헬라어 문장 검색 - ΣτραβόΓεογραπ́05́03́

(스트라본, 지리학, book 5, chapter 3)

σαβῖνοι δὲ στενὴν οἰκοῦσι χώραν, ἐπὶ μῆκοσ δὲ διήκουσαν καὶ χιλίων σταδίων ἀπὸ τοῦ Τιβέρεωσ καὶ Νωμεντοῦ πολίχνησ μέχρι Ουἠστίνων. πόλεισ δ’ ἔχουσιν ὀλίγασ καὶ τεταπεινωμένασ διὰ τοὺσ συνεχεῖσ πολέμουσ, Ἀμίτερνον καὶ Ῥεᾶτε, ᾧ πλησιάζει κώμη Ἰντεροκρέα καὶ τὰ ἐν Κωτιλίαισ ψυχρὰ ὕδατα, ἀφ’ ὧν καὶ πίνουσι καὶ ἐγκαθίζοντεσ θεραπεύονται νόσουσ. Σαβίνων δ’ εἰσὶ καὶ οἱ Φόρουλοι, πέτραι πρὸσ ἀπόστασιν μᾶλλον ἢ κατοικίαν εὐφυεῖσ. Κύρισ δὲ νῦν μὲν κωμίον ἐστίν, ἦν δὲ πόλισ ἐπίσημοσ, ἐξ ἧσ ὡρ́μηντο οἱ τῆσ Ῥώμησ βασιλεύσαντεσ Τίτοσ Τάτιοσ καὶ Νουμᾶσ Πομπίλιοσ· ἐντεῦθεν δὲ καὶ Κυρίτασ ὀνομάζουσιν οἱ δημηγοροῦντεσ τοὺσ Ῥωμαίουσ. Τρήβουλά τε καὶ Ἠρητὸν καὶ ἄλλαι κατοικίαι τοιαῦται κῶμαι μᾶλλον ἢ πόλεισ ἐξετάζοιντ’ ἄν. ἅπασα δ’ αὐτῶν ἡ γῆ διαφερόντωσ ἐλαιόφυτόσ ἐστι καὶ ἀμπελόφυτοσ, βάλανόν τε ἐκφέρει πολλήν· σπουδαία δὲ καὶ βοσκήμασι τοῖσ τε ἄλλοισ, καὶ δὴ τὸ τῶν ἡμιόνων γένοσ τῶν Ῥεατίνων διωνόμασται θαυμαστῶσ. ὡσ δ’ εἰπεῖν, ἅπασα ἡ Ἰταλία θρεμμάτων τε ἀρίστη τροφὸσ καὶ καρπῶν ἐστιν, ἄλλα δ’ εἴδη κατὰ ἄλλα μέρη τῶν πρωτείων τυγχάνει. ἔστι δὲ καὶ παλαιότατον γένοσ οἱ Σαβῖνοι καὶ αὐτόχθονεσ· τούτων δ’ ἄποικοι Πικεντῖνοί τε καὶ Σαυνῖται, τούτων δὲ Λευκανοί, τούτων δὲ Βρέττιοι. τὴν δ’ ἀρχαιότητα τεκμήριον ἄν τισ ποιήσαιτο ἀνδρείασ καὶ τῆσ ἄλλησ ἀρετῆσ ἀφ’ ἧσ ἀντέσχον μέχρι πρὸσ τὸν παρόντα χρόνον. φησὶ δ’ ὁ συγγραφεὺσ Φάβιοσ Ῥωμαίουσ αἰσθέσθαι τοῦ πλούτου τότε πρῶτον, ὅτε τοῦ ἔθνουσ τούτου κατέστησαν κύριοι. ἔστρωται δὲ δι’ αὐτῶν ἡ Σαλαρία ὁδὸσ οὐ πολλὴ οὖσα, εἰσ ἣν καὶ ἡ Νωμεντανὴ συμπίπτει κατὰ Ἠρητὸν τῆσ Σαβίνησ κώμην ὑπὲρ τοῦ Τιβέρεωσ κειμένην, ἀπὸ τῆσ αὐτῆσ πύλησ ἀρχομένη τῆσ Κολλίνησ. ἑξῆσ δ’ ἡ Λατίνη κεῖται, ἐν ᾗ καὶ ἡ τῶν Ῥωμαίων πόλισ, πολλὰσ συνειληφυῖα καὶ τῆσ μὴ Λατίνησ πρότερον.

Αἶκοι γὰρ καὶ Ουὄλσκοι καὶ Ἕρνικοι Ἀβοριγῖνέσ τε οἱ περὶ αὐτὴν τὴν Ῥώμην καὶ Ῥούτουλοι οἱ τὴν ἀρχαίαν Ἀρδέαν ἔχοντεσ καὶ ἄλλα συστήματα μείζω καὶ ἐλάττω τὰ περιοικοῦντα τοὺσ τότε Ῥωμαίουσ ὑπῆρξαν, ἡνίκα πρῶτον ἔκτιστο ἡ πόλισ· ὧν ἔνια κατὰ κώμασ αὐτονομεῖσθαι συνέβαινεν ὑπ’ οὐδενὶ κοινῷ φύλῳ τεταγμένα. φασὶ δὲ Αἰνείαν μετὰ τοῦ πατρὸσ Ἀγχίσου καὶ τοῦ παιδὸσ Ἀσκανίου κατάραντασ εἰσ Λαυρεντὸν τῆσ πλησίον τῶν Ὠστίων καὶ τοῦ Τιβέρεωσ ᾐόνοσ, μικρὸν ὑπὲρ τῆσ θαλάττησ, ὅσον ἐν τέτταρσι καὶ εἴκοσι σταδίοισ, κτίσαι πόλιν. ἐπελθόντα δὲ Λατῖνον τὸν τῶν Ἀβοριγίνων βασιλέα τῶν οἰκούντων τὸν τόπον τοῦτον, ὅπου νῦν ἡ Ῥώμη ἐστί, συμμάχοισ χρήσασθαι τοῖσ περὶ τὸν Αἰνείαν ἐπὶ τοὺσ γειτονεύοντασ Ῥουτούλουσ τοὺσ Ἀρδέαν κατέχοντασ στάδιοι δ’ εἰσὶν ἀπὸ τῆσ Ἀρδέασ εἰσ τὴν Ῥώμην ἑκατὸν ἑξήκοντα, νικήσαντα δ’ ἀπὸ τῆσ θυγατρὸσ Λαουινίασ ἐπώνυμον κτίσαι πλησίον πόλιν. πάλιν δὲ τῶν Ῥουτούλων συμβαλόντων εἰσ μάχην, τὸν μὲν Λατῖνον πεσεῖν, τὸν δὲ Αἰνείαν νικήσαντα βασιλεῦσαι καὶ Λατίνουσ καλέσαι τοὺσ ὑφ’ αὑτῷ. καὶ τούτου δὲ τελευτήσαντοσ καὶ τοῦ πατρόσ, τὸν Ἀσκάνιον Ἄλβαν κτίσαι ἐν τῷ Ἀλβανῷ ὄρει, διέχοντι τῆσ Ῥώμησ τοσοῦτον ὅσον καὶ ἡ Ἀρδέα. ἐνταῦθα Ῥωμαῖοι σὺν τοῖσ Λατίνοισ Διὶ θύουσιν, ἅπασα ἡ συναρχία ἀθροισθεῖσα· τῇ πόλει δ’ ἐφιστᾶσιν ἄρχοντα πρὸσ τὸν τῆσ θυσίασ χρόνον τῶν γνωρίμων τινὰ νέων. ὕστερον δὲ τετρακοσίοισ ἔτεσιν ἱστορεῖται τὰ περὶ Ἀμόλλιον καὶ τὸν ἀδελφὸν Νουμίτορα, τὰ μὲν μυθώδη τὰ δ’ ἐγγυτέρω πίστεωσ. διεδέξαντο μὲν γὰρ τὴν τῆσ Ἄλβασ ἀρχὴν ἀμφότεροι παρὰ τῶν ἀπογόνων τοῦ Ἀσκανίου, διατείνουσαν μέχρι τοῦ Τιβέρεωσ· παραγκωνισάμενοσ δ’ ὁ νεώτεροσ τὸν πρεσβύτερον ἦρχεν ὁ Ἀμόλλιοσ, υἱοῦ δ’ ὄντοσ καὶ θυγατρὸσ τῷ Νουμίτορι, τὸν μὲν ἐν κυνηγίᾳ δολοφονεῖ, τὴν δέ, ἵνα ἄτεκνοσ διαμείνῃ, τῆσ Ἑστίασ ἱέρειαν κατέστησε παρθενείασ χάριν· καλοῦσι δ’ αὐτὴν Ῥέαν Σιλβίαν. εἶτα φθορὰν φωράσασ, διδύμων αὐτῇ παίδων γενομένων, τὴν μὲν εἱρ͂ξεν ἀντὶ τοῦ κτείνειν χαριζόμενοσ τἀδελφῷ, τοὺσ δ’ ἐξέθηκε πρὸσ τὸν Τίβεριν κατά τι πάτριον. μυθεύεται μὲν οὖν ἐξ Ἄρεωσ γενέσθαι τοὺσ παῖδασ, ἐκτεθέντασ δ’ ὑπὸ λυκαίνησ ὁραθῆναι σκυλακευομένουσ. Φαυστύλον δέ τινα τῶν περὶ τὸν τόπον συφορβῶν ἀνελόμενον ἐκθρέψαι δεῖ δ’ ὑπολαβεῖν τῶν δυνατῶν τινα, ὑπηκόων δὲ τῷ Ἀμολλίῳ, λαβόντα ἐκθρέψαι, καλέσαι δὲ τὸν μὲν Ῥωμύλον τὸν δὲ Ῥῶμον. ἀνδρωθέντασ δ’ ἐπιθέσθαι τῷ Ἀμολλίῳ καὶ τοῖσ παισί· καταλυθέντων δ’ ἐκείνων καὶ τῆσ ἀρχῆσ εἰσ τὸν Νουμίτορα περιστάσησ, ἀπελθόντασ οἴκαδε κτίσαι τὴν Ῥώμην ἐν τόποισ οὐ πρὸσ αἱρ́εσιν μᾶλλον ἢ πρὸσ ἀνάγκην ἐπιτηδείοισ. οὔτε γὰρ ἐρυμνὸν τὸ ἔδαφοσ οὔτε χώραν οἰκείαν ἔχον τὴν πέριξ ὅση πόλει πρόσφοροσ, ἀλλ’ οὐδ’ ἀνθρώπουσ τοὺσ συνοικήσοντασ· οἱ γὰρ ὄντεσ ᾤκουν καθ’ αὑτούσ, συνάπτοντέσ πωσ τοῖσ τείχεσι τῆσ κτιζομένησ πόλεωσ, οὐδὲ τοῖσ Ἀλβανοῖσ πάνυ προσέχοντεσ. Κολλατία δ’ ἦν καὶ Ἀντέμναι καὶ Φιδῆναι καὶ Λαβικὸν καὶ ἄλλα τοιαῦτα τότε μὲν πολίχνια, νῦν δὲ κῶμαι, κτήσεισ ἰδιωτῶν, ἀπὸ τριάκοντα ἢ μικρῷ πλειόνων τῆσ Ῥώμησ σταδίων. μεταξὺ γοῦν τοῦ πέμπτου καὶ τοῦ ἕκτου λίθου τῶν τὰ μίλια διασημαινόντων τῆσ Ῥώμησ καλεῖται τόποσ Φῆστοι· τοῦτον δ’ ὁρ́ιον ἀποφαίνουσι τῆσ τότε Ῥωμαίων γῆσ, οἵ θ’ ἱερομνήμονεσ θυσίαν ἐπιτελοῦσιν ἐνταῦθά τε καὶ ἐν ἄλλοισ τόποισ πλείοσιν ὡσ ὁρίσισ αὐθημερόν, ἣν καλοῦσιν Ἀμβαρουίαν. γενομένησ δ’ οὖν στάσεωσ φασὶ κατὰ τὴν κτίσιν ἀναιρεθῆναι τὸν Ῥῶμον. μετὰ δὲ τὴν κτίσιν ἀνθρώπουσ σύγκλυδασ ὁ Ῥωμύλοσ ἤθροιζεν, ἀποδείξασ ἄσυλόν τι τέμενοσ μεταξὺ τῆσ ἄκρασ καὶ τοῦ Καπετωλίου, τοὺσ δ’ ἐκεῖ καταφεύγοντασ τῶν ἀστυγειτόνων πολίτασ ἀποφαίνων. ἐπιγαμίασ δὲ τούτοισ οὐ τυγχάνων ἐπηγγείλατο ἕνα ἀγῶνα ἱππικὸν τοῦ Ποσειδῶνοσ ἱερόν, τὸν καὶ νῦν ἐπιτελούμενον. συνελθόντων δὲ πολλῶν, πλείστων δὲ Σαβίνων, ἐκέλευσε τὰσ παρθένουσ ἁρπάσαι τὰσ ἀφιγμένασ τοῖσ δεομένοισ γάμου· μετιὼν δὲ τὴν ὕβριν Τίτοσ Τάτιοσ δι’ ὅπλων ὁ βασιλεὺσ τῶν Κυριτῶν ἐπὶ κοινωνίᾳ τῆσ ἀρχῆσ καὶ πολιτείασ συνέβη πρὸσ τὸν Ῥωμύλον· δολοφονηθέντοσ δ’ ἐν Λαουινίῳ τοῦ Τατίου, μόνοσ ἦρξεν ἑκόντων τῶν Κυριτῶν ὁ Ῥωμύλοσ. μετὰ δὲ τοῦτον διεδέξατο τὴν ἀρχὴν Νουμᾶσ Πομπίλιοσ πολίτησ τοῦ Τατίου, παρ’ ἑκόντων λαβὼν τῶν ὑπηκόων. αὕτη μὲν οὖν ἡ μάλιστα πιστευομένη τῆσ Ῥώμησ κτίσισ ἐστίν.

ἄλλη δέ τισ προτέρα καὶ μυθώδησ Ἀρκαδικὴν λέγουσα γενέσθαι τὴν ἀποικίαν ὑπ’ Εὐάνδρου. τούτῳ δ’ ἐπιξενωθῆναι τὸν Ἡρακλέα ἐλαύνοντα τὰσ Γηρυόνου βοῦσ· πυθόμενον δὲ τῆσ μητρὸσ Νικοστράτησ τὸν Εὐάνδρον εἶναι δ’ αὐτὴν μαντικῆσ ἔμπειρον, ὅτι τῷ Ἡρακλεῖ πεπρωμένον ἦν τελέσαντι τοὺσ ἄθλουσ θεῷ γενέσθαι, φράσαι τε πρὸσ τὸν Ἡρακλέα ταῦτα καὶ τέμενοσ ἀναδεῖξαι καὶ θῦσαι θυσίαν Ἑλληνικήν, ἣν καὶ νῦν ἔτι φυλάττεσθαι τῷ Ἡρακλεῖ. καὶ ὅ γε Κοίλιοσ, ὁ τῶν Ῥωμαίων συγγραφεύσ, τοῦτο τίθεται σημεῖον τοῦ Ἑλληνικὸν εἶναι κτίσμα τὴν Ῥώμην, τὸ παρ’ αὐτῇ τὴν πάτριον θυσίαν Ἑλληνικὴν εἶναι τῷ Ἡρακλεῖ. καὶ τὴν μητέρα δὲ τοῦ Εὐάνδρου τιμῶσι Ῥωμαῖοι, μίαν τῶν νυμφῶν νομίσαντεσ, Καρμέντην μετονομασθεῖσαν. οἱ δ’ οὖν Λατῖνοι κατ’ ἀρχὰσ μὲν ἦσαν ὀλίγοι, καὶ οἱ πλείουσ οὐ προσεῖχον Ῥωμαίοισ·

ὕστερον δὲ καταπλαγέντεσ τὴν ἀρετὴν τοῦ τε Ῥωμύλου καὶ τῶν μετ’ ἐκεῖνον βασιλέων ὑπήκοοι πάντεσ ὑπῆρξαν. καταλυθέντων δὲ τῶν τε Αἴκων καὶ τῶν Ουὄλσκων καὶ Ἑρνίκων, ἔτι δὲ πρότερον Ῥουτούλων τε καὶ Ἀβοριγίνων, ἡ τούτων χώρα Λατίνη προσηγόρευται πᾶσα. ἦν δὲ τῶν Ουὄλσκων τὸ Πωμεντῖνον πεδίον, ὅμορον τοῖσ Λατίνοισ, καὶ πόλισ Ἀπίολα, ἣν κατέσκαψε Ταρκύνιοσ Πρίσκοσ. Αἶκοι δὲ γειτονεύοντεσ μάλιστα τοῖσ Κυρίταισ, καὶ τούτων δ’ ἐκεῖνοσ τὰσ πόλεισ ἐξεπόρθησεν· ὁ δὲ υἱὸσ αὐτοῦ τὴν Σουέσσαν εἷλε τὴν μητρόπολιν τῶν Ουὄλσκων. Ἕρνικοι δὲ πλησίον ᾤκουν τῷ τε Λανουίῳ καὶ τῇ Ἄλβᾳ καὶ αὐτῇ τῇ Ῥώμῃ· οὐκ ἄπωθεν δ’ οὐδ’ Ἀρικία καὶ Τελλῆναι καὶ Ἄντιον. Ἀλβανοὶ δὲ κατ’ ἀρχὰσ μὲν ὡμονόουν τοῖσ Ῥωμαίοισ ὁμόγλωττοί τε ὄντεσ καὶ Λατῖνοι, βασιλευόμενοι δ’ ἑκάτεροι χωρὶσ ἐτύγχανον· οὐδὲν δ’ ἧττον ἐπιγαμίαι τε ἦσαν πρὸσ ἀλλήλουσ καὶ ἱερὰ κοινὰ τὰ ἐν Ἄλβᾳ καὶ ἄλλα δίκαια πολιτικά· ὕστερον δὲ πολέμου συστάντοσ ἡ μὲν Ἄλβα κατεσκάφη πλὴν τοῦ ἱεροῦ, οἱ δ’ Ἀλβανοὶ πολῖται Ῥωμαίων ἐκρίθησαν. καὶ τῶν ἄλλων δὲ τῶν περιοικίδων πόλεων αἱ μὲν ἀνῃρέθησαν αἱ δὲ ἐταπεινώθησαν ἀπειθοῦσαι, τινὲσ δὲ καὶ ηὐξήθησαν διὰ τὴν εὔνοιαν. νυνὶ μὲν οὖν ἡ παραλία μέχρι πόλεωσ Σινοέσσησ ἀπὸ τῶν Ὠστίων Λατίνη καλεῖται, πρότερον δὲ μέχρι τοῦ Κιρκαίου μόνον ἐσχήκει τὴν ἐπίδοσιν· καὶ τῆσ μεσογαίασ δὲ πρότερον μὲν οὐ πολλή, ὕστερον δὲ καὶ μέχρι Καμπανίασ διέτεινε καὶ Σαυνιτῶν καὶ Πελίγνων καὶ ἄλλων τῶν τὸ Ἀπέννινον κατοικούντων. ἅπασα δ’ ἐστὶν εὐδαίμων καὶ παμφόροσ, πλὴν ὀλίγων χωρίων τῶν κατὰ τὴν παραλίαν ὅσα ἑλώδη καὶ νοσερά, οἱᾶ τὰ τῶν Ἀρδεατῶν καὶ τὰ μεταξὺ Ἀντίου καὶ Λανουίου μέχρι Πωμεντίνου καί τινων τῆσ Σητίνησ χωρίων καὶ τῆσ περὶ Ταρρακῖναν καὶ τὸ Κιρκαῖον ἢ εἴ τινα ὀρεινὰ καὶ πετρώδη·

καὶ ταῦτα δ’ οὐ τελέωσ ἀργὰ οὐδ’ ἄχρηστα, ἀλλὰ νομὰσ παρέχει δαψιλεῖσ ἢ ὕλην ἢ καρπούσ τινασ ἑλείουσ ἢ πετραίουσ· τὸ δὲ Καίκουβον ἑλῶδεσ ὂν εὐοινοτάτην ἄμπελον τρέφει τὴν δενδρῖτιν. πόλεισ δ’ ἐπὶ θαλάττῃ μὲν τῶν Λατίνων εἰσὶ τά τε Ὤστια, πόλισ ἀλίμενοσ διὰ τὴν πρόσχωσιν ἣν ὁ Τίβερισ παρασκευάζει πληρούμενοσ ἐκ πολλῶν ποταμῶν· παρακινδύνωσ μὲν οὖν ὁρμίζονται μετέωρα ἐν τῷ σάλῳ τὰ ναυκλήρια, τὸ μέντοι λυσιτελὲσ νικᾷ· καὶ γὰρ ἡ τῶν ὑπηρετικῶν σκαφῶν εὐπορία τῶν ἐκδεχομένων τὰ φορτία καὶ ἀντιφορτιζόντων ταχὺν ποιεῖ τὸν ἀπόπλουν πρὶν ἢ τοῦ ποταμοῦ ἅψασθαι, καὶ μέρουσ ἀποκουφισθέντοσ εἰσπλεῖ καὶ ἀνάγεται μέχρι τῆσ Ῥώμησ, σταδίουσ ἑκατὸν ἐνενήκοντα. κτίσμα δ’ ἐστὶ τὰ Ὤστια Ἄγκου Μαρκίου. αὕτη μὲν ἡ πόλισ τοιαύτη. ἑξῆσ δ’ ἐστὶν Ἄντιον, ἀλίμενοσ καὶ αὐτὴ πόλισ· ἵδρυται δ’ ἐπὶ πέτραισ, διέχει δὲ τῶν Ὠστίων περὶ διακοσίουσ ἑξήκοντα σταδίουσ. νυνὶ μὲν οὖν ἀνεῖται τοῖσ ἡγεμόσιν εἰσ σχολὴν καὶ ἄνεσιν τῶν πολιτικῶν, ὅτε λάβοιεν καιρόν, καὶ διὰ τοῦτο κατῳκοδόμηνται πολυτελεῖσ οἰκήσεισ ἐν τῇ πόλει συχναὶ πρὸσ τὰσ τοιαύτασ ἐπιδημίασ. καὶ πρότερον δὲ ναῦσ ἐκέκτηντο καὶ ἐκοινώνουν τῶν λῃστηρίων τοῖσ Τυρρηνοῖσ, καίπερ ἤδη Ῥωμαίοισ ὑπακούοντεσ. διόπερ καὶ Ἀλέξανδροσ πρότερον ἐγκαλῶν ἐπέστειλε, καὶ Δημήτριοσ ὕστερον, τοὺσ ἁλόντασ τῶν λῃστῶν ἀναπέμπων τοῖσ Ῥωμαίοισ, χαρίζεσθαι μὲν αὐτοῖσ ἔφη τὰ σώματα διὰ τὴν πρὸσ τοὺσ Ἕλληνασ συγγένειαν, οὐκ ἀξιοῦν δὲ τοὺσ αὐτοὺσ ἄνδρασ στρατηγεῖν τε ἅμα τῆσ Ἰταλίασ καὶ λῃστήρια ἐκπέμπειν, καὶ ἐν μὲν τῇ ἀγορᾷ Διοσκούρων ἱερὸν ἱδρυσαμένουσ τιμᾶν οὓσ πάντεσ σωτῆρασ ὀνομάζουσιν, εἰσ δὲ τὴν Ἑλλάδα πέμπειν τὴν ἐκείνων πατρίδα τοὺσ λεηλατήσοντασ. ἔπαυσαν δ’ αὐτοὺσ Ῥωμαῖοι τῆσ τοιαύτησ ἐπιτηδεύσεωσ. ἀνὰ μέσον δὲ τούτων τῶν πόλεων ἐστὶ τὸ Λαουίνιον, ἔχον κοινὸν τῶν Λατίνων ἱερὸν Ἀφροδίτησ· ἐπιμελοῦνται δ’ αὐτοῦ διὰ προπόλων Ἀρδεᾶται· εἶτα Λαυρεντόν. ὑπέρκειται δὲ τούτων ἡ Ἀρδέα κατοικία Ῥουτούλων ἐν ἑβδομήκοντα σταδίοισ ἀπὸ τῆσ θαλάττησ. ἔστι δὲ καὶ ταύτησ πλησίον Ἀφροδίσιον, ὅπου πανηγυρίζουσι Λατῖνοι. Σαυνῖται δ’ ἐπόρθησαν τοὺσ τόπουσ καὶ λείπεται μὲν ἴχνη πόλεων, ἔνδοξα δὲ διὰ τὴν Αἰνείου γέγονεν ἐπιδημίαν καὶ τὰσ ἱεροποιίασ, [ἃσ] ἐξ ἐκείνων τῶν χρόνων παραδεδόσθαι φασί. μετὰ δὲ Ἄντιον τὸ Κιρκαῖον ἐστὶν ἐν διακοσίοισ καὶ ἐνενήκοντα σταδίοισ ὄροσ νησίζον θαλάττῃ τε καὶ ἕλεσι·

φασὶ δὲ καὶ πολύρριζον εἶναι, τάχα τῷ μύθῳ τῷ περὶ τῆσ Κίρκησ συνοικειοῦντεσ. ἔχει δὲ πολίχνιον καὶ Κίρκησ ἱερὸν καὶ Ἀθηνᾶσ βωμόν, δείκνυσθαι δὲ καὶ φιάλην τινά φασιν Ὀδυσσέωσ. μεταξὺ δὲ ὅ τε Στόρασ ποταμὸσ καὶ ἐπ’ αὐτῷ ὕφορμοσ. ἔπειτα προσεχὴσ αἰγιαλὸσ λιβί, πρὸσ αὐτῷ μόνον τῷ Κιρκαίῳ λιμένιον ἔχων. ὑπέρκειται δ’ ἐν τῇ μεσογαίᾳ τὸ Πωμεντῖνον πεδίον· τὴν δὲ συνεχῆ ταύτῃ πρότερον Αὔσονεσ ᾤκουν, οἵπερ καὶ τὴν Καμπανίαν εἶχον, μετὰ δὲ τούτουσ Ὄσκοι· καὶ τούτοισ δὲ μετῆν τῆσ Καμπανίασ, νῦν δ’ ἅπαντα Λατίνων ἐστὶ μέχρι Σινοέσσησ, ὡσ εἶπον. ἴδιον δέ τι τοῖσ Ὄσκοισ καὶ τῷ τῶν Αὐσόνων ἔθνει συμβέβηκε· τῶν μὲν γὰρ Ὄσκων ἐκλελοιπότων ἡ διάλεκτοσ μένει παρὰ τοῖσ Ῥωμαίοισ, ὥστε καὶ ποιήματα σκηνοβατεῖσθαι κατά τινα ἀγῶνα πάτριον καὶ μιμολογεῖσθαι· τῶν δ’ Αὐσόνων οὐδ’ ἅπαξ οἰκησάντων ἐπὶ τῇ Σικελικῇ θαλάττῃ, τὸ πέλαγοσ ὅμωσ Αὐσόνιον καλεῖται. ἑξῆσ δ’ ἐν ἑκατὸν σταδίοισ τῷ Κιρκαίῳ Ταρρακῖνα ἐστί, Τραχίνη καλουμένη πρότερον ἀπὸ τοῦ συμβεβηκότοσ. πρόκειται δὲ αὐτῆσ μέγα ἕλοσ ὃ ποιοῦσι δύο ποταμοί· καλεῖται δ’ ὁ μείζων Οὔφησ. ἐνταῦθα δὲ συνάπτει τῇ θαλάττῃ πρῶτον ἡ Ἀππία ὁδόσ, ἐστρωμένη μὲν ἀπὸ τῆσ Ῥώμησ μέχρι Βρεντεσίου, πλεῖστον δ’ ὁδευομένη, τῶν δ’ ἐπὶ θαλάττῃ πόλεων τούτων ἐφαπτομένη μόνον, τῆσ τε Ταρρακίνησ καὶ τῶν ἐφεξῆσ Φορμιῶν τε καὶ Μιντούρνησ καὶ Σινοέσσησ, καὶ τῶν ἐσχάτων Τάραντόσ τε καὶ Βρεντεσίου. πλησίον δὲ τῆσ Ταρρακίνησ βαδίζοντι ἐπὶ τῆσ Ῥώμησ παραβέβληται τῇ ὁδῷ τῇ Ἀππίᾳ διῶρυξ ἐπὶ πολλοὺσ τόπουσ πληρουμένη τοῖσ ἑλείοισ τε καὶ τοῖσ ποταμίοισ ὕδασι· πλεῖται δὲ μάλιστα μὲν νύκτωρ, ὥστ’ ἐμβάντασ ἀφ’ ἑσπέρασ ἐκβαίνειν πρωίασ καὶ βαδίζειν τὸ λοιπὸν τῇ ὁδῷ, ἀλλὰ καὶ μεθ’ ἡμέραν· ῥυμουλκεῖ δ’ ἡμιόνιον. ἑξῆσ δὲ Φορμίαι Λακωνικὸν κτίσμα ἐστίν, Ὁρμίαι λεγόμενον πρότερον διὰ τὸ εὐόρμον. καὶ τὸν μεταξὺ δὲ κόλπον ἐκεῖνοι Καιάταν ὠνόμασαν· τὰ γὰρ κοῖλα πάντα καιέτασ οἱ Λάκωνεσ προσαγορεύουσιν· ἔνιοι δ’ ἐπώνυμον τῆσ Αἰνείου τροφοῦ τὸν κόλπον φασίν. ἔχει δὲ μῆκοσ σταδίων ἑκατὸν ἀρξάμενοσ ἀπὸ Ταρρακίνησ μέχρι τῆσ ἄκρασ τῆσ ὁμωνύμου· ἀνέωγέ τ’ ἐνταῦθα σπήλαια ὑπερμεγέθη, κατοικίασ μεγάλασ καὶ πολυτελεῖσ δεδεγμένα· ἐντεῦθεν δ’ ἐπὶ τὰσ Φορμίασ τετταράκοντα. ταύτησ δ’ ἀνὰ μέσον εἰσὶ καὶ Σινοέσσησ αἱ Μιντοῦρναι, σταδίουσ ἑκατέρασ διέχουσαι περὶ ὀγδοήκοντα. διαρρεῖ δὲ Λεῖρισ ποταμόσ, Κλάνισ δ’ ἐκαλεῖτο πρότερον· φέρεται δ’ ἄνωθεν ἐκ τῶν Ἀπεννίνων ὀρῶν καὶ τῆσ Ουἠστίνησ παρὰ Φρεγέλλασ κώμην πρότερον δ’ ἦν πόλισ ἔνδοξοσ, ἐκπίπτει δ’ εἰσ ἄλσοσ ἱερὸν τιμώμενον περιττῶσ ὑπὸ τῶν ἐν Μιντούρναισ ὑποκείμενον τῇ πόλει. τῶν δὲ σπηλαίων ἐν ὄψει μάλιστα πρόκεινται δύο νῆσοι πελάγιαι, Πανδατερία τε καὶ Ποντία, μικραὶ μὲν οἰκούμεναι δὲ καλῶσ, οὐ πολὺ ἀπ’ ἀλλήλων διέχουσαι, τῆσ ἠπείρου δὲ πεντήκοντα ἐπὶ τοῖσ διακοσίοισ. ἔχεται δὲ τοῦ Καιάτου κόλπου τὸ Καίκουβον, τούτου δὲ Φοῦνδοι, πόλισ ἐν τῇ ὁδῷ τῇ Ἀππίᾳ κειμένη. πάντεσ δ’ εἰσὶν οἱ τόποι οὗτοι σφόδρα εὐοίνοι· ὁ δὲ Καίκουβοσ καὶ ὁ Φουνδανὸσ καὶ ὁ Σητῖνοσ τῶν διωνομασμένων εἰσί, καθάπερ ὁ Φάλερνοσ καὶ ὁ Ἀλβανὸσ καὶ ὁ Στατανόσ. ἡ δὲ Σινόεσσα ἐν κόλπῳ ἵδρυται, ἀφ’ οὗ καὶ τοὔνομα· σίνοσ γὰρ ὁ κόλποσ· πλησίον ἐστὶ δ’ αὐτῆσ θερμὰ λουτρὰ κάλλιστα, ποιοῦντα πρὸσ νόσουσ ἐνίασ. αὗται μὲν αἱ ἐπὶ θαλάττῃ τῶν Λατίνων πόλεισ. ἐν δὲ τῇ μεσογαίᾳ πρώτη μὲν ὑπὲρ τῶν Ὠστίων ἐστὶν ἡ Ῥώμη, καὶ μόνη γε ἐπὶ τῷ Τιβέρει κεῖται·

περὶ ἧσ ὅτι πρὸσ ἀνάγκην οὐ πρὸσ αἱρ́εσιν ἔκτισται εἴρηται· προσθετέον δ’ ὅτι οὐδ’ οἱ μετὰ ταῦτα προσκτίσαντέσ τινα μέρη κύριοι τοῦ βελτίονοσ ἦσαν, ἀλλ’ ἐδούλευον τοῖσ προϋποκειμένοισ. οἱ μέν γε πρῶτοι τὸ Καπιτώλιον καὶ τὸ Παλάτιον καὶ τὸν Κυρῖνον λόφον ἐτείχισαν, ὃσ ἦν οὕτωσ εὐεπίβατοσ τοῖσ ἔξωθεν ὥστ’ ἐξ ἐφόδου Τίτοσ Τάτιοσ εἷλεν ἐπελθών, ἡνίκα μετῄει τὴν τῶν ἁρπαγεισῶν παρθένων ὕβριν· Ἄγκοσ δὲ Μάρκιοσ προσλαβὼν τὸ Καίλιον ὄροσ καὶ τὸ Ἀβεντῖνον ὄροσ καὶ τὸ μεταξὺ τούτων πεδίον, διηρτημένα καὶ ἀπ’ ἀλλήλων καὶ ἀπὸ τῶν προτετειχισμένων, προσέθηκεν ἀναγκαίωσ· οὔτε γὰρ οὕτωσ ἐρυμνοὺσ λόφουσ ἔξω τείχουσ ἐᾶσαι τοῖσ βουλομένοισ ἐπιτειχίσματα καλῶσ εἶχεν, οὔθ’ ὅλον ἐκπληρῶσαι τὸν κύκλον ἴσχυσε τὸν μέχρι τοῦ Κυρίνου. ἤλεγξε δὲ Σέρουιοσ τὴν ἔκλειψιν· ἀνεπλήρωσε γὰρ προσθεὶσ τόν τε Ἠσκυλῖνον λόφον καὶ τὸν Ουἰμίναλιν. καὶ ταῦτα δ’ εὐέφοδα τοῖσ ἔξωθέν ἐστι· διόπερ τάφρον βαθεῖαν ὀρύξαντεσ εἰσ τὸ ἐντὸσ ἐδέξαντο τὴν γῆν, καὶ ἐξέτειναν ὅσον ἑξαστάδιον χῶμα ἐπὶ τῇ ἐντὸσ ὀφρύι τῆσ τάφρου, καὶ ἐπέβαλον τεῖχοσ καὶ πύργουσ ἀπὸ τῆσ Κολλίνασ πύλησ μέχρι τῆσ Ἠσκυλίνασ. ὑπὸ μέσῳ δὲ τῷ χώματι τρίτη ἐστὶ πύλη ὁμώνυμοσ τῷ Ουἰμινάλι λόφῳ. τὸ μὲν οὖν ἔρυμα τοιοῦτόν ἐστι τὸ τῆσ πόλεωσ, ἐρυμάτων ἑτέρων δεόμενον. καί μοι δοκοῦσιν οἱ πρῶτοι τὸν αὐτὸν λαβεῖν διαλογισμὸν περί τε σφῶν αὐτῶν καὶ περὶ τῶν ὕστερον, διότι Ῥωμαίοισ προσῆκεν οὐκ ἀπὸ τῶν ἐρυμάτων ἀλλὰ ἀπὸ τῶν ὅπλων καὶ τῆσ οἰκείασ ἀρετῆσ ἔχειν τὴν ἀσφάλειαν καὶ τὴν ἄλλην εὐπορίαν, προβλήματα νομίζοντεσ οὐ τὰ τείχη τοῖσ ἀνδράσιν ἀλλὰ τοὺσ ἄνδρασ τοῖσ τείχεσι. κατ’ ἀρχὰσ μὲν οὖν ἀλλοτρίασ τῆσ κύκλῳ χώρασ οὔσησ ἀγαθῆσ τε καὶ πολλῆσ, τοῦ δὲ τῆσ πόλεωσ ἐδάφουσ εὐεπιχειρήτου, τὸ μακαρισθησόμενον οὐδὲν ἦν τοπικὸν εὐκλήρημα· τῇ δ’ ἀρετῇ καὶ τῷ πόνῳ τῆσ χώρασ οἰκείασ γενομένησ, ἐφάνη συνδρομή τισ ἀγαθῶν ἅπασαν εὐφυί̈αν ὑπερβάλλουσα, δι’ ἣν ἐπὶ τοσοῦτον αὐξηθεῖσα ἡ πόλισ ἀντέχει τοῦτο μὲν τροφῇ τοῦτο δὲ ξύλοισ καὶ λίθοισ πρὸσ τὰσ οἰκοδομίασ, ἃσ ἀδιαλείπτουσ ποιοῦσιν αἱ συμπτώσεισ καὶ ἐμπρήσεισ καὶ μεταπράσεισ, ἀδιάλειπτοι καὶ αὗται οὖσαι· καὶ γὰρ αἱ μεταπράσεισ ἑκούσιοί τινεσ συμπτώσεισ εἰσί, καταβαλλόντων καὶ ἀνοικοδομούντων πρὸσ τὰσ ἐπιθυμίασ ἕτερα ἐξ ἑτέρων. πρὸσ ταῦτ’ οὖν τό τε τῶν μετάλλων πλῆθοσ καὶ ἡ ὕλη καὶ οἱ κατακομίζοντεσ ποταμοὶ θαυμαστὴν παρέχουσι τὴν ὑποχορηγίαν, πρῶτοσ μὲν Ἀνίων ἐξ Ἄλβασ ῥέων τῆσ πρὸσ Μαρσοῖσ Λατίνησ πόλεωσ διὰ τοῦ ὑπ’ αὐτῇ πεδίου μέχρι τῆσ πρὸσ τὸν Τίβεριν συμβολῆσ, ἔπειθ’ ὁ Νὰρ καὶ ὁ Τενέασ οἱ διὰ τῆσ Ὀμβρικῆσ εἰσ τὸν αὐτὸν καταφερόμενοι ποταμὸν τὸν Τίβεριν, διὰ δὲ Τυρρηνίασ καὶ τῆσ Κλουσίνησ ὁ Κλάνισ. ἐπεμελήθη μὲν οὖν ὁ Σεβαστὸσ Καῖσαρ τῶν τοιούτων ἐλαττωμάτων τῆσ πόλεωσ, πρὸσ μὲν τὰσ ἐμπρήσεισ συντάξασ στρατιωτικὸν ἐκ τῶν ἀπελευθεριωτῶν τὸ βοηθῆσον, πρὸσ δὲ τὰσ συμπτώσεισ τὰ ὕψη τῶν καινῶν οἰκοδομημάτων καθελών, καὶ κωλύσασ ἐξαίρειν ποδῶν ἑβδομήκοντα τὸ πρὸσ ταῖσ ὁδοῖσ ταῖσ δημοσίαισ. ἀλλ’ ὅμωσ ἐπέλειπεν ἂν ἡ ἐπανόρθωσισ, εἰ μὴ τὰ μέταλλα καὶ ἡ ὕλη καὶ τὸ τῆσ πορθμείασ εὐμεταχείριστον ἀντεῖχε. ταῦτα μὲν οὖν ἡ φύσισ τῆσ χώρασ παρέχεται τὰ εὐτυχήματα τῇ πόλει, προσέθεσαν δὲ Ῥωμαῖοι καὶ τὰ ἐκ τῆσ προνοίασ.

τῶν γὰρ Ἑλλήνων περὶ τὰσ κτίσεισ εὐστοχῆσαι μάλιστα δοξάντων, ὅτι κάλλουσ ἐστοχάζοντο καὶ ἐρυμνότητοσ καὶ λιμένων καὶ χώρασ εὐφυοῦσ, οὗτοι προὐνόησαν μάλιστα ὧν ὠλιγώρησαν ἐκεῖνοι, στρώσεωσ ὁδῶν καὶ ὑδάτων εἰσαγωγῆσ καὶ ὑπονόμων τῶν δυναμένων ἐκκλύζειν τὰ λύματα τῆσ πόλεωσ εἰσ τὸν Τίβεριν. ἔστρωσαν δὲ καὶ τὰσ κατὰ τὴν χώραν ὁδούσ, προσθέντεσ ἐκκοπάσ τε λόφων καὶ ἐγχώσεισ κοιλάδων, ὥστε τὰσ ἁρμαμάξασ δέχεσθαι πορθμείων φορτία· οἱ δ’ ὑπόνομοι συννόμῳ λίθῳ κατακαμφθέντεσ ὁδοὺσ ἁμάξαισ χόρτου πορευτὰσ ἐνίασ ἀπολελοίπασι. τοσοῦτον δ’ ἐστὶ τὸ εἰσαγώγιμον ὕδωρ διὰ τῶν ὑδραγωγίων, ὥστε ποταμοὺσ διὰ τῆσ πόλεωσ καὶ τῶν ὑπονόμων ῥεῖν, ἅπασαν δὲ οἰκίαν σχεδὸν δεξαμενὰσ καὶ σίφωνασ καὶ κρουνοὺσ ἔχειν ἀφθόνουσ, ὧν πλείστην ἐπιμέλειαν ἐποιήσατο Μάρκοσ Ἀγρίππασ, πολλοῖσ καὶ ἄλλοισ ἀναθήμασι κοσμήσασ τὴν πόλιν. ὡσ δ’ εἰπεῖν, οἱ παλαιοὶ μὲν τοῦ κάλλουσ τῆσ Ῥώμησ ὠλιγώρουν, πρὸσ ἄλλοισ μείζοσι καὶ ἀναγκαιοτέροισ ὄντεσ· οἱ δ’ ὕστερον καὶ μάλιστα οἱ νῦν καὶ καθ’ ἡμᾶσ οὐδὲ τούτου καθυστέρησαν, ἀλλ’ ἀναθημάτων πολλῶν καὶ καλῶν ἐπλήρωσαν τὴν πόλιν. καὶ γὰρ Πομπήιοσ καὶ ὁ θεὸσ Καῖσαρ καὶ ὁ Σεβαστὸσ καὶ οἱ τούτου παῖδεσ καὶ οἱ φίλοι καὶ γυνὴ καὶ ἀδελφὴ πᾶσαν ὑπερεβάλοντο σπουδὴν καὶ δαπάνην εἰσ τὰσ κατασκευάσ· τούτων δὲ τὰ πλεῖστα ὁ Μάρτιοσ ἔχει κάμποσ πρὸσ τῇ φύσει προσλαβὼν καὶ τὸν ἐκ τῆσ προνοίασ κόσμον. καὶ γὰρ τὸ μέγεθοσ τοῦ πεδίου θαυμαστὸν ἅμα καὶ τὰσ ἁρματοδρομίασ καὶ τὴν ἄλλην ἱππασίαν ἀκώλυτον παρέχον τῷ τοσούτῳ πλήθει τῶν σφαίρᾳ καὶ κρίκῳ καὶ παλαίστρᾳ γυμναζομένων· καὶ τὰ περικείμενα ἔργα καὶ τὸ ἔδαφοσ ποάζον δι’ ἔτουσ καὶ τῶν λόφων στεφάναι τῶν ὑπὲρ τοῦ ποταμοῦ μέχρι τοῦ ῥείθρου σκηνογραφικὴν ὄψιν ἐπιδεικνύμεναι δυσαπάλλακτον παρέχουσι τὴν θέαν. πλησίον δ’ ἐστὶ τοῦ πεδίου τούτου καὶ ἄλλο πεδίον καὶ στοαὶ κύκλῳ παμπληθεῖσ καὶ ἄλση καὶ θέατρα τρία καὶ ἀμφιθέατρον καὶ ναοὶ πολυτελεῖσ καὶ συνεχεῖσ ἀλλήλοισ, ὡσ πάρεργον ἂν δόξαιεν ἀποφαίνειν τὴν ἄλλην πόλιν. διόπερ ἱεροπρεπέστατον νομίσαντεσ τοῦτον τὸν τόπον καὶ τὰ τῶν ἐπιφανεστάτων μνήματα ἐνταῦθα κατεσκεύασαν ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν. ἀξιολογώτατον δὲ τὸ Μαυσώλειον καλούμενον, ἐπὶ κρηπῖδοσ ὑψηλῆσ λευκολίθου πρὸσ τῷ ποταμῷ χῶμα μέγα, ἄχρι κορυφῆσ τοῖσ ἀειθαλέσι τῶν δένδρων συνηρεφέσ· ἐπ’ ἄκρῳ μὲν οὖν εἰκών ἐστι χαλκῆ τοῦ Σεβαστοῦ Καίσαροσ, ὑπὸ δὲ τῷ χώματι θῆκαί εἰσιν αὐτοῦ καὶ τῶν συγγενῶν καὶ οἰκείων, ὄπισθεν δὲ μέγα ἄλσοσ περιπάτουσ θαυμαστοὺσ ἔχον· ἐν μέσῳ δὲ τῷ πεδίῳ ὁ τῆσ καύστρασ αὐτοῦ περίβολοσ καὶ οὗτοσ λίθου λευκοῦ, κύκλῳ μὲν περικείμενον ἔχων σιδηροῦν περίφραγμα, ἐντὸσ δ’ αἰγείροισ κατάφυτοσ. πάλιν δ’ εἴ τισ εἰσ τὴν ἀγορὰν παρελθὼν τὴν ἀρχαίαν ἄλλην ἐξ ἄλλησ ἴδοι παραβεβλημένην ταύτῃ καὶ βασιλικὰσ στοὰσ καὶ ναούσ, ἴδοι δὲ καὶ τὸ Καπιτώλιον καὶ τὰ ἐνταῦθα ἔργα καὶ τὰ ἐν τῷ Παλατίῳ καὶ τῷ τῆσ Λιβίασ περιπάτῳ, ῥᾳδίωσ ἐκλάθοιτ’ ἂν τῶν ἔξωθεν. τοιαύτη μὲν ἡ Ῥώμη. τῶν δ’ ἄλλων τῆσ Λατίνησ πόλεων τὰσ μὲν ἑτέροισ γνωρίσμασι τὰσ δὲ ὁδοῖσ ἀφορίσαιτ’ ἄν τισ ταῖσ γνωριμωτάταισ, ὅσαι διὰ τῆσ Λατίνησ ἔστρωνται·

καὶ ἡ ἐφεξῆσ ἡ τῶν Καληνῶν καὶ αὕτη ἀξιόλογοσ, συνάπτουσα τῷ Κασιλίνῳ. ἢ γὰρ ἐπὶ ταύταισ ἢ παρὰ ταύταισ ἢ μεταξὺ ἵδρυνται. γνωριμώταται δὲ τῶν ὁδῶν ἥ τε Ἀππία καὶ ἡ Λατίνη καὶ ἡ Ουἀλερία, ἡ μὲν τὰ πρὸσ θάλατταν ἀφορίζουσα μέρη τῆσ Λατίνησ μέχρι Σινοέσσησ, ἡ δὲ τὰ πρὸσ τῇ Σαβίνῃ μέχρι Μαρσῶν, μέση δ’ αὐτῶν ἡ Λατίνη ἡ συμπίπτουσα τῇ Ἀππίᾳ κατὰ Κασιλῖνον, πόλιν διέχουσαν Καπύησ ἐννεακαίδεκα σταδίουσ. ἄρχεται δὲ ἀπὸ τῆσ Ἀππίασ, ἐν ἀριστερᾷ ἀπ’ αὐτῆσ ἐκτρεπομένη πλησίον Ῥώμησ, εἶτα διὰ τοῦ Τουσκλανοῦ ὄρουσ ὑπερβᾶσα μεταξὺ Τούσκλου πόλεωσ καὶ τοῦ Ἀλβανοῦ ὄρουσ κάτεισιν ἐπὶ Ἄλγιδον πολίχνιον καὶ Πικτὰσ πανδοχεῖα. εἶτα συμπίπτει καὶ ἡ Λαβικανή, ἀρχομένη μὲν ἀπὸ τῆσ Ἠσκυλίνησ πύλησ ἀφ’ ἧσ καὶ ἡ Πραινεστίνη, ἐν ἀριστερᾷ δ’ ἀφεῖσα καὶ ταύτην καὶ τὸ πεδίον τὸ Ἠσκυλῖνον πρόεισιν ἐπὶ πλείουσ τῶν ἑκατὸν καὶ εἴκοσι σταδίων, καὶ πλησιάσασα τῷ Λαβικῷ παλαιῷ κτίσματι κατεσπασμένῳ, κειμένῳ δ’ ἐφ’ ὕψουσ, τοῦτο μὲν καὶ τὸ Τούσκουλον ἐν δεξιοῖσ ἀπολείπει, τελευτᾷ δὲ πρὸσ τὰσ Πικτὰσ καὶ τὴν Λατίνην· διέχει δὲ τῆσ Ῥώμησ τὸ χωρίον τοῦτο διακοσίουσ καὶ δέκα σταδίουσ. εἶθ’ ἑξῆσ μὲν ἐπ’ αὐτῆσ τῆσ Λατίνησ εἰσὶν ἐπίσημοι κατοικίαι καὶ πόλεισ Φερεντῖνον, Φρουσινών, παρ’ ἣν ὁ Κόσασ ῥεῖ ποταμόσ, Φαβρατερία, παρ’ ἣν ὁ Τρῆροσ ῥεῖ, Ἀκουῖνον μεγάλη πόλισ, παρ’ ἣν ὁ Μέλπισ ῥεῖ ποταμὸσ μέγασ, Ἰντεράμνιον ἐν συμβολῇ δυεῖν ποταμῶν κείμενον Λείριόσ τε καὶ ἑτέρου, Κασῖνον καὶ αὕτη πόλισ ἀξιόλογοσ, ὑστάτη τῶν Λατίνων· τὸ γὰρ Τέανον τὸ καλούμενον Σιδικῖνον ἐφεξῆσ κείμενον ἐκ τοῦ ἐπιθέτου δηλοῦται διότι τῶν Σιδικίνων ἐστίν. οὗτοι δὲ Ὄσκοι, Καμπανῶν ἔθνοσ ἐκλελοιπόσ, ὥστε λέγοιτ’ ἂν τῆσ Καμπανίασ καὶ αὕτη, μεγίστη οὖσα τῶν ἐπὶ τῇ Λατίνῃ πόλεων. ἐφ’ ἑκάτερα δὲ τῆσ Λατίνησ ἐν δεξιᾷ μέν εἰσιν αἱ μεταξὺ αὐτῆσ καὶ τῆσ Ἀππίασ Σητία τε καὶ Σιγνία, φέρουσαι οἶνον ἡ μὲν τῶν πολυτελῶν ἕνα ἡ δὲ τὸν σταλτικώτατον κοιλίασ τὸν Σιγνῖνον λεγόμενον.

πρὸσ δὲ ταύταισ ἐστὶ Πρίβερνον καὶ Κόρα καὶ Σύεσσα Τραπόντιόν τε καὶ Ουἐλίτραι καὶ Ἀλέτριον· ἔτι δὲ Φρεγέλλαι, παρ’ ἣν ὁ Λεῖρισ ῥεῖ ὁ εἰσ τὰσ Μιντούρνασ ἐκδιδούσ, νῦν μὲν κώμη, πόλισ δέ ποτε γεγονυῖα ἀξιόλογοσ καὶ τὰσ πολλὰσ τῶν ἄρτι λεχθεισῶν περιοικίδασ πρότερον ἐσχηκυῖα, αἳ νῦν εἰσ αὐτὴν συνέρχονται ἀγοράσ τε ποιούμεναι καὶ ἱεροποιίασ τινάσ· κατεσκάφη δ’ ὑπὸ Ῥωμαίων ἀποστᾶσα. πλεῖσται δ’ εἰσὶ καὶ τούτων καὶ τῶν ἐν τῇ Λατίνῃ καὶ τῶν ἐπέκεινα ἐν τῇ Ἑρνίκων τε καὶ Αἴκων καὶ Ουὄλσκων ἱδρυμέναι, Ῥωμαίων δ’ εἰσὶ κτίσματα. ἐν ἀριστερᾷ δὲ τῆσ Λατίνησ αἱ μεταξὺ αὐτῆσ καὶ τῆσ Ουἀλερίασ, Γάβιοι μὲν ἐν τῇ Πραινεστίνῃ ὁ δῷ κειμένη, λατόμιον ἔχουσα ὑπουργὸν τῇ Ῥώμῃ μάλιστα τῶν ἄλλων, διέχουσα τὸ ἴσον τῆσ Ῥώμησ τε καὶ Πραινεστοῦ, περὶ ἑκατὸν σταδίουσ· εἶθ’ ἡ Πραινεστόσ, περὶ ἧσ αὐτίκα ἐροῦμεν· εἶθ’ αἱ ἐν τοῖσ ὄρεσι τοῖσ ὑπὲρ Πραινεστόν, ἥ τε τῶν Ἑρνίκων πολίχνη Καπίτουλον καὶ Ἀναγνία πόλισ ἀξιόλογοσ, καὶ Κερεᾶτε καὶ Σῶρα, παρ’ ἣν ὁ Λεῖρισ παρεξιὼν εἰσ Φρεγέλλασ ῥεῖ καὶ Μιντούρνασ. ἔπειτα ἄλλα τινὰ καὶ Ουἔναφρον, ὅθεν τὸ κάλλιστον ἔλαιον· ἡ μὲν οὖν πόλισ ἐφ’ ὕψουσ κεῖται, παραρρεῖ δὲ τὴν τοῦ λόφου ῥίζαν ὁ Ουοὐλτοῦρνοσ, ὃσ καὶ παρὰ τὸ Κασιλῖνον ἐνεχθεὶσ ἐκδίδωσι κατὰ τὴν ὁμώνυμον αὐτῷ πόλιν. Αἰσερνία δὲ καὶ Ἀλλιφαὶ ἤδη Σαυνιτικαὶ πόλεισ εἰσίν, ἡ μὲν ἀνῃρημένη κατὰ τὸν Μαρσικὸν πόλεμον ἡ δ’ ἔτι συμμένουσα. ἡ Ουἀλερία δ’ ἄρχεται μὲν ἀπὸ Τιβούρων, ἄγει δ’ ἐπὶ Μαρσοὺσ καὶ Κορφίνιον τὴν τῶν Πελίγνων μητρόπολιν.

εἰσὶ δ’ ἐν αὐτῇ Λατῖναι πόλεισ Ουἀρία τε καὶ Καρσέολοι καὶ Ἄλβα, πλησίον δὲ καὶ πόλισ Κούκουλον. ἐν ὄψει δ’ εἰσὶ τοῖσ ἐν Ῥώμῃ Τίβουρά τε καὶ Πραινεστὸσ καὶ Τοῦσκλον. Τίβουρα μέν, [ἐν] ᾗ τὸ Ἡράκλειον καὶ ὁ καταράκτησ, ὃν ποιεῖ πλωτὸσ ὢν ὁ Ἀνίων ἀφ’ ὕψουσ μεγάλου καταπίπτων εἰσ φάραγγα βαθεῖαν καὶ καταλσῆ πρὸσ αὐτῇ τῇ πόλει. ἐντεῦθεν δὲ διέξεισι πεδίον εὐκαρπότατον παρὰ τὰ μέταλλα τοῦ λίθου τοῦ Τιβουρτίνου καὶ τοῦ ἐν Γαβίοισ τοῦ καὶ ἐρυθροῦ λεγομένου, ὥστε τὴν ἐκ τῶν μετάλλων ἐξαγωγὴν καὶ τὴν πορθμείαν εὐμαρῆ τελέωσ εἶναι, τῶν πλείστων ἔργων τῆσ Ῥώμησ ἐντεῦθεν κατασκευαζομένων. ἐν δὲ τῷ πεδίῳ τούτῳ καὶ τὰ Ἄλβουλα καλούμενα ῥεῖ ὕδατα ψυχρὰ ἐκ πολλῶν πηγῶν, πρὸσ ποικίλασ νόσουσ καὶ πίνουσι καὶ ἐγκαθημένοισ ὑγιεινά· τοιαῦτα δὲ καὶ τὰ Λαβανά, οὐκ ἄπωθεν τούτων ἐν τῇ Νωμεντανῇ καὶ τοῖσ περὶ Ἠρητὸν τόποισ. Πραινεστὸσ δ’ ἐστὶν ὅπου τὸ τῆσ Τύχησ ἱερὸν ἐπίσημον χρηστηριάζον. ἀμφότεραι δ’ αἱ πόλεισ αὗται τῇ αὐτῇ προσιδρυμέναι τυγχάνουσιν ὀρεινῇ, διέχουσι δ’ ἀλλήλων ὅσον σταδίουσ ἑκατόν, τῆσ δὲ Ῥώμησ Πραινεστὸσ μὲν καὶ διπλάσιον, Τίβουρα δ’ ἔλαττον. φασὶ δ’ Ἑλληνίδασ ἀμφοτέρασ· Πραινεστὸν γοῦν Πολυστέφανον καλεῖσθαι πρότερον. ἐρυμνὴ μὲν οὖν ἑκατέρα, πολὺ δ’ ἐρυμνοτέρα Πραινεστόσ· ἄκραν γὰρ ἔχει τῆσ μὲν πόλεωσ ὕπερθεν ὄροσ ὑψηλόν, ὄπισθεν δ’ ἀπὸ τῆσ συνεχούσησ ὀρεινῆσ αὐχένι διεζευγμένον, ὑπεραῖρον καὶ δυσὶ σταδίοισ τούτου πρὸσ ὀρθίαν ἀνάβασιν. πρὸσ δὲ τῇ ἐρυμνότητι καὶ διώρυξι κρυπταῖσ διατέτρηται πανταχόθεν μέχρι τῶν πεδίων ταῖσ μὲν ὑδρείασ χάριν ταῖσ δ’ ἐξόδων λαθραίων, ὧν ἐν μιᾷ Μάριοσ πολιορκούμενοσ ἀπέθανε. ταῖσ μὲν οὖν ἄλλαισ πόλεσι πλεῖστον τὸ εὐερκὲσ πρὸσ ἀγαθοῦ τίθεται, Πραινεστίνοισ δὲ συμφορὰ γεγένηται διὰ τὰσ Ῥωμαίων στάσεισ. καταφεύγουσι γὰρ ἐκεῖσε οἱ νεωτερίσαντεσ· ἐκπολιορκηθέντων δέ, πρὸσ τῇ κακώσει τῆσ πόλεωσ καὶ τὴν χώραν ἀπαλλοτριοῦσθαι συμβαίνει, τῆσ αἰτίασ μεταφερομένησ ἐπὶ τοὺσ ἀναιτίουσ. ῥεῖ δὲ διὰ τῆσ χώρασ Ουἔρεστισ ποταμόσ. πρὸσ ἑώ δὲ τῆσ Ῥώμησ εἰσὶν αἱ λεχθεῖσαι πόλεισ. ἐνδοτέρω δὲ τῆσ κατ’ αὐτὰσ ὀρεινῆσ ἄλλη ῥάχισ ἐστί, μεταξὺ αὐλῶνα καταλείπουσα τὸν κατὰ Ἄλγιδον, ὑψηλὴ μέχρι τοῦ Ἀλβανοῦ ὄρουσ.

ἐπὶ ταύτησ δὴ τὸ Τούσκουλον ἵδρυται πόλισ οὐ φαύλωσ κατεσκευασμένη· κεκόσμηται δὲ ταῖσ κύκλῳ φυτείαισ καὶ οἰκοδομίαισ, καὶ μάλιστα ταῖσ ὑποπιπτούσαισ ἐπὶ τὸ κατὰ τὴν Ῥώμην μέροσ. τὸ γὰρ Τοῦσκλον ἐνταῦθα ἐστὶ λόφοσ εὔγεωσ καὶ εὐύδροσ, κορυφούμενοσ ἠρέμα πολλαχοῦ καὶ δεχόμενοσ βασιλείων κατασκευὰσ ἐκπρεπεστάτασ. συνεχῆ δ’ ἐστὶ καὶ τὰ τῷ Ἀλβανῷ ὄρει ὑποπίπτοντα, τὴν αὐτήν τε ἀρετὴν ἔχοντα καὶ κατασκευήν. ἐφεξῆσ δ’ ἐστὶ πεδία, τὰ μὲν πρὸσ τὴν Ῥώμην συνάπτοντα καὶ τὰ προάστεια αὐτῆσ, τὰ δὲ πρὸσ τὴν θάλατταν· τὰ μὲν οὖν πρὸσ τὴν θάλατταν ἧττόν ἐστιν ὑγιεινά, τὰ δὲ ἄλλα εὐάγωγά τε καὶ παραπλησίωσ ἐξησκημένα. μετὰ δὲ τὸ Ἀλβανὸν Ἀρικία ἐστὶ πόλισ ἐπὶ τῇ ὁδῷ τῇ Ἀππίᾳ· στάδιοι δ’ εἰσὶν ἐκ τῆσ Ῥώμησ ἑκατὸν ἑξήκοντα· κοῖλοσ δ’ ἐστὶν ὁ τόποσ, ἔχει δ’ ὅμωσ ἐρυμνὴν ἄκραν. ὑπέρκειται δ’ αὐτῆσ τὸ μὲν Λανούιον, πόλισ Ῥωμαίων, ἐν δεξιᾷ τῆσ Ἀππίασ ὁδοῦ, ἀφ’ ἧσ ἔποπτοσ ἥ τε θάλαττά ἐστι καὶ τὸ Ἄντιον· τὸ δ’ Ἀρτεμίσιον, ὃ καλοῦσι νέμοσ, ἐκ τοῦ ἐν ἀριστερᾷ μέρουσ τῆσ ὁδοῦ τοῖσ ἐξ Ἀρικίασ ἀναβαίνουσιν. τῆσ δ’ Ἀρικίνησ τὸ ἱερὸν λέγουσιν ἀφίδρυμά τι τῆσ Ταυροπόλου· καὶ γάρ τι βαρβαρικὸν κρατεῖ καὶ Σκυθικὸν περὶ τὸ ἱερὸν ἔθοσ. καθίσταται γὰρ ἱερεὺσ ὁ γενηθεὶσ αὐτόχειρ τοῦ ἱερωμένου πρότερον δραπέτησ ἀνήρ· ξιφήρησ οὖν ἐστιν ἀεὶ περισκοπῶν τὰσ ἐπιθέσεισ, ἕτοιμοσ ἀμύνεσθαι. τὸ δ’ ἱερὸν ἐν ἄλσει, πρόκειται δὲ λίμνη πελαγίζουσα, κύκλῳ δ’ ὀρεινὴ συνεχὴσ ὀφρὺσ περίκειται καὶ λίαν ὑψηλὴ καὶ τὸ ἱερὸν καὶ τὸ ὕδωρ ἀπολαμβάνουσα ἐν κοίλῳ τόπῳ καὶ βαθεῖ. τὰσ μὲν οὖν πηγὰσ ὁρᾶν ἔστιν, ἐξ ὧν ἡ λίμνη πληροῦται· τούτων δ’ ἐστὶν ἡ Ἠγερία καλουμένη, δαίμονόσ τινοσ ἐπώνυμοσ· αἱ δ’ ἀπορρύσεισ ἐνταῦθα μὲν ἄδηλοί εἰσιν, ἔξω δὲ δείκνυνται πόρρω πρὸσ τὴν ἐπιφάνειαν ἀνέχουσαι. πλησίον δ’ ἐστὶ τῶν χωρίων τούτων καὶ Ἀλβανὸν ὄροσ πολὺ ὑπερκῦπτον τοῦ Ἀρτεμισίου καὶ τῶν περὶ αὐτὸ ὀφρύων, καίπερ ὑψηλῶν οὐσῶν καὶ ὀρθίων ἱκανῶσ.

τῇ δὲ Ἄλβᾳ διὰ τὸ ἐν βάθει τῆσ χώρασ ἱδρῦσθαι καὶ διὰ τὸ εὐερκὲσ ἀντὶ φρουρᾶσ ἐχρήσαντο πολλάκισ Ῥωμαῖοι, τοὺσ φυλακῆσ δεομένουσ ἐνταῦθα καθείργοντεσ. ἔχει δὲ καὶ τοῦτο λίμνην πολὺ μείζω τῆσ κατὰ τὸ Ἀρτεμίσιον. προσωτέρω δὲ τούτων αἱ λεχθεῖσαι πρότερον πόλεισ τῆσ Λατίνησ εἰσί. μάλιστα δ’ ἐν μεσογαίᾳ τῶν Λατίνων πόλεων ἐστὶν ἡ Ἄλβα ὁμοροῦσα Μαρσοῖσ· ἵδρυται δ’ ἐφ’ ὑψηλοῦ πάγου λίμνησ Φουκίνασ πλησίον, πελαγίασ τὸ μέγεθοσ· χρῶνται δ’ αὐτῇ μάλιστα μὲν Μαρσοὶ καὶ πάντεσ οἱ πλησιόχωροι. φασὶ δ’ αὐτὴν καὶ πληροῦσθαί ποτε μέχρι τῆσ ὀρεινῆσ καὶ ταπεινοῦσθαι πάλιν ὥστ’ ἀναψύχειν τοὺσ λιμνωθέντασ τόπουσ καὶ γεωργεῖσθαι παρέχειν, εἴτε μεταστάσεισ τῶν κατὰ βάθουσ ὑγρῶν σποράδην καὶ ἀδήλωσ γίνονται πάλιν δ’ ἐπισυρρέουσιν, ἢ τελέωσ ἐκλείπουσιν αἱ πηγαὶ καὶ πάλιν συνθλίβονται, καθάπερ ἐπὶ τοῦ Ἀμενάνου συμβαίνειν φασὶ τοῦ διὰ Κατάνησ ῥέοντοσ· ἐκλείπει γὰρ ἐπὶ πολλὰ ἔτη καὶ πάλιν ῥεῖ. ἐκ δὲ τῆσ Φουκίνασ εἶναι τὰσ πηγὰσ ἱστοροῦσι τοῦ Μαρκίου ὕδατοσ τοῦ τὴν Ῥώμην ποτίζοντοσ καὶ παρὰ τἆλλα εὐδοκιμοῦντοσ ὕδατα.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Strabo, Geography, book 5, chapter 3

(스트라본, 지리학, book 5, chapter 3)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION