμον τῶν πλοϊζομένων, καὶ τῆσ Κοπτοῦ οὐ πολὺ ἀφέστηκεν ἡ καλουμένη Ἀπόλλωνοσ πόλισ, ὥστε καὶ αἱ διορίζουσαι τὸν ἰσθμὸν δύο πόλεισ ἑκατέρωθέν εἰσιν. ἀλλὰ νῦν ἡ Κοπτὸσ καὶ ὁ Μυὸσ ὁρ́μοσ εὐδοκιμεῖ, καὶ χρῶνται τοῖσ τόποισ τούτοισ. πρότερον μὲν οὖν ἐνυκτοπόρουν πρὸσ τὰ ἄστρα βλέποντεσ οἱ καμηλέμποροι καὶ καθάπερ οἱ πλέοντεσ ὥδευον κομίζοντεσ καὶ ὕδωρ, νυνὶ δὲ καὶ ὑδρεῖα κατεσκευάκασιν, ὀρύξαντεσ πολὺ βάθοσ, καὶ ἐκ τῶν οὐρανίων καίπερ ὄντων σπανίων ὅμωσ δεξαμενὰσ πεποίηνται· ἡ δ’ ὁδόσ ἐστιν ἓξ ἢ ἑπτὰ ἡμερῶν. ἐπὶ δὲ τῷ ἰσθμῷ τούτῳ καὶ τὰ τῆσ σμαράγδου μέταλλά ἐστι, τῶν Ἀράβων ὀρυττόντων βαθεῖσ τινασ ὑπονόμουσ, καὶ ἄλλων λίθων πολυτελῶν. μετὰ δὲ τὴν Ἀπόλλωνοσ πόλιν αἱ Θῆβαι καλεῖται δὲ νῦν Διὸσ πόλισ "αἵθ’ ἑκατόμπυλοί εἰσι, διηκόσιοι δ’ ἀν’ ἑκάστην ἀνέρεσ ἐξοιχνεῦσι σὺν ἵπποισιν καὶ "ὄχεσφιν.

" Ὅμηροσ μὲν οὕτω· λέγει δὲ καὶ τὸν πλοῦτον "οὐδ’ ὅσα Θήβασ Αἰγυπτίασ, ὅθι πλεῖστα δόμοισ ἐνὶ κτήματα κεῖται. " καὶ ἄλλοι δὲ τοιαῦτα λέγουσι, μητρόπολιν τιθέντεσ τῆσ Αἰγύπτου ταύτην· καὶ νῦν δ’ ἴχνη δείκνυται τοῦ μεγέθουσ αὐτῆσ ἐπὶ ὀγδοήκοντα σταδίουσ τὸ μῆκοσ· ἔστι δ’ ἱερὰ [τὰ] πλείω. καὶ τούτων δὲ τὰ πολλὰ ἠκρωτηρίασε Καμβύσησ· νυνὶ δὲ κωμηδὸν συνοικεῖται, μέροσ μέν τι ἐν τῇ Ἀραβίᾳ ἐν ᾗπερ ἡ πόλισ, μέροσ δέ τι καὶ ἐν τῇ περαίᾳ ὅπου τὸ Μεμνόνιον· ἐνταῦθα δὲ δυεῖν κολοσσῶν ὄντων μονολίθων ἀλλήλων πλησίον, ὁ μὲν σώζεται, τοῦ δ’ ἑτέρου τὰ ἄνω μέρη τὰ ἀπὸ τῆσ καθέδρασ πέπτωκε σεισμοῦ γενηθέντοσ, ὥσ φασι. πεπίστευται δ’ ὅτι ἅπαξ καθ’ ἡμέραν ἑκάστην ψόφοσ ὡσ ἂν πληγῆσ οὐ μεγάλησ ἀποτελεῖται ἀπὸ τοῦ μένοντοσ ἐν τῷ θρόνῳ καὶ τῇ βάσει μέρουσ· κἀγὼ δὲ παρὼν ἐπὶ τῶν τόπων μετὰ Γάλλου Αἰλίου καὶ τοῦ πλήθουσ τῶν συνόντων αὐτῷ φίλων τε καὶ στρατιωτῶν περὶ ὡρ́αν πρώτην ἤκουσα τοῦ ψόφου· εἴτε δὲ ἀπὸ τῆσ βάσεωσ εἴτε ἀπὸ τοῦ κολοσσοῦ εἴτ’ ἐπίτηδεσ τῶν κύκλῳ καὶ περὶ τὴν βάσιν ἱδρυμένων τινὸσ ποιήσαντοσ τὸν ψόφον, οὐκ ἔχω διισχυρίσασθαι· διὰ γὰρ τὸ ἄδηλον τῆσ αἰτίασ πᾶν μᾶλλον ἐπέρχεται πιστεύειν ἢ τὸ ἐκ τῶν λίθων οὕτω τεταγμένων ἐκπέμπεσθαι τὸν ἦχον. ὑπὲρ δὲ τοῦ Μεμνονίου θῆκαι βασιλέων ἐν σπηλαίοισ λατομηταὶ περὶ τετταράκοντα, θαυμαστῶσ κατεσκευασμέναι καὶ θέασ ἄξιαι· ἐν δὲ ταῖσ Θήβαισ ἐπί τινων ὀβελίσκων ἀναγραφαὶ δηλοῦσαι τὸν πλοῦτον τῶν τότε βασιλέων καὶ τὴν ἐπικράτειαν, ὡσ μέχρι Σκυθῶν καὶ Βακτρίων καὶ Ἰνδῶν καὶ τῆσ νῦν Ιὠνίασ διατείνασαν, καὶ φόρων πλῆθοσ καὶ στρατιᾶσ περὶ ἑκατὸν μυριάδασ. λέγονται δὲ καὶ ἀστρονόμοι καὶ φιλόσοφοι μάλιστα οἱ ἐνταῦθα ἱερεῖσ· τούτων δ’ ἐστὶ καὶ τὸ τὰσ ἡμέρασ μὴ κατὰ σελήνην ἄγειν ἀλλὰ κατὰ ἥλιον, τοῖσ τριακονθημέροισ δώδεκα μησὶν ἐπαγόντων πέντε ἡμέρασ κατ’ ἐνιαυτὸν ἕκαστον· εἰσ δὲ τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ ὅλου ἐνιαυτοῦ, ἐπιτρέχοντοσ μορίου τινὸσ τῆσ ἡμέρασ, περίοδόν τινα συντιθέασιν ἐξ ὅλων ἡμερῶν καὶ ὅλων ἐνιαυτῶν τοσούτων ὅσα μόρια τὰ ἐπιτρέχοντα συνελθόντα ποιεῖ ἡμέραν. ἀνατιθέασι δὲ τῷ Ἑρμῇ πᾶσαν τὴν τοιαύτην μάλιστα σοφίαν· τῷ δὲ Διὶ ὃν μάλιστα τιμῶσιν, εὐειδεστάτη καὶ γένουσ λαμπροτάτου παρθένοσ ἱερᾶται, ἃσ καλοῦσιν οἱ Ἕλληνεσ παλλάδασ· αὕτη δὲ καὶ παλλακεύει καὶ σύνεστιν οἷσ βούλεται μέχρι ἂν ἡ φυσικὴ γένηται κάθαρσισ τοῦ σώματοσ· μετὰ δὲ τὴν κάθαρσιν δίδοται πρὸσ ἄνδρα, πρὶν δὲ δοθῆναι πένθοσ αὐτῆσ ἄγεται μετὰ τὸν τῆσ παλλακείασ καιρόν. μετὰ δὲ Θήβασ Ἑρμωνθὶσ πόλισ, ἐν ᾗ ὅ τε Ἀπόλλων τιμᾶται καὶ ὁ Ζεύσ·

τρέφεται δὲ καὶ ἐνταῦθα βοῦσ· ἔπειτα Κροκοδείλων πόλισ τιμῶσα τὸ θηρίον· εἶτα Ἀφροδίτησ πόλισ καὶ μετὰ ταῦτα Λατόπολισ τιμῶσα Ἀθηνᾶν καὶ τὸν λάτον· εἶτα Εἰλειθυίασ πόλισ καὶ ἱερόν· ἐν δὲ τῇ περαίᾳ Ιἑράκων πόλισ τὸν ἱέρακα τιμῶσα· εἶτ’ Ἀπόλλωνοσ πόλισ καὶ αὕτη πολεμοῦσα τοῖσ κροκοδείλοισ. ἡ δὲ Συήνη καὶ [ἡ] Ἐλεφαντίνη ἡ μὲν ἐπὶ τῶν ὁρ́ων τῆσ Αἰθιοπίασ καὶ τῆσ Αἰγύπτου πόλισ, ἡ δ’ ἐν τῷ Νείλῳ προκειμένη τῆσ Συήνησ νῆσοσ ἐν ἡμισταδίῳ καὶ ἐν ταύτῃ πόλισ ἔχουσα ἱερὸν Κνούφιδοσ καὶ νειλομέτριον, καθάπερ Μέμφισ.

ἔστι δὲ τὸ νειλομέτριον συννόμῳ λίθῳ κατεσκευασμένον ἐπὶ τῇ ὄχθῃ τοῦ Νείλου φρέαρ, ἐν ᾧ τὰσ ἀναβάσεισ τοῦ Νείλου σημειοῦνται τὰσ μεγίστασ τε καὶ ἐλαχίστασ καὶ τὰσ μέσασ· συναναβαίνει γὰρ καὶ συνταπεινοῦται τῷ ποταμῷ τὸ ἐν τῷ φρέατι ὕδωρ. εἰσὶν οὖν ἐν τῷ τοίχῳ τοῦ φρέατοσ παραγραφαί, μέτρα τῶν τελείων καὶ τῶν ἄλλων ἀναβάσεων· ἐπισκοποῦντεσ οὖν ταύτασ διασημαίνουσι τοῖσ ἄλλοισ, ὅπωσ εἰδεῖεν· πρὸ πολλοῦ γὰρ ἴσασιν ἐκ τῶν τοιούτων σημείων καὶ τῶν ἡμερῶν τὴν ἐσομένην ἀνάβασιν καὶ προδηλοῦσι. τοῦτο δὲ καὶ τοῖσ γεωργοῖσ χρήσιμον τῆσ τῶν ὑδάτων ταμιείασ χάριν καὶ παραχωμάτων καὶ διωρύγων καὶ ἄλλων τοιούτων, καὶ τοῖσ ἡγεμόσι τῶν προσόδων χάριν· αἱ γὰρ μείζουσ ἀναβάσεισ μείζουσ καὶ τὰσ προσόδουσ ὑπαγορεύουσιν. ἐν δὲ τῇ Συήνῃ καὶ τὸ φρέαρ ἐστὶ τὸ διασημαῖνον τὰσ θερινὰσ τροπάσ, διότι τῷ τροπικῷ κύκλῳ ὑπόκεινται οἱ τόποι οὗτοι· ἀπὸ γὰρ τῶν ἡμετέρων τόπων, λέγω δὲ τῶν Ἑλλαδικῶν, προϊοῦσιν ἐπὶ τὴν μεσημβρίαν ἐνταῦθα πρῶτον ὁ ἥλιοσ κατὰ κορυφὴν ἡμῖν γίνεται καὶ ποιεῖ τοὺσ γνώμονασ ἀσκίουσ κατὰ μεσημβρίαν· ἀνάγκη δὲ κατὰ κορυφὴν ἡμῖν γινομένου καὶ εἰσ τὰ φρέατα βάλλειν μέχρι τοῦ ὕδατοσ τὰσ αὐγάσ, κἂν βαθύτατα ᾖ· κατὰ κάθετον γὰρ ἡμεῖσ τε ἕσταμεν καὶ τὰ ὀρύγματα τῶν φρεάτων κατεσκεύασται. εἰσὶ δ’ ἐνταῦθα τρεῖσ σπεῖραι Ῥωμαίων ἱδρυμέναι φρουρᾶσ χάριν. μικρὸν δ’ ὑπὲρ τῆσ Ἐλεφαντίνησ ἐστὶν ὁ μικρὸσ καταράκτησ, ἐφ’ ᾧ καὶ θέαν τινὰ οἱ σκαφῖται τοῖσ ἡγεμόσιν ἐπιδείκνυνται·

ὁ μὲν γὰρ καταράκτησ ἐστὶ κατὰ μέσον τὸν ποταμόν, πετρώδησ τισ ὀφρύσ, ἐπίπεδοσ μὲν ἄνωθεν ὥστε δέχεσθαι τὸν ποταμόν, τελευτῶσα δ’ εἰσ κρημνόν, καθ’ οὗ καταρρήγνυται τὸ ὕδωρ, ἑκατέρωθεν δὲ πρὸσ τῇ γῇ ῥεῖθρον, ὃ μάλιστα καὶ ἀνάπλουν ἔχει· ἀναπλεύσαντεσ οὖν ταύτῃ καταρρέουσιν ἐπὶ τὸν καταράκτην καὶ ὠθοῦνται μετὰ τῆσ σκάφησ ἐπὶ τὸν κρημνὸν καὶ σώζονται σὺν αὐτῇ ἀπαθεῖσ. τοῦ δὲ καταράκτου μικρὸν ἐπάνω τὰσ Φιλὰσ εἶναι συμβαίνει, κοινὴν κατοικίαν Αἰθιόπων τε καὶ Αἰγυπτίων, κατεσκευασμένην ὥσπερ καὶ τὴν Ἐλεφαντίνην καὶ τὸ μέγεθοσ ἴσην, ἱερὰ ἔχουσαν Αἰγύπτια· ὅπου καὶ ὄρνεον τιμᾶται ὃ καλοῦσι μὲν ἱέρακα, οὐδὲν δὲ ὅμοιον ἔμοιγε ἐφαίνετο ἔχειν τοῖσ παρ’ ἡμῖν καὶ ἐν Αἰγύπτῳ ἱέραξιν, ἀλλὰ καὶ τῷ μεγέθει μεῖζον ἦν καὶ τῇ ποικιλίᾳ πολὺ ἐξηλλαγμένον· Αἰθιοπικὸν δ’ ἔφασαν εἶναι, κἀκεῖθεν κομίζεσθαι, ὅταν ἐκλίπῃ [ἢ] καὶ πρότερον· καὶ δὴ καὶ τότε ἐδείχθη ἡμῖν πρὸσ ἐκλείψει ὂν διὰ νόσον. ἤλθομεν δ’ εἰσ Φιλὰσ ἐκ Συήνησ ἀπήνῃ δι’ ὁμαλοῦ σφόδρα πεδίου σταδίουσ ὁμοῦ τι ἑκατόν.

παρ’ ὅλην δὲ τὴν ὁδὸν ἦν ἰδεῖν ἑκατέρωθεν πολλαχοῦ ὥσπερ ἑρμαῖα πέτρον ἠλίβατον στρογγύλον, λεῖον ἱκανῶσ, ἐγγὺσ σφαιροειδοῦσ, τοῦ μέλανοσ καὶ σκληροῦ λίθου, ἐξ οὗ αἱ θυῖ̈αι γίνονται, ἐπὶ πέτρῳ κείμενον μείζονι καὶ ἐπ’ ἐκείνῳ πάλιν ἄλλον· ἔστι δ’ ὅτε αὐτοὶ καθ’ αὑτοὺσ ἔκειντο οἱ πέτροι· ἦν δ’ ὁ μὲν μέγιστοσ τὴν διάμετρον ποδῶν οὐκ ἐλαττόνων ἢ δώδεκα, ἅπαντεσ δὲ μείζουσ ἢ ἡμίσεισ τούτων. διέβημεν δὲ εἰσ τὴν νῆσον ἐπὶ πάκτωνοσ· ὁ δὲ πάκτων διὰ σκυταλίδων πεπηγόσ ἐστι σκάφιον ὥστ’ ἐοικέναι διαπλοκίνῳ· ἑστῶτεσ δ’ ἐν ὕδατι ἢ καὶ σανιδίοισ τισὶ προσκαθήμενοι ῥᾳδίωσ ἐπεραιώθημεν δεδιότεσ μάτην· ἀκίνδυνα γάρ ἐστιν, ἂν μή τισ ὑπέργομον ποιήσῃ τὸ πορθμεῖον. καθ’ ὅλην δὲ τὴν Αἴγυπτον τοῦ φοίνικοσ ἀγεννοῦσ ὄντοσ καὶ ἐκφέροντοσ καρπὸν οὐκ εὔβρωτον ἐν τοῖσ περὶ τὸ Δέλτα τόποισ καὶ περὶ τὴν Ἀλεξάνδρειαν, ὁ ἐν τῇ Θηβαί̈δι φοῖνιξ ἄριστοσ τῶν ἄλλων φύεται.

θαυμάζειν οὖν ἄξιον πῶσ ταὐτὸ κλίμα οἰκοῦντεσ τῇ Ιοὐδαίᾳ καὶ ὅμοροι οἱ περὶ τὸ Δέλτα καὶ τὴν Ἀλεξάνδρειαν τοσοῦτον διαλλάττουσιν, ἐκείνησ πρὸσ ἄλλῳ φοίνικι καὶ τὸν καρυωτὸν γεννώσησ, οὐ πολὺ κρείττονα τοῦ Βαβυλωνίου. διττὸσ δ’ ἐστὶν ὅ τε ἐν τῇ Θηβαί̈δι καὶ ὁ ἐν τῇ Ιοὐδαίᾳ, ὅ τε ἄλλοσ καὶ ὁ καρυωτόσ· σκληρότεροσ δ’ ὁ Θηβαϊκόσ, ἀλλὰ τῇ γεύσει εὐστομώτεροσ. ἔστι δὲ καὶ νῆσοσ ἡ μάλιστα ἐκφέρουσα τὸν ἄριστον, μεγίστην τελοῦσα πρόσοδον τοῖσ ἡγεμόσι· βασιλικὴ γὰρ ἦν, ἰδιώτῃ δ’ οὐ μετῆν, καὶ νῦν τῶν ἡγεμόνων ἐστί. πολλὰ δ’ Ἡρόδοτόσ τε καὶ ἄλλοι φλυαροῦσιν, ὥσπερ μέλοσ ἢ ῥυθμὸν ἢ ἥδυσμά τι τῷ λόγῳ τὴν τερατείαν προσφέροντεσ·

οἱο͂ν καὶ τὸ φάσκειν περὶ τὰσ νήσουσ τὰσ πρὸσ τῇ Συήνῃ καὶ τῇ Ἐλεφαντίνῃ πλείουσ δ’ εἰσὶ τὰσ πηγὰσ τοῦ Νείλου εἶναι, καὶ βάθοσ ἄβυσσον ἔχειν τὸν πόρον κατὰ τοῦτον τὸν τόπον. νήσουσ δ’ ὁ Νεῖλοσ κατεσπαρμένασ ἔχει παμπόλλασ, τὰσ μὲν καλυπτομένασ ὅλασ ἐν ταῖσ ἀναβάσεσι, τὰσ δ’ ἐκ μέρουσ, ἐποχετεύεται δὲ τοῖσ κοχλίαισ τὰ λίαν ἔξαλα. ἦν μὲν οὖν ἡ Αἴγυπτοσ εἰρηνικὴ τὸ πλέον ἐξ ἀρχῆσ διὰ τὸ αὔταρκεσ τῆσ χώρασ καὶ τὸ δυσείσβολον τοῖσ ἔξωθεν, ἀπὸ μὲν τῶν ἄρκτων ἀλιμένῳ παραλίᾳ καὶ πελάγει τῷ Αἰγυπτίῳ φρουρουμένη, ἀπὸ δὲ τῆσ ἑώ καὶ τῆσ ἑσπέρασ ἐρήμοισ ὄρεσι, τοῖσ τε Λιβυκοῖσ καὶ τοῖσ Ἀραβίοισ, ὥσπερ ἔφαμεν·

λοιπὰ δὲ τὰ πρὸσ νότον Τρωγλοδύται [καὶ] Βλέμμυεσ καὶ Νοῦβαι καὶ Μεγάβαροι οἱ ὑπὲρ Συήνησ Αἰθίοπεσ· εἰσὶ δ’ οὗτοι νομάδεσ καὶ οὐ πολλοὶ οὐδὲ μάχιμοι, δοκοῦντεσ δὲ τοῖσ πάλαι διὰ τὸ λῃστρικῶσ ἀφυλάκτοισ ἐπιτίθεσθαι πολλάκισ· οἱ δὲ πρὸσ μεσημβρίαν καὶ Μερόην ἀνήκοντεσ Αἰθίοπεσ, οὐδ’ οὗτοι πολλοὶ οὔτε ἐν συστροφῇ, ἅτε ποταμίαν μακρὰν καὶ στενὴν καὶ σκολιὰν οἰκοῦντεσ, οἱάν προείπομεν· οὐδὲ παρεσκευασμένοι καλῶσ οὔτε πρὸσ πόλεμον οὔτε πρὸσ τὸν ἄλλον βίον. καὶ νῦν δὲ διάκειται παραπλησίωσ ἡ χώρα πᾶσα· σημεῖον δέ· τρισὶ γοῦν σπείραισ οὐδὲ ταύταισ ἐντελέσιν ἱκανῶσ ὑπὸ τῶν Ῥωμαίων ἡ χώρα φρουρεῖται· τολμήσασι δὲ τοῖσ Αἰθίοψιν ἐπιθέσθαι κινδυνεῦσαι τῇ χώρᾳ συνέπεσε τῇ σφετέρᾳ. καὶ αἱ λοιπαὶ δὲ δυνάμεισ αἱ ἐν Αἰγύπτῳ οὔτε τοσαῦταί τινέσ εἰσιν οὔτε ἀθρόαισ ἐχρήσαντο οὐδ’ ἅπαξ Ῥωμαῖοι· οὐ γάρ εἰσιν οὔτ’ αὐτοὶ Αἰγύπτιοι πολεμισταί, καίπερ ὄντεσ παμπληθεῖσ, οὔτε τὰ πέριξ ἔθνη. Γάλλοσ μέν γε Κορνήλιοσ, ὁ πρῶτοσ κατασταθεὶσ ἔπαρχοσ τῆσ χώρασ ὑπὸ Καίσαροσ, τήν τε Ἡρώων πόλιν ἀποστᾶσαν ἐπελθὼν δι’ ὀλίγων εἷλε, στάσιν τε γενηθεῖσαν ἐν τῇ Θηβαί̈δι διὰ τοὺσ φόρουσ ἐν βραχεῖ κατέλυσε. Πετρώνιόσ τε ὕστερον τοῦ Ἀλεξανδρέων πλήθουσ τοσούτων μυριάδων ὁρμήσαντοσ ἐπ’ αὐτὸν μετὰ λίθων βολῆσ, αὐτοῖσ τοῖσ περὶ ἑαυτὸν στρατιώταισ ἀντέσχε, καὶ διαφθείρασ τινὰσ αὐτῶν τοὺσ λοιποὺσ ἔπαυσε. Γάλλοσ τε Αἴλιοσ μέρει τῆσ ἐν Αἰγύπτῳ φρουρᾶσ εἰσ τὴν Ἀραβίαν ἐμβαλὼν εἴρηται τίνα τρόπον ἐξήλεγξε τοὺσ ἀνθρώπουσ ἀπολέμουσ ὄντασ· εἰ δὴ μὴ ὁ Συλλαῖοσ αὐτὸν προὐδίδου, κἂν κατεστρέψατο τὴν εὐδαίμονα πᾶσαν. ἐπειδὴ δὲ οἱ Αἰθίοπεσ καταφρονήσαντεσ τῷ μέροσ τι τῆσ ἐν Αἰγύπτῳ δυνάμεωσ ἀπεσπάσθαι μετὰ Γάλλου Αἰλίου πολεμοῦντοσ πρὸσ τοὺσ Ἄραβασ, ἐπῆλθον τῇ Θηβαί̈δι καὶ τῇ φρουρᾷ τῶν τριῶν σπειρῶν τῶν κατὰ Συήνην καὶ ἑλόντεσ ἔφθασαν τήν τε Συήνην καὶ τὴν Ἐλεφαντίνην καὶ Φιλὰσ ἐξ ἐφόδου διὰ τὸ αἰφνίδιον καὶ ἐξηνδραποδίσαντο, ἀνέσπασαν δὲ καὶ τοὺσ Καίσαροσ ἀνδριάντασ, ἐπελθὼν ἐλάττοσιν ἢ μυρίοισ πεζοῖσ Πετρώνιοσ, ἱππεῦσι δὲ ὀκτακοσίοισ πρὸσ ἄνδρασ τρισμυρίουσ, πρῶτον μὲν ἠνάγκασεν ἀναφυγεῖν αὐτοὺσ εἰσ Ψέλχιν πόλιν Αἰθιοπικήν, καὶ πρεσβεύεται τά τε ληφθέντα ἀπαιτῶν καὶ τὰσ αἰτίασ δι’ ἃσ ἦρξαν πολέμου·

λεγόντων δ’ ὡσ ἀδικοῖντο ὑπὸ τῶν νομάρχων, ἀλλ’ οὐκ ἔφη τούτουσ ἡγεμόνασ εἶναι τῆσ χώρασ ἀλλὰ Καίσαρα· αἰτησαμένων δ’ ἡμέρασ τρεῖσ εἰσ βουλὴν καὶ μηδὲν ὧν ἐχρῆν ποιούντων, προσβαλὼν ἠνάγκασε προελθεῖν εἰσ μάχην, ταχὺ δὲ τροπὴν ἐποίησε συντεταγμένων τε κακῶσ καὶ ὡπλισμένων· μεγάλουσ γὰρ εἶχον θυρεούσ, καὶ τούτουσ ὠμοβοί̈νουσ, ἀμυντήρια δὲ πελέκεισ, οἱ δὲ κοντούσ, οἱ δὲ καὶ ξίφη. τινὲσ μὲν οὖν εἰσ τὴν πόλιν συνηλάθησαν, οἱ δ’ εἰσ τὴν ἐρημίαν ἔφυγον, τινὰσ δὲ νῆσοσ πλησίον ὑπεδέξατο ἐμβάντασ εἰσ τὸν πόρον· οὐ γὰρ πολλοὶ ἦσαν ἐνταῦθα οἱ κροκόδειλοι διὰ τὸν ῥοῦν. τούτων δ’ ἦσαν καὶ οἱ τῆσ βασιλίσσησ στρατηγοὶ τῆσ Κανδάκησ, ἣ καθ’ ἡμᾶσ ἦρξε τῶν Αἰθιόπων, ἀνδρική τισ γυνὴ πεπηρωμένη τὸν ἕτερον τῶν ὀφθαλμῶν· τούτουσ τε δὴ ζωγρίᾳ λαμβάνει ἅπαντασ ἐπιπλεύσασ σχεδίαισ τε καὶ ναυσί, καὶ καταπέμπει παραχρῆμα εἰσ Ἀλεξάνδρειαν, ἐπελθών τε τὴν Ψέλχιν αἱρεῖ· προσαριθμουμένου δὲ τοῖσ ἑαλωκόσι τοῦ πλήθουσ τῶν πεσόντων ἐν τῇ μάχῃ, τοὺσ σωθέντασ ὀλίγουσ παντάπασι γενέσθαι συνέβη. ἐκ δὲ Ψέλχιοσ ἧκεν εἰσ Πρῆμνιν ἐρυμνὴν πόλιν διελθὼν τοὺσ θῖνασ, ἐν οἷσ ὁ Καμβύσου κατεχώσθη στρατὸσ ἐμπεσόντοσ ἀνέμου· προσβαλὼν δὲ ἐξ ἐφόδου τὸ φρούριον αἱρεῖ, καὶ μετὰ ταῦτα ὡρ́μησεν ἐπὶ Ναπάτων· τοῦτο δ’ ἦν τὸ βασίλειον τῆσ Κανδάκησ, καὶ ἦν ἐνταῦθα υἱὸσ αὐτῆσ· καὶ αὐτὴ δ’ ἔν τινι πλησίον ἵδρυτο χωρίῳ. πρεσβευσαμένησ δὲ περὶ φιλίασ καὶ ἀποδούσησ τοὺσ ἐκ Συήνησ αἰχμαλώτουσ καὶ τοὺσ ἀνδριάντασ, ἐπελθὼν λαμβάνει καὶ τὰ Νάπατα φυγόντοσ τοῦ παιδὸσ καὶ κατασκάπτει· ἐξανδραποδισάμενοσ δ’ ἀναστρέφει πάλιν εἰσ τοὐπίσω μετὰ τῶν λαφύρων, δύσοδα κρίνασ τὰ προσωτέρω· τὴν δὲ Πρῆμνιν τειχίσασ βέλτιον, φρουρὰν ἐμβαλὼν καὶ τροφὴν δυεῖν ἐνιαυτῶν τετρακοσίοισ ἀνδράσιν, ἀπῆρεν εἰσ Ἀλεξάνδρειαν· καὶ τῶν αἰχμαλώτων τοὺσ μὲν ἐλαφυροπώλησε, χιλίουσ δὲ Καίσαρι ἔπεμψε νεωστὶ ἐκ Καντάβρων ἥκοντι, τοὺσ δὲ νόσοι διεχρήσαντο. ἐν τούτῳ μυριάσι Κανδάκη πολλαῖσ ἐπὶ τὴν φρουρὰν ἐπῆλθε· Πετρώνιοσ δ’ ἐξεβοήθησε καὶ φθάνει προσελθὼν εἰσ τὸ φρούριον, καὶ πλείοσι παρασκευαῖσ ἐξασφαλισάμενοσ τὸν τόπον, πρεσβευσαμένων, ἐκέλευσεν ὡσ Καίσαρα πρεσβεύεσθαι· οὐκ εἰδέναι δὲ φασκόντων ὅστισ εἰή Καῖσαρ καὶ ὅπη βαδιστέον εἰή παρ’ αὐτόν, ἔδωκε τοὺσ παραπέμψοντασ· καὶ ἧκον εἰσ Σάμον, ἐνταῦθα τοῦ Καίσαροσ ὄντοσ καὶ μέλλοντοσ εἰσ Συρίαν ἐντεῦθεν προϊέναι, Τιβέριον εἰσ Ἀρμενίαν στέλλοντοσ. πάντων δὲ τυχόντων ὧν ἐδέοντο, ἀφῆκεν αὐτοῖσ καὶ τοὺσ φόρουσ οὓσ ἐπέστησε.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Strabo, Geography, book 17, chapter 1

(스트라본, 지리학, book 17, chapter 1)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION