Plato, Hippias Major, Hippias Minor, Ion, Menexenus, Cleitophon, Timaeus, Critias, Minos, Epinomis, Ἐπίνομις

(플라톤, Hippias Major, Hippias Minor, Ion, Menexenus, Cleitophon, Timaeus, Critias, Minos, Epinomis, Ἐπίνομις)

πρὸσ μὲν τὸ τῆσ ὁμολογίασ ἥκομεν ἅπαντεσ ὀρθῶσ, ὦ ξένε, τρεῖσ ὄντεσ, ἐγὼ καὶ σὺ καὶ Μέγιλλοσ ὅδε, τὸ τῆσ φρονήσεωσ ἐπισκεψόμενοι τίνι ποτὲ χρὴ λόγῳ διεξελθεῖν, ὃ τὴν ἀνθρωπίνην ἕξιν φαμέν, ὅταν διανοηθῇ, κάλλιστ’ ἔχειν ποιεῖν πρὸσ φρόνησιν ὅσην δυνατὸν ἀνθρώπῳ σχεῖν. τὰ μὲν γὰρ ἄλλα, ὥσ φαμεν, ἅπαντα διεξήλθομεν ὅσα ἦν περὶ νόμων θέσιν· ὃ δὲ μέγιστον εὑρεῖν τε καὶ εἰπεῖν, τί ποτε μαθὼν θνητὸσ ἄνθρωποσ σοφὸσ ἂν εἰή, τοῦτο οὔτε εἴπομεν οὔτε ηὑρ́ομεν, νῦν τε πειρώμεθα τοῦτο μὴ καταλιπεῖν·

σχεδὸν γὰρ ἀτελὲσ ἂν πράξαιμεν οὗ χάριν ἅπαντεσ ὡρμήσαμεν, ὡσ φανερὰ ποιήσοντεσ ἐξ ἀρχῆσ μέχρι τέλουσ. ὦ φίλε Κλεινία, καλῶσ μὲν λέγεισ, ἄτοπον μὴν ἀκούσεσθαί σε λόγον οἶμαι, καί τινα τρόπον οὐκ ἄτοπον αὖ. πολλοὶ γὰρ δὴ προστυχεῖσ τῷ βίῳ γιγνόμενοι τὸν αὐτὸν λόγον φέρουσιν, ὡσ οὐκ ἔσται μακάριον τὸ τῶν ἀνθρώπων γένοσ οὐδ’ εὔδαιμον.

ἕπου δὴ καὶ σύνιδε ἄν σοι δοκῶ κἀγὼ μετ’ αὐτῶν καλῶσ τοῦ τοιούτου πέρι λέγειν. οὔ φημι εἶναι δυνατὸν ἀνθρώποισ μακαρίοισ τε καὶ εὐδαίμοσιν γενέσθαι πλὴν ὀλίγων ‐ μέχριπερ ἂν ζῶμεν τοῦτο διορίζομαι· καλὴ δὲ ἐλπὶσ τελευτήσαντι τυχεῖν ἁπάντων ὧν ἕνεκά τισ προθυμοῖτ’ ἂν ζῶν τε ὡσ κάλλιστ’ ἂν ζῆν κατὰ δύναμιν καὶ τελευτήσασ τελευτῆσ τοιαύτησ τυχεῖν ‐ λέγω δ’ οὐδὲν σοφόν, ἀλλ’ ὅπερ ἅπαντεσ Ἕλληνέσ τε καὶ βάρβαροι γιγνώσκομέν τινα τρόπον, ὡσ ἐξ ἀρχῆσ τὸ γενέσθαι χαλεπὸν ἅπαντι ζῴῳ· πρῶτον μὲν τὸ μετασχεῖν τῆσ τῶν κυουμένων ἕξεωσ, ἔπειτ’ αὖ τὸ γίγνεσθαι, καὶ ἔτι τὸ τρέφεσθαι καὶ παιδεύεσθαι, διὰ πόνων μυρίων ταῦτα γίγνεσθαι σύμπαντα, ὥσ φαμεν ἅπαντεσ.

καὶ χρόνοσ βραχὺσ ἄν τισ εἰή πρὸσ λογισμὸν μή τοι τῶν μοχθηρῶν, ἀλλ’ ὃ πᾶσ ἂν ὑπολάβοι μέτριον.

οὗτοσ δὲ σχεδὸν ἀναπνοὴν δοκεῖ ποιεῖν τινα κατὰ μέσον πῃ βίον τὸν ἀνθρώπινον· ταχύ γε μὴν ἐπιλαβὸν γῆρασ ὁντινοῦν ποιήσει’ ἂν μήποτ’ ἐθελῆσαι πάλιν ἀναβιῶναι, λογισάμενον τὸν βεβιωμένον ἑαυτῷ βίον, ὅστισ μὴ τυγχάνει παιδικῆσ δόξησ μεστὸσ ὤν. τούτων δὴ τί ποτέ μοι τεκμήριον; ὅτι πέφυκεν ταύτῃ τὸ νῦν ζητούμενον τῷ λόγῳ. ζητοῦμεν δὲ δὴ τίνα τρόπον σοφοὶ γενησόμεθα, ὡσ οὔσησ τινὸσ ἑκάστοισ ταύτησ τῆσ δυνάμεωσ· ἡ δὲ φυγῇ φεύγει τότε ὅταν τισ πρόσ τινα φρόνησιν ἰῄ τῶν λεγομένων τεχνῶν ἢ φρονήσεων ἤ τινων ἄλλων τοιούτων ὡσ οἰόμεθα ἐπιστημῶν, ὡσ ἀξίασ τούτων οὐδεμιᾶσ οὔσησ ἐπίκλησιν ῥηθῆναι τῆσ περὶ ταῦτα σοφίασ τἀνθρώπινα, τῆσ δὲ ψυχῆσ σφόδρα πεποιθυίασ καὶ μαντευομένησ ὡσ οὔσησ αὐτῇ κατά τινα φύσιν ταύτησ, τίσ δέ ἐστιν καὶ πότε καὶ πῶσ, οὐ πάνυ δυναμένησ ἐξευρίσκειν.

ἆρ’ οὐ τούτῳ σφόδρα προσέοιχ’ ἡμῶν ἡ περὶ σοφίαν ἀπορία καὶ ζήτησισ, πλείων τῆσ ἐλπίδοσ ἑκάστῳ γιγνομένη τῶν ὅσοι ἐν ἡμῖν δυνατοὶ γίγνονται φρονίμωσ αὑτοὺσ ἄλλουσ τε ἐξετάσαι συμφώνωσ διὰ λόγων πάντων καὶ πάντῃ λεγομένων;

ταῦτα οὐχ οὕτωσ ἢ ταύτῃ συμφήσομεν ἔχειν; συμφήσομεν ἐπ’ ἐλπίδι σοι ἴσωσ ταῦτ’, ὦ ξένε, τῇ μετὰ σοῦ κατὰ χρόνον ἂν γενομένῃ, δοξάσαι περὶ αὐτῶν εἰσ αὖθισ τὸ ἀληθέστατον. τὰσ ἄλλασ τοίνυν ὅσαι ἐπιστῆμαι μέν εἰσιν λεγόμεναι, σοφὸν δὲ οὐκ ἀποτελοῦσιν τὸν λαμβάνοντά τε αὐτὰσ καὶ ἔχοντα, πρῶτον διεξιτέον, ὅπωσ ταύτασ ἐκποδὼν θέμενοι, πειρώμεθα ἐκείνασ ὧν δεόμεθα παραθέσθαι τε καὶ παραθέμενοι μανθάνειν.

ὡσ εἰσὶ μὲν ἀναγκαιόταται σχεδὸν ἀληθῶσ τε πρῶται, ὁ δὲ ἐπιστήμων αὐτῶν γιγνόμενοσ, εἰ καὶ κατ’ ἀρχὰσ ἔδοξέν τισ εἶναί ποτε σοφόσ, οὔκουν νῦν γε οὔτε σοφὸσ εἶναι δοξάζεται ὀνείδη τε ἴσχει μᾶλλον ἀπὸ τῆσ τοιαύτησ ἐπιστήμησ.

ἐροῦμεν δὴ αἵ τ’ εἰσὶν καὶ ὅτι πᾶσ ἀνὴρ αὐτάσ, σχεδὸν ὅσοισ ἀγὼν πρόκειται τοῦ δοκεῖν ὡσ ἄριστον ἄνδρα συμβῆναι γενόμενον ἄν, φεύγει διὰ τὰσ κτήσεισ τῆσ φρονήσεώσ τε καὶ ἐπιτηδεύσεωσ.

ἔστω δὴ πρῶτον μὲν ἡ τῆσ ἀλληλοφαγίασ τῶν ζῴων ἡμᾶσ τῶν μέν, ὡσ ὁ μῦθόσ ἐστιν, τὸ παράπαν ἀποστήσασα, τῶν δὲ εἰσ τὴν νόμιμον ἐδωδὴν καταστήσασα. ἵλεῳ δ’ ἡμῖν οἱ πρόσθεν εἰήσάν τε καὶ εἰσίν ‐ οἵτινεσ μὲν γὰρ οὖν ἐλέγομεν, πρῶτοι χαιρέτωσαν ‐ ἡ δ’ οὖν ἀλφίτων τε καὶ ἀλεύρων ποίησισ ἅμα καὶ τροφὴ καλὴ μὲν καὶ ἀγαθή, σοφὸν δὲ ἄνδρα τελέωσ οὐκ ἐθελήσει ποτὲ ἀπεργάσασθαι· τοῦτο γὰρ αὐτό, ἡ τῆσ ποιήσεωσ ἐπίκλησισ, τῶν ποιουμένων αὐτῶν δυσχέρειαν ἀπεργάζοιτ’ ἄν.

σχεδὸν δ’ οὐδὲ χώρασ συμπάσησ γεωργία· οὐ γὰρ τέχνῃ ἀλλὰ φύσει κατὰ θεὸν πάντεσ φαινόμεθα γῆν μετακεχειρίσθαι. καὶ μὴν οὐδ’ ἡ τῶν οἰκήσεών γε συνυφὴ καὶ σύμπασα οἰκοδομία καὶ σκευῶν πάντων ἀπεργαστική, χαλκεία τε καὶ ἡ τῶν τεκτονικῶν καὶ πλαστικῶν καὶ πλεκτικῶν καὶ ἔτι συμπάντων ὀργάνων παρασκευή, δήμῳ τὸ πρόσφορον ἔχουσα, ἀλλ’ οὐκ ἐπ’ ἀρετῇ λεγομένη. καὶ μὴν οὐδ’ ἡ σύμπασα θηρευτική, πολλή περ καὶ τεχνικὴ γεγονυῖα, τό γε μεγαλοπρεπὲσ σὺν τῷ σοφῷ οὐκ ἀποδίδωσιν.

οὐ μὴν οὐδὲ μαντική γε οὐδ’ ἑρμηνευτικὴ τὸ παράπαν· τὸ λεγόμενον γὰρ οἶδεν μόνον, εἰ δ’ ἀληθέσ, οὐκ ἔμαθεν. ὅτε δὴ τὴν τῶν ἀναγκαίων ὁρῶμεν κτῆσιν διὰ τέχνησ μὲν ἀπεργαζομένην, τούτων δὲ οὐδεμίαν οὐδένα σοφὸν ποιοῦσαν, τό γε μετὰ τοῦτο παιδιά τισ ἂν λείποιτο, μιμητικὴ μὲν τὸ πλεῖστον ἀλλ’ οὐδαμῇ σπουδαία.

πολλοῖσ μὲν γὰρ ὀργάνοισ μιμοῦνται, πολλοῖσ δ’ αὐτῶν τῶν σωμάτων οὐ πάντωσ εὐσχήμοσι μιμήμασιν, τά τε κατὰ λόγουσ καὶ μοῦσαν πᾶσαν, καὶ ὅσων γραφικὴ μήτηρ, πολλῶν καὶ παντοίων ποικιλμάτων ἀποτελουμένων ἐν πολλοῖσ ὑγροῖσ καὶ ξηροῖσ γένεσιν· ὧν σοφὸν οὐδένα εἰσ οὐδὲν σπουδῇ τῇ μεγίστῃ δημιουργοῦντα ἡ μιμητικὴ παρέχεται.

πάντων δ’ ἐξειργασμένων τὸ λοιπὸν βοήθεια γίγνοιτ’ ἂν μυρία μυρίοισ, ἡ μὲν μεγίστη τε καὶ εἰσ πλεῖστα πολεμικὴ κληθεῖσα, στρατηγικὴ τέχνη, εὐδοκιμωτάτη πρὸσ χρείαν, εὐτυχίασ πλείστησ δεομένη, μᾶλλον δὲ ἀνδρείᾳ κατὰ φύσιν ἢ σοφίᾳ δεδομένη.

ἣν δὲ καλοῦσι μὲν ἰατρικήν, βοήθεια δέ που καὶ αὕτη σχεδὸν ὅσων ὡρ͂αι ψύχει καὶ καύματι ἀκαίρῳ καὶ πᾶσι τοῖσ τοιούτοισ ληίζονται τὴν τῶν ζῴων φύσιν.

εὐδόκιμον δὲ οὐδὲν τούτων εἰσ σοφίαν τὴν ἀληθεστάτην· ἄμετρα γὰρ δόξαισ φορεῖται τοπαζόμενα. βοηθοὺσ δέ που καὶ τοὺσ κυβερνήτασ ἅμα καὶ τοὺσ ναύτασ ἐροῦμεν, καὶ τούτων ἄνδρα σοφὸν μηδένα τισ ἡμᾶσ παραμυθούμενοσ ἐξ ἁπάντων διαγγελλέτω· οὐδὲ φιλίαν, ὃ προσφιλὲσ ἁπάσῃ κυβερνητικῇ.

καὶ μὴν οὐδ’ ὁπόσοι βοηθοὶ δίκαισ ἐν τῇ τοῦ λέγειν ῥώμῃ φασὶ γίγνεσθαι, μνήμῃ καὶ τριβῇ δόξησ ἤθεσιν προσέχοντεσ τὸν νοῦν, ἀληθείασ δὲ τῶν ὄντωσ δικαίων ἐκτὸσ παρεσφαλμένοι. λοιπὴ δ’ ἔτι πρὸσ δόξαν σοφίασ ἐστίν τισ ἄτοποσ δύναμισ, ἣν φύσιν ἂν οἱ πολλοὶ μᾶλλον ἢ σοφίαν ὀνομάσειαν, τότε ὅταν τινά τισ συννοῇ ῥᾳδίωσ μὲν ὅτιπερ ἂν μανθάνῃ μανθάνοντα, μάλα δὲ πολλὰ καὶ ἀσφαλῶσ μνημονεύοντα, ὅταν τε τὸ πρόσφορον ἑκάστῳ διαμνημονεύῃ τισ, ὅτι γιγνόμενον ἂν πρέποι, τοῦτο δὲ ταχὺ δρᾷ·

ταῦτα γὰρ ἅπαντα οἱ μὲν φύσιν, οἱ δὲ σοφίαν, οἱ δὲ ἀγχίνοιαν θήσουσιν φύσεωσ, σοφὸν δὲ ὄντωσ οὐδενὶ τούτων οὐδεὶσ τῶν ἐμφρόνων ἐθελήσει ποτὲ καλεῖν.

ἀλλὰ μὴν δεῖ φανῆναί γέ τινα ἐπιστήμην ἣν ἔχων σοφὸσ γίγνοιτ’ ἂν ὁ σοφὸσ ὄντωσ ὢν καὶ μὴ μόνον δοξαζόμενοσ.

ἴδωμεν δή. χαλεπῷ μὲν γὰρ λόγῳ παντάπασιν ἐπιχειροῦμεν, ἑτέραν πάρεξ τῶν εἰρημένων εὑρεῖν, ἣ σοφία μὲν λέγοιτ’ ἂν ὄντωσ τε καὶ εἰκότωσ, ὁ δὲ λαβὼν οὔτε βάναυσοσ οὔτ’ ἠλίθιοσ ἔσται, σοφὸσ δὲ καὶ ἀγαθὸσ δι’ αὐτὴν πολίτησ τε καὶ ἄρχων καὶ ἀρχόμενοσ ἐνδίκωσ ἔσται πόλεωσ ἅμα καὶ ἐμμελήσ. κατίδωμεν δὴ ταύτην πρώτην, τίσ ποτ’ ἐκ τῆσ ἀνθρωπίνησ φύσεωσ ἐπιστήμη μία διεξελθοῦσα ἢ μὴ παραγενομένη τῶν νῦν παρουσῶν ἀνοητότατον ἂν καὶ ἀφρονέστατον παράσχοιτο ζῷον τὸ τῶν ἀνθρώπων. οὐ δὴ τοῦτό γε πάνυ χαλεπὸν τὸ κατιδεῖν.

μία γὰρ ὡσ εἰπεῖν πρὸσ μίαν ἡ τὸν ἀριθμὸν δοῦσα παντὶ τῷ θνητῷ γένει τοῦτ’ ἂν δράσειεν· θεὸν δ’ αὐτὸν μᾶλλον ἤ τινα τύχην ἡγοῦμαι δόντα ἡμῖν σῴζειν ἡμᾶσ.

ὃν δὲ θεὸν ἡγοῦμαι, φράζειν χρή, καίπερ ἄτοπον ὄντα, καί πωσ οὐκ ἄτοπον αὖ· πῶσ γὰρ τὸ ἀγαθῶν αἴτιον ἡμῖν συμπάντων οὐ καὶ τοῦ πολὺ μεγίστου, τῆσ φρονήσεωσ, αἴτιον ἡγεῖσθαι δεῖ γεγονέναι; τίνα δὴ καὶ σεμνύνων ποτὲ λέγω θεόν, ὦ Μέγιλλέ τε καὶ Κλεινία;

σχεδὸν Οὐρανόν, ὃν καὶ δικαιότατον, ὡσ σύμπαντεσ ἄλλοι δαίμονεσ ἅμα καὶ θεοί, τιμᾶν τε καὶ εὔχεσθαι διαφερόντωσ αὐτῷ. τὸ δὲ καὶ τῶν ἄλλων αἴτιον ἀγαθῶν πάντων ἡμῖν αὐτὸν γεγονέναι πάντεσ ἂν ὁμολογοῖμεν· δοῦναι δὲ ἅμα καὶ ἀριθμὸν ἡμεῖσ γε ὄντωσ αὐτόν φαμεν, ἔτι δὲ καὶ δώσειν, ἐάν τισ θέλῃ συνακολουθεῖν. ἐὰν γὰρ ἰῄ τισ ἐπὶ θεωρίαν ὀρθὴν τὴν τοῦδε, εἴτε κόσμον εἴτε ὄλυμπον εἴτε οὐρανὸν ἐν ἡδονῇ τῳ λέγειν, λεγέτω μέν, ἀκολουθείτω δὲ ὅπῃ ποικίλλων αὑτὸν καὶ τὰ ἐν αὑτῷ στρέφων ἄστρα πάσασ διεξόδουσ ὡρ́ασ τε καὶ τροφὴν πᾶσιν παρέχεται. καὶ τὴν ἄλλην δὲ οὖν φρόνησιν, ὡσ φαῖμεν ἄν, σὺν ἀριθμῷ παντί, καὶ τἆλλ’ ἀγαθά·

τοῦτο δὲ μέγιστον, ἐάν τισ τὴν ἀριθμῶν αὐτοῦ δόσιν δεξάμενοσ ἐπεξέλθῃ πᾶσαν τὴν περίοδον. ἔτι δὲ σμικρὸν ἐπανελθόντεσ πωσ τοῖσ λόγοισ ἀναμνησθῶμεν ὅτι καὶ μάλ’ ὀρθῶσ ἐνοήσαμεν ὡσ, εἴπερ ἀριθμὸν ἐκ τῆσ ἀνθρωπίνησ φύσεωσ ἐξέλοιμεν, οὐκ ἄν ποτέ τι φρόνιμοι γενοίμεθα.

οὐ γὰρ ἂν ἔτι ποτὲ ψυχὴ τούτου τοῦ ζῴου πᾶσαν ἀρετὴν λάβοι σχεδόν, ὅτου λόγοσ ἀπείη·

ζῷον δὲ ὅτι μὴ γιγνώσκοι δύο καὶ τρία μηδὲ περιττὸν μηδὲ ἄρτιον, ἀγνοοῖ δὲ τὸ παράπαν ἀριθμόν, οὐκ ἄν ποτε διδόναι λόγον ἔχοι περὶ ὧν αἰσθήσεισ καὶ μνήμασ ἔχοι μόνον εἰή κεκτημένον, τὴν δὲ ἄλλην ἀρετήν, ἀνδρείαν καὶ σωφροσύνην, οὐδὲν ἀποκωλύει. στερόμενοσ δὲ ἀληθοῦσ λόγου σοφὸσ οὐκ ἄν ποτε γένοιτο, ὅτῳ δὲ σοφία μὴ προσείη, πάσησ ἀρετῆσ τὸ μέγιστον μέροσ, οὐκ ἂν ἔτι τελέωσ ἀγαθὸσ γενόμενοσ εὐδαίμων ποτὲ γένοιτο.

οὕτωσ ἀριθμὸν μὲν ἀνάγκη πᾶσα ὑποτίθεσθαι· διότι δὲ τοῦτο ἀνάγκη, λόγοσ ἔτι πλείων πάντων γίγνοιτ’ ἂν τῶν εἰρημένων. τέχνασ, οὐδὲ τούτων ἓν οὐδὲν μένει, πάντα δ’ ἀπολείπεται τὸ παράπαν, ὅταν ἀριθμητικήν τισ ἀνέλῃ.

ὄντωσ, οὐκ ἂν ἔτι πᾶσ ἄν τισ γνοίη σύμπαντα ἀριθμὸν ὅσησ ἡμῖν δυνάμεωσ αἴτιοσ ἂν εἰή συγγιγνόμενοσ ‐ ἐπεὶ καὶ τὰ κατὰ μουσικὴν πᾶσαν διαριθμουμένων κινήσεώσ τε καὶ φθόγγων δῆλον ὅτι δεῖ ‐ καὶ τὸ μέγιστον, ἀγαθῶν ὡσ πάντων αἴτιον, ὅτι δὲ κακῶν οὐδενόσ, εὖ τοῦτο γνωστέον, ὃ καὶ τάχα γένοιτ’ ἄν.

ἀλλ’ ἡ σχεδὸν ἀλόγιστόσ τε καὶ ἄτακτοσ ἀσχήμων τε καὶ ἄρρυθμοσ ἀνάρμοστόσ τε φορά, καὶ πάνθ’ ὁπόσα κακοῦ κεκοινώνηκέν τινοσ, ἐπιλέλειπται παντὸσ ἀριθμοῦ, καὶ δεῖ τοῦθ’ οὕτω διανοεῖσθαι τὸν μέλλοντα εὐδαίμονα τελευτήσειν· καὶ τό γε δὴ δίκαιόν τε καὶ ἀγαθὸν καὶ καλὸν καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα οὐδείσ ποτε μὴ γιγνώσκων, ἀληθοῦσ δόξησ ἐπιλαβόμενοσ, διαριθμήσεται πρὸσ τὸ ἑαυτόν τε καὶ ἕτερον πεῖσαι τὸ παράπαν.

ἰώμεν δὴ σκεψόμενοι πρὸσ τοῦτ’ αὐτό, πῶσ ἐμάθομεν ἀριθμεῖν.

φέρε· τὸ γὰρ ἓν δὴ καὶ δύο γέγονε πόθεν ἡμῖν ὥστ’ ἐννοῆσαι, φύσιν ταύτην ἔχουσιν ἐκ τοῦ παντὸσ πρὸσ τὸ δυνατοὺσ ἐννοεῖν εἶναι; πολλοῖσ δὲ ἄλλοισ αὖ τῶν ζῴων οὐδ’ εἰσ αὐτὸ τοῦθ’ ἡ φύσισ παραγέγονεν, ὥστε μαθεῖν δυνατοῖσ εἶναι παρὰ τοῦ πατρὸσ ἀριθμεῖν, παρὰ δ’ ἡμῖν τοῦτ’ αὐτὸ πρῶτον ἐνῴκισεν ὁ θεόσ, ὥστε ἱκανοῖσ εἶναι δεικνύμενον συννοεῖν, ἔπειτ’ ἔδειξεν καὶ δείκνυσιν·

ὧν τί κάλλιον ἓν ἑνὸσ ἄν τισ θεάσαιτο πλὴν τὸ τῆσ ἡμέρασ γένοσ, εἶτα εἰσ τὸ τῆσ νυκτὸσ ἔλθοι μέροσ ἔχων ὄψιν, ὅθεν ἕτερον πᾶν αὐτῷ φαίνοιτ’ ἄν; καὶ ἑλίττων δὴ ταῦτα αὐτὰ ὅταν μὴ παύηται πολλὰσ μὲν νύκτασ, πολλὰσ δὲ ἡμέρασ ἃσ οὐρανόσ, οὐδέποτε παύεται διδάσκων ἀνθρώπουσ ἕν τε καὶ δύο, πρὶν ἂν καὶ ὁ δυσμαθέστατοσ ἱκανῶσ μάθῃ ἀριθμεῖν·

ὡσ γὰρ καὶ τρία καὶ τέτταρα καὶ πολλά, ἕκαστοσ ἡμῶν ἐπινοήσειεν ἂν ὁρῶν ταῦτα. καὶ ἐκ τούτων ἓν ἐποίησεν τὴν σελήνην ὁ θεὸσ ἀπεργασάμενοσ, ἣ τοτὲ μὲν μείζων φαινομένη, τοτὲ δ’ ἐλάττων, διεξῆλθεν ἄλλην ἀεὶ φαίνουσα ἡμέραν, μέχρι πεντεκαίδεκα ἡμερῶν καὶ νυκτῶν· αὕτη δ’ ἔστιν περίοδοσ, εἰ βούλεταί τισ τὸν κύκλον ἕνα ὅλον εἰσ ἓν τιθέναι, ὥστε ὡσ ἔποσ εἰπεῖν καὶ τὸ δυσμαθέστατον ἂν μαθεῖν ζῷον, οἷσ παρέδωκεν φύσιν ὁ θεὸσ τοῦ δυνατοῖσ εἶναι μανθάνειν.

καὶ μέχρι μὲν τούτων τε καὶ ἐν τούτοισ σύμπαν τὸ δυνατὸν τῶν ζῴων μάλα ἀριθμητικὸν γέγονε, τὸ καθ’ ἓν αὐτὸ σκοποῦν· τὸ δὲ πρὸσ ἄλληλα πάντα ἀριθμὸν ἀεὶ λογίζεσθαι, δοκῶ μὲν μείζονοσ ἕνεκα, καὶ τούτου δὲ σελήνην, καθάπερ εἴπομεν, αὐξανομένην καὶ φθίνουσαν ἐμποιήσασ, μῆνασ πρὸσ τὸν ἐνιαυτὸν συνεστήσατο, καὶ πάντα ἀριθμὸν πρὸσ ἀριθμὸν ἤρξατο συνορᾶν εὐδαίμονι τύχῃ.

διὰ δὲ ταῦθ’ ἡμῖν καρποί τε καὶ ἐγκύμων ἡ γῆ γέγονεν, ὥστ’ εἶναι τροφὴν πᾶσι τοῖσ ζῴοισ, ἀνέμων τε καὶ ὑετῶν γιγνομένων οὐκ ἐξαισίων οὐδὲ ἀμέτρων· ἀλλ’ εἴ τι παρὰ ταῦτα γίγνεται πρὸσ τὸ φλαῦρον, οὐ τὴν θείαν ἀλλὰ τὴν ἀνθρωπίνην αἰτιᾶσθαι χρὴ φύσιν, οὐκ ἐν δίκῃ διανέμουσαν τὸν αὑτῶν βίον. ἡμῖν δ’ οὖν ζητοῦσιν περὶ νόμων σχεδὸν ἔδοξεν τὰ μὲν ἄλλα ῥᾴδιά τ’ εἶναι γνῶναι τὰ βέλτιστα ἀνθρώποισ, καὶ πᾶσ ἂν ἱκανὸσ γίγνεσθαι καὶ συνεῖναι τὰ λεγόμενα καὶ ποιεῖν, εἰ γνοίη τί ποτ’ ἔστιν ὃ συμφέρειν εἰκὸσ καὶ τί τὸ μὴ συμφέρον·

ἔδοξε δὴ καὶ νῦν ἔτι δοκεῖ τὰ μὲν ἄλλα ἐπιτηδεύματα πάντα οὐ σφόδρα χαλεπὰ εἶναι, τὸ δὲ τίνα τρόπον χρὴ γίγνεσθαι χρηστοὺσ ἀνθρώπουσ παγχάλεπον. καὶ τὰ μὲν ἄλλα αὖ πάντα κτᾶσθαι χρηστά, τὸ λεγόμενόν τε, καὶ δυνατὸν καὶ οὐ χαλεπόν, οὐσίαν τε ὅσην δεῖ καὶ μὴ δεῖ, καὶ σῶμα οἱο͂́ν τε δεῖ καὶ μή·

καὶ ψυχὴν ὅτι μὲν ἀγαθὴν δεῖ, συγχωρεῖ πᾶσ παντί, τὸ δ’ ὅντινα τρόπον ἀγαθήν, ὅτι μὲν αὖ δικαίαν καὶ σώφρονα καὶ ἀνδρείαν, καὶ ταῦτα, ὅτι δὲ σοφήν, φησὶ μὲν πᾶσ δεῖν, ἥντινα δὲ σοφίαν, ὡσ ἄρτι διεληλύθαμεν, οὐδεὶσ οὐδενὶ τὸ παράπαν ἔτι συνομολογεῖ τῶν πολλῶν. νῦν οὖν δὴ παρὰ πάσασ τὰσ πρόσθεν σοφίασ οὐ φαύλην τινὰ ἀνευρίσκομεν εἰσ αὐτά γε ταῦτα, τὸ δοκεῖν σοφὸν εἶναι τόν γε μεμαθηκότα ἅπερ καὶ διεληλύθαμεν· εἰ δ’ ἔστιν σοφὸσ ὁ ταῦτ’ ἐπιστήμων καὶ ἀγαθόσ, τούτου δὴ πέρι λόγον δεῖ λαβεῖν.

ὦ ξένε, ὡσ εἰκότωσ εἶπεσ ὅτι περὶ μεγάλων μεγάλα ἐπιχειρεῖσ φράζειν. οὐ γὰρ σμικρά, ὦ Κλεινία·

τὸ δὲ χαλεπώτερον, ὅτι παντάπασι καὶ πάντωσ ἀληθῆ. σφόδρα γε, ὦ ξένε· ἀλλ’ ὅμωσ μὴ ἀποκάμῃσ λέγων ὃ φῄσ. ναί, μηδὲ σφὼ τοίνυν ἀκούοντε. ταῦτ’ ἔσται· καὶ ὑπὲρ ἀμφοῖν ἐγώ σοι φράζω. καλῶσ.

ἐξ ἀρχῆσ δὴ ῥητέον ἀνάγκῃ πρῶτον, ὡσ φαίνεται, μάλιστα μὲν ἄν, εἰ δυνάμεθα ἑνὶ λαβεῖν ὀνόματι, τίσ ἐστιν ἣν οἰόμεθα σοφίαν εἶναι, τοῦτο δ’ εἰ σφόδρα ἀδυνατοῦμεν, τὸ δεύτερον, τίνεσ εἰσίν ποτε καὶ ὁπόσαι τινέσ, ἅσ τισ λαβὼν σοφὸσ ἂν εἰή κατὰ τὸν ἡμέτερον μῦθον. λέγοισ ἄν. τὸ δὴ μετὰ τοῦτο ἀνεμέσητον τῷ νομοθέτῃ τὸ κάλλιον τῶν πρότερον εἰρημένων περὶ θεῶν καὶ ἄμεινον ἀπεικάζοντι λέγειν, οἱο͂ν παιδιᾷ καλῇ χρωμένῳ καὶ τιμῶντι θεούσ, ὕμνοισ τε καὶ εὐδαιμονίᾳ γεραίροντι διάγειν τὸν αὑτοῦ βίον. ἦ καλῶσ, ὦ ξένε, λέγεισ.

εἰ γάρ σοι τοῦτο τέλοσ εἰή τῶν νόμων, θεοὺσ προσπαίσαντι καθαρώτερον δὲ διαγαγόντι τὸν βίον τῆσ ἅμα τελευτῆσ ἀρίστησ τε καὶ καλλίστησ τυχεῖν. πῶσ οὖν, ὦ Κλεινία, λέγομεν; ἦ δοκεῖ τοὺσ θεοὺσ ὑμνοῦντεσ σφόδρα τιμῶμεν, εὐχόμενοι τὰ κάλλιστα καὶ ἄριστα περὶ αὐτῶν ἐπιέναι λέγειν ἡμῖν; οὕτωσ ἢ πῶσ λέγεισ; θαυμαστῶσ μὲν οὖν οὕτωσ.

ἀλλ’, ὦ δαιμόνιε, πιστεύσασ τοῖσ θεοῖσ εὔχου τε καὶ λέγε τὸν ἐπιόντα σοι λόγον τῶν καλῶν περὶ τοὺσ θεούσ τε καὶ τὰσ θεάσ. ἔσται ταῦτα, ἂν αὐτὸσ ὁ θεὸσ ἡμῖν ὑφηγῆται. συνεύχου μόνον. λέγοισ ἂν τὸ μετὰ τοῦτο. θεογονίαν τοίνυν καὶ ζῳογονίαν ἀναγκαῖον, ὡσ ἐοίκεν, πρῶτόν μοι, κακῶσ ἀπεικασάντων τῶν ἔμπροσθεν, βέλτιον ἀπεικάσαι κατὰ τὸν ἔμπροσθεν λόγον, ἀναλαβόντα ὃν πρὸσ τοὺσ ἀσεβεῖσ ἐπικεχείρηκα λέγων, φράζων ὡσ εἰσὶν θεοὶ ἐπιμελούμενοι πάντων, σμικρῶν καὶ μειζόνων, καὶ σχεδὸν ἀπαραμύθητοι τῶν περὶ τὰ δίκαιά εἰσιν πράγματα ‐ εἰ δὴ μέμνησθέ γε, ὦ Κλεινία· ἐλάβετε μὲν γὰρ δὴ καὶ ὑπομνήματα ‐ καὶ γὰρ ἦν τὰ ῥηθέντα τότε καὶ μάλα ἀληθῆ·

τόδε δὲ αὐτῶν ἦν τὸ μέγιστον, ὅτι πρεσβύτερον εἰή ψυχὴ σώματοσ ἅπασα παντόσ ‐ ἆρα μέμνησθε; ἢ πάντωσ που τοῦτό γε; πιθανὸν ὅτι τοῦ νέου καὶ νεωτέρου καὶ ἀτιμοτέρου, πανταχῇ τε ἄρχον ἀρχομένου πρεσβύτερον καὶ ἄγον ἀγομένου πάντῃ.

λάβωμεν δὴ τοῦτό γε, ὡσ ψυχὴ πρεσβύτερόν ἐστι σώματοσ. εἰ δ’ ἔχει τοῦτο οὕτωσ, τό γε πρῶτον ἡμῖν τοῦ πρώτου τῆσ γενέσεωσ πιθανώτερον ἂν εἰή σχεδὸν ὑπηργμένον·

καὶ θῶμεν δὴ τὴν ἀρχὴν τῆσ ἀρχῆσ εὐσχημονέστερον ἔχειν, καὶ τῶν μεγίστων σοφίασ περὶ θεῶν γενέσεωσ ὀρθότατα ἐπιβαίνειν ἡμᾶσ. ἔστω ταῦτα εἰσ δύναμιν λεγόμενα. φέρε δή, ζῷόν γε ἀληθέστατα λέγεσθαι κατὰ φύσιν φῶμεν τοῦτό γε, ὅταν μία συνελθοῦσα σύστασισ ψυχῆσ καὶ σώματοσ ἀποτέκῃ μίαν μορφήν; ὀρθῶσ. ζῷον μὲν δὴ τὸ τοιοῦτον καλεῖται δικαιότατα;

ναί. στερεὰ δὲ σώματα λέγεσθαι χρὴ κατὰ τὸν εἰκότα λόγον πέντε, ἐξ ὧν κάλλιστα καὶ ἄριστά τισ ἂν πλάττοι, τὸ δὲ ἄλλο γένοσ ἅπαν ἔχει μορφὴν μίαν· οὐ γάρ ἐστιν ἀσώματον ὅτι τ’ ἄλλο γίγνοιτ’ ἂν καὶ χρῶμα οὐδὲν οὐδαμῶσ οὐδέποτ’ ἔχον, πλὴν τὸ θειότατον ὄντωσ ψυχῆσ γένοσ. τοῦτο δ’ ἐστὶ σχεδὸν ᾧ μόνῳ πλάττειν καὶ δημιουργεῖν προσήκει, σώματι δέ, ὃ λέγομεν, πλάττεσθαι καὶ γίγνεσθαι καὶ ὁρᾶσθαι· τῷ δέ ‐ λέγωμεν πάλιν·

οὐ γὰρ ἅπαξ ῥητέον ‐ ἀοράτῳ τε εἶναι καὶ γιγνώσκοντι νοητῷ τε, μνήμησ μεταλαβόντι λογισμοῦ τε ἐν περιτταῖσ τε καὶ ἀρτίαισ ἅμα μεταβολαῖσ. πέντε οὖν ὄντων τῶν σωμάτων, πῦρ χρὴ φάναι καὶ ὕδωρ εἶναι καὶ τρίτον ἀέρα, τέταρτον δὲ γῆν, πέμπτον δὲ αἰθέρα, τούτων δ’ ἐν ἡγεμονίαισ ἕκαστον ζῷον πολὺ καὶ παντοδαπὸν ἀποτελεῖσθαι. μαθεῖν δὲ καθ’ ἓν ὧδ’ ἔστιν χρεών. γήινον μὲν τιθῶμεν τὸ πρῶτον ἡμῖν ἕν, πάντασ μὲν ἀνθρώπουσ, πάντα δὲ ὅσα πολύποδα καὶ ἄποδα, καὶ ὅσα πορεύσιμα καὶ ὅσα μόνιμα, διειλημμένα ῥίζαισ· τὸ δὲ ἓν αὐτοῦ τόδε νομίζειν δεῖ, ὡσ πάντα μὲν ἐξ ἁπάντων ταῦτ’ ἔστιν τῶν γενῶν, τὸ δὲ πολὺ τούτου γῆσ ἐστιν καὶ τῆσ στερεμνίασ φύσεωσ.

ἄλλο δὲ χρὴ ζῴου γένοσ θεῖναι δεύτερον γιγνόμενον ἅμα καὶ δυνατὸν ὁρᾶσθαι· τὸ γὰρ πλεῖστον πυρὸσ ἔχει, ἔχει μὴν γῆσ τε καὶ ἀέροσ, ἔχει δὲ καὶ ἁπάντων τῶν ἄλλων βραχέα μέρη, διὸ δὴ ζῷά τε ἐξ αὐτῶν παντοδαπὰ γίγνεσθαι χρὴ φάναι καὶ ὁρώμενα, νομίσαι δὲ δὴ δεῖ πάλιν τὰ κατ’ οὐρανὸν ζῴων γένη, ὃ δὴ πᾶν χρὴ φάναι θεῖον γένοσ ἄστρων γεγονέναι, σώματοσ μὲν τυχὸν καλλίστου, ψυχῆσ δ’ εὐδαιμονεστάτησ τε καὶ ἀρίστησ. δυοῖν δὲ αὐτοῖσ μοιρῶν τὴν ἑτέραν χρὴ δόξῃ μεταδιδόναι σχεδόν·

ἕκαστον αὐτῶν εἶναι καὶ θεῖον τὸ παράπαν ἐξ ἁπάσησ ἀνάγκησ, ἤ τινα μακραίωνα βίον ἔχειν ἱκανὸν ἑκάστῳ ζωῆσ, ἧσ οὐδέν τι πλείονοσ ἂν προσδεῖσθαί ποτε.

νοήσωμεν οὖν πρῶτον, ὃ λέγομεν, δύο τὰ τοιαῦτα εἶναι ζῷα ‐ πάλιν γὰρ λέγωμεν ‐ ὁρατὰ μὲν ἀμφότερα, τὸ μὲν ἐκ πυρόσ, ὡσ δόξειεν ἄν, ὅλον, τὸ δ’ ἐκ γῆσ, καὶ τὸ μὲν γήινον ἐν ἀταξίᾳ, τὸ δ’ ἐκ πυρὸσ ἐν τάξει πάσῃ κινούμενον.

τὸ μὲν οὖν ἐν ἀταξίᾳ κινούμενον ἄφρον χρὴ νομίζειν, ὅπερ ὡσ τὸ πολὺ δρᾷ τὸ περὶ ἡμᾶσ ζῷον, τὸ δὲ ἐν τάξει τε καὶ οὐρανῷ πόρον ἔχον μέγα τεκμήριον χρὴ ποιεῖσθαι τοῦ φρόνιμον εἶναι· κατὰ ταὐτὰ γὰρ ἂν καὶ ὡσαύτωσ πορευόμενον ἀεὶ καὶ ποιοῦν καὶ πάσχον τεκμήριον ἱκανὸν τοῦ φρονίμωσ ζῆν εἰή παρεχόμενον.

ἄριστον κατὰ τὸν ἄριστον βουλεύσηται νοῦν, τὸ τέλεον ἐκβαίνει τῷ ὄντι κατὰ νοῦν, καὶ οὐδὲ ἀδάμασ ἂν αὐτοῦ κρεῖττον οὐδὲ ἀμεταστροφώτερον ἄν ποτε γένοιτο, ἀλλ’ ὄντωσ τρεῖσ Μοῖραι κατέχουσαι φυλάττουσι τέλεον εἶναι τὸ βελτίστῃ βουλῇ βεβουλευμένον ἑκάστοισ θεῶν.

τοῖσ δὲ ἀνθρώποισ ἐχρῆν τεκμήριον εἶναι τοῦ νοῦν ἔχειν ἄστρα τε καὶ σύμπασαν ταύτην τὴν διαπορείαν, ὅτι τὰ αὐτὰ ἀεὶ πράττει διὰ τὸ βεβουλευμένα πάλαι πράττειν θαυμαστόν τινα χρόνον ὅσον, ἀλλ’ οὐ μεταβουλευόμενον ἄνω καὶ κάτω, τοτὲ μὲν ἕτερα, ἄλλοτε δὲ ἄλλα πρᾶττον, πλανᾶσθαί τε καὶ μετακυκλεῖσθαι. τοῦθ’ ἡμῶν τοῖσ πολλοῖσ αὐτὸ τοὐναντίον ἔδοξεν, ὅτι τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτωσ πράττει, ψυχὴν οὐκ ἔχειν·

οὕτω τοῖσ ἄφροσι συνεφέσπετο τὸ πλῆθοσ, ὡσ τὸ μὲν ἀνθρώπινον ἔμφρον καὶ ζῶν ὡσ κινούμενον ὑπολαβεῖν, τὸ δὲ θεῖον ἄφρον ὡσ μένον ἐν ταῖσ αὐταῖσ φοραῖσ· τὰ καλλίω καὶ βελτίω καὶ φίλα τιθεμένῳ λαμβάνειν ὡσ διὰ τοῦτο αὐτὸ ἔμφρον δεῖ νομίζειν τὸ κατὰ ταὐτὰ καὶ ὡσαύτωσ καὶ διὰ ταὐτὰ πρᾶττον ἀεί, τοῦτο δ’ εἶναι τὴν τῶν ἄστρων φύσιν, ἰδεῖν μὲν καλλίστην, πορείαν δὲ καὶ χορείαν πάντων χορῶν καλλίστην καὶ μεγαλοπρεπεστάτην χορεύοντα πᾶσι τοῖσ ζῶσι τὸ δέον ἀποτελεῖν.

καὶ μὴν ὅτι γε δικαίωσ ἔμψυχα αὐτὰ λέγομεν, πρῶτον τὸ μέγεθοσ αὐτῶν διανοηθῶμεν. οὐ γάρ, ὡσ σμικρὰ φαντάζεται, τηλικαῦτα ὄντωσ ἐστίν, ἀλλ’ ἀμήχανον ἕκαστον αὐτῶν τὸν ὄγκον ‐ πιστεῦσαι δ’ ἄξιον·

ἀποδείξεσιν γὰρ ἱκαναῖσ λαμβάνεται ‐ τὸν γὰρ ἥλιον ὅλον τῆσ γῆσ ὅλησ μείζω διανοηθῆναι δυνατὸν ὀρθῶσ, καὶ πάντα δὴ τὰ φερόμενα ἄστρα θαυμαστόν τι μέγεθοσ ἔχει. λάβωμεν δὴ τίσ τρόποσ ἂν εἰή τοσοῦτον περιφέρειν ὄγκον τινὰ φύσιν τὸν αὐτὸν ἀεὶ χρόνον, ὅσον καὶ νῦν περιφέρεται. θεὸν δή φημι τὸν αἴτιον ἔσεσθαι, καὶ οὔποθ’ ἑτέρωσ εἶναι δυνατόν·

ἔμψυχον μὲν γὰρ οὔποτε γένοιτ’ ἂν ἑτέρᾳ πλὴν διὰ θεόν, ὡσ ἡμεῖσ ἀπεφηνάμεθα. ὅτε δὲ τοῦτο οἱο͂́σ τέ ἐστιν θεόσ, ἅπασα αὐτῷ ῥᾳστώνη γέγονεν τοῦ πρῶτον μὲν ζῷον γεγονέναι πᾶν σῶμα καὶ ὄγκον σύμπαντα, ἔπειτα, ᾗπερ ἂν διανοηθῇ βέλτιστα, ταύτῃ φέρειν. νῦν δὴ περὶ ἁπάντων τούτων ἕνα λόγον λέγοιμεν ἀληθῆ· οὐρανὸν ἅπαντάσ τε ἀστέρασ ὄγκουσ τε ἐκ τούτων σύμπαντασ, μὴ ψυχῆσ πρὸσ ἑκάστῳ γενομένησ ἢ καὶ ἐν ἑκάστοισ, εἶτα εἰσ ἀκρίβειαν κατ’ ἐνιαυτὸν οὕτω πορεύεσθαι κατὰ μῆνάσ τε καὶ ἡμέρασ, καὶ σύμπαντα τὰ γιγνόμενα σύμπασιν ἡμῖν ἀγαθὰ γίγνεσθαι.

δεῖ δέ, ὅσῳ φλαυρότερόν ἐστ’ ἄνθρωποσ, μή τοι ληροῦντά γε, σαφῶσ δέ τι λέγοντα φαίνεσθαι.

ῥύμασ μὲν οὖν εἴ τισ αἰτίασ τινὰσ ἐρεῖ σωμάτων ἢ φύσεισ ἤ τι τοιοῦτον, οὐδὲν σαφὲσ ἐρεῖ· τὸ δὲ παρ’ ἡμῶν εἰρημένον σφόδρ’ ἀναλαβεῖν χρή, πότερον ἔχει λόγον ὁ λόγοσ ἢ πάντωσ ὑστερεῖ, τὸ πρῶτον μὲν τὰ ὄντα εἶναι δύο, τὸ μὲν ψυχήν, τὸ δὲ σῶμα, καὶ πολλὰ ἑκατέρου, πάντα δὲ ἀλλήλων ἄλλα καὶ ἑκάτερα ἑκατέρων, καὶ τρίτον ἄλλο οὐδὲν κοινὸν οὐδενί, διαφέρειν δὲ ψυχὴν σώματοσ. ἔμφρον μέν που, τὸ δὲ ἄφρον θήσομεν, ἄρχον δέ, τὸ δὲ ἀρχόμενον, καὶ τὸ μὲν αἴτιον ἁπάντων, τὸ δὲ ἀναίτιον πάσησ πάθησ·

ὥστε τά γε δὴ κατ’ οὐρανὸν ὑπ’ ἄλλου του φάναι γεγονέναι, καὶ μὴ ψυχῆσ τε καὶ σώματοσ οὕτωσ εἶναι γεννήματα, πολλὴ μωρία τε καὶ ἀλογία. εἰ δ’ οὖν δεῖ νικᾶν τοὺσ περὶ ἁπάντων τῶν τοιούτων λόγουσ καὶ πιστῶσ θεῖα φαίνεσθαι γεγονέναι τὰ τοιαῦτα σύμπαντα, δυοῖν τοι θάτερα θετέον αὐτά· ἢ γὰρ θεοὺσ αὐτοὺσ ταῦτα ὑμνητέον ὀρθότατα, ἢ θεῶν εἰκόνασ ὡσ ἀγάλματα ὑπολαβεῖν γεγονέναι, θεῶν αὐτῶν ἐργασαμένων·

οὐ γὰρ ἀνοήτων γε οὐδὲ βραχέοσ ἀξίων, ἀλλ’ ὅπερ εἰρήκαμεν, τούτων ἡμῖν θάτερα θετέα, τὰ δὲ τεθέντα τιμητέον πάντων ἀγαλμάτων διαφερόντωσ·

οὐ γὰρ μήποτε φανῇ καλλίω καὶ κοινότερα συμπάντων ἀνθρώπων ἀγάλματα, οὐδ’ ἐν διαφέρουσιν τόποισ ἱδρυμένα, καθαριότητι καὶ σεμνότητι καὶ συμπάσῃ ζωῇ διαφέροντα ἢ ταύτῃ ὡσ πάντῃ ταύτῃ γεγένηται. νῦν οὖν δὴ περὶ θεῶν ἐγχειρῶμεν τό γε τοσοῦτον, τὰ δύο κατιδόντεσ ζῷα ὁρατὰ ἡμῖν, ἅ φαμεν ἀθάνατον, τὸ δὲ γήινον ἅπαν θνητὸν γεγονέναι, τὰ τρία τὰ μέσα τῶν πέντε τὰ μεταξὺ τούτων σαφέστατα κατὰ δόξαν τὴν ἐπιεικῆ γεγονότα πειραθῆναι λέγειν.

αἰθέρα μὲν γὰρ μετὰ τὸ πῦρ θῶμεν, ψυχὴν δ’ ἐξ αὐτοῦ τιθῶμεν πλάττειν ζῷα δύναμιν ἔχοντα, ὥσπερ τῶν ἄλλων γενῶν, τὸ πολὺ μὲν τῆσ αὐτοῦ φύσεωσ, τὰ δὲ σμικρότερα συνδέσμου χάριν ἐκ τῶν ἄλλων γενῶν· μετὰ δὲ τὸν αἰθέρα ἐξ ἀέροσ πλάττειν τὴν ψυχὴν γένοσ ἕτερον ζῴων, καὶ τὸ τρίτον ἐξ ὕδατοσ.

πάντα δὲ δημιουργήσασαν ταῦτα ψυχὴν ζῴων εἰκὸσ ὅλον οὐρανὸν ἐμπλῆσαι, χρησαμένην πᾶσι τοῖσ γένεσι κατὰ δύναμιν, πάντων μὲν μετόχων τοῦ ζῆν γεγονότων· ἀπὸ θεῶν τῶν φανερῶν ἀρξάμενα γενέσεωσ, εἰσ ἡμᾶσ τοὺσ ἀνθρώπουσ ἀποτελευτᾶν.

θεοὺσ μὲν δή, Δία τε καὶ Ἥραν καὶ τοὺσ ἄλλουσ πάντασ, ὅπῃ τισ ἐθέλει, ταύτῃ κατὰ τὸν αὐτὸν τιθέσθω νόμον καὶ πάγιον ἐχέτω τοῦτον τὸν λόγον·

θεοὺσ δὲ δὴ τοὺσ ὁρατούσ, μεγίστουσ καὶ τιμιωτάτουσ καὶ ὀξύτατον ὁρῶντασ πάντῃ, τοὺσ πρώτουσ τὴν τῶν ἄστρων φύσιν λεκτέον καὶ ὅσα μετὰ τούτων αἰσθανόμεθα γεγονότα, μετὰ δὲ τούτουσ καὶ ὑπὸ τούτοισ ἑξῆσ δαίμονασ, ἀέριον δὲ γένοσ, ἔχον ἕδραν τρίτην καὶ μέσην, τῆσ ἑρμηνείασ αἴτιον, εὐχαῖσ τιμᾶν μάλα χρεὼν χάριν τῆσ εὐφήμου διαπορείασ. καὶ συμπλήρουσ δὴ ζῴων οὐρανοῦ γεγονότοσ, ἑρμηνεύεσθαι πρὸσ ἀλλήλουσ τε καὶ τοὺσ ἀκροτάτουσ θεοὺσ πάντασ τε καὶ πάντα, διὰ τὸ φέρεσθαι τὰ μέσα τῶν ζῴων ἐπί τε γῆν καὶ ἐπὶ τὸν ὅλον οὐρανὸν ἐλαφρᾷ φερόμενα ῥύμῃ.

τὸ δὲ ὕδατοσ πέμπτον ὂν ἡμίθεον μὲν ἀπεικάσειεν ἄν τισ ὀρθῶσ ἀπεικάζων ἐξ αὐτοῦ γεγονέναι, καὶ τοῦτ’ εἶναι τοτὲ μὲν ὁρώμενον, ἄλλοτε δὲ ἀποκρυφθὲν ἄδηλον γιγνόμενον, θαῦμα κατ’ ἀμυδρὰν ὄψιν παρεχόμενον. τούτων δὴ τῶν πέντε ὄντωσ ὄντων ζῴων, ὅπῃ τινὲσ ἐνέτυχον ἡμῶν, ἢ καθ’ ὕπνον ἐν ὀνειροπολίᾳ προστυχόντεσ, ἢ κατὰ φήμασ τε καὶ μαντείασ λεχθέν τισιν ἐν ἀκοαῖσ ὑγιαίνουσιν ἢ καὶ κάμνουσιν, ἢ καὶ τελευτῇ βίου προστυχέσι γενομένοισ, ἰδίᾳ τε καὶ δημοσίᾳ δόξασ παραγενομένασ, ὅθεν ἱερὰ πολλὰ πολλῶν γέγονεν, τὰ δὲ γενήσεται, τούτων πάντων νομοθέτησ, ὅστισ νοῦν κέκτηται καὶ τὸν βραχύτατον, οὔποτε μὴ τολμήσῃ καινοτομῶν, ἐπὶ θεοσέβειαν ἥτισ μὴ σαφὲσ ἔχει τι τρέψαι πόλιν ἑαυτοῦ·

καὶ μὴν οὐδ’ ὧν ὁ πάτριοσ νόμοσ εἴρηκεν περὶ θυσιῶν ἀποκωλύσει, μηδὲν τὸ παράπαν εἰδώσ, ὥσπερ οὐδ’ ὂν δυνατὸν εἰδέναι τῇ θνητῇ φύσει τῶν τοιούτων πέρι.

τοὺσ δὲ ὄντωσ ἡμῖν φανεροὺσ ὄντασ θεοὺσ ἆρ’ οὐχ αὑτὸσ λόγοσ ἔχει κακίστουσ εἶναι τοὺσ μὴ τολμῶντασ λέγειν ἡμῖν καὶ φανεροὺσ ποιεῖν ἀνοργιάστουσ τε ὄντασ ἑτέρουσ θεοὺσ καὶ τιμὰσ μὴ δεχομένουσ τὰσ προσηκούσασ αὐτοῖσ; νῦν δὲ δὴ συμβαίνει γιγνόμενον ἅμα τὸ τοιοῦτον· οἱο͂ν γὰρ εἴ ποτέ τισ ἡμῶν ἥλιον ἢ σελήνην ἑωρακὼσ ἦν γιγνομένουσ ἐφορῶντάσ τε ἡμᾶσ πάντασ, καὶ μὴ ἔφραζεν ἀδύνατοσ ὤν πῃ φράζειν, τιμῆσ τε ἀμοίρουσ ὄντασ ἅμα καὶ μὴ προθυμοῖτο τό γε αὑτοῦ μέροσ, εἰσ ἔντιμον χώραν καταφανεῖσ ἄγων αὐτούσ, ἑορτάσ τε αὐτοῖσ γίγνεσθαι ποιεῖν καὶ θυσίασ, ἀπολαμβανόμενόν τε χρόνον ἑκάστοισ μειζόνων καὶ ἐλαττόνων πολλάκισ ἐνιαυτῶν ὡρ́ασ διανέμειν, ἆρ’ οὐκ ἂν κακὸσ ἑαυτῷ τε καὶ ἄλλῳ τῷ γιγνώσκοντι λεγόμενοσ ἐν δίκῃ συνεδόκει λέγεσθαί ποτ’ ἄν;

πῶσ γὰρ οὔκ, ὦ ξένε;

κάκιστοσ μὲν οὖν. τοῦτο τοίνυν, ὦ Κλεινία φίλε, περὶ ἐμὲ νῦν γιγνόμενον ἴσθι φανερῶσ. πῶσ λέγεισ; ἴστε ὀκτὼ δυνάμεισ τῶν περὶ ὅλον οὐρανὸν γεγονυίασ ἀδελφὰσ ἀλλήλων, ὧν καθεώρακα ἐγώ ‐ καὶ οὐδὲν μέγα διαπέπραγμαι· ῥᾴδιον γὰρ καὶ ἑτέρῳ ‐ τούτων δ’ εἰσὶ τρεῖσ αὗται, μία μὲν ἡλίου, μία δὲ σελήνησ, μία δὲ τῶν πλανητῶν ἄστρων ὧν ἐμνήσθημεν ὀλίγον ἔμπροσθεν, πέντε δὲ ἕτεραι.

ταύτασ δὴ πάσασ καὶ τούτουσ τοὺσ ἐν ταύταισιν εἴτε αὐτοὺσ ἰόντασ εἴτε φερομένουσ ἐν ὀχήμασι πορεύεσθαι ταύτῃ, μηδεὶσ ἄλλωσ ποτὲ νομίσῃ πάντων ἡμῶν ὡσ οἱ μὲν θεοί εἰσιν αὐτῶν, οἱ δ’ οὔ, μηδ’ ὡσ οἱ μὲν γνήσιοι, οἱ δὲ τοιοῦτοί τινεσ οἱούσ οὐδὲ θέμισ εἰπεῖν ἡμῶν οὐδενί, πάντεσ δὲ δὴ πάντασ λέγωμέν τε καὶ φῶμεν ἀδελφούσ τ’ εἶναι καὶ ἐν ἀδελφαῖσ μοίραισ, καὶ τιμὰσ ἀποδιδῶμεν μὴ τῷ μὲν ἐνιαυτόν, τῷ δὲ μῆνα, τοῖσ δὲ μήτε τινὰ μοῖραν τάττωμεν μήτε τινὰ χρόνον ἐν ᾧ διεξέρχεται τὸν αὑτοῦ πόλον, συναποτελῶν κόσμον ὃν ἔταξεν λόγοσ ὁ πάντων θειότατοσ ὁρατόν· ὃν ὁ μὲν εὐδαίμων πρῶτον μὲν ἐθαύμασεν, ἔπειτα δὲ ἔρωτα ἔσχεν τοῦ καταμαθεῖν ὁπόσα θνητῇ φύσει δυνατά, ἡγούμενοσ ἄρισθ’ οὕτωσ εὐτυχέστατά τε διάξειν τὸν βίον τελευτήσασ τε εἰσ τόπουσ ἥξειν προσήκοντασ ἀρετῇ, καὶ μεμυημένοσ ἀληθῶσ τε καὶ ὄντωσ, μεταλαβὼν φρονήσεωσ εἷσ ὢν μιᾶσ, τὸν ἐπίλοιπον χρόνον θεωρὸσ τῶν καλλίστων γενόμενοσ, ὅσα κατ’ ὄψιν, διατελεῖ.

νῦν δὴ τὸ μετὰ τοῦθ’ ἡμῖν λοιπὸν λέγειν ὅσοι τ’ εἰσίν, καὶ τίνεσ· οὐ γὰρ μήποτε φανῶμεν ψευδεῖσ.

βεβαίωσ δὴ διισχυρίζομαι τό γε τοσοῦτον. λέγω γὰρ πάλιν ὀκτὼ μὲν εἶναι, τῶν δὲ ὀκτὼ τρεῖσ μὲν εἰρῆσθαι, πέντε δ’ ἔτι λοιπάσ.

ἡ τετάρτη δὲ φορὰ καὶ διέξοδοσ ἅμα καὶ πέμπτη τάχει μὲν ἡλίῳ σχεδὸν ἴση, καὶ οὔτε βραδυτέρα οὔτε θάττων τό γ’ ἐπίπαν. δεῖ τούτων τριῶν ὄντων τὸν νοῦν ἱκανὸν ἔχοντα ἡγεῖσθαι. λέγωμεν δὴ ταύτασ ἡλίου τ’ εἶναι καὶ ἑωσφόρου, καὶ τρίτου ‐ ὡσ μὲν ὀνόματι φράζειν οὐκ ἔστιν διὰ τὸ μὴ γιγνώσκεσθαι, τούτου δ’ αἴτιοσ ὁ πρῶτοσ ταῦτα κατιδὼν βάρβαροσ ὤν· τρόποσ ἔθρεψεν τοὺσ πρώτουσ ταῦτα ἐννοήσαντασ διὰ τὸ κάλλοσ τῆσ θερινῆσ ὡρ́ασ, ἣν Αἴγυπτόσ τε Συρία θ’ ἱκανῶσ κέκτηται, φανεροὺσ μὲν ὡσ ἔποσ εἰπεῖν ἀστέρασ ἀεὶ σύμπαντασ καθορῶντασ, ἅτε νεφῶν καὶ ὑδάτων ἀπόπροσθεν ἀεὶ τοῦ κόσμου κεκτημένουσ, ὅθεν καὶ πανταχόσε καὶ δεῦρ’ ἐξήκει, βεβασανισμένα χρόνῳ μυριετεῖ τε καὶ ἀπείρῳ.

διὸ θαρροῦντα χρὴ ταῦτα εἰσ νόμουσ θέσθαι ‐ τὸ γὰρ μὴ τίμια τὰ θεῖα εἶναι, τὰ δὲ τίμια, σαφῶσ οὐκ ἐμφρόνων ‐ ὅτι δὲ οὐκ ὀνόματα ἔσχηκεν, τήν γε αἰτίαν χρὴ λέγεσθαι ταύτην. ἀλλὰ γὰρ ἐπωνυμίαν εἰλήφασιν θεῶν·

ὁ μὲν γὰρ ἑωσφόροσ ἕσπερόσ τε ὢν αὑτὸσ ἀφροδίτησ εἶναι σχεδὸν ἔχει λόγον καὶ μάλα Συρίῳ νομοθέτῃ πρέπον, ὁ δ’ ὁμόδρομοσ ἡλίῳ τε ἅμα καὶ τούτῳ σχεδὸν Ἑρμοῦ. τρεῖσ δ’ ἔτι φορὰσ λέγωμεν ἐπὶ δεξιὰ πορευομένων μετὰ σελήνησ τε καὶ ἡλίου. ἕνα δὲ τὸν ὄγδοον χρὴ λέγειν, ὃν μάλιστά τισ ἂν κόσμον προσαγορεύοι, ὃσ ἐναντίοσ ἐκείνοισ σύμπασιν πορεύεται, <οὐκ> ἄγων τοὺσ ἄλλουσ, ὥσ γε ἀνθρώποισ φαίνοιτ’ ἂν ὀλίγα τούτων εἰδόσιν. ὅσα δὲ ἱκανῶσ ἴσμεν, ἀνάγκη λέγειν καὶ λέγομεν· ἡ γὰρ ὄντωσ οὖσα σοφία ταύτῃ πῃ φαίνεται τῷ καὶ σμικρὰ συννοίασ ὀρθῆσ θείασ τε μετειληφότι.

λοιποὶ δὴ τρεῖσ ἀστέρεσ, ὧν εἷσ μὲν βραδυτῆτι διαφέρων αὐτῶν ἐστι, Κρόνου δ’ αὐτόν τινεσ ἐπωνυμίαν φθέγγονται· τὸν δὲ μετὰ τοῦτον βραδυτῆτι λέγειν χρὴ Διόσ, Ἄρεωσ δὲ ὁ μετὰ τοῦτον, πάντων δὲ οὗτοσ ἐρυθρώτατον ἔχει χρῶμα. τινα φράζοντόσ τινοσ, ἀλλὰ μαθόντα, ὡσ λέγομεν, ἡγεῖσθαι δεῖ.

τόδε γε μὴν διανοηθῆναι χρὴ πάντ’ ἄνδρα Ἕλληνα, ὡσ τόπον ἔχομεν τὸν τῶν Ἑλλήνων πρὸσ ἀρετὴν ἐν τοῖσ σχεδὸν ἄριστον·

τὸ δ’ ἐπαινετὸν αὐτοῦ χρὴ λέγειν ὅτι μέσοσ ἂν εἰή χειμώνων τε καὶ τῆσ θερινῆσ φύσεωσ, ἡ δ’ ὑστεροῦσα ἡμῖν εἰσ τὸ θερινὸν φύσισ τοῦ περὶ τὸν ἐκεῖ τόπον, ὅπερ εἴπομεν, ὕστερον αὐτοῖσ παραδέδωκεν τὸ τούτων τῶν θεῶν τοῦ κόσμου κατανόημα. λάβωμεν δὲ ὡσ ὅτιπερ ἂν Ἕλληνεσ βαρβάρων παραλάβωσι, κάλλιον τοῦτο εἰσ τέλοσ ἀπεργάζονται· πολλὴ δ’ ἐλπὶσ ἅμα καὶ καλὴ κάλλιον καὶ δικαιότερον ὄντωσ τῆσ ἐκ τῶν βαρβάρων ἐλθούσησ φήμησ τε ἅμα καὶ θεραπείασ πάντων τούτων τῶν θεῶν ἐπιμελήσεσθαι τοὺσ Ἕλληνασ, παιδείαισ τε καὶ ἐκ Δελφῶν μαντείαισ χρωμένουσ καὶ πάσῃ τῇ κατὰ νόμουσ θεραπείᾳ.

τόδε δὲ μηδείσ ποτε φοβηθῇ τῶν Ἑλλήνων, ὡσ οὐ χρὴ περὶ τὰ θεῖά ποτε πραγματεύεσθαι θνητοὺσ ὄντασ, πᾶν δὲ τούτῳ διανοηθῆναι τοὐναντίον, ὡσ οὔτε ἄφρον ἐστίν ποτε τὸ θεῖον οὔτε ἀγνοεῖ που τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν, ἀλλ’ οἶδεν ὅτι διδάσκοντοσ αὐτοῦ συνακολουθήσει καὶ μαθήσεται τὰ διδασκόμενα. ὅτι δὲ διδάσκει τοῦτο αὐτὸ ἡμᾶσ, μανθάνομεν δὲ ἡμεῖσ ἀριθμόν τε καὶ ἀριθμεῖν, οἶδεν δήπου.

πάντων γὰρ ἀφρονέστατον ἂν εἰή τοῦτο ἀγνοοῦν· τὸ λεγόμενον γὰρ ἂν ὄντωσ αὐτὸ αὑτὸ ἀγνοοῖ, χαλεπαῖνον τῷ δυναμένῳ μανθάνειν, ἀλλ’ οὐ συγχαῖρον ἄνευ φθόνου διὰ θεὸν ἀγαθῷ γενομένῳ. καλὸν ἔχει, τότε μέν, ὅτε περὶ θεῶν ἦν ἀνθρώποισ διανοήματα πρῶτα, ὥσ τε ἐγένοντο οἱοῖ́ τε ἐγίγνοντο καὶ ὁ μὲν καὶ οἱάσ μετεχειρίζοντο πράξεισ, μὴ κατὰ νοῦν τοῖσ σώφροσιν λέγεσθαι μηδὲ φίλωσ, μηδ’ ὡσ οἱ δεύτεροι, ἐν οἷσ πρεσβύτατα μὲν τὰ πυρὸσ ἐλέγετο καὶ ὕδατοσ καὶ τῶν ἄλλων σωμάτων, ὕστερα δὲ τὰ τῆσ θαυμαστῆσ ψυχῆσ, καὶ φορὰ κρείττων καὶ τιμιωτέρα, ἣν σῶμα εἴληχεν φέρειν αὐτό τε ἑαυτὸ θερμότητι καὶ ψύξεσιν καὶ πᾶσιν τοῖσ τοιούτοισ, ἀλλ’ οὐ ψυχὴ σῶμά τε καὶ ἑαυτήν·

νῦν δ’ ὅτε λέγομεν ψυχὴν μέν, ἄνπερ ἐν σώματι γένηται, θαῦμα οὐδὲν κινεῖν τε καὶ περιφέρειν τοῦτο καὶ ἑαυτήν, οὐδ’ ἡμῖν ἀπιστεῖ ψυχὴ κατὰ λόγον οὐδένα ὡσ βάροσ οὐδὲν περιφέρειν δυναμένη.

καὶ κινήσεωσ ψυχὴν αἰτίαν εἶναι θαῦμα οὐδέν, τὴν δ’ ἐπὶ τἀγαθὸν φορὰν καὶ κίνησιν τῆσ ἀρίστησ ψυχῆσ εἶναι, τὴν δ’ ἐπὶ τοὐναντίον ἐναντίαν, νενικηκέναι δεῖ καὶ νικᾶν τὰ ἀγαθὰ τὰ μὴ τοιαῦτα.

ταῦτα ἡμῖν εἴρηται πάντα κατὰ τὴν τῶν ἀνοσίων τιμωρὸν δὲ δίκην·

περὶ δὲ δὴ τὸ δοκιμαζόμενον οὐχ οἱο͂́ν τε ἡμῖν ἀπιστεῖν ὡσ οὐ δεῖ τόν γε ἀγαθὸν σοφὸν ἡμᾶσ ἡγεῖσθαι, τὴν δὲ σοφίαν ταύτην, ἣν ζητοῦμεν πάλαι, ἴδωμεν ἄν ποτ’ ἄρα ἐπινοήσωμεν ἢ κατὰ παιδείαν ἢ κατὰ τέχνην, ἥντινα τοῦ γιγνώσκειν ἐνδεεῖσ ὄντεσ τῶν δικαίων, ἀγνώμονεσ ἂν εἶμεν ὄντεσ τοιοῦτοι. δοκοῦμεν δή μοι, καὶ λεκτέον·

ἄνω γὰρ καὶ κάτω ζητῶν ᾗ μοι καταφανὴσ γέγονεν, πειράσομαι δήλην ὑμῖν αὐτὴν ἀποτελεῖν. τὸ δὴ μέγιστον ἀρετῆσ οὐ καλῶσ πραττόμενον ἡμῖν γέγονεν αἴτιον, ὡσ ἄρτι σημαίνειν ἐκ τῶν εἰρημένων μοι σφόδρα δοκεῖ. μεῖζον μὲν γὰρ ἀρετῆσ μηδεὶσ ἡμᾶσ ποτε πείσῃ τῆσ εὐσεβείασ εἶναι τῷ θνητῷ γένει· τοῦτο δ’ ὅτι δι’ ἀμαθίαν τὴν μεγίστην ἐν ταῖσ ἀρίσταισ φύσεσιν οὐ γέγονεν, λεκτέον.

ἄρισται δ’ εἰσὶν αἱ χαλεπώτατα μὲν ἂν γενόμεναι, μέγιστον δὲ ὄφελοσ, ἂν γίγνωνται· τά τε γὰρ τῆσ βραδείασ τε καὶ τῆσ ἐναντίασ φύσεωσ μετρίωσ ἀποδεχομένη ψυχὴ καὶ πρᾴωσ, εὔκολοσ ἂν εἰή, τήν τε ἀνδρείαν ἀγαμένη, καὶ πρὸσ τὸ σωφρονεῖν εὐπειθήσ, καὶ τό γε μέγιστον, ἐν ταύταισ ταῖσ φύσεσιν δυναμένη μανθάνειν καὶ μνήμων οὖσα, εὖ μάλα χαίρειν τούτοισ αὐτοῖσ δύναιτ’ ἂν φιλομαθὴσ ὥστ’ εἶναι. ταῦτα γὰρ οὔτε ῥᾴδια φύεσθαι, γενόμενά τε, καὶ τροφῆσ καὶ παιδείασ τυχόντα ἧσ δεῖ, τοὺσ πλείστουσ αὐτῶν καὶ χείρουσ κατέχειν ὀρθότατα δύναιτ’ ἂν τῷ φρονεῖν καὶ πράττειν καὶ λέγειν περὶ θεοὺσ ἕκαστα ὡσ δεῖ τε καὶ ὅτε δεῖ, περὶ θυσίασ τε καὶ καθαρμοὺσ τῶν περὶ θεούσ τε καὶ ἀνθρώπουσ, οὐ σχήμασι τεχνάζοντασ, ἀλλὰ ἀληθείᾳ τιμῶντασ ἀρετήν, ὃ δὴ καὶ μέγιστόν ἐστι συμπάντων πάσῃ τῇ πόλει.

τοῦτο δὴ οὖν τὸ μέροσ εἶναί φαμεν φύσει κυριώτατον καὶ δυνατὸν ὡσ οἱο͂́ν τε κάλλιστα καὶ ἄριστα μαθεῖν, εἰ διδάσκοι τισ.

ἀλλ’ οὐδ’ ἂν διδάξειεν, εἰ μὴ θεὸσ ὑφηγοῖτο· εἰ τ’ οὖν διδάσκοι, κατὰ τρόπον δὲ μὴ δρῷ τὸ τοιοῦτον, κρεῖττον μὴ μανθάνειν. ὅμωσ δ’ ἐκ τῶν νῦν λεγομένων ἀνάγκη μαθεῖν ταῦτα καὶ ἐμὲ λέγειν τὴν τοιαύτην τε καὶ ἀρίστην φύσιν. πειρώμεθα δὴ τῷ τε λόγῳ διεξελθεῖν ἅ τ’ ἐστὶν καὶ οἱᾶ καὶ ὡσ δεῖ μανθάνειν, κατὰ δύναμιν τήν τ’ ἐμὴν τοῦ λέγοντοσ καὶ τὴν τῶν δυναμένων εἰσακοῦσαι, θεοσεβείασ ᾧτινι τρόπῳ τισ τίνα μαθήσεται.

σχεδὸν μὲν οὖν ἐστιν ἄτοπον ἀκούσαντι, τὸ δ’ ὄνομα αὐτοῦ λέγομεν ἡμεῖσ γε, ὅ τισ οὐκ ἄν ποτε δόξειεν δι’ ἀπειρίαν τοῦ πράγματοσ ‐ ἀστρονομίαν ‐ ἀγνοεῖ τε ὅτι σοφώτατον ἀνάγκη τὸν ἀληθῶσ ἀστρονόμον εἶναι, μὴ τὸν καθ’ Ἡσίοδον ἀστρονομοῦντα καὶ πάντασ τοὺσ τοιούτουσ, οἱο͂ν δυσμάσ τε καὶ ἀνατολὰσ ἐπεσκεμμένον, ἀλλὰ τὸν τῶν ὀκτὼ περιόδων τὰσ ἑπτὰ περιόδουσ, διεξιούσησ τὸν αὑτῶν κύκλον ἑκάστησ οὕτωσ ὡσ οὐκ ἂν ῥᾳδίωσ ποτὲ πᾶσα φύσισ ἱκανὴ γένοιτο θεωρῆσαι, μὴ θαυμαστῆσ μετέχουσα φύσεωσ.

ὃ νῦν εἰρήκαμεν ἐροῦμέν τε, ὥσ φαμεν, ὅπῃ δεῖ τε καὶ ὅπωσ χρεὼν μανθάνειν·

πρῶτον δ’ ἡμῖν τόδε λεγέσθω. σελήνη μὲν περίοδον τὴν αὑτῆσ τάχιστα διέξεισιν, ἄγουσα μῆνα καὶ πανσέληνον πρώτην·

δεύτερον δὲ κατανοεῖν δεῖ τὸν ἥλιον, τροπὰσ ἄγοντα διὰ πάσησ τῆσ αὑτοῦ περιόδου, καὶ τούτῳ τοὺσ συνδρόμουσ. ἵνα δὲ μὴ πολλάκισ ταὐτὰ περὶ τῶν αὐτῶν διαλεγώμεθα, τὰσ ἄλλασ ὅσασ ἐν τῷ πρόσθεν διεξήλθομεν ὁδοὺσ τούτων οὐ ῥᾴδιον συννοεῖν, ἐπὶ δὲ ταῦτα παρασκευάζοντασ φύσεισ οἱάσ δυνατὸν εἶναι, χρεὼν πολλὰ προδιδάσκοντα καὶ ἐθίζοντα ἀεὶ διαπονήσασθαι παῖδα ὄντα καὶ νεανίσκον. διὸ μαθημάτων δέον ἂν εἰή·

τὸ δὲ μέγιστόν τε καὶ πρῶτον καὶ ἀριθμῶν αὐτῶν ἀλλ’ οὐ σώματα ἐχόντων, ἀλλὰ ὅλησ τῆσ τοῦ περιττοῦ τε καὶ ἀρτίου γενέσεώσ τε καὶ δυνάμεωσ, ὅσην παρέχεται πρὸσ τὴν τῶν ὄντων φύσιν. ταῦτα δὲ μαθόντι τούτοισ ἐφεξῆσ ἐστιν ὃ καλοῦσι μὲν σφόδρα γελοῖον ὄνομα γεωμετρίαν, τῶν οὐκ ὄντων δὲ ὁμοίων ἀλλήλοισ φύσει ἀριθμῶν ὁμοίωσισ πρὸσ τὴν τῶν ἐπιπέδων μοῖραν γεγονυῖά ἐστιν διαφανήσ·

ὃ δὴ θαῦμα οὐκ ἀνθρώπινον ἀλλὰ γεγονὸσ θεῖον φανερὸν ἂν γίγνοιτο τῷ δυναμένῳ συννοεῖν. μετὰ δὲ ταύτην τοὺσ τρὶσ ηὐξημένουσ καὶ τῇ στερεᾷ φύσει ὁμοίουσ· τοὺσ δὲ ἀνομοίουσ αὖ γεγονότασ ἑτέρᾳ τέχνῃ ὁμοιοῖ, ταύτῃ ἣν δὴ στερεομετρίαν ἐκάλεσαν οἱ προστυχεῖσ αὐτῇ γεγονότεσ· ὃ δὲ θεῖόν τ’ ἐστὶν καὶ θαυμαστὸν τοῖσ ἐγκαθορῶσί τε καὶ διανοουμένοισ ὡσ περὶ τὸ διπλάσιον ἀεὶ στρεφομένησ τῆσ δυνάμεωσ καὶ τῆσ ἐξ ἐναντίασ ταύτῃ καθ’ ἑκάστην ἀναλογίαν εἶδοσ καὶ γένοσ ἀποτυποῦται πᾶσα ἡ φύσισ.

ἡ μὲν δὴ πρώτη τοῦ διπλασίου κατ’ ἀριθμὸν ἓν πρὸσ δύο κατὰ λόγον φερομένη, διπλάσιον δὲ ἡ κατὰ δύναμιν οὖσα·

ἡ δ’ εἰσ τὸ στερεόν τε καὶ ἁπτὸν πάλιν αὖ διπλάσιον, ἀφ’ ἑνὸσ εἰσ ὀκτὼ διαπορευθεῖσα· δώδεκα συνέβη τό τε ἡμιόλιον καὶ ἐπίτριτον ‐ τούτων αὐτῶν ἐν τῷ μέσῳ ἐπ’ ἀμφότερα στρεφομένη τοῖσ ἀνθρώποισ σύμφωνον χρείαν καὶ σύμμετρον ἀπενείματο παιδιᾶσ ῥυθμοῦ τε καὶ ἁρμονίασ χάριν, εὐδαίμονι χορείᾳ Μουσῶν δεδομένη.

ταῦτα μὲν οὖν δὴ ταύτῃ γιγνέσθω τε καὶ ἐχέτω σύμπαντα·

τὸ δ’ ἐπὶ τούτοισ τέλοσ, εἰσ θείαν γένεσιν ἅμα καὶ τὴν τῶν ὁρατῶν καλλίστην τε καὶ θειοτάτην φύσιν ἰτέον, ὅσην ἀνθρώποισ θεὸσ ἔδωκεν κατιδεῖν, ἣν οὔποτε ἄνευ τῶν νῦν διειρημένων μὴ κατιδὼν ἐπεύξηταί τισ ῥᾳστώνῃ παραλαβεῖν. πρὸσ τούτοισ δὲ τὸ καθ’ ἓν τῷ κατ’ εἴδη προσακτέον ἐν ἑκάσταισ ταῖσ συνουσίαισ, ἐρωτῶντά τε καὶ ἐλέγχοντα τὰ μὴ καλῶσ ῥηθέντα· πάντωσ γὰρ καλλίστη καὶ πρώτη βάσανοσ ἀνθρώποισ ὀρθῶσ γίγνεται, ὅσαι δὲ οὐκ οὖσαι προσποιοῦνται, ματαιότατοσ πόνοσ ἁπάντων.

ἔτι δὲ τὴν ἀκρίβειαν τοῦ χρόνου ἡμῖν ληπτέον, ὡσ ἀκριβῶσ ἀποτελεῖ πάντα τὰ κατ’ οὐρανὸν γιγνόμενα, ἵν’ ὁ πιστεύσασ ὡσ ὁ λόγοσ ἀληθὴσ γέγονεν ὅτι πρεσβύτερόν τ’ ἐστὶν ἅμα καὶ θειότερον ψυχὴ σώματοσ, ἡγήσαιτ’ ἂν παγκάλωσ τε καὶ ἱκανῶσ εἰρῆσθαι τὸ θεῶν εἶναι πάντα πλέα καὶ μηδέποτε λήθῃ μηδὲ ἀμελείᾳ τῶν κρειττόνων ἡμᾶσ παρωλιγωρῆσθαι. νοητέον δ’ ἐστὶν περὶ πάντα τὰ τοιαῦτα τόδε, ὡσ, ἐὰν μέν τισ ἕκαστα τούτων ὀρθῶσ λαμβάνῃ, μέγ’ ὄφελοσ γίγνεται τῷ παραλαμβάνοντι κατὰ τρόπον, εἰ δὲ μή, θεὸν ἄμεινον ἀεὶ καλεῖν·

‐ ἀνάγκη γὰρ τό γε τοσοῦτον φράζειν ‐ πᾶν διάγραμμα ἀριθμοῦ τε σύστημα καὶ ἁρμονίασ σύστασιν ἅπασαν τῆσ τε τῶν ἄστρων περιφορᾶσ τὴν ὁμολογίαν οὖσαν μίαν ἁπάντων ἀναφανῆναι δεῖ τῷ κατὰ τρόπον μανθάνοντι, φανήσεται δέ, ἄν, ὃ λέγομεν, ὀρθῶσ τισ εἰσ ἓν βλέπων μανθάνῃ ‐ δεσμὸσ γὰρ πεφυκὼσ πάντων τούτων εἷσ ἀναφανήσεται διανοουμένοισ ‐ εἰ δ’ ἄλλωσ πωσ ταῦτα μεταχειριεῖταί τισ, τύχην δεῖ καλεῖν, ὥσπερ καὶ λέγομεν.

οὐ γὰρ ἄνευ γε τούτων μήποτέ τισ ἐν πόλεσιν εὐδαίμων γένηται φύσισ, ἀλλ’ οὗτοσ ὁ τρόποσ, αὕτη ἡ τροφή, ταῦτα τὰ μαθήματα·

εἴτε χαλεπὰ εἴτε ῥᾴδια, ταύτῃ πορευτέον. ἀμελῆσαι δὲ οὐ θεμιτόν ἐστιν θεῶν, καταφανοῦσ γενομένησ τῆσ πάντων αὐτῶν κατὰ τρόπον λεγομένησ φήμησ εὐτυχοῦσ. τὸν δὲ σύμπαντα ταῦτα οὕτωσ εἰληφότα, τοῦτον λέγω τὸν ἀληθέστατα σοφώτατον· ὃν καὶ διισχυρίζομαι παίζων καὶ σπουδάζων ἅμα, ὅτε θανάτῳ τισ τῶν τοιούτων τὴν αὑτοῦ μοῖραν ἀναπλήσει, σχεδὸν ἐάνπερ ἔτ’ ἀποθανὼν ᾖ, μήτε μεθέξειν ἔτι πολλῶν τότε καθάπερ νῦν αἰσθήσεων, μιᾶσ τε μοίρασ μετειληφότα μόνον καὶ ἐκ πολλῶν ἕνα γεγονότα, εὐδαίμονά τε ἔσεσθαι καὶ σοφώτατον ἅμα καὶ μακάριον, εἴτε τισ ἐν ἠπείροισ εἴτ’ ἐν νήσοισ μακάριοσ ὢν ζῇ, κἀκεῖνον μεθέξειν τῆσ τοιαύτησ ἀεὶ τύχησ, κεἴτε δημοσίᾳ τισ ἐπιτηδεύσασ ταῦτα εἴτε ἰδίᾳ διαβιῷ, τὰ αὐτὰ καὶ ὡσαύτωσ αὐτὸν πράξειν παρὰ θεῶν.

ὃ δὲ κατ’ ἀρχάσ τε ἐλέγομεν, καὶ νῦν αὑτὸσ πάρεστι λόγοσ ἀληθὴσ ὄντωσ, ὡσ οὐ δυνατὸν ἀνθρώποισ τελέωσ μακαρίοισ τε καὶ εὐδαίμοσι γενέσθαι πλὴν ὀλίγων, ἔστιν ταῦτα ὀρθῶσ εἰρημένα· ὁπόσοι γὰρ θεῖοι καὶ σώφρονεσ ἅμα τῆσ ἄλλησ τε μετέχοντεσ ἀρετῆσ φύσει, πρὸσ δὲ τούτοισ ὅσα μαθήματοσ ἔχεται μακαρίου πάντα εἰληφότεσ ‐ ἃ δ’ ἔστιν εἰρήκαμεν ‐ τούτοισιν μόνοισ τὰ τοῦ δαιμονίου σύμπαντα ἱκανῶσ εἴληχέ τε καὶ ἔχει.

τε καὶ δοκιμάσαντασ ἡμᾶσ ὀρθότατα πάντασ παρακαλεῖν.

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION