헬라어 문장 검색 - ΣτραβόΓεογραπ́12́03́

(스트라본, 지리학, Book 12, chapter 3)

τοῦ δὲ Πόντου καθίστατο μὲν Μιθριδάτησ ὁ Εὐπάτωρ βασιλεύσ. εἶχε δὲ τὴν ἀφοριζομένην τῷ Ἅλυϊ μέχρι Τιβαρανῶν καὶ Ἀρμενίων καὶ τῆσ ἐντὸσ Ἅλυοσ τὰ μέχρι Ἀμάστρεωσ καὶ τινῶν τῆσ Παφλαγονίασ μερῶν. προσεκτήσατο δ’ οὗτοσ καὶ τὴν μέχρι Ἡρακλείασ παραλίαν ἐπὶ τὰ δυσμικὰ μέρη, τῆσ Ἡρακλείδου τοῦ Πλατωνικοῦ πατρίδοσ, ἐπὶ δὲ τἀναντία μέχρι Κολχίδοσ καὶ τῆσ μικρᾶσ Ἀρμενίασ, ἃ δὴ καὶ προσέθηκε τῷ Πόντῳ. καὶ δὴ καὶ Πομπήιοσ καταλύσασ ἐκεῖνον ἐν τούτοισ τοῖσ ὁρ́οισ οὖσαν τὴν χώραν ταύτην παρέλαβε· τὰ μὲν πρὸσ Ἀρμενίαν καὶ τὰ περὶ τὴν Κολχίδα τοῖσ συναγωνισαμένοισ δυνάσταισ κατένειμε, τὰ δὲ λοιπὰ εἰσ ἕνδεκα πολιτείασ διεῖλε καὶ τῇ Βιθυνίᾳ προσέθηκεν ὥστ’ ἐξ ἀμφοῖν ἐπαρχίαν γενέσθαι μίαν· μεταξὺ δὲ τῶν Παφλαγόνων τῶν μεσογαίων τινὰσ βασιλεύεσθαι παρέδωκε τοῖσ ἀπὸ Πυλαιμένουσ, καθάπερ καὶ τοὺσ Γαλάτασ τοῖσ ἀπὸ γένουσ τετράρχαισ. ὕστερον δ’ οἱ τῶν Ῥωμαίων ἡγεμόνεσ ἄλλουσ καὶ ἄλλουσ ἐποιήσαντο μερισμούσ, βασιλέασ τε καὶ δυνάστασ καθιστάντεσ καὶ πόλεισ τὰσ μὲν ἐλευθεροῦντεσ τὰσ δὲ ἐγχειρίζοντεσ τοῖσ δυνάσταισ τὰσ δ’ ὑπὸ τῷ δήμῳ τῷ Ῥωμαίων ἐῶντεσ. ἡμῖν δ’ ἐπιοῦσι τὰ καθ’ ἕκαστα ὡσ νῦν ἔχει λεγέσθω, μικρὰ καὶ τῶν προτέρων ἐφαπτομένοισ ὅπου τοῦτο χρήσιμον. ἀρξόμεθα δὲ ἀπὸ Ἡρακλείασ, ἥπερ δυσμικωτάτη ἐστὶ τούτων τῶν τόπων. εἰσ δὴ τὸν Εὔξεινον πόντον εἰσπλέουσιν ἐκ τῆσ Προποντίδοσ ἐν ἀριστερᾷ μὲν τὰ προσεχῆ τῷ Βυζαντίῳ κεῖται·

Θρᾳκῶν δ’ ἐστί, καλεῖται δὲ τὰ ἀριστερὰ τοῦ Πόντου· ἐν δεξιᾷ δὲ τὰ προσεχῆ Χαλκηδόνι· Βιθυνῶν δ’ ἐστὶ τὰ πρῶτα, εἶτα Μαριανδυνῶν τινὲσ δὲ καὶ Καυκώνων φασίν, εἶτα Παφλαγόνων μέχρι Ἅλυοσ, εἶτα Καππαδόκων τῶν πρὸσ τῷ Πόντῳ καὶ τῶν ἑξῆσ μέχρι Κολχίδοσ· ταῦτα δὲ πάντα καλεῖται τὰ δεξιὰ τοῦ Εὐξείνου πόντου. ταύτησ δὲ τῆσ παραλίασ ἁπάσησ ἐπῆρξεν Εὐπάτωρ ἀρξάμενοσ ἀπὸ τῆσ Κολχίδοσ μέχρι Ἡρακλείασ, τὰ δ’ ἐπέκεινα τὰ μέχρι τοῦ στόματοσ καὶ τῆσ Χαλκηδόνοσ τῷ Βιθυνῶν βασιλεῖ συνέμενε. καταλυθέντων δὲ τῶν βασιλέων ἐφύλαξαν οἱ Ῥωμαῖοι τοὺσ αὐτοὺσ ὁρ́ουσ, ὥστε τὴν Ἡράκλειαν προσκεῖσθαι τῷ Πόντῳ, τὰ δ’ ἐπέκειαν Βιθυνοῖσ προσχωρεῖν. οἱ μὲν οὖν Βιθυνοὶ διότι πρότερον Μυσοὶ ὄντεσ μετωνομάσθησαν οὕτωσ ἀπὸ τῶν Θρᾳκῶν τῶν ἐποικησάντων, Βιθυνῶν τε καὶ Θυνῶν, ὁμολογεῖται παρὰ τῶν πλείστων, καὶ σημεῖα τίθενται τοῦ μὲν τῶν Βιθυνῶν ἔθνουσ τὸ μέχρι νῦν ἐν τῇ Θρᾴκῃ λέγεσθαί τινασ Βιθυνούσ, τοῦ δὲ τῶν Θυνῶν τὴν Θυνιάδα ἀκτὴν τὴν πρὸσ Ἀπολλωνίᾳ καὶ Σαλμυδησσῷ.

καὶ οἱ Βέβρυκεσ δὲ οἱ τούτων προεποικήσαντεσ τὴν Μυσίαν Θρᾷκεσ, ὡσ εἰκάζω ἐγώ. εἴρηται δ’ ὅτι καὶ αὐτοὶ οἱ Μυσοὶ Θρᾳκῶν ἄποικοί εἰσι τῶν νῦν λεγομένων Μοισῶν. ταῦτα μὲν οὕτω λέγεται.

τοὺσ δὲ Μαριανδυνοὺσ καὶ τοὺσ Καύκωνασ οὐχ ὁμοίωσ ἅπαντεσ λέγουσι· τὴν γὰρ δὴ Ἡράκλειαν ἐν τοῖσ Μαριανδυνοῖσ ἱδρῦσθαί φασι Μιλησίων κτίσμα· τίνεσ δὲ καὶ πόθεν οὐδενὶ εἴρηται· οὐδὲ διάλεκτοσ οὐδ’ ἄλλη διαφορὰ ἐθνικὴ περὶ τοὺσ ἀνθρώπουσ φαίνεται, παραπλήσιοι δ’ εἰσὶ τοῖσ Βιθυνοῖσ· ἐοίκεν οὖν καὶ τοῦτο Θρᾴκιον ὑπάρξαι τὸ φῦλον. Θεόπομποσ δὲ Μαριανδυνόν φησι μέρουσ τῆσ Παφλαγονίασ ἄρξαντα ὑπὸ πολλῶν δυναστευομένησ, ἐπελθόντα τὴν τῶν Βεβρύκων κατασχεῖν, ἣν δ’ ἐξέλιπεν ἐπώνυμον ἑαυτοῦ καταλιπεῖν. εἴρηται δὲ καὶ τοῦτο ὅτι πρῶτοι τὴν Ἡράκλειαν κτίσαντεσ Μιλήσιοι τοὺσ Μαριανδυνοὺσ εἱλωτεύειν ἠνάγκασαν τοὺσ προκατέχοντασ τὸν τόπον, ὥστε καὶ πιπράσκεσθαι ὑπ’ αὐτῶν, μὴ εἰσ τὴν ὑπερορίαν δέ συμβῆναι γὰρ ἐπὶ τούτοισ, καθάπερ Κρησὶ μὲν ἐθήτευεν ἡ Μνῴα καλουμένη σύνοδοσ, Θετταλοῖσ δὲ οἱ Πενέσται. τοὺσ δὲ Καύκωνασ, οὓσ ἱστοροῦσι τὴν ἐφεξῆσ οἰκῆσαι παραλίαν τοῖσ Μαριανδυνοῖσ μέχρι τοῦ Παρθενίου ποταμοῦ πόλιν ἔχοντασ τὸ Τίειον, οἱ μὲν Σκύθασ φασὶν οἱ δὲ τῶν Μακεδόνων τινὰσ οἱ δὲ τῶν Πελασγῶν·

εἴρηται δέ που καὶ περὶ τούτων πρότερον. Καλλισθένησ δὲ καὶ ἔγραφε τὰ ἔπη ταῦτα εἰσ τὸν διάκοσμον, μετὰ τὸ Κρῶμνάν τ’ Αἰγιαλόν τε καὶ ὑψηλοὺσ Ἐρυθίνουσ τιθείσ Καύκωνασ δ’ αὖτ’ ἦγε Πολυκλέοσ υἱὸσ ἀμύμων, οἳ περὶ Παρθένιον ποταμὸν κλυτὰ δώματ’ ἔναιον. παρήκειν γὰρ ἀφ’ Ἡρακλείασ καὶ Μαριανδυνῶν μέχρι Λευκοσύρων, οὓσ ἡμεῖσ Καππάδοκασ προσαγορεύομεν, τό τε τῶν Καυκώνων γένοσ τὸ περὶ τὸ Τίειον μέχρι Παρθενίου καὶ τὸ τῶν Ἐνετῶν τὸ συνεχὲσ μετὰ τὸν Παρθένιον τῶν ἐχόντων τὸ Κύτωρον· καὶ νῦν δ’ ἔτι Καυκωνίτασ εἶναί τινασ περὶ τὸν Παρθένιον. ἡ μὲν οὖν Ἡράκλεια πόλισ ἐστὶν εὐλίμενοσ καὶ ἄλλωσ ἀξιόλογοσ, ἥ γε καὶ ἀποικίασ ἔστελλεν·

ἐκείνησ γὰρ ἥ τε Χερρόνησοσ ἄποικοσ καὶ ἡ Κάλλατισ· ἦν τε αὐτόνομοσ, εἶτ’ ἐτυραννήθη χρόνουσ τινάσ, εἶτ’ ἠλευθέρωσεν ἑαυτὴν πάλιν· ὕστερον δ’ ἐβασιλεύθη γενομένη ὑπὸ τοῖσ Ῥωμαίοισ· ἐδέξατο δ’ ἀποικίαν Ῥωμαίων ἐπὶ μέρει τῆσ πόλεωσ καὶ τῆσ χώρασ. λαβὼν δὲ παρ’ Ἀντωνίου τὸ μέροσ τοῦτο τῆσ πόλεωσ Ἀδιατόριξ ὁ Δομνεκλείου τετράρχου Γαλατῶν υἱόσ, ὃ κατεῖχον οἱ Ἡρακλειῶται, μικρὸν πρὸ τῶν Ἀκτιακῶν ἐπέθετο νύκτωρ τοῖσ Ῥωμαίοισ καὶ ἀπέσφαξεν αὐτούσ, ἐπιτρέψαντοσ, ὡσ ἔφασκεν ἐκεῖνοσ, Ἀντωνίου· θριαμβευθεὶσ δὲ μετὰ τὴν ἐν Ἀκτίῳ νίκην ἐσφάγη μεθ’ υἱοῦ· ἡ δὲ πόλισ ἐστὶ τῆσ Ποντικῆσ ἐπαρχίασ τῆσ συντεταγμένησ τῇ Βιθυνίᾳ. μεταξὺ δὲ Χαλκηδόνοσ καὶ Ἡρακλείασ ῥέουσι ποταμοὶ πλείουσ, ὧν εἰσιν ὅ τε Ψίλλισ καὶ ὁ Κάλπασ καὶ ὁ Σαγγάριοσ οὗ μέμνηται καὶ ὁ ποιητήσ.

ἔχει δὲ τὰσ πηγὰσ κατὰ Σαγγίαν κώμην ἀφ’ ἑκατὸν καὶ πεντήκοντά που σταδίων οὗτοσ Πεσσινοῦντοσ· διέξεισι δὲ τῆσ ἐπικτήτου Φρυγίασ τὴν πλείω, μέροσ δέ τι καὶ τῆσ Βιθυνίασ ὥστε καὶ τῆσ Νικομηδείασ ἀπέχειν μικρὸν πλείουσ ἢ τριακοσίουσ σταδίουσ, καθ’ ὃ συμβάλλει ποταμὸσ αὐτῷ Γάλλοσ ἐκ Μόδρων τὰσ ἀρχὰσ ἔχων τῆσ ἐφ’ Ἑλλησπόντῳ Φρυγίασ. αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ αὐτὴ τῇ ἐπικτήτῳ, καὶ εἶχον αὐτὴν οἱ Βιθυνοὶ πρότερον. αὐξηθεὶσ δὲ καὶ γενόμενοσ πλωτόσ, καίπερ πάλαι ἄπλωτοσ ὤν, τὴν Βιθυνίαν ὁρίζει πρὸσ ταῖσ ἐκβολαῖσ. πρόκειται δὲ τῆσ παραλίασ ταύτησ καὶ ἡ Θυνία νῆσοσ. ἐν δὲ τῇ Ἡρακλειώτιδι γίνεται τὸ ἀκόνιτον· διέχει δὲ ἡ πόλισ αὕτη τοῦ ἱεροῦ τοῦ Χαλκηδονίου σταδίουσ χιλίουσ που καὶ πεντακοσίουσ, τοῦ δὲ Σαγγαρίου πεντακοσίουσ. τὸ δὲ Τίειόν ἐστι πολίχνιον οὐδὲν ἔχον μνήμησ ἄξιον πλὴν ὅτι Φιλέταιροσ ἐντεῦθεν ἦν, ὁ ἀρχηγέτησ τοῦ τῶν Ἀτταλικῶν βασιλέων γένουσ·

εἶθ’ ὁ Παρθένιοσ ποταμὸσ διὰ χωρίων ἀνθηρῶν φερόμενοσ καὶ διὰ τοῦτο τοῦ ὀνόματοσ τούτου τετυχηκώσ, ἐν αὐτῇ τῇ Παφλαγονίᾳ τὰσ πηγὰσ ἔχων· ἔπειτα ἡ Παφλαγονία καὶ οἱ Ἐνετοί. ζητοῦσι δὲ τίνασ λέγει τοὺσ Ἐνετοὺσ ὁ ποιητὴσ ὅταν φῇ Παφλαγόνων δ’ ἡγεῖτο Πυλαιμένεοσ λάσιον κῆρ ἐξ Ἐνετῶν, ὅθεν ἡμιόνων γένοσ ἀγροτεράων. οὐ γὰρ δείκνυσθαί φασι νῦν Ἐνετοὺσ ἐν τῇ Παφλαγονίᾳ· οἱ δὲ κώμην ἐν τῷ Αἰγιαλῷ φασι δέκα σχοίνουσ ἀπὸ Ἀμάστρεωσ διέχουσαν. Ζηνόδοτοσ δὲ "ἐξ Ἐνετῆσ" γράφει, καὶ φησὶ δηλοῦσθαι τὴν νῦν Ἀμισόν· ἄλλοι δὲ φῦλόν τι τοῖσ Καππάδοξιν ὅμορον στρατεῦσαι μετὰ Κιμμερίων, εἶτ’ ἐκπεσεῖν εἰσ τὸν Ἀδρίαν. τὸ δὲ μάλισθ’ ὁμολογούμενόν ἐστιν ὅτι ἀξιολογώτατον ἦν τῶν Παφλαγόνων φῦλον οἱ Ἐνετοί, ἐξ οὗ ὁ Πυλαιμένησ ἦν· καὶ δὴ καὶ συνεστράτευσαν οὗτοι αὐτῷ πλεῖστοι, ἀποβαλόντεσ δὲ τὸν ἡγεμόνα διέβησαν εἰσ τὴν Θρᾴκην μετὰ τὴν Τροίασ ἅλωσιν, πλανώμενοι δ’ εἰσ τὴν νῦν Ἐνετικὴν ἀφίκοντο. τινὲσ δὲ καὶ Ἀντήνορα καὶ τοὺσ παῖδασ αὐτοῦ κοινωνῆσαι τοῦ στόλου τούτου φασὶ καὶ ἱδρυθῆναι κατὰ τὸν μυχὸν τοῦ Ἀδρίου, καθάπερ ἐμνήσθημεν ἐν τοῖσ Ἰταλικοῖσ. τοὺσ μὲν οὖν Ἐνετοὺσ διὰ τοῦτ’ ἐκλιπεῖν εἰκὸσ καὶ μὴ δείκνυσθαι ἐν τῇ Παφλαγονίᾳ. τοὺσ δὲ Παφλαγόνασ πρὸσ ἑώ μὲν ὁρίζει ὁ Ἅλυσ ποταμόσ ὃσ ῥέων ἀπὸ μεσημβρίησ μεταξὺ Σύρων τε καὶ Παφλαγόνων ἐξίει κατὰ τὸν Ἡρόδοτον ἐσ τὸν Εὔξεινον καλεόμενον πόντον, Σύρουσ λέγοντα τοὺσ Καππάδοκασ·

καὶ γὰρ ἔτι καὶ νῦν Λευκόσυροι καλοῦνται, Σύρων καὶ τῶν ἔξω τοῦ Ταύρου λεγομένων· κατὰ δὲ τὴν πρὸσ τοὺσ ἐντὸσ τοῦ Ταύρου σύγκρισιν, ἐκείνων ἐπικεκαυμένων τὴν χρόαν τούτων δὲ μή, τοιαύτην τὴν ἐπωνυμίαν γενέσθαι συνέβη· καὶ Πίνδαρόσ φησιν ὅτι αἱ Ἀμαζόνεσ Σύριον εὐρυαίχμαν δίεπον στρατόν, τὴν ἐν τῇ Θεμισκύρᾳ κατοικίαν οὕτω δηλῶν. ἡ δὲ Θεμίσκυρά ἐστιν τῶν Ἀμισηνῶν, αὕτη δὲ Λευκοσύρων τῶν μετὰ τὸν Ἅλυν. πρὸσ ἑώ μὲν τοίνυν ὁ Ἅλυσ ὁρ́ιον τῶν Παφλαγόνων, πρὸσ νότον δὲ Φρύγεσ καὶ οἱ ἐποικήσαντεσ Γαλάται, πρὸσ δύσιν δὲ Βιθυνοὶ καὶ Μαριανδυνοί τὸ γὰρ τῶν Καυκώνων γένοσ ἐξέφθαρται τελέωσ πάντοθεν, πρὸσ ἄρκτον δὲ ὁ Εὔξεινοσ ἔστι. τῆσ δὲ χώρασ ταύτησ διῃρημένησ εἴσ τε τὴν μεσόγαιαν καὶ τὴν ἐπὶ θαλάττῃ διατείνουσαν ἀπὸ τοῦ Ἅλυοσ μέχρι Βιθυνίασ, ἑκατέραν τὴν μὲν παραλίαν ἑώσ τῆσ Ἡρακλείασ εἶχεν ὁ Εὐπάτωρ, τῆσ δὲ μεσογαίασ τὴν μὲν ἐγγυτάτω ἔσχεν, ἧσ τινα καὶ πέραν τοῦ Ἅλυοσ διέτεινε καὶ μέχρι δεῦρο τοῖσ Ῥωμαίοισ ἡ Ποντικὴ ἐπαρχία ἀφώρισται, τὰ λοιπὰ δ’ ἦν ὑπὸ δυνάσταισ καὶ μετὰ τὴν Μιθριδάτου κατάλυσιν. περὶ μὲν δὴ τῶν ἐν τῇ μεσογαίᾳ Παφλαγόνων ἐροῦμεν ὕστερον τῶν μὴ ὑπὸ τῷ Μιθριδάτῃ, νῦν δὲ πρόκειται τὴν ὑπ’ ἐκείνῳ χώραν, κληθεῖσαν δὲ Πόντον, διελθεῖν. μετὰ δὴ τὸν Παρθένιον ποταμὸν ἔστιν Ἄμαστρισ ὁμώνυμοσ τῆσ συνῳκικυίασ πόλισ·

ἵδρυται δ’ ἐπὶ χερρονήσου λιμένασ ἔχουσα τοῦ ἰσθμοῦ ἑκατέρωθεν· ἦν δ’ ἡ Ἄμαστρισ γυνὴ μὲν Διονυσίου τοῦ Ἡρακλείασ τυράννου, θυγάτηρ δὲ Ὀξυάθρου τοῦ Δαρείου ἀδελφοῦ τοῦ κατὰ Ἀλέξανδρον. ἐκείνη μὲν οὖν ἐκ τεττάρων κατοικιῶν συνῴκισε τὴν πόλιν, ἔκ τε Σησάμου καὶ Κυτώρου καὶ Κρώμνησ ὧν καὶ Ὅμηροσ μέμνηται ἐν τῷ Παφλαγονικῷ διακόσμῳ, τετάρτησ δὲ τῆσ Τίου· ἀλλ’ αὕτη μὲν ταχὺ ἀπέστη τῆσ κοινωνίασ, αἱ δὲ ἄλλαι συνέμειναν, ὧν ἡ Σήσαμοσ ἀκρόπολισ τῆσ Ἀμάστρεωσ λέγεται. τὸ δὲ Κύτωρον ἐμπόριον ἦν ποτε Σινωπέων, ὠνόμασται δ’ ἀπὸ Κυτώρου τοῦ Φρίξου παιδόσ, ὡσ Ἔφορόσ φησι. πλείστη δὲ καὶ ἀρίστη πύξοσ φύεται κατὰ τὴν Ἀμαστριανήν, καὶ μάλιστα περὶ τὸ Κύτωρον. ὁ δὲ Αἰγιαλὸσ ἔστι μὲν ᾐὼν μακρὰ πλειόνων ἢ ἑκατὸν σταδίων, ἔχει δὲ καὶ κώμην ὁμώνυμον, ἧσ μέμνηται ὁ ποιητὴσ ὅταν φῇ Κρῶμνάν τ’ Αἰγιαλόν τε καὶ ὑψηλοὺσ Ἐρυθίνουσ. γράφουσι δέ τινεσ Κρῶμναν Κωβίαλόν τε. Ἐρυθίνουσ δὲ λέγεσθαί φασι τοὺσ νῦν Ἐρυθρίνουσ ἀπὸ τῆσ χρόασ· δύο δ’ εἰσὶ σκόπελοι. μετὰ δὲ Αἰγιαλὸν Κάραμβισ, ἄκρα μεγάλη πρὸσ τὰσ ἄρκτουσ ἀνατεταμένη καὶ τὴν Σκυθικὴν χερρόνησον. ἐμνήσθημεν δ’ αὐτῆσ πολλάκισ καὶ τοῦ ἀντικειμένου αὐτῇ Κριοῦ μετώπου, διθάλαττον ποιοῦντοσ τὸν Εὔξεινον πόντον. μετὰ δὲ Κάραμβιν Κίνωλισ καὶ Ἀντικίνωλισ καὶ Ἀβώνου τεῖχοσ πολίχνιον, καὶ Ἀρμένη ἐφ’ ᾗ παροιμιάζονται ὅστισ ἔργον οὐδὲν εἶχεν Ἀρμένην ἐτείχισεν. ἔστι δὲ κώμη τῶν Σινωπέων ἔχουσα λιμένα. εἶτ’ αὐτὴ Σινώπη, σταδίουσ πεντήκοντα τῆσ Ἀρμένησ διέχουσα, ἀξιολογωτάτη τῶν ταύτῃ πόλεων.

ἔκτισαν μὲν οὖν αὐτὴν Μιλήσιοι, κατασκευασαμένη δὲ ναυτικὸν ἐπῆρχε τῆσ ἐντὸσ Κυανέων θαλάττησ, καὶ ἔξω δὲ πολλῶν ἀγώνων μετεῖχε τοῖσ Ἕλλησιν· αὐτονομηθεῖσα δὲ πολὺν χρόνον οὐδὲ διὰ τέλουσ ἐφύλαξε τὴν ἐλευθερίαν, ἀλλ’ ἐκ πολιορκίασ ἑάλω καὶ ἐδούλευσε Φαρνάκῃ πρῶτον, ἔπειτα τοῖσ διαδεξαμένοισ ἐκεῖνον μέχρι τοῦ Εὐπάτοροσ καὶ τῶν καταλυσάντων Ῥωμαίων ἐκεῖνον. ὁ δὲ Εὐπάτωρ καὶ ἐγεννήθη ἐκεῖ καὶ ἐτράφη· διαφερόντωσ δὲ ἐτίμησεν αὐτὴν μητρόπολίν τε τῆσ βασιλείασ ὑπέλαβεν. ἔστι δὲ καὶ φύσει καὶ προνοίᾳ κατεσκευασμένη καλῶσ· ἵδρυται γὰρ ἐπὶ αὐχένι χερρονήσου τινόσ, ἑκατέρωθεν δὲ τοῦ ἰσθμοῦ λιμένεσ καὶ ναύσταθμα καὶ πηλαμυδεῖα θαυμαστά, περὶ ὧν εἰρήκαμεν ὅτι δευτέραν θήραν οἱ Σινωπεῖσ ἔχουσι, τρίτην δὲ Βυζάντιοι· καὶ κύκλῳ δ’ ἡ χερρόνησοσ προβέβληται ῥαχιώδεισ ἀκτὰσ ἐχούσασ καὶ κοιλάδασ τινὰσ ὡσανεὶ βόθρουσ πετρίνουσ, οὓσ καλοῦσι χοινικίδασ· πληροῦνται δὲ οὗτοι μετεωρισθείσησ τῆσ θαλάττησ, ὡσ καὶ διὰ τοῦτο οὐκ εὐπρόσιτον τὸ χωρίον καὶ διὰ τὸ πᾶσαν τὴν τῆσ πέτρασ ἐπιφάνειαν ἐχινώδη καὶ ἀνεπίβατον εἶναι γυμνῷ ποδί· ἄνωθεν μέντοι καὶ ὑπὲρ τῆσ πόλεωσ εὔγεών ἐστι τὸ ἔδαφοσ καὶ ἀγροκηπίοισ κεκόσμηται πυκνοῖσ, πολὺ δὲ μᾶλλον τὰ προάστεια. αὐτὴ δ’ ἡ πόλισ τετείχισται καλῶσ, καὶ γυμνασίῳ δὲ καὶ ἀγορᾷ καὶ στοαῖσ κεκόσμηται λαμπρῶσ. τοιαύτη δὲ οὖσα δὶσ ὅμωσ ἑάλω, πρότερον μὲν τοῦ Φαρνάκου παρὰ δόξαν αἰφνιδίωσ ἐπιπεσόντοσ, ὕστερον δὲ ὑπὸ Λευκόλλου καὶ τοῦ ἐγκαθημένου τυράννου καὶ ἐντὸσ ἅμα καὶ ἐκτὸσ πολιορκουμένη· ὁ γὰρ ἐγκατασταθεὶσ ὑπὸ τοῦ βασιλέωσ φρούραρχοσ Βακχίδησ ὑπονοῶν ἀεί τινα προδοσίαν ἐκ τῶν ἔνδοθεν καὶ πολλὰσ αἰκίασ καὶ σφαγὰσ ποιῶν, ἀπαγορεῦσαι τοὺσ ἀνθρώπουσ ἐποίησε πρὸσ ἄμφω μήτ’ ἀμύνασθαι δυναμένουσ γενναίωσ μήτε προσθέσθαι κατὰ συμβάσεισ. ἑάλωσαν δ’ οὖν· καὶ τὸν μὲν ἄλλον κόσμον τῆσ πόλεωσ διεφύλαξεν ὁ Λεύκολλοσ, τὴν δὲ τοῦ Βιλλάρου σφαῖραν ἦρε καὶ τὸν Αὐτόλυκον, Σθένιδοσ ἔργον, ὃν ἐκεῖνοι οἰκιστὴν ἐνόμιζον καὶ ἐτίμων ὡσ θεόν· ἦν δὲ καὶ μαντεῖον αὐτοῦ· δοκεῖ δὲ τῶν Ιἄσονι συμπλευσάντων εἶναι καὶ κατασχεῖν τοῦτον τὸν τόπον. εἶθ’ ὕστερον Μιλήσιοι τὴν εὐφυί̈αν ἰδόντεσ καὶ τὴν ἀσθένειαν τῶν ἐνοικούντων ἐξιδιάσαντο καὶ ἐποίκουσ ἔστειλαν· νυνὶ δὲ καὶ Ῥωμαίων ἀποικίαν δέδεκται, καὶ μέροσ τῆσ πόλεωσ καὶ τῆσ χώρασ ἐκείνων ἐστί. διέχει δὲ τοῦ μὲν Ιἑροῦ τρισχιλίουσ καὶ πεντακοσίουσ, ἀφ’ Ἡρακλείασ δὲ δισχιλίουσ, Καράμβεωσ δὲ ἑπτακοσίουσ σταδίουσ. ἄνδρασ δὲ ἐξήνεγκεν ἀγαθούσ, τῶν μὲν φιλοσόφων Διογένη τὸν κυνικὸν καὶ Τιμόθεον τὸν Πατρίωνα, τῶν δὲ ποιητῶν Δίφιλον τὸν κωμικόν, τῶν δὲ συγγραφέων Βάτωνα τὸν πραγματευθέντα τὰ Περσικά. ἐντεῦθεν δ’ ἐφεξῆσ ἡ τοῦ Ἅλυοσ ἐκβολὴ ποταμοῦ·

ὠνόμασται δ’ ἀπὸ τῶν ἁλῶν ἃσ παραρρεῖ· ἔχει δὲ τὰσ πηγὰσ ἐν τῇ μεγάλῃ Καππαδοκίᾳ τῆσ Ποντικῆσ πλησίον κατὰ τὴν Καμισηνήν, ἐνεχθεὶσ δ’ ἐπὶ δύσιν πολύσ, εἶτ’ ἐπιστρέψασ πρὸσ τὴν ἄρκτον διά τε Γαλατῶν καὶ Παφλαγόνων ὁρίζει τούτουσ τε καὶ τοὺσ Λευκοσύρουσ. ἔχει δὲ καὶ ἡ Σινωπῖτισ καὶ πᾶσα ἡ μέχρι Βιθυνίασ ὀρεινὴ ἡ ὑπερκειμένη τῆσ λεχθείσησ παραλίασ ναυπηγήσιμον ὕλην ἀγαθὴν καὶ εὐκατακόμιστον. ἡ δὲ Σινωπῖτισ καὶ σφένδαμνον φύει καὶ ὀροκάρυον, ἐξ ὧν τὰσ τραπέζασ τέμνουσιν· ἅπασα δὲ καὶ ἐλαιόφυτόσ ἐστιν ἡ μικρὸν ὑπὲρ τῆσ θαλάττησ γεωργουμένη. μετὰ δὲ τὴν ἐκβολὴν τοῦ Ἅλυοσ ἡ Γαζηλωνῖτίσ ἐστι μέχρι τῆσ Σαραμηνῆσ, εὐδαίμων χώρα καὶ πεδιὰσ πᾶσα καὶ πάμφοροσ·

ἔχει δὲ καὶ προβατείαν ὑποδιφθέρου καὶ μαλακῆσ ἐρέασ, ἧσ καθ’ ὅλην τὴν Καππαδοκίαν καὶ τὸν Πόντον σφόδρα πολλὴ σπάνισ ἐστί· γίνονται δὲ καὶ ζορκέσ, ὧν ἀλλαχοῦ σπάνισ ἐστί. ταύτησ δὲ τῆσ χώρασ τὴν μὲν ἔχουσιν Ἀμισηνοί, τὴν δ’ ἔδωκε Δηιοτάρῳ Πομπήιοσ, καθάπερ καὶ τὰ περὶ Φαρνακίαν καὶ τὴν Τραπεζουσίαν μέχρι Κολχίδοσ καὶ τῆσ μικρᾶσ Ἀρμενίασ· καὶ τούτων ἀπέδειξεν αὐτὸν βασιλέα, ἔχοντα καὶ τὴν πατρῴαν τετραρχίαν τῶν Γαλατῶν, τοὺσ Τολιστοβωγίουσ. ἀποθανόντοσ δ’ ἐκείνου πολλαὶ διαδοχαὶ τῶν ἐκείνου γεγόνασι. μετὰ δὲ τὴν Γαζηλῶνα ἡ Σαραμηνὴ καὶ Ἀμισὸσ πόλισ ἀξιόλογοσ, διέχουσα τῆσ Σινώπησ περὶ ἐνακοσίουσ σταδίουσ.

φησὶ δ’ αὐτὴν Θεόπομποσ πρώτουσ Μιλησίουσ κτίσαι . . . Καππαδόκων ἄρχοντα, τρίτον δ’ ὑπ’ Ἀθηνοκλέουσ καὶ Ἀθηναίων ἐποικισθεῖσαν Πειραιᾶ μετονομασθῆναι. καὶ ταύτην δὲ κατέσχον οἱ βασιλεῖσ, ὁ δ’ Εὐπάτωρ ἐκόσμησεν ἱεροῖσ καὶ προσέκτισε μέροσ. Λεύκολλοσ δὲ καὶ ταύτην ἐπολιόρκησεν, εἶθ’ ὕστερον Φαρνάκησ ἐκ Βοσπόρου διαβάσ· ἐλευθερωθεῖσαν δ’ ὑπὸ Καίσαροσ τοῦ θεοῦ παρέδωκεν Ἀντώνιοσ βασιλεῦσιν· εἶθ’ ὁ τύραννοσ Στράτων κακῶσ αὐτὴν διέθηκεν· εἶτ’ ἠλευθερώθη πάλιν μετὰ τὰ Ἀκτιακὰ ὑπὸ Καίσαροσ τοῦ Σεβαστοῦ, καὶ νῦν εὖ συνέστηκεν. ἔχει δὲ τήν τε ἄλλην χώραν καλὴν καὶ τὴν Θεμίσκυραν τὸ τῶν Ἀμαζόνων οἰκητήριον, καὶ τὴν Σιδήνην. ἔστι δὲ ἡ Θεμίσκυρα πεδίον τῇ μὲν ὑπὸ τοῦ πελάγουσ κλυζόμενον, ὅσον ἑξήκοντα σταδίουσ τῆσ πόλεωσ διέχον, τῇ δ’ ὑπὸ τῆσ ὀρεινῆσ εὐδένδρου καὶ διαρρύτου ποταμοῖσ αὐτόθεν τὰσ πηγὰσ ἔχουσιν.

ἐκ μὲν οὖν τούτων πληρούμενοσ ἁπάντων εἷσ ποταμὸσ διέξεισι τὸ πεδίον Θερμώδων καλούμενοσ· ἄλλοσ δὲ τούτῳ πάρισοσ ῥέων ἐκ τῆσ καλουμένησ Φαναροίασ τὸ αὐτὸ διέξεισι πεδίον· καλεῖται δὲ Ἶρισ. ἔχει δὲ τὰσ πηγὰσ ἐν αὐτῷ τῷ Πόντῳ, ῥυεὶσ δὲ διὰ πόλεωσ μέσησ Κομάνων τῶν Ποντικῶν καὶ διὰ τῆσ Δαζιμωνίτιδοσ εὐδαίμονοσ πεδίου πρὸσ δύσιν, εἶτ’ ἐπιστρέφει πρὸσ τὰσ ἄρκτουσ παρ’ αὐτὰ τὰ Γαζίουρα, παλαιὸν βασίλειον, νῦν δ’ ἔρημον· εἶτα ἀνακάμπτει πάλιν πρὸσ ἑώ παραλαβὼν τόν τε Σκύλακα καὶ ἄλλουσ ποταμούσ, καὶ παρ’ αὐτὸ τὸ τῆσ Ἀμασείασ ἐνεχθεὶσ τεῖχοσ, τῆσ ἡμετέρασ πατρίδοσ, πόλεωσ ἐρυμνοτάτησ, εἰσ τὴν Φανάροιαν πρόεισιν· ἐνταῦθα δὲ συμβαλὼν ὁ Λύκοσ αὐτῷ τὰσ ἀρχὰσ ἐξ Ἀρμενίασ ἔχων γίνεται καὶ αὐτὸσ Ἶρισ· εἶθ’ ἡ Θεμίσκυρα ὑποδέχεται τὸ ῥεῦμα καὶ τὸ Ποντικὸν πέλαγοσ. διὰ δὲ τοῦτο ἔνδροσόν ἐστι καὶ ποάζον ἀεὶ τὸ πεδίον τοῦτο τρέφειν ἀγέλασ βοῶν τε ὁμοίωσ καὶ ἵππων δυνάμενον, σπόρον δὲ πλεῖστον δέχεται τὸν ἐκ τῆσ ἐλύμου καὶ κέγχρου, μᾶλλον δὲ ἀνέκλειπτον· αὐχμοῦ γάρ ἐστι κρείττων ἡ εὐυδρία παντόσ, ὥστ’ οὐδὲ λιμὸσ καθικνεῖται τῶν ἀνθρώπων τούτων οὐδ’ ἅπαξ· τοσαύτην δ’ ὀπώραν ἐκδίδωσιν ἡ παρόρειοσ τὴν αὐτοφυῆ καὶ ἀγρίαν σταφυλῆσ τε καὶ ὄχνησ καὶ μήλου καὶ τῶν καρυωδῶν ὥστε κατὰ πᾶσαν τοῦ ἔτουσ ὡρ́αν ἀφθόνωσ εὐπορεῖν τοὺσ ἐξιόντασ ἐπὶ τὴν ὕλην, τοτὲ μὲν ἔτι κρεμαμένων τῶν καρπῶν ἐν τοῖσ δένδρεσι, τοτὲ δ’ ἐν τῇ πεπτωκυίᾳ φυλλάδι καὶ ὑπ’ αὐτῇ κειμένων βαθείᾳ καὶ πολλῇ κεχυμένῃ. συχναὶ δὲ καὶ θῆραι παντοίων ἀγρευμάτων διὰ τὴν εὐπορίαν τῆσ τροφῆσ. μετὰ δὲ τὴν Θεμίσκυράν ἐστιν ἡ Σιδήνη, πεδίον εὔδαιμον, οὐχ ὁμοίωσ δὲ κατάρρυτον, ἔχον χωρία ἐρυμνὰ ἐπὶ τῇ παραλίᾳ, τήν τε Σίδην ἀφ’ ἧσ ὠνομάσθη Σιδήνη, καὶ Χάβακα καὶ Φάβδα·

μέχρι μὲν δὴ δεῦρο Ἀμισηνή. ἄνδρεσ δὲ γεγόνασιν ἄξιοι μνήμησ κατὰ παιδείαν ἐνταῦθα μαθηματικοὶ μὲν Δημήτριοσ ὁ τοῦ Ῥαθηνοῦ καὶ Διονυσόδωροσ ὁμώνυμοσ τῷ Μηλίῳ γεωμέτρῃ, γραμματικὸσ δὲ Τυραννίων οὗ ἡμεῖσ ἠκροασάμεθα. μετὰ δὲ τὴν Σιδήνην ἡ Φαρνακία ἐστὶν ἐρυμνὸν πόλισμα, καὶ μετὰ ταῦτα ἡ Τραπεζοῦσ πόλισ Ἑλληνίσ, εἰσ ἣν ἀπὸ τῆσ Ἀμισοῦ περὶ δισχιλίουσ καὶ διακοσίουσ σταδίουσ ἐστὶν ὁ πλοῦσ·

εἶτ’ ἔνθεν εἰσ Φᾶσιν χίλιοί που καὶ τετρακόσιοι, ὥστε οἱ σύμπαντεσ ἀπὸ τοῦ Ιἑροῦ μέχρι Φάσιδοσ περὶ ὀκτακισχιλίουσ σταδίουσ εἰσὶν ἢ μικρῷ πλείουσ ἢ ἐλάττουσ. ἐν δὲ τῇ παραλίᾳ ταύτῃ ἀπὸ Ἀμισοῦ πλέουσιν ἡ Ἡράκλειοσ ἄκρα πρῶτον ἔστιν, εἶτ’ ἄλλη ἄκρα Ιἀσόνιον καὶ ὁ Γενήτησ, εἶτα Κοτύωρα πολίχνη ἐξ ἧσ συνῳκίσθη ἡ Φαρνακία, εἶτ’ Ἰσχόπολισ κατερηριμμένη, εἶτα κόλποσ ἐν ᾧ Κερασοῦσ τε καὶ Ἑρμώνασσα κατοικίαι μέτριαι, εἶτα τῆσ Ἑρμωνάσσησ πλησίον ἡ Τραπεζοῦσ, εἶθ’ ἡ Κολχίσ· ἐνταῦθα δέ που ἐστὶ καὶ Ζυγόπολίσ τισ λεγομένη κατοικία. περὶ μὲν οὖν τῆσ Κολχίδοσ εἴρηται καὶ τῆσ ὑπερκειμένησ παραλίασ. τῆσ δὲ Τραπεζοῦντοσ ὑπέρκεινται καὶ τῆσ Φαρνακίασ Τιβαρανοί τε καὶ Χαλδαῖοι καὶ Σάννοι, οὓσ πρότερον ἐκάλουν Μάκρωνασ, καὶ ἡ μικρὰ Ἀρμενία·

καὶ οἱ Ἀππαῗται δέ πωσ πλησιάζουσι τοῖσ χωρίοισ τούτοισ οἱ πρότερον Κερκῖται. διήκει δὲ διὰ τούτων ὅ τε Σκυδίσησ ὄροσ τραχύτατον συνάπτον τοῖσ Μοσχικοῖσ ὄρεσι τοῖσ ὑπὲρ τῆσ Κολχίδοσ, οὗ τὰ ἄκρα κατέχουσιν οἱ Ἑπτακωμῆται, καὶ ὁ Παρυάδρησ ὁ μέχρι τῆσ μικρᾶσ Ἀρμενίασ ἀπὸ τῶν κατὰ Σιδήνην καὶ Θεμίσκυραν τόπων διατείνων καὶ ποιῶν τὸ ἑωθινὸν τοῦ Πόντου πλευρόν. εἰσὶ δ’ ἅπαντεσ μὲν οἱ ὄρειοι τούτων ἄγριοι τελέωσ, ὑπερβέβληνται δὲ τοὺσ ἄλλουσ οἱ Ἑπτακωμῆται· τινὲσ δὲ καὶ ἐπὶ δένδρεσιν ἢ πυργίοισ οἰκοῦσι, διὸ καὶ Μοσυνοίκουσ ἐκάλουν οἱ παλαιοί, τῶν πύργων μοσσύνων λεγομένων. ζῶσι δ’ ἀπὸ θηρείων σαρκῶν καὶ τῶν ἀκροδρύων, ἐπιτίθενται δὲ καὶ τοῖσ ὁδοιποροῦσι καταπηδήσαντεσ ἀπὸ τῶν ἰκρίων. οἱ δὲ Ἑπτακωμῆται τρεῖσ Πομπηίου σπείρασ κατέκοψαν διεξιούσασ τὴν ὀρεινήν, κεράσαντεσ κρατῆρασ ἐν ταῖσ ὁδοῖσ τοῦ μαινομένου μέλιτοσ, ὃ φέρουσιν οἱ ἀκρεμόνεσ τῶν δένδρων· πιοῦσι γὰρ καὶ παρακόψασιν ἐπιθέμενοι ῥᾳδίωσ διεχειρίσαντο τοὺσ ἀνθρώπουσ. ἐκαλοῦντο δὲ τούτων τινὲσ τῶν βαρβάρων καὶ Βύζηρεσ. οἱ δὲ νῦν Χαλδαῖοι Χάλυβεσ τὸ παλαιὸν ὠνομάζοντο, καθ’ οὓσ μάλιστα ἡ Φαρνακία ἵδρυται, κατὰ θάλατταν μὲν ἔχουσα εὐφυί̈αν τὴν ἐκ τῆσ πηλαμυδείασ πρώτιστα γὰρ ἁλίσκεται ἐνταῦθα τὸ ὄψον τοῦτο, ἐκ δὲ τῆσ γῆσ τὰ μέταλλα νῦν μὲν σιδήρου πρότερον δὲ καὶ ἀργύρου.

ὅλωσ δὲ κατὰ τοὺσ τόπουσ τούτουσ ἡ παραλία στενὴ τελέωσ ἐστίν· ὑπέρκειται γὰρ εὐθὺσ τὰ ὄρη μετάλλων πλήρη καὶ δρυμῶν, γεωργεῖται δ’ οὐ πολλά· λείπεται δὴ τοῖσ μὲν μεταλλευταῖσ ἐκ τῶν μετάλλων ὁ βίοσ, τοῖσ δὲ θαλαττουργοῖσ ἐκ τῆσ ἁλιείασ καὶ μάλιστα τῶν πηλαμύδων καὶ τῶν δελφίνων· ἐπακολουθοῦντεσ γὰρ ταῖσ ἀγέλαισ τῶν ἰχθύων, κορδύλησ τε καὶ θύννησ καὶ αὐτῆσ τῆσ πηλαμύδοσ, πιαίνονταί τε καὶ εὐάλωτοι γίνονται διὰ τὸ πλησιάζειν τῇ γῇ προαλέστερον· δελεαζομένουσ μόνοι οὗτοι κατακόπτουσι τοὺσ δελφῖνασ καὶ τῷ στέατι πολλῷ χρῶνται πρὸσ ἅπαντα. τούτουσ οὖν οἶμαι λέγειν τὸν ποιητὴν Ἁλιζώνουσ ἐν τῷ μετὰ τοὺσ Παφλαγόνασ καταλόγῳ αὐτὰρ Ἁλιζώνων Ὀδίοσ καὶ Ἐπίστροφοσ ἦρχον τηλόθεν ἐξ Ἀλύβησ, ὅθεν ἀργύρου ἐστὶ γενέθλη.

ἡμεῖσ δ’ ἀντιπαραθέντεσ τῇ ἡμετέρᾳ τὴν ἐκείνου καὶ τὰσ τῶν ἄλλων ὑπολήψεισ σκοπῶμεν. ἤτοι τῆσ γραφῆσ μετατεθείσησ ἀπὸ τοῦ "τηλόθεν ἐκ Χαλύβησ," ἢ τῶν ἀνθρώπων πρότερον Ἀλύβων λεγομένων ἀντὶ Χαλύβων· οὐ γὰρ νῦν μὲν δυνατὸν γέγονεν ἐκ Χαλύβων Χαλδαίουσ λεχθῆναι, πρότερον δ’ οὐκ ἐνῆν ἀντὶ Ἀλύβων Χάλυβασ, καὶ ταῦτα τῶν ὀνομάτων μεταπτώσεισ πολλὰσ δεχομένων καὶ μάλιστα ἐν τοῖσ βαρβάροισ· Σίντιεσ γὰρ ἐκαλοῦντό τινεσ τῶν Θρᾳκῶν, εἶτα Σιντοί, εἶτα Σάιοι, παρ’ οἷσ φησιν Ἀρχίλοχοσ τὴν ἀσπίδα ῥῖψαι ἀσπίδα μὲν Σαί̈ων τισ ἀνείλετο, τὴν παρὰ θάμνῳ ἔντοσ ἀμώμητον κάλλιπον οὐκ ἐθέλων. οἱ δ’ αὐτοὶ οὗτοι Σαπαῖοι νῦν ὀνομάζονται· πάντεσ γὰρ οὗτοι περὶ Ἄβδηρα τὴν οἴκησιν εἶχον καὶ τὰσ περὶ Λῆμνον νήσουσ· ὁμοίωσ δὲ καὶ Βρῦγοι καὶ Βρύγεσ καὶ Φρύγεσ οἱ αὐτοί, καὶ Μυσοὶ καὶ Μαίονεσ καὶ Μῄονεσ· οὐ χρεία δὲ πλεονάζειν. ὑπονοεῖ δὲ καὶ ὁ Σκήψιοσ τὴν τοῦ ὀνόματοσ μετάπτωσιν ἐξ Ἀλύβων εἰσ Χάλυβασ, τὰ δ’ ἑξῆσ καὶ τὰ συνῳδὰ οὐ νοῶν, καὶ μάλιστα ἐκ τίνοσ Ἁλιζώνουσ εἴρηκε τοὺσ Χάλυβασ, ἀποδοκιμάζει τὴν δόξαν· οἱ μὲν οὖν μεταγράφουσιν "Ἀλαζώνων" οἱ δ’ "Ἀμαζώνων" ποιοῦντεσ, τὸ δ’ "ἐξ Ἀλύβησ" "ἐξ Ἀλόπησ" ἢ "ἐξ Ἀλόβησ," τοὺσ μὲν Σκύθασ Ἀλαζῶνασ φάσκοντεσ ὑπὲρ τὸν Βορυσθένη καὶ Καλλιπίδασ καὶ ἄλλα ὀνόματα, ἅπερ Ἑλλάνικόσ τε καὶ Ἡρόδοτοσ καὶ Εὔδοξοσ κατεφλυάρησαν ἡμῶν, τοὺσ δ’ Ἀμαζῶνασ μεταξὺ Μυσίασ καὶ Καρίασ καὶ Λυδίασ, καθάπερ Ἔφοροσ νομίζει, πλησίον Κύμησ τῆσ πατρίδοσ αὐτοῦ·

καὶ τοῦτο μὲν ἔχεταί τινοσ λόγου τυχὸν ἴσωσ· εἰή γὰρ ἂν λέγων τὴν ὑπὸ τῶν Αἰολέων καὶ Ιὤνων οἰκισθεῖσαν ὕστερον, πρότερον δ’ ὑπὸ Ἀμαζόνων, ὧν καὶ ἐπωνύμουσ πόλεισ τινὰσ εἶναί φασι· καὶ γὰρ Ἔφεσον καὶ Σμύρναν καὶ Κύμην καὶ Μύριναν. ἡ δὲ Ἀλύβη ἢ ὥσ τινεσ Ἀλόπη ἢ Ἀλόβη πῶσ ἂν ἐν τοῖσ τόποισ τούτοισ ἐξητάζετο; πῶσ δὲ τηλόθεν; πῶσ δ’ ἡ τοῦ ἀργύρου γενέθλη; ταῦτα μὲν ἀπολύεται τῇ μεταγραφῇ·

γράφει γὰρ οὕτωσ αὐτὰρ Ἀμαζώνων Ὀδίοσ καὶ Ἐπίστροφοσ ἦρχον, ἐλθόντ’ ἐξ Ἀλόπησ, ὅ θ’ Ἀμαζονίδων γένοσ ἐστί. ταῦτα δ’ ἀπολυσάμενοσ εἰσ ἄλλο ἐμπέπτωκε πλάσμα· οὐδαμοῦ γὰρ ἐνθάδε εὑρίσκεται Ἀλόπη· καὶ ἡ μεταγραφὴ δὲ παρὰ τὴν τῶν ἀντιγράφων τῶν ἀρχαίων πίστιν καινοτομουμένη ἐπὶ τοσοῦτον σχεδιασμῷ ἐοίκεν. ὁ δὲ Σκήψιοσ οὔτε τὴν τούτου δόξαν ἐοίκεν ἀποδεξάμενοσ οὔτε τῶν περὶ τὴν Παλλήνην τοὺσ Ἁλιζώνουσ ὑπολαβόντων, ὧν ἐμνήσθημεν ἐν τοῖσ Μακεδονικοῖσ. ὁμοίωσ διαπορεῖ καὶ πῶσ ἐκ τῶν ὑπὲρ τὸν Βορυσθένην νομάδων ἀφῖχθαι συμμαχίαν τοῖσ Τρωσί τισ νομίσειεν, ἐπαινεῖ δὲ μάλιστα τὴν Ἑκαταίου τοῦ Μιλησίου καὶ Μενεκράτουσ τοῦ Ἐλαί̈του τῶν Ξενοκράτουσ γνωρίμων ἀνδρὸσ δόξαν καὶ τὴν Παλαιφάτου, ὧν ὁ μὲν ἐν γῆσ περιόδῳ φησίν ἐπὶ δ’ Ἀλαζίᾳ πόλι ποταμὸσ Ὀδρύσησ ῥέων διὰ Μυγδονίησ πεδίου ἀπὸ δύσιοσ ἐκ τῆσ λίμνησ τῆσ Δασκυλίτιδοσ ἐσ Ῥύνδακον ἐσβάλλει. ἔρημον δὲ εἶναι νῦν τὴν Ἀλαζίαν λέγει, κώμασ δὲ πολλὰσ τῶν Ἀλαζώνων οἰκεῖσθαι, δι’ ὧν Ὀδρύσησ ῥεῖ, ἐν δὲ ταύταισ τὸν Ἀπόλλωνα τιμᾶσθαι διαφερόντωσ, καὶ μάλιστα κατὰ τὴν ἐφορίαν τῶν Κυζικηνῶν. ὁ δὲ Μενεκράτησ ἐν τῇ Ἑλλησποντιακῇ περιόδῳ ὑπερκεῖσθαι λέγει τῶν περὶ τὴν Μύρλειαν τόπων ὀρεινὴν συνεχῆ, ἣν κατῴκει τὸ τῶν Ἁλιζώνων ἔθνοσ· δεῖ δέ, φησί, γράφειν ἐν τοῖσ δύο λάβδα, τὸν δὲ ποιητὴν ἐν τῷ ἑνὶ γράφειν διὰ τὸ μέτρον. ὁ δὲ Παλαίφατόσ φησιν ἐξ Ἀλαζώνων τῶν ἐν τῇ Ἀλόπῃ οἰκούντων, νῦν δὲ Ζελείᾳ, τὸν Ὀδίον καὶ τὸν Ἐπίστροφον στρατεῦσαι. τί οὖν ἄξιον ἐπαινεῖν τὰσ τούτων δόξασ; χωρὶσ γὰρ τοῦ τὴν ἀρχαίαν γραφὴν καὶ τούτουσ κινεῖν οὔτε τὰ ἀργυρεῖα δεικνύουσιν, οὔτε ποῦ τῆσ Μυρλεάτιδοσ Ἀλόπη ἐστίν, οὔτε πῶσ οἱ ἐνθένδε ἀφιγμένοι εἰσ Ἴλιον τηλόθεν ἦσαν, εἰ καὶ δοθείη Ἀλόπην τινὰ γεγονέναι ἢ Ἀλαζίαν· πολὺ γὰρ δὴ ταῦτα ἐγγυτέρω ἐστὶ τῇ Τρῳάδι ἢ τὰ περὶ Ἔφεσον. ἀλλ’ ὅμωσ τοὺσ περὶ Πύγελα λέγοντασ τοὺσ Ἀμαζῶνασ μεταξὺ Ἐφέσου καὶ Μαγνησίασ καὶ Πριήνησ φλυαρεῖν φησὶν ὁ Δημήτριοσ· τὸ γὰρ "τηλόθεν" οὐκ ἐφαρμόττειν τῷ τόπῳ· πόσῳ οὖν μᾶλλον οὐκ ἐφαρμόττει τῷ περὶ Μυσίαν καὶ Τευθρανίαν; νὴ Δία, ἀλλά φησι δεῖν ἔνια καὶ ἀκύρωσ προστιθέμενα δέχεσθαι, ὡσ καὶ τῆλ’ ἐξ Ἀσκανίησ καὶ Ἀρναῖοσ δ’ ὄνομ’ ἔσκε, τὸ γὰρ θέτο πότνια μήτηρ, καὶ εἵλετο δὲ κληῖδ’ εὐκαμπέα χειρὶ παχείῃ Πηνελόπη.

δεδόσθω δὴ καὶ τοῦτο· ἀλλ’ ἐκεῖνα οὐ δοτέα, οἷσ προσέχων ὁ Δημήτριοσ οὐδὲ τοῖσ ὑπολαβοῦσι δεῖν ἀκούειν "τηλόθεν ἐκ Χαλύβησ" πιθανῶσ ἀντείρηκε. συγχωρήσασ γὰρ ὅτι, εἰ καὶ μὴ ἔστι νῦν ἐν τοῖσ Χάλυψι τὰ ἀργυρεῖα, ὑπάρξαι γε ἐνεδέχετο, ἐκεῖνό γε οὐ συγχωρεῖ ὅτι καὶ ἔνδοξα ἦν καὶ ἄξια μνήμησ, καθάπερ τὰ σιδηρεῖα. τί δὲ κωλύει, φαίη τισ ἄν, καὶ ἔνδοξα εἶναι, καθάπερ καὶ τὰ σιδηρεῖα; ἢ σιδήρου μὲν εὐπορία τόπον ἐπιφανῆ δύναται ποιεῖν, ἀργύρου δ’ οὔ; τί δ’ εἰ μὴ κατὰ τοὺσ ἡρ́ωασ, ἀλλὰ καθ’ Ὅμηρον εἰσ δόξαν ἀφῖκτο τὰ ἀργυρεῖα, ἆρα μέμψαιτό τισ ἂν τὴν ἀπόφασιν τοῦ ποιητοῦ; πῶσ οὖν εἰσ τὸν ποιητὴν ἡ δόξα ἀφίκετο; πῶσ δ’ ἡ τοῦ ἐν τῇ Τεμέσῃ χαλκοῦ τῇ Ἰταλιώτιδι; πῶσ δ’ ἡ τοῦ Θηβαϊκοῦ πλούτου τοῦ κατ’ Αἴγυπτον; καίτοι διπλάσιον σχεδόν τι διέχοντα τῶν Αἰγυπτίων Θηβῶν ἢ τῶν Χαλδαίων. ἀλλ’ οὐδ’ οἷσ συνηγορεῖ, τούτοισ ὁμολογεῖ· τὰ γὰρ περὶ τὴν Σκῆψιν τοποθετῶν τὴν ἑαυτοῦ πατρίδα, πλησίον τῆσ Σκήψεωσ καὶ τοῦ Αἰσήπου Νέαν κώμην καὶ Ἀργυρίαν λέγει καὶ Ἀλαζονίαν. ταῦτα μὲν οὖν εἰ καὶ ἔστι, πρὸσ ταῖσ πηγαῖσ ἂν εἰή τοῦ Αἰσήπου. ὁ δὲ Ἑκαταῖοσ λέγει ἐπέκεινα τῶν ἐκβολῶν αὐτοῦ, ὅ τε Παλαίφατοσ πρότερον μὲν Ἀλόπην οἰκεῖν φήσασ νῦν δὲ Ζέλειαν, οὐδὲν ὅμοιον λέγει τούτοισ. εἰ δ’ ἄρα ὁ Μενεκράτησ, καὶ οὐδ’ οὗτοσ τὴν Ἀλόπην ἢ Ἀλόβην ἢ ὅπωσ ποτὲ βούλονται γράφειν φράζει ἥτισ ἐστίν, οὐδ’ αὐτὸσ ὁ Δημήτριοσ. πρὸσ Ἀπολλόδωρον δὲ περὶ τῶν αὐτῶν ἐν τῷ Τρωικῷ διακόσμῳ διαλεγόμενον πολλὰ μὲν εἴρηται πρότερον, καὶ νῦν δὲ λεκτέον.

οἱ δ’ ὁμοροῦντεσ αὐταῖσ, οὔθ’ οὕτωσ ἄπωθεν ὄντεσ ὥστε χαλεπὴν εἶναι τὴν ἐκεῖθεν μετάπεμψιν οὔτ’ ἔχθρασ ὑποκειμένησ, οὐδὲν ἐκωλύοντο οἶμαι συμμαχεῖν. οὐ γὰρ οἰέται δεῖν δέχεσθαι τοὺσ Ἁλιζώνουσ ἐκτὸσ τοῦ Ἅλυοσ· μηδεμίαν γὰρ συμμαχίαν ἀφῖχθαι τοῖσ Τρωσὶν ἐκ τῆσ περαίασ τοῦ Ἅλυοσ. πρῶτον τοίνυν ἀπαιτήσομεν αὐτὸν τίνεσ εἰσὶν οἱ ἐντὸσ τοῦ Ἅλυοσ Ἁλίζωνοι, οἱ καὶ τηλόθεν ἐξ Ἀλύβησ, ὅθεν ἀργύρου ἐστὶ γενέθλη· οὐ γὰρ ἕξει λέγειν· ἔπειτα τὴν αἰτίαν δι’ ἣν οὐ συγχωρεῖ καὶ ἐκ τῆσ περαίασ ἀφῖχθαί τινα συμμαχίαν· καὶ γὰρ εἰ τὰσ ἄλλασ ἐντὸσ εἶναι τοῦ ποταμοῦ πάσασ συμβαίνει πλὴν τῶν Θρᾳκῶν, μίαν γε ταύτην οὐδὲν ἐκώλυε πέραθεν ἀφῖχθαι ἐκ τῆσ ἐπέκεινα τῶν Λευκοσύρων. ἢ πολεμήσοντασ μὲν ἦν δυνατὸν διαβαίνειν ἐκ τῶν τόπων τούτων καὶ τῶν ἐπέκεινα, καθάπερ τὰσ Ἀμαζόνασ καὶ Τρῆρασ καὶ Κιμμερίουσ φασί, συμμαχήσοντασ δ’ ἀδύνατον; αἱ μὲν οὖν Ἀμαζόνεσ οὐ συνεμάχουν διὰ τὸ τὸν Πρίαμον πολεμῆσαι πρὸσ αὐτὰσ συμμαχοῦντα τοῖσ Φρυξὶν ἤματι τῷ ὅτε τ’ ἦλθον Ἀμαζόνεσ ἀντιάνειραι φησὶν ὁ Πρίαμοσ καὶ γὰρ ἐγὼν ἐπίκουροσ ἐὼν μετὰ τοῖσιν ἐλέγμην. ἀλλ’ οὐδὲ δόξαν ἔχει τοιαύτην τῶν παλαιῶν εἰπεῖν ὡσ συμφωνούντων ἁπάντων μηδένασ ἐκ τῆσ περαίασ τοῦ Ἅλυοσ κοινωνῆσαι τοῦ Τρωικοῦ πολέμου.

πρὸσ τοὐναντίον δὲ μᾶλλον εὑρ́οι τισ ἂν μαρτυρίασ· Μαιάνδριοσ γοῦν ἐκ τῶν Λευκοσύρων φησὶ τοὺσ Ἐνετοὺσ ὁρμηθέντασ συμμαχῆσαι τοῖσ Τρωσίν, ἐκεῖθεν δὲ μετὰ τῶν Θρᾳκῶν ἀπᾶραι καὶ οἰκῆσαι περὶ τὸν τοῦ Ἀδρίου μυχόν, τοὺσ δὲ μὴ μετασχόντασ τῆσ στρατείασ Ἐνετοὺσ Καππάδοκασ γενέσθαι. συνηγορεῖν δ’ ἂν δόξειε τῷ λόγῳ τούτῳ, διότι πᾶσα ἡ πλησίον τοῦ Ἅλυοσ Καππαδοκία ὅση παρατείνει τῇ Παφλαγονίᾳ ταῖσ δυσὶ χρῆται διαλέκτοισ καὶ τοῖσ ὀνόμασι πλεονάζει τοῖσ Παφλαγονικοῖσ, Βάγασ καὶ Βιάσασ καὶ Αἰνιάτησ καὶ Ῥατώτησ καὶ Ζαρδώκησ καὶ Τίβιοσ καὶ Γάσυσ καὶ Ὀλίγασυσ καὶ Μάνησ· ταῦτα γὰρ ἔν τε τῇ Φαζημωνίτιδι καὶ τῇ Πιμωλισίτιδι καὶ τῇ Γαζηλωνίτιδι καὶ Γαζακηνῇ καὶ ἄλλαισ πλείσταισ χώραισ ἐπιπολάζει τὰ ὀνόματα. αὐτὸσ δὲ ὁ Ἀπολλόδωροσ παρατίθησι τὸ τοῦ Ζηνοδότου ὅτι γράφει ἐξ Ἐνετῆσ, ὅθεν ἡμιόνων γένοσ ἀγροτεράων. ταύτην δέ φησιν Ἑκαταῖον τὸν Μιλήσιον δέχεσθαι τὴν Ἀμισόν· ἡ δ’ Ἀμισὸσ εἴρηται διότι τῶν Λευκοσύρων ἐστὶ καὶ ἐκτὸσ τοῦ Ἅλυοσ. εἴρηται δ’ αὐτῷ που καὶ διότι ὁ ποιητὴσ ἱστορίαν εἶχε τῶν Παφλαγόνων τῶν ἐν τῇ μεσογαίᾳ παρὰ τῶν πεζῇ διελθόντων τὴν χώραν, τὴν παραλίαν δ’ ἠγνόει, καθάπερ καὶ τὴν ἄλλην τὴν Ποντικήν·

ὠνόμαζε γὰρ ἂν αὐτήν. τοὐναντίον δ’ ἔστιν ἀναστρέψαντα εἰπεῖν ἐκ τῆσ περιοδείασ ὁρμηθέντα τῆσ ἀποδοθείσησ νυνί, ὡσ τὴν μὲν παραλίαν πᾶσαν ἐπελήλυθε καὶ οὐδὲν τῶν ὄντων τότε ἀξίων μνήμησ παραλέλοιπεν· εἰ δ’ Ἡράκλειαν καὶ Ἄμαστριν καὶ Σινώπην οὐ λέγει τὰσ μήπω συνῳκισμένασ οὐδὲν θαυμαστόν· τὴν δὲ μεσόγαιαν οὐδὲν ἄτοπον εἰ μὴ εἴρηκε. καὶ τὸ μὴ ὀνομάζειν δὲ πολλὰ τῶν γνωρίμων οὐκ ἀγνοίασ ἐστὶ σημεῖον, ὅπερ καὶ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν ἐπεσημηνάμεθα· ἀγνοεῖν γὰρ αὐτὸν πολλὰ τῶν ἐνδόξων ἔφη περὶ τὸν Πόντον, οἱο͂ν ποταμοὺσ καὶ ἔθνη· ὀνομάσαι γὰρ ἄν. τοῦτο δ’ ἐπὶ μέν τινων σφόδρα σημειωδῶν δοίη τισ ἄν, οἱο͂ν Σκύθασ καὶ Μαιῶτιν καὶ Ἴστρον. οὐ γὰρ διὰ σημείων μὲν τοὺσ νομάδασ εἴρηκε γαλακτοφάγουσ ἀβίουσ τε, δικαιοτάτουσ ἀνθρώπουσ, καὶ ἔτι ἀγαυοὺσ ἱππημολγούσ, Σκύθασ δὲ οὐκ ἂν εἶπεν ἢ Σαυρομάτασ ἢ Σαρμάτασ, εἰ δὴ οὕτωσ ὠνομάζοντο τότε ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων· οὐδ’ ἂν Θρᾳκῶν τε καὶ Μυσῶν μνησθεὶσ τῶν πρὸσ τῷ Ἴστρῳ αὐτὸν παρεσίγησε μέγιστον τῶν ποταμῶν ὄντα, καὶ ἄλλωσ ἐπιφόρωσ ἔχων πρὸσ τὸ τοῖσ ποταμοῖσ ἀφορίζεσθαι τοὺσ τόπουσ, οὐδ’ ἂν Κιμμερίουσ λέγων παρῆκε τὸν Βόσπορον ἢ τὴν Μαιῶτιν. ἐπὶ δὲ τῶν μὴ οὕτω σημειωδῶν ἢ μὴ τότε ἢ μὴ πρὸσ τὴν ὑπόθεσιν τί ἄν τισ μέμφοιτο;

οἱο͂ν τὸν Τάναϊν δι’ οὐδὲν ἄλλο γνωριζόμενον ἢ διότι τῆσ Ἀσίασ καὶ τῆσ Εὐρώπησ ὁρ́ιόν ἐστιν· ἀλλ’ οὔτε τὴν Ἀσίαν οὔτε τὴν Εὐρώπην ὠνόμαζόν πω οἱ τότε, οὐδὲ διῄρητο οὕτωσ εἰσ τρεῖσ ἠπείρουσ ἡ οἰκουμένη· ὠνόμασε γὰρ ἄν που διὰ τὸ λίαν σημειῶδεσ, ὡσ καὶ τὴν Λιβύην καὶ τὸν λίβα τὸν ἀπὸ τῶν ἑσπερίων τῆσ Λιβύησ πνέοντα· τῶν δ’ ἠπείρων μήπω διωρισμένων οὐδὲ τοῦ Τανάιδοσ ἔδει καὶ τῆσ μνήμησ αὐτοῦ. πολλὰ δὲ καὶ ἀξιομνημόνευτα μέν, οὐχ ὑπέδραμε δέ· πολὺ γὰρ δὴ καὶ τὸ ἐπελευστικὸν εἶδοσ ἔν τε τοῖσ λόγοισ καὶ ἐν ταῖσ πράξεσίν ἐστιν. ἐκ πάντων δὲ τούτων καὶ τῶν τοιούτων δῆλόν ἐστιν ὅτι μοχθηρῷ σημείῳ χρῆται πᾶσ ὁ ἐκ τοῦ μὴ λέγεσθαί τι ὑπὸ τοῦ ποιητοῦ τὸ ἀγνοεῖσθαι ἐκεῖνο ὑπ’ αὐτοῦ τεκμαιρόμενοσ. καὶ δεῖ διὰ πλειόνων παραδειγμάτων ἐξελέγχειν αὐτὸ μοχθηρὸν ὄν· πολλῷ γὰρ αὐτῷ κέχρηνται πολλοί. ἀνακρουστέον οὖν αὐτοὺσ προφέροντασ τὰ τοιαῦτα, εἰ καὶ ταυτολογήσομεν· οἱο͂ν ἐπὶ τῶν ποταμῶν εἴ τισ λέγοι τῷ μὴ ὠνομάσθαι ἀγνοεῖσθαι εὐήθη φήσομεν τὸν λόγον· ὅπου γε οὐδὲ Μέλητα τὸν παρὰ τὴν Σμύρναν ῥέοντα ὠνόμακε ποταμόν, τὴν ὑπὸ τῶν πλείστων λεγομένην αὐτοῦ πατρίδα, Ἕρμον ποταμὸν καὶ Ὕλλον ὀνομάζων, οὐδὲ Πακτωλὸν τὸν εἰσ ταὐτὸ τούτοισ ῥεῖθρον ἐμβάλλοντα, τὴν δ’ ἀρχὴν ἀπὸ τοῦ Τμώλου ἔχοντα οὗ μέμνηται· οὐδ’ αὐτὴν Σμύρναν λέγει, οὐδὲ τὰσ ἄλλασ τῶν Ιὤνων πόλεισ καὶ τῶν Αἰολέων τὰσ πλείστασ, Μίλητον λέγων καὶ Λέσβον καὶ Τένεδον, οὐδὲ Ληθαῖον τὸν παρὰ Μαγνησίαν ῥέοντα οὐδὲ δὴ Μαρσύαν τοὺσ εἰσ τὸν Μαίανδρον ἐκδιδόντασ, ἐκεῖνον ὀνομάζων καὶ πρὸσ τούτοισ Ῥῆσόν θ’ Ἑπτάπορόν τε Κάρησόν τε Ῥοδίον τε, καὶ τοὺσ ἄλλουσ, ὧν οἱ πλείουσ ὀχετῶν οὔκ εἰσι μείζουσ. πολλάσ τε χώρασ ὀνομάζων καὶ πόλεισ τοτὲ μὲν καὶ τοὺσ ποταμοὺσ καὶ ὄρη συγκαταλέγει τοτὲ δ’ οὔ· τοὺσ γοῦν κατὰ τὴν Αἰτωλίαν καὶ τὴν Ἀττικὴν οὐ λέγει οὐδ’ ἄλλουσ πλείουσ· ἔτι δὲ καὶ τῶν πόρρω μεμνημένοσ τῶν ἐγγὺσ σφόδρα οὐ μέμνηται, οὐ δήπου ἀγνοῶν αὐτοὺσ γνωρίμουσ τοῖσ ἄλλοισ ὄντασ· οὐδὲ δὴ τοὺσ ἐγγὺσ ἐπίσησ, ὧν τοὺσ μὲν ὀνομάζει τοὺσ δὲ οὔ, οἱο͂ν Λυκίουσ μὲν καὶ Σολύμουσ, Μιλύασ δ’ οὔ, οὐδὲ Παμφύλουσ οὐδὲ Πισίδασ· καὶ Παφλαγόνασ μὲν καὶ Φρύγασ καὶ Μυσούσ, Μαριανδυνοὺσ δ’ οὔ, οὐδὲ Θυνοὺσ οὐδὲ Βιθυνοὺσ οὐδὲ Βέβρυκασ· Ἀμαζόνων τε μέμνηται, Λευκοσύρων δ’ οὔ, οὐδὲ Σύρων οὐδὲ Καππαδόκων οὐδὲ Λυκαόνων, Φοίνικασ καὶ Αἰγυπτίουσ καὶ Αἰθίοπασ θρυλῶν· καὶ Ἀλήιον μὲν πεδίον λέγει καὶ Ἀρίμουσ, τὸ δὲ ἔθνοσ ἐν ᾧ ταῦτα σιγᾷ. ὁ μὲν δὴ τοιοῦτοσ ἔλεγχοσ ψευδήσ ἐστιν, ὁ δ’ ἀληθήσ, ὅταν δείκνυται ψεῦδοσ λεγόμενόν τι. ἀλλ’ οὐδ’ ἐν τῷ τοιούτῳ κατορθῶν ἐδείχθη, ὅτε γε ἐθάρρησε πλάσματα λέγειν τοὺσ ἀγαυοὺσ ἱππημολγοὺσ καὶ γαλακτοφάγουσ. τοσαῦτα καὶ πρὸσ Ἀπολλόδωρον· ἐπάνειμι δὲ ἐπὶ τὴν ἑξῆσ περιήγησιν. ὑπὲρ μὲν δὴ τῶν περὶ Φαρνακίαν καὶ Τραπεζοῦντα τόπων οἱ Τιβαρηνοὶ καὶ Χαλδαῖοι μέχρι τῆσ μικρᾶσ Ἀρμενίασ εἰσίν.

Πομπήιοσ δὲ περὶ τὸν τόπον τοῦτον πόλιν ἔκτισεν ἐν τῇ μικρᾷ Ἀρμενίᾳ Νικόπολιν, ἣ καὶ νῦν συμμένει καὶ οἰκεῖται καλῶσ. αὕτη δ’ ἐστὶν εὐδαίμων ἱκανῶσ χώρα· δυνάσται δ’ αὐτὴν κατεῖχον ἀεί, καθάπερ τὴν Σωφηνήν, τοτὲ μὲν φίλοι τοῖσ ἄλλοισ Ἀρμενίοισ ὄντεσ τοτὲ δὲ ἰδιοπραγοῦντεσ· ὑπηκόουσ δ’ εἶχον καὶ τοὺσ Χαλδαίουσ καὶ Τιβαρηνούσ, ὥστε μέχρι Τραπεζοῦντοσ καὶ Φαρνακίασ διατείνειν τὴν ἀρχὴν αὐτῶν. αὐξηθεὶσ δὲ Μιθριδάτησ ὁ Εὐπάτωρ καὶ τῆσ Κολχίδοσ κατέστη κύριοσ καὶ τούτων ἁπάντων, Ἀντιπάτρου τοῦ Σίσιδοσ παραχωρήσαντοσ αὐτῷ. ἐπεμελήθη δὲ οὕτω τῶν τόπων τούτων ὥστε πέντε καὶ ἑβδομήκοντα φρούρια ἐν αὐτοῖσ κατεσκευάσατο, οἷσπερ τὴν πλείστην γάζαν ἐνεχείρισε. τούτων δ’ ἦν ἀξιολογώτατα ταῦτα, Ὕδαρα καὶ Βασγοιδάριζα καὶ Σινορία, ἐπιπεφυκὸσ τοῖσ ὁρίοισ τῆσ μεγάλησ Ἀρμενίασ χωρίον, διόπερ Θεοφάνησ Συνορίαν παρωνόμασεν. ἡ γὰρ τοῦ Παρυάδρου πᾶσα ὀρεινὴ τοιαύτασ ἐπιτηδειότητασ ἔχει πολλὰσ εὐύδρόσ τε οὖσα καὶ ὑλώδησ καὶ ἀποτόμοισ φάραγξι καὶ κρημνοῖσ διειλημμένη πολλαχόθεν· ἐτετείχιστο γοῦν ἐνταῦθα τὰ πλεῖστα τῶν γαζοφυλακίων, καὶ δὴ καὶ τὸ τελευταῖον εἰσ ταύτασ κατέφυγε τὰσ ἐσχατιὰσ τῆσ Ποντικῆσ βασιλείασ ὁ Μιθριδάτησ ἐπιόντοσ Πομπηίου, καὶ τῆσ Ἀκιλισηνῆσ κατὰ Δάστειρα εὐύδρον ὄροσ καταλαβόμενοσ πλησίον δ’ ἦν καὶ ὁ Εὐφράτησ ὁ διορίζων τὴν Ἀκιλισηνὴν ἀπὸ τῆσ μικρᾶσ Ἀρμενίασ διέτριψε τέωσ ἑώσ πολιορκούμενοσ ἠναγκάσθη φυγεῖν διὰ τῶν ὀρῶν εἰσ Κολχίδα κἀκεῖθεν εἰσ Βόσπορον. τὴν μὲν οὖν μικρὰν Ἀρμενίαν ἄλλοτ’ ἄλλων ἐχόντων, ὡσ ἐβούλοντο Ῥωμαῖοι, τὸ τελευταῖον εἶχεν ὁ Ἀρχέλαοσ.

τοὺσ δὲ Τιβαρηνοὺσ καὶ Χαλδαίουσ μέχρι Κολχίδοσ καὶ Φαρνακίασ καὶ Τραπεζοῦντοσ ἔχει Πυθοδωρίσ, γυνὴ σώφρων καὶ δυνατὴ προί̈στασθαι πραγμάτων. ἔστι δὲ θυγάτηρ Πυθοδώρου τοῦ Τραλλιανοῦ, γυνὴ δ’ ἐγένετο Πολέμωνοσ καὶ συνεβασίλευσεν ἐκείνῳ χρόνον τινά, εἶτα διεδέξατο τὴν ἀρχήν, τελευτήσαντοσ ἐν τοῖσ Ἀσπουργιανοῖσ καλουμένοισ τῶν περὶ τὴν Σινδικὴν βαρβάρων· δυεῖν δ’ ἐκ τοῦ Πολέμωνοσ ὄντων υἱῶν καὶ θυγατρὸσ ἡ μὲν ἐδόθη Κότυϊ τῷ Σαπαίῳ, δολοφονηθέντοσ δὲ ἐχήρευσε παῖδασ ἔχουσα ἐξ αὐτοῦ· δυναστεύει δ’ ὁ πρεσβύτατοσ αὐτῶν· τῶν δὲ τῆσ Πυθοδωρίδοσ υἱῶν ὁ μὲν ἰδιώτησ συνδιῴκει τῇ μητρὶ τὴν ἀρχήν, ὁ δὲ νεωστὶ καθέσταται τῆσ μεγάλησ Ἀρμενίασ βασιλεύσ. αὐτὴ δὲ συνῴκησεν Ἀρχελάῳ καὶ συνέμεινεν ἐκείνῳ μέχρι τέλουσ, νῦν δὲ χηρεύει, τά τε λεχθέντα ἔχουσα χωρία καὶ ἄλλα ἐκείνων χαριέστερα, περὶ ὧν ἐφεξῆσ ἐροῦμεν. τῇ γὰρ Φαρνακίᾳ συνεχήσ ἐστιν ἡ Σιδήνη καὶ ἡ Θεμίσκυρα.

τούτων δ’ ἡ Φανάροια ὑπέρκειται μέροσ ἔχουσα τοῦ Πόντου τὸ κράτιστον· καὶ γὰρ ἐλαιόφυτόσ ἐστι καὶ εὐοίνοσ καὶ τὰσ ἄλλασ ἔχει πάσασ ἀρετάσ, ἐκ μὲν τῶν ἑῴων μερῶν προβεβλημένη τὸν Παρυάδρην παράλληλον αὐτῇ κατὰ μῆκοσ, ἐκ δὲ τῶν πρὸσ δύσιν τὸν Λίθρον καὶ τὸν Ὄφλιμον. ἔστι δ’ αὐλὼν καὶ μῆκοσ ἔχων ἀξιόλογον καὶ πλάτοσ· διαρρεῖ δ’ αὐτὴν ἐκ μὲν τῆσ Ἀρμενίασ ὁ Λύκοσ, ἐκ δὲ τῶν περὶ Ἀμάσειαν στενῶν ὁ Ἶρισ· συμβάλλουσι δ’ ἀμφότεροι κατὰ μέσον που τὸν αὐλῶνα, ἐπὶ τῇ συμβολῇ δ’ ἵδρυται πόλισ, ἣν ὁ μὲν πρῶτοσ ὑποβεβλημένοσ Εὐπατορίαν ἀφ’ αὑτοῦ προσηγόρευσε, Πομπήιοσ δ’ ἡμιτελῆ καταλαβών, προσθεὶσ χώραν καὶ οἰκήτορασ Μαγνόπολιν προσεῖπεν. αὕτη μὲν οὖν ἐν μέσῳ κεῖται τῷ πεδίῳ, πρὸσ αὐτῇ δὲ τῇ παρωρείᾳ τοῦ Παρυάδρου Κάβειρα ἵδρυται, σταδίοισ ἑκατὸν καὶ πεντήκοντά που νοτιωτέρα τῆσ Μαγνοπόλεωσ, ὅσον καὶ Ἀμάσεια δυσμικωτέρα αὐτῆσ ἐστιν· ἐν δὲ τοῖσ Καβείροισ τὰ βασίλεια Μιθριδάτου κατεσκεύαστο καὶ ὁ ὑδραλέτησ καὶ τὰ ζωγρεῖα καὶ αἱ πλησίον θῆραι καὶ τὰ μέταλλα. ἐνταῦθα δὲ καὶ τὸ Καινὸν χωρίον προσαγορευθέν, ἐρυμνὴ καὶ ἀπότομοσ πέτρα, διέχουσα τῶν Καβείρων ἔλαττον ἢ διακοσίουσ σταδίουσ·

ἔχει δ’ ἐπὶ τῇ κορυφῇ πηγὴν ἀναβάλλουσαν πολὺ ὕδωρ, πρόσ τε τῇ ῥίζῃ ποταμὸν καὶ φάραγγα βαθεῖαν· τὸ δ’ ὕψοσ ἐξαίσιον τῆσ πέτρασ ἐστὶ ἄνω τοῦ αὐχένοσ, ὥστ’ ἀπολιόρκητόσ ἐστι· τετείχισται δὲ θαυμαστῶσ πλὴν ὅσον οἱ Ῥωμαῖοι κατέσπασαν· οὕτω δ’ ἐστὶν ἅπασα ἡ κύκλῳ κατάδρυμοσ καὶ ὀρεινὴ καὶ ἄνυδροσ, ὥστ’ ἐντὸσ ἑκατὸν καὶ εἴκοσι σταδίων μὴ εἶναι δυνατὸν στρατοπεδεύσασθαι. ἐνταῦθα μὲν ἦν τῷ Μιθριδάτῃ τὰ τιμιώτατα τῶν κειμηλίων, ἃ νῦν ἐν τῷ Καπιτωλίῳ κεῖται Πομπηίου ἀναθέντοσ. ταύτην δὴ τὴν χώραν ἔχει πᾶσαν ἡ Πυθοδωρὶσ προσεχῆ οὖσαν τῇ βαρβάρῳ τῇ ὑπ’ αὐτῆσ κατεχομένῃ, καὶ τὴν Ζηλῖτιν καὶ Μεγαλοπολῖτιν. τὰ δὲ Κάβειρα Πομπηίου σκευάσαντοσ εἰσ πόλιν καὶ καλέσαντοσ Διόσπολιν, ἐκείνη προσκατεσκεύασε καὶ Σεβαστὴν μετωνόμασε, βασιλείῳ τε τῇ πόλει χρῆται. ἔχει δὲ καὶ τὸ ἱερὸν Μηνὸσ Φαρνάκου καλούμενον, τὴν Ἀμερίαν κωμόπολιν πολλοὺσ ἱεροδούλουσ ἔχουσαν καὶ χώραν ἱεράν, ἣν ὁ ἱερώμενοσ ἀεὶ καρποῦται. ἐτίμησαν δ’ οἱ βασιλεῖσ τὸ ἱερὸν τοῦτο οὕτωσ εἰσ ὑπερβολὴν ὥστε τὸν βασιλικὸν καλούμενον ὁρ́κον τοῦτον ἀπέφηναν "τύχην βασιλέωσ" καὶ "Μῆνα Φαρνάκου. " ἔστι δὲ καὶ τοῦτο τῆσ σελήνησ τὸ ἱερόν, καθάπερ τὸ ἐν Ἀλβανοῖσ καὶ τὰ ἐν Φρυγίᾳ, τό τε τοῦ Μηνὸσ ἐν τῷ ὁμωνύμῳ τόπῳ καὶ τὸ τοῦ Ἀσκαίου τὸ πρὸσ Ἀντιοχείᾳ τῇ πρὸσ Πισιδίᾳ καὶ τὸ ἐν τῇ χώρᾳ τῶν Ἀντιοχέων. ὑπὲρ δὲ τῆσ Φαναροίασ ἐστὶ τὰ Κόμανα τὰ ἐν τῷ Πόντῳ, ὁμώνυμα τοῖσ ἐν τῇ μεγάλῃ Καππαδοκίᾳ καὶ τῇ αὐτῇ θεῷ καθιερωμένα, ἀφιδρυθέντα ἐκεῖθεν, σχεδὸν δέ τι καὶ τῇ ἀγωγῇ παραπλησίᾳ κεχρημένα τῶν τε ἱερουργιῶν καὶ τῶν θεοφοριῶν καὶ τῆσ περὶ τοὺσ ἱερέασ τιμῆσ, καὶ μάλιστα ἐπὶ τῶν πρὸ τοῦ βασιλέων, ἡνίκα δὶσ τοῦ ἔτουσ κατὰ τὰσ ἐξόδουσ λεγομένασ τῆσ θεοῦ διάδημα φορῶν ἐτύγχανεν ὁ ἱερεύσ, καὶ ἦν δεύτεροσ κατὰ τιμὴν μετὰ τὸν βασιλέα.

ἐμνήσθημεν δὲ πρότερον Δορυλάου τε τοῦ τακτικοῦ, ὃσ ἦν πρόπαπποσ τῆσ μητρὸσ ἡμῶν, καὶ ἄλλου Δορυλάου, ὃσ ἦν ἐκείνου ἀδελφιδοῦσ υἱὸσ δὲ Φιλεταίρου, καὶ διότι ἐκεῖνοσ τῶν ἄλλων τιμῶν παρὰ τοῦ Εὐπάτοροσ τῶν μεγίστων τυχὼν καὶ δὴ καὶ τῆσ ἐν Κομάνοισ ἱερωσύνησ ἐφωράθη τὴν βασιλείαν ἀφιστὰσ Ῥωμαίοισ·

καταλυθέντοσ δ’ ἐκείνου συνδιεβλήθη καὶ τὸ γένοσ. ὀψὲ δὲ Μοαφέρνησ ὁ θεῖοσ τῆσ μητρὸσ ἡμῶν εἰσ ἐπιφάνειαν ἦλθεν ἤδη πρὸσ καταλύσει τῆσ βασιλείασ, καὶ πάλιν τῷ βασιλεῖ συνητύχησαν καὶ αὐτὸσ καὶ οἱ ἐκείνου φίλοι, πλὴν εἴ τινεσ ἔφθησαν προαποστάντεσ αὐτοῦ, καθάπερ ὁ πάπποσ ἡμῶν ὁ πρὸσ αὐτῆσ, ὃσ ἰδὼν τὰ τοῦ βασιλέωσ κακῶσ φερόμενα ἐν τῷ πρὸσ Λεύκολλον πολέμῳ, καὶ ἅμα ἠλλοτριωμένοσ αὐτοῦ δι’ ὀργήν, ὅτι ἀνεψιὸν αὐτοῦ Τίβιον καὶ υἱὸν ἐκείνου Θεόφιλον ἐτύγχανεν ἀπεκτονὼσ νεωστί, ὡρ́μησε τιμωρεῖν ἐκείνοισ τε καὶ ἑαυτῷ, καὶ λαβὼν παρὰ τοῦ Λευκόλλου πίστεισ ἀφίστησιν αὐτῷ πεντεκαίδεκα φρούρια· καὶ ἐπαγγελίαι μὲν ἐγένοντο ἀντὶ τούτων μεγάλαι, ἐπελθὼν δὲ Πομπήιοσ ὁ διαδεξάμενοσ τὸν πόλεμον πάντασ τοὺσ ἐκείνῳ τι χαρισαμένουσ ἐχθροὺσ ὑπέλαβε διὰ τὴν γενομένην αὐτῷ πρὸσ ἐκεῖνον ἀπέχθειαν, διαπολεμήσασ δὲ καὶ ἐπανελθὼν οἴκαδε ἐξενίκησεν ὥστε τὰσ τιμάσ, ἃσ ὑπέσχετο ὁ Λεύκολλοσ τῶν Ποντικῶν τισι, μὴ κυρῶσαι τὴν σύγκλητον· ἄδικον γὰρ εἶναι κατορθώσαντοσ ἑτέρου τὸν πόλεμον τὰ βραβεῖα ἐπ’ ἄλλῳ γενέσθαι καὶ τὴν τῶν ἀριστείων διανομήν. ἐπὶ μὲν οὖν τῶν βασιλέων οὕτω τὰ Κόμανα διῳκεῖτο ὡσ εἴρηται, παραλαβὼν δὲ Πομπήιοσ τὴν ἐξουσίαν Ἀρχέλαον ἐπέστησεν ἱερέα καὶ προσώρισεν αὐτῷ χώραν δίσχοινον κύκλῳ τοῦτο δ’ ἔστιν ἑξήκοντα στάδιοι πρὸσ τῇ ἱερᾷ, προστάξασ τοῖσ ἐνοικοῦσι πειθαρχεῖν αὐτῷ·

τούτων μὲν οὖν ἡγεμὼν ἦν καὶ τῶν τὴν πόλιν οἰκούντων ἱεροδούλων κύριοσ πλὴν τοῦ πιπράσκειν· ἦσαν δὲ οὐκ ἐλάττουσ οὐδ’ ἐνταῦθα τῶν ἑξακισχιλίων. ἦν δ’ οὗτοσ Ἀρχέλαοσ υἱὸσ μὲν τοῦ ὑπὸ Σύλλα καὶ τῆσ συγκλήτου τιμηθέντοσ, φίλοσ δὲ Γαβινίου τῶν ὑπατικῶν τινοσ. ἐκείνου δὲ πεμφθέντοσ εἰσ Συρίαν ἧκε καὶ αὐτὸσ ἐπ’ ἐλπίδι τοῦ κοινωνήσειν αὐτῷ παρασκευαζομένῳ πρὸσ τὸν Παρθικὸν πόλεμον, οὐκ ἐπιτρεπούσησ δὲ τῆσ συγκλήτου ταύτην ἀφεὶσ τὴν ἐλπίδα ἄλλην εὑρ́ατο μείζω. ἐτύγχανε γὰρ Πτολεμαῖοσ ὁ τῆσ Κλεοπάτρασ πατὴρ ὑπὸ τῶν Αἰγυπτίων ἐκβεβλημένοσ, θυγάτηρ δ’ αὐτοῦ κατεῖχε τὴν βασιλείαν, ἀδελφὴ πρεσβυτέρα τῆσ Κλεοπάτρασ· ταύτῃ ζητουμένου ἀνδρὸσ βασιλικοῦ γένουσ ἐνεχείρισεν ἑαυτὸν τοῖσ συμπράττουσι, προσποιησάμενοσ Μιθριδάτου τοῦ Εὐπάτοροσ υἱὸσ εἶναι, καὶ παραδεχθεὶσ ἐβασίλευσεν ἓξ μῆνασ. τοῦτον μὲν οὖν ὁ Γαβίνιοσ ἀνεῖλεν ἐν παρατάξει κατάγων τὸν Πτολεμαῖον. υἱὸσ δ’ αὐτοῦ τὴν ἱερωσύνην παρέλαβεν·

εἶθ’ ὕστερον Λυκομήδησ, ᾧ καὶ τετράσχοινοσ ἄλλη προσετέθη· καταλυθέντοσ δὲ καὶ τούτου νῦν ἔχει Δύτευτοσ υἱὸσ Ἀδιατόριγοσ, ὃσ δοκεῖ ταύτησ τυγχάνειν τῆσ τιμῆσ παρὰ Καίσαροσ τοῦ Σεβαστοῦ δι’ ἀρετήν. ὁ μὲν γὰρ Καῖσαρ θριαμβεύσασ τὸν Ἀδιατόριγα μετὰ παίδων καὶ γυναικὸσ ἔγνω ἀναιρεῖν μετὰ τοῦ πρεσβυτάτου τῶν παίδων ἦν δὲ πρεσβύτατοσ οὗτοσ, τοῦ δὲ δευτέρου τῶν ἀδελφῶν αὐτοῦ φήσαντοσ εἶναι πρεσβυτάτου πρὸσ τοὺσ ἀπάγοντασ στρατιώτασ, ἔρισ ἦν ἀμφοτέροισ πολὺν χρόνον ἑώσ οἱ γονεῖσ ἔπεισαν τὸν Δύτευτον παραχωρῆσαι τῷ νεωτέρῳ τῆσ νίκησ· αὐτὸν γὰρ ἐν ἡλικίᾳ μᾶλλον ὄντα ἐπιτηδειότερον κηδεμόνα τῇ μητρὶ ἔσεσθαι καὶ τῷ λειπομένῳ ἀδελφῷ· οὕτω δὲ τὸν μὲν συναποθανεῖν τῷ πατρί, τοῦτον δὲ σωθῆναι καὶ τυχεῖν τῆσ τιμῆσ ταύτησ. αἰσθόμενοσ γάρ, ὡσ ἐοίκε, Καῖσαρ ἤδη τῶν ἀνθρώπων ἀνῃρημένων ἠχθέσθη, καὶ τούσ γε σωζομένουσ εὐεργεσίασ καὶ ἐπιμελείασ ἀξίουσ ὑπέλαβε δοὺσ αὐτοῖσ ταύτην τὴν τιμήν. τὰ μὲν οὖν Κόμανα εὐανδρεῖ καὶ ἔστιν ἐμπόριον τοῖσ ἀπὸ τῆσ Ἀρμενίασ ἀξιόλογον·

συνέρχονται δὲ κατὰ τὰσ ἐξόδουσ τῆσ θεοῦ πανταχόθεν ἔκ τε τῶν πόλεων καὶ τῆσ χώρασ ἄνδρεσ ὁμοῦ γυναιξὶν ἐπὶ τὴν ἑορτήν· καὶ ἄλλοι δὲ κατ’ εὐχὴν ἀεί τινεσ ἐπιδημοῦσι θυσίασ ἐπιτελοῦντεσ τῇ θεῷ. καί εἰσιν ἁβροδίαιτοι οἱ ἐνοικοῦντεσ, καὶ οἰνόφυτα τὰ κτήματα αὐτῶν ἐστι πάντα, καὶ πλῆθοσ γυναικῶν τῶν ἐργαζομένων ἀπὸ τοῦ σώματοσ, ὧν αἱ πλείουσ εἰσὶν ἱεραί. τρόπον γὰρ δή τινα μικρὰ Κόρινθόσ ἐστιν ἡ πόλισ· καὶ γὰρ ἐκεῖ διὰ τὸ πλῆθοσ τῶν ἑταιρῶν, αἳ τῆσ Ἀφροδίτησ ἦσαν ἱεραί, πολὺσ ἦν ὁ ἐπιδημῶν καὶ ἐνεορτάζων τῷ τόπῳ· οἱ δ’ ἐμπορικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ τελέωσ ἐξανηλίσκοντο, ὥστ’ ἐπ’ αὐτῶν καὶ παροιμίαν ἐκπεσεῖν τοιαύτην οὐ παντὸσ ἀνδρὸσ εἰσ Κόρινθόν ἐσθ’ ὁ πλοῦσ. τὰ μὲν δὴ Κόμανα τοιαῦτα. τὴν δὲ κύκλῳ πᾶσαν ἔχει Πυθοδωρίσ, ἧσ ἥ τε Φανάροια ἔστι καὶ ἡ Ζηλῖτισ καὶ ἡ Μεγαλοπολῖτισ.

περὶ μὲν Φαναροίασ εἴρηται· ἡ δὲ Ζηλῖτισ ἔχει πόλιν Ζῆλα ἐπὶ χώματι Σεμιράμιδοσ τετειχισμένην, ἔχουσαν τὸ ἱερὸν τῆσ Ἀναί̈τιδοσ, ἥνπερ καὶ οἱ Ἀρμένιοι σέβονται. αἱ μὲν οὖν ἱεροποιίαι μετὰ μείζονοσ ἁγιστείασ ἐνταῦθα συντελοῦνται, καὶ τοὺσ ὁρ́κουσ περὶ τῶν μεγίστων ἐνταῦθα Ποντικοὶ πάντεσ ποιοῦνται· τὸ δὲ πλῆθοσ τῶν ἱεροδούλων καὶ αἱ τῶν ἱερέων τιμαὶ παρὰ μὲν τοῖσ βασιλεῦσι τὸν αὐτὸν εἶχον τύπον ὅνπερ προείπομεν, νυνὶ δὲ ἐπὶ τῇ Πυθοδωρίδι πάντ’ ἐστίν. ἐκάκωσαν δὲ πολλοὶ καὶ ἐμείωσαν τό τε πλῆθοσ τῶν ἱεροδούλων καὶ τὴν ἄλλην εὐπορίαν. ἐμειώθη δὲ καὶ ἡ παρακειμένη χώρα μερισθεῖσα εἰσ πλείουσ δυναστείασ. ἡ λεγομένη Ζηλῖτισ. τὸ παλαιὸν μὲν γὰρ οἱ βασιλεῖσ οὐχ ὡσ πόλιν ἀλλ’ ὡσ ἱερὸν διῴκουν τῶν Περσικῶν θεῶν τὰ Ζῆλα, καὶ ἦν ὁ ἱερεὺσ κύριοσ τῶν πάντων· ᾠκεῖτο δ’ ὑπὸ τοῦ πλήθουσ τῶν ἱεροδούλων καὶ τοῦ ἱερέωσ ὄντοσ ἐν περιουσίᾳ μεγάλῃ, καὶ τοῖσ περὶ αὐτὸν οὐκ ὀλίγοισ χώρα τε ὑπέκειτο ἱερὰ καὶ ἦν τοῦ ἱερέωσ. Πομπήιοσ δὲ πολλὰσ ἐπαρχίασ προσώρισε τῷ τόπῳ καὶ πόλιν ὠνόμασε καὶ ταύτην καὶ τὴν Μεγαλόπολιν, συνθεὶσ ταύτην τε εἰσ ἓν τήν τε Κουλουπηνὴν καὶ τὴν Καμισηνήν, ὁμόρουσ οὔσασ τῇ τε μικρᾷ Ἀρμενίᾳ καὶ τῇ Λαουιανσηνῇ, ἐχούσασ ὀρυκτοὺσ ἅλασ καὶ ἔρυμα ἀρχαῖον τὰ Κάμισα νῦν κατεσπασμένον· οἱ δὲ μετὰ ταῦτα ἡγεμόνεσ τῶν Ῥωμαίων τῶν δυεῖν πολιτευμάτων τούτων τὰ μὲν τοῖσ Κομάνων ἱερεῦσι προσένειμαν, τὰ δὲ τῷ Ζήλων ἱερεῖ, τὰ δ’ Ἀτεπόριγι, δυνάστῃ τινὶ τοῦ τετραρχικοῦ γένουσ τῶν Γαλατῶν ἀνδρί· τελευτήσαντοσ δ’ ἐκείνου ταύτην μὲν τὴν μερίδα οὐ πολλὴν οὖσαν ὑπὸ Ῥωμαίοισ εἶναι συμβαίνει καλουμένην ἐπαρχίαν καὶ ἔστι σύστημα καθ’ αὑτὸ τὸ πολίχνιον συνοικισάντων τὰ Κάρανα, ἀφ’ οὗ καὶ ἡ χώρα Καρανῖτισ λέγεται, τὰ δὲ λοιπὰ ἔχει Πυθοδωρὶσ καὶ ὁ Δύτευτοσ. λείπεται δὲ τοῦ Πόντου τὰ μεταξὺ ταύτησ τε τῆσ χώρασ καὶ τῆσ Ἀμισηνῶν καὶ Σινωπέων, πρόσ τε τὴν Καππαδοκίαν συντείνοντα καὶ Γαλάτασ καὶ Παφλαγόνασ.

μετὰ μὲν οὖν τὴν Ἀμισηνῶν μέχρι τοῦ Ἅλυοσ ἡ Φαζημωνῖτισ ἔστιν, ἣν Πομπήιοσ Νεαπολῖτιν ὠνόμασε κατὰ Φαζημῶνα κώμην, πόλιν ἀποδείξασ τὴν κατοικίαν καὶ προσαγορεύσασ Νεάπολιν. ταύτησ δὲ τῆσ χώρασ τὸ μὲν προσάρκτιον πλευρὸν ἡ Γαζηλωνῖτισ συγκλείει καὶ ἡ τῶν Ἀμισηνῶν, τὸ δὲ ἑσπέριον ὁ Ἅλυσ, τὸ δ’ ἑῷον ἡ Φανάροια, τὸ δὲ λοιπὸν ἡ ἡμετέρα χώρα ἡ τῶν Ἀμασέων, πολὺ πασῶν πλείστη καὶ ἀρίστη. τὸ μὲν οὖν πρὸσ τῇ Φαναροίᾳ μέροσ τῆσ Φαζημωνίτιδοσ λίμνη κατέχει πελαγία τὸ μέγεθοσ ἡ Στιφάνη καλουμένη, πολύοψοσ καὶ κύκλῳ νομὰσ ἀφθόνουσ ἔχουσα καὶ παντοδαπάσ· ἐπίκειται δ’ αὐτῇ φρούριον ἐρυμνὸν ἔρημον νῦν Ἰκίζαρι, καὶ πλησίον βασίλειον κατεσκαμμένον· ἡ δὲ λοιπὴ ψιλὴ τὸ πλέον καὶ σιτοφόροσ χώρα. ὑπέρκειται δὲ τῆσ τῶν Ἀμασέων τά τε θερμὰ ὕδατα τῶν Φαζημωνιτῶν ὑγιεινὰ σφόδρα, καὶ τὸ Σαγύλιον ἐπὶ ὄρουσ ὀρθίου καὶ ὑψηλοῦ πρὸσ ὀξεῖαν ἀνατείνοντοσ ἄκραν ἔρυμα ἱδρυμένον ἔχον καὶ ὑδρεῖον δαψιλέσ, ὃ νῦν ὠλιγώρηται, τοῖσ δὲ βασιλεῦσιν ἦν χρήσιμον εἰσ πολλά. ἐνταῦθα δὲ ἑάλω καὶ διεφθάρη ὑπὸ τῶν Φαρνάκου τοῦ βασιλέωσ παίδων Ἀρσάκησ, δυναστεύων καὶ νεωτερίζων, ἐπιτρέψαντοσ οὐδενὸσ τῶν ἡγεμόνων· ἑάλω δὲ οὐ βίᾳ τοῦ ἐρύματοσ ληφθέντοσ ὑπὸ Πολέμωνοσ καὶ Λυκομήδουσ, βασιλέων ἀμφοῖν, ἀλλὰ λιμῷ· ἀνέφυγε γὰρ εἰσ τὸ ὄροσ παρασκευῆσ χωρὶσ εἰργόμενοσ τῶν πεδίων, εὑρ͂ε δὲ καὶ τὰ ὑδρεῖα ἐμπεφραγμένα πέτραισ ἠλιβάτοισ· οὕτω γὰρ διετέτακτο Πομπήιοσ, κατασπᾶν κελεύσασ τὰ φρούρια καὶ μὴ ἐᾶν χρήσιμα τοῖσ ἀναφεύγειν εἰσ αὐτὰ βουλομένοισ λῃστηρίων χάριν. ἐκεῖνοσ μὲν οὖν οὕτω διέταξε τὴν Φαζημωνῖτιν, οἱ δ’ ὕστερον βασιλεῦσι καὶ ταύτην ἔνειμαν. ἡ δ’ ἡμετέρα πόλισ κεῖται μὲν ἐν φάραγγι βαθείᾳ καὶ μεγάλῃ, δι’ ἧσ ὁ Ἶρισ φέρεται ποταμόσ, κατεσκεύασται δὲ θαυμαστῶσ προνοίᾳ τε καὶ φύσει, πόλεωσ τε ἅμα καὶ φρουρίου παρέχεσθαι χρείαν δυναμένη·

πέτρα γὰρ ὑψηλὴ καὶ περίκρημνοσ κατερρωγυῖα ἐπὶ τὸν ποταμόν, τῇ μὲν ἔχουσα τὸ τεῖχοσ ἐπὶ τῷ χείλει τοῦ ποταμοῦ καθ’ ὃ ἡ πόλισ συνῴκισται, τῇ δ’ ἀνατρέχον ἑκατέρωθεν ἐπὶ τὰσ κορυφάσ· δύο δ’ εἰσὶ συμφυεῖσ ἀλλήλαισ πεπυργωμέναι παγκάλωσ· ἐν δὲ τῷ περιβόλῳ τούτῳ βασίλειά τ’ ἐστὶ καὶ μνήματα βασιλέων· αἱ κορυφαὶ δ’ ἔχουσιν αὐχένα παντάπασι στενόν, πέντε ἢ ἓξ σταδίων ἑκατέρωθεν τὸ ὕψοσ ἀπὸ τῆσ ποταμίασ ἀναβαίνοντι καὶ τῶν προαστείων· ἀπὸ δὲ τοῦ αὐχένοσ ἐπὶ τὰσ κορυφὰσ ἄλλη σταδιαία λείπεται πρόσβασισ ὀξεῖα καὶ πάσησ βίασ κρείττων· ἔχει δὲ καὶ ὑδρεῖα ἐντὸσ ἀναφαίρετα, συρίγγων τετμημένων δυεῖν, τῆσ μὲν ἐπὶ τὸν ποταμὸν τῆσ δ’ ἐπὶ τὸν αὐχένα· ἐπέζευκται δὲ γέφυρα τῷ ποταμῷ μία μὲν ἀπὸ τῆσ πόλεωσ ἐπὶ τὸ προάστειον, ἄλλη δ’ ἀπὸ τοῦ προαστείου πρὸσ τὴν ἔξω χώραν· κατὰ γὰρ τὴν γέφυραν ταύτην ἀπολήγει τὸ ὄροσ τὸ τῆσ πέτρασ ὑπερκείμενον. αὐλὼν δ’ ἐστὶν ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ διήκων οὐ πλατὺσ τὸ πρῶτον τελέωσ, ἔπειτα πλατύνεται καὶ ποιεῖ τὸ Χιλιόκωμον καλούμενον πεδίον· εἶθ’ ἡ Διακοπηνὴ καὶ ἡ Πιμωλισηνὴ χώρα πᾶσα εὐδαίμων μέχρι τοῦ Ἅλυοσ. ταῦτα μὲν τὰ ἀρκτικὰ μέρη τῆσ τῶν Ἀμασέων χώρασ, μῆκοσ ὅσον πεντακοσίων σταδίων· ἔπειθ’ ἑξῆσ ἡ λοιπὴ πολὺ ταύτησ ἐπιμηκεστέρα μέχρι τοῦ Βαβανόμου καὶ τῆσ Ξιμήνησ, ἥπερ καὶ αὐτὴ καθήκει μέχρι πρὸσ τὸν Ἅλυν· τοῦτο μὲν δὴ τὸ μῆκοσ, πλάτοσ δὲ τὸ ἀπὸ τῶν ἄρκτων πρὸσ νότον ἐπί τε τὴν Ζηλῖτιν καὶ τὴν μεγάλην Καππαδοκίαν μέχρι τῶν Τροκμῶν. εἰσὶ δ’ ἐν τῇ Ξιμήνῃ ἅλαι ὀρυκτῶν ἁλῶν, ἀφ’ ὧν εἰκάζουσιν εἰρῆσθαι Ἅλυν τὸν ποταμόν. ἔστι δὲ καὶ ἐρύματα πλείω κατεσκαμμένα ἐν τῇ ἡμετέρᾳ χώρᾳ καὶ ἔρημοσ γῆ πολλὴ διὰ τὸν Μιθριδατικὸν πόλεμον. ἔστι μέντοι πᾶσα μὲν εὔδενδροσ, ἡ δ’ ἱππόβοτοσ καὶ τοῖσ ἄλλοισ θρέμμασι πρόσφοροσ· ἅπασα δ’ οἰκήσιμοσ καλῶσ. ἐδόθη δὲ καὶ ἡ Ἀμάσεια βασιλεῦσι, νῦν δ’ ἐπαρχία ἐστί. λοιπὴ δ’ ἐστὶν ἡ ἐκτὸσ Ἅλυοσ χώρα τῆσ Ποντικῆσ ἐπαρχίασ ἡ περὶ τὸν Ὄλγασσυν, συναφὴσ τῇ Σινωπίδι.

ἔστι δ’ ὁ Ὄλγασσυσ ὄροσ σφόδρα ὑψηλὸν καὶ δύσβατον· καὶ ἱερὰ τοῦ ὄρουσ τούτου πανταχοῦ καθιδρυμένα ἔχουσιν οἱ Παφλαγόνεσ. περίκειται δ’ ἱκανῶσ χώρα ἀγαθὴ ἥ τε Βλαηνὴ καὶ ἡ Δομανῖτισ, δι’ ἧσ Ἀμνίασ ῥεῖ ποταμόσ. ἐνταῦθα Μιθριδάτησ ὁ Εὐπάτωρ τὰσ Νικομήδουσ τοῦ Βιθυνοῦ δυνάμεισ ἄρδην ἠφάνισεν, οὐκ αὐτὸσ παρατυχὼν ἀλλὰ διὰ τῶν στρατηγῶν· καὶ ὁ μὲν φεύγων μετ’ ὀλίγων εἰσ τὴν οἰκείαν ἐσώθη κἀκεῖθεν εἰσ Ἰταλίαν ἔπλευσεν, ὁ δ’ ἠκολούθησε καὶ τήν τε Βιθυνίαν εἷλεν ἐξ ἐφόδου καὶ τὴν Ἀσίαν κατέσχε μέχρι Καρίασ καὶ Λυκίασ. κἀνταῦθα δ’ ἀπεδείχθη πόλισ ἡ Πομπηιούπολισ· ἐν δὲ τῇ πόλει ταύτῃ τὸ σανδαρακουργεῖον οὐ πολὺ ἄπωθεν Πιμωλίσων, φρουρίου βασιλικοῦ κατεσκαμμένου, ἀφ’ οὗ ἡ χώρα ἡ ἑκατέρωθεν τοῦ ποταμοῦ καλεῖται Πιμωλισηνή. τὸ δὲ σανδαρακουργεῖον ὄροσ κοῖλόν ἐστιν ἐκ τῆσ μεταλλείασ, ὑπεληλυθότων αὐτὸ τῶν ἐργαζομένων διώρυξι μεγάλαισ· εἰργάζοντο δὲ δημοσιῶναι μεταλλευταῖσ χρώμενοι τοῖσ ἀπὸ κακουργίασ ἀγοραζομένοισ ἀνδραπόδοισ· πρὸσ γὰρ τῷ ἐπιπόνῳ τοῦ ἔργου καὶ θανάσιμον καὶ δύσοιστον εἶναι τὸν ἀέρα φασὶ τὸν ἐν τοῖσ μετάλλοισ διὰ τὴν βαρύτητα τῆσ τῶν βώλων ὀδμῆσ, ὥστε ὠκύμορα εἶναι τὰ σώματα. καὶ δὴ καὶ ἐκλείπεσθαι συμβαίνει πολλάκισ τὴν μεταλλείαν διὰ τὸ ἀλυσιτελέσ, πλειόνων μὲν ἢ διακοσίων ὄντων τῶν ἐργαζομένων, συνεχῶσ δὲ νόσοισ καὶ φθοραῖσ δαπανωμένων. τοσαῦτα καὶ περὶ τοῦ Πόντου εἰρήσθω. μετὰ δὲ τὴν Πομπηιούπολιν ἡ λοιπὴ τῆσ Παφλαγονίασ ἐστὶ τῆσ μεσογαίασ μέχρι Βιθυνίασ ἰοῦσι πρὸσ δύσιν.

ταύτησ δὲ καίπερ ὀλίγησ οὔσησ μικρὸν μὲν πρὸ ἡμῶν ἦρχον πλείουσ, νῦν δ’ ἔχουσι Ῥωμαῖοι τοῦ γένουσ τῶν βασιλέων ἐκλιπόντοσ. ὀνομάζουσι δ’ οὖν τὴν ὅμορον τῇ Βιθυνίᾳ Τιμωνῖτιν καὶ τὴν Γεζατόριγοσ καὶ Μαρμωλῖτίν τε καὶ Σανισηνὴν καὶ Ποταμίαν· ἦν δέ τισ καὶ Κιμιατηνή, ἐν ᾗ τὰ Κιμίατα, φρούριον ἐρυμνόν, ὑποκείμενον τῇ τοῦ Ὀλγάσσυοσ ὀρεινῇ, ᾧ χρησάμενοσ ὁρμητηρίῳ Μιθριδάτησ ὁ κτίστησ προσαγορευθεὶσ κατέστη τοῦ Πόντου κύριοσ, καὶ οἱ ἀπ’ αὐτοῦ τὴν διαδοχὴν ἐφύλαξαν μέχρι τοῦ Εὐπάτοροσ. ὕστατοσ δὲ τῆσ Παφλαγονίασ ἦρξε Δηιόταροσ, Κάστοροσ υἱὸσ ὁ προσαγορευθεὶσ φιλάδελφοσ, τὸ Μορζέου βασίλειον ἔχων τὰ Γάγγρα πολισμάτιον ἅμα καὶ φρούριον. Εὔδοξοσ δ’ ὀρυκτοὺσ ἰχθῦσ ἐν Παφλαγονίᾳ λέγων ἐν ξηροῖσ τόποισ οὐ διορίζει τὸν τόπον, ἐν ὑγροῖσ δὲ περὶ τὴν Ἀσκανίαν λίμνην φησὶ τὴν ὑπὸ Κίῳ, λέγων οὐδὲν σαφέσ.

Ἐπεὶ δὲ καὶ τὴν ὅμορον τῷ Πόντῳ Παφλαγονίαν ἐκτιθέμεθα, τοῖσ δὲ Παφλαγόσιν ὁμοροῦσιν οἱ Βιθυνοὶ πρὸσ δύσιν, πειρασόμεθα καὶ τὰ τούτων ἐπελθεῖν· ἔπειτα λαβόντεσ ἀρχὴν ἄλλην ἔκ τε τούτων καὶ τῶν Παφλαγόνων τὰ ἑξῆσ τούτων τὰ πρὸσ νότον μέχρι τοῦ Ταύρου συνυφανοῦμεν τὰ παράλληλα τῷ Πόντῳ καὶ τῇ Καππαδοκίᾳ· τοιαύτην γάρ τινα ὑπογράφει τάξιν καὶ μερισμὸν ἡ τῶν τόπων φύσισ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Strabo, Geography, Book 12, chapter 3

(스트라본, 지리학, Book 12, chapter 3)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION