헬라어 문장 검색 - ΣτραβόΓεογραπ́02́01́

(스트라본, 지리학, book 2, chapter 1)

ἐν δὲ τῷ τρίτῳ τῶν γεωγραφικῶν καθιστάμενοσ τὸν τῆσ οἰκουμένησ πίνακα γραμμῇ τινι διαιρεῖ δίχα ἀπὸ δύσεωσ ἐπ’ ἀνατολὴν παραλλήλῳ τῇ ἰσημερινῇ γραμμῇ, πέρατα δ’ αὐτῆσ τίθησι πρὸσ δύσει μὲν τὰσ Ἡρακλείουσ στήλασ, ἐπ’ ἀνατολῇ δὲ τὰ ἄκρα καὶ ἔσχατα ὄρη τῶν ἀφοριζόντων ὀρῶν τὴν πρὸσ ἄρκτον τῆσ Ἰνδικῆσ πλευράν. γράφει δὲ τὴν γραμμὴν ἀπὸ στηλῶν διά τε τοῦ Σικελικοῦ πορθμοῦ καὶ τῶν μεσημβρινῶν ἄκρων τῆσ τε Πελοποννήσου καὶ τῆσ Ἀττικῆσ μέχρι τῆσ Ῥοδίασ καὶ τοῦ Ἰσσικοῦ κόλπου. μέχρι μὲν δὴ δεῦρο διὰ τῆσ θαλάττησ φησὶν εἶναι τὴν λεχθεῖσαν γραμμὴν καὶ τῶν παρακειμένων ἠπείρων καὶ γὰρ αὐτὴν ὅλην τὴν καθ’ ἡμᾶσ θάλατταν οὕτωσ ἐπὶ μῆκοσ τετάσθαι μέχρι τῆσ Κιλικίασ, εἶτα ἐπ’ εὐθείασ πωσ ἐκβάλλεσθαι παρ’ ὅλην τὴν ὀρεινὴν τοῦ Ταύρου μέχρι τῆσ Ἰνδικῆσ· τὸν γὰρ Ταῦρον ἐπ’ εὐθείασ τῇ ἀπὸ στηλῶν θαλάττῃ τεταμένον δίχα τὴν Ἀσίαν διαιρεῖν ὅλην ἐπὶ μῆκοσ, τὸ μὲν αὐτῆσ μέροσ βόρειον ποιοῦντα τὸ δὲ νότιον, ὥσθ’ ὁμοίωσ καὶ αὐτὸν ἐπὶ τοῦ δι’ Ἀθηνῶν ἱδρῦσθαι παραλλήλου καὶ τὴν ἀπὸ στηλῶν μέχρι δεῦρο θάλατταν. ταῦτα δ’ εἰπὼν οἰέται δεῖν διορθῶσαι τὸν ἀρχαῖον γεωγραφικὸν πίνακα·

πολὺ γὰρ ἐπὶ τὰσ ἄρκτουσ παραλλάττειν τὰ ἑωθινὰ μέρη τῶν ὀρῶν κατ’ αὐτόν, συνεπισπᾶσθαι δὲ καὶ τὴν Ἰνδικὴν ἀρκτικωτέραν ἢ δεῖ γινομένην. πίστιν δὲ τούτου φέρει μίαν μὲν ταύτην, ὅτι τὰ τῆσ Ἰνδικῆσ ἄκρα τὰ μεσημβρινώτατα ὁμολογοῦσι πολλοὶ τοῖσ κατὰ Μερόην ἀνταίρειν τόποισ, ἀπό τε τῶν ἀέρων καὶ τῶν οὐρανίων τεκμαιρόμενοι, ἐντεῦθεν δ’ ἐπὶ τὰ βορειότατα τῆσ Ἰνδικῆσ τὰ πρὸσ τοῖσ Καυκασίοισ ὄρεσι Πατροκλῆσ, ὁ μάλιστα πιστεύεσθαι δίκαιοσ διά τε τὸ ἀξίωμα καὶ διὰ τὸ μὴ ἰδιώτησ εἶναι τῶν γεωγραφικῶν, φησὶ σταδίουσ μυρίουσ καὶ πεντακισχιλίουσ· ἀλλὰ μὴν καὶ τὸ ἀπὸ Μερόησ ἐπὶ τὸν δι’ Ἀθηνῶν παράλληλον τοσοῦτόν πώσ ἐστιν ὥστε τῆσ Ἰνδικῆσ τὰ προσάρκτια μέρη συνάπτοντα τοῖσ Καυκασίοισ ὄρεσιν εἰσ τοῦτον τελευτᾶν τὸν κύκλον. ἄλλην δὲ πίστιν φέρει τοιαύτην, ὅτι τὸ ἀπὸ τοῦ Ἰσσικοῦ κόλπου διάστημα ἐπὶ τὴν θάλατταν τὴν Ποντικὴν τρισχιλίων πώσ ἐστι σταδίων πρὸσ ἄρκτον ἰόντι καὶ τοὺσ περὶ Ἀμισὸν ἢ Σινώπην τόπουσ, ὅσον καὶ τὸ πλάτοσ τῶν ὀρῶν λέγεται·

ἐκ δὲ Ἀμισοῦ πρὸσ τὴν ἰσημερινὴν ἀνατολὴν φερομένῳ πρῶτον μὲν ἡ Κολχίσ ἐστιν, ἔπειτα ἡ ἐπὶ τὴν Ὑρκανίαν θάλατταν ὑπέρθεσισ καὶ ἡ ἐφεξῆσ ἡ ἐπὶ Βάκτρα καὶ τοὺσ ἐπέκεινα Σκύθασ ὁδὸσ δεξιὰ ἔχοντι τὰ ὄρη· αὕτη δ’ ἡ γραμμὴ διὰ Ἀμισοῦ πρὸσ δύσιν ἐκβαλλομένη διὰ τῆσ Προποντίδοσ ἐστὶ καὶ τοῦ Ἑλλησπόντου. ἀπὸ δὲ Μερόησ ἐπὶ τὸν Ἑλλήσποντον οὐ πλείουσ εἰσὶ τῶν μυρίων καὶ ὀκτακισχιλίων σταδίων, ὅσοι καὶ ἀπὸ τοῦ μεσημβρινοῦ πλευροῦ τῆσ Ἰνδικῆσ πρὸσ τὰ περὶ τοὺσ Βακτρίουσ μέρη, προστεθέντων τρισχιλίων τοῖσ μυρίοισ καὶ πεντακισχιλίοισ, ὧν οἱ μὲν τοῦ πλάτουσ ἦσαν τῶν ὀρῶν οἱ δὲ τῆσ Ἰνδικῆσ. Πρὸσ δὲ τὴν ἀπόφασιν ταύτην ὁ Ἵππαρχοσ ἀντιλέγει διαβάλλων τὰσ πίστεισ·

οὐδὲ γὰρ Πατροκλέα πιστὸν εἶναι, δυεῖν ἀντιμαρτυρούντων αὐτῷ Δηιμάχου τε καὶ Μεγασθένουσ, οἳ καθ’ οὓσ μὲν τόπουσ δισμυρίων εἶναι σταδίων τὸ διάστημά φασι τὸ ἀπὸ τῆσ κατὰ μεσημβρίαν θαλάττησ, καθ’ οὓσ δὲ καὶ τρισμυρίων· τούτουσ τε δὴ τοιαῦτα λέγειν καὶ τοὺσ ἀρχαίουσ πίνακασ τούτοισ ὁμολογεῖν. ἀπίθανον δή που νομίζει τὸ μόνῳ δεῖν πιστεύειν Πατροκλεῖ, παρέντασ τοὺσ τοσοῦτον ἀντιμαρτυροῦντασ αὐτῷ, καὶ διορθοῦσθαι παρ’ αὐτὸ τοῦτο τοὺσ ἀρχαίουσ πίνακασ, ἀλλὰ μὴ ἐᾶν οὕτωσ, ἑώσ ἄν τι πιστότερον περὶ αὐτῶν γνῶμεν. οἶμαι δὴ πολλὰσ ἔχειν εὐθύνασ τοῦτον τὸν λόγον.

πρῶτον μὲν ὅτι πολλαῖσ μαρτυρίαισ ἐκείνου χρησαμένου μιᾷ φησι τῇ Πατροκλέουσ αὐτὸν χρῆσθαι. τίνεσ οὖν ἦσαν οἱ φάσκοντεσ τὰ μεσημβρινὰ ἄκρα τῆσ Ἰνδικῆσ ἀνταίρειν τοῖσ κατὰ Μερόην; τίνεσ δ’ οἱ τὸ ἀπὸ Μερόησ διάστημα μέχρι τοῦ δι’ Ἀθηνῶν παραλλήλου [τοσοῦτον] λέγοντεσ; τίνεσ δὲ πάλιν οἱ τὸ τῶν ὀρῶν πλάτοσ τοσοῦτον, ἢ οἱ τὸ ἀπὸ τῆσ Κιλικίασ ἐπὶ τὴν Ἀμισὸν τὸ αὐτὸ τούτῳ λέγοντεσ; τίνεσ δὲ οἱ [τὸ] ἀπὸ Ἀμισοῦ διὰ Κόλχων καὶ τῆσ Ὑρκανίασ μέχρι Βακτρίων καὶ τῶν ἐπέκεινα εἰσ τὴν ἑῴαν θάλατταν καθηκόντων ἐπ’ εὐθείασ τε εἶναι λέγοντεσ καὶ ἐπ’ ἰσημερινὰσ ἀνατολὰσ καὶ παρὰ τὰ ὄρη ἐν δεξιᾷ ἔχοντι αὐτά; ἢ πάλιν τὸ ἐπὶ τὴν δύσιν ἐπ’ εὐθείασ ταύτῃ τῇ γραμμῇ, διότι ἐπὶ τὴν Προποντίδα ἐστὶ καὶ τὸν Ἑλλήσποντον; ταῦτα γὰρ ὁ Ἐρατοσθένησ λαμβάνει πάντα ὡσ καὶ ἐκμαρτυρούμενα ὑπὸ τῶν ἐν τοῖσ τόποισ γενομένων, ἐντετυχηκὼσ ὑπομνήμασι πολλοῖσ, ὧν εὐπόρει βιβλιοθήκην ἔχων τηλικαύτην ἡλίκην αὐτὸσ Ἵππαρχόσ φησι. καὶ αὐτὴ δὲ ἡ τοῦ Πατροκλέουσ πίστισ ἐκ πολλῶν μαρτυριῶν σύγκειται, τῶν βασιλέων τῶν πεπιστευκότων αὐτῷ τηλικαύτην ἀρχήν, τῶν ἐπακολουθησάντων αὐτῷ, τῶν ἀντιδοξούντων, ὧν αὐτὸσ ὁ Ἵππαρχοσ κατονομάζει·

οἱ γὰρ κατ’ ἐκείνων ἔλεγχοι πίστεισ τῶν ὑπὸ τούτου λεγομένων εἰσίν. οὐδὲ τοῦτο δὲ ἀπίθανον τοῦ Πατροκλέουσ, ὅτι φησὶ τοὺσ Ἀλεξάνδρῳ συστρατεύσαντασ ἐπιδρομάδην ἱστορῆσαι ἕκαστα, αὐτὸν δὲ Ἀλέξανδρον ἀκριβῶσαι, ἀναγραψάντων τὴν ὅλην χώραν τῶν ἐμπειροτάτων αὐτῷ· τὴν δ’ ἀναγραφὴν αὐτῷ δοθῆναί φησιν ὕστερον ὑπὸ Ξενοκλέουσ τοῦ γαζοφύλακοσ. ἔτι φησὶν ὁ Ἵππαρχοσ ἐν τῷ δευτέρῳ ὑπομνήματι αὐτὸν τὸν Ἐρατοσθένη διαβάλλειν τὴν τοῦ Πατροκλέουσ πίστιν ἐκ τῆσ πρὸσ Μεγασθένη διαφωνίασ περὶ τοῦ μήκουσ τῆσ Ἰνδικῆσ τοῦ κατὰ τὸ βόρειον πλευρόν, τοῦ μὲν Μεγασθένουσ λέγοντοσ σταδίων μυρίων ἑξακισχιλίων, τοῦ δὲ Πατροκλέουσ χιλίοισ λείπειν φαμένου·

ἀπὸ γάρ τινοσ ἀναγραφῆσ σταθμῶν ὁρμηθέντα τοῖσ μὲν ἀπιστεῖν διὰ τὴν διαφωνίαν, ἐκείνῃ δὲ προσέχειν. εἰ οὖν διὰ τὴν διαφωνίαν ἐνταῦθα ἄπιστοσ ὁ Πατροκλῆσ, καίτοι παρὰ χιλίουσ σταδίουσ τῆσ διαφορᾶσ οὔσησ, πόσῳ χρὴ μᾶλλον ἀπιστεῖν ἐν οἷσ παρὰ ὀκτακισχιλίουσ ἡ διαφορά ἐστι, πρὸσ δύο καὶ ταῦτα ἄνδρασ συμφωνοῦντασ ἀλλήλοισ, τῶν μὲν λεγόντων τὸ τῆσ Ἰνδικῆσ πλάτοσ δισμυρίων σταδίων, τοῦ δὲ μυρίων καὶ δισχιλίων; ἐροῦμεν δ’ ὅτι οὐ ψιλὴν τὴν διαφωνίαν ᾐτιάσατο, ἀλλὰ συγκρίνων πρὸσ τὴν ὁμολογίαν καὶ τὴν ἀξιοπιστίαν τῆσ ἀναγραφῆσ τῶν σταθμῶν.

οὐ θαυμαστὸν δὲ εἰ πιστοῦ γίνεταί τι πιστότερον, καὶ εἰ τῷ αὐτῷ ἐν ἑτέροισ μὲν πιστεύομεν ἐν ἑτέροισ δ’ ἀπιστοῦμεν, ὅταν παρά τινοσ τεθῇ τι βεβαιότερον. γελοῖόν τε τὸ τὴν παρὰ πολὺ διαφωνίαν ἀπιστοτέρουσ ποιεῖν νομίσαι τοὺσ διαφωνοῦντασ· τοὐναντίον γὰρ ἐν τῷ παρὰ μικρὸν συμβαίνειν τοῦτο μᾶλλον ἐοίκε. παρὰ μικρὸν γὰρ ἡ πλάνη συμβαίνει μᾶλλον οὐ τοῖσ τυχοῦσι μόνον, ἀλλὰ καὶ τοῖσ πλέον τι τῶν ἑτέρων φρονοῦσιν· ἐν δὲ τοῖσ παρὰ πολὺ ὁ μὲν τυχὼν ἁμάρτοι ἄν, ὁ δ’ ἐπιστημονικώτεροσ ἧττον ἂν τοῦτο πάθοι· διὸ καὶ πιστεύεται θᾶττον. ἅπαντεσ μὲν τοίνυν οἱ περὶ τῆσ Ἰνδικῆσ γράψαντεσ ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ ψευδολόγοι γεγόνασι, καθ’ ὑπερβολὴν δὲ Δηίμαχοσ, τὰ δὲ δεύτερα λέγει Μεγασθένησ, Ὀνησίκριτοσ δὲ καὶ Νέαρχοσ καὶ ἄλλοι τοιοῦτοι παραψελλίζοντεσ ἤδη.

καὶ ἡμῖν δ’ ὑπῆρξεν ἐπὶ πλέον κατιδεῖν ταῦτα ὑπομνηματιζομένοισ τὰσ Ἀλεξάνδρου πράξεισ· διαφερόντωσ δ’ ἀπιστεῖν ἄξιον Δηιμάχῳ τε καὶ Μεγασθένει. οὗτοι γάρ εἰσιν οἱ τοὺσ ἐνωτοκοίτασ καὶ τοὺσ ἀστόμουσ καὶ ἄρρινασ ἱστοροῦντεσ μονοφθάλμουσ τε καὶ μακροσκελεῖσ καὶ ὀπισθοδακτύλουσ· ἀνεκαίνισαν δὲ καὶ τὴν Ὁμηρικὴν τῶν Πυγμαίων γερανομαχίαν, τρισπιθάμουσ εἰπόντεσ. οὗτοι δὲ καὶ τοὺσ χρυσωρύχουσ μύρμηκασ καὶ Πᾶνασ σφηνοκεφάλουσ ὄφεισ τε καὶ βοῦσ καὶ ἐλάφουσ σὺν κέρασι καταπίνοντασ· περὶ ὧν ἕτεροσ τὸν ἕτερον ἐλέγχει, ὅπερ καὶ Ἐρατοσθένησ φησίν. ἐπέμφθησαν μὲν γὰρ εἰσ τὰ Παλίμβοθρα, ὁ μὲν Μεγασθένησ πρὸσ Σανδρόκοττον ὁ δὲ Δηίμαχοσ πρὸσ Ἀλλιτροχάδην τὸν ἐκείνου υἱὸν κατὰ πρεσβείαν· ὑπομνήματα δὲ τῆσ ἀποδημίασ κατέλιπον τοιαῦτα, ὑφ’ ἧσ δή ποτε αἰτίασ προαχθέντεσ. Πατροκλῆσ δὲ ἥκιστα τοιοῦτοσ· καὶ οἱ ἄλλοι δὲ μάρτυρεσ οὐκ ἀπίθανοι, οἷσ κέχρηται ὁ Ἐρατοσθένησ . . . .

. . εἰ γὰρ ὁ διὰ Ῥόδου καὶ Βυζαντίου μεσημβρινὸσ ὀρθῶσ εἴληπται, καὶ ὁ διὰ τῆσ Κιλικίασ καὶ Ἀμισοῦ ὀρθῶσ ἂν εἰή εἰλημμένοσ· φαίνεται γὰρ τὸ παράλληλον ἐκ πολλῶν, ὅταν μηδετέρωσ ἡ σύμπτωσισ ἀπελέγχηται. ὅ τε ἐξ Ἀμισοῦ πλοῦσ ἐπὶ τὴν Κολχίδα ὅτι ἐστὶν ἐπὶ ἰσημερινὴν ἀνατολήν, καὶ τοῖσ ἀνέμοισ ἐλέγχεται καὶ ὡρ́αισ καὶ καρποῖσ καὶ ταῖσ ἀνατολαῖσ αὐταῖσ·

ὡσ δ’ αὕτωσ καὶ ἡ ἐπὶ τὴν Κασπίαν ὑπέρβασισ καὶ ἡ ἐφεξῆσ ὁδὸσ μέχρι Βάκτρων. πολλαχοῦ γὰρ ἡ ἐνάργεια καὶ τὸ ἐκ πάντων συμφωνούμενον ὀργάνου πιστότερόν ἐστιν, ἐπεὶ καὶ αὐτὸσ ὁ Ἵππαρχοσ τὴν ἀπὸ στηλῶν μέχρι τῆσ Κιλικίασ γραμμήν, ὅτι ἐστὶν ἐπ’ εὐθείασ καὶ ὅτι ἐπὶ ἰσημερινὴν ἀνατολήν, οὐ πᾶσαν ὀργανικῶσ καὶ γεωμετρικῶσ ἔλαβεν, ἀλλ’ ὅλην τὴν ἀπὸ στηλῶν μέχρι πορθμοῦ τοῖσ πλέουσιν ἐπίστευσεν. ὥστ’ οὐδ’ ἐκεῖνο εὖ λέγει τό "ἐπειδὴ οὐκ ἔχομεν λέγειν οὔθ’ ἡμέρασ μεγίστησ πρὸσ τὴν βραχυτάτην λόγον οὔτε γνώμονοσ "πρὸσ σκιὰν ἐπὶ τῇ παρωρείᾳ τῇ ἀπὸ Κιλικίασ μέχρι "Ἰνδῶν, οὐδ’ εἰ ἐπὶ παραλλήλου γραμμῆσ ἐστιν ἡ λόξωσισ ἔχομεν εἰπεῖν, ἀλλ’ ἐᾶν ἀδιόρθωτον, λοξὴν φυλάξαντεσ, ὡσ οἱ ἀρχαῖοι πίνακεσ παρέχουσι. " πρῶτον μὲν γὰρ τὸ μὴ ἔχειν εἰπεῖν ταὐτόν ἐστι τῷ ἐπέχειν, ὁ δ’ ἐπέχων οὐδετέρωσε ῥέπει, ἐᾶν δὲ κελεύων, ὡσ οἱ ἀρχαῖοι, ἐκεῖσε ῥέπει. μᾶλλον δ’ ἂν τἀκόλουθον ἐφύλαττεν, εἰ συνεβούλευε μηδὲ γεωγραφεῖν ὅλωσ· οὐδὲ γὰρ τῶν ἄλλων ὀρῶν τὰσ θέσεισ, οἱο͂ν Ἄλπεων καὶ τῶν Πυρηναίων καὶ τῶν Θρᾳκίων καὶ Ἰλλυρικῶν καὶ Γερμανικῶν, οὕτωσ ἔχομεν εἰπεῖν. τίσ δ’ ἂν ἡγήσαιτο πιστοτέρουσ τῶν ὑστέρων τοὺσ παλαιοὺσ τοσαῦτα πλημμελήσαντασ περὶ τὴν πινακογραφίαν, ὅσα εὖ διαβέβληκεν Ἐρατοσθένησ, ὧν οὐδενὶ ἀντείρηκεν Ἵππαρχοσ; καὶ τὰ ἑξῆσ δὲ πλήρη μεγάλων ἀποριῶν ἐστιν.

ὁρ́α γάρ, εἰ τοῦτο μὲν μὴ κινοίη τισ τὸ τὰ ἄκρα τῆσ Ἰνδικῆσ τὰ μεσημβρινὰ ἀνταίρειν τοῖσ κατὰ Μερόην, μηδὲ τὸ διάστημα τὸ ἀπὸ Μερόησ ἐπὶ τὸ στόμα τὸ κατὰ τὸ Βυζάντιον, ὅτι ἐστὶ περὶ μυρίουσ σταδίουσ καὶ ὀκτακισχιλίουσ, ποιοίη δὲ τρισμυρίων τὸ ἀπὸ τῶν μεσημβρινῶν Ἰνδῶν μέχρι τῶν ὀρῶν, ὅσα ἂν συμβαίη ἄτοπα. τὸ πρῶτον μὲν γὰρ εἴπερ ὁ αὐτόσ ἐστι παράλληλοσ ὁ διὰ Βυζαντίου τῷ διὰ Μασσαλίασ, καθάπερ εἴρηκεν Ἵππαρχοσ πιστεύσασ Πυθέᾳ, ὁ δ’ αὐτὸσ καὶ μεσημβρινόσ ἐστιν ὁ διὰ Βυζαντίου τῷ διὰ Βορυσθένουσ, ὅπερ καὶ αὐτὸ δοκιμάζει ὁ Ἵππαρχοσ, δοκιμάζει δὲ καὶ τὸ ἀπὸ Βυζαντίου διάστημα ἐπὶ τὸν Βορυσθένη σταδίουσ εἶναι τρισχιλίουσ ἑπτακοσίουσ, τοσοῦτοι ἂν εἰε͂ν καὶ οἱ ἀπὸ Μασσαλίασ ἐπὶ τὸν διὰ Βορυσθένουσ παράλληλον, ὅσ γε διὰ τῆσ Κελτικῆσ παρωκεανίτιδοσ ἂν εἰή· τοσούτουσ γάρ πωσ διελθόντεσ συνάπτουσι τῷ ὠκεανῷ. πάλιν δ’ ἐπεὶ τὴν Κινναμωμοφόρον ἐσχάτην ἴσμεν οἰκουμένην πρὸσ μεσημβρίαν, καὶ καθ’ Ἵππαρχον αὐτὸν ὁ δι’ αὐτῆσ παράλληλοσ ἀρχὴ τῆσ εὐκράτου καὶ τῆσ οἰκουμένησ ἐστί, καὶ διέχει τοῦ ἰσημερινοῦ περὶ ὀκτακισχιλίουσ καὶ ὀκτακοσίουσ σταδίουσ·

ἐπεὶ οὖν φησὶν ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ τὸν διὰ Βορυσθένουσ διέχειν τρισμυρίουσ καὶ τετρακισχιλίουσ σταδίουσ, εἰε͂ν ἂν λοιποὶ οἱ ἀπὸ τοῦ ὁρίζοντοσ τὴν διακεκαυμένην καὶ τὴν εὔκρατον εἰσ τὸν διὰ Βορυσθένουσ καὶ τῆσ Κελτικῆσ παρωκεανίτιδοσ στάδιοι δισμύριοι πεντακισχίλιοι διακόσιοι. ὁ δέ γε ἀπὸ τῆσ Κελτικῆσ πρὸσ ἄρκτον πλοῦσ ἔσχατοσ λέγεται παρὰ τοῖσ νῦν ὁ ἐπὶ τὴν Ιἔρνην, ἐπέκεινα μὲν οὖσαν τῆσ Βρεττανικῆσ, ἀθλίωσ δὲ διὰ ψῦχοσ οἰκουμένην, ὥστε τὰ ἐπέκεινα νομίζειν ἀοίκητα. οὐ πλέον δὲ τῆσ Κελτικῆσ τὴν Ιἔρνην διέχειν φασὶ τῶν πεντακισχιλίων, ὥστε περὶ τρισμυρίουσ εἰε͂ν ἂν ἢ μικρῷ πλείουσ οἱ πάντεσ οἱ τὸ πλάτοσ τῆσ οἰκουμένησ ἀφορίζοντεσ. φέρε δὴ ἐπὶ τὴν ἀνταίρουσαν τῇ Κινναμωμοφόρῳ καὶ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου πρὸσ ἑώ κειμένην ὑποβῶμεν.

αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ περὶ τὴν Ταπροβάνην· ἡ δὲ Ταπροβάνη πεπίστευται σφόδρα ὅτι τῆσ Ἰνδικῆσ πρόκειται πελαγία μεγάλη νῆσοσ πρὸσ νότον, μηκύνεται δὲ ἐπὶ τὴν Αἰθιοπίαν πλέον ἢ πεντακισχιλίουσ σταδίουσ, ὥσ φασιν, ἐξ ἧσ καὶ ἐλέφαντα κομίζεσθαι πολὺν εἰσ τὰ τῶν Ἰνδῶν ἐμπόρια καὶ χελώνεια καὶ ἄλλον φόρτον. ταύτῃ δὴ τῇ νήσῳ πλάτοσ προστεθὲν τὸ ἀνάλογον τῷ μήκει καὶ δίαρμα τὸ ἐπ’ αὐτὴν ἐκ τῆσ Ἰνδικῆσ τῶν μὲν τρισχιλίων σταδίων οὐκ ἂν ἔλαττον ποιήσειε διάστημα, ὅσον ἦν τὸ ἀπὸ τοῦ ὁρ́ου τῆσ οἰκουμένησ εἰσ Μερόην, εἴπερ μέλλει τὰ ἄκρα τῆσ Ἰνδικῆσ ἀνταίρειν τῇ Μερόῃ· πιθανώτερον δ’ ἐστὶ καὶ πλείουσ τῶν τρισχιλίων τιθέναι. εἰ δὴ τοῦτο προσθείη τισ τοῖσ τρισμυρίοισ, οἷσ φησιν ὁ Δηίμαχοσ μέχρι τῆσ εἰσ Βακτρίουσ καὶ Σογδιανοὺσ ὑπερθέσεωσ, ἐκπέσοι ἂν πάντα ταῦτα τὰ ἔθνη τῆσ οἰκουμένησ καὶ τῆσ εὐκράτου. τίσ ἂν οὖν θαρρήσειε ταῦτα λέγειν, ἀκούων καὶ τῶν πάλαι καὶ τῶν νῦν τὴν εὐκρασίαν καὶ τὴν εὐκαρπίαν λεγόντων πρῶτον μὲν τὴν τῶν προσβόρρων Ἰνδῶν, ἔπειτα δὲ καὶ τὴν ἐν τῇ Ὑρκανίᾳ καὶ τῇ Ἀρίᾳ καὶ ἐφεξῆσ τῇ τε Μαργιανῇ καὶ τῇ Βακτριανῇ; ἅπασαι γὰρ αὗται προσεχεῖσ μέν εἰσι τῇ βορείῳ πλευρᾷ τοῦ Ταύρου, καὶ ἥ γε Βακτριανὴ καὶ πλησιάζει τῇ εἰσ Ἰνδοὺσ ὑπερθέσει, τοσαύτῃ δ’ εὐδαιμονίᾳ κέχρηνται ὥστε πάμπολύ τι ἀπέχειν τῆσ ἀοικήτου. ἐν μέν γε τῇ Ὑρκανίᾳ τὴν ἄμπελον μετρητὴν οἴνου φέρειν φασί, τὴν δὲ συκῆν μεδίμνουσ ἑξήκοντα, τὸν δὲ σῖτον ἐκ τοῦ ἐκπεσόντοσ καρποῦ τῆσ καλάμησ πάλιν φύεσθαι, ἐν δὲ τοῖσ δένδρεσι σμηνουργεῖσθαι καὶ τῶν φύλλων ἀπορρεῖν μέλι, ὅπερ γίνεσθαι μὲν καὶ τῆσ Μηδίασ ἐν τῇ Ματιανῇ καὶ τῆσ Ἀρμενίασ ἐν τῇ Σακασηνῇ καὶ τῇ Ἀραξηνῇ· ἀλλ’ ἐνταῦθα μὲν οὐκ ἐπ’ ἴσησ θαυμαστόν, εἴπερ εἰσὶ νοτιώτεραι τῆσ Ὑρκανίασ καὶ εὐκρασίᾳ διαφέρουσαι τῆσ ἄλλησ χώρασ· ἐκεῖ δὲ μᾶλλον. ἐν δὲ τῇ Μαργιανῇ τὸν πυθμένα φασὶν εὑρίσκεσθαι τῆσ ἀμπέλου πολλάκισ δυεῖν ἀνδρῶν ὀργυιαῖσ περιληπτόν, τὸν δὲ βότρυν δίπηχυν. παραπλησίαν δὲ λέγουσι καὶ τὴν Ἀρίαν, εὐοινίᾳ δὲ καὶ ὑπερβάλλειν, ἐν ᾗ γε καὶ εἰσ τριγένειαν παραμένειν ἐν ἀπιττώτοισ ἄγγεσι τὸν οἶνον· πάμφορον δ’ εἶναι καὶ τὴν Βακτριανὴν πλὴν ἐλαίου, πλησίον τῇ Ἀρίᾳ παρακειμένην. εἰ δὲ καὶ ψυχρὰ μέρη τῶν τόπων τούτων ἐστίν, ὅσα ὑψηλὰ καὶ ὀρεινά, οὐδὲν δεῖ θαυμάζειν·

καὶ γὰρ ἐν τοῖσ μεσημβρινοῖσ κλίμασι τὰ ὄρη ψυχρά ἐστι, καὶ καθόλου τὰ μετέωρα ἐδάφη, κἂν πεδία ᾖ. τῆσ γοῦν Καππαδοκίασ τὰ πρὸσ τῷ Εὐξείνῳ πολὺ βορειότερά ἐστι τῶν πρὸσ τῷ Ταύρῳ· ἀλλ’ ἡ μὲν Βαγαδανία, πεδίον ἐξαίσιον μεταξὺ πῖπτον τοῦ τε Ἀργαίου ὄρουσ καὶ τοῦ Ταύρου, σπάνιον εἴ πού τι τῶν καρπίμων δένδρων φύοι, καίπερ νοτιώτερον τῆσ Ποντικῆσ θαλάττησ σταδίοισ τρισχιλίοισ, τὰ δὲ τῆσ Σινώπησ προάστεια καὶ τῆσ Ἀμισοῦ καὶ τῆσ Φαναροίασ τὸ πλέον ἐλαιόφυτά ἐστι. καὶ τὸν Ὦξον δὲ τὸν ὁρίζοντα τὴν Βακτριανὴν ἀπὸ τῆσ Σογδιανῆσ οὕτω φασὶν εὔπλουν εἶναι ὥστε τὸν Ἰνδικὸν φόρτον ὑπερκομισθέντα εἰσ αὐτὸν ῥᾳδίωσ εἰσ τὴν Ὑρκανίαν κατάγεσθαι καὶ τοὺσ ἐφεξῆσ τόπουσ μέχρι τοῦ Πόντου διὰ τῶν ποταμῶν. τίν’ [ἂν] οὖν τοιαύτην εὑρ́οισ εὐδαιμονίαν περὶ Βορυσθένη καὶ τὴν Κελτικὴν τὴν παρωκεανῖτιν;

ὅπου μηδὲ φύεται ἄμπελοσ ἢ μὴ τελεσφορεῖ· ἐν δὲ τοῖσ νοτιωτέροισ τούτων καὶ ἐπιθαλαττιδίοισ καὶ τοῖσ κατὰ Βόσπορον τελεσφορεῖ, ἐν μικροκαρπίᾳ δέ, καὶ τοῦ χειμῶνοσ κατορύττεται. οἱ δὲ πάγοι παρ’ αὐτοῖσ τοιοῦτοί τινέσ εἰσιν ἐπὶ τῷ στόματι τῆσ λίμνησ τῆσ Μαιώτιδοσ, ὥστ’ ἐν χωρίῳ, ἐν ᾧ χειμῶνοσ ὁ τοῦ Μιθριδάτου στρατηγὸσ ἐνίκησε τοὺσ βαρβάρουσ ἱππομαχῶν ἐπὶ τῷ πάγῳ, τοὺσ αὐτοὺσ καταναυμαχῆσαι θέρουσ, λυθέντοσ τοῦ πάγου. ὁ δ’ Ἐρατοσθένησ καὶ τοὐπίγραμμα προφέρεται τὸ ἐν τῷ Ἀσκληπιείῳ τῷ Παντικαπαιέων ἐπὶ τῇ ῥαγείσῃ χαλκῇ ὑδρίᾳ διὰ τὸν πάγον "εἴ τισ ἄρ’ ἀνθρώπων μὴ πείθεται οἱᾶ παρ’ ἡμῖν γίγνεται, εἰσ "τήνδε γνώτω ἰδὼν ὑδρίαν· ἣν οὐχ ὡσ ἀνάθημα θεοῦ "καλόν, ἀλλ’ ἐπίδειγμα χειμῶνοσ μεγάλου θῆχ’ ἱερεὺσ "Στρατίοσ. " ὅπου οὖν οὐδὲ τοῖσ ἐν Βοσπόρῳ συγκριτέον τὰ ἐν τοῖσ διαριθμηθεῖσι τόποισ, ἀλλ’ οὐδὲ τοῖσ ἐν Ἀμισῷ καὶ Σινώπῃ καὶ γὰρ ἐκείνων εὐκρατοτέρουσ ἂν εἴποι τισ, σχολῇ γ’ ἂν παραβάλλοιντο τοῖσ κατὰ Βορυσθένη καὶ τοῖσ ἐσχάτοισ Κελτοῖσ. μόλισ γὰρ ἂν ταυτοκλινεῖσ εἰε͂ν τοῖσ κατ’ Ἀμισὸν καὶ Σινώπην καὶ Βυζάντιον καὶ Μασσαλίαν, οἳ τοῦ Βορυσθένουσ καὶ τῶν Κελτῶν ὡμολόγηνται νοτιώτεροι σταδίοισ τρισχιλίοισ καὶ ἑπτακοσίοισ. οἱ δέ γε περὶ Δηίμαχον τοῖσ τρισμυρίοισ ἐὰν προσλάβωσι τὸ ἐπὶ τὴν Ταπροβάνην καὶ τοὺσ ὁρ́ουσ τῆσ διακεκαυμένησ, οὓσ οὐκ ἐλάττουσ τῶν τετρακισχιλίων θετέον, ἐκτοπιοῦσι τά τε Βάκτρα καὶ τὴν Ἀρίαν εἰσ τοὺσ ἀπέχοντασ τόπουσ τῆσ διακεκαυμένησ σταδίουσ τρισμυρίουσ καὶ τετρακισχιλίουσ, ὅσουσ ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ ἐπὶ Βορυσθένη φησὶν εἶναι ὁ Ἵππαρχοσ.

ἐκπεσοῦνται ἄρα εἰσ τοὺσ βορειοτέρουσ τοῦ Βορυσθένουσ καὶ τῆσ Κελτικῆσ σταδίοισ ὀκτακισχιλίοισ καὶ ὀκτακοσίοισ, ὅσοισ νοτιώτερόσ ἐστιν ὁ ἰσημερινὸσ τοῦ ὁρίζοντοσ κύκλου τὴν διακεκαυμένην καὶ τὴν εὔκρατον, ὅν φαμεν διὰ τῆσ Κινναμωμοφόρου μάλιστα γράφεσθαι. ἡμεῖσ δέ γε ἐπεδείκνυμεν μέχρι τῆσ Ιἔρνησ μόλισ οἰκήσιμα ὄντα τὰ ὑπὲρ τὴν Κελτικήν, ἅπερ οὐ πλείω τῶν πεντακισχιλίων ἐστίν. οὗτοσ δ’ ἀποφαίνει ὁ λόγοσ τῆσ Ιἔρνησ ἔτι βορειότερον εἶναί τινα κύκλον οἰκήσιμον σταδίοισ τρισχιλίοισ ὀκτακοσίοισ. ἔσται δὲ Βάκτρα καὶ τοῦ στόματοσ τῆσ Κασπίασ θαλάττησ εἴτε Ὑρκανίασ πάμπολύ τι ἀρκτικώτερα, ὅπερ τοῦ μυχοῦ τῆσ Κασπίασ καὶ τῶν Ἀρμενιακῶν καὶ Μηδικῶν ὀρῶν διέχει περὶ ἑξακισχιλίουσ σταδίουσ, καὶ δοκεῖ αὐτῆσ τῆσ παραλίασ μέχρι τῆσ Ἰνδικῆσ ἀρκτικώτερον εἶναι σημεῖον καὶ περίπλουν ἔχειν ἀπὸ τῆσ Ἰνδικῆσ δυνατόν, ὥσ φησιν ὁ τῶν τόπων ἡγησάμενοσ τούτων Πατροκλῆσ. ἔτι τοίνυν ἡ Βακτριανὴ χίλια στάδια ἐπὶ τὴν ἄρκτον ἐκτείνεται· τὰ δὲ τῶν Σκυθῶν [ἔθνη] πολὺ μείζω ταύτησ ἐπέκεινα χώραν νέμεται, καὶ τελευτᾷ πρὸσ τὴν βόρειον θάλατταν, νομαδικῶσ μὲν ζῶντα δ’ ὅμωσ. πῶσ οὖν, εἴπερ καὶ αὐτὰ τὰ Βάκτρα ἤδη τῆσ οἰκουμένησ ἐκπίπτει; εἰή ἂν τὸ διάστημα τοῦτο ἀπὸ τοῦ Καυκάσου μέχρι τῆσ βορείασ θαλάττησ τῇ διὰ Βάκτρων ὀλίγῳ πλειόνων ἢ τετρακισχιλίων. ταῦτα δὴ προστεθέντα τῷ ἀπὸ τῆσ Ιἔρνησ ἐπὶ τὰ βόρεια σταδιασμῷ ποιεῖ τὸ πᾶν διὰ τῆσ ἀοικήτου διάστημα ἐπὶ τοῦ διὰ τῆσ Ιἔρνησ σταδιασμοῦ σταδίων ἑπτακισχιλίων καὶ ὀκτακοσίων· εἰ δὲ ἐάσειέ τισ τοὺσ τετρακισχιλίουσ σταδίουσ, αὐτά γε τὰ πρὸσ τῷ Καυκάσῳ μέρη τῆσ Βακτριανῆσ ἔσται βορειότερα τῆσ Ιἔρνησ σταδίοισ τρισχιλίοισ καὶ ὀκτακοσίοισ, τῆσ δὲ Κελτικῆσ καὶ τοῦ Βορυσθένουσ ὀκτακισχιλίοισ καὶ ὀκτακοσίοισ. φησὶ δὲ ὁ Ἵππαρχοσ κατὰ τὸν Βορυσθένη καὶ τὴν Κελτικὴν ἐν ὅλαισ ταῖσ θεριναῖσ νυξὶ παραυγάζεσθαι τὸ φῶσ τοῦ ἡλίου περιιστάμενον ἀπὸ τῆσ δύσεωσ ἐπὶ τὴν ἀνατολήν, ταῖσ δὲ χειμεριναῖσ τροπαῖσ [τὸ] πλεῖστον μετεωρίζεσθαι τὸν ἥλιον ἐπὶ πήχεισ ἐννέα, ἐν δὲ τοῖσ ἀπέχουσι τῆσ Μασσαλίασ ἑξακισχιλίοισ καὶ τριακοσίοισ οὓσ ἐκεῖνοσ μὲν ἔτι Κελτοὺσ ὑπολαμβάνει, ἐγὼ δ’ οἶμαι Βρεττανοὺσ εἶναι, βορειοτέρουσ τῆσ Κελτικῆσ σταδίοισ δισχιλίοισ πεντακοσίοισ πολὺ μᾶλλον τοῦτο συμβαίνειν.

ἐν δὲ ταῖσ χειμεριναῖσ ἡμέραισ ὁ ἥλιοσ μετεωρίζεται πήχεισ ἕξ, τέτταρασ δ’ ἐν τοῖσ ἀπέχουσι Μασσαλίασ ἐνακισχιλίουσ σταδίουσ καὶ ἑκατόν, ἐλάττουσ δὲ τῶν τριῶν ἐν τοῖσ ἐπέκεινα, οἳ κατὰ τὸν ἡμέτερον λόγον πολὺ ἂν εἰε͂ν ἀρκτικώτεροι τῆσ Ιἔρνησ. οὗτοσ δὲ Πυθέᾳ πιστεύων κατὰ τὰ ἀρκτικώτερα τῆσ Βρεττανικῆσ τὴν οἴκησιν ταύτην τίθησι, καί φησιν εἶναι τὴν μακροτάτην ἐνταῦθα ἡμέραν ὡρῶν ἰσημερινῶν δέκα ἐννέα, ὀκτωκαίδεκα δὲ ὅπου τέτταρασ ὁ ἥλιοσ μετεωρίζεται πήχεισ· οὕσ φησιν ἀπέχειν τῆσ Μασσαλίασ ἐνακισχιλίουσ καὶ ἑκατὸν σταδίουσ, ὥσθ’ οἱ νοτιώτατοι τῶν Βρεττανῶν βορειότεροι τούτων εἰσίν. ἤτοι οὖν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου εἰσὶ τοῖσ πρὸσ τῷ Καυκάσῳ Βακτρίοισ ἢ ἐπί τινοσ πλησιάζοντοσ· εἴρηται γὰρ ὅτι κατὰ τοὺσ περὶ Δηίμαχον συμβήσεται βορειοτέρουσ εἶναι τῆσ Ιἔρνησ τοὺσ πρὸσ τῷ Καυκάσῳ Βακτρίουσ σταδίοισ τρισχιλίοισ ὀκτακοσίοισ· προστεθέντων δὲ τούτων τοῖσ ἀπὸ Μασσαλίασ εἰσ Ιἔρνην, γίνονται μύριοι δισχίλιοι πεντακόσιοι. τίσ οὖν ἱστόρηκεν ἐν τοῖσ ἐκεῖ τόποισ λέγω δὲ τοῖσ περὶ Βάκτρα τοῦτο τὸ μῆκοσ τῶν μεγίστων ἡμερῶν ἢ τὸ ἔξαρμα τοῦ ἡλίου τὸ κατὰ τὰσ μεσουρανήσεισ ἐν ταῖσ χειμεριναῖσ τροπαῖσ; ὀφθαλμοφανῆ γὰρ πάντα ταῦτα [καὶ] ἰδιώτῃ καὶ οὐ δεόμενα μαθηματικῆσ σημειώσεωσ, ὥστε συνέγραψαν ἂν πολλοὶ καὶ τῶν παλαιῶν τῶν τὰ Περσικὰ ἱστορούντων καὶ τῶν ὕστερον μέχρι καὶ εἰσ ἡμᾶσ. πῶσ δ’ ἂν ἡ λεχθεῖσα εὐδαιμονία τῶν τόπων ὡμολόγητο τοῖσ τοιούτοισ ἐν τῷ οὐρανῷ φαινομένοισ; ἐκ δὲ τῶν εἰρημένων δῆλον ὡσ καὶ σοφῶσ ἀντιλέγει πρὸσ τὴν ἀπόδειξιν, ὡσ ἰσοδυναμούντων τῶν ζητουμένων λαμβάνοντοσ πρὸσ τὸ ἀποδεῖξαι τὸ ζητούμενον. πάλιν δ’ ἐκείνου τὸν Δηίμαχον ἰδιώτην ἐνδείξασθαι βουλομένου καὶ ἄπειρον τῶν τοιούτων·

εἷσ γάρ τισ τῶν πρὸσ τοὺσ ματαίωσ ἀντιλέγοντασ ἐλέγχων ἐστίν, ὅταν αὐτὴν τὴν ἐκείνων ἀπόφασιν, ὁποία ποτέ ἐστι, δείξωμεν ἡμῖν συνηγοροῦσαν. οἰέσθαι γὰρ τὴν Ἰνδικὴν μεταξὺ κεῖσθαι τῆσ τε φθινοπωρινῆσ ἰσημερίασ καὶ τῶν τροπῶν τῶν χειμερινῶν, Μεγασθένει τε ἀντιλέγειν φήσαντι ἐν τοῖσ νοτίοισ μέρεσι τῆσ Ἰνδικῆσ τάσ τε ἄρκτουσ ἀποκρύπτεσθαι καὶ τὰσ σκιὰσ ἀντιπίπτειν· μηδέτερον γὰρ τούτων μηδαμοῦ τῆσ Ἰνδικῆσ συμβαίνειν· ταῦτα δὴ φάσκοντοσ ἀμαθῶσ λέγεσθαι· τό τε γὰρ τὴν φθινοπωρινὴν τῆσ ἐαρινῆσ διαφέρειν οἰέσθαι κατὰ τὴν διάστασιν τὴν πρὸσ τὰσ τροπὰσ ἀμαθέσ, τοῦ τε κύκλου τοῦ αὐτοῦ ὄντοσ καὶ τῆσ ἀνατολῆσ· τοῦ τε διαστήματοσ τοῦ ἐπὶ τῆσ γῆσ τροπικοῦ ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ, ὧν μεταξὺ τίθησι τὴν Ἰνδικὴν ἐκεῖνοσ, δειχθέντοσ ἐν τῇ ἀναμετρήσει πολὺ ἐλάττονοσ τῶν δισμυρίων σταδίων, συμβῆναι ἂν καὶ κατ’ αὐτὸν ἐκεῖνον, ὅπερ αὐτὸσ νομίζει, οὐχ ὃ ἐκεῖνοσ· δυεῖν μὲν γὰρ ἢ καὶ τριῶν μυριάδων οὖσαν τὴν Ἰνδικὴν οὐδὲ πεσεῖν μεταξὺ τοσούτου διαστήματοσ, ὅσων δ’ αὐτὸσ εἴρηκε, πεσεῖν ἄν· τῆσ δ’ αὐτῆσ ἀγνοίασ εἶναι καὶ τὸ μηδαμοῦ τῆσ Ἰνδικῆσ ἀποκρύπτεσθαι φάσκειν τὰσ ἄρκτουσ μηδὲ τὰσ σκιὰσ ἀντιπίπτειν, ὅτε γε καὶ πεντακισχιλίουσ προελθόντι ἀπ’ Ἀλεξανδρείασ εὐθὺσ συμβαίνειν ἄρχεται· ταῦτα δὴ εἰπόντοσ, εὐθύνει πάλιν οὐκ εὖ ὁ Ἵππαρχοσ, πρῶτον ἀντὶ τοῦ χειμερινοῦ τροπικοῦ τὸν θερινὸν δεξάμενοσ, εἶτ’ οὐκ οἰόμενοσ δεῖν μάρτυρι χρῆσθαι τῶν μαθηματικῶν ἀναστρολογήτῳ ἀνθρώπῳ, ὥσπερ τοῦ Ἐρατοσθένουσ προηγουμένωσ τὴν ἐκείνου μαρτυρίαν ἐγκρίνοντοσ, ἀλλ’ οὐ κοινῷ τινι ἔθει χρωμένου πρὸσ τοὺσ ματαιολογοῦντασ. νυνὶ μὲν οὖν ὑποθέμενοι τὰ νοτιώτατα τῆσ Ἰνδικῆσ ἀνταίρειν τοῖσ κατὰ Μερόην, ὅπερ εἰρήκασι πολλοὶ καὶ πεπιστεύκασιν, ἐπεδείξαμεν τὰ συμβαίνοντα ἄτοπα.

καὶ γὰρ εἰ μὴ τῇ Μερόῃ ἀνταίρει, τῆσ γε Συήνησ νοτιώτερα εἶναι τὰ ἄκρα τῆσ Ἰνδικῆσ συγχωρῶν φαίνεται. ἐπεὶ δὲ ὁ Ἵππαρχοσ οὐδὲν ἀντειπὼν τῇ ὑποθέσει ταύτῃ νυνὶ μετὰ ταῦτα ἐν τῷ δευτέρῳ ὑπομνήματι οὐ συγχωρεῖ, σκεπτέον καὶ τοῦτον τὸν λόγον. φησὶ τοίνυν ἀνταιρόντων ἀλλήλοισ [τῶν] ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου κειμένων, ἐπειδὰν τὸ μεταξὺ ᾖ μέγα διάστημα, μὴ δύνασθαι γνωσθῆναι αὐτὸ τοῦτο ὅτι εἰσὶν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου οἱ τόποι, ἄνευ τῆσ τῶν κλιμάτων συγκρίσεωσ τῆσ κατὰ θάτερον τὸν τόπον. τὸ μὲν οὖν κατὰ Μερόην κλίμα Φίλωνά τε τὸν συγγράψαντα τὸν εἰσ Αἰθιοπίαν πλοῦν ἱστορεῖν, ὅτι πρὸ πέντε καὶ τετταράκοντα ἡμερῶν τῆσ θερινῆσ τροπῆσ κατὰ κορυφὴν γίνεται ὁ ἥλιοσ, λέγειν δὲ καὶ τοὺσ λόγουσ τοῦ γνώμονοσ πρόσ τε τὰσ τροπικὰσ σκιὰσ καὶ τὰσ ἰσημερινάσ, αὐτόν τε Ἐρατοσθένη συμφωνεῖν ἔγγιστα τῷ Φίλωνι, τὸ δ’ ἐν τῇ Ἰνδικῇ κλίμα μηδένα ἱστορεῖν, μηδ’ αὐτὸν Ἐρατοσθένη. εἰ δὲ δὴ καὶ αἱ ἄρκτοι ἐκεῖ ἀμφότεραι, ὡσ οἰέται, ἀποκρύπτονται, πιστεύων τοῖσ περὶ Νέαρχον, μὴ δυνατὸν εἶναι ἐπὶ ταὐτοῦ παραλλήλου κεῖσθαι τήν τε Μερόην καὶ τὰ ἄκρα τῆσ Ἰνδικῆσ. εἰ μὲν τοίνυν περὶ τῶν ἄρκτων ἀμφοτέρων ὅτι ἀποκρύπτονται συναποφαίνεται τοῖσ εἰποῦσιν Ἐρατοσθένησ, πῶσ περὶ τοῦ ἐν τῇ Ἰνδικῇ κλίματοσ οὐδεὶσ ἀποφαίνεται, οὐδ’ αὐτὸσ Ἐρατοσθένησ; οὗτοσ γὰρ ὁ λόγοσ περὶ τοῦ κλίματόσ ἐστιν. εἰ δ’ οὐ συναποφαίνεται, ἀπηλλάχθω τῆσ αἰτίασ. οὐ συναποφαίνεται δέ γε, ἀλλὰ τοῦ Δηιμάχου φήσαντοσ μηδαμοῦ τῆσ Ἰνδικῆσ μήτ’ ἀποκρύπτεσθαι τὰσ ἄρκτουσ μήτ’ ἀντιπίπτειν τὰσ σκιάσ, ἅπερ ὑπείληφεν ὁ Μεγασθένησ, ἀπειρίαν αὐτοῦ καταγιγνώσκει, τὸ συμπεπλεγμένον νομίζων ψεῦδοσ, ἐν ᾧ ὁμολογουμένωσ καὶ κατ’ αὐτὸν τὸν Ἵππαρχον τό γε μὴ ἀντιπίπτειν τὰσ σκιὰσ ψεῦδοσ ἐμπέπλεκται. καὶ ἐν τοῖσ ἑξῆσ δὲ περὶ τῶν αὐτῶν ἐπιχειρῶν ἢ ταὐτὰ λέγει τοῖσ ἐξελεγχθεῖσιν ὑφ’ ἡμῶν, ἢ λήμμασι προσχρῆται ψευδέσιν, ἢ ἐπιφέρει τὸ μὴ ἀκολουθοῦν.

οὔτε γὰρ τῷ ἀπὸ Βαβυλῶνοσ εἰσ Θάψακον εἶναι σταδίουσ τετρακισχιλίουσ ὀκτακοσίουσ, ἐντεῦθεν δὲ πρὸσ τὴν ἄρκτον ἐπὶ τὰ Ἀρμένια ὄρη [δισ]χιλίουσ ἑκατόν, ἀκολουθεῖ τὸ ἀπὸ Βαβυλῶνοσ ἐπὶ τοῦ δι’ αὐτῆσ μεσημβρινοῦ ἐπὶ τὰ ἀρκτικὰ ὄρη πλείουσ εἶναι τῶν ἑξακισχιλίων· οὔτε τὸ ἀπὸ Θαψάκου ἐπὶ τὰ ὄρη [δισ]χιλίων καὶ ἑκατόν φησιν Ἐρατοσθένησ, ἀλλ’ εἶναί τι λοιπὸν ἀκαταμέτρητον, ὥσθ’ ἡ ἑξῆσ ἔφοδοσ ἐκ μὴ διδομένου λήμματοσ οὐκ ἂν ἐπεραίνετο· οὔτ’ ἀπεφήνατο οὐδαμοῦ Ἐρατοσθένησ τὴν Θάψακον τῆσ Βαβυλῶνοσ πρὸσ ἄρκτουσ κεῖσθαι πλείοσιν ἢ τετρακισχιλίοισ καὶ πεντακοσίοισ σταδίοισ. ἑξῆσ δὲ συνηγορῶν ἔτι τοῖσ ἀρχαίοισ πίναξιν οὐ τὰ λεγόμενα ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένουσ προφέρεται περὶ τῆσ τρίτησ σφραγῖδοσ, ἀλλ’ ἑαυτῷ κεχαρισμένωσ πλάττει τὴν ἀπόφασιν πρὸσ ἀνατροπὴν εὐφυῆ.

ὁ μὲν γὰρ ἀκολουθῶν τῇ θέσει τῇ προειρημένῃ τοῦ τε Ταύρου καὶ τῆσ ἀπὸ στηλῶν θαλάττησ, διελὼν τῇ γραμμῇ ταύτῃ τὴν οἰκουμένην δίχα καὶ καλέσασ τὸ μὲν βόρειον μέροσ τὸ δὲ νότιον, πειρᾶται τούτων ἑκάτερον τέμνειν πάλιν εἰσ τὰ δυνατὰ μέρη· καλεῖ δὲ ταῦτα σφραγῖδασ. καὶ δὴ τοῦ νοτίου μέρουσ πρώτην εἰπὼν σφραγῖδα τὴν Ἰνδικήν, δευτέραν δὲ τὴν Ἀριανήν, ἐχούσασ τι εὐπερίγραφον, ἴσχυσεν ἀμφοτέρων ἀποδοῦναι καὶ μῆκοσ καὶ πλάτοσ, τρόπον δέ τινα καὶ σχῆμα, ὡσ ἂν γεωμετρικόσ. τὴν μὲν γὰρ Ἰνδικὴν ῥομβοειδῆ φησι διὰ τὸ τῶν πλευρῶν τὰσ μὲν θαλάττῃ κλύζεσθαι τῇ τε νοτίῳ καὶ τῇ ἑῴᾳ, μὴ πάνυ κολπώδεισ ᾐόνασ ποιούσαισ, τὰσ δὲ λοιπὰσ τὴν μὲν τῷ ὄρει τὴν δὲ τῷ ποταμῷ, κἀνταῦθα τοῦ εὐθυγράμμου σχήματοσ ὑπό τι σωζομένου· τὴν δ’ Ἀριανὴν ὁρῶν τάσ γε τρεῖσ πλευρὰσ ἔχουσαν εὐφυεῖσ πρὸσ τὸ ἀποτελέσαι παραλληλόγραμμον σχῆμα, τὴν δ’ ἑσπέριον οὐκ ἔχων σημείοισ ἀφορίσαι διὰ τὸ ἐπαλλάττειν ἀλλήλοισ τὰ ἔθνη, γραμμῇ τινι ὅμωσ δηλοῖ τῇ ἀπὸ Κασπίων πυλῶν ἐπὶ τὰ ἄκρα τῆσ Καρμανίασ τελευτώσῃ τὰ συνάπτοντα πρὸσ τὸν Περσικὸν κόλπον. ἑσπέριον μὲν οὖν καλεῖ τοῦτο τὸ πλευρόν, ἑῷον δὲ τὸ παρὰ τὸν Ἰνδόν, παράλληλα δ’ οὐ λέγει· οὐδὲ τὰ λοιπά, τό τε τῷ ὄρει γραφόμενον καὶ τὸ τῇ θαλάττῃ, ἀλλὰ μόνον τὸ μὲν βόρειον τὸ δὲ νότιον. οὕτω δ’ ὁλοσχερεῖ τινι τύπῳ τὴν δευτέραν ἀποδιδοὺσ σφραγῖδα πολὺ ταύτησ ὁλοσχερέστερον ἀποδίδωσι τὴν τρίτην σφραγῖδα κατὰ πλείουσ αἰτίασ.

πρώτην μὲν τὴν λεχθεῖσαν, ὅτι οὐκ εὐκρινῶσ ἀφώρισται ἡ ἀπὸ Κασπίων πυλῶν ἐπὶ Καρμανίαν, ἥτισ κοινή ἐστι τῇ τρίτῃ πρὸσ τὴν δευτέραν σφραγῖδα πλευρά· ἔπειθ’ ὅτι εἰσ τὴν νότιον πλευρὰν ὁ Περσικὸσ ἐμπίπτει κόλποσ, ὅπερ καὶ αὐτόσ φησιν, ὥστ’ ἠνάγκασται τὴν ἐκ Βαβυλῶνοσ λαβεῖν γραμμὴν ὡσ ἂν εὐθεῖάν τινα διὰ Σούσων καὶ Περσεπόλεωσ μέχρι τῶν ὁρ́ων τῆσ Καρμανίασ καὶ τῆσ Περσίδοσ, ᾗ δυνατὸσ ἦν εὑρεῖν μεμετρημένην ὁδόν, σταδίων οὖσαν τὴν ὅλην μικρῷ πλειόνων ἢ ἐνακισχιλίων· ἣν νότιον μὲν καλεῖ πλευράν, παράλληλον δ’ οὐ λέγει τῇ βορείῳ. δῆλον δ’ ὅτι οὐδ’ ὁ Εὐφράτησ, ᾧ τὸ ἑσπέριον ἀφορίζει πλευρόν, σύνεγγύσ ἐστιν εὐθείᾳ γραμμῇ, ἀλλ’ ἀπὸ τῶν ὀρῶν ἐπὶ τὴν μεσημβρίαν ῥυεὶσ εἶτ’ ἐπιστρέφει πρὸσ ἑώ καὶ πάλιν πρὸσ νότον μέχρι τῆσ εἰσ θάλατταν ἐκβολῆσ. δηλοῖ δὲ τὸ μὴ εὐθύπορον τοῦ ποταμοῦ, φράζων τὸ σχῆμα τῆσ Μεσοποταμίασ, ὃ ποιοῦσι συμπίπτοντεσ εἰσ ἓν ὅ τε Τίγρισ καὶ ὁ Εὐφράτησ, ὑπηρεσίῳ παραπλήσιον, ὥσ φησι. καὶ μὴν οὐδὲ πᾶν μεμετρημένον ἔχει τὸ ἑσπέριον πλευρὸν τὸ ἀφοριζόμενον ὑπὸ τοῦ Εὐφράτου, ἀλλὰ φησὶ τὸ πρὸσ τῇ Ἀρμενίᾳ μέροσ καὶ τοῖσ ἀρκτικοῖσ ὄρεσι μὴ ἔχειν [εἰπεῖν] πόσον ἐστὶ διὰ τὸ ἀμέτρητον εἶναι. διὰ δὴ ταῦτα πάντα τυπωδῶσ φησιν ἀποδιδόναι τὴν τρίτην μερίδα· καὶ γὰρ καὶ τὰ διαστήματά φησιν ἐκ πολλῶν συναγαγεῖν τῶν τοὺσ σταθμοὺσ πραγματευσαμένων, [ὧν] τινὰσ καὶ ἀνεπιγράφουσ καλεῖ. ἀγνωμονεῖν δὴ δόξειεν ἂν ὁ Ἵππαρχοσ πρὸσ τὴν τοιαύτην ὁλοσχέρειαν γεωμετρικῶσ ἀντιλέγων, ἐν ᾗ χάριν εἰδέναι δεῖ τοῖσ καὶ ὁπωσοῦν ἀπαγγείλασιν ἡμῖν τὴν τῶν τόπων φύσιν. ὅταν δὲ δὴ μηδ’ ἐξ ὧν ἐκεῖνοσ λέγει λαμβάνῃ τὰσ γεωμετρικὰσ ὑποθέσεισ ἀλλ’ ἑαυτῷ πλάσασ, ἐκφανέστερον ἂν τὸ φιλότιμον καταμηνύοιτο. ὁ μὲν δὴ οὕτωσ φησὶ τὴν τρίτην μερίδα τυπωδῶσ ἀποδίδοσθαι μυρίων σταδίων ἀπὸ Κασπίων πυλῶν ἐπὶ τὸν Εὐφράτην, κατὰ μέροσ δὲ διαιρῶν, ὡσ ἀναγεγραμμένην εὑρ͂ε τὴν μέτρησιν οὕτω τίθησιν, ἔμπαλιν τὴν ἀρχὴν ἀπὸ τοῦ Εὐφράτου ποιησάμενοσ καὶ τῆσ κατὰ Θάψακον διαβάσεωσ αὐτοῦ.

μέχρι μὲν δὴ τοῦ Τίγριδοσ, ὅπου Ἀλέξανδροσ διέβη, σταδίουσ [δισ]χιλίουσ καὶ τετρακοσίουσ γράφει· ἐντεῦθεν δ’ ἐπὶ τοὺσ ἑξῆσ τύπουσ διὰ Γαυγαμήλων καὶ τοῦ Λύκου καὶ Ἀρβήλων καὶ Ἐκβατάνων, ᾗ Δαρεῖοσ ἐκ τῶν Γαυγαμήλων ἔφυγε μέχρι Κασπίων πυλῶν, τοὺσ μυρίουσ ἐκπληροῖ, τριακοσίοισ μόνον πλεονάσασ. τὸ μὲν δὴ βόρειον πλευρὸν οὕτω καταμετρεῖ, οὐ παράλληλον τοῖσ ὄρεσι θεὶσ οὐδὲ τῇ διὰ στηλῶν καὶ Ἀθηνῶν καὶ Ῥόδου γραμμῇ· ἡ γὰρ Θάψακοσ πολὺ τῶν ὀρῶν ἀφέστηκε, συμπίπτει δὲ καὶ τὸ ὄροσ καὶ ἡ ἀπὸ Θαψάκου ὁδὸσ ἐπὶ τὰσ Κασπίουσ πύλασ. καὶ τά γε προσάρκτια μέρη τοῦ ὁρ́ου ταῦτ’ ἐστίν. ἀποδοὺσ δὲ τὸ βόρειον οὕτω πλευρόν "τὸ δὲ νότιον" φησί "παρὰ μὲν τὴν θάλατταν οὐκ ἔστι λαβεῖν διὰ τὸ "τὸν Περσικὸν ἐμπίπτειν κόλπον, ἀπὸ Βαβυλῶνοσ δὲ "διὰ Σούσων καὶ Περσεπόλεωσ μέχρι τῶν ὁρίων τῆσ τε "Περσίδοσ καὶ τῆσ Καρμανίασ σταδίουσ εἶναι ἐνακισχιλίουσ καὶ διακοσίουσ," νότιον μὲν λέγων, παράλληλον δ’ οὐ λέγων τῷ βορείῳ τὸ νότιον.

τὴν δὲ διαφωνίαν τοῦ μήκουσ φησὶ συμβαίνειν, τοῦ τε βορείου τεθέντοσ πλευροῦ καὶ τοῦ νοτίου, διὰ τὸ τὸν Εὐφράτην μέχρι τινὸσ πρὸσ μεσημβρίαν ῥυέντα πρὸσ τὴν ἑώ πολὺ ἐγκλίνειν. τῶν δὲ πλαγίων πλευρῶν τὴν ἑσπερίαν λέγει πρῶτον, ἣν ὁποία τίσ ἐστιν, εἴτε μία εἴτε δύο, ἐν μέσῳ πάρεστι σκοπεῖν.

ἀπὸ γὰρ τῆσ κατὰ Θάψακόν φησι διαβάσεωσ παρὰ τὸν Εὐφράτην εἰσ μὲν Βαβυλῶνα σταδίουσ εἶναι τετρακισχιλίουσ ὀκτακοσίουσ, ἐντεῦθεν δ’ ἐπὶ τὰσ ἐκβολὰσ τοῦ Εὐφράτου καὶ πόλιν Τερηδόνα τρισχιλίουσ· τὰ δ’ ἀπὸ Θαψάκου πρὸσ τὰσ ἄρκτουσ μέχρι μὲν τῶν Ἀρμενίων πυλῶν καταμεμετρῆσθαι καὶ εἶναι ὡσ χιλίουσ ἑκατόν, τοὺσ δὲ διὰ Γορδυαίων καὶ Ἀρμενίων μηκέτι· διὸ δὴ παραλείπειν αὐτούσ. τοῦ δὲ πρὸσ ἑώ πλευροῦ τὸ μὲν διὰ τῆσ Περσικῆσ κατὰ μῆκοσ ἀπὸ τῆσ Ἐρυθρᾶσ ὡσ ἐπὶ Μηδίαν καὶ τὰσ ἄρκτουσ οὐκ ἔλαττον εἶναι δοκεῖ τῶν ὀκτακισχιλίων, ἀπὸ δέ τινων ἀκρωτηρίων καὶ ὑπὲρ τοὺσ ἐνακισχιλίουσ, τὸ δὲ λοιπὸν διὰ τῆσ Παραιτακηνῆσ καὶ Μηδίασ ἐπὶ Κασπίουσ πύλασ ὡσ τρισχιλίων· τὸν δὲ Τίγριν ποταμὸν καὶ τὸν Εὐφράτην ῥέοντασ ἐκ τῆσ Ἀρμενίασ πρὸσ μεσημβρίαν, ἐπειδὰν παραμείψωνται τὰ τῶν Γορδυαίων ὄρη, κύκλον μέγαν περιβαλομένουσ καὶ ἐμπεριλαβόντασ χώραν πολλὴν τὴν Μεσοποταμίαν ἐπιστρέφειν πρὸσ χειμερινὴν ἀνατολὴν καὶ τὴν μεσημβρίαν, πλέον δὲ τὸν Εὐφράτην· γενόμενον δὲ τοῦτον ἔγγιον ἀεὶ τοῦ Τίγριδοσ κατὰ τὸ Σεμιράμιδοσ διατείχισμα καὶ κώμην καλουμένην Ὦπιν, διασχόντα ταύτησ ὅσον διακοσίουσ σταδίουσ καὶ ῥυέντα διὰ Βαβυλῶνοσ ἐκπίπτειν εἰσ τὸν Περσικὸν κόλπον. "γίνεται δή" φησί "τὸ σχῆμα τῆσ "Μεσοποταμίασ καὶ Βαβυλωνίασ ὑπηρεσίῳ παραπλήσιον. " ὁ μὲν δὴ Ἐρατοσθένησ τοιαῦτ’ εἴρηκε. περὶ δὲ τῆσ τρίτησ σφραγῖδοσ καὶ ἄλλα μέν τινα ἁμαρτήματα ποιεῖ, περὶ ὧν ἐπισκεψόμεθα, ἃ δὲ Ἵππαρχοσ προφέρει αὐτῷ, οὐ πάνυ.

σκοπῶμεν δ’ ἃ λέγει. βουλόμενοσ γὰρ βεβαιοῦν τὸ ἐξ ἀρχῆσ, ὅτι οὐ μεταθετέον τὴν Ἰνδικὴν ἐπὶ τὰ νοτιώτερα, ὥσπερ Ἐρατοσθένησ ἀξιοῖ, σαφὲσ ἂν γενέσθαι τοῦτο μάλιστά φησιν ἐξ ὧν αὐτὸσ ἐκεῖνοσ προφέρεται· τὴν γὰρ τρίτην μερίδα κατὰ τὴν βόρειον πλευρὰν εἰπόντα ἀφορίζεσθαι ὑπὸ τῆσ ἀπὸ Κασπίων πυλῶν ἐπὶ τὸν Εὐφράτην γραμμῆσ σταδίων μυρίων οὔσησ, μετὰ ταῦτα ἐπιφέρειν ὅτι τὸ νότιον πλευρὸν τὸ ἀπὸ Βαβυλῶνοσ εἰσ τοὺσ ὁρ́ουσ τῆσ Καρμανίασ μικρῷ πλειόνων ἐστὶν ἢ ἐνακισχιλίων, τὸ δὲ πρὸσ δύσει πλευρὸν ἀπὸ Θαψάκου παρὰ τὸν Εὐφράτην ἐστὶν εἰσ Βαβυλῶνα τετρακισχίλιοι ὀκτακόσιοι στάδιοι, καὶ ἑξῆσ ἐπὶ τὰσ ἐκβολὰσ τρισχίλιοι, τὰ δὲ πρὸσ ἄρκτον ἀπὸ Θαψάκου τὸ μὲν ἀπομεμέτρηται μέχρι χιλίων ἑκατόν, τὸ λοιπὸν δ’ οὐκέτι. "ἐπεὶ τοίνυν" φησί "τὸ μὲν βόρειόν ἐστι πλευρὸν τῆσ τρίτησ μερίδοσ ὡσ μυρίων, ἡ δὲ τούτῳ παράλληλοσ ἀπὸ Βαβυλῶνοσ εὐθεῖα "μέχρι ἀνατολικοῦ πλευροῦ συνελογίσθη μικρῷ πλειόνων ἢ ἐνακισχιλίων, δῆλον ὅτι ἡ Βαβυλὼν οὐ πολλῷ "πλείοσιν ἢ χιλίοισ σταδίοισ ἐστὶν ἀνατολικωτέρα τῆσ "κατὰ Θάψακον διαβάσεωσ. ἐροῦμεν δ’ ὅτι, εἰ μὲν ἐπὶ τῆσ αὐτῆσ μεσημβρινῆσ εὐθείασ ἐπ’ ἀκριβὲσ ἐλαμβάνοντο αἵ τε Κάσπιοι πύλαι καὶ οἱ ὁρ́οι τῶν Καρμανίων καὶ Περσῶν, πρὸσ ὀρθάσ τε ἤγοντο ἀπὸ τῆσ λεχθείσησ μεσημβρινῆσ εὐθείασ ἥ τε ἐπὶ Θάψακον καὶ ἡ ἐπὶ Βαβυλῶνα, συνέβαινεν ἂν τοῦτο.

ἡ γὰρ προσεκβαλλομένη τῇ διὰ Βαβυλῶνοσ μέχρι τῆσ διὰ Θαψάκου εὐθείασ μεσημβρινῆσ ἴση ἂν ἦν πρὸσ αἴσθησιν ἢ πάρισόσ γε τῇ ἀπὸ Κασπίων πυλῶν εἰσ Θάψακον, ὥστε τῇ ὑπεροχῇ ἐγίνετ’ ἂν ἀνατολικωτέρα ἡ Βαβυλὼν τῆσ Θαψάκου, ᾗ ὑπερέχει ἡ ἐκ Κασπίων πυλῶν εἰσ Θάψακον τῆσ ἐκ τῶν Καρμανίων ὁρ́ων εἰσ Βαβυλῶνα. ἀλλ’ οὔτε τὴν διορίζουσαν γραμμὴν ἑσπέριον πλευρὸν τῆσ Ἀριανῆσ ἐπὶ μεσημβρινοῦ κειμένην εἴρηκεν Ἐρατοσθένησ, οὔτε τὴν ἀπὸ Κασπίων πυλῶν ἐπὶ Θάψακον πρὸσ ὀρθὰσ τῇ διὰ τῶν Κασπίων πυλῶν μεσημβρινῇ, ἀλλὰ μᾶλλον τὴν τῷ ὄρει γραφομένην, πρὸσ ἣν ἡ ἐπὶ Θάψακον γωνίαν ποιεῖ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ σημείου κατηγμένη ἀφ’ οὗ καὶ ἡ τοῦ ὄρουσ γραμμή· οὔθ’ ἡ ἐπὶ Βαβυλῶνα ἠγμένη ἀπὸ τῆσ Καρμανίασ παράλληλοσ εἴρηται τῇ ἐπὶ Θάψακον ἠγμένῃ· οὐδ’ εἰ παράλληλοσ ἦν, μὴ [πρὸσ] ὀρθὰσ δὲ τῇ διὰ Κασπίων πυλῶν μεσημβρινῇ, οὐδὲν ἂν ἐγίνετο πλέον πρὸσ τὸν συλλογισμόν. Ὁ δὲ ταῦτα λαβὼν ἐξ ἑτοίμου καὶ δείξασ, ὡσ οἰέται, διότι ἡ Βαβυλὼν κατὰ Ἐρατοσθένη Θαψάκου ἀνατολικωτέρα ἐστὶ μικρῷ πλείοσιν ἢ χιλίοισ σταδίοισ, πάλιν ἄλλωσ πλάττει λῆμμα ἑαυτῷ πρὸσ τὴν ἑξῆσ ἀπόδειξιν καί φησιν, ἐὰν ἐννοηθῇ ἀπὸ Θαψάκου ἐπὶ μεσημβρίαν εὐθεῖα ἀγομένη καὶ ἀπὸ Βαβυλῶνοσ ἐπὶ ταύτην κάθετοσ, τρίγωνον ὀρθογώνιον ἔσεσθαι, συνεστηκὸσ ἔκ τε τῆσ ἀπὸ Θαψάκου ἐπὶ Βαβυλῶνα τεινούσησ πλευρᾶσ καὶ τῆσ ἀπὸ Βαβυλῶνοσ καθέτου ἐπὶ τὴν διὰ Θαψάκου μεσημβρινὴν γραμμὴν ἠγμένησ καὶ αὐτῆσ τῆσ διὰ Θαψάκου μεσημβρινῆσ.

τούτου δὲ τοῦ τριγώνου τὴν μὲν ὑποτείνουσαν τῇ ὀρθῇ τὴν ἀπὸ Θαψάκου εἰσ Βαβυλῶνα τίθησιν, ἥν φησι τετρακισχιλίων ὀκτακοσίων εἶναι, τὴν δ’ ἐκ Βαβυλῶνοσ εἰσ τὴν διὰ Θαψάκου μεσημβρινὴν γραμμὴν κάθετον μικρῷ πλειόνων ἢ χιλίων, ὅσων ἦν ἡ ὑπεροχὴ τῆσ ἐπὶ Θάψακον πρὸσ τὴν μέχρι Βαβυλῶνοσ· ἐκ δὲ τούτων καὶ τὴν λοιπὴν τῶν περὶ τὴν ὀρθὴν συλλογίζεται πολλαπλάσιον οὖσαν τῆσ λεχθείσησ καθέτου· προστίθησι δὲ ταύτῃ τὴν ἀπὸ Θαψάκου πρὸσ ἄρκτον ἐκβαλλομένην μέχρι τῶν Ἀρμενίων ὀρῶν, ἧσ τὸ μὲν ἔφη μεμετρῆσθαι Ἐρατοσθένησ καὶ εἶναι χιλίων ἑκατόν, τὸ δ’ ἀμέτρητον ἐᾷ. οὗτοσ δ’ ἐπὶ τοὐλάχιστον ὑποτίθεται χιλίων, ὥστε τὸ συνάμφω δισχιλίων καὶ ἑκατὸν γίγνεσθαι, ὃ προσθεὶσ τῇ ἐπ’ εὐθείασ πλευρᾷ τοῦ τριγώνου μέχρι τῆσ καθέτου τῆσ ἐκ Βαβυλῶνοσ πολλῶν χιλιάδων λογίζεται διάστημα τὸ ἀπὸ τῶν Ἀρμενίων ὀρῶν καὶ τοῦ δι’ Ἀθηνῶν παραλλήλου μέχρι τῆσ ἐκ Βαβυλῶνοσ καθέτου, ἥτισ ἐπὶ τοῦ διὰ Βαβυλῶνοσ παραλλήλου ἵδρυται. τὸ δέ γε ἀπὸ τοῦ δι’ Ἀθηνῶν παραλλήλου ἐπὶ τὸν διὰ Βαβυλῶνοσ δείκνυσιν οὐ μεῖζον ὂν σταδίων δισχιλίων τετρακοσίων, ὑποτεθέντοσ τοῦ μεσημβρινοῦ παντὸσ τοσούτων σταδίων, ὅσων Ἐρατοσθένησ φησίν. εἰ δὲ τοῦτο, οὐκ ἂν ἦν τὰ ὄρη τὰ Ἀρμένια καὶ τὰ τοῦ Ταύρου ἐπὶ τοῦ δι’ Ἀθηνῶν παραλλήλου, ὡσ Ἐρατοσθένησ, ἀλλὰ πολλαῖσ χιλιάσι σταδίων ἀρκτικώτερα κατ’ αὐτὸν ἐκεῖνον. ἐνταῦθα δὴ πρὸσ τῷ τοῖσ ἀνεσκευασμένοισ λήμμασι προσχρῆσθαι πρὸσ τὴν τοῦ ὀρθογωνίου τριγώνου τάξιν καὶ τοῦτο λαμβάνει τὸ μὴ διδόμενον, τὸ τὴν ὑποτείνουσαν τῇ ὀρθῇ γωνίᾳ τὴν ἀπὸ Θαψάκου γραμμὴν εὐθεῖαν εἶναι μέχρι Βαβυλῶνοσ ἐν σταδίοισ τετρακισχιλίοισ ὀκτακοσίοισ. παρά τε γὰρ τὸν Εὐφράτην φησὶν εἶναι τὴν ὁδὸν ταύτην ὁ Ἐρατοσθένησ, καὶ τὴν Μεσοποταμίαν σὺν τῇ Βαβυλωνίᾳ μεγάλῳ κύκλῳ περιέχεσθαι λέγων ὑπό τε τοῦ Εὐφράτου καὶ τοῦ Τίγριδοσ, τὸ πλέον δὲ τῆσ περιοχῆσ ὑπὸ τοῦ Εὐφράτου συμβαίνειν φησίν· ὥσθ’ ἡ ἀπὸ Θαψάκου εἰσ Βαβυλῶνα εὐθεῖα οὔτ’ ἂν παρὰ τὸν Εὐφράτην εἰή οὔτ’ ἂν τοσούτων σταδίων οὐδ’ ἐγγύσ. ἀνατέτραπται οὖν ὁ συλλογισμόσ· καὶ μὴν εἴρηταί γε, ὅτι οὐχ οἱο͂́ν τε δυεῖν δεδομένων γραμμῶν ἀπὸ τῶν Κασπίων πυλῶν κατάγεσθαι τὴν μὲν ἐπὶ Θάψακον τὴν δ’ ἐπὶ τὰ τῶν Ἀρμενίων ὄρη τὰ κατάλληλα τῇ Θαψάκῳ, ἀπέχοντα τῆσ Θαψάκου τοὐλάχιστον κατ’ αὐτὸν τὸν Ἵππαρχον δισχιλίουσ καὶ ἑκατὸν σταδίουσ, ἀμφοτέρασ παραλλήλουσ εἶναι καὶ ἀλλήλαισ καὶ τῇ διὰ Βαβυλῶνοσ, ἣν νότιον πλευρὰν Ἐρατοσθένησ ἐκάλεσεν. ἐκεῖνοσ μὲν οὖν οὐκ ἔχων καταμεμετρημένην εἰπεῖν τὴν παρὰ τὰ ὄρη ὁδόν, τὴν δ’ ἀπὸ Θαψάκου ἐπὶ Κασπίουσ πύλασ, ταύτην εἶπε καὶ προσέθηκε τὸ ὡσ τυπωδῶσ εἰπεῖν· ἄλλωσ τε τῷ βουλομένῳ τὸ μῆκοσ εἰπεῖν τῆσ μετὰ τὴν Ἀριανὴν μέχρι Εὐφράτου χώρασ οὐ πολὺ διέφερε ταύτην ἢ ἐκείνην καταμετρεῖν. ὁ δ’ ὡσ παραλλήλουσ ὑπακούων λέγεσθαι τελέωσ ἂν δόξειε καταγινώσκειν παιδικὴν ἀμαθίαν τἀνθρώπου. ταῦτα μὲν οὖν ἐᾶν δεῖ ὡσ παιδικά.

ἃ δ’ ἄν τισ αἰτιάσαιτο τοῦ Ἐρατοσθένουσ τοιαῦτά ἐστι. καθάπερ γὰρ ἡ κατὰ μέλοσ τομὴ τῆσ ἄλλωσ κατὰ μέροσ διαφέρει διότι ἡ μὲν καὶ τὰ μέρη λαμβάνει περιγραφὴν ἔχοντα φυσικήν, ἀρθρώσει τινὶ καὶ τύπῳ σημειώδη, ἡ δ’ οὐδὲν ἔχει τοιοῦτον, χρώμεθα δ’ οἰκείωσ ἑκατέρᾳ τὸν καιρὸν καὶ τὴν χρείαν σκοποῦντεσ, οὕτωσ ἐπὶ τῶν γεωγραφικῶν δεῖ μὲν τομὰσ ποιεῖσθαι τῶν μερῶν τὰ καθ’ ἕκαστα ἐπιόντασ, μιμεῖσθαι δὲ τὰσ κατὰ μέλοσ τομὰσ μᾶλλον ἢ τὰσ ὡσ ἔτυχε. τὸ γὰρ σημειῶδεσ καὶ τὸ εὐπεριόριστον ἐκεῖθεν λαβεῖν ἔστιν, οὗ χρείαν ἔχει ὁ γεωγράφοσ· εὐπεριόριστον δέ, ὅταν ἢ ποταμοῖσ ἢ ὄρεσιν ἢ θαλάττῃ δυνατὸν ᾖ, καὶ ἔθνει δὲ ἢ ἔθνεσι καὶ μεγέθει ποσῷ καὶ σχήματι, ὅπου τοῦτο δυνατόν. πανταχοῦ δὲ ἀντὶ τοῦ γεωμετρικῶσ τὸ ἁπλῶσ καὶ ὁλοσχερῶσ ἱκανόν. μέγεθοσ μὲν οὖν ἱκανόν ἐστιν, ἂν τὸ μέγιστον εἴπῃσ μῆκοσ καὶ πλάτοσ, ὡσ τῆσ οἰκουμένησ ἑπτὰ μυριάδων εἰ τύχοι μῆκοσ, πλάτοσ δ’ ἔλαττον ἢ ἥμισυ μικρῷ τοῦ μήκουσ· σχῆμα δ’, ἂν τῶν γεωμετρικῶν τινὶ σχημάτων εἰκάσῃσ, ὡσ τὴν Σικελίαν τριγώνῳ, ἢ τῶν ἄλλων γνωρίμων τινὶ σχημάτων, οἱο͂ν τὴν Ἰβηρίαν βύρσῃ, τὴν Πελοπόννησον πλατάνου φύλλῳ· ὅσῳ δ’ ἂν μεῖζον ᾖ τὸ τεμνόμενον, τοσῷδε καὶ ὁλοσχερεστέρασ πρέποι ἂν ποιεῖσθαι τὰσ τομάσ. ἡ μὲν οὖν οἰκουμένη δίχα διῄρηται τῷ τε Ταύρῳ καὶ τῇ ἐπὶ στήλασ θαλάττῃ καλῶσ.

καὶ τοῦ νοτίου μέρουσ ἡ μὲν Ἰνδικὴ περιώρισται πολλοῖσ· καὶ γὰρ ὄρει καὶ ποταμῷ καὶ θαλάττῃ καὶ ἑνὶ ὀνόματι ὡσ ἑνὸσ ἔθνουσ· ὥστε καὶ τετράπλευροσ ὀρθῶσ λέγεται καὶ ῥομβοειδήσ. ἡ δ’ Ἀριανὴ ἧττον μὲν τὸ εὐπερίγραφον ἔχει διὰ τὸ τὴν ἑσπερίαν πλευρὰν συγκεχύσθαι, διώρισται δ’ ὅμωσ ταῖσ τε τρισὶ πλευραῖσ ὡσ ἂν εὐθείαισ, καὶ τῷ ὀνόματι ὡσ ἂν ἑνὸσ ἔθνουσ. ἡ δὲ τρίτη σφραγὶσ τελέωσ ἀπερίγραφόσ ἐστιν, οὕτω γε ἀφορισθεῖσα· ἥ τε γὰρ κοινὴ πλευρὰ αὐτῇ τε καὶ τῇ Ἀριανῇ συγκέχυται, ὡσ προείρηται, καὶ ἡ νότιοσ πλευρὰ ἀργότατα εἴληπται· οὔτε γὰρ περιγράφει τὴν σφραγῖδα, διὰ μέσησ τε αὐτῆσ βαδίζουσα καὶ πολλὰ μέρη ἀπολείπουσα πρὸσ νότον, οὔτε μῆκοσ ὑπογράφει τὸ μέγιστον τὸ γὰρ προσάρκτιον πλευρὸν μεῖζον, οὔθ’ ὁ Εὐφράτησ ἑσπέριόν ἐστι πλευρὸν οὐδ’ εἰ ἐπ’ εὐθείασ ῥέοι, τῶν ἄκρων αὐτοῦ μὴ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ μεσημβρινοῦ κειμένων. τί γὰρ μᾶλλον ἑσπέριον ἢ νότιον; χωρὶσ δὲ τούτων, ὀλίγησ οὔσησ τῆσ ἐπὶ θάλατταν λοιπῆσ τὴν Κιλίκιον καὶ τὴν Συριακήν, τὸ μὴ μέχρι δεῦρο προάγειν δεῖν τὴν σφραγῖδα οὐ πιθανόν, τῆσ τε Σεμιράμιδοσ καὶ τοῦ Νίνου Σύρων λεγομένων, ὧν τῆσ μὲν ἡ Βαβυλὼν κτίσμα καὶ βασίλειον, τοῦ δὲ Νίνοσ ὡσ ἂν μητρόπολισ τῆσ Συρίασ. καὶ τῆσ διαλέκτου δὲ μέχρι νῦν διαμενούσησ τῆσ αὐτῆσ τοῖσ τε ἐκτὸσ τοῦ Εὐφράτου καὶ τοῖσ ἐντόσ, τὸ ἐνταῦθα μέντοι τοιούτῳ μερισμῷ διασπᾶν ἔθνοσ γνωριμώτατον καὶ τὰ μέρη συνάπτειν τοῖσ ἀλλοεθνέσιν ἥκιστα ἂν πρέποι. οὐδὲ γὰρ ὑπὸ μεγέθουσ ἀπηναγκάσθαι λέγοι ἄν· καὶ γὰρ τὸ μέχρι θαλάττησ οὐ μήν πω ἂν ἐξισάζοιτο τῇ Ἰνδικῇ, ἀλλ’ οὐδὲ τῇ Ἀριανῇ, προσλαβὸν καὶ τὸ μέχρι τῶν ὁρ́ων τῆσ εὐδαίμονοσ Ἀραβίασ καὶ τῆσ Αἰγύπτου· ὥστε πολὺ κρεῖττον ἦν μέχρι δεῦρο προελθεῖν, τῆσ τρίτησ εἰπόντα σφραγῖδοσ τοσαύτῃ προσθήκῃ τῇ μέχρι τῆσ Συριακῆσ θαλάττησ τὸ μὲν νότιον πλευρὸν οὐχ ὥσπερ ἐκεῖνοσ εἶπεν ἔχον, οὐδ’ ἐπ’ εὐθείασ, ἀλλ’ ἀπὸ τῆσ Καρμανίασ εὐθὺσ τὴν δεξιὰν παραλίαν εἰσπλέοντι τὸν Περσικὸν κόλπον μέχρι τῆσ ἐκβολῆσ τοῦ Εὐφράτου, καὶ μετὰ ταῦτα τοῖσ ὁρίοισ τῆσ Μεσήνησ καὶ τῆσ Βαβυλωνίασ συνάπτον, ἥπερ ἐστὶν ἀρχὴ τοῦ διορίζοντοσ τὴν εὐδαίμονα Ἀραβίαν ἀπὸ τῆσ ἄλλησ ἠπείρου, εἶτ’ ἐφεξῆσ αὐτὸν τοῦτον διεξιόν, διῆκόν τε μέχρι τοῦ μυχοῦ τοῦ Ἀραβίου κόλπου καὶ Πηλουσίου, καὶ ἔτι τοῦ Κανωβικοῦ στόματοσ τοῦ Νείλου· τοῦτο μὲν τὸ νότιον πλευρόν, τὸ δὲ λοιπὸν ἑσπέριον τὴν ἀπὸ τοῦ Κανωβικοῦ στόματοσ μέχρι τῆσ Κιλικίασ παραλίαν. τετάρτη δ’ ἂν εἰή σφραγὶσ ἡ συνεστῶσα ἔκ τε τῆσ εὐδαίμονοσ Ἀραβίασ καὶ τοῦ Ἀραβίου κόλπου καὶ τῆσ Αἰγύπτου πάσησ καὶ τῆσ Αἰθιοπίασ.

ταύτησ δὲ τῆσ μερίδοσ μῆκοσ μὲν ἔσται τὸ ἀφοριζόμενον ὑπὸ δυεῖν μεσημβρινῶν· ὁ μὲν γὰρ γράφεται διὰ τοῦ δυσμικωτάτου σημείου τοῦ ἐπ’ αὐτῆσ, ὁ δὲ διὰ τοῦ ἑωθινωτάτου· πλάτοσ δὲ τὸ μεταξὺ δυεῖν παραλλήλων, ὧν ὁ μὲν γράφεται διὰ τοῦ βορειοτάτου σημείου, ὁ δὲ διὰ τοῦ νοτιωτάτου· ἐπὶ γὰρ τῶν ἀνωμάλων σχημάτων, ἐφ’ ὧν πλευραῖσ οὐ δυνατὸν ἀφορίσαι πλάτοσ καὶ μῆκοσ, οὕτω τὸ μέγεθοσ ἀφοριστέον. καθόλου δὲ νοητέον, ὅτι οὐχ ὡσαύτωσ λέγεται μῆκοσ καὶ πλάτοσ ἐπὶ ὅλου καὶ μέρουσ· ἀλλ’ ἐφ’ ὅλου μὲν τὸ μεῖζον διάστημα καλεῖται μῆκοσ, τὸ δ’ ἔλαττον πλάτοσ, ἐπὶ μέρουσ δὲ μῆκοσ μὲν τὸ παράλληλον τῷ τοῦ ὅλου μήκει τμῆμα ἐκείνου, ὁπότερον ἂν ᾖ μεῖζον, κἂν τὸ ληφθὲν διάστημα ἐν τῷ πλάτει μεῖζον ᾖ τοῦ ληφθέντοσ ἐν τῷ μήκει διαστήματοσ. διὸ καὶ τῆσ οἰκουμένησ ἀπ’ ἀνατολῆσ ἐπὶ δύσιν μηκυνομένησ, ἀπὸ δὲ ἄρκτων ἐπὶ νότον πλατυνομένησ, καὶ τοῦ μὲν μήκουσ ἐπὶ παραλλήλου τινὸσ τῷ ἰσημερινῷ γραφομένου, τοῦ δὲ πλάτουσ ἐπὶ μεσημβρινοῦ, δεῖ καὶ τῶν μερῶν λαμβάνεσθαι μήκη μὲν τὰ παράλληλα τῷ μήκει τμήματα αὐτῆσ, πλάτη δὲ τὰ τῷ πλάτει. οὕτω γὰρ ἂν ἄμεινον ὑπογράφοιτο πρῶτον μὲν τὸ μέγεθοσ τῆσ οἰκουμένησ ὅλησ, ἔπειτα καὶ ἡ διάθεσισ καὶ τὸ σχῆμα τῶν μερῶν, καθ’ ἃ μὲν ἀπολείπειν καθ’ ἃ δὲ πλεονάζειν φαινομένων τῇ τοιαύτῃ παραθέσει. Ἐρατοσθένησ δὲ τὸ μὲν τῆσ οἰκουμένησ λαμβάνει μῆκοσ ἐπὶ τῆσ διὰ στηλῶν καὶ Κασπίων πυλῶν καὶ Καυκάσου γραμμῆσ, ὡσ ἂν εὐθείασ, τὸ δὲ τῆσ τρίτησ μερίδοσ ἐπὶ τῆσ διὰ Κασπίων πυλῶν καὶ Θαψάκου, τὸ δὲ τῆσ τετάρτησ ἐπὶ τῆσ διὰ Θαψάκου καὶ Ἡρώων πόλεωσ μέχρι τῆσ μεταξὺ τῶν στομάτων τοῦ Νείλου, [ἣν] ἀνάγκη καταστρέφειν εἰσ τοὺσ περὶ Κάνωβον καὶ Ἀλεξάνδρειαν τόπουσ·

ἐνταῦθα γάρ ἐστι τὸ ἔσχατον στόμα τὸ καλούμενον Κανωβικόν τε καὶ Ἡρακλεωτικόν. εἴτ’ οὖν ἐπ’ εὐθείασ ἀλλήλοισ τὰ μήκη τίθησιν, εἴθ’ ὡσ ἂν γωνίαν ποιοῦντα κατὰ Θάψακον, ἀλλ’ ὅτι γε οὐ παράλληλον οὐδέτερον τῷ τῆσ οἰκουμένησ μήκει, φανερόν ἐστιν ἐξ αὐτῶν ὧν εἴρηκεν αὐτόσ. τὸ μὲν γὰρ τῆσ οἰκουμένησ μῆκοσ διὰ τοῦ Ταύρου γράφει καὶ τῆσ ἐπ’ εὐθείασ μέχρι στηλῶν θαλάττησ κατὰ γραμμὴν τὴν διὰ τοῦ Καυκάσου καὶ Ῥόδου καὶ Ἀθηνῶν, ἀπὸ δὲ Ῥόδου εἰσ Ἀλεξάνδρειαν κατὰ τὸν δι’ αὐτῶν μεσημβρινὸν οὐ πολὺ ἐλάττουσ τῶν τετρακισχιλίων φησὶν εἶναι σταδίων, ὥστε τοσοῦτον καὶ οἱ παράλληλοι διέχοιεν ἂν ἀλλήλων ὅ τε διὰ Ῥόδου καὶ ὁ δι’ Ἀλεξανδρείασ. ὁ δ’ αὐτόσ πώσ ἐστι τούτῳ ὁ διὰ τῆσ Ἡρώων πόλεωσ, ἢ νοτιώτερόσ γε τούτου, ὥσθ’ ἡ συμπίπτουσα γραμμὴ τούτῳ τε τῷ παραλλήλῳ καὶ τῷ διὰ Ῥόδου καὶ Κασπίων πυλῶν, εἴτ’ εὐθεῖα εἴτε κεκλασμένη, οὐκ ἂν εἰή παράλληλοσ οὐδετέρᾳ. οὐκ εὖ γοῦν λαμβάνεται τὰ μήκη, οὐκ εὖ δὲ οὐδὲ αἱ βόρειοι λαμβάνονται μερίδεσ. ἀλλ’ ἐπὶ τὸν Ἵππαρχον πρότερον ἐπανιόντεσ τὰ ἑξῆσ ἴδωμεν.

πάλιν γὰρ πλάσασ ἑαυτῷ λήμματα γεωμετρικῶσ ἀνασκευάζει τὰ ὑπ’ ἐκείνου τυπωδῶσ λεγόμενα. φησὶ γὰρ αὐτὸν λέγειν τὸ ἐκ Βαβυλῶνοσ εἰσ μὲν Κασπίουσ πύλασ διάστημα σταδίων ἑξακισχιλίων ἑπτακοσίων, εἰσ δὲ τοὺσ ὁρ́ουσ τῆσ Καρμανίασ καὶ Περσίδοσ πλειόνων ἢ ἐνακισχιλίων, ὅπερ ἐπὶ γραμμῆσ κεῖται πρὸσ ἰσημερινὰσ ἀνατολὰσ εὐθείασ ἀγομένησ· γίνεσθαι δὲ ταύτην κάθετον ἐπὶ τὴν κοινὴν πλευρὰν τῆσ τε δευτέρασ καὶ τῆσ τρίτησ σφραγῖδοσ, ὥστε κατ’ αὐτὸν συνίστασθαι τρίγωνον ὀρθογώνιον ὀρθὴν ἔχον τὴν πρὸσ τοῖσ ὁρ́οισ τῆσ Καρμανίασ, καὶ τὴν ὑποτείνουσαν εἶναι ἐλάττω μιᾶσ τῶν περὶ τὴν ὀρθὴν ἐχουσῶν· δεῖν οὖν τὴν Περσίδα τῆσ δευτέρασ ποιεῖν σφραγῖδοσ. πρὸσ ταῦτα δ’ εἴρηται ὅτι οὔθ’ ἡ ἐκ Βαβυλῶνοσ εἰσ τὴν Καρμανίαν ἐπὶ παραλλήλου λαμβάνεται, οὔθ’ ἡ διορίζουσα εὐθεῖα τὰσ σφραγῖδασ μεσημβρινὴ εἴρηται· ὥστ’ οὐδὲν εἴρηται πρὸσ αὐτόν. οὐδὲ τὸ ἐπιφερόμενον [εὖ]· εἰρηκότοσ γὰρ ἀπὸ Κασπίων πυλῶν εἰσ μὲν Βαβυλῶνα τοὺσ λεχθέντασ, εἰσ δὲ Σοῦσα σταδίουσ εἶναι τετρακισχιλίουσ ἐνακοσίουσ, ἀπὸ δὲ Βαβυλῶνοσ τρισχιλίουσ τετρακοσίουσ, πάλιν ἀπὸ τῶν αὐτῶν ὁρμηθεὶσ ὑποθέσεων ἀμβλυγώνιον τρίγωνον συνίστασθαί φησι πρόσ τε ταῖσ Κασπίοισ πύλαισ καὶ Σούσοισ καὶ Βαβυλῶνι, τὴν ἀμβλεῖαν γωνίαν ἔχον πρὸσ Σούσοισ, τὰ δὲ τῶν πλευρῶν μήκη τὰ ἐκκείμενα· εἶτ’ ἐπιλογίζεται, διότι συμβήσεται κατὰ τὰσ ὑποθέσεισ ταύτασ τὴν διὰ Κασπίων πυλῶν μεσημβρινὴν γραμμὴν ἐπὶ τοῦ διὰ Βαβυλῶνοσ καὶ Σούσων παραλλήλου δυσμικωτέραν ἔχειν τὴν κοινὴν τομὴν τῆσ κοινῆσ τομῆσ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου καὶ τῆσ ἀπὸ Κασπίων πυλῶν καθηκούσησ εὐθείασ ἐπὶ τοὺσ ὁρ́ουσ τοὺσ τῆσ Καρμανίασ καὶ τῆσ Περσίδοσ πλείοσι τῶν τετρακισχιλίων καὶ τετρακοσίων· σχεδὸν δή τι πρὸσ τὴν διὰ Κασπίων πυλῶν μεσημβρινὴν γραμμὴν ἡμίσειαν ὀρθῆσ ποιεῖν γωνίαν τὴν διὰ Κασπίων πυλῶν καὶ τῶν ὁρ́ων τῆσ τε Καρμανίασ καὶ τῆσ Περσίδοσ, καὶ νεύειν αὐτὴν ἐπὶ τὰ μέσα τῆσ τε μεσημβρίασ καὶ τῆσ ἰσημερινῆσ ἀνατολῆσ· ταύτῃ δ’ εἶναι παράλληλον τὸν Ἰνδὸν ποταμόν, ὥστε καὶ τοῦτον ἀπὸ τῶν ὀρῶν οὐκ ἐπὶ μεσημβρίαν ῥεῖν, ὥσ φησιν Ἐρατοσθένησ, ἀλλὰ μεταξὺ ταύτησ καὶ τῆσ ἰσημερινῆσ ἀνατολῆσ, καθάπερ ἐν τοῖσ ἀρχαίοισ πίναξι καταγέγραπται. τίσ οὖν συγχωρήσει τὸ νῦν συσταθὲν τρίγωνον ἀμβλυγώνιον εἶναι, μὴ συγχωρῶν ὀρθογώνιον εἶναι τὸ περιέχον αὐτό; τίσ δ’ ἐπὶ παραλλήλου κειμένην τὴν ἀπὸ Βαβυλῶνοσ εἰσ Σοῦσα μίαν τῶν τὴν ἀμβλεῖαν περιεχουσῶν, τὴν ὅλην μὴ συγχωρῶν τὴν μέχρι Καρμανίασ; τίσ δὲ τῷ Ἰνδῷ παράλληλον τὴν ἀπὸ Κασπίων πυλῶν ἐπὶ τοὺσ ὁρ́ουσ τῆσ Καρμανίασ; ὧν χωρὶσ κενὸσ ἂν εἰή ὁ συλλογισμόσ. χωρὶσ δὲ τούτων κἀκεῖνοσ εἴρηκεν, ὅτι ῥομβοειδέσ ἐστι τὸ σχῆμα τῆσ Ἰνδικῆσ· καὶ καθάπερ ἡ ἑωθινὴ πλευρὰ παρέσπασται πολὺ πρὸσ ἑώ, καὶ μάλιστα τῷ ἐσχάτῳ ἀκρωτηρίῳ, ὃ καὶ πρὸσ μεσημβρίαν προπίπτει πλέον παρὰ τὴν ἄλλην ᾐόνα, οὕτω καὶ ἡ παρὰ τὸν Ἰνδὸν πλευρά. πάντα δὲ ταῦτα λέγει γεωμετρικῶσ ἐλέγχων, οὐ πιθανῶσ. ταῦτα δὲ καὶ αὐτὸσ ἑαυτῷ ἐπενέγκασ ἀπολύεται φήσασ, εἰ μὲν παρὰ μικρὰ διαστήματα ὑπῆρχεν ὁ ἔλεγχοσ, συγγνῶναι ἂν ἦν·

οὔτε γὰρ τῶν ἐν τοσούτῳ πλάτει γεωμετρική τισ δύναιτ’ ἂν [εἶναι] ἀπόδειξισ, οὔτ’ ἐν οἷσ ἐπιχειρεῖ γεωμετρεῖν ὁμολογουμένοισ χρῆται λήμμασιν, ἀλλ’ ἑαυτῷ πλάσασ. ἐπειδὴ δὲ παρὰ χιλιάδασ σταδίων φαίνεται διαπίπτων, οὐκ εἶναι συγγνωστά· καίτοι ἐκεῖνόν γε καὶ παρὰ τετρακοσίουσ σταδίουσ αἰσθητὰ ἀποφαίνεσθαι τὰ παραλλάγματα, ὡσ ἐπὶ τοῦ δι’ Ἀθηνῶν παραλλήλου καὶ τοῦ διὰ Ῥόδου. ἔστι δὲ τὸ πρὸσ αἴσθησιν οὐχ ἁπλοῦν, ἀλλὰ τὸ μὲν ἐν πλάτει μείζονι τὸ δ’ ἐν ἐλάττονι· μείζονι μέν, ἂν αὐτῷ τῷ ὀφθαλμῷ πιστεύωμεν ἢ καρποῖσ ἢ κράσεσιν ἀέρων πρὸσ τὴν τῶν κλιμάτων κρίσιν, ἐλάττονι δ’, ἂν δι’ ὀργάνων γνωμονικῶν ἢ διοπτρικῶν. ὁ μὲν οὖν δι’ Ἀθηνῶν παράλληλοσ γνωμονικῶσ ληφθεὶσ καὶ ὁ διὰ Ῥόδου καὶ Καρίασ, εἰκότωσ ἐν σταδίοισ τοσούτοισ αἰσθητὴν ἐποίησε τὴν διαφοράν. ὁ δ’ ἐν πλάτει μὲν τρισχιλίων σταδίων, μήκει δὲ καὶ τετρακισμυρίων ὄρουσ, πελάγουσ δὲ τρισμυρίων λαμβάνων τὴν ἀπὸ δύσεωσ ἐπ’ ἰσημερινὰσ ἀνατολὰσ γραμμήν, καὶ τὰ ἐφ’ ἑκάτερον τὸ μέροσ τὰ μὲν νότια ὀνομάζων τὰ δὲ βόρεια, καὶ ταῦτα πλινθία καλῶν καὶ σφραγῖδασ, νοείσθω πῶσ καὶ ταῦτα λέγει καὶ πλευρὰ τὰ μὲν ἀρκτικὰ τὰ δὲ νότια, καὶ πῶσ τὰ μὲν ἑσπέρια τὰ δὲ ἑωθινά· καὶ τὸ μὲν παρὰ πολὺ διαμαρτανόμενον παρορῶν ὑπεχέτω λόγον δίκαιον γάρ, τὸ δὲ παρὰ μικρὸν οὐδὲ παριδὼν ἐλεγκτέοσ ἐστίν. ἐνταῦθα δ’ οὐδετέρωσ αὐτῷ προσάγεταί τισ ἔλεγχοσ· βέλτιον δὲ περὶ τῆσ τετάρτησ λέγει μερίδοσ, προστίθησι δὲ καὶ [τὸ] τοῦ φιλαιτίου καὶ τοῦ μένοντοσ ἐπὶ τῶν αὐτῶν ὑποθέσεων ἢ τῶν παραπλησίων.

τοῦτο μὲν γὰρ ὀρθῶσ ἐπιτιμᾷ διότι μῆκοσ ὀνομάζει τῆσ μερίδοσ ταύτησ τὴν ἀπὸ Θαψάκου μέχρι Αἰγύπτου γραμμήν, ὥσπερ εἴ τισ παραλληλογράμμου τὴν διάμετρον μῆκοσ αὐτοῦ φαίη· οὐ γὰρ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου κεῖται ἥ τε Θάψακοσ καὶ ἡ τῆσ Αἰγύπτου παραλία, ἀλλ’ ἐπὶ διεστώτων πολὺ ἀλλήλων, ἐν δὲ τῷ μεταξὺ διαγώνιόσ πωσ ἄγεται καὶ λοξὴ ἡ ἀπὸ Θαψάκου εἰσ Αἴγυπτον. τὸ δὲ θαυμάζειν, πῶσ ἐθάρρησεν εἰπεῖν ἑξακισχιλίων σταδίων τὸ ἀπὸ Πηλουσίου εἰσ Θάψακον, πλειόνων ὄντων ἢ ὀκτακισχιλίων, οὐκ ὀρθῶσ. λαβὼν γὰρ δι’ ἀποδείξεωσ μέν, ὅτι ὁ διὰ Πηλουσίου παράλληλοσ τοῦ διὰ Βαβυλῶνοσ πλείοσιν ἢ δισχιλίοισ καὶ πεντακοσίοισ σταδίοισ νοτιώτερόσ ἐστι, κατ’ Ἐρατοσθένη δὲ ὡσ οἰέται, διότι τοῦ διὰ Βαβυλῶνοσ ὁ διὰ τῆσ Θαψάκου ἀρκτικώτεροσ τετρακισχιλίοισ ὀκτακοσίοισ, συμπίπτειν φησὶ πλείουσ τῶν ὀκτακισχιλίων. πῶσ οὖν κατ’ Ἐρατοσθένη δείκνυται ἡ τοσαύτη ἀπόστασισ τοῦ διὰ Βαβυλῶνοσ παραλλήλου ἀπὸ τοῦ διὰ Θαψάκου, ζητῶ. ὅτι μὲν γὰρ ἀπὸ Θαψάκου ἐπὶ Βαβυλῶνα τοσοῦτόν ἐστιν, εἴρηκεν ἐκεῖνοσ· ὅτι δὲ καὶ ἀπὸ τοῦ δι’ ἑκατέρου παραλλήλου ἐπὶ τὸν διὰ θατέρου, οὐκ εἴρηκεν· οὐδὲ γάρ, ὅτι ἐπὶ ταὐτοῦ μεσημβρινοῦ ἐστιν ἡ Θάψακοσ καὶ ἡ Βαβυλών. τἀναντία γὰρ αὐτὸσ ὁ Ἵππαρχοσ ἔδειξε κατ’ Ἐρατοσθένη πλείοσιν ἢ χιλίοισ σταδίοισ συμβαίνειν ἀνατολικωτέραν εἶναι τὴν Βαβυλῶνα τῆσ Θαψάκου. ἡμεῖσ τε παρετίθεμεν τὰσ Ἐρατοσθένουσ ἀποφάσεισ, ἐν αἷσ τὸν Τίγριν καὶ τὸν Εὐφράτην ἐγκυκλοῦσθαι τήν τε Μεσοποταμίαν καὶ τὴν Βαβυλωνίαν, καὶ τὸ πλέον γε τῆσ ἐγκυκλώσεωσ τὸν Εὐφράτην ποιεῖν· ἀπὸ γὰρ τῶν ἄρκτων ἐπὶ μεσημβρίαν ῥυέντα ἐπιστρέφειν πρὸσ τὰσ ἀνατολάσ, ἐκπίπτειν δὲ ἐπὶ μεσημβρίαν. ἡ μὲν οὖν ἐπὶ μεσημβρίαν ἀπὸ τῶν ἄρκτων ὁδὸσ ὡσ ἂν μεσημβρινοῦ τινόσ ἐστιν, ἡ δ’ ἐπὶ τὰσ ἀνατολὰσ ἐπιστροφὴ καὶ ἐπὶ τὴν Βαβυλῶνα ἔκνευσίσ τέ ἐστιν ἀπὸ τοῦ μεσημβρινοῦ καὶ οὐκ ἐπ’ εὐθείασ διὰ τὴν ῥηθεῖσαν ἐγκύκλωσιν. τὴν δέ γε ὁδὸν εἴρηκε τετρακισχιλίων καὶ ὀκτακοσίων σταδίων τὴν ἐπὶ Βαβυλῶνα ἀπὸ Θαψάκου παρὰ τὸν Εὐφράτην προσθείσ, καθάπερ ἐπίτηδεσ, τοῦ μή τινα εὐθεῖαν αὐτὴν δέξασθαι καὶ μέτρον τοῦ μεταξὺ δυεῖν παραλλήλων διαστήματοσ. μὴ διδομένου δὲ τούτου, κενόν ἐστι καὶ τὸ ἐφεξῆσ δείκνυσθαι δοκοῦν, ὅτι συνισταμένου ὀρθογωνίου τριγώνου πρόσ τε Πηλουσίῳ καὶ Θαψάκῳ καὶ τῇ τομῇ τοῦ τε διὰ Πηλουσίου παραλλήλου καὶ τοῦ διὰ Θαψάκου μεσημβρινοῦ, μία τῶν περὶ τὴν ὀρθήν, ἡ ἐπὶ τοῦ μεσημβρινοῦ, μείζων ἔσται τῆσ ὑπὸ τὴν ὀρθήν, τῆσ ἀπὸ Θαψάκου εἰσ Πηλούσιον. κενὸν δὲ καὶ τὸ συνάπτον τούτῳ, ἀπὸ μὴ συγχωρουμένου λήμματοσ κατασκευαζόμενον. οὐ γὰρ δὴ δίδοται τὸ ἀπὸ Βαβυλῶνοσ ἐπὶ τὸν διὰ Κασπίων πυλῶν μεσημβρινὸν εἶναι διάστημα τετρακισχιλίων ὀκτακοσίων. ἐλήλεγκται γὰρ ὑφ’ ἡμῶν ἐκ τῶν μὴ συγχωρουμένων ὑπ’ Ἐρατοσθένουσ κατεσκευακότα τοῦτο τὸν Ἵππαρχον· ἵνα δ’ ἀνίσχυρον ᾖ τὸ ὑπὸ ἐκείνου διδόμενον, λαβὼν τὸ εἶναι πλείουσ ἢ ἐννακισχιλίουσ ἐκ Βαβυλῶνοσ ἐπὶ τὴν ἐκ Κασπίων πυλῶν οὕτωσ ἀγομένην γραμμήν, ὡσ ἐκεῖνοσ εἴρηκεν, ἐπὶ τοὺσ ὁρ́ουσ τῆσ Καρμανίασ, ἐδείκνυε τὸ αὐτό. οὐ τοῦτο οὖν λεκτέον πρὸσ τὸν Ἐρατοσθένη, ἀλλ’ ὅτι τῶν ἐν πλάτει λεγομένων καὶ μεγεθῶν καὶ σχημάτων εἶναί τι δεῖ μέτρον καὶ ὅπου μὲν μᾶλλον ὅπου δὲ ἔλαττον, συγχωρητέον.

ληφθέντοσ γὰρ τοῦ τῶν ὀρῶν πλάτουσ τῶν ἐπὶ τὰσ ἰσημερινὰσ ἀνατολὰσ ἐκτεινομένων τρισχιλίων σταδίων, ὁμοίωσ δὲ καὶ τοῦ τῆσ θαλάττησ τῆσ μέχρι στηλῶν, μᾶλλον ἄν τισ συγχωρήσειεν ὡσ ἐπὶ μιᾶσ γραμμῆσ ἐξετάζεσθαι τὰσ παραλλήλουσ ἐκείνησ ἐν τῷ αὐτῷ πλάτει ἀγομένασ ἢ τὰσ συμπιπτούσασ, καὶ τῶν συμπιπτουσῶν τὰσ ἐν αὐτῷ ἐκείνῳ τῷ πλάτει τὴν σύμπτωσιν ἐχούσασ ἢ τὰσ ἐκτόσ· ὡσαύτωσ καὶ τὰσ διισταμένασ μέχρι τοῦ μὴ ἐκβαίνειν τοῦ πλάτουσ ἢ τὰσ ἐκβαινούσασ, καὶ τὰσ ἐν μείζονι μήκει μᾶλλον ἢ τὰσ ἐν ἐλάττονι. καὶ γὰρ ἡ ἀνισότησ τῶν μηκῶν συγκρύπτοιτ’ ἂν μᾶλλον καὶ ἡ ἀνομοιότησ τῶν σχημάτων· οἱο͂ν ἐν τῷ πλάτει τοῦ Ταύρου παντὸσ καὶ τῆσ μέχρι στηλῶν θαλάττησ, ὑποκειμένων τρισχιλίων σταδίων, νοεῖται ἕν τι παραλληλόγραμμον χωρίον, τὸ περιγράφον τό τε ὄροσ ἅπαν καὶ τὴν λεχθεῖσαν θάλατταν. ἐὰν οὖν διέλῃσ εἰσ πλείω παραλληλόγραμμα τὸ μῆκοσ, καὶ τὴν διάμετρον ὅλου τε τούτου λάβῃσ καὶ τῶν μερῶν, ῥᾷον ἂν ἡ τοῦ ὅλου διάμετροσ ἡ αὐτὴ λογισθείη τῇ κατὰ τὸ μῆκοσ πλευρᾷ ἤπερ ἡ ἐν τοῖσ μέρεσι· καὶ ὅσῳ γ’ ἂν ἔλαττον ᾖ τὸ παραλληλόγραμμον τὸ ληφθὲν ἐν μέρει, τοσῷδε μᾶλλον τοῦτ’ ἂν συμβαίνοι. ἥ τε γὰρ λοξότησ τῆσ διαμέτρου ἧττον ἀπελέγχεται καὶ ἡ ἀνισότησ τοῦ μήκουσ ἐν τοῖσ μεγάλοισ, ὥστ’ οὐδ’ ἂν ὀκνήσειασ ἐπ’ αὐτῶν τὴν διάμετρον εἰπεῖν μῆκοσ τοῦ σχήματοσ. ἐὰν οὖν τὴν διάμετρον λοξώσῃσ μᾶλλον, ὥστε ἐκπεσεῖν ἔξω τῶν πλευρῶν ἑκατέρασ ἢ τῆσ γε ἑτέρασ, οὐκ ἂν ὁμοίωσ ἔτι ταῦτα συμβαίνοι· τοιοῦτον δή τι λέγω τὸ μέτρον τῶν ἐν πλάτει λεγομένων. ὁ δ’ ἀπὸ τῶν Κασπίων πυλῶν τὴν μὲν δι’ αὐτῶν τῶν ὀρῶν λαμβάνων ὡσ ἂν ἐπὶ ταὐτοῦ παραλλήλου μέχρι στηλῶν ἀγομένην, τὴν δ’ ἀπονεύουσαν εἰσ Θάψακον εὐθὺσ ἔξω πολὺ τῶν ὀρῶν, καὶ πάλιν ἐκ Θαψάκου προσεκβάλλων ἄλλην μέχρι Αἰγύπτου τοσοῦτον ἐπιλαμβάνουσαν πλάτοσ, εἶτα τῷ μήκει τῷ ταύτησ καταμετρῶν τὸ τοῦ χωρίου μῆκοσ, διαμέτρῳ τετραγώνου καταμετρεῖν ἂν δόξειε τὸ τοῦ τετραγώνου μῆκοσ. ὅταν δὲ μηδὲ διάμετροσ ᾖ ἀλλὰ κεκλασμένη ἡ γραμμή, πολὺ μᾶλλον ἂν δόξειε πλημμελεῖν· κεκλασμένη γάρ ἐστιν ἡ ἀπὸ Κασπίων πυλῶν διὰ Θαψάκου πρὸσ τὸν Νεῖλον ἀγομένη. πρὸσ μὲν Ἐρατοσθένη ταῦτα. πρὸσ δὲ τὸν Ἵππαρχον κἀκεῖνο, ὅτι ἐχρῆν, ὡσ κατηγορίαν πεποίηται τῶν ὑπ’ ἐκείνου λεχθέντων, οὕτω καὶ ἐπανόρθωσίν τινα ποιήσασθαι τῶν ἡμαρτημένων·

ὅπερ ἡμεῖσ ποιοῦμεν. ἐκεῖνοσ δ’ εἰ καί που τούτου πεφρόντικε, κελεύει ἡμᾶσ τοῖσ ἀρχαίοισ πίναξι προσέχειν, δεομένοισ παμπόλλῳ τινὶ μείζονοσ ἐπανορθώσεωσ ἢ ὁ Ἐρατοσθένουσ πίναξ προσδεῖται. καὶ τὸ ἐπιφερόμενον δ’ ἐπιχείρημα τῆσ αὐτῆσ ἔχεται μοχθηρίασ. λαμβάνει γὰρ ἐν λήμματι τὸ ἐκ τῶν μὴ διδομένων κατασκευασθέν, ὡσ ἠλέγξαμεν ἡμεῖσ, ὅτι Θαψάκου Βαβυλὼν ἀνατολικωτέρα ἐστὶν οὐ πλείοσιν ἢ χιλίοισ σταδίοισ· ὥστ’ εἰ καὶ πάνυ συνάγεται τὸ πλείοσιν ἢ δισχιλίοισ καὶ τετρακοσίοισ σταδίοισ ἀνατολικωτέραν αὐτὴν εἶναι ἐκ τῶν λεγομένων ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένουσ, ὅτι ἐπὶ τὴν τοῦ Τίγριδοσ διάβασιν, ᾗ Ἀλέξανδροσ διέβη, ἀπὸ Θαψάκου ἐστὶ σύντομοσ σταδίων δισχιλίων τετρακοσίων, ὁ δὲ Τίγρισ καὶ ὁ Εὐφράτησ ἐγκυκλωσάμενοι τὴν Μεσοποταμίαν, τέωσ μὲν ἐπ’ ἀνατολὰσ φέρονται, εἶτ’ ἐπιστρέφουσι πρὸσ νότον καὶ πλησιάζουσι τότε ἀλλήλοισ τε ἅμα καὶ Βαβυλῶνι, οὐδὲν ἄτοπον συμβαίνει τῷ λόγῳ. πλημμελεῖ δὲ καὶ ἐν τῷ ἑξῆσ ἐπιχειρήματι, ἐν ᾧ συνάγειν βούλεται, ὅτι τὴν ἀπὸ Θαψάκου ἐπὶ Κασπίουσ πύλασ ὁδόν, ἣν μυρίων σταδίων Ἐρατοσθένησ εἴρηκεν, οὐκ ἐπ’ εὐθείασ ἀναμεμετρημένην ὡσ ἐπ’ εὐθείασ παραδίδωσι, τῆσ εὐθείασ πολὺ ἐλάττονοσ οὔσησ.

ἡ δ’ ἔφοδόσ ἐστιν αὐτῷ τοιαύτη. φησὶν εἶναι κατ’ Ἐρατοσθένη τὸν αὐτὸν μεσημβρινὸν τόν τε διὰ τοῦ Κανωβικοῦ στόματοσ καὶ τὸν διὰ Κυανέων, διέχειν δὲ τοῦτον τοῦ διὰ Θαψάκου ἑξακισχιλίουσ τριακοσίουσ σταδίουσ, τὰσ δὲ Κυανέασ τοῦ Κασπίου ὄρουσ ἑξακισχιλίουσ ἑξακοσίουσ, ὃ κεῖται κατὰ τὴν ὑπέρθεσιν τὴν ἐπὶ τὸ Κάσπιον πέλαγοσ ἐκ Κολχίδοσ, ὥστε παρὰ τριακοσίουσ σταδίουσ τὸ ἴσον εἶναι διάστημα ἀπὸ τοῦ διὰ Κυανέων μεσημβρινοῦ ἐπί τε Θάψακον καὶ ἐπὶ τὸ Κάσπιον· τρόπον δή τινα ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ μεσημβρινοῦ κεῖσθαι τήν τε Θάψακον καὶ τὸ Κάσπιον· τούτῳ δ’ ἀκολουθεῖν τὸ ἀφεστάναι ἴσον τὰσ Κασπίουσ πύλασ Θαψάκου τε καὶ τοῦ Κασπίου, [τοῦ δὲ Κασπίου] πολὺ ἐλάττουσ ἀφεστάναι τῶν μυρίων, ὅσουσ φησὶν ἀφεστάναι Ἐρατοσθένησ τῆσ Θαψάκου, [τῆσ Θαψάκου] ἄρα πολὺ ἐλάττουσ ἢ μυρίουσ ἀφεστάναι τοὺσ ἐπ’ εὐθείασ. κυκλοπορίαν ἄρα εἶναι τοὺσ μυρίουσ, [οὓσ] λογίζεται ἐκεῖνοσ ἐπ’ εὐθείασ ἀπὸ Κασπίων πυλῶν εἰσ Θάψακον. ἐροῦμεν δὲ πρὸσ αὐτόν, ὅτι τοῦ Ἐρατοσθένουσ ἐν πλάτει λαμβάνοντοσ [τὰσ] εὐθείασ, ὅπερ οἰκεῖόν ἐστι γεωγραφίασ, ἐν πλάτει δὲ καὶ τὰσ μεσημβρινὰσ καὶ τὰσ ἐπὶ ἰσημερινὴν ἀνατολήν, ἐκεῖνοσ γεωμετρικῶσ αὐτὸν εὐθύνει καὶ ὡσ ἂν δι’ ὀργάνων λάβοι τισ τούτων ἕκαστον, οὐδὲ αὐτὸσ δι’ ὀργάνων ἀλλὰ μᾶλλον στοχασμῷ λαμβάνων καὶ τὸ πρὸσ ὀρθὰσ καὶ τὸ παραλλήλουσ. ἓν μὲν δὴ τοῦθ’ ἁμάρτημα· ἕτερον δὲ τὸ μηδὲ τὰ κείμενα παρ’ ἐκείνῳ διαστήματα τίθεσθαι ὑπ’ αὐτοῦ, μηδὲ πρὸσ ἐκεῖνα τὸν ἔλεγχον προσάγεσθαι, ἀλλὰ πρὸσ τὰ ὑπ’ αὐτοῦ πλαττόμενα. διόπερ πρῶτον μὲν ἐκείνου τὸ ἀπὸ τοῦ στόματοσ ἐπὶ Φᾶσιν εἰπόντοσ σταδίων ὀκτακισχιλίων, καὶ προσθέντοσ τοὺσ εἰσ Διοσκουριάδα ἐνθένδε ἑξακοσίουσ, τὴν δ’ ἀπὸ Διοσκουριάδοσ εἰσ τὸ Κάσπιον ὑπέρθεσιν ἡμερῶν πέντε, ἥτισ κατ’ αὐτὸν Ἵππαρχον εἰκάζεται λέγεσθαι ὅσον χιλίων σταδίων, ὥστε τὴν σύμπασαν κατ’ Ἐρατοσθένη κεφαλαιοῦσθαι ἐννακισχιλίων ἑξακοσίων· αὐτὸσ συντέτμηκε καὶ φησὶν ἐκ μὲν Κυανέων εἰσ Φᾶσιν πεντακισχιλίουσ ἑξακοσίουσ, εἰσ δὲ Κάσπιον ἐνθένδε ἄλλουσ χιλίουσ· ὥστ’ οὐ κατ’ Ἐρατοσθένη συμβαίνοι ἂν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ πωσ μεσημβρινοῦ τό τε Κάσπιον εἶναι καὶ τὴν Θάψακον, ἀλλὰ κατ’ αὐτόν. φέρε δ’ οὖν κατ’ Ἐρατοσθένη· πῶσ οὖν τούτῳ ἕπεται τὸ τὴν ἀπὸ τοῦ Κασπίου ἐπὶ Κασπίουσ πύλασ ἴσην εἶναι τῇ ἀπὸ Θαψάκου ἐπὶ τὸ αὐτὸ σημεῖον; ἐν δὲ τῷ δευτέρῳ ὑπομνήματι ἀναλαβὼν πάλιν τὴν αὐτὴν ζήτησιν τὴν περὶ τῶν ὁρ́ων τῶν κατὰ τὸν Ταῦρον, περὶ ὧν ἱκανῶσ εἰρήκαμεν, μεταβαίνει πρὸσ τὰ βόρεια μέρη τῆσ οἰκουμένησ·

εἶτ’ ἐκτίθεται τὰ λεχθέντα ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένουσ περὶ τῶν μετὰ τὸν Πόντον τόπων, ὅτι φησὶ τρεῖσ ἄκρασ ἀπὸ τῶν ἄρκτων καθήκειν· μίαν μὲν ἐφ’ ἧσ ἡ Πελοπόννησοσ, δευτέραν δὲ τὴν Ἰταλικήν, τρίτην δὲ τὴν Λιγυστικήν, ὑφ’ ὧν κόλπουσ ἀπολαμβάνεσθαι τόν τε Ἀδριατικὸν καὶ τὸν Τυρρηνικόν. ταῦτα δ’ ἐκθέμενοσ καθόλου πειρᾶται τὰ καθ’ ἕκαστα περὶ αὐτῶν λεγόμενα ἐλέγχειν γεωμετρικῶσ μᾶλλον ἢ γεωγραφικῶσ. ἔστι δὲ τοσοῦτον τῶν ἁμαρτανομένων ἐν αὐτοῖσ ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένουσ τὸ πλῆθοσ, καὶ ὑπὸ Τιμοσθένουσ τοῦ τοὺσ λιμένασ συγγράψαντοσ ὃν ἐπαινεῖ μὲν ἐκεῖνοσ μάλιστα τῶν ἄλλων, διαφωνῶν δ’ ἐλέγχεται πρὸσ αὐτὸν πλεῖστα, ὥστ’ οὐκ ἄξιον ἡγοῦμαι διαιτᾶν οὔτ’ ἐκείνουσ ἐπὶ τοσοῦτον διαμαρτάνοντασ τῶν ὄντων, οὔτε τὸν Ἵππαρχον. καὶ γὰρ οὗτοσ τὰ μὲν παραλείπει τῶν ἡμαρτημένων τὰ δ’ οὐκ ἐπανορθοῖ, ἀλλ’ ἐλέγχει μόνον ὅτι ψευδῶσ ἢ μαχομένωσ εἴρηται. αἰτιάσαιτο μὲν γὰρ καὶ τοῦτ’ ἂν ἴσωσ τισ, ὅτι φησὶν ἄκρασ τρεῖσ τῆσ Εὐρώπησ, μίαν μὲν τιθεὶσ τὴν ἐφ’ ἧσ ἡ Πελοπόννησοσ· ἔχει γάρ τι πολυσχιδέσ· καὶ γὰρ τὸ Σούνιον ἀκρωτηριάζει ὁμοίωσ τῇ Λακωνικῇ, οὐ πολὺ ἧττον μεσημβρινώτερον ὂν τῶν Μαλεῶν καὶ κόλπον ἀπολαμβάνον ἀξιόλογον. καὶ ἡ Θρᾳκία Χερρόνησοσ ἀπολαμβάνει πρὸσ τὸ Σούνιον τόν τε Μέλανα κόλπον καὶ τοὺσ ἐφεξῆσ τοὺσ Μακεδονικούσ. εἰ δ’ οὖν παρείημεν τοῦτο, καὶ τῶν διαστημάτων τὰ πλεῖστα φανερῶσ ψευδογραφούμενα ἐλέγχει τὴν ἀπειρίαν τῶν τόπων ὑπερβάλλουσαν καὶ οὐ δεομένην γεωμετρικῶν ἐλέγχων, ἀλλὰ φανερῶν καὶ αὐτόθεν ἐκμαρτυρεῖσθαι δυναμένων· οἱο͂ν ὅτι ἐξ Ἐπιδάμνου πρὸσ τὸν Θερμαῖον κόλπον ἡ ὑπέρβασίσ ἐστι πλειόνων ἢ δισχιλίων σταδίων· ὁ δ’ ἐνακοσίων φησίν· ἐκ δὲ Ἀλεξανδρείασ εἰσ Καρχηδόνα ὑπὲρ μυρίουσ καὶ τρισχιλίουσ, οὐ πλείουσ ὄντασ τῶν ἐννακισχιλίων, εἴπερ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ μεσημβρινοῦ ἐστι κατὰ τοῦτον τῇ μὲν Ἀλεξανδρείᾳ Καρία καὶ Ῥόδοσ, τῇ δὲ Καρχηδόνι ὁ πορθμόσ. πάντεσ γὰρ ὁμολογοῦσι μὴ πλειόνων εἶναι τὸν ἐκ Καρίασ ἐπὶ πορθμὸν πλοῦν σταδίων ἢ ἐνακισχιλίων· ὅ τε μεσημβρινὸσ ἐν μεγάλῳ μέν τινι διαστήματι λαμβανόμενοσ δοθείη ἂν ὁ αὐτὸσ εἶναι τοσοῦτον δυσμικώτεροσ πρὸσ τὸν ἑωθινώτερον ὅσον ἡ Καρχηδών ἐστι τοῦ πορθμοῦ πρὸσ δύσει μᾶλλον, ἐν δὲ τετρακισχιλίοισ σταδίοισ ἔχει καταφανῆ τὸν ἔλεγχον. ὁ δὲ καὶ τὴν Ῥώμην τιθεὶσ ἐπὶ ταὐτοῦ μεσημβρινοῦ τὴν τοσοῦτον καὶ Καρχηδόνοσ δυσμικωτέραν, ὑπερβολὴν οὐκ ἀπολείπει τῆσ τῶν τόπων ἀπειρίασ καὶ τούτων καὶ τῶν ἐφεξῆσ πρὸσ δύσιν μέχρι στηλῶν. ἱππάρχῳ μὲν οὖν μὴ γεωγραφοῦντι ἀλλ’ ἐξετάζοντι τὰ λεχθέντα ἐν τῇ γεωγραφίᾳ τῇ Ἐρατοσθένουσ οἰκεῖον ἦν ἐπὶ πλέον τὰ καθ’ ἕκαστα εὐθύνειν.

ἡμεῖσ δ’ ἐν οἷσ μὲν κατορθοῖ, τὸ πλέον δ’ ἔτι ὅπου καὶ πλημμελεῖ, τὸν καθ’ ἕκαστα οἰκεῖον λόγον ᾠήθημεν δεῖν προσάγειν, τὰ μὲν ἐπανορθοῦντεσ, ὑπὲρ ὧν δ’ ἀπολυόμενοι τὰσ ἐπιφερομένασ αἰτίασ ὑπὸ τοῦ Ἱππάρχου, καὶ αὐτὸν τὸν Ἵππαρχον συνεξετάζομεν, ὅπου τι φιλαιτίωσ εἴρηκεν. ἐν δὲ τούτοισ ὁρῶντεσ ἤδη τὸν μὲν τελέωσ παραπαίοντα, τὸν δὲ δικαίωσ ἐπικαλοῦντα, ἀρκεῖν ὑπολαμβάνομεν, ἂν ἐν αὐτῇ τῇ γεωγραφίᾳ τὰ ὄντα λέγοντεσ ἐπανορθῶμεν αὐτόν. ἐφ’ ὧν γὰρ συνεχῆ καὶ ἐπιπολάζοντά ἐστι τὰ ἁμαρτανόμενα, κρεῖττον μηδὲ μεμνῆσθαι πλὴν εἰ σπάνιόν τι καὶ καθόλου, ὅπερ πειρασόμεθα ποιεῖν ἐν τοῖσ καθ’ ἕκαστα. καὶ νῦν δ’ εἰρήσθω ὅτι καὶ Τιμοσθένησ καὶ Ἐρατοσθένησ καὶ οἱ ἔτι τούτων πρότεροι τελέωσ ἠγνόουν τά τε Ἰβηρικὰ καὶ τὰ Κελτικά, μυρίῳ δὲ μᾶλλον τὰ Γερμανικὰ καὶ τὰ Βρεττανικά, ὡσ δ’ αὕτωσ τὰ τῶν Γετῶν καὶ Βασταρνῶν. ἐπὶ πολὺ δ’ ἀγνοίασ ἐτύγχανον ἀφιγμένοι καὶ τῶν κατ’ Ἰταλίαν καὶ τὸν Ἀδρίαν καὶ τὸν Πόντον καὶ τῶν ἐφεξῆσ προσαρκτίων μερῶν· εἰ καὶ τὰ τοιαῦτα ἴσωσ φιλαίτια. τοῦ γὰρ Ἐρατοσθένουσ ἐπὶ τῶν πόρρω διεστηκότων τὰ παραδεδομένα φάσκοντοσ ἐρεῖν διαστήματα, μὴ διισχυριζομένου δὲ καὶ λέγοντοσ ὡσ παρέλαβε, προστιθέντοσ δ’ ἔστιν ὅπου τὰ ἐπ’ εὐθείασ μᾶλλον καὶ ἧττον, οὐ δεῖ προσάγειν τὸν ἀκριβῆ ἔλεγχον τοῖσ μὴ ὁμολογουμένοισ πρὸσ ἄλληλα διαστήμασιν· ὅπερ ποιεῖν πειρᾶται ὁ Ἵππαρχοσ ἔν τε τοῖσ πρότερον λεχθεῖσι καὶ ἐν οἷσ τὰ περὶ τὴν Ὑρκανίαν μέχρι Βακτρίων καὶ τῶν ἐπέκεινα ἐθνῶν ἐκτίθεται διαστήματα, καὶ ἔτι τὰ ἀπὸ Κολχίδοσ ἐπὶ τὴν Ὑρκανίαν θάλατταν. οὐ γὰρ ὁμοίωσ ἐπί τε τούτων ἐξεταστέον αὐτὸν καὶ ἐπὶ τῶν κατὰ τὴν ἠπειρῶτιν παραλίαν καὶ τοὺσ ἄλλουσ τοὺσ οὕτω γνωρίμουσ τόπουσ· ἀλλ’ οὐδ’ ἐπὶ τούτων γεωμετρικῶσ, ὅπερ ἔφην, ἀλλὰ γεωγραφικῶσ μᾶλλον. αἰτιασάμενοσ δ’ οὖν τινα τῶν Αἰθιοπικῶν ἐπὶ τέλει τοῦ δευτέρου ὑπομνήματοσ τῶν πρὸσ τὴν Ἐρατοσθένουσ γεωγραφίαν πεποιημένων, ἐν τῷ τρίτῳ φησὶ τὴν μὲν πλείω θεωρίαν ἔσεσθαι μαθηματικήν, ἐπὶ ποσὸν δὲ καὶ γεωγραφικήν· οὐδ’ ἐπὶ ποσὸν μέντοι δοκεῖ μοι ποιήσασθαι γεωγραφικήν, ἀλλὰ πᾶσαν μαθηματικήν, διδόντοσ καὶ τοῦ Ἐρατοσθένουσ τὴν τοιαύτην πρόφασιν. πολλαχοῦ γὰρ ἐκπίπτει πρὸσ τὸ ἐπιστημονικώτερον τῆσ προκειμένησ ἱστορίασ, ἐκπεσὼν δὲ οὐκ ἀκριβεῖσ ἀλλ’ ὁλοσχερεῖσ ποιεῖται τὰσ ἀποφάσεισ, τρόπον τινὰ ἐν μὲν τοῖσ γεωγραφικοῖσ μαθηματικὸσ ἐν δὲ τοῖσ μαθηματικοῖσ γεωγραφικὸσ ὤν, ὥστε πρὸσ ἄμφω δίδωσιν ἀφορμὰσ τοῖσ ἀντιλέγουσιν, ἐν δὲ τούτῳ τῷ ὑπομνήματι καὶ δικαίασ καὶ οὗτοσ καὶ ὁ Τιμοσθένησ, ὥστ’ οὐδ’ ἡμῖν καταλείπεται συνεπισκοπεῖν, ἀλλ’ ἀρκεῖσθαι τοῖσ ὑπὸ τοῦ Ἱππάρχου λεχθεῖσιν.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Strabo, Geography, book 2, chapter 1

(스트라본, 지리학, book 2, chapter 1)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION