헬라어 문장 검색 - ΠλατόΞρατψλύ2́

(플라톤, Cratylus, Theaetetus, Sophist, Statesman, Θεαίτητος)

ἄρτι, ὦ Τερψίων, ἢ πάλαι ἐξ ἀγροῦ; ἐπιεικῶσ πάλαι. καὶ σέ γε ἐζήτουν κατ’ ἀγορὰν καὶ ἐθαύμαζον ὅτι οὐχ οἱο͂́σ τ’ ἦ εὑρεῖν. οὐ γὰρ ἦ κατὰ πόλιν. ποῦ μήν; εἰσ λιμένα καταβαίνων Θεαιτήτῳ ἐνέτυχον φερομένῳ ἐκ Κορίνθου ἀπὸ τοῦ στρατοπέδου Ἀθήναζε. ζῶντι ἢ τετελευτηκότι; ζῶντι καὶ μάλα μόλισ·

χαλεπῶσ μὲν γὰρ ἔχει καὶ ὑπὸ τραυμάτων τινῶν, μᾶλλον μὴν αὐτὸν αἱρεῖ τὸ γεγονὸσ νόσημα ἐν τῷ στρατεύματι. μῶν ἡ δυσεντερία; ναί. οἱο͂ν ἄνδρα λέγεισ ἐν κινδύνῳ εἶναι. καλόν τε καὶ ἀγαθόν, ὦ Τερψίων, ἐπεί τοι καὶ νῦν ἤκουόν τινων μάλα ἐγκωμιαζόντων αὐτὸν περὶ τὴν μάχην. καὶ οὐδέν γ’ ἄτοπον, ἀλλὰ πολὺ θαυμαστότερον εἰ μὴ τοιοῦτοσ ἦν. ἀτὰρ πῶσ οὐκ αὐτοῦ Μεγαροῖ κατέλυεν; ἠπείγετο οἴκαδε·

ἐπεὶ ἔγωγ’ ἐδεόμην καὶ συνεβούλευον, ἀλλ’ οὐκ ἤθελεν. καὶ δῆτα προπέμψασ αὐτόν, ἀπιὼν πάλιν ἀνεμνήσθην καὶ ἐθαύμασα Σωκράτουσ ὡσ μαντικῶσ ἄλλα τε δὴ εἶπε καὶ περὶ τούτου. δοκεῖ γάρ μοι ὀλίγον πρὸ τοῦ θανάτου ἐντυχεῖν αὐτῷ μειρακίῳ ὄντι, καὶ συγγενόμενόσ τε καὶ διαλεχθεὶσ πάνυ ἀγασθῆναι αὐτοῦ τὴν φύσιν. καί μοι ἐλθόντι Ἀθήναζε τούσ τε λόγουσ οὓσ διελέχθη αὐτῷ διηγήσατο καὶ μάλα ἀξίουσ ἀκοῆσ, εἶπέ τε ὅτι πᾶσα ἀνάγκη εἰή τοῦτον ἐλλόγιμον γενέσθαι, εἴπερ εἰσ ἡλικίαν ἔλθοι. καὶ ἀληθῆ γε, ὡσ ἐοίκεν, εἶπεν.

ἀτὰρ τίνεσ ἦσαν οἱ λόγοι; ἔχοισ ἂν διηγήσασθαι; οὐ μὰ τὸν Δία, οὔκουν οὕτω γε ἀπὸ στόματοσ· ἀλλ’ ἐγραψάμην μὲν τότ’ εὐθὺσ οἴκαδ’ ἐλθὼν ὑπομνήματα, ὕστερον δὲ κατὰ σχολὴν ἀναμιμνῃσκόμενοσ ἔγραφον, καὶ ὁσάκισ Ἀθήναζε ἀφικοίμην, ἐπανηρώτων τὸν Σωκράτη ὃ μὴ ἐμεμνήμην, καὶ δεῦρο ἐλθὼν ἐπηνορθούμην·

ὥστε μοι σχεδόν τι πᾶσ ὁ λόγοσ γέγραπται. ἀληθῆ· ἤκουσά σου καὶ πρότερον, καὶ μέντοι ἀεὶ μέλλων κελεύσειν ἐπιδεῖξαι διατέτριφα δεῦρο. ἀλλὰ τί κωλύει νῦν ἡμᾶσ διελθεῖν; πάντωσ ἔγωγε καὶ ἀναπαύσασθαι δέομαι ὡσ ἐξ ἀγροῦ ἥκων. ἀλλὰ μὲν δὴ καὶ αὐτὸσ μέχρι Ἐρινοῦ Θεαίτητον προύπεμψα, ὥστε οὐκ ἂν ἀηδῶσ ἀναπαυοίμην.

ἀλλ’ ἰώμεν, καὶ ἡμῖν ἅμα ἀναπαυομένοισ ὁ παῖσ ἀναγνώσεται. ὀρθῶσ λέγεισ. τὸ μὲν δὴ βιβλίον, ὦ Τερψίων, τουτί· ἐγραψάμην δὲ δὴ οὑτωσὶ τὸν λόγον, οὐκ ἐμοὶ Σωκράτη διηγούμενον ὡσ διηγεῖτο, ἀλλὰ διαλεγόμενον οἷσ ἔφη διαλεχθῆναι. ἔφη δὲ τῷ τε γεωμέτρῃ Θεοδώρῳ καὶ τῷ Θεαιτήτῳ. ἵνα οὖν ἐν τῇ γραφῇ μὴ παρέχοιεν πράγματα αἱ μεταξὺ τῶν λόγων διηγήσεισ περὶ αὑτοῦ τε ὁπότε λέγοι ὁ Σωκράτησ, οἱο͂ν "καὶ ἐγὼ ἔφην" ἢ "καὶ ἐγὼ εἶπον," ἢ αὖ περὶ τοῦ ἀποκρινομένου ὅτι "συνέφη" ἢ "οὐχ ὡμολόγει," τούτων ἕνεκα ὡσ αὐτὸν αὐτοῖσ διαλεγόμενον ἔγραψα, ἐξελὼν τὰ τοιαῦτα. καὶ οὐδέν γε ἀπὸ τρόπου, ὦ Εὐκλείδη.

ἀλλά, παῖ, λαβὲ τὸ βιβλίον καὶ λέγε. εἰ μὲν τῶν ἐν Κυρήνῃ μᾶλλον ἐκηδόμην, ὦ Θεόδωρε, τὰ ἐκεῖ ἄν σε καὶ περὶ ἐκείνων ἀνηρώτων, εἴ τινεσ αὐτόθι περὶ γεωμετρίαν ἤ τινα ἄλλην φιλοσοφίαν εἰσὶ τῶν νέων ἐπιμέλειαν ποιούμενοι·

νῦν δὲ ἧττον γὰρ ἐκείνουσ ἢ τούσδε φιλῶ, καὶ μᾶλλον ἐπιθυμῶ εἰδέναι τίνεσ ἡμῖν τῶν νέων ἐπίδοξοι γενέσθαι ἐπιεικεῖσ. ταῦτα δὴ αὐτόσ τε σκοπῶ καθ’ ὅσον δύναμαι, καὶ τοὺσ ἄλλουσ ἐρωτῶ οἷσ ἂν ὁρῶ τοὺσ νέουσ ἐθέλοντασ συγγίγνεσθαι. σοὶ δὴ οὐκ ὀλίγιστοι πλησιάζουσι, καὶ δικαίωσ· ἄξιοσ γὰρ τά τε ἄλλα καὶ γεωμετρίασ ἕνεκα.

εἰ δὴ οὖν τινι ἐνέτυχεσ ἀξίῳ λόγου, ἡδέωσ ἂν πυθοίμην. καὶ μήν, ὦ Σώκρατεσ, ἐμοί τε εἰπεῖν καὶ σοὶ ἀκοῦσαι πάνυ ἄξιον οἱῴ ὑμῖν τῶν πολιτῶν μειρακίῳ ἐντετύχηκα. καὶ εἰ μὲν ἦν καλόσ, ἐφοβούμην ἂν σφόδρα λέγειν, μὴ καί τῳ δόξω ἐν ἐπιθυμίᾳ αὐτοῦ εἶναι. νῦν δέ ‐ καὶ μή μοι ἄχθου ‐ οὐκ ἔστι καλόσ, προσέοικε δὲ σοὶ τήν τε σιμότητα καὶ τὸ ἔξω τῶν ὀμμάτων· ἧττον δὲ ἢ σὺ ταῦτ’ ἔχει. ἀδεῶσ δὴ λέγω.

εὖ γὰρ ἴσθι ὅτι ὧν δὴ πώποτε ἐνέτυχον ‐ καὶ πάνυ πολλοῖσ πεπλησίακα ‐ οὐδένα πω ᾐσθόμην οὕτω θαυμαστῶσ εὖ πεφυκότα. τὸ γὰρ εὐμαθῆ ὄντα ὡσ ἄλλῳ χαλεπὸν πρᾷον αὖ εἶναι διαφερόντωσ, καὶ ἐπὶ τούτοισ ἀνδρεῖον παρ’ ὁντινοῦν, ἐγὼ μὲν οὔτ’ ἂν ᾠόμην γενέσθαι οὔτε ὁρῶ γιγνόμενον· ἀλλ’ οἵ τε ὀξεῖσ ὥσπερ οὗτοσ καὶ ἀγχίνοι καὶ μνήμονεσ ὡσ τὰ πολλὰ καὶ πρὸσ τὰσ ὀργὰσ ὀξύρροποί εἰσι, καὶ ᾄττοντεσ φέρονται ὥσπερ τὰ ἀνερμάτιστα πλοῖα, καὶ μανικώτεροι ἢ ἀνδρειότεροι φύονται, οἵ τε αὖ ἐμβριθέστεροι νωθροί πωσ ἀπαντῶσι πρὸσ τὰσ μαθήσεισ καὶ λήθησ γέμοντεσ. ὁ δὲ οὕτω λείωσ τε καὶ ἀπταίστωσ καὶ ἀνυσίμωσ ἔρχεται ἐπὶ τὰσ μαθήσεισ τε καὶ ζητήσεισ μετὰ πολλῆσ πρᾳότητοσ, οἱο͂ν ἐλαίου ῥεῦμα ἀψοφητὶ ῥέοντοσ, ὥστε θαυμάσαι τὸ τηλικοῦτον ὄντα οὕτωσ ταῦτα διαπράττεσθαι.

εὖ ἀγγέλλεισ. τίνοσ δὲ καὶ ἔστι τῶν πολιτῶν; ἀκήκοα μὲν τοὔνομα, μνημονεύω δὲ οὔ. ἀλλὰ γάρ ἐστι τῶνδε τῶν προσιόντων ὁ ἐν τῷ μέσῳ· ἄρτι γὰρ ἐν τῷ ἔξω δρόμῳ ἠλείφοντο ἑταῖροί τέ τινεσ οὗτοι αὐτοῦ καὶ αὐτόσ, νῦν δέ μοι δοκοῦσιν ἀλειψάμενοι δεῦρο ἰέναι.

ἀλλὰ σκόπει εἰ γιγνώσκεισ αὐτόν. γιγνώσκω· ὁ τοῦ Σουνιῶσ Εὐφρονίου ἐστίν, καὶ πάνυ γε, ὦ φίλε, ἀνδρὸσ οἱο͂ν καὶ σὺ τοῦτον διηγῇ, καὶ ἄλλωσ εὐδοκίμου, καὶ μέντοι καὶ οὐσίαν μάλα πολλὴν κατέλιπεν. τὸ δ’ ὄνομα οὐκ οἶδα τοῦ μειρακίου. Θεαίτητοσ, ὦ Σώκρατεσ, τό γε ὄνομα·

τὴν μέντοι οὐσίαν δοκοῦσί μοι ἐπίτροποί τινεσ διεφθαρκέναι. ἀλλ’ ὅμωσ καὶ πρὸσ τὴν τῶν χρημάτων ἐλευθεριότητα θαυμαστόσ, ὦ Σώκρατεσ. γεννικὸν λέγεισ τὸν ἄνδρα. καί μοι κέλευε αὐτὸν ἐνθάδε παρακαθίζεσθαι. ἔσται ταῦτα. Θεαίτητε, δεῦρο παρὰ Σωκράτη. πάνυ μὲν οὖν, ὦ Θεαίτητε, ἵνα κἀγὼ ἐμαυτὸν ἀνασκέψωμαι ποῖόν τι ἔχω τὸ πρόσωπον· φησὶν γὰρ Θεόδωροσ ἔχειν με σοὶ ὅμοιον. ἀτὰρ εἰ νῷν ἐχόντοιν ἑκατέρου λύραν ἔφη αὐτὰσ ἡρμόσθαι ὁμοίωσ, πότερον εὐθὺσ ἂν ἐπιστεύομεν ἢ ἐπεσκεψάμεθ’ ἂν εἰ μουσικὸσ ὢν λέγει;

ἐπεσκεψάμεθ’ ἄν. οὐκοῦν τοιοῦτον μὲν εὑρόντεσ ἐπειθόμεθ’ ἄν, ἄμουσον δέ, ἠπιστοῦμεν; ἀληθῆ. νῦν δέ γ’, οἶμαι, εἴ τι μέλει ἡμῖν τῆσ τῶν προσώπων ὁμοιότητοσ, σκεπτέον εἰ γραφικὸσ ὢν λέγει ἢ οὔ. δοκεῖ μοι. ἦ οὖν ζωγραφικὸσ Θεόδωροσ;

οὔχ, ὅσον γέ με εἰδέναι. ἆρ’ οὐδὲ γεωμετρικόσ; πάντωσ δήπου, ὦ Σώκρατεσ. ἦ καὶ ἀστρονομικὸσ καὶ λογιστικόσ τε καὶ μουσικὸσ καὶ ὅσα παιδείασ ἔχεται; ἔμοιγε δοκεῖ. εἰ μὲν ἄρα ἡμᾶσ τοῦ σώματόσ τι ὁμοίουσ φησὶν εἶναι ἐπαινῶν πῃ ἢ ψέγων, οὐ πάνυ αὐτῷ ἄξιον τὸν νοῦν προσέχειν. ἴσωσ οὔ. τί δ’ εἰ ποτέρου τὴν ψυχὴν ἐπαινοῖ πρὸσ ἀρετήν τε καὶ σοφίαν;

ἆρ’ οὐκ ἄξιον τῷ μὲν ἀκούσαντι προθυμεῖσθαι ἀνασκέψασθαι τὸν ἐπαινεθέντα, τῷ δὲ προθύμωσ ἑαυτὸν ἐπιδεικνύναι; πάνυ μὲν οὖν, ὦ Σώκρατεσ. ὡρ́α τοίνυν, ὦ φίλε Θεαίτητε, σοὶ μὲν ἐπιδεικνύναι, ἐμοὶ δὲ σκοπεῖσθαι· ὡσ εὖ ἴσθι ὅτι Θεόδωροσ πολλοὺσ δὴ πρόσ με ἐπαινέσασ ξένουσ τε καὶ ἀστοὺσ οὐδένα πω ἐπῄνεσεν ὡσ σὲ νυνδή. εὖ ἂν ἔχοι, ὦ Σώκρατεσ· ἀλλ’ ὁρ́α μὴ παίζων ἔλεγεν. οὐχ οὗτοσ ὁ τρόποσ Θεοδώρου·

ἀλλὰ μὴ ἀναδύου τὰ ὡμολογημένα σκηπτόμενοσ παίζοντα λέγειν τόνδε, ἵνα μὴ καὶ ἀναγκασθῇ μαρτυρεῖν ‐ πάντωσ γὰρ οὐδεὶσ ἐπισκήψετ’ αὐτῷ ‐ ἀλλὰ θαρρῶν ἔμμενε τῇ ὁμολογίᾳ. ἀλλὰ χρὴ ταῦτα ποιεῖν, εἰ σοὶ δοκεῖ. λέγε δή μοι· μανθάνεισ που παρὰ Θεοδώρου γεωμετρίασ ἄττα; ἔγωγε. καὶ τῶν περὶ ἀστρονομίαν τε καὶ ἁρμονίασ καὶ λογισμούσ;

προθυμοῦμαί γε δή. καὶ γὰρ ἐγώ, ὦ παῖ, παρά τε τούτου καὶ παρ’ ἄλλων οὓσ ἂν οἰώμαί τι τούτων ἐπαί̈ειν. ἀλλ’ ὅμωσ τὰ μὲν ἄλλα ἔχω περὶ αὐτὰ μετρίωσ, μικρὸν δέ τι ἀπορῶ ὃ μετὰ σοῦ τε καὶ τῶνδε σκεπτέον. καί μοι λέγε· ἆρ’ οὐ τὸ μανθάνειν ἐστὶν τὸ σοφώτερον γίγνεσθαι περὶ ὃ μανθάνει τισ; πῶσ γὰρ οὔ; σοφίᾳ δέ γ’ οἶμαι σοφοὶ οἱ σοφοί. ναί. τοῦτο δὲ μῶν διαφέρει τι ἐπιστήμησ;

τὸ ποῖον; ἡ σοφία. ἢ οὐχ ἅπερ ἐπιστήμονεσ ταῦτα καὶ σοφοί; τί μήν; ταὐτὸν ἄρα ἐπιστήμη καὶ σοφία; ναί. τοῦτ’ αὐτὸ τοίνυν ἐστὶν ὃ ἀπορῶ καὶ οὐ δύναμαι λαβεῖν ἱκανῶσ παρ’ ἐμαυτῷ, ἐπιστήμη ὅτι ποτὲ τυγχάνει ὄν. ἆρ’ οὖν δὴ ἔχομεν λέγειν αὐτό;

τί φατέ; τίσ ἂν ἡμῶν πρῶτοσ εἴποι; ὁ δὲ ἁμαρτών, καὶ ὃσ ἂν ἀεὶ ἁμαρτάνῃ, καθεδεῖται, ὥσπερ φασὶν οἱ παῖδεσ οἱ σφαιρίζοντεσ, ὄνοσ· ὃσ δ’ ἂν περιγένηται ἀναμάρτητοσ, βασιλεύσει ἡμῶν καὶ ἐπιτάξει ὅτι ἂν βούληται ἀποκρίνεσθαι. τί σιγᾶτε; οὔ τί που, ὦ Θεόδωρε, ἐγὼ ὑπὸ φιλολογίασ ἀγροικίζομαι, προθυμούμενοσ ἡμᾶσ ποιῆσαι διαλέγεσθαι καὶ φίλουσ τε καὶ προσηγόρουσ ἀλλήλοισ γίγνεσθαι; ἥκιστα μέν, ὦ Σώκρατεσ, τὸ τοιοῦτον ἂν εἰή ἄγροικον, ἀλλὰ τῶν μειρακίων τι κέλευέ σοι ἀποκρίνεσθαι·

ἐγὼ μὲν γὰρ ἀήθησ τῆσ τοιαύτησ διαλέκτου, καὶ οὐδ’ αὖ συνεθίζεσθαι ἡλικίαν ἔχω. τοῖσδε δὲ πρέποι τε ἂν τοῦτο καὶ πολὺ πλέον ἐπιδιδοῖεν· τῷ γὰρ ὄντι ἡ νεότησ εἰσ πᾶν ἐπίδοσιν ἔχει. ἀλλ’, ὥσπερ ἤρξω, μὴ ἀφίεσο τοῦ Θεαιτήτου ἀλλ’ ἐρώτα. ἀκούεισ δή, ὦ Θεαίτητε, ἃ λέγει Θεόδωροσ, ᾧ ἀπειθεῖν, ὡσ ἐγὼ οἶμαι, οὔτε σὺ ἐθελήσεισ, οὔτε θέμισ περὶ τὰ τοιαῦτα ἀνδρὶ σοφῷ ἐπιτάττοντι νεώτερον ἀπειθεῖν. ἀλλ’ εὖ καὶ γενναίωσ εἰπέ· τί σοι δοκεῖ εἶναι ἐπιστήμη;

ἀλλὰ χρή, ὦ Σώκρατεσ, ἐπειδήπερ ὑμεῖσ κελεύετε. πάντωσ γάρ, ἄν τι καὶ ἁμάρτω, ἐπανορθώσετε. πάνυ μὲν οὖν, ἄνπερ γε οἱοῖ́ τε ὦμεν. δοκεῖ τοίνυν μοι καὶ ἃ παρὰ Θεοδώρου ἄν τισ μάθοι ἐπιστῆμαι εἶναι, γεωμετρία τε καὶ ἃσ νυνδὴ σὺ διῆλθεσ, καὶ αὖ σκυτοτομική τε καὶ αἱ τῶν ἄλλων δημιουργῶν τέχναι, πᾶσαί τε καὶ ἑκάστη τούτων, οὐκ ἄλλο τι ἢ ἐπιστήμη εἶναι. γενναίωσ γε καὶ φιλοδώρωσ, ὦ φίλε, ἓν αἰτηθεὶσ πολλὰ δίδωσ καὶ ποικίλα ἀντὶ ἁπλοῦ.

πῶσ τί τοῦτο λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ; ἴσωσ μὲν οὐδέν· ὃ μέντοι οἶμαι, φράσω. ὅταν λέγῃσ σκυτικήν, μή τι ἄλλο φράζεισ ἢ ἐπιστήμην ὑποδημάτων ἐργασίασ; οὐδέν. τί δ’ ὅταν τεκτονικήν;

μή τι ἄλλο ἢ ἐπιστήμην τῆσ τῶν ξυλίνων σκευῶν ἐργασίασ; οὐδὲ τοῦτο. οὐκοῦν ἐν ἀμφοῖν, οὗ ἑκατέρα ἐπιστήμη, τοῦτο ὁρίζεισ; ναί. τὸ δέ γ’ ἐρωτηθέν, ὦ Θεαίτητε, οὐ τοῦτο ἦν, τίνων ἡ ἐπιστήμη, οὐδὲ ὁπόσαι τινέσ· οὐ γὰρ ἀριθμῆσαι αὐτὰσ βουλόμενοι ἠρόμεθα ἀλλὰ γνῶναι ἐπιστήμην αὐτὸ ὅτι ποτ’ ἐστίν. ἢ οὐδὲν λέγω; πάνυ μὲν οὖν ὀρθῶσ. σκέψαι δὴ καὶ τόδε.

εἴ τισ ἡμᾶσ τῶν φαύλων τι καὶ προχείρων ἔροιτο, οἱο͂ν περὶ πηλοῦ ὅτι ποτ’ ἐστίν, εἰ ἀποκριναίμεθα αὐτῷ πηλὸσ ὁ τῶν χυτρέων καὶ πηλὸσ ὁ τῶν ἰπνοπλαθῶν καὶ πηλὸσ ὁ τῶν πλινθουργῶν, οὐκ ἂν γελοῖοι εἶμεν; ἴσωσ. πρῶτον μέν γέ που οἰόμενοι συνιέναι ἐκ τῆσ ἡμετέρασ ἀποκρίσεωσ τὸν ἐρωτῶντα, ὅταν εἴπωμεν πηλόσ, εἴτε ὁ τῶν κοροπλαθῶν προσθέντεσ εἴτε ἄλλων ὡντινωνοῦν δημιουργῶν. ἢ οἰεί τίσ τι συνίησίν τινοσ ὄνομα, ὃ μὴ οἶδεν τί ἐστιν; οὐδαμῶσ.

οὐδ’ ἄρα ἐπιστήμην ὑποδημάτων συνίησιν ὁ ἐπιστήμην μὴ εἰδώσ. οὐ γάρ. σκυτικὴν ἄρα οὐ συνίησιν ὃσ ἂν ἐπιστήμην ἀγνοῇ, οὐδέ τινα ἄλλην τέχνην. ἔστιν οὕτωσ. γελοία ἄρα ἡ ἀπόκρισισ τῷ ἐρωτηθέντι ἐπιστήμη τί ἐστιν, ὅταν ἀποκρίνηται τέχνησ τινὸσ ὄνομα. τινὸσ γὰρ ἐπιστήμην ἀποκρίνεται οὐ τοῦτ’ ἐρωτηθείσ. ἐοίκεν. ἔπειτά γέ που ἐξὸν φαύλωσ καὶ βραχέωσ ἀποκρίνασθαι περιέρχεται ἀπέραντον ὁδόν.

οἱο͂ν καὶ ἐν τῇ τοῦ πηλοῦ ἐρωτήσει φαῦλόν που καὶ ἁπλοῦν εἰπεῖν ὅτι γῆ ὑγρῷ φυραθεῖσα πηλὸσ ἂν εἰή, τὸ δ’ ὅτου ἐᾶν χαίρειν. ῥᾴδιον, ὦ Σώκρατεσ, νῦν γε οὕτω φαίνεται· ἀτὰρ κινδυνεύεισ ἐρωτᾶν οἱο͂ν καὶ αὐτοῖσ ἡμῖν ἔναγχοσ εἰσῆλθε διαλεγομένοισ, ἐμοί τε καὶ τῷ σῷ ὁμωνύμῳ τούτῳ Σωκράτει. τὸ ποῖον δή, ὦ Θεαίτητε;

περὶ δυνάμεών τι ἡμῖν Θεόδωροσ ὅδε ἔγραφε, τῆσ τε τρίποδοσ πέρι καὶ πεντέποδοσ ἀποφαίνων ὅτι μήκει οὐ σύμμετροι τῇ ποδιαίᾳ, καὶ οὕτω κατὰ μίαν ἑκάστην προαιρούμενοσ μέχρι τῆσ ἑπτακαιδεκάποδοσ· ἐν δὲ ταύτῃ πωσ ἐνέσχετο. ἡμῖν οὖν εἰσῆλθέ τι τοιοῦτον, ἐπειδὴ ἄπειροι τὸ πλῆθοσ αἱ δυνάμεισ ἐφαίνοντο, πειραθῆναι συλλαβεῖν εἰσ ἕν, ὅτῳ πάσασ ταύτασ προσαγορεύσομεν τὰσ δυνάμεισ. ἦ καὶ ηὑρ́ετέ τι τοιοῦτον;

ἔμοιγε δοκοῦμεν· σκόπει δὲ καὶ σύ. λέγε. τὸν ἀριθμὸν πάντα δίχα διελάβομεν· τὸν μὲν δυνάμενον ἴσον ἰσάκισ γίγνεσθαι τῷ τετραγώνῳ τὸ σχῆμα ἀπεικάσαντεσ τετράγωνόν τε καὶ ἰσόπλευρον προσείπομεν. καὶ εὖ γε. τὸν τοίνυν μεταξὺ τούτου, ὧν καὶ τὰ τρία καὶ τὰ πέντε καὶ πᾶσ ὃσ ἀδύνατοσ ἴσοσ ἰσάκισ γενέσθαι, ἀλλ’ ἢ πλείων ἐλαττονάκισ ἢ ἐλάττων πλεονάκισ γίγνεται, μείζων δὲ καὶ ἐλάττων ἀεὶ πλευρὰ αὐτὸν περιλαμβάνει, τῷ προμήκει αὖ σχήματι ἀπεικάσαντεσ προμήκη ἀριθμὸν ἐκαλέσαμεν. κάλλιστα.

ἀλλὰ τί τὸ μετὰ τοῦτο; ὅσαι μὲν γραμμαὶ τὸν ἰσόπλευρον καὶ ἐπίπεδον ἀριθμὸν τετραγωνίζουσι, μῆκοσ ὡρισάμεθα, ὅσαι δὲ τὸν ἑτερομήκη, δυνάμεισ, ὡσ μήκει μὲν οὐ συμμέτρουσ ἐκείναισ, τοῖσ δ’ ἐπιπέδοισ ἃ δύνανται. καὶ περὶ τὰ στερεὰ ἄλλο τοιοῦτον.

ἄριστά γ’ ἀνθρώπων, ὦ παῖδεσ· ὥστε μοι δοκεῖ ὁ Θεόδωροσ οὐκ ἔνοχοσ τοῖσ ψευδομαρτυρίοισ ἔσεσθαι. καὶ μήν, ὦ Σώκρατεσ, ὅ γε ἐρωτᾷσ περὶ ἐπιστήμησ οὐκ ἂν δυναίμην ἀποκρίνασθαι ὥσπερ περὶ τοῦ μήκουσ τε καὶ τῆσ δυνάμεωσ. καίτοι σύ γέ μοι δοκεῖσ τοιοῦτόν τι ζητεῖν· ὥστε πάλιν αὖ φαίνεται ψευδὴσ ὁ Θεόδωροσ. τί δέ;

εἴ σε πρὸσ δρόμον ἐπαινῶν μηδενὶ οὕτω δρομικῷ ἔφη τῶν νέων ἐντετυχηκέναι, εἶτα διαθέων τοῦ ἀκμάζοντοσ καὶ ταχίστου ἡττήθησ, ἧττόν τι ἂν οἰεί ἀληθῆ τόνδ’ ἐπαινέσαι; οὐκ ἔγωγε. ἀλλὰ τὴν ἐπιστήμην, ὥσπερ νυνδὴ ἐγὼ ἔλεγον, σμικρόν τι οἰεί εἶναι ἐξευρεῖν καὶ οὐ τῶν πάντῃ ἄκρων; νὴ τὸν Δί’ ἔγωγε καὶ μάλα γε τῶν ἀκροτάτων. θάρρει τοίνυν περὶ σαυτῷ καὶ τὶ οἰού Θεόδωρον λέγειν, προθυμήθητι δὲ παντὶ τρόπῳ τῶν τε ἄλλων πέρι καὶ ἐπιστήμησ λαβεῖν λόγον τί ποτε τυγχάνει ὄν. προθυμίασ μὲν ἕνεκα, ὦ Σώκρατεσ, φανεῖται. ἴθι δή ‐ καλῶσ γὰρ ἄρτι ὑφηγήσω ‐ πειρῶ μιμούμενοσ τὴν περὶ τῶν δυνάμεων ἀπόκρισιν, ὥσπερ ταύτασ πολλὰσ οὔσασ ἑνὶ εἴδει περιέλαβεσ, οὕτω καὶ τὰσ πολλὰσ ἐπιστήμασ ἑνὶ λόγῳ προσειπεῖν.

ἀλλ’ εὖ ἴσθι, ὦ Σώκρατεσ, πολλάκισ δὴ αὐτὸ ἐπεχείρησα σκέψασθαι, ἀκούων τὰσ παρὰ σοῦ ἀποφερομένασ ἐρωτήσεισ.

ἀλλὰ γὰρ οὔτ’ αὐτὸσ δύναμαι πεῖσαι ἐμαυτὸν ὡσ ἱκανῶσ τι λέγω οὔτ’ ἄλλου ἀκοῦσαι λέγοντοσ οὕτωσ ὡσ σὺ διακελεύῃ, οὐ μὲν δὴ αὖ οὐδ’ ἀπαλλαγῆναι τοῦ μέλειν. ὠδίνεισ γάρ, ὦ φίλε Θεαίτητε, διὰ τὸ μὴ κενὸσ ἀλλ’ ἐγκύμων εἶναι. οὐκ οἶδα, ὦ Σώκρατεσ· ὃ μέντοι πέπονθα λέγω. εἶτα, ὦ καταγέλαστε, οὐκ ἀκήκοασ ὡσ ἐγώ εἰμι ὑὸσ μαίασ μάλα γενναίασ τε καὶ βλοσυρᾶσ, Φαιναρέτησ;

ἤδη τοῦτό γε ἤκουσα. ἆρα καὶ ὅτι ἐπιτηδεύω τὴν αὐτὴν τέχνην ἀκήκοασ; οὐδαμῶσ. ἀλλ’ εὖ ἴσθ’ ὅτι· μὴ μέντοι μου κατείπῃσ πρὸσ τοὺσ ἄλλουσ. λέληθα γάρ, ὦ ἑταῖρε, ταύτην ἔχων τὴν τέχνην· οἱ δέ, ἅτε οὐκ εἰδότεσ, τοῦτο μὲν οὐ λέγουσι περὶ ἐμοῦ, ὅτι δὲ ἀτοπώτατόσ εἰμι καὶ ποιῶ τοὺσ ἀνθρώπουσ ἀπορεῖν. ἦ καὶ τοῦτο ἀκήκοασ; ἔγωγε.

εἴπω οὖν σοι τὸ αἴτιον; πάνυ μὲν οὖν. ἐννόησον δὴ τὸ περὶ τὰσ μαίασ ἅπαν ὡσ ἔχει, καὶ ῥᾷον μαθήσῃ ὃ βούλομαι. οἶσθα γάρ που ὡσ οὐδεμία αὐτῶν ἔτι αὐτὴ κυϊσκομένη τε καὶ τίκτουσα ἄλλασ μαιεύεται, ἀλλ’ αἱ ἤδη ἀδύνατοι τίκτειν. πάνυ μὲν οὖν. αἰτίαν δέ γε τούτου φασὶν εἶναι τὴν Ἄρτεμιν, ὅτι ἄλοχοσ οὖσα τὴν λοχείαν εἴληχε. στερίφαισ μὲν οὖν ἄρα οὐκ ἔδωκε μαιεύεσθαι, ὅτι ἡ ἀνθρωπίνη φύσισ ἀσθενεστέρα ἢ λαβεῖν τέχνην ὧν ἂν ᾖ ἄπειροσ· ταῖσ δὲ δι’ ἡλικίαν ἀτόκοισ προσέταξε τιμῶσα τὴν αὑτῆσ ὁμοιότητα.

εἰκόσ. οὐκοῦν καὶ τόδε εἰκόσ τε καὶ ἀναγκαῖον, τὰσ κυούσασ καὶ μὴ γιγνώσκεσθαι μᾶλλον ὑπὸ τῶν μαιῶν ἢ τῶν ἄλλων; πάνυ γε. καὶ μὴν καὶ διδοῦσαί γε αἱ μαῖαι φαρμάκια καὶ ἐπᾴδουσαι δύνανται ἐγείρειν τε τὰσ ὠδῖνασ καὶ μαλθακωτέρασ ἂν βούλωνται ποιεῖν, καὶ τίκτειν τε δὴ τὰσ δυστοκούσασ, καὶ ἐὰν νέον ὂν δόξῃ ἀμβλίσκειν, ἀμβλίσκουσιν; ἔστι ταῦτα.

ἆρ’ οὖν ἔτι καὶ τόδε αὐτῶν ᾔσθησαι, ὅτι καὶ προμνήστριαί εἰσι δεινόταται, ὡσ πάσσοφοι οὖσαι περὶ τοῦ γνῶναι ποίαν χρὴ ποίῳ ἀνδρὶ συνοῦσαν ὡσ ἀρίστουσ παῖδασ τίκτειν; οὐ πάνυ τοῦτο οἶδα. ἀλλ’ ἴσθ’ ὅτι ἐπὶ τούτῳ μεῖζον φρονοῦσιν ἢ ἐπὶ τῇ ὀμφαλητομίᾳ. ἐννόει γάρ· τῆσ αὐτῆσ ἢ ἄλλησ οἰεί τέχνησ εἶναι θεραπείαν τε καὶ συγκομιδὴν τῶν ἐκ γῆσ καρπῶν καὶ αὖ τὸ γιγνώσκειν εἰσ ποίαν γῆν ποῖον φυτόν τε καὶ σπέρμα καταβλητέον;

οὔκ, ἀλλὰ τῆσ αὐτῆσ. εἰσ γυναῖκα δέ, ὦ φίλε, ἄλλην μὲν οἰεί τοῦ τοιούτου, ἄλλην δὲ συγκομιδῆσ; οὔκουν εἰκόσ γε. οὐ γάρ.

ἀλλὰ διὰ τὴν ἄδικόν τε καὶ ἄτεχνον συναγωγὴν ἀνδρὸσ καὶ γυναικόσ, ᾗ δὴ προαγωγία ὄνομα, φεύγουσι καὶ τὴν προμνηστικὴν ἅτε σεμναὶ οὖσαι αἱ μαῖαι, φοβούμεναι μὴ εἰσ ἐκείνην τὴν αἰτίαν διὰ ταύτην ἐμπέσωσιν· ἐπεὶ ταῖσ γε ὄντωσ μαίαισ μόναισ που προσήκει καὶ προμνήσασθαι ὀρθῶσ. φαίνεται. τὸ μὲν τοίνυν τῶν μαιῶν τοσοῦτον, ἔλαττον δὲ τοῦ ἐμοῦ δράματοσ. οὐ γὰρ πρόσεστι γυναιξὶν ἐνίοτε μὲν εἴδωλα τίκτειν, ἔστι δ’ ὅτε ἀληθινά, τοῦτο δὲ μὴ ῥᾴδιον εἶναι διαγνῶναι. εἰ γὰρ προσῆν, μέγιστόν τε καὶ κάλλιστον ἔργον ἦν ἂν ταῖσ μαίαισ τὸ κρίνειν τὸ ἀληθέσ τε καὶ μή·

ἢ οὐκ οἰεί; ἔγωγε. τῇ δέ γ’ ἐμῇ τέχνῃ τῆσ μαιεύσεωσ τὰ μὲν ἄλλα ὑπάρχει ὅσα ἐκείναισ, διαφέρει δὲ τῷ τε ἄνδρασ ἀλλὰ μὴ γυναῖκασ μαιεύεσθαι καὶ τῷ τὰσ ψυχὰσ αὐτῶν τικτούσασ ἐπισκοπεῖν ἀλλὰ μὴ τὰ σώματα. μέγιστον δὲ τοῦτ’ ἔνι τῇ ἡμετέρᾳ τέχνῃ, βασανίζειν δυνατὸν εἶναι παντὶ τρόπῳ πότερον εἴδωλον καὶ ψεῦδοσ ἀποτίκτει τοῦ νέου ἡ διάνοια ἢ γόνιμόν τε καὶ ἀληθέσ. ἐπεὶ τόδε γε καὶ ἐμοὶ ὑπάρχει ὅπερ ταῖσ μαίαισ· ἄγονόσ εἰμι σοφίασ, καὶ ὅπερ ἤδη πολλοί μοι ὠνείδισαν, ὡσ τοὺσ μὲν ἄλλουσ ἐρωτῶ, αὐτὸσ δὲ οὐδὲν ἀποφαίνομαι περὶ οὐδενὸσ διὰ τὸ μηδὲν ἔχειν σοφόν, ἀληθὲσ ὀνειδίζουσιν.

τὸ δὲ αἴτιον τούτου τόδε· μαιεύεσθαί με ὁ θεὸσ ἀναγκάζει, γεννᾶν δὲ ἀπεκώλυσεν. εἰμὶ δὴ οὖν αὐτὸσ μὲν οὐ πάνυ τι σοφόσ, οὐδέ τί μοι ἔστιν εὑρ́ημα τοιοῦτον γεγονὸσ τῆσ ἐμῆσ ψυχῆσ ἔκγονον· οἱ δ’ ἐμοὶ συγγιγνόμενοι τὸ μὲν πρῶτον φαίνονται ἔνιοι μὲν καὶ πάνυ ἀμαθεῖσ, πάντεσ δὲ προϊούσησ τῆσ συνουσίασ, οἷσπερ ἂν ὁ θεὸσ παρείκῃ, θαυμαστὸν ὅσον ἐπιδιδόντεσ, ὡσ αὑτοῖσ τε καὶ τοῖσ ἄλλοισ δοκοῦσι·

καὶ τοῦτο ἐναργὲσ ὅτι παρ’ ἐμοῦ οὐδὲν πώποτε μαθόντεσ, ἀλλ’ αὐτοὶ παρ’ αὑτῶν πολλὰ καὶ καλὰ εὑρόντεσ τε καὶ τεκόντεσ. τῆσ μέντοι μαιείασ ὁ θεόσ τε καὶ ἐγὼ αἴτιοσ. ὧδε δὲ δῆλον·

πολλοὶ ἤδη τοῦτο ἀγνοήσαντεσ καὶ ἑαυτοὺσ αἰτιασάμενοι, ἐμοῦ δὲ καταφρονήσαντεσ, ἢ αὐτοὶ ἢ ὑπ’ ἄλλων πεισθέντεσ ἀπῆλθον πρῳαίτερον τοῦ δέοντοσ, ἀπελθόντεσ δὲ τά τε λοιπὰ ἐξήμβλωσαν διὰ πονηρὰν συνουσίαν καὶ τὰ ὑπ’ ἐμοῦ μαιευθέντα κακῶσ τρέφοντεσ ἀπώλεσαν, ψευδῆ καὶ εἴδωλα περὶ πλείονοσ ποιησάμενοι τοῦ ἀληθοῦσ, τελευτῶντεσ δ’ αὑτοῖσ τε καὶ τοῖσ ἄλλοισ ἔδοξαν ἀμαθεῖσ εἶναι. ὧν εἷσ γέγονεν Ἀριστείδησ ὁ Λυσιμάχου καὶ ἄλλοι πάνυ πολλοί·

οὕσ, ὅταν πάλιν ἔλθωσι δεόμενοι τῆσ ἐμῆσ συνουσίασ καὶ θαυμαστὰ δρῶντεσ, ἐνίοισ μὲν τὸ γιγνόμενόν μοι δαιμόνιον ἀποκωλύει συνεῖναι, ἐνίοισ δὲ ἐᾷ, καὶ πάλιν οὗτοι ἐπιδιδόασι. πάσχουσι δὲ δὴ οἱ ἐμοὶ συγγιγνόμενοι καὶ τοῦτο ταὐτὸν ταῖσ τικτούσαισ· ὠδίνουσι γὰρ καὶ ἀπορίασ ἐμπίμπλανται νύκτασ τε καὶ ἡμέρασ πολὺ μᾶλλον ἢ ’κεῖναι· ταύτην δὲ τὴν ὠδῖνα ἐγείρειν τε καὶ ἀποπαύειν ἡ ἐμὴ τέχνη δύναται. καὶ οὗτοι μὲν δὴ οὕτωσ.

ἐνίοισ δέ, ὦ Θεαίτητε, οἳ ἄν μοι μὴ δόξωσί πωσ ἐγκύμονεσ εἶναι, γνοὺσ ὅτι οὐδὲν ἐμοῦ δέονται, πάνυ εὐμενῶσ προμνῶμαι καί, σὺν θεῷ εἰπεῖν, πάνυ ἱκανῶσ τοπάζω οἷσ ἂν συγγενόμενοι ὄναιντο· ὧν πολλοὺσ μὲν δὴ ἐξέδωκα προδίκῳ, πολλοὺσ δὲ ἄλλοισ σοφοῖσ τε καὶ θεσπεσίοισ ἀνδράσι. ταῦτα δή σοι, ὦ ἄριστε, ἕνεκα τοῦδε ἐμήκυνα· ὑποπτεύω σε, ὥσπερ καὶ αὐτὸσ οἰεί, ὠδίνειν τι κυοῦντα ἔνδον. προσφέρου οὖν πρόσ με ὡσ πρὸσ μαίασ ὑὸν καὶ αὐτὸν μαιευτικόν, καὶ ἃ ἂν ἐρωτῶ προθυμοῦ ὅπωσ οἱο͂́σ τ’ εἶ οὕτωσ ἀποκρίνασθαι· καὶ ἐὰν ἄρα σκοπούμενόσ τι ὧν ἂν λέγῃσ ἡγήσωμαι εἴδωλον καὶ μὴ ἀληθέσ, εἶτα ὑπεξαιρῶμαι καὶ ἀποβάλλω, μὴ ἀγρίαινε ὥσπερ αἱ πρωτοτόκοι περὶ τὰ παιδία.

πολλοὶ γὰρ ἤδη, ὦ θαυμάσιε, πρόσ με οὕτω διετέθησαν, ὥστε ἀτεχνῶσ δάκνειν ἕτοιμοι εἶναι, ἐπειδάν τινα λῆρον αὐτῶν ἀφαιρῶμαι, καὶ οὐκ οἰόνταί με εὐνοίᾳ τοῦτο ποιεῖν, πόρρω ὄντεσ τοῦ εἰδέναι ὅτι οὐδεὶσ θεὸσ δύσνουσ ἀνθρώποισ, οὐδ’ ἐγὼ δυσνοίᾳ τοιοῦτον οὐδὲν δρῶ, ἀλλά μοι ψεῦδόσ τε συγχωρῆσαι καὶ ἀληθὲσ ἀφανίσαι οὐδαμῶσ θέμισ. πάλιν δὴ οὖν ἐξ ἀρχῆσ, ὦ Θεαίτητε, ὅτι ποτ’ ἐστὶν ἐπιστήμη, πειρῶ λέγειν·

ὡσ δ’ οὐχ οἱο͂́σ τ’ εἶ, μηδέποτ’ εἴπῃσ. ἐὰν γὰρ θεὸσ ἐθέλῃ καὶ ἀνδρίζῃ, οἱο͂́σ τ’ ἔσῃ. ἀλλὰ μέντοι, ὦ Σώκρατεσ, σοῦ γε οὕτω παρακελευομένου αἰσχρὸν μὴ οὐ παντὶ τρόπῳ προθυμεῖσθαι ὅτι τισ ἔχει λέγειν. δοκεῖ οὖν μοι ὁ ἐπιστάμενόσ τι αἰσθάνεσθαι τοῦτο ὃ ἐπίσταται, καὶ ὥσ γε νυνὶ φαίνεται, οὐκ ἄλλο τί ἐστιν ἐπιστήμη ἢ αἴσθησισ.

εὖ γε καὶ γενναίωσ, ὦ παῖ· χρὴ γὰρ οὕτωσ ἀποφαινόμενον λέγειν. ἀλλὰ φέρε δὴ αὐτὸ κοινῇ σκεψώμεθα, γόνιμον ἢ ἀνεμιαῖον τυγχάνει ὄν. αἴσθησισ, φῄσ, ἐπιστήμη; ναί. κινδυνεύεισ μέντοι λόγον οὐ φαῦλον εἰρηκέναι περὶ ἐπιστήμησ, ἀλλ’ ὃν ἔλεγε καὶ Πρωταγόρασ. τρόπον δέ τινα ἄλλον εἴρηκε τὰ αὐτὰ ταῦτα.

φησὶ γάρ που "πάντων χρημάτων μέτρον" ἄνθρωπον εἶναι, "τῶν μὲν ὄντων ὡσ ἔστι, τῶν δὲ μὴ ὄντων ὡσ οὐκ ἔστιν. " ἀνέγνωκασ γάρ που; ἀνέγνωκα καὶ πολλάκισ. οὐκοῦν οὕτω πωσ λέγει, ὡσ οἱᾶ μὲν ἕκαστα ἐμοὶ φαίνεται τοιαῦτα μὲν ἔστιν ἐμοί, οἱᾶ δὲ σοί, τοιαῦτα δὲ αὖ σοί· ἄνθρωποσ δὲ σύ τε κἀγώ; λέγει γὰρ οὖν οὕτω. εἰκὸσ μέντοι σοφὸν ἄνδρα μὴ ληρεῖν·

ἐπακολουθήσωμεν οὖν αὐτῷ. ἆρ’ οὐκ ἐνίοτε πνέοντοσ ἀνέμου τοῦ αὐτοῦ ὁ μὲν ἡμῶν ῥιγῷ, ὁ δ’ οὔ; καὶ ὁ μὲν ἠρέμα, ὁ δὲ σφόδρα; καὶ μάλα. πότερον οὖν τότε αὐτὸ ἐφ’ ἑαυτοῦ τὸ πνεῦμα ψυχρὸν ἢ οὐ ψυχρὸν φήσομεν; ἢ πεισόμεθα τῷ Πρωταγόρᾳ ὅτι τῷ μὲν ῥιγῶντι ψυχρόν, τῷ δὲ μὴ οὔ; ἐοίκεν. οὐκοῦν καὶ φαίνεται οὕτω ἑκατέρῳ; ναί. τὸ δέ γε "φαίνεται" αἰσθάνεσθαί ἐστιν; ἔστιν γάρ. φαντασία ἄρα καὶ αἴσθησισ ταὐτὸν ἔν τε θερμοῖσ καὶ πᾶσι τοῖσ τοιούτοισ.

οἱᾶ γὰρ αἰσθάνεται ἕκαστοσ, τοιαῦτα ἑκάστῳ καὶ κινδυνεύει εἶναι. ἐοίκεν. αἴσθησισ ἄρα τοῦ ὄντοσ ἀεί ἐστιν καὶ ἀψευδὲσ ὡσ ἐπιστήμη οὖσα. φαίνεται. ἆρ’ οὖν πρὸσ Χαρίτων πάσσοφόσ τισ ἦν ὁ Πρωταγόρασ, καὶ τοῦτο ἡμῖν μὲν ᾐνίξατο τῷ πολλῷ συρφετῷ, τοῖσ δὲ μαθηταῖσ ἐν ἀπορρήτῳ τὴν ἀλήθειαν ἔλεγεν; πῶσ δή, ὦ Σώκρατεσ, τοῦτο λέγεισ;

ἐγὼ ἐρῶ καὶ μάλ’ οὐ φαῦλον λόγον, ὡσ ἄρα ἓν μὲν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ οὐδέν ἐστιν, οὐδ’ ἄν τι προσείποισ ὀρθῶσ οὐδ’ ὁποιονοῦν τι, ἀλλ’ ἐὰν ὡσ μέγα προσαγορεύῃσ, καὶ σμικρὸν φανεῖται, καὶ ἐὰν βαρύ, κοῦφον, σύμπαντά τε οὕτωσ, ὡσ μηδενὸσ ὄντοσ ἑνὸσ μήτε τινὸσ μήτε ὁποιουοῦν· ἐκ δὲ δὴ φορᾶσ τε καὶ κινήσεωσ καὶ κράσεωσ πρὸσ ἄλληλα γίγνεται πάντα ἃ δή φαμεν εἶναι, οὐκ ὀρθῶσ προσαγορεύοντεσ· ἔστι μὲν γὰρ οὐδέποτ’ οὐδέν, ἀεὶ δὲ γίγνεται.

καὶ περὶ τούτου πάντεσ ἑξῆσ οἱ σοφοὶ πλὴν Παρμενίδου συμφερέσθων, Πρωταγόρασ τε καὶ Ἡράκλειτοσ καὶ Ἐμπεδοκλῆσ, καὶ τῶν ποιητῶν οἱ ἄκροι τῆσ ποιήσεωσ ἑκατέρασ, κωμῳδίασ μὲν Ἐπίχαρμοσ, τραγῳδίασ δὲ Ὅμηροσ, <ὃσ> εἰπών ‐ Ὠκεανόν τε θεῶν γένεσιν καὶ μητέρα Τηθύνπάντα εἴρηκεν ἔκγονα ῥοῆσ τε καὶ κινήσεωσ· ἢ οὐ δοκεῖ τοῦτο λέγειν; ἔμοιγε. τίσ οὖν ἂν ἔτι πρόσ γε τοσοῦτον στρατόπεδον καὶ στρατηγὸν Ὅμηρον δύναιτο ἀμφισβητήσασ μὴ οὐ καταγέλαστοσ γενέσθαι;

οὐ ῥᾴδιον, ὦ Σώκρατεσ. οὐ γάρ, ὦ Θεαίτητε. ἐπεὶ καὶ τάδε τῷ λόγῳ σημεῖα ἱκανά, ὅτι τὸ μὲν εἶναι δοκοῦν καὶ τὸ γίγνεσθαι κίνησισ παρέχει, τὸ δὲ μὴ εἶναι καὶ ἀπόλλυσθαι ἡσυχία· τὸ γὰρ θερμόν τε καὶ πῦρ, ὃ δὴ καὶ τἆλλα γεννᾷ καὶ ἐπιτροπεύει, αὐτὸ γεννᾶται ἐκ φορᾶσ καὶ τρίψεωσ· τούτω δὲ κινήσεισ. ἢ οὐχ αὗται γενέσεισ πυρόσ; αὗται μὲν οὖν.

καὶ μὴν τό γε τῶν ζῴων γένοσ ἐκ τῶν αὐτῶν τούτων φύεται. πῶσ δ’ οὔ; τί δέ; ἡ τῶν σωμάτων ἕξισ οὐχ ὑπὸ ἡσυχίασ μὲν καὶ ἀργίασ διόλλυται, ὑπὸ γυμνασίων δὲ καὶ κινήσεωσ ἐπὶ πολὺ σῴζεται; ναί. ἡ δ’ ἐν τῇ ψυχῇ ἕξισ οὐχ ὑπὸ μαθήσεωσ μὲν καὶ μελέτησ, κινήσεων ὄντων, κτᾶταί τε μαθήματα καὶ σῴζεται καὶ γίγνεται βελτίων, ὑπὸ δ’ ἡσυχίασ, ἀμελετησίασ τε καὶ ἀμαθίασ οὔσησ, οὔτε τι μανθάνει ἅ τε ἂν μάθῃ ἐπιλανθάνεται; καὶ μάλα.

τὸ μὲν ἄρα ἀγαθὸν κίνησισ κατά τε ψυχὴν καὶ κατὰ σῶμα, τὸ δὲ τοὐναντίον; ἐοίκεν. ἔτι οὖν σοι λέγω νηνεμίασ τε καὶ γαλήνασ καὶ ὅσα τοιαῦτα, ὅτι αἱ μὲν ἡσυχίαι σήπουσι καὶ ἀπολλύασι, τὰ δ’ ἕτερα σῴζει; καὶ ἐπὶ τούτοισ τὸν κολοφῶνα, ἀναγκάζω προσβιβάζω τὴν χρυσῆν σειρὰν ὡσ οὐδὲν ἄλλο ἢ τὸν ἥλιον Ὅμηροσ λέγει, καὶ δηλοῖ ὅτι ἑώσ μὲν ἂν ἡ περιφορὰ ᾖ κινουμένη καὶ ὁ ἥλιοσ, πάντα ἔστι καὶ σῴζεται τὰ ἐν θεοῖσ τε καὶ ἀνθρώποισ, εἰ δὲ σταίη τοῦτο ὥσπερ δεθέν, πάντα χρήματ’ ἂν διαφθαρείη καὶ γένοιτ’ ἂν τὸ λεγόμενον ἄνω κάτω πάντα; ἀλλ’ ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ, ταῦτα δηλοῦν ἅπερ λέγεισ.

ὑπόλαβε τοίνυν, ὦ ἄριστε, οὑτωσί· κατὰ τὰ ὄμματα πρῶτον, ὃ δὴ καλεῖσ χρῶμα λευκόν, μὴ εἶναι αὐτὸ ἕτερόν τι ἔξω τῶν σῶν ὀμμάτων μηδ’ ἐν τοῖσ ὄμμασι μηδέ τιν’ αὐτῷ χώραν ἀποτάξῃσ· ἤδη γὰρ ἂν εἰή τε δήπου ἐν τάξει καὶ μένον καὶ οὐκ ἂν ἐν γενέσει γίγνοιτο.

ἀλλὰ πῶσ; ἑπώμεθα τῷ ἄρτι λόγῳ, μηδὲν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἓν ὂν τιθέντεσ· καὶ ἡμῖν οὕτω μέλαν τε καὶ λευκὸν καὶ ὁτιοῦν ἄλλο χρῶμα ἐκ τῆσ προσβολῆσ τῶν ὀμμάτων πρὸσ τὴν προσήκουσαν φορὰν φανεῖται γεγενημένον, καὶ ὃ δὴ ἕκαστον εἶναί φαμεν χρῶμα οὔτε τὸ προσβάλλον οὔτε τὸ προσβαλλόμενον ἔσται, ἀλλὰ μεταξύ τι ἑκάστῳ ἴδιον γεγονόσ· ἢ σὺ διισχυρίσαιο ἂν ὡσ οἱο͂ν σοὶ φαίνεται ἕκαστον χρῶμα, τοιοῦτον καὶ κυνὶ καὶ ὁτῳοῦν ζῴῳ;

μὰ Δί’ οὐκ ἔγωγε. τί δέ; ἄλλῳ ἀνθρώπῳ ἆρ’ ὅμοιον καὶ σοὶ φαίνεται ὁτιοῦν; ἔχεισ τοῦτο ἰσχυρῶσ, ἢ πολὺ μᾶλλον ὅτι οὐδὲ σοὶ αὐτῷ ταὐτὸν διὰ τὸ μηδέποτε ὁμοίωσ αὐτὸν σεαυτῷ ἔχειν; τοῦτο μᾶλλόν μοι δοκεῖ ἢ ἐκεῖνο. οὐκοῦν εἰ μὲν ᾧ παραμετρούμεθα ἢ οὗ ἐφαπτόμεθα μέγα ἢ λευκὸν ἢ θερμὸν ἦν, οὐκ ἄν ποτε ἄλλῳ προσπεσὸν ἄλλο ἂν ἐγεγόνει, αὐτό γε μηδὲν μεταβάλλον·

εἰ δὲ αὖ τὸ παραμετρούμενον ἢ ἐφαπτόμενον ἕκαστον ἦν τούτων, οὐκ ἂν αὖ ἄλλου προσελθόντοσ ἤ τι παθόντοσ αὐτὸ μηδὲν παθὸν ἄλλο ἂν ἐγένετο. ἐπεὶ νῦν γε, ὦ φίλε, θαυμαστά τε καὶ γελοῖα εὐχερῶσ πωσ ἀναγκαζόμεθα λέγειν, ὡσ φαίη ἂν Πρωταγόρασ τε καὶ πᾶσ ὁ τὰ αὐτὰ ἐκείνῳ ἐπιχειρῶν λέγειν. πῶσ δὴ καὶ ποῖα λέγεισ; σμικρὸν λαβὲ παράδειγμα, καὶ πάντα εἴσῃ ἃ βούλομαι.

ἀστραγάλουσ γάρ που ἕξ, ἂν μὲν τέτταρασ αὐτοῖσ προσενέγκῃσ, πλείουσ φαμὲν εἶναι τῶν τεττάρων καὶ ἡμιολίουσ, ἐὰν δὲ δώδεκα, ἐλάττουσ καὶ ἡμίσεισ, καὶ οὐδὲ ἀνεκτὸν ἄλλωσ λέγειν· ἢ σὺ ἀνέξῃ; οὐκ ἔγωγε. τί οὖν; ἄν σε Πρωταγόρασ ἔρηται ἤ τισ ἄλλοσ· "ὦ Θεαίτητε, ἔσθ’ ὅπωσ τι μεῖζον ἢ πλέον γίγνεται ἄλλωσ ἢ αὐξηθέν; τί ἀποκρινῇ; ἐὰν μέν, ὦ Σώκρατεσ, τὸ δοκοῦν πρὸσ τὴν νῦν ἐρώτησιν ἀποκρίνωμαι, ὅτι οὐκ ἔστιν· ἐὰν δὲ πρὸσ τὴν προτέραν, φυλάττων μὴ ἐναντία εἴπω, ὅτι ἔστιν.

εὖ γε νὴ τὴν Ἥραν, ὦ φίλε, καὶ θείωσ. ἀτάρ, ὡσ ἐοίκεν, ἐὰν ἀποκρίνῃ ὅτι ἔστιν, Εὐριπίδειόν τι συμβήσεται· ἡ μὲν γὰρ γλῶττα ἀνέλεγκτοσ ἡμῖν ἔσται, ἡ δὲ φρὴν οὐκ ἀνέλεγκτοσ. ἀληθῆ. οὐκοῦν εἰ μὲν δεινοὶ καὶ σοφοὶ ἐγώ τε καὶ σὺ ἦμεν, πάντα τὰ τῶν φρενῶν ἐξητακότεσ, ἤδη ἂν τὸ λοιπὸν ἐκ περιουσίασ ἀλλήλων ἀποπειρώμενοι, συνελθόντεσ σοφιστικῶσ εἰσ μάχην τοιαύτην, ἀλλήλων τοὺσ λόγουσ τοῖσ λόγοισ ἐκρούομεν· νῦν δὲ ἅτε ἰδιῶται πρῶτον βουλησόμεθα θεάσασθαι αὐτὰ πρὸσ αὑτὰ τί ποτ’ ἐστὶν ἃ διανοούμεθα, πότερον ἡμῖν ἀλλήλοισ συμφωνεῖ ἢ οὐδ’ ὁπωστιοῦν.

πάνυ μὲν οὖν ἔγωγε τοῦτ’ ἂν βουλοίμην. καὶ μὴν ἐγώ. ὅτε δ’ οὕτωσ ἔχει, ἄλλο τι ἢ ἠρέμα, ὡσ πάνυ πολλὴν σχολὴν ἄγοντεσ, πάλιν ἐπανασκεψόμεθα, οὐ δυσκολαίνοντεσ ἀλλὰ τῷ ὄντι ἡμᾶσ αὐτοὺσ ἐξετάζοντεσ, ἅττα ποτ’ ἐστὶ ταῦτα τὰ φάσματα ἐν ἡμῖν; ὧν πρῶτον ἐπισκοποῦντεσ φήσομεν, ὡσ ἐγὼ οἶμαι, μηδέποτε μηδὲν ἂν μεῖζον μηδὲ ἔλαττον γενέσθαι μήτε ὄγκῳ μήτε ἀριθμῷ, ἑώσ ἴσον εἰή αὐτὸ ἑαυτῷ.

οὐχ οὕτωσ; ναί. δεύτερον δέ γε, ᾧ μήτε προστιθοῖτο μήτε ἀφαιροῖτο, τοῦτο μήτε αὐξάνεσθαί ποτε μήτε φθίνειν, ἀεὶ δὲ ἴσον εἶναι. κομιδῇ μὲν οὖν. ἆρ’ οὖν οὐ καὶ τρίτον, ὃ μὴ πρότερον ἦν, ὕστερον ἀλλὰ τοῦτο εἶναι ἄνευ τοῦ γενέσθαι καὶ γίγνεσθαι ἀδύνατον;

δοκεῖ γε δή. ταῦτα δή, οἰόμαι, ὁμολογήματα τρία μάχεται αὐτὰ αὑτοῖσ ἐν τῇ ἡμετέρᾳ ψυχῇ, ὅταν τὰ περὶ τῶν ἀστραγάλων λέγωμεν, ἢ ὅταν φῶμεν ἐμὲ τηλικόνδε ὄντα, μήτε αὐξηθέντα μήτε τοὐναντίον παθόντα, ἐν ἐνιαυτῷ σοῦ τοῦ νέου νῦν μὲν μείζω εἶναι, ὕστερον δὲ ἐλάττω, μηδὲν τοῦ ἐμοῦ ὄγκου ἀφαιρεθέντοσ ἀλλὰ σοῦ αὐξηθέντοσ. εἰμὶ γὰρ δὴ ὕστερον ὃ πρότερον οὐκ ἦ, οὐ γενόμενοσ·

ἄνευ γὰρ τοῦ γίγνεσθαι γενέσθαι ἀδύνατον, μηδὲν δὲ ἀπολλὺσ τοῦ ὄγκου οὐκ ἄν ποτε ἐγιγνόμην ἐλάττων. καὶ ἄλλα δὴ μυρία ἐπὶ μυρίοισ οὕτωσ ἔχει, εἴπερ καὶ ταῦτα παραδεξόμεθα. ἕπῃ γάρ που, ὦ Θεαίτητε· δοκεῖσ γοῦν μοι οὐκ ἄπειροσ τῶν τοιούτων εἶναι. καὶ νὴ τοὺσ θεούσ γε, ὦ Σώκρατεσ, ὑπερφυῶσ ὡσ θαυμάζω τί ποτ’ ἐστὶ ταῦτα, καὶ ἐνίοτε ὡσ ἀληθῶσ βλέπων εἰσ αὐτὰ σκοτοδινιῶ. Θεόδωροσ γάρ, ὦ φίλε, φαίνεται οὐ κακῶσ τοπάζειν περὶ τῆσ φύσεώσ σου.

μάλα γὰρ φιλοσόφου τοῦτο τὸ πάθοσ, τὸ θαυμάζειν· οὐ γὰρ ἄλλη ἀρχὴ φιλοσοφίασ ἢ αὕτη, καὶ ἐοίκεν ὁ τὴν Ἶριν Θαύμαντοσ ἔκγονον φήσασ οὐ κακῶσ γενεαλογεῖν. ἀλλὰ πότερον μανθάνεισ ἤδη δι’ ὃ ταῦτα τοιαῦτ’ ἐστὶν ἐξ ὧν τὸν Πρωταγόραν φαμὲν λέγειν, ἢ οὔπω; οὔπω μοι δοκῶ. χάριν οὖν μοι εἴσῃ ἐάν σοι ἀνδρόσ, μᾶλλον δὲ ἀνδρῶν ὀνομαστῶν τῆσ διανοίασ τὴν ἀλήθειαν ἀποκεκρυμμένην συνεξερευνήσωμαι αὐτῶν; πῶσ γὰρ οὐκ εἴσομαι, καὶ πάνυ γε πολλήν;

ἄθρει δὴ περισκοπῶν μή τισ τῶν ἀμυήτων ἐπακούῃ. εἰσὶν δὲ οὗτοι οἱ οὐδὲν ἄλλο οἰόμενοι εἶναι ἢ οὗ ἂν δύνωνται ἀπρὶξ τοῖν χεροῖν λαβέσθαι, πράξεισ δὲ καὶ γενέσεισ καὶ πᾶν τὸ ἀόρατον οὐκ ἀποδεχόμενοι ὡσ ἐν οὐσίασ μέρει. καὶ μὲν δή, ὦ Σώκρατεσ, σκληρούσ γε λέγεισ καὶ ἀντιτύπουσ ἀνθρώπουσ. εἰσὶν γάρ, ὦ παῖ, μάλ’ εὖ ἄμουσοι·

ἇλλοι δὲ πολὺ κομψότεροι, ὧν μέλλω σοι τὰ μυστήρια λέγειν. ἀρχὴ δέ, ἐξ ἧσ καὶ ἃ νυνδὴ ἐλέγομεν πάντα ἤρτηται, ἥδε αὐτῶν, ὡσ τὸ πᾶν κίνησισ ἦν καὶ ἄλλο παρὰ τοῦτο οὐδέν, τῆσ δὲ κινήσεωσ δύο εἴδη, πλήθει μὲν ἄπειρον ἑκάτερον, δύναμιν δὲ τὸ μὲν ποιεῖν ἔχον, τὸ δὲ πάσχειν. ἐκ δὲ τῆσ τούτων ὁμιλίασ τε καὶ τρίψεωσ πρὸσ ἄλληλα γίγνεται ἔκγονα πλήθει μὲν ἄπειρα, δίδυμα δέ, τὸ μὲν αἰσθητόν, τὸ δὲ αἴσθησισ, ἀεὶ συνεκπίπτουσα καὶ γεννωμένη μετὰ τοῦ αἰσθητοῦ. αἱ μὲν οὖν αἰσθήσεισ τὰ τοιάδε ἡμῖν ἔχουσιν ὀνόματα, ὄψεισ τε καὶ ἀκοαὶ καὶ ὀσφρήσεισ καὶ ψύξεισ τε καὶ καύσεισ καὶ ἡδοναί γε δὴ καὶ λῦπαι καὶ ἐπιθυμίαι καὶ φόβοι κεκλημέναι καὶ ἄλλαι, ἀπέραντοι μὲν αἱ ἀνώνυμοι, παμπληθεῖσ δὲ αἱ ὠνομασμέναι· τὸ δ’ αὖ αἰσθητὸν γένοσ τούτων ἑκάσταισ ὁμόγονον, ὄψεσι μὲν χρώματα παντοδαπαῖσ παντοδαπά, ἀκοαῖσ δὲ ὡσαύτωσ φωναί, καὶ ταῖσ ἄλλαισ αἰσθήσεσι τὰ ἄλλα αἰσθητὰ συγγενῆ γιγνόμενα.

τί δὴ οὖν ἡμῖν βούλεται οὗτοσ ὁ μῦθοσ, ὦ Θεαίτητε, πρὸσ τὰ πρότερα;

ἆρα ἐννοεῖσ; οὐ πάνυ, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλ’ ἄθρει ἐάν πωσ ἀποτελεσθῇ. βούλεται γὰρ δὴ λέγειν ὡσ ταῦτα πάντα μὲν ὥσπερ λέγομεν κινεῖται, τάχοσ δὲ καὶ βραδυτὴσ ἔνι τῇ κινήσει αὐτῶν. ὅσον μὲν οὖν βραδύ, ἐν τῷ αὐτῷ καὶ πρὸσ τὰ πλησιάζοντα τὴν κίνησιν ἴσχει καὶ οὕτω δὴ γεννᾷ, τὰ δὲ γεννώμενα οὕτω δὴ θάττω ἐστίν. φέρεται γὰρ καὶ ἐν φορᾷ αὐτῶν ἡ κίνησισ πέφυκεν. ἐπειδὰν οὖν ὄμμα καὶ ἄλλο τι τῶν τούτῳ συμμέτρων πλησιάσαν γεννήσῃ τὴν λευκότητά τε καὶ αἴσθησιν αὐτῇ σύμφυτον, ἃ οὐκ ἄν ποτε ἐγένετο ἑκατέρου ἐκείνων πρὸσ ἄλλο ἐλθόντοσ, τότε δὴ μεταξὺ φερομένων τῆσ μὲν ὄψεωσ πρὸσ τῶν ὀφθαλμῶν, τῆσ δὲ λευκότητοσ πρὸσ τοῦ συναποτίκτοντοσ τὸ χρῶμα, ὁ μὲν ὀφθαλμὸσ ἄρα ὄψεωσ ἔμπλεωσ ἐγένετο καὶ ὁρᾷ δὴ τότε καὶ ἐγένετο οὔ τι ὄψισ ἀλλ’ ὀφθαλμὸσ ὁρῶν, τὸ δὲ συγγεννῆσαν τὸ χρῶμα λευκότητοσ περιεπλήσθη καὶ ἐγένετο οὐ λευκότησ αὖ ἀλλὰ λευκόν, εἴτε ξύλον εἴτε λίθοσ εἴτε ὁτῳοῦν συνέβη χρῆμα χρωσθῆναι τῷ τοιούτῳ χρώματι.

καὶ τἆλλα δὴ οὕτω, σκληρὸν καὶ θερμὸν καὶ πάντα, τὸν αὐτὸν τρόπον ὑποληπτέον, αὐτὸ μὲν καθ’ αὑτὸ μηδὲν εἶναι, ὃ δὴ καὶ τότε ἐλέγομεν, ἐν δὲ τῇ πρὸσ ἄλληλα ὁμιλίᾳ πάντα γίγνεσθαι καὶ παντοῖα ἀπὸ τῆσ κινήσεωσ, ἐπεὶ καὶ τὸ ποιοῦν εἶναί τι καὶ τὸ πάσχον αὐτῶν ἐπὶ ἑνὸσ νοῆσαι, ὥσ φασιν, οὐκ εἶναι παγίωσ.

οὔτε γὰρ ποιοῦν ἐστί τι πρὶν ἂν τῷ πάσχοντι συνέλθῃ, οὔτε πάσχον πρὶν ἂν τῷ ποιοῦντι·

τό τέ τινι συνελθὸν καὶ ποιοῦν ἄλλῳ αὖ προσπεσὸν πάσχον ἀνεφάνη. ὥστε ἐξ ἁπάντων τούτων, ὅπερ ἐξ ἀρχῆσ ἐλέγομεν, οὐδὲν εἶναι ἓν αὐτὸ καθ’ αὑτό, ἀλλά τινι ἀεὶ γίγνεσθαι, τὸ δ’ εἶναι πανταχόθεν ἐξαιρετέον, οὐχ ὅτι ἡμεῖσ πολλὰ καὶ ἄρτι ἠναγκάσμεθα ὑπὸ συνηθείασ καὶ ἀνεπιστημοσύνησ χρῆσθαι αὐτῷ. τὸ δ’ οὐ δεῖ, ὡσ ὁ τῶν σοφῶν λόγοσ, οὔτε τι συγχωρεῖν οὔτε του οὔτ’ ἐμοῦ οὔτε τόδε οὔτ’ ἐκεῖνο οὔτε ἄλλο οὐδὲν ὄνομα ὅτι ἂν ἱστῇ, ἀλλὰ κατὰ φύσιν φθέγγεσθαι γιγνόμενα καὶ ποιούμενα καὶ ἀπολλύμενα καὶ ἀλλοιούμενα· ὡσ ἐάν τί τισ στήσῃ τῷ λόγῳ, εὐέλεγκτοσ ὁ τοῦτο ποιῶν.

δεῖ δὲ καὶ κατὰ μέροσ οὕτω λέγειν καὶ περὶ πολλῶν ἁθροισθέντων, ᾧ δὴ ἁθροίσματι ἄνθρωπόν τε τίθενται καὶ λίθον καὶ ἕκαστον ζῷόν τε καὶ εἶδοσ. ταῦτα δή, ὦ Θεαίτητε, ἆρ’ ἡδέα δοκεῖ σοι εἶναι, καὶ γεύοιο ἂν αὐτῶν ὡσ ἀρεσκόντων;

οὐκ οἶδα ἔγωγε, ὦ Σώκρατεσ· καὶ γὰρ οὐδὲ περὶ σοῦ δύναμαι κατανοῆσαι πότερα δοκοῦντά σοι λέγεισ αὐτὰ ἢ ἐμοῦ ἀποπειρᾷ. οὐ μνημονεύεισ, ὦ φίλε, ὅτι ἐγὼ μὲν οὔτ’ οἶδα οὔτε ποιοῦμαι τῶν τοιούτων οὐδὲν ἐμόν, ἀλλ’ εἰμὶ αὐτῶν ἄγονοσ, σὲ δὲ μαιεύομαι καὶ τούτου ἕνεκα ἐπᾴδω τε καὶ παρατίθημι ἑκάστων τῶν σοφῶν ἀπογεύσασθαι, ἑώσ ἂν εἰσ φῶσ τὸ σὸν δόγμα συνεξαγάγω· ἐξαχθέντοσ δὲ τότ’ ἤδη σκέψομαι εἴτ’ ἀνεμιαῖον εἴτε γόνιμον ἀναφανήσεται.

ἀλλὰ θαρρῶν καὶ καρτερῶν εὖ καὶ ἀνδρείωσ ἀποκρίνου ἃ ἂν φαίνηταί σοι περὶ ὧν ἂν ἐρωτῶ. ἐρώτα δή. λέγε τοίνυν πάλιν εἴ σοι ἀρέσκει τὸ μή τι εἶναι ἀλλὰ γίγνεσθαι ἀεὶ ἀγαθὸν καὶ καλὸν καὶ πάντα ἃ ἄρτι διῇμεν. ἀλλ’ ἔμοιγε, ἐπειδὴ σοῦ ἀκούω οὕτω διεξιόντοσ, θαυμασίωσ φαίνεται ὡσ ἔχειν λόγον καὶ ὑποληπτέον ᾗπερ διελήλυθασ. μὴ τοίνυν ἀπολίπωμεν ὅσον ἐλλεῖπον αὐτοῦ.

λείπεται δὲ ἐνυπνίων τε πέρι καὶ νόσων τῶν τε ἄλλων καὶ μανίασ, ὅσα τε παρακούειν ἢ παρορᾶν ἤ τι ἄλλο παραισθάνεσθαι λέγεται. οἶσθα γάρ που ὅτι ἐν πᾶσι τούτοισ ὁμολογουμένωσ ἐλέγχεσθαι δοκεῖ ὃν ἄρτι διῇμεν λόγον, ὡσ παντὸσ μᾶλλον ἡμῖν ψευδεῖσ αἰσθήσεισ ἐν αὐτοῖσ γιγνομένασ, καὶ πολλοῦ δεῖ τὰ φαινόμενα ἑκάστῳ ταῦτα καὶ εἶναι, ἀλλὰ πᾶν τοὐναντίον οὐδὲν ὧν φαίνεται εἶναι. ἀληθέστατα λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ.

τίσ δὴ οὖν, ὦ παῖ, λείπεται λόγοσ τῷ τὴν αἴσθησιν ἐπιστήμην τιθεμένῳ καὶ τὰ φαινόμενα ἑκάστῳ ταῦτα καὶ εἶναι τούτῳ ᾧ φαίνεται; ἐγὼ μέν, ὦ Σώκρατεσ, ὀκνῶ εἰπεῖν ὅτι οὐκ ἔχω τί λέγω, διότι μοι νυνδὴ ἐπέπληξασ εἰπόντι αὐτό. ἐπεὶ ὡσ ἀληθῶσ γε οὐκ ἂν δυναίμην ἀμφισβητῆσαι ὡσ οἱ μαινόμενοι ἢ οἱ ὀνειρώττοντεσ οὐ ψευδῆ δοξάζουσιν, ὅταν οἱ μὲν θεοὶ αὐτῶν οἰώνται εἶναι, οἱ δὲ πτηνοί τε καὶ ὡσ πετόμενοι ἐν τῷ ὕπνῳ διανοῶνται. ἆρ’ οὖν οὐδὲ τὸ τοιόνδε ἀμφισβήτημα ἐννοεῖσ περὶ αὐτῶν, μάλιστα δὲ περὶ τοῦ ὄναρ τε καὶ ὕπαρ;

τὸ ποῖον; ὃ πολλάκισ σε οἶμαι ἀκηκοέναι ἐρωτώντων, τί ἄν τισ ἔχοι τεκμήριον ἀποδεῖξαι, εἴ τισ ἔροιτο νῦν οὕτωσ ἐν τῷ παρόντι πότερον καθεύδομεν καὶ πάντα ἃ διανοούμεθα ὀνειρώττομεν, ἢ ἐγρηγόραμέν τε καὶ ὕπαρ ἀλλήλοισ διαλεγόμεθα. καὶ μήν, ὦ Σώκρατεσ, ἄπορόν γε ὅτῳ χρὴ ἐπιδεῖξαι τεκμηρίῳ·

πάντα γὰρ ὥσπερ ἀντίστροφα τὰ αὐτὰ παρακολουθεῖ. ἅ τε γὰρ νυνὶ διειλέγμεθα οὐδὲν κωλύει καὶ ἐν τῷ ὕπνῳ δοκεῖν ἀλλήλοισ διαλέγεσθαι· καὶ ὅταν δὴ ὄναρ ὀνείρατα δοκῶμεν διηγεῖσθαι, ἄτοποσ ἡ ὁμοιότησ τούτων ἐκείνοισ. ὁρᾷσ οὖν ὅτι τό γε ἀμφισβητῆσαι οὐ χαλεπόν, ὅτε καὶ πότερόν ἐστιν ὕπαρ ἢ ὄναρ ἀμφισβητεῖται, καὶ δὴ ἴσου ὄντοσ τοῦ χρόνου ὃν καθεύδομεν ᾧ ἐγρηγόραμεν, ἐν ἑκατέρῳ διαμάχεται ἡμῶν ἡ ψυχὴ τὰ ἀεὶ παρόντα δόγματα παντὸσ μᾶλλον εἶναι ἀληθῆ, ὥστε ἴσον μὲν χρόνον τάδε φαμὲν ὄντα εἶναι, ἴσον δὲ ἐκεῖνα, καὶ ὁμοίωσ ἐφ’ ἑκατέροισ διισχυριζόμεθα. παντάπασι μὲν οὖν.

οὐκοῦν καὶ περὶ νόσων τε καὶ μανιῶν ὁ αὐτὸσ λόγοσ, πλὴν τοῦ χρόνου ὅτι οὐχὶ ἴσοσ; ὀρθῶσ. τί οὖν; πλήθει χρόνου καὶ ὀλιγότητι τὸ ἀληθὲσ ὁρισθήσεται; γελοῖον μεντἂν εἰή πολλαχῇ.

ἀλλά τι ἄλλο ἔχεισ σαφὲσ ἐνδείξασθαι ὁποῖα τούτων τῶν δοξασμάτων ἀληθῆ; οὔ μοι δοκῶ. ἐμοῦ τοίνυν ἄκουε οἱᾶ περὶ αὐτῶν ἂν λέγοιεν οἱ τὰ ἀεὶ δοκοῦντα ὁριζόμενοι τῷ δοκοῦντι εἶναι ἀληθῆ. λέγουσι δέ, ὡσ ἐγὼ οἶμαι, οὕτωσ ἐρωτῶντεσ· "ὦ Θεαίτητε, ὃ ἂν ἕτερον ᾖ παντάπασιν, μή πῄ τινα δύναμιν τὴν αὐτὴν ἕξει τῷ ἑτέρῳ; καὶ μὴ ὑπολάβωμεν τῇ μὲν ταὐτὸν εἶναι ὃ ἐρωτῶμεν τῇ δὲ ἕτερον, ἀλλ’ ὅλωσ ἕτερον. ἀδύνατον τοίνυν ταὐτόν τι ἔχειν ἢ ἐν δυνάμει ἢ ἐν ἄλλῳ ὁτῳοῦν, ὅταν ᾖ κομιδῇ ἕτερον.

ἆρ’ οὖν οὐ καὶ ἀνόμοιον ἀναγκαῖον τὸ τοιοῦτον ὁμολογεῖν; ἔμοιγε δοκεῖ. εἰ ἄρα τι συμβαίνει ὅμοιόν τῳ γίγνεσθαι ἢ ἀνόμοιον, εἴτε ἑαυτῷ εἴτε ἄλλῳ, ὁμοιούμενον μὲν ταὐτὸν φήσομεν γίγνεσθαι, ἀνομοιούμενον δὲ ἕτερον; ἀνάγκη. οὐκοῦν πρόσθεν ἐλέγομεν ὡσ πολλὰ μὲν εἰή τὰ ποιοῦντα καὶ ἄπειρα, ὡσαύτωσ δέ γε τὰ πάσχοντα; ναί. καὶ μὴν ὅτι γε ἄλλο ἄλλῳ συμμειγνύμενον καὶ ἄλλῳ οὐ ταὐτὰ ἀλλ’ ἕτερα γεννήσει; πάνυ μὲν οὖν.

λέγωμεν δὴ ἐμέ τε καὶ σὲ καὶ τἆλλα ἤδη κατὰ τὸν αὐτὸν λόγον, Σωκράτη ὑγιαίνοντα καὶ Σωκράτη αὖ ἀσθενοῦντα. πότερον ὅμοιον τοῦτ’ ἐκείνῳ ἢ ἀνόμοιον φήσομεν; ἆρα τὸν ἀσθενοῦντα Σωκράτη, ὅλον τοῦτο λέγεισ ὅλῳ ἐκείνῳ, τῷ ὑγιαίνοντι Σωκράτει; κάλλιστα ὑπέλαβεσ· αὐτὸ τοῦτο λέγω. ἀνόμοιον δήπου. καὶ ἕτερον ἄρα οὕτωσ ὥσπερ ἀνόμοιον; ἀνάγκη. καὶ καθεύδοντα δὴ καὶ πάντα ἃ νυνδὴ διήλθομεν, ὡσαύτωσ φήσεισ;

ἔγωγε. ἕκαστον δὴ τῶν πεφυκότων τι ποιεῖν, ἄλλο τι, ὅταν μὲν λάβῃ ὑγιαίνοντα Σωκράτη, ὡσ ἑτέρῳ μοι χρήσεται, ὅταν δὲ ἀσθενοῦντα, ὡσ ἑτέρῳ; τί δ’ οὐ μέλλει; καὶ ἕτερα δὴ ἐφ’ ἑκατέρου γεννήσομεν ἐγώ τε ὁ πάσχων καὶ ἐκεῖνο τὸ ποιοῦν; τί μήν; ὅταν δὴ οἶνον πίνω ὑγιαίνων, ἡδύσ μοι φαίνεται καὶ γλυκύσ; ναί. ἐγέννησε γὰρ δὴ ἐκ τῶν προωμολογημένων τό τε ποιοῦν καὶ τὸ πάσχον γλυκύτητά τε καὶ αἴσθησιν, ἅμα φερόμενα ἀμφότερα, καὶ ἡ μὲν αἴσθησισ πρὸσ τοῦ πάσχοντοσ οὖσα αἰσθανομένην τὴν γλῶτταν ἀπηργάσατο, ἡ δὲ γλυκύτησ πρὸσ τοῦ οἴνου περὶ αὐτὸν φερομένη γλυκὺν τὸν οἶνον τῇ ὑγιαινούσῃ γλώττῃ ἐποίησεν καὶ εἶναι καὶ φαίνεσθαι. πάνυ μὲν οὖν τὰ πρότερα ἡμῖν οὕτωσ ὡμολόγητο.

ὅταν δὲ ἀσθενοῦντα, ἄλλο τι πρῶτον μὲν τῇ ἀληθείᾳ οὐ τὸν αὐτὸν ἔλαβεν; ἀνομοίῳ γὰρ δὴ προσῆλθεν. ναί. ἕτερα δὴ αὖ ἐγεννησάτην ὅ τε τοιοῦτοσ Σωκράτησ καὶ ἡ τοῦ οἴνου πόσισ, περὶ μὲν τὴν γλῶτταν αἴσθησιν πικρότητοσ, περὶ δὲ τὸν οἶνον γιγνομένην καὶ φερομένην πικρότητα, καὶ τὸν μὲν οὐ πικρότητα ἀλλὰ πικρόν, ἐμὲ δὲ οὐκ αἴσθησιν ἀλλ’ αἰσθανόμενον;

κομιδῇ μὲν οὖν. οὔκουν ἐγώ τε οὐδὲν ἄλλο ποτὲ γενήσομαι οὕτωσ αἰσθανόμενοσ· τοῦ γὰρ ἄλλου ἄλλη αἴσθησισ, καὶ ἀλλοῖον καὶ ἄλλον ποιεῖ τὸν αἰσθανόμενον· οὔτ’ ἐκεῖνο τὸ ποιοῦν ἐμὲ μήποτ’ ἄλλῳ συνελθὸν ταὐτὸν γεννῆσαν τοιοῦτον γένηται·

ἀπὸ γὰρ ἄλλου ἄλλο γεννῆσαν ἀλλοῖον γενήσεται. ἔστι ταῦτα. οὐδὲ μὴν ἔγωγε ἐμαυτῷ τοιοῦτοσ, ἐκεῖνό τε ἑαυτῷ τοιοῦτον γενήσεται. οὐ γὰρ οὖν. ἀνάγκη δέ γε ἐμέ τε τινὸσ γίγνεσθαι, ὅταν αἰσθανόμενοσ γίγνωμαι· αἰσθανόμενον γάρ, μηδενὸσ δὲ αἰσθανόμενον, ἀδύνατον γίγνεσθαι· ἐκεῖνό τε τινὶ γίγνεσθαι, ὅταν γλυκὺ ἢ πικρὸν ἤ τι τοιοῦτον γίγνηται·

γλυκὺ γάρ, μηδενὶ δὲ γλυκὺ ἀδύνατον γενέσθαι. παντάπασι μὲν οὖν. λείπεται δὴ οἶμαι ἡμῖν ἀλλήλοισ, εἴτ’ ἐσμέν, εἶναι, εἴτε γιγνόμεθα, γίγνεσθαι, ἐπείπερ ἡμῶν ἡ ἀνάγκη τὴν οὐσίαν συνδεῖ μέν, συνδεῖ δὲ οὐδενὶ τῶν ἄλλων οὐδ’ αὖ ἡμῖν αὐτοῖσ. ἀλλήλοισ δὴ λείπεται συνδεδέσθαι. ὥστε εἴτε τισ εἶναί τι ὀνομάζει, τινὶ εἶναι ἢ τινὸσ ἢ πρόσ τι ῥητέον αὐτῷ, εἴτε γίγνεσθαι· αὐτὸ δὲ ἐφ’ αὑτοῦ τι ἢ ὂν ἢ γιγνόμενον οὔτε αὐτῷ λεκτέον οὔτ’ ἄλλου λέγοντοσ ἀποδεκτέον, ὡσ ὁ λόγοσ ὃν διεληλύθαμεν σημαίνει. παντάπασι μὲν οὖν, ὦ Σώκρατεσ.

οὐκοῦν ὅτε δὴ τὸ ἐμὲ ποιοῦν ἐμοί ἐστιν καὶ οὐκ ἄλλῳ, ἐγὼ καὶ αἰσθάνομαι αὐτοῦ, ἄλλοσ δ’ οὔ; πῶσ γὰρ οὔ; ἀληθὴσ ἄρα ἐμοὶ ἡ ἐμὴ αἴσθησισ ‐ τῆσ γὰρ ἐμῆσ οὐσίασ ἀεί ἐστιν ‐ καὶ ἐγὼ κριτὴσ κατὰ τὸν Πρωταγόραν τῶν τε ὄντων ἐμοὶ ὡσ ἔστι, καὶ τῶν μὴ ὄντων ὡσ οὐκ ἔστιν. ἐοίκεν. πῶσ ἂν οὖν ἀψευδὴσ ὢν καὶ μὴ πταίων τῇ διανοίᾳ περὶ τὰ ὄντα ἢ γιγνόμενα οὐκ ἐπιστήμων ἂν εἰήν ὧνπερ αἰσθητήσ;

οὐδαμῶσ ὅπωσ οὔ. παγκάλωσ ἄρα σοι εἴρηται ὅτι ἐπιστήμη οὐκ ἄλλο τί ἐστιν ἢ αἴσθησισ, καὶ εἰσ ταὐτὸν συμπέπτωκεν, κατὰ μὲν Ὅμηρον καὶ Ἡράκλειτον καὶ πᾶν τὸ τοιοῦτον φῦλον οἱο͂ν ῥεύματα κινεῖσθαι τὰ πάντα, κατὰ δὲ Πρωταγόραν τὸν σοφώτατον πάντων χρημάτων ἄνθρωπον μέτρον εἶναι, κατὰ δὲ Θεαίτητον τούτων οὕτωσ ἐχόντων αἴσθησιν ἐπιστήμην γίγνεσθαι. ἦ γάρ, ὦ Θεαίτητε;

φῶμεν τοῦτο σὸν μὲν εἶναι οἱο͂ν νεογενὲσ παιδίον, ἐμὸν δὲ μαίευμα; ἢ πῶσ λέγεισ; οὕτωσ ἀνάγκη, ὦ Σώκρατεσ. τοῦτο μὲν δή, ὡσ ἐοίκεν, μόλισ ποτὲ ἐγεννήσαμεν, ὅτι δή ποτε τυγχάνει ὄν. μετὰ δὲ τὸν τόκον τὰ ἀμφιδρόμια αὐτοῦ ὡσ ἀληθῶσ ἐν κύκλῳ περιθρεκτέον τῷ λόγῳ, σκοπουμένουσ μὴ λάθῃ ἡμᾶσ οὐκ ἄξιον ὂν τροφῆσ τὸ γιγνόμενον, ἀλλὰ ἀνεμιαῖόν τε καὶ ψεῦδοσ. ἢ σὺ οἰεί πάντωσ δεῖν τό γε σὸν τρέφειν καὶ μὴ ἀποτιθέναι, ἢ καὶ ἀνέξῃ ἐλεγχόμενον ὁρῶν, καὶ οὐ σφόδρα χαλεπανεῖσ ἐάν τισ σοῦ ὡσ πρωτοτόκου αὐτὸ ὑφαιρῇ;

ἀνέξεται, ὦ Σώκρατεσ, Θεαίτητοσ· οὐδαμῶσ γὰρ δύσκολοσ. ἀλλὰ πρὸσ θεῶν εἰπὲ ᾗ αὖ οὐχ οὕτωσ ἔχει; φιλόλογόσ γ’ εἶ ἀτεχνῶσ καὶ χρηστόσ, ὦ Θεόδωρε, ὅτι με οἰεί λόγων τινὰ εἶναι θύλακον καὶ ῥᾳδίωσ ἐξελόντα ἐρεῖν ὡσ οὐκ αὖ ἔχει οὕτω ταῦτα· τὸ δὲ γιγνόμενον οὐκ ἐννοεῖσ, ὅτι οὐδεὶσ τῶν λόγων ἐξέρχεται παρ’ ἐμοῦ ἀλλ’ ἀεὶ παρὰ τοῦ ἐμοὶ προσδιαλεγομένου, ἐγὼ δὲ οὐδὲν ἐπίσταμαι πλέον πλὴν βραχέοσ, ὅσον λόγον παρ’ ἑτέρου σοφοῦ λαβεῖν καὶ ἀποδέξασθαι μετρίωσ.

καὶ νῦν τοῦτο παρὰ τοῦδε πειράσομαι, οὔ τι αὐτὸσ εἰπεῖν. σὺ κάλλιον, ὦ Σώκρατεσ, λέγεισ· καὶ ποίει οὕτωσ. οἶσθ’ οὖν, ὦ Θεόδωρε, ὃ θαυμάζω τοῦ ἑταίρου σου Πρωταγόρου; τὸ ποῖον;

τὰ μὲν ἄλλα μοι πάνυ ἡδέωσ εἴρηκεν, ὡσ τὸ δοκοῦν ἑκάστῳ τοῦτο καὶ ἔστιν· τὴν δ’ ἀρχὴν τοῦ λόγου τεθαύμακα, ὅτι οὐκ εἶπεν ἀρχόμενοσ τῆσ Ἀληθείασ ὅτι "πάντων χρημάτων μέτρον ἐστὶν ὗσ" ἢ "κυνοκέφαλοσ" ἤ τι ἄλλο ἀτοπώτερον τῶν ἐχόντων αἴσθησιν, ἵνα μεγαλοπρεπῶσ καὶ πάνυ καταφρονητικῶσ ἤρξατο ἡμῖν λέγειν, ἐνδεικνύμενοσ ὅτι ἡμεῖσ μὲν αὐτὸν ὥσπερ θεὸν ἐθαυμάζομεν ἐπὶ σοφίᾳ, ὁ δ’ ἄρα ἐτύγχανεν ὢν εἰσ φρόνησιν οὐδὲν βελτίων βατράχου γυρίνου, μὴ ὅτι ἄλλου του ἀνθρώπων. ἢ πῶσ λέγωμεν, ὦ Θεόδωρε;

εἰ γὰρ δὴ ἑκάστῳ ἀληθὲσ ἔσται ὃ ἂν δι’ αἰσθήσεωσ δοξάζῃ, καὶ μήτε τὸ ἄλλου πάθοσ ἄλλοσ βέλτιον διακρινεῖ, μήτε τὴν δόξαν κυριώτεροσ ἔσται ἐπισκέψασθαι ἕτεροσ τὴν ἑτέρου ὀρθὴ ἢ ψευδήσ, ἀλλ’ ὃ πολλάκισ εἴρηται, αὐτὸσ τὰ αὑτοῦ ἕκαστοσ μόνοσ δοξάσει, ταῦτα δὲ πάντα ὀρθὰ καὶ ἀληθῆ, τί δή ποτε, ὦ ἑταῖρε, Πρωταγόρασ μὲν σοφόσ, ὥστε καὶ ἄλλων διδάσκαλοσ ἀξιοῦσθαι δικαίωσ μετὰ μεγάλων μισθῶν, ἡμεῖσ δὲ ἀμαθέστεροί τε καὶ φοιτητέον ἡμῖν ἦν παρ’ ἐκεῖνον, μέτρῳ ὄντι αὐτῷ ἑκάστῳ τῆσ αὑτοῦ σοφίασ; ταῦτα πῶσ μὴ φῶμεν δημούμενον λέγειν τὸν Πρωταγόραν;

τὸ δὲ δὴ ἐμόν τε καὶ τῆσ ἐμῆσ τέχνησ τῆσ μαιευτικῆσ σιγῶ ὅσον γέλωτα ὀφλισκάνομεν, οἶμαι δὲ καὶ σύμπασα ἡ τοῦ διαλέγεσθαι πραγματεία. τὸ γὰρ ἐπισκοπεῖν καὶ ἐπιχειρεῖν ἐλέγχειν τὰσ ἀλλήλων φαντασίασ τε καὶ δόξασ, ὀρθὰσ ἑκάστου οὔσασ, οὐ μακρὰ μὲν καὶ διωλύγιοσ φλυαρία, εἰ ἀληθὴσ ἡ Ἀλήθεια Πρωταγόρου ἀλλὰ μὴ παίζουσα ἐκ τοῦ ἀδύτου τῆσ βίβλου ἐφθέγξατο; ὦ Σώκρατεσ, φίλοσ ἁνήρ, ὥσπερ σὺ νυνδὴ εἶπεσ.

οὐκ ἂν οὖν δεξαίμην δι’ ἐμοῦ ὁμολογοῦντοσ ἐλέγχεσθαι Πρωταγόραν, οὐδ’ αὖ σοὶ παρὰ δόξαν ἀντιτείνειν. τὸν οὖν Θεαίτητον πάλιν λαβέ· πάντωσ καὶ νυνδὴ μάλ’ ἐμμελῶσ σοι ἐφαίνετο ὑπακούειν. ἆρα κἂν εἰσ Λακεδαίμονα ἐλθών, ὦ Θεόδωρε, πρὸσ τὰσ παλαίστρασ ἀξιοῖσ ἂν ἄλλουσ θεώμενοσ γυμνούσ, ἐνίουσ φαύλουσ, αὐτὸσ μὴ ἀντεπιδεικνύναι τὸ εἶδοσ παραποδυόμενοσ;

ἀλλὰ τί μὴν δοκεῖσ, εἴπερ μέλλοιέν μοι ἐπιτρέψειν καὶ πείσεσθαι; ὥσπερ νῦν οἶμαι ὑμᾶσ πείσειν ἐμὲ μὲν ἐᾶν θεᾶσθαι καὶ μὴ ἕλκειν πρὸσ τὸ γυμνάσιον σκληρὸν ἤδη ὄντα, τῷ δὲ δὴ νεωτέρῳ τε καὶ ὑγροτέρῳ ὄντι προσπαλαίειν. ἀλλ’ εἰ οὕτωσ, ὦ Θεόδωρε, σοὶ φίλον, οὐδ’ ἐμοὶ ἐχθρόν, φασὶν οἱ παροιμιαζόμενοι. πάλιν δὴ οὖν ἐπὶ τὸν σοφὸν Θεαίτητον ἰτέον.

λέγε δή, ὦ Θεαίτητε, πρῶτον μὲν ἃ νυνδὴ διήλθομεν, ἆρα οὐ σὺ θαυμάζεισ εἰ ἐξαίφνησ οὕτωσ ἀναφανήσῃ μηδὲν χείρων εἰσ σοφίαν ὁτουοῦν ἀνθρώπων ἢ καὶ θεῶν; ἢ ἧττόν τι οἰεί τὸ Πρωταγόρειον μέτρον εἰσ θεοὺσ ἢ εἰσ ἀνθρώπουσ λέγεσθαι; μὰ Δί’ οὐκ ἔγωγε· καὶ ὅπερ γε ἐρωτᾷσ, πάνυ θαυμάζω. ἡνίκα γὰρ διῇμεν ὃν τρόπον λέγοιεν τὸ δοκοῦν ἑκάστῳ τοῦτο καὶ εἶναι τῷ δοκοῦντι, πάνυ μοι εὖ ἐφαίνετο λέγεσθαι· νῦν δὲ τοὐναντίον τάχα μεταπέπτωκεν.

νέοσ γὰρ εἶ, ὦ φίλε παῖ· τῆσ οὖν δημηγορίασ ὀξέωσ ὑπακούεισ καὶ πείθῃ. πρὸσ γὰρ ταῦτα ἐρεῖ Πρωταγόρασ ἤ τισ ἄλλοσ ὑπὲρ αὐτοῦ· "ὦ γενναῖοι παῖδέσ τε καὶ γέροντεσ, δημηγορεῖτε συγκαθεζόμενοι, θεούσ τε εἰσ τὸ μέσον ἄγοντεσ, οὓσ ἐγὼ ἔκ τε τοῦ λέγειν καὶ τοῦ γράφειν περὶ αὐτῶν ὡσ εἰσὶν ἢ ὡσ οὐκ εἰσίν, ἐξαιρῶ, καὶ ἃ οἱ πολλοὶ ἂν ἀποδέχοιντο ἀκούοντεσ, λέγετε ταῦτα, ὡσ δεινὸν εἰ μηδὲν διοίσει εἰσ σοφίαν ἕκαστοσ τῶν ἀνθρώπων βοσκήματοσ ὁτουοῦν· ἀπόδειξιν δὲ καὶ ἀνάγκην οὐδ’ ἡντινοῦν λέγετε ἀλλὰ τῷ εἰκότι χρῆσθε, ᾧ εἰ ἐθέλοι Θεόδωροσ ἢ ἄλλοσ τισ τῶν γεωμετρῶν χρώμενοσ γεωμετρεῖν, ἄξιοσ οὐδ’ ἑνὸσ μόνου ἂν εἰή.

σκοπεῖτε οὖν σύ τε καὶ Θεόδωροσ εἰ ἀποδέξεσθε πιθανολογίᾳ τε καὶ εἰκόσι περὶ τηλικούτων λεγομένουσ λόγουσ. " ἀλλ’ οὐ δίκαιον, ὦ Σώκρατεσ, οὔτε σὺ οὔτε ἂν ἡμεῖσ φαῖμεν.

ἄλλῃ δὴ σκεπτέον, ὡσ ἐοίκεν, ὡσ ὅ τε σὸσ καὶ ὁ Θεοδώρου λόγοσ. πάνυ μὲν οὖν ἄλλῃ. τῇδε δὴ σκοπῶμεν εἰ ἄρα ἐστὶν ἐπιστήμη τε καὶ αἴσθησισ ταὐτὸν ἢ ἕτερον. εἰσ γὰρ τοῦτό που πᾶσ ὁ λόγοσ ἡμῖν ἔτεινεν, καὶ τούτου χάριν τὰ πολλὰ καὶ ἄτοπα ταῦτα ἐκινήσαμεν. οὐ γάρ; παντάπασι μὲν οὖν. ἦ οὖν ὁμολογήσομεν, ἃ τῷ ὁρᾶν αἰσθανόμεθα ἢ τῷ ἀκούειν, πάντα ταῦτα ἅμα καὶ ἐπίστασθαι;

οἱο͂ν τῶν βαρβάρων πρὶν μαθεῖν τὴν φωνὴν πότερον οὐ φήσομεν ἀκούειν ὅταν φθέγγωνται, ἢ ἀκούειν τε καὶ ἐπίστασθαι ἃ λέγουσι; καὶ αὖ γράμματα μὴ ἐπιστάμενοι, βλέποντεσ εἰσ αὐτὰ πότερον οὐχ ὁρᾶν ἢ ἐπίστασθαι εἴπερ ὁρῶμεν διισχυριούμεθα; αὐτό γε, ὦ Σώκρατεσ, τοῦτο αὐτῶν, ὅπερ ὁρῶμέν τε καὶ ἀκούομεν, ἐπίστασθαι φήσομεν· τῶν μὲν γὰρ τὸ σχῆμα καὶ τὸ χρῶμα ὁρᾶν τε καὶ ἐπίστασθαι, τῶν δὲ τὴν ὀξύτητα καὶ βαρύτητα ἀκούειν τε ἅμα καὶ εἰδέναι· ἃ δὲ οἵ τε γραμματισταὶ περὶ αὐτῶν καὶ οἱ ἑρμηνῆσ διδάσκουσιν, οὔτε αἰσθάνεσθαι τῷ ὁρᾶν ἢ ἀκούειν οὔτε ἐπίστασθαι.

ἄριστά γ’, ὦ Θεαίτητε, καὶ οὐκ ἄξιόν σοι πρὸσ ταῦτα ἀμφισβητῆσαι, ἵνα καὶ αὐξάνῃ. ἀλλ’ ὁρ́α δὴ καὶ τόδε ἄλλο προσιόν, καὶ σκόπει πῇ αὐτὸ διωσόμεθα. τὸ ποῖον δή; τὸ τοιόνδε·

ἔγωγε. εἴ τισ ἔροιτο· "ἆρα δυνατὸν ὅτου τισ ἐπιστήμων γένοιτό ποτε, ἔτι ἔχοντα μνήμην αὐτοῦ τούτου καὶ σῳζόμενον, τότε ὅτε μέμνηται μὴ ἐπίστασθαι αὐτὸ τοῦτο ὃ μέμνηται; μακρολογῶ δέ, ὡσ ἐοίκε, βουλόμενοσ ἐρέσθαι εἰ μαθών τίσ τι μεμνημένοσ μὴ οἶδε. καὶ πῶσ, ὦ Σώκρατεσ; τέρασ γὰρ ἂν εἰή ὃ λέγεισ. μὴ οὖν ἐγὼ ληρῶ; σκόπει δέ. ἆρα τὸ ὁρᾶν οὐκ αἰσθάνεσθαι λέγεισ καὶ τὴν ὄψιν αἴσθησιν; οὐκοῦν ὁ ἰδών τι ἐπιστήμων ἐκείνου γέγονεν ὃ εἶδεν κατὰ τὸν ἄρτι λόγον;

ναί. τί δέ; μνήμην οὐ λέγεισ μέντοι τι; ναί. πότερον οὐδενὸσ ἢ τινόσ; τινὸσ δήπου. οὐκοῦν ὧν ἔμαθε καὶ ὧν ᾔσθετο, τοιουτωνί τινων; τί μήν; ὃ δὴ εἶδέ τισ, μέμνηταί που ἐνίοτε; μέμνηται. ἦ καὶ μύσασ; ἢ τοῦτο δράσασ ἐπελάθετο; ἀλλὰ δεινόν, ὦ Σώκρατεσ, τοῦτό γε φάναι. δεῖ γε μέντοι, εἰ σώσομεν τὸν πρόσθε λόγον·

εἰ δὲ μή, οἴχεται. καὶ ἐγώ, νὴ τὸν Δία, ὑποπτεύω, οὐ μὴν ἱκανῶσ γε συννοῶ· ἀλλ’ εἰπὲ πῇ. τῇδε· ὁ μὲν ὁρῶν ἐπιστήμων, φαμέν, τούτου γέγονεν οὗπερ ὁρῶν· ὄψισ γὰρ καὶ αἴσθησισ καὶ ἐπιστήμη ταὐτὸν ὡμολόγηται. πάνυ γε. ὁ δέ γε ὁρῶν καὶ ἐπιστήμων γεγονὼσ οὗ ἑώρα, ἐὰν μύσῃ, μέμνηται μέν, οὐχ ὁρᾷ δὲ αὐτό. ἦ γάρ; ναί. τὸ δέ γε "οὐχ ὁρᾷ" "οὐκ ἐπίσταταί" ἐστιν, εἴπερ καὶ τὸ "ὁρᾷ" "ἐπίσταται.

" ἀληθῆ. συμβαίνει ἄρα, οὗ τισ ἐπιστήμων ἐγένετο, ἔτι μεμνημένον αὐτὸν μὴ ἐπίστασθαι, ἐπειδὴ οὐχ ὁρᾷ· ὃ τέρασ ἔφαμεν ἂν εἶναι εἰ γίγνοιτο. ἀληθέστατα λέγεισ. τῶν ἀδυνάτων δή τι συμβαίνειν φαίνεται ἐάν τισ ἐπιστήμην καὶ αἴσθησιν ταὐτὸν φῇ εἶναι. ἐοίκεν. ἄλλο ἄρα ἑκάτερον φατέον. κινδυνεύει. τί οὖν δῆτ’ ἂν εἰή ἐπιστήμη;

πάλιν ἐξ ἀρχῆσ, ὡσ ἐοίκεν, λεκτέον. καίτοι τί ποτε μέλλομεν, ὦ Θεαίτητε, δρᾶν; τίνοσ πέρι; φαινόμεθά μοι ἀλεκτρυόνοσ ἀγεννοῦσ δίκην πρὶν νενικηκέναι ἀποπηδήσαντεσ ἀπὸ τοῦ λόγου ᾄδειν. πῶσ δή; ἀντιλογικῶσ ἐοίκαμεν πρὸσ τὰσ τῶν ὀνομάτων ὁμολογίασ ἀνομολογησάμενοι καὶ τοιούτῳ τινὶ περιγενόμενοι τοῦ λόγου ἀγαπᾶν, καὶ οὐ φάσκοντεσ ἀγωνισταὶ ἀλλὰ φιλόσοφοι εἶναι λανθάνομεν ταὐτὰ ἐκείνοισ τοῖσ δεινοῖσ ἀνδράσιν ποιοῦντεσ. οὔπω μανθάνω ὅπωσ λέγεισ.

ἀλλ’ ἐγὼ πειράσομαι δηλῶσαι περὶ αὐτῶν ὅ γε δὴ νοῶ. ἠρόμεθα γὰρ δὴ εἰ μαθὼν καὶ μεμνημένοσ τίσ τι μὴ ἐπίσταται, καὶ τὸν ἰδόντα καὶ μύσαντα μεμνημένον ὁρῶντα δὲ οὒ ἀποδείξαντεσ, οὐκ εἰδότα ἀπεδείξαμεν καὶ ἅμα μεμνημένον· τοῦτο δ’ εἶναι ἀδύνατον. καὶ οὕτω δὴ μῦθοσ ἀπώλετο ὁ Πρωταγόρειοσ, καὶ ὁ σὸσ ἅμα ὁ τῆσ ἐπιστήμησ καὶ αἰσθήσεωσ ὅτι ταὐτόν ἐστιν. φαίνεται.

οὔ τι ἄν, οἶμαι, ὦ φίλε, εἴπερ γε ὁ πατὴρ τοῦ ἑτέρου μύθου ἔζη, ἀλλὰ πολλὰ ἂν ἤμυνε· νῦν δὲ ὀρφανὸν αὐτὸν ἡμεῖσ προπηλακίζομεν. καὶ γὰρ οὐδ’ οἱ ἐπίτροποι, οὓσ Πρωταγόρασ κατέλιπεν, βοηθεῖν ἐθέλουσιν, ὧν Θεόδωροσ εἷσ ὅδε. ἀλλὰ δὴ αὐτοὶ κινδυνεύσομεν τοῦ δικαίου ἕνεκ’ αὐτῷ βοηθεῖν. οὐ γὰρ ἐγώ, ὦ Σώκρατεσ, ἀλλὰ μᾶλλον Καλλίασ ὁ Ἱππονίκου τῶν ἐκείνου ἐπίτροποσ· ἡμεῖσ δέ πωσ θᾶττον ἐκ τῶν ψιλῶν λόγων πρὸσ τὴν γεωμετρίαν ἀπενεύσαμεν.

χάριν γε μέντοι σοὶ ἕξομεν ἐὰν αὐτῷ βοηθῇσ. καλῶσ λέγεισ, ὦ Θεόδωρε. σκέψαι οὖν τήν γ’ ἐμὴν βοήθειαν. τῶν γὰρ ἄρτι δεινότερα ἄν τισ ὁμολογήσειεν μὴ προσέχων τοῖσ ῥήμασι τὸν νοῦν, ᾗ τὸ πολὺ εἰθίσμεθα φάναι τε καὶ ἀπαρνεῖσθαι. σοὶ λέγω ὅπῃ, ἢ Θεαιτήτῳ. εἰσ τὸ κοινὸν μὲν οὖν, ἀποκρινέσθω δὲ ὁ νεώτεροσ· σφαλεὶσ γὰρ ἧττον ἀσχημονήσει.

λέγω δὴ τὸ δεινότατον ἐρώτημα, ἔστι δὲ οἶμαι τοιόνδε τι· "ἆρα οἱο͂́ν τε τὸν αὐτὸν εἰδότα τι τοῦτο ὃ οἶδεν μὴ εἰδέναι; τί δὴ οὖν ἀποκρινούμεθα, ὦ Θεαίτητε; ἀδύνατόν που, οἶμαι ἔγωγε. οὔκ, εἰ τὸ ὁρᾶν γε ἐπίστασθαι θήσεισ. τί γὰρ χρήσῃ ἀφύκτῳ ἐρωτήματι, τὸ λεγόμενον ἐν φρέατι συσχόμενοσ, ὅταν ἐρωτᾷ ἀνέκπληκτοσ ἀνήρ, καταλαβὼν τῇ χειρὶ σοῦ τὸν ἕτερον ὀφθαλμόν, εἰ ὁρᾷσ τὸ ἱμάτιον τῷ κατειλημμένῳ; οὐ φήσω οἶμαι τούτῳ γε, τῷ μέντοι ἑτέρῳ.

οὐκοῦν ὁρᾷσ τε καὶ οὐχ ὁρᾷσ ἅμα ταὐτόν; οὕτω γέ πωσ. οὐδὲν ἐγώ, φήσει, τοῦτο οὔτε τάττω οὔτ’ ἠρόμην τὸ ὅπωσ, ἀλλ’ εἰ ὃ ἐπίστασαι, τοῦτο καὶ οὐκ ἐπίστασαι. νῦν δὲ ὃ οὐχ ὁρᾷσ ὁρῶν φαίνῃ. ὡμολογηκὼσ δὲ τυγχάνεισ τὸ ὁρᾶν ἐπίστασθαι καὶ τὸ μὴ ὁρᾶν μὴ ἐπίστασθαι. ἐξ οὖν τούτων λογίζου τί σοι συμβαίνει. ἀλλὰ λογίζομαι ὅτι τἀναντία οἷσ ὑπεθέμην.

ἴσωσ δέ γ’, ὦ θαυμάσιε, πλείω ἂν τοιαῦτ’ ἔπαθεσ εἴ τίσ σε προσηρώτα εἰ ἐπίστασθαι ἔστι μὲν ὀξύ, ἔστι δὲ ἀμβλύ, καὶ ἐγγύθεν μὲν ἐπίστασθαι, πόρρωθεν δὲ μή, καὶ σφόδρα καὶ ἠρέμα τὸ αὐτό, καὶ ἄλλα μυρία, ἃ ἐλλοχῶν ἂν πελταστικὸσ ἀνὴρ μισθοφόροσ ἐν λόγοισ ἐρόμενοσ, ἡνίκ’ ἐπιστήμην καὶ αἴσθησιν ταὐτὸν ἔθου, ἐμβαλὼν ἂν εἰσ τὸ ἀκούειν καὶ ὀσφραίνεσθαι καὶ τὰσ τοιαύτασ αἰσθήσεισ, ἤλεγχεν ἂν ἐπέχων καὶ οὐκ ἀνιεὶσ πρὶν θαυμάσασ τὴν πολυάρατον σοφίαν συνεποδίσθησ ὑπ’ αὐτοῦ, οὗ δή σε χειρωσάμενόσ τε καὶ συνδήσασ ἤδη ἂν τότε ἐλύτρου χρημάτων ὅσων σοί τε κἀκείνῳ ἐδόκει. τίν’ οὖν δὴ ὁ Πρωταγόρασ, φαίησ ἂν ἴσωσ, λόγον ἐπίκουρον τοῖσ αὑτοῦ ἐρεῖ;

ἄλλο τι πειρώμεθα λέγειν; πάνυ μὲν οὖν. ταῦτά τε δὴ πάντα ὅσα ἡμεῖσ ἐπαμύνοντεσ αὐτῷ λέγομεν, καὶ ὁμόσε οἶμαι χωρήσεται καταφρονῶν ἡμῶν καὶ λέγων· "οὗτοσ δὴ ὁ Σωκράτησ ὁ χρηστόσ, ἐπειδὴ αὐτῷ παιδίον τι ἐρωτηθὲν ἔδεισεν εἰ οἱο͂́ν τε τὸν αὐτὸν τὸ αὐτὸ μεμνῆσθαι ἅμα καὶ μὴ εἰδέναι, καὶ δεῖσαν ἀπέφησεν διὰ τὸ μὴ δύνασθαι προορᾶν, γέλωτα δὴ τὸν ἐμὲ ἐν τοῖσ λόγοισ ἀπέδειξεν.

τὸ δέ, ὦ ῥᾳθυμότατε Σώκρατεσ, τῇδ’ ἔχει· ὅταν τι τῶν ἐμῶν δι’ ἐρωτήσεωσ σκοπῇσ, ἐὰν μὲν ὁ ἐρωτηθεὶσ οἱᾶ́περ ἂν ἐγὼ ἀποκριναίμην ἀποκρινάμενοσ σφάλληται, ἐγὼ ἐλέγχομαι, εἰ δὲ ἀλλοῖα, αὐτὸσ ὁ ἐρωτηθείσ. αὐτίκα γὰρ δοκεῖσ τινά σοι συγχωρήσεσθαι μνήμην παρεῖναί τῳ ὧν ἔπαθε, τοιοῦτόν τι οὖσαν πάθοσ οἱο͂ν ὅτε ἔπασχε, μηκέτι πάσχοντι; πολλοῦ γε δεῖ.

ἢ αὖ ἀποκνήσειν ὁμολογεῖν οἱο͂́ν τ’ εἶναι εἰδέναι καὶ μὴ εἰδέναι τὸν αὐτὸν τὸ αὐτό; ἢ ἐάνπερ τοῦτο δείσῃ, δώσειν ποτὲ τὸν αὐτὸν εἶναι τὸν ἀνομοιούμενον τῷ πρὶν ἀνομοιοῦσθαι ὄντι; μᾶλλον δὲ τὸν εἶναί τινα ἀλλ’ οὐχὶ τούσ, καὶ τούτουσ γιγνομένουσ ἀπείρουσ, ἐάνπερ ἀνομοίωσισ γίγνηται, εἰ δὴ ὀνομάτων γε δεήσει θηρεύσεισ διευλαβεῖσθαι ἀλλήλων; ἀλλ’, ὦ μακάριε," φήσει, "γενναιοτέρωσ ἐπ’ αὐτὸ ἐλθὼν ὃ λέγω, εἰ δύνασαι, ἐξέλεγξον ὡσ οὐχὶ ἴδιαι αἰσθήσεισ ἑκάστῳ ἡμῶν γίγνονται, ἢ ὡσ ἰδίων γιγνομένων οὐδέν τι ἂν μᾶλλον τὸ φαινόμενον μόνῳ ἐκείνῳ γίγνοιτο, ἢ εἰ εἶναι δεῖ ὀνομάζειν, εἰή ᾧπερ φαίνεται·

ὗσ δὲ δὴ καὶ κυνοκεφάλουσ λέγων οὐ μόνον αὐτὸσ ὑηνεῖσ, ἀλλὰ καὶ τοὺσ ἀκούοντασ τοῦτο δρᾶν εἰσ τὰ συγγράμματά μου ἀναπείθεισ, οὐ καλῶσ ποιῶν. ἐγὼ γάρ φημι μὲν τὴν ἀλήθειαν ἔχειν ὡσ γέγραφα· μέτρον γὰρ ἕκαστον ἡμῶν εἶναι τῶν τε ὄντων καὶ μή, μυρίον μέντοι διαφέρειν ἕτερον ἑτέρου αὐτῷ τούτῳ, ὅτι τῷ μὲν ἄλλα ἔστι τε καὶ φαίνεται, τῷ δὲ ἄλλα.

καὶ σοφίαν καὶ σοφὸν ἄνδρα πολλοῦ δέω τὸ μὴ φάναι εἶναι, ἀλλ’ αὐτὸν τοῦτον καὶ λέγω σοφόν, ὃσ ἄν τινι ἡμῶν, ᾧ φαίνεται καὶ ἔστι κακά, μεταβάλλων ποιήσῃ ἀγαθὰ φαίνεσθαί τε καὶ εἶναι. τὸν δὲ λόγον αὖ μὴ τῷ ῥήματί μου δίωκε, ἀλλ’ ὧδε ἔτι σαφέστερον μάθε τί λέγω. οἱο͂ν γὰρ ἐν τοῖσ πρόσθεν ἐλέγετο ἀναμνήσθητι, ὅτι τῷ μὲν ἀσθενοῦντι πικρὰ φαίνεται ἃ ἐσθίει καὶ ἔστι, τῷ δὲ ὑγιαίνοντι τἀναντία ἔστι καὶ φαίνεται.

σοφώτερον μὲν οὖν τούτων οὐδέτερον δεῖ ποιῆσαι ‐ οὐδὲ γὰρ δυνατόν ‐ οὐδὲ κατηγορητέον ὡσ ὁ μὲν κάμνων ἀμαθὴσ ὅτι τοιαῦτα δοξάζει, ὁ δὲ ὑγιαίνων σοφὸσ ὅτι ἀλλοῖα, μεταβλητέον δ’ ἐπὶ θάτερα· ἀμείνων γὰρ ἡ ἑτέρα ἕξισ.

οὕτω δὲ καὶ ἐν τῇ παιδείᾳ ἀπὸ ἑτέρασ ἕξεωσ ἐπὶ τὴν ἀμείνω μεταβλητέον· ἀλλ’ ὁ μὲν ἰατρὸσ φαρμάκοισ μεταβάλλει, ὁ δὲ σοφιστὴσ λόγοισ. ἐπεὶ οὔ τί γε ψευδῆ δοξάζοντά τίσ τινα ὕστερον ἀληθῆ ἐποίησε δοξάζειν· δὲ ἀεὶ ἀληθῆ.

ἀλλ’ οἶμαι πονηρᾶσ ψυχῆσ ἕξει δοξάζοντα συγγενῆ ἑαυτῆσ χρηστὴ ἐποίησε δοξάσαι ἕτερα τοιαῦτα, ἃ δή τινεσ τὰ φαντάσματα ὑπὸ ἀπειρίασ ἀληθῆ καλοῦσιν, ἐγὼ δὲ βελτίω μὲν τὰ ἕτερα τῶν ἑτέρων, ἀληθέστερα δὲ οὐδέν. καὶ τοὺσ σοφούσ, ὦ φίλε Σώκρατεσ, πολλοῦ δέω βατράχουσ λέγειν, ἀλλὰ κατὰ μὲν σώματα ἰατροὺσ λέγω, κατὰ δὲ φυτὰ γεωργούσ. φημὶ γὰρ καὶ τούτουσ τοῖσ φυτοῖσ ἀντὶ πονηρῶν αἰσθήσεων, ὅταν τι αὐτῶν ἀσθενῇ, χρηστὰσ καὶ ὑγιεινὰσ αἰσθήσεισ τε καὶ ἀληθεῖσ ἐμποιεῖν, τοὺσ δέ γε σοφούσ τε καὶ ἀγαθοὺσ ῥήτορασ ταῖσ πόλεσι τὰ χρηστὰ ἀντὶ τῶν πονηρῶν δίκαια δοκεῖν εἶναι ποιεῖν. ἐπεὶ οἱᾶ́ γ’ ἂν ἑκάστῃ πόλει δίκαια καὶ καλὰ δοκῇ, ταῦτα καὶ εἶναι αὐτῇ, ἑώσ ἂν αὐτὰ νομίζῃ· ἀλλ’ ὁ σοφὸσ ἀντὶ πονηρῶν ὄντων αὐτοῖσ ἑκάστων χρηστὰ ἐποίησεν εἶναι καὶ δοκεῖν.

κατὰ δὲ τὸν αὐτὸν λόγον καὶ ὁ σοφιστὴσ τοὺσ παιδευομένουσ οὕτω δυνάμενοσ παιδαγωγεῖν σοφόσ τε καὶ ἄξιοσ πολλῶν χρημάτων τοῖσ παιδευθεῖσιν. καὶ οὕτω σοφώτεροί τέ εἰσιν ἕτεροι ἑτέρων καὶ οὐδεὶσ ψευδῆ δοξάζει, καὶ σοί, ἐάντε βούλῃ ἐάντε μή, ἀνεκτέον ὄντι μέτρῳ·

σῴζεται γὰρ ἐν τούτοισ ὁ λόγοσ οὗτοσ. ᾧ σὺ εἰ μὲν ἔχεισ ἐξ ἀρχῆσ ἀμφισβητεῖν, ἀμφισβήτει λόγῳ ἀντιδιεξελθών· εἰ δὲ δι’ ἐρωτήσεων βούλει, δι’ ἐρωτήσεων· οὐδὲ γὰρ τοῦτο φευκτέον, ἀλλὰ πάντων μάλιστα διωκτέον τῷ νοῦν ἔχοντι. ποίει μέντοι οὑτωσί· μὴ ἀδίκει ἐν τῷ ἐρωτᾶν.

καὶ γὰρ πολλὴ ἀλογία ἀρετῆσ φάσκοντα ἐπιμελεῖσθαι μηδὲν ἀλλ’ ἢ ἀδικοῦντα ἐν λόγοισ διατελεῖν. ἀδικεῖν δ’ ἐστὶν ἐν τῷ τοιούτῳ, ὅταν τισ μὴ χωρὶσ μὲν ὡσ ἀγωνιζόμενοσ τὰσ διατριβὰσ ποιῆται, χωρὶσ δὲ διαλεγόμενοσ, καὶ ἐν μὲν τῷ παίζῃ τε καὶ σφάλλῃ καθ’ ὅσον ἂν δύνηται, ἐν δὲ τῷ διαλέγεσθαι σπουδάζῃ τε καὶ ἐπανορθοῖ τὸν προσδιαλεγόμενον, ἐκεῖνα μόνα αὐτῷ ἐνδεικνύμενοσ τὰ σφάλματα, ἃ αὐτὸσ ὑφ’ ἑαυτοῦ καὶ τῶν προτέρων συνουσιῶν παρεκέκρουστο. ἂν μὲν γὰρ οὕτω ποιῇσ, ἑαυτοὺσ αἰτιάσονται οἱ προσδιατρίβοντέσ σοι τῆσ αὑτῶν ταραχῆσ καὶ ἀπορίασ ἀλλ’ οὐ σέ, καὶ σὲ μὲν διώξονται καὶ φιλήσουσιν, αὑτοὺσ δὲ μισήσουσι καὶ φεύξονται ἀφ’ ἑαυτῶν εἰσ φιλοσοφίαν, ἵν’ ἄλλοι γενόμενοι ἀπαλλαγῶσι τῶν οἳ πρότερον ἦσαν·

ἐὰν δὲ τἀναντία τούτων δρᾷσ ὥσπερ οἱ πολλοί, τἀναντία συμβήσεταί σοι καὶ τοὺσ συνόντασ ἀντὶ φιλοσόφων μισοῦντασ τοῦτο τὸ πρᾶγμα ἀποφανεῖσ ἐπειδὰν πρεσβύτεροι γένωνται. ἐὰν οὖν ἐμοὶ πείθῃ, ὃ καὶ πρότερον ἐρρήθη, οὐ δυσμενῶσ οὐδὲ μαχητικῶσ ἀλλ’ ἵλεῳ τῇ διανοίᾳ συγκαθεὶσ ὡσ ἀληθῶσ σκέψῃ τί ποτε λέγομεν, κινεῖσθαί τε ἀποφαινόμενοι τὰ πάντα, τό τε δοκοῦν ἑκάστῳ τοῦτο καὶ εἶναι ἰδιώτῃ τε καὶ πόλει.

καὶ ἐκ τούτων ἐπισκέψῃ εἴτε ταὐτὸν εἴτε καὶ ἄλλο ἐπιστήμη καὶ αἴσθησισ, ἀλλ’ οὐχ ὥσπερ ἄρτι ἐκ συνηθείασ ῥημάτων τε καὶ ὀνομάτων, ἃ οἱ πολλοὶ ὅπῃ ἂν τύχωσιν ἕλκοντεσ ἀπορίασ ἀλλήλοισ παντοδαπὰσ παρέχουσι. " ταῦτα, ὦ Θεόδωρε, τῷ ἑταίρῳ σου εἰσ βοήθειαν προσηρξάμην κατ’ ἐμὴν δύναμιν σμικρὰ ἀπὸ σμικρῶν·

εἰ δ’ αὐτὸσ ἔζη, μεγαλειότερον ἂν τοῖσ αὑτοῦ ἐβοήθησεν. παίζεισ, ὦ Σώκρατεσ· πάνυ γὰρ νεανικῶσ τῷ ἀνδρὶ βεβοήθηκασ. εὖ λέγεισ, ὦ ἑταῖρε. καί μοι εἰπέ· ἐνενόησάσ που λέγοντοσ ἄρτι τοῦ Πρωταγόρου καὶ ὀνειδίζοντοσ ἡμῖν ὅτι πρὸσ παιδίον τοὺσ λόγουσ ποιούμενοι τῷ τοῦ παιδὸσ φόβῳ ἀγωνιζοίμεθα εἰσ τὰ ἑαυτοῦ, καὶ χαριεντισμόν τινα ἀποκαλῶν, ἀποσεμνύνων δὲ τὸ πάντων μέτρον, σπουδάσαι ἡμᾶσ διεκελεύσατο περὶ τὸν αὑτοῦ λόγον; πῶσ γὰρ οὐκ ἐνενόησα, ὦ Σώκρατεσ;

τί οὖν; κελεύεισ πείθεσθαι αὐτῷ; σφόδρα γε. ὁρᾷσ οὖν ὅτι τάδε πάντα πλὴν σοῦ παιδία ἐστίν. εἰ οὖν πεισόμεθα τῷ ἀνδρί, ἐμὲ καὶ σὲ δεῖ ἐρωτῶντάσ τε καὶ ἀποκρινομένουσ ἀλλήλοισ σπουδάσαι αὐτοῦ περὶ τὸν λόγον, ἵνα μὴ τοῦτό γε ἔχῃ ἐγκαλεῖν, ὡσ παίζοντεσ πρὸσ μειράκια διεσκεψάμεθ’ αὐτοῦ τὸν λόγον. τί δ’;

οὐ πολλῶν τοι Θεαίτητοσ μεγάλουσ πώγωνασ ἐχόντων ἄμεινον ἂν ἐπακολουθήσειε λόγῳ διερευνωμένῳ; ἀλλ’ οὔ τι σοῦ γε, ὦ Θεόδωρε, ἄμεινον. μὴ οὖν οἰού ἐμὲ μὲν τῷ σῷ ἑταίρῳ τετελευτηκότι δεῖν παντὶ τρόπῳ ἐπαμύνειν, σὲ δὲ μηδενί. ἀλλ’ ἴθι, ὦ ἄριστε, ὀλίγον ἐπίσπου, μέχρι τούτου αὐτοῦ ἑώσ ἂν εἰδῶμεν εἴτε ἄρα σὲ δεῖ διαγραμμάτων πέρι μέτρον εἶναι, εἴτε πάντεσ ὁμοίωσ σοὶ ἱκανοὶ ἑαυτοῖσ εἴσ τε ἀστρονομίαν καὶ τἆλλα ὧν δὴ σὺ πέρι αἰτίαν ἔχεισ διαφέρειν. οὐ ῥᾴδιον, ὦ Σώκρατεσ, σοὶ παρακαθήμενον μὴ διδόναι λόγον, ἀλλ’ ἐγὼ ἄρτι παρελήρησα φάσκων σε ἐπιτρέψειν μοι μὴ ἀποδύεσθαι, καὶ οὐχὶ ἀναγκάσειν καθάπερ Λακεδαιμόνιοι·

σὺ δέ μοι δοκεῖσ πρὸσ τὸν Σκίρωνα μᾶλλον τείνειν. Λακεδαιμόνιοι μὲν γὰρ ἀπιέναι ἢ ἀποδύεσθαι κελεύουσι, σὺ δὲ κατ’ Ἀνταῖόν τί μοι μᾶλλον δοκεῖσ τὸ δρᾶμα δρᾶν·

τὸν γὰρ προσελθόντα οὐκ ἀνίησ πρὶν <ἂν> ἀναγκάσῃσ ἀποδύσασ ἐν τοῖσ λόγοισ προσπαλαῖσαι. ἄριστά γε, ὦ Θεόδωρε, τὴν νόσον μου ἀπῄκασασ· ἰσχυρικώτεροσ μέντοι ἐγὼ ἐκείνων. μυρίοι γὰρ ἤδη μοι Ἡρακλέεσ τε καὶ Θησέεσ ἐντυχόντεσ καρτεροὶ πρὸσ τὸ λέγειν μάλ’ εὖ συγκεκόφασιν, ἀλλ’ ἐγὼ οὐδέν τι μᾶλλον ἀφίσταμαι· οὕτω τισ ἔρωσ δεινὸσ ἐνδέδυκε τῆσ περὶ ταῦτα γυμνασίασ.

μὴ οὖν μηδὲ σὺ φθονήσῃσ προσανατριψάμενοσ σαυτόν τε ἅμα καὶ ἐμὲ ὀνῆσαι. οὐδὲν ἔτι ἀντιλέγω, ἀλλ’ ἄγε ὅπῃ ’θέλεισ· πάντωσ τὴν περὶ ταῦτα εἱμαρμένην ἣν <ἂν> σὺ ἐπικλώσῃσ δεῖ ἀνατλῆναι ἐλεγχόμενον. οὐ μέντοι περαιτέρω γε ὧν προτίθεσαι οἱο͂́σ τ’ ἔσομαι παρασχεῖν ἐμαυτόν σοι. ἀλλ’ ἀρκεῖ καὶ μέχρι τούτων. καί μοι πάνυ τήρει τὸ τοιόνδε, μή που παιδικόν τι λάθωμεν εἶδοσ τῶν λόγων ποιούμενοι, καί τισ πάλιν ἡμῖν αὐτὸ ὀνειδίσῃ. ἀλλὰ δὴ πειράσομαί γε καθ’ ὅσον ἂν δύνωμαι. τοῦδε τοίνυν πρῶτον πάλιν ἀντιλαβώμεθα οὗπερ τὸ πρότερον, καὶ ἴδωμεν ὀρθῶσ ἢ οὐκ ὀρθῶσ ἐδυσχεραίνομεν ἐπιτιμῶντεσ τῷ λόγῳ ὅτι αὐτάρκη ἕκαστον εἰσ φρόνησιν ἐποίει, καὶ ἡμῖν συνεχώρησεν ὁ Πρωταγόρασ περί τε τοῦ ἀμείνονοσ καὶ χείρονοσ διαφέρειν τινάσ, οὓσ δὴ καὶ εἶναι σοφούσ.

οὐχί; ναί. εἰ μὲν τοίνυν αὐτὸσ παρὼν ὡμολόγει ἀλλὰ μὴ ἡμεῖσ βοηθοῦντεσ ὑπὲρ αὐτοῦ συνεχωρήσαμεν, οὐδὲν ἂν πάλιν ἔδει ἐπαναλαβόντασ βεβαιοῦσθαι· νῦν δὲ τάχ’ ἄν τισ ἡμᾶσ ἀκύρουσ τιθείη τῆσ ὑπὲρ ἐκείνου ὁμολογίασ.

διὸ καλλιόνωσ ἔχει σαφέστερον περὶ τούτου αὐτοῦ διομολογήσασθαι· οὐ γάρ τι σμικρὸν παραλλάττει οὕτωσ ἔχον ἢ ἄλλωσ. λέγεισ ἀληθῆ. μὴ τοίνυν δι’ ἄλλων ἀλλ’ ἐκ τοῦ ἐκείνου λόγου ὡσ διὰ βραχυτάτων λάβωμεν τὴν ὁμολογίαν. πῶσ;

οὑτωσί· τὸ δοκοῦν ἑκάστῳ τοῦτο καὶ εἶναί φησί που ᾧ δοκεῖ; φησὶ γὰρ οὖν. οὐκοῦν, ὦ Πρωταγόρα, καὶ ἡμεῖσ ἀνθρώπου, μᾶλλον δὲ πάντων ἀνθρώπων δόξασ λέγομεν, καὶ φαμὲν οὐδένα ὅντινα οὐ τὰ μὲν αὑτὸν ἡγεῖσθαι τῶν ἄλλων σοφώτερον, τὰ δὲ ἄλλουσ ἑαυτοῦ, καὶ ἔν γε τοῖσ μεγίστοισ κινδύνοισ, ὅταν ἐν στρατείαισ ἢ νόσοισ ἢ ἐν θαλάττῃ χειμάζωνται, ὥσπερ πρὸσ θεοὺσ ἔχειν τοὺσ ἐν ἑκάστοισ ἄρχοντασ, σωτῆρασ σφῶν προσδοκῶντασ, οὐκ ἄλλῳ τῳ διαφέροντασ ἢ τῷ εἰδέναι· καὶ πάντα που μεστὰ τἀνθρώπινα ζητούντων διδασκάλουσ τε καὶ ἄρχοντασ ἑαυτῶν τε καὶ τῶν ἄλλων ζῴων τῶν τε ἐργασιῶν, οἰομένων τε αὖ ἱκανῶν μὲν διδάσκειν, ἱκανῶν δὲ ἄρχειν εἶναι.

καὶ ἐν τούτοισ ἅπασι τί ἄλλο φήσομεν ἢ αὐτοὺσ τοὺσ ἀνθρώπουσ ἡγεῖσθαι σοφίαν καὶ ἀμαθίαν εἶναι παρὰ σφίσιν; οὐδὲν ἄλλο. οὐκοῦν τὴν μὲν σοφίαν ἀληθῆ διάνοιαν ἡγοῦνται, τὴν δὲ ἀμαθίαν ψευδῆ δόξαν; τί μήν;

τί οὖν, ὦ Πρωταγόρα, χρησόμεθα τῷ λόγῳ; πότερον ἀληθῆ φῶμεν ἀεὶ τοὺσ ἀνθρώπουσ δοξάζειν, ἢ τοτὲ μὲν ἀληθῆ, τοτὲ δὲ ψευδῆ; ἐξ ἀμφοτέρων γάρ που συμβαίνει μὴ ἀεὶ ἀληθῆ ἀλλ’ ἀμφότερα αὐτοὺσ δοξάζειν. σκόπει γάρ, ὦ Θεόδωρε, εἰ ἐθέλοι ἄν τισ τῶν ἀμφὶ Πρωταγόραν ἢ σὺ αὐτὸσ διαμάχεσθαι ὡσ οὐδεὶσ ἡγεῖται ἕτεροσ ἕτερον ἀμαθῆ τε εἶναι καὶ ψευδῆ δοξάζειν. ἀλλ’ ἄπιστον, ὦ Σώκρατεσ. καὶ μὴν εἰσ τοῦτό γε ἀνάγκησ ὁ λόγοσ ἥκει ὁ πάντων χρημάτων μέτρον ἄνθρωπον λέγων.

πῶσ δή; ὅταν σὺ κρίνασ τι παρὰ σαυτῷ πρόσ με ἀποφαίνῃ περί τινοσ δόξαν, σοὶ μὲν δὴ τοῦτο κατὰ τὸν ἐκείνου λόγον ἀληθὲσ ἔστω, ἡμῖν δὲ δὴ τοῖσ ἄλλοισ περὶ τῆσ σῆσ κρίσεωσ πότερον οὐκ ἔστιν κριταῖσ γενέσθαι, ἢ ἀεὶ σὲ κρίνομεν ἀληθῆ δοξάζειν; ἢ μυρίοι ἑκάστοτέ σοι μάχονται ἀντιδοξάζοντεσ, ἡγούμενοι ψευδῆ κρίνειν τε καὶ οἰέσθαι; νὴ τὸν Δία, ὦ Σώκρατεσ, μάλα μυρίοι δῆτα, φησὶν Ὅμηροσ, οἵ γέ μοι τὰ ἐξ ἀνθρώπων πράγματα παρέχουσιν.

τί οὖν; βούλει λέγωμεν ὡσ σὺ τότε σαυτῷ μὲν ἀληθῆ δοξάζεισ, τοῖσ δὲ μυρίοισ ψευδῆ; ἐοίκεν ἔκ γε τοῦ λόγου ἀνάγκη εἶναι. τί δὲ αὐτῷ Πρωταγόρᾳ; ἆρ’ οὐχὶ ἀνάγκη, εἰ μὲν μηδὲ αὐτὸσ ᾤετο μέτρον εἶναι ἄνθρωπον μηδὲ οἱ πολλοί, ὥσπερ οὐδὲ οἰόνται, μηδενὶ δὴ εἶναι ταύτην τὴν ἀλήθειαν ἣν ἐκεῖνοσ ἔγραψεν; εἰ δὲ αὐτὸσ μὲν ᾤετο, τὸ δὲ πλῆθοσ μὴ συνοίεται, οἶσθ’ ὅτι πρῶτον μὲν ὅσῳ πλείουσ οἷσ μὴ δοκεῖ ἢ οἷσ δοκεῖ, τοσούτῳ μᾶλλον οὐκ ἔστιν ἢ ἔστιν.

ἀνάγκη, εἴπερ γε καθ’ ἑκάστην δόξαν ἔσται καὶ οὐκ ἔσται. ἔπειτά γε τοῦτ’ ἔχει κομψότατον· ἐκεῖνοσ μὲν περὶ τῆσ αὑτοῦ οἰήσεωσ τὴν τῶν ἀντιδοξαζόντων οἰήσιν, ᾗ ἐκεῖνον ἡγοῦνται ψεύδεσθαι, συγχωρεῖ που ἀληθῆ εἶναι ὁμολογῶν τὰ ὄντα δοξάζειν ἅπαντασ. πάνυ μὲν οὖν. οὐκοῦν τὴν αὑτοῦ ἂν ψευδῆ συγχωροῖ, εἰ τὴν τῶν ἡγουμένων αὐτὸν ψεύδεσθαι ὁμολογεῖ ἀληθῆ εἶναι;

ἀνάγκη. οἱ δέ γ’ ἄλλοι οὐ συγχωροῦσιν ἑαυτοῖσ ψεύδεσθαι; οὐ γὰρ οὖν. ὁ δέ γ’ αὖ ὁμολογεῖ καὶ ταύτην ἀληθῆ τὴν δόξαν ἐξ ὧν γέγραφεν. φαίνεται. ἐξ ἁπάντων ἄρα ἀπὸ Πρωταγόρου ἀρξαμένων ἀμφισβητήσεται, μᾶλλον δὲ ὑπό γε ἐκείνου ὁμολογήσεται, ὅταν τῷ τἀναντία λέγοντι συγχωρῇ ἀληθῆ αὐτὸν δοξάζειν, τότε καὶ ὁ Πρωταγόρασ αὐτὸσ συγχωρήσεται μήτε κύνα μήτε τὸν ἐπιτυχόντα ἄνθρωπον μέτρον εἶναι μηδὲ περὶ ἑνὸσ οὗ ἂν μὴ μάθῃ. οὐχ οὕτωσ; οὕτωσ.

οὐκοῦν ἐπειδὴ ἀμφισβητεῖται ὑπὸ πάντων, οὐδενὶ ἂν εἰή ἡ Πρωταγόρου Ἀλήθεια ἀληθήσ, οὔτε τινὶ ἄλλῳ οὔτ’ αὐτῷ ἐκείνῳ. ἄγαν, ὦ Σώκρατεσ, τὸν ἑταῖρόν μου καταθέομεν. ἀλλά τοι, ὦ φίλε, ἄδηλον εἰ καὶ παραθέομεν τὸ ὀρθόν. εἰκόσ γε ἄρα ἐκεῖνον πρεσβύτερον ὄντα σοφώτερον ἡμῶν εἶναι· καὶ εἰ αὐτίκα ἐντεῦθεν ἀνακύψειε μέχρι τοῦ αὐχένοσ, πολλὰ ἂν ἐμέ τε ἐλέγξασ ληροῦντα, ὡσ τὸ εἰκόσ, καὶ σὲ ὁμολογοῦντα, καταδὺσ ἂν οἴχοιτο ἀποτρέχων.

ἀλλ’ ἡμῖν ἀνάγκη οἶμαι χρῆσθαι ἡμῖν αὐτοῖσ ὁποῖοί τινέσ ἐσμεν, καὶ τὰ δοκοῦντα ἀεὶ ταῦτα λέγειν. καὶ δῆτα καὶ νῦν ἄλλο τι φῶμεν ὁμολογεῖν ἂν τοῦτό γε ὁντινοῦν, τὸ εἶναι σοφώτερον ἕτερον ἑτέρου, εἶναι δὲ καὶ ἀμαθέστερον; ἐμοὶ γοῦν δοκεῖ. ἦ καὶ ταύτῃ ἂν μάλιστα ἵστασθαι τὸν λόγον, ᾗ ἡμεῖσ ὑπεγράψαμεν βοηθοῦντεσ Πρωταγόρᾳ, ὡσ τὰ μὲν πολλὰ ᾗ δοκεῖ, ταύτῃ καὶ ἔστιν ἑκάστῳ, θερμά, ξηρά, γλυκέα, πάντα ὅσα τοῦ τύπου τούτου· εἰ δέ που ἔν τισι συγχωρήσεται διαφέρειν ἄλλον ἄλλου, περὶ τὰ ὑγιεινὰ καὶ νοσώδη ἐθελῆσαι ἂν φάναι μὴ πᾶν γύναιον καὶ παιδίον, καὶ θηρίον δέ, ἱκανὸν εἶναι ἰᾶσθαι αὑτὸ γιγνῶσκον ἑαυτῷ τὸ ὑγιεινόν, ἀλλὰ ἐνταῦθα δὴ ἄλλον ἄλλου διαφέρειν, εἴπερ που;

ἔμοιγε δοκεῖ οὕτωσ. οὐκοῦν καὶ περὶ πολιτικῶν, καλὰ μὲν καὶ αἰσχρὰ καὶ δίκαια καὶ ἄδικα καὶ ὅσια καὶ μή, οἱᾶ ἂν ἑκάστη πόλισ οἰηθεῖσα θῆται νόμιμα αὑτῇ, ταῦτα καὶ εἶναι τῇ ἀληθείᾳ ἑκάστῃ, καὶ ἐν τούτοισ μὲν οὐδὲν σοφώτερον οὔτε ἰδιώτην ἰδιώτου οὔτε πόλιν πόλεωσ εἶναι·

ἐν δὲ τῷ συμφέροντα ἑαυτῇ ἢ μὴ συμφέροντα τίθεσθαι, ἐνταῦθ’, εἴπερ που, αὖ ὁμολογήσει σύμβουλόν τε συμβούλου διαφέρειν καὶ πόλεωσ δόξαν ἑτέραν ἑτέρασ πρὸσ ἀλήθειαν, καὶ οὐκ ἂν πάνυ τολμήσειε φῆσαι, ἃ ἂν θῆται πόλισ συμφέροντα οἰηθεῖσα αὑτῇ, παντὸσ μᾶλλον ταῦτα καὶ συνοίσειν· ἀλλ’ ἐκεῖ οὗ λέγω, ἐν τοῖσ δικαίοισ καὶ ἀδίκοισ καὶ ὁσίοισ καὶ ἀνοσίοισ, ἐθέλουσιν ἰσχυρίζεσθαι ὡσ οὐκ ἔστι φύσει αὐτῶν οὐδὲν οὐσίαν ἑαυτοῦ ἔχον, ἀλλὰ τὸ κοινῇ δόξαν τοῦτο γίγνεται ἀληθὲσ τότε, ὅταν δόξῃ καὶ ὅσον ἂν δοκῇ χρόνον.

καὶ ὅσοι γε ἂν μὴ παντάπασι τὸν Πρωταγόρου λόγον λέγωσιν, ὧδέ πωσ τὴν σοφίαν ἄγουσι. λόγοσ δὲ ἡμᾶσ, ὦ Θεόδωρε, ἐκ λόγου μείζων ἐξ ἐλάττονοσ καταλαμβάνει. οὐκοῦν σχολὴν ἄγομεν, ὦ Σώκρατεσ;

φαινόμεθα. καὶ πολλάκισ μέν γε δή, ὦ δαιμόνιε, καὶ ἄλλοτε κατενόησα, ἀτὰρ καὶ νῦν, ὡσ εἰκότωσ οἱ ἐν ταῖσ φιλοσοφίαισ πολὺν χρόνον διατρίψαντεσ εἰσ τὰ δικαστήρια ἰόντεσ γελοῖοι φαίνονται ῥήτορεσ. πῶσ δὴ οὖν λέγεισ; κινδυνεύουσιν οἱ ἐν δικαστηρίοισ καὶ τοῖσ τοιούτοισ ἐκ νέων κυλινδούμενοι πρὸσ τοὺσ ἐν φιλοσοφίᾳ καὶ τῇ τοιᾷδε διατριβῇ τεθραμμένουσ ὡσ οἰκέται πρὸσ ἐλευθέρουσ τεθράφθαι. πῇ δή;

ἡῖ τοῖσ μὲν τοῦτο ὃ σὺ εἶπεσ ἀεὶ πάρεστι, σχολή, καὶ τοὺσ λόγουσ ἐν εἰρήνῃ ἐπὶ σχολῆσ ποιοῦνται· ὥσπερ ἡμεῖσ νυνὶ τρίτον ἤδη λόγον ἐκ λόγου μεταλαμβάνομεν, οὕτω κἀκεῖνοι, ἐὰν αὐτοὺσ ὁ ἐπελθὼν τοῦ προκειμένου μᾶλλον καθάπερ ἡμᾶσ ἀρέσῃ· καὶ διὰ μακρῶν ἢ βραχέων μέλει οὐδὲν λέγειν, ἂν μόνον τύχωσι τοῦ ὄντοσ· οἱ δὲ ἐν ἀσχολίᾳ τε ἀεὶ λέγουσι ‐ κατεπείγει γὰρ ὕδωρ ῥέον ‐ καὶ οὐκ ἐγχωρεῖ περὶ οὗ ἂν ἐπιθυμήσωσι τοὺσ λόγουσ ποιεῖσθαι, ἀλλ’ ἀνάγκην ἔχων ὁ ἀντίδικοσ ἐφέστηκεν καὶ ὑπογραφὴν παραναγιγνωσκομένην ὧν ἐκτὸσ οὐ ῥητέον ἣν ἀντωμοσίαν καλοῦσιν· οἱ δὲ λόγοι ἀεὶ περὶ ὁμοδούλου πρὸσ δεσπότην καθήμενον, ἐν χειρί τινα δίκην ἔχοντα, καὶ οἱ ἀγῶνεσ οὐδέποτε τὴν ἄλλωσ ἀλλ’ ἀεὶ τὴν περὶ αὐτοῦ, πολλάκισ δὲ καὶ περὶ ψυχῆσ ὁ δρόμοσ·

ὥστ’ ἐξ ἁπάντων τούτων ἔντονοι καὶ δριμεῖσ γίγνονται, ἐπιστάμενοι τὸν δεσπότην λόγῳ τε θωπεῦσαι καὶ ἔργῳ ὑπελθεῖν, σμικροὶ δὲ καὶ οὐκ ὀρθοὶ τὰσ ψυχάσ.

τὴν γὰρ αὔξην καὶ τὸ εὐθύ τε καὶ τὸ ἐλευθέριον ἡ ἐκ νέων δουλεία ἀφῄρηται, ἀναγκάζουσα πράττειν σκολιά, μεγάλουσ κινδύνουσ καὶ φόβουσ ἔτι ἁπαλαῖσ ψυχαῖσ ἐπιβάλλουσα, οὓσ οὐ δυνάμενοι μετὰ τοῦ δικαίου καὶ ἀληθοῦσ ὑποφέρειν, εὐθὺσ ἐπὶ τὸ ψεῦδόσ τε καὶ τὸ ἀλλήλουσ ἀνταδικεῖν τρεπόμενοι πολλὰ κάμπτονται καὶ συγκλῶνται, ὥσθ’ ὑγιὲσ οὐδὲν ἔχοντεσ τῆσ διανοίασ εἰσ ἄνδρασ ἐκ μειρακίων τελευτῶσι, δεινοί τε καὶ σοφοὶ γεγονότεσ, ὡσ οἰόνται. καὶ οὗτοι μὲν δὴ τοιοῦτοι, ὦ Θεόδωρε·

τοὺσ δὲ τοῦ ἡμετέρου χοροῦ πότερον βούλει διελθόντεσ ἢ ἐάσαντεσ πάλιν ἐπὶ τὸν λόγον τρεπώμεθα, ἵνα μὴ καί, ὃ νυνδὴ ἐλέγομεν, λίαν πολὺ τῇ ἐλευθερίᾳ καὶ μεταλήψει τῶν λόγων καταχρώμεθα; μηδαμῶσ, ὦ Σώκρατεσ, ἀλλὰ διελθόντεσ. πάνυ γὰρ εὖ τοῦτο εἴρηκασ, ὅτι οὐχ ἡμεῖσ οἱ ἐν τῷ τοιῷδε χορεύοντεσ τῶν λόγων ὑπηρέται, ἀλλ’ οἱ λόγοι ἡμέτεροι ὥσπερ οἰκέται, καὶ ἕκαστοσ αὐτῶν περιμένει ἀποτελεσθῆναι ὅταν ἡμῖν δοκῇ· οὔτε γὰρ δικαστὴσ οὔτε θεατὴσ ὥσπερ ποιηταῖσ ἐπιτιμήσων τε καὶ ἄρξων ἐπιστατεῖ παρ’ ἡμῖν.

λέγωμεν δή, ὡσ ἐοίκεν, ἐπεὶ σοί γε δοκεῖ, περὶ τῶν κορυφαίων· τί γὰρ ἄν τισ τούσ γε φαύλωσ διατρίβοντασ ἐν φιλοσοφίᾳ λέγοι; οὗτοι δέ που ἐκ νέων πρῶτον μὲν εἰσ ἀγορὰν οὐκ ἴσασι τὴν ὁδόν, οὐδὲ ὅπου δικαστήριον ἢ βουλευτήριον ἤ τι κοινὸν ἄλλο τῆσ πόλεωσ συνέδριον· νόμουσ δὲ καὶ ψηφίσματα λεγόμενα ἢ γεγραμμένα οὔτε ὁρῶσιν οὔτε ἀκούουσι·

σπουδαὶ δὲ ἑταιριῶν ἐπ’ ἀρχὰσ καὶ σύνοδοι καὶ δεῖπνα καὶ σὺν αὐλητρίσι κῶμοι, οὐδὲ ὄναρ πράττειν προσίσταται αὐτοῖσ. εὖ δὲ ἢ κακῶσ τισ γέγονεν ἐν πόλει, ἤ τί τῳ κακόν ἐστιν ἐκ προγόνων γεγονὸσ ἢ πρὸσ ἀνδρῶν ἢ γυναικῶν, μᾶλλον αὐτὸν λέληθεν ἢ οἱ τῆσ θαλάττησ λεγόμενοι χόεσ. καὶ ταῦτα πάντ’ οὐδ’ ὅτι οὐκ οἶδεν, οἶδεν·

οὐδὲ γὰρ αὐτῶν ἀπέχεται τοῦ εὐδοκιμεῖν χάριν, ἀλλὰ τῷ ὄντι τὸ σῶμα μόνον ἐν τῇ πόλει κεῖται αὐτοῦ καὶ ἐπιδημεῖ, ἡ δὲ διάνοια, ταῦτα πάντα ἡγησαμένη σμικρὰ καὶ οὐδέν, ἀτιμάσασα πανταχῇ πέτεται κατὰ Πίνδαρον "τᾶσ τε γᾶσ ὑπένερθε" καὶ τὰ ἐπίπεδα γεωμετροῦσα, "οὐρανοῦ θ’ ὕπερ" ἀστρονομοῦσα, καὶ πᾶσαν πάντῃ φύσιν ἐρευνωμένη τῶν ὄντων ἑκάστου ὅλου, εἰσ τῶν ἐγγὺσ οὐδὲν αὑτὴν συγκαθιεῖσα. πῶσ τοῦτο λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ;

ὥσπερ καὶ Θαλῆν ἀστρονομοῦντα, ὦ Θεόδωρε, καὶ ἄνω βλέποντα, πεσόντα εἰσ φρέαρ, Θρᾷττά τισ ἐμμελὴσ καὶ χαρίεσσα θεραπαινὶσ ἀποσκῶψαι λέγεται ὡσ τὰ μὲν ἐν οὐρανῷ προθυμοῖτο εἰδέναι, τὰ δ’ ἔμπροσθεν αὐτοῦ καὶ παρὰ πόδασ λανθάνοι αὐτόν. ταὐτὸν δὲ ἀρκεῖ σκῶμμα ἐπὶ πάντασ ὅσοι ἐν φιλοσοφίᾳ διάγουσι. τῷ γὰρ ὄντι τὸν τοιοῦτον ὁ μὲν πλησίον καὶ ὁ γείτων λέληθεν, οὐ μόνον ὅτι πράττει, ἀλλ’ ὀλίγου καὶ εἰ ἄνθρωπόσ ἐστιν ἤ τι ἄλλο θρέμμα·

τί δέ ποτ’ ἐστὶν ἄνθρωποσ καὶ τί τῇ τοιαύτῃ φύσει προσήκει διάφορον τῶν ἄλλων ποιεῖν ἢ πάσχειν, ζητεῖ τε καὶ πράγματ’ ἔχει διερευνώμενοσ. μανθάνεισ γάρ που, ὦ Θεόδωρε· ἢ οὔ; ἔγωγε· καὶ ἀληθῆ λέγεισ. τοιγάρτοι, ὦ φίλε, ἰδίᾳ τε συγγιγνόμενοσ ὁ τοιοῦτοσ ἑκάστῳ καὶ δημοσίᾳ, ὅπερ ἀρχόμενοσ ἔλεγον, ὅταν ἐν δικαστηρίῳ ἤ που ἄλλοθι ἀναγκασθῇ περὶ τῶν παρὰ πόδασ καὶ τῶν ἐν ὀφθαλμοῖσ διαλέγεσθαι, γέλωτα παρέχει οὐ μόνον Θρᾴτταισ ἀλλὰ καὶ τῷ ἄλλῳ ὄχλῳ, εἰσ φρέατά τε καὶ πᾶσαν ἀπορίαν ἐμπίπτων ὑπὸ ἀπειρίασ, καὶ ἡ ἀσχημοσύνη δεινή, δόξαν ἀβελτερίασ παρεχομένη· ἔν τε γὰρ ταῖσ λοιδορίαισ ἴδιον ἔχει οὐδὲν οὐδένα λοιδορεῖν, ἅτ’ οὐκ εἰδὼσ κακὸν οὐδὲν οὐδενὸσ ἐκ τοῦ μὴ μεμελετηκέναι·

ἀπορῶν οὖν γελοῖοσ φαίνεται. ἔν τε τοῖσ ἐπαίνοισ καὶ ταῖσ τῶν ἄλλων μεγαλαυχίαισ οὐ προσποιήτωσ ἀλλὰ τῷ ὄντι γελῶν ἔνδηλοσ γιγνόμενοσ ληρώδησ δοκεῖ εἶναι.

τύραννόν τε γὰρ ἢ βασιλέα ἐγκωμιαζόμενον, ἕνα τῶν νομέων, οἱο͂ν συβώτην ἢ ποιμένα ἤ τινα βουκόλον, ἡγεῖται ἀκούειν εὐδαιμονιζόμενον πολὺ βδάλλοντα· δυσκολώτερον δὲ ἐκείνων ζῷον καὶ ἐπιβουλότερον ποιμαίνειν τε καὶ βδάλλειν νομίζει αὐτούσ, ἄγροικον δὲ καὶ ἀπαίδευτον ὑπὸ ἀσχολίασ οὐδὲν ἧττον τῶν νομέων τὸν τοιοῦτον ἀναγκαῖον γίγνεσθαι, σηκὸν ἐν ὄρει τὸ τεῖχοσ περιβεβλημένον. γῆσ δὲ ὅταν μυρία πλέθρα ἢ ἔτι πλείω ἀκούσῃ ὥσ τισ ἄρα κεκτημένοσ θαυμαστὰ πλήθει κέκτηται, πάνσμικρα δοκεῖ ἀκούειν εἰσ ἅπασαν εἰωθὼσ τὴν γῆν βλέπειν.

τὰ δὲ δὴ γένη ὑμνούντων, ὡσ γενναῖόσ τισ ἑπτὰ πάππουσ πλουσίουσ ἔχων ἀποφῆναι, παντάπασιν ἀμβλὺ καὶ ἐπὶ σμικρὸν ὁρώντων ἡγεῖται τὸν ἔπαινον, ὑπὸ ἀπαιδευσίασ οὐ δυναμένων εἰσ τὸ πᾶν ἀεὶ βλέπειν οὐδὲ λογίζεσθαι ὅτι πάππων καὶ προγόνων μυριάδεσ ἑκάστῳ γεγόνασιν ἀναρίθμητοι, ἐν αἷσ πλούσιοι καὶ πτωχοὶ καὶ βασιλῆσ καὶ δοῦλοι βάρβαροί τε καὶ Ἕλληνεσ πολλάκισ μυρίοι γεγόνασιν ὁτῳοῦν· ἀλλ’ ἐπὶ πέντε καὶ εἴκοσι καταλόγῳ προγόνων σεμνυνομένων καὶ ἀναφερόντων εἰσ Ἡρακλέα τὸν Ἀμφιτρύωνοσ ἄτοπα αὐτῷ καταφαίνεται τῆσ σμικρολογίασ, ὅτι δὲ ὁ ἀπ’ Ἀμφιτρύωνοσ εἰσ τὸ ἄνω πεντεκαιεικοστὸσ τοιοῦτοσ ἦν οἱά συνέβαινεν αὐτῷ τύχη, καὶ ὁ πεντηκοστὸσ ἀπ’ αὐτοῦ, γελᾷ οὐ δυναμένων λογίζεσθαί τε καὶ χαυνότητα ἀνοήτου ψυχῆσ ἀπαλλάττειν.

ἐν ἅπασι δὴ τούτοισ ὁ τοιοῦτοσ ὑπὸ τῶν πολλῶν καταγελᾶται, τὰ μὲν ὑπερηφάνωσ ἔχων, ὡσ δοκεῖ, τὰ δ’ ἐν ποσὶν ἀγνοῶν τε καὶ ἐν ἑκάστοισ ἀπορῶν.

παντάπασι τὰ γιγνόμενα λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ. ὅταν δέ γέ τινα αὐτόσ, ὦ φίλε, ἑλκύσῃ ἄνω, καὶ ἐθελήσῃ τισ αὐτῷ ἐκβῆναι ἐκ τοῦ "τί ἐγὼ σὲ ἀδικῶ ἢ σὺ ἐμέ" ; εἰσ σκέψιν αὐτῆσ δικαιοσύνησ τε καὶ ἀδικίασ, τί τε ἑκάτερον αὐτοῖν καὶ τί τῶν πάντων ἢ ἀλλήλων διαφέρετον, ἢ ἐκ τοῦ "εἰ βασιλεὺσ εὐδαίμων," "κεκτημένοσ τ’ αὖ χρυσίον," βασιλείασ πέρι καὶ ἀνθρωπίνησ ὅλωσ εὐδαιμονίασ καὶ ἀθλιότητοσ ἐπὶ σκέψιν, ποίω τέ τινε ἐστὸν καὶ τίνα τρόπον ἀνθρώπου φύσει προσήκει τὸ μὲν κτήσασθαι αὐτοῖν, τὸ δὲ ἀποφυγεῖν ‐ περὶ τούτων ἁπάντων ὅταν αὖ δέῃ λόγον διδόναι τὸν σμικρὸν ἐκεῖνον τὴν ψυχὴν καὶ δριμὺν καὶ δικανικόν, πάλιν αὖ τὰ ἀντίστροφα ἀποδίδωσιν·

εἰλιγγιῶν τε ἀπὸ ὑψηλοῦ κρεμασθεὶσ καὶ βλέπων μετέωροσ ἄνωθεν ὑπὸ ἀηθείασ ἀδημονῶν τε καὶ ἀπορῶν καὶ βατταρίζων γέλωτα Θρᾴτταισ μὲν οὐ παρέχει οὐδ’ ἄλλῳ ἀπαιδεύτῳ οὐδενί, οὐ γὰρ αἰσθάνονται, τοῖσ δ’ ἐναντίωσ ἢ ὡσ ἀνδραπόδοισ τραφεῖσι πᾶσιν.

οὗτοσ δὴ ἑκατέρου τρόποσ, ὦ Θεόδωρε, ὁ μὲν τῷ ὄντι ἐν ἐλευθερίᾳ τε καὶ σχολῇ τεθραμμένου, ὃν δὴ φιλόσοφον καλεῖσ, ᾧ ἀνεμέσητον εὐήθει δοκεῖν καὶ οὐδενὶ εἶναι ὅταν εἰσ δουλικὰ ἐμπέσῃ διακονήματα, οἱο͂ν στρωματόδεσμον μὴ ἐπισταμένου συσκευάσασθαι μηδὲ ὄψον ἡδῦναι ἢ θῶπασ λόγουσ· ὁ δ’ αὖ τὰ μὲν τοιαῦτα πάντα δυναμένου τορῶσ τε καὶ ὀξέωσ διακονεῖν, ἀναβάλλεσθαι δὲ οὐκ ἐπισταμένου ἐπιδέξια ἐλευθερίωσ οὐδέ γ’ ἁρμονίαν λόγων λαβόντοσ ὀρθῶσ ὑμνῆσαι θεῶν τε καὶ ἀνδρῶν εὐδαιμόνων βίον ἀληθῆ.

εἰ πάντασ, ὦ Σώκρατεσ, πείθοισ ἃ λέγεισ ὥσπερ ἐμέ, πλείων ἂν εἰρήνη καὶ κακὰ ἐλάττω κατ’ ἀνθρώπουσ εἰή. ἀλλ’ οὔτ’ ἀπολέσθαι τὰ κακὰ δυνατόν, ὦ Θεόδωρε ‐ ὑπεναντίον γάρ τι τῷ ἀγαθῷ ἀεὶ εἶναι ἀνάγκη ‐ οὔτ’ ἐν θεοῖσ αὐτὰ ἱδρῦσθαι, τὴν δὲ θνητὴν φύσιν καὶ τόνδε τὸν τόπον περιπολεῖ ἐξ ἀνάγκησ. διὸ καὶ πειρᾶσθαι χρὴ ἐνθένδε ἐκεῖσε φεύγειν ὅτι τάχιστα.

φυγὴ δὲ ὁμοίωσισ θεῷ κατὰ τὸ δυνατόν·

ὁμοίωσισ δὲ δίκαιον καὶ ὅσιον μετὰ φρονήσεωσ γενέσθαι. ἀλλὰ γάρ, ὦ ἄριστε, οὐ πάνυ τι ῥᾴδιον πεῖσαι ὡσ ἄρα οὐχ ὧν ἕνεκα οἱ πολλοί φασι δεῖν πονηρίαν μὲν φεύγειν, ἀρετὴν δὲ διώκειν, τούτων χάριν τὸ μὲν ἐπιτηδευτέον, τὸ δ’ οὔ, ἵνα δὴ μὴ κακὸσ καὶ ἵνα ἀγαθὸσ δοκῇ εἶναι· ταῦτα μὲν γάρ ἐστιν ὁ λεγόμενοσ γραῶν ὕθλοσ, ὡσ ἐμοὶ φαίνεται· τὸ δὲ ἀληθὲσ ὧδε λέγωμεν. θεὸσ οὐδαμῇ οὐδαμῶσ ἄδικοσ, ἀλλ’ ὡσ οἱο͂́ν τε δικαιότατοσ, καὶ οὐκ ἔστιν αὐτῷ ὁμοιότερον οὐδὲν ἢ ὃσ ἂν ἡμῶν αὖ γένηται ὅτι δικαιότατοσ. περὶ τοῦτο καὶ ἡ ὡσ ἀληθῶσ δεινότησ ἀνδρὸσ καὶ οὐδενία τε καὶ ἀνανδρία.

ἡ μὲν γὰρ τούτου γνῶσισ σοφία καὶ ἀρετὴ ἀληθινή, ἡ δὲ ἄγνοια ἀμαθία καὶ κακία ἐναργήσ· αἱ δ’ ἄλλαι δεινότητέσ τε δοκοῦσαι καὶ σοφίαι ἐν μὲν πολιτικαῖσ δυναστείαισ γιγνόμεναι φορτικαί, ἐν δὲ τέχναισ βάναυσοι. τῷ οὖν ἀδικοῦντι καὶ ἀνόσια λέγοντι ἢ πράττοντι μακρῷ ἄριστ’ ἔχει τὸ μὴ συγχωρεῖν δεινῷ ὑπὸ πανουργίασ εἶναι·

ἀγάλλονται γὰρ τῷ ὀνείδει καὶ οἰόνται ἀκούειν ὅτι οὐ λῆροί εἰσι, γῆσ ἄλλωσ ἄχθη, ἀλλ’ ἄνδρεσ οἱούσ δεῖ ἐν πόλει τοὺσ σωθησομένουσ. λεκτέον οὖν τἀληθέσ, ὅτι τοσούτῳ μᾶλλόν εἰσιν οἱοῖ οὐκ οἰόνται, ὅτι οὐχὶ οἰόνται· ἀγνοοῦσι γὰρ ζημίαν ἀδικίασ, ὃ δεῖ ἥκιστα ἀγνοεῖν. οὐ γάρ ἐστιν ἣν δοκοῦσιν, πληγαί τε καὶ θάνατοι, ὧν ἐνίοτε πάσχουσιν οὐδὲν ἀδικοῦντεσ, ἀλλὰ ἣν ἀδύνατον ἐκφυγεῖν. τίνα δὴ λέγεισ; παραδειγμάτων, ὦ φίλε, ἐν τῷ ὄντι ἑστώτων, τοῦ μὲν θείου εὐδαιμονεστάτου, τοῦ δὲ ἀθέου ἀθλιωτάτου, οὐχ ὁρῶντεσ ὅτι οὕτωσ ἔχει, ὑπὸ ἠλιθιότητόσ τε καὶ τῆσ ἐσχάτησ ἀνοίασ λανθάνουσι τῷ μὲν ὁμοιούμενοι διὰ τὰσ ἀδίκουσ πράξεισ, τῷ δὲ ἀνομοιούμενοι.

οὗ δὴ τίνουσι δίκην ζῶντεσ τὸν εἰκότα βίον ᾧ ὁμοιοῦνται·

ἐὰν δ’ εἴπωμεν ὅτι, ἂν μὴ ἀπαλλαγῶσι τῆσ δεινότητοσ, καὶ τελευτήσαντασ αὐτοὺσ ἐκεῖνοσ μὲν ὁ τῶν κακῶν καθαρὸσ τόποσ οὐ δέξεται, ἐνθάδε δὲ τὴν αὑτοῖσ ὁμοιότητα τῆσ διαγωγῆσ ἀεὶ ἕξουσι, κακοὶ κακοῖσ συνόντεσ, ταῦτα δὴ καὶ παντάπασιν ὡσ δεινοὶ καὶ πανοῦργοι ἀνοήτων τινῶν ἀκούσονται. καὶ μάλα δή, ὦ Σώκρατεσ. οἶδά τοι, ὦ ἑταῖρε.

ἓν μέντοι τι αὐτοῖσ συμβέβηκεν· ὅταν ἰδίᾳ λόγον δέῃ δοῦναί τε καὶ δέξασθαι περὶ ὧν ψέγουσι, καὶ ἐθελήσωσιν ἀνδρικῶσ πολὺν χρόνον ὑπομεῖναι καὶ μὴ ἀνάνδρωσ φυγεῖν, τότε ἀτόπωσ, ὦ δαιμόνιε, τελευτῶντεσ οὐκ ἀρέσκουσιν αὐτοὶ αὑτοῖσ περὶ ὧν λέγουσι, καὶ ἡ ῥητορικὴ ἐκείνη πωσ ἀπομαραίνεται, ὥστε παίδων μηδὲν δοκεῖν διαφέρειν. περὶ μὲν οὖν τούτων, ἐπειδὴ καὶ πάρεργα τυγχάνει λεγόμενα, ἀποστῶμεν ‐ εἰ δὲ μή, πλείω ἀεὶ ἐπιρρέοντα καταχώσει ἡμῶν τὸν ἐξ ἀρχῆσ λόγον ‐ ἐπὶ δὲ τὰ ἔμπροσθεν ἰώμεν, εἰ καὶ σοὶ δοκεῖ. ἐμοὶ μὲν τὰ τοιαῦτα, ὦ Σώκρατεσ, οὐκ ἀηδέστερα ἀκούειν· ῥᾴω γὰρ τηλικῷδε ὄντι ἐπακολουθεῖν.

εἰ μέντοι δοκεῖ, πάλιν ἐπανίωμεν. οὐκοῦν ἐνταῦθά που ἦμεν τοῦ λόγου, ἐν ᾧ ἔφαμεν τοὺσ τὴν φερομένην οὐσίαν λέγοντασ, καὶ τὸ ἀεὶ δοκοῦν ἑκάστῳ τοῦτο καὶ εἶναι τούτῳ ᾧ δοκεῖ, ἐν μὲν τοῖσ ἄλλοισ ἐθέλειν διισχυρίζεσθαι καὶ οὐχ ἥκιστα περὶ τὰ δίκαια, ὡσ παντὸσ μᾶλλον ἃ ἂν θῆται πόλισ δόξαντα αὑτῇ, ταῦτα καὶ ἔστι δίκαια τῇ θεμένῃ, ἑώσπερ ἂν κέηται· περὶ δὲ τἀγαθὰ οὐδένα ἀνδρεῖον ἔθ’ οὕτωσ εἶναι ὥστε τολμᾶν διαμάχεσθαι ὅτι καὶ ἃ ἂν ὠφέλιμα οἰηθεῖσα πόλισ ἑαυτῇ θῆται, καὶ ἔστι τοσοῦτον χρόνον ὅσον ἂν κέηται ὠφέλιμα, πλὴν εἴ τισ τὸ ὄνομα λέγοι·

τοῦτο δέ που σκῶμμ’ ἂν εἰή πρὸσ ὃ λέγομεν. ἢ οὐχί; πάνυ γε. μὴ γὰρ λεγέτω τὸ ὄνομα, ἀλλὰ τὸ πρᾶγμα τὸ ὀνομαζόμενον θεωρείτω.

μὴ γάρ. ἀλλ’ ὃ ἂν τοῦτο ὀνομάζῃ, τούτου δήπου στοχάζεται νομοθετουμένη, καὶ πάντασ τοὺσ νόμουσ, καθ’ ὅσον οἰέταί τε καὶ δύναται, ὡσ ὠφελιμωτάτουσ ἑαυτῇ τίθεται· ἢ πρὸσ ἄλλο τι βλέπουσα νομοθετεῖται; οὐδαμῶσ.

ἦ οὖν καὶ τυγχάνει ἀεί, ἢ πολλὰ καὶ διαμαρτάνει ἑκάστη; οἶμαι ἔγωγε καὶ ἁμαρτάνειν. ἔτι τοίνυν ἐνθένδε ἂν μᾶλλον πᾶσ τισ ὁμολογήσειεν ταὐτὰ ταῦτα, εἰ περὶ παντόσ τισ τοῦ εἴδουσ ἐρωτῴη ἐν ᾧ καὶ τὸ ὠφέλιμον τυγχάνει ὄν· ἔστι δέ που καὶ περὶ τὸν μέλλοντα χρόνον. ὅταν γὰρ νομοθετώμεθα, ὡσ ἐσομένουσ ὠφελίμουσ τοὺσ νόμουσ τιθέμεθα εἰσ τὸν ἔπειτα χρόνον· τοῦτο δὲ "μέλλον" ὀρθῶσ ἂν λέγοιμεν. πάνυ γε.

ἴθι δή, οὑτωσὶ ἐρωτῶμεν Πρωταγόραν ἢ ἄλλον τινὰ τῶν ἐκείνῳ τὰ αὐτὰ λεγόντων· "πάντων μέτρον ἄνθρωπόσ ἐστιν," ὡσ φατέ, ὦ Πρωταγόρα, λευκῶν βαρέων κούφων, οὐδενὸσ ὅτου οὐ τῶν τοιούτων· ἔχων γὰρ αὐτῶν τὸ κριτήριον ἐν αὑτῷ, οἱᾶ πάσχει τοιαῦτα οἰόμενοσ, ἀληθῆ τε οἰέται αὑτῷ καὶ ὄντα. οὐχ οὕτω; οὕτω. ἦ καὶ τῶν μελλόντων ἔσεσθαι, φήσομεν, ὦ Πρωταγόρα, ἔχει τὸ κριτήριον ἐν αὑτῷ, καὶ οἱᾶ ἂν οἰηθῇ ἔσεσθαι, ταῦτα καὶ γίγνεται ἐκείνῳ τῷ οἰηθέντι; οἱο͂ν θερμή·

ἆρ’ ὅταν τισ οἰηθῇ ἰδιώτησ αὑτὸν πυρετὸν λήψεσθαι καὶ ἔσεσθαι ταύτην τὴν θερμότητα, καὶ ἕτεροσ, ἰατρὸσ δέ, ἀντοιηθῇ, κατὰ τὴν ποτέρου δόξαν φῶμεν τὸ μέλλον ἀποβήσεσθαι, ἢ κατὰ τὴν ἀμφοτέρων, καὶ τῷ μὲν ἰατρῷ οὐ θερμὸσ οὐδὲ πυρέττων γενήσεται, ἑαυτῷ δὲ ἀμφότερα; γελοῖον μεντἂν εἰή. ἀλλ’ οἶμαι περὶ οἴνου γλυκύτητοσ καὶ αὐστηρότητοσ μελλούσησ ἔσεσθαι ἡ τοῦ γεωργοῦ δόξα ἀλλ’ οὐχ ἡ τοῦ κιθαριστοῦ κυρία. τί μήν; οὐδ’ ἂν αὖ περὶ ἀναρμόστου τε καὶ εὐαρμόστου ἐσομένου παιδοτρίβησ ἂν βέλτιον δοξάσειεν μουσικοῦ, ὃ καὶ ἔπειτα αὐτῷ τῷ παιδοτρίβῃ δόξει εὐάρμοστον εἶναι.

οὐδαμῶσ. οὐκοῦν καὶ τοῦ μέλλοντοσ ἑστιάσεσθαι μὴ μαγειρικοῦ ὄντοσ, σκευαζομένησ θοίνησ, ἀκυροτέρα ἡ κρίσισ τῆσ τοῦ ὀψοποιοῦ περὶ τῆσ ἐσομένησ ἡδονῆσ. περὶ μὲν γὰρ τοῦ ἤδη ὄντοσ ἑκάστῳ ἡδέοσ ἢ γεγονότοσ μηδέν πω τῷ λόγῳ διαμαχώμεθα, ἀλλὰ περὶ τοῦ μέλλοντοσ ἑκάστῳ καὶ δόξειν καὶ ἔσεσθαι πότερον αὐτὸσ αὑτῷ ἄριστοσ κριτήσ, ἢ σύ, ὦ Πρωταγόρα, τό γε περὶ λόγουσ πιθανὸν ἑκάστῳ ἡμῶν ἐσόμενον εἰσ δικαστήριον βέλτιον ἂν προδοξάσαισ ἢ τῶν ἰδιωτῶν ὁστισοῦν; καὶ μάλα, ὦ Σώκρατεσ, τοῦτό γε σφόδρα ὑπισχνεῖτο πάντων διαφέρειν αὐτόσ.

νὴ Δία, ὦ μέλε· ἢ οὐδείσ γ’ ἂν αὐτῷ διελέγετο διδοὺσ πολὺ ἀργύριον, εἰ μὴ τοὺσ συνόντασ ἔπειθεν ὅτι καὶ τὸ μέλλον ἔσεσθαί τε καὶ δόξειν οὔτε μάντισ οὔτε τισ ἄλλοσ ἄμεινον κρίνειεν ἂν ἢ αὐτόσ αὑτῷ. ἀληθέστατα. οὐκοῦν καὶ αἱ νομοθεσίαι καὶ τὸ ὠφέλιμον περὶ τὸ μέλλον ἐστί, καὶ πᾶσ ἂν ὁμολογοῖ νομοθετουμένην πόλιν πολλάκισ ἀνάγκην εἶναι τοῦ ὠφελιμωτάτου ἀποτυγχάνειν;

μάλα γε. μετρίωσ ἄρα ἡμῖν πρὸσ τὸν διδάσκαλόν σου εἰρήσεται ὅτι ἀνάγκη αὐτῷ ὁμολογεῖν σοφώτερόν τε ἄλλον ἄλλου εἶναι καὶ τὸν μὲν τοιοῦτον μέτρον εἶναι, ἐμοὶ δὲ τῷ ἀνεπιστήμονι μηδὲ ὁπωστιοῦν ἀνάγκην εἶναι μέτρῳ γίγνεσθαι, ὡσ ἄρτι με ἠνάγκαζεν ὁ ὑπὲρ ἐκείνου λόγοσ, εἴτ’ ἐβουλόμην εἴτε μή, τοιοῦτον εἶναι. ἐκείνῃ μοι δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ, μάλιστα ἁλίσκεσθαι ὁ λόγοσ, ἁλισκόμενοσ καὶ ταύτῃ, ᾗ τὰσ τῶν ἄλλων δόξασ κυρίασ ποιεῖ, αὗται δὲ ἐφάνησαν τοὺσ ἐκείνου λόγουσ οὐδαμῇ ἀληθεῖσ ἡγούμεναι.

πολλαχῇ, ὦ Θεόδωρε, καὶ ἄλλῃ ἂν τό γε τοιοῦτον ἁλοίη μὴ πᾶσαν παντὸσ ἀληθῆ δόξαν εἶναι·

περὶ δὲ τὸ παρὸν ἑκάστῳ πάθοσ, ἐξ ὧν αἱ αἰσθήσεισ καὶ αἱ κατὰ ταύτασ δόξαι γίγνονται, χαλεπώτερον ἑλεῖν ὡσ οὐκ ἀληθεῖσ. ἴσωσ δὲ οὐδὲν λέγω· ἀνάλωτοι γάρ, εἰ ἔτυχον, εἰσίν, καὶ οἱ φάσκοντεσ αὐτὰσ ἐναργεῖσ τε εἶναι καὶ ἐπιστήμασ τάχα ἂν ὄντα λέγοιεν, καὶ Θεαίτητοσ ὅδε οὐκ ἀπὸ σκοποῦ εἴρηκεν αἴσθησιν καὶ ἐπιστήμην ταὐτὸν θέμενοσ. προσιτέον οὖν ἐγγυτέρω, ὡσ ὁ ὑπὲρ Πρωταγόρου λόγοσ ἐπέταττε, καὶ σκεπτέον τὴν φερομένην ταύτην οὐσίαν διακρούοντα εἴτε ὑγιὲσ εἴτε σαθρὸν φθέγγεται·

μάχη δ’ οὖν περὶ αὐτῆσ οὐ φαύλη οὐδ’ ὀλίγοισ γέγονεν. πολλοῦ καὶ δεῖ φαύλη εἶναι, ἀλλὰ περὶ μὲν τὴν Ιὠνίαν καὶ ἐπιδίδωσι πάμπολυ. οἱ γὰρ τοῦ Ἡρακλείτου ἑταῖροι χορηγοῦσι τούτου τοῦ λόγου μάλα ἐρρωμένωσ. τῷ τοι, ὦ φίλε Θεόδωρε, μᾶλλον σκεπτέον καὶ ἐξ ἀρχῆσ, ὥσπερ αὐτοὶ ὑποτείνονται. παντάπασι μὲν οὖν.

καὶ γάρ, ὦ Σώκρατεσ, περὶ τούτων τῶν Ἡρακλειτείων ἤ, ὥσπερ σὺ λέγεισ, Ὁμηρείων καὶ ἔτι παλαιοτέρων, αὐτοῖσ μὲν τοῖσ περὶ τὴν Ἔφεσον, ὅσοι προσποιοῦνται ἔμπειροι, οὐδὲν μᾶλλον οἱο͂́ν τε διαλεχθῆναι ἢ τοῖσ οἰστρῶσιν. ἀτεχνῶσ γὰρ κατὰ τὰ συγγράμματα φέρονται, τὸ δ’ ἐπιμεῖναι ἐπὶ λόγῳ καὶ ἐρωτήματι καὶ ἡσυχίωσ ἐν μέρει ἀποκρίνασθαι καὶ ἐρέσθαι ἧττον αὐτοῖσ ἔνι ἢ τὸ μηδέν· μᾶλλον δὲ ὑπερβάλλει τὸ οὐδ’ οὐδὲν πρὸσ τὸ μηδὲ σμικρὸν ἐνεῖναι τοῖσ ἀνδράσιν ἡσυχίασ.

ἀλλ’ ἄν τινά τι ἔρῃ, ὥσπερ ἐκ φαρέτρασ ῥηματίσκια αἰνιγματώδη ἀνασπῶντεσ ἀποτοξεύουσι, κἂν τούτου ζητῇσ λόγον λαβεῖν τί εἴρηκεν, ἑτέρῳ πεπλήξῃ καινῶσ μετωνομασμένῳ. περανεῖσ δὲ οὐδέποτε οὐδὲν πρὸσ οὐδένα αὐτῶν· οὐδέ γε ἐκεῖνοι αὐτοὶ πρὸσ ἀλλήλουσ, ἀλλ’ εὖ πάνυ φυλάττουσι τὸ μηδὲν βέβαιον ἐᾶν εἶναι μήτ’ ἐν λόγῳ μήτ’ ἐν ταῖσ αὑτῶν ψυχαῖσ, ἡγούμενοι, ὡσ ἐμοὶ δοκεῖ, αὐτὸ στάσιμον εἶναι· τούτῳ δὲ πάνυ πολεμοῦσιν, καὶ καθ’ ὅσον δύνανται πανταχόθεν ἐκβάλλουσιν.

ἴσωσ, ὦ Θεόδωρε, τοὺσ ἄνδρασ μαχομένουσ ἑώρακασ, εἰρηνεύουσιν δὲ οὐ συγγέγονασ· οὐ γὰρ σοὶ ἑταῖροί εἰσιν. ἀλλ’ οἶμαι τὰ τοιαῦτα τοῖσ μαθηταῖσ ἐπὶ σχολῆσ φράζουσιν, οὓσ ἂν βούλωνται ὁμοίουσ αὑτοῖσ ποιῆσαι. ποίοισ μαθηταῖσ, ὦ δαιμόνιε; οὐδὲ γίγνεται τῶν τοιούτων ἕτεροσ ἑτέρου μαθητήσ, ἀλλ’ αὐτόματοι ἀναφύονται ὁπόθεν ἂν τύχῃ ἕκαστοσ αὐτῶν ἐνθουσιάσασ, καὶ τὸν ἕτερον ὁ ἕτεροσ οὐδὲν ἡγεῖται εἰδέναι. παρὰ μὲν οὖν τούτων, ὅπερ ᾖα ἐρῶν, οὐκ ἄν ποτε λάβοισ λόγον οὔτε ἑκόντων οὔτε ἀκόντων·

αὐτοὺσ δὲ δεῖ παραλαβόντασ ὥσπερ πρόβλημα ἐπισκοπεῖσθαι. καὶ μετρίωσ γε λέγεισ. τὸ δὲ δὴ πρόβλημα ἄλλο τι παρειλήφαμεν παρὰ μὲν τῶν ἀρχαίων μετὰ ποιήσεωσ ἐπικρυπτομένων τοὺσ πολλούσ, ὡσ ἡ γένεσισ τῶν ἄλλων πάντων Ὠκεανόσ τε καὶ Τηθὺσ ῥεύματα <ὄντα> τυγχάνει καὶ οὐδὲν ἕστηκε, παρὰ δὲ τῶν ὑστέρων ἅτε σοφωτέρων ἀναφανδὸν ἀποδεικνυμένων, ἵνα καὶ οἱ σκυτοτόμοι αὐτῶν τὴν σοφίαν μάθωσιν ἀκούσαντεσ καὶ παύσωνται ἠλιθίωσ οἰόμενοι τὰ μὲν ἑστάναι, τὰ δὲ κινεῖσθαι τῶν ὄντων, μαθόντεσ δὲ ὅτι πάντα κινεῖται τιμῶσιν αὐτούσ; ὀλίγου δὲ ἐπελαθόμην, ὦ Θεόδωρε, ὅτι ἄλλοι αὖ τἀναντία τούτοισ ἀπεφήναντο, οἱο͂ν ἀκίνητον τελέθει τῷ παντὶ ὄνομ’ εἶναικαὶ ἄλλα ὅσα Μέλισσοί τε καὶ Παρμενίδαι ἐναντιούμενοι πᾶσι τούτοισ διισχυρίζονται, ὡσ ἕν τε πάντα ἐστὶ καὶ ἕστηκεν αὐτὸ ἐν αὑτῷ οὐκ ἔχον χώραν ἐν ᾗ κινεῖται.

τούτοισ οὖν, ὦ ἑταῖρε, πᾶσι τί χρησόμεθα;

κατὰ σμικρὸν γὰρ προϊόντεσ λελήθαμεν ἀμφοτέρων εἰσ τὸ μέσον πεπτωκότεσ, καὶ ἂν μή πῃ ἀμυνόμενοι διαφύγωμεν, δίκην δώσομεν ὥσπερ οἱ ἐν ταῖσ παλαίστραισ διὰ γραμμῆσ παίζοντεσ, ὅταν ὑπ’ ἀμφοτέρων ληφθέντεσ ἕλκωνται εἰσ τἀναντία. δοκεῖ οὖν μοι τοὺσ ἑτέρουσ πρότερον σκεπτέον, ἐφ’ οὕσπερ ὡρμήσαμεν, τοὺσ ῥέοντασ, καὶ ἐὰν μέν τι φαίνωνται λέγοντεσ, συνέλξομεν μετ’ αὐτῶν ἡμᾶσ αὐτούσ, τοὺσ ἑτέρουσ ἐκφυγεῖν πειρώμενοι· ἐὰν δὲ οἱ τοῦ ὅλου στασιῶται ἀληθέστερα λέγειν δοκῶσι, φευξόμεθα παρ’ αὐτοὺσ ἀπ’ αὖ τῶν τὰ ἀκίνητα κινούντων.

ἀμφότεροι δ’ ἂν φανῶσι μηδὲν μέτριον λέγοντεσ, γελοῖοι ἐσόμεθα ἡγούμενοι ἡμᾶσ μὲν τὶ λέγειν φαύλουσ ὄντασ, παμπαλαίουσ δὲ καὶ πασσόφουσ ἄνδρασ ἀποδεδοκιμακότεσ.

ὁρ́α οὖν, ὦ Θεόδωρε, εἰ λυσιτελεῖ εἰσ τοσοῦτον προϊέναι κίνδυνον. οὐδὲν μὲν οὖν ἀνεκτόν, ὦ Σώκρατεσ, μὴ οὐ διασκέψασθαι τί λέγουσιν ἑκάτεροι τῶν ἀνδρῶν. σκεπτέον ἂν εἰή σοῦ γε οὕτω προθυμουμένου. δοκεῖ οὖν μοι ἀρχὴ εἶναι τῆσ σκέψεωσ κινήσεωσ πέρι, ποῖόν τί ποτε ἄρα λέγοντέσ φασι τὰ πάντα κινεῖσθαι. βούλομαι δὲ λέγειν τὸ τοιόνδε·

πότερον ἕν τι εἶδοσ αὐτῆσ λέγουσιν ἤ, ὥσπερ ἐμοὶ φαίνεται, δύο; μὴ μέντοι μόνον ἐμοὶ δοκείτω, ἀλλὰ συμμέτεχε καὶ σύ, ἵνα κοινῇ πάσχωμεν ἄν τι καὶ δέῃ. καί μοι λέγε· ἆρα κινεῖσθαι καλεῖσ ὅταν τι χώραν ἐκ χώρασ μεταβάλλῃ ἢ καὶ ἐν τῷ αὐτῷ στρέφηται; ἔγωγε. τοῦτο μὲν τοίνυν ἓν ἔστω εἶδοσ. ὅταν δὲ ᾖ μὲν ἐν τῷ αὐτῷ, γηράσκῃ δέ, ἢ μέλαν ἐκ λευκοῦ ἢ σκληρὸν ἐκ μαλακοῦ γίγνηται, ἤ τινα ἄλλην ἀλλοίωσιν ἀλλοιῶται, ἆρα οὐκ ἄξιον ἕτερον εἶδοσ φάναι κινήσεωσ; ἔμοιγε δοκεῖ ἀναγκαῖον μὲν οὖν.

δύο δὴ λέγω τούτω εἴδει κινήσεωσ, ἀλλοίωσιν, τὴν δὲ φοράν. ὀρθῶσ γε λέγων. τοῦτο τοίνυν οὕτω διελόμενοι διαλεγώμεθα ἤδη τοῖσ τὰ πάντα φάσκουσιν κινεῖσθαι καὶ ἐρωτῶμεν· πότερον πᾶν φατε ἀμφοτέρωσ κινεῖσθαι, φερόμενόν τε καὶ ἀλλοιούμενον, ἢ τὸ μέν τι ἀμφοτέρωσ, τὸ δ’ ἑτέρωσ; ἀλλὰ μὰ Δί’ ἔγωγε οὐκ ἔχω εἰπεῖν·

οἶμαι δ’ ἂν φάναι ἀμφοτέρωσ. εἰ δέ γε μή, ὦ ἑταῖρε, κινούμενά τε αὐτοῖσ καὶ ἑστῶτα φανεῖται, καὶ οὐδὲν μᾶλλον ὀρθῶσ ἕξει εἰπεῖν ὅτι κινεῖται τὰ πάντα ἢ ὅτι ἕστηκεν. ἀληθέστατα λέγεισ. οὐκοῦν ἐπειδὴ κινεῖσθαι αὐτὰ δεῖ, τὸ δὲ μὴ κινεῖσθαι μὴ ἐνεῖναι μηδενί, πάντα δὴ πᾶσαν κίνησιν ἀεὶ κινεῖται. ἀνάγκη.

σκόπει δή μοι τόδε αὐτῶν· τῆσ θερμότητοσ ἢ λευκότητοσ ἢ ὁτουοῦν γένεσιν οὐχ οὕτω πωσ ἐλέγομεν φάναι αὐτούσ, φέρεσθαι ἕκαστον τούτων ἅμα αἰσθήσει μεταξὺ τοῦ ποιοῦντόσ τε καὶ πάσχοντοσ, καὶ τὸ μὲν πάσχον αἰσθητικὸν ἀλλ’ οὐκ αἴσθησιν ἔτι γίγνεσθαι, τὸ δὲ ποιοῦν ποιόν τι ἀλλ’ οὐ ποιότητα; ἴσωσ οὖν ἡ "ποιότησ" ἅμα ἀλλόκοτόν τε φαίνεται ὄνομα καὶ οὐ μανθάνεισ ἁθρόον λεγόμενον· κατὰ μέρη οὖν ἄκουε. τὸ γὰρ ποιοῦν οὔτε θερμότησ οὔτε λευκότησ, θερμὸν δὲ καὶ λευκὸν γίγνεται, καὶ τἆλλα οὕτω·

μέμνησαι γάρ που ἐν τοῖσ πρόσθεν ὅτι οὕτωσ ἐλέγομεν, ἓν μηδὲν αὐτὸ καθ’ αὑτὸ εἶναι, μηδ’ αὖ τὸ ποιοῦν ἢ πάσχον, ἀλλ’ ἐξ ἀμφοτέρων πρὸσ ἄλληλα συγγιγνομένων τὰσ αἰσθήσεισ καὶ τὰ αἰσθητὰ ἀποτίκτοντα τὰ μὲν ποι’ ἄττα γίγνεσθαι, τὰ δὲ αἰσθανόμενα. μέμνημαι· πῶσ δ’ οὔ; τὰ μὲν τοίνυν ἄλλα χαίρειν ἐάσωμεν, εἴτε ἄλλωσ εἴτε οὕτωσ λέγουσιν·

οὗ δ’ ἕνεκα λέγομεν, τοῦτο μόνον φυλάττωμεν, ἐρωτῶντεσ· Κινεῖται καὶ ῥεῖ, ὥσ φατε, τὰ πάντα; ἦ γάρ; ναί. οὐκοῦν ἀμφοτέρασ ἃσ διειλόμεθα κινήσεισ, φερόμενά τε καὶ ἀλλοιούμενα; πῶσ δ’ οὔ; εἴπερ γε δὴ τελέωσ κινήσεται. εἰ μὲν τοίνυν ἐφέρετο μόνον, ἠλλοιοῦτο δὲ μή, εἴχομεν ἄν που εἰπεῖν οἱᾶ ἄττα ῥεῖ τὰ φερόμενα· ἢ πῶσ λέγομεν; οὕτωσ. ἐπειδὴ δὲ οὐδὲ τοῦτο μένει, τὸ λευκὸν ῥεῖν τὸ ῥέον, ἀλλὰ μεταβάλλει, ὥστε καὶ αὐτοῦ τούτου εἶναι ῥοήν, τῆσ λευκότητοσ, καὶ μεταβολὴν εἰσ ἄλλην χρόαν, ἵνα μὴ ἁλῷ ταύτῃ μένον, ἆρά ποτε οἱο͂́ν τέ τι προσειπεῖν χρῶμα, ὥστε καὶ ὀρθῶσ προσαγορεύειν;

καὶ τίσ μηχανή, ὦ Σώκρατεσ; ἢ ἄλλο γέ τι τῶν τοιούτων, εἴπερ ἀεὶ λέγοντοσ ὑπεξέρχεται ἅτε δὴ ῥέον; τί δὲ περὶ αἰσθήσεωσ ἐροῦμεν ὁποιασοῦν, οἱο͂ν τῆσ τοῦ ὁρᾶν ἢ ἀκούειν; μένειν ποτὲ ἐν αὐτῷ τῷ ὁρᾶν ἢ ἀκούειν;

οὔκουν δεῖ γε, εἴπερ πάντα κινεῖται. οὔτε ἄρα ὁρᾶν προσρητέον τι μᾶλλον ἢ μὴ ὁρᾶν, οὐδέ τιν’ ἄλλην αἴσθησιν μᾶλλον ἢ μή, πάντων γε πάντωσ κινουμένων. οὐ γὰρ οὖν. καὶ μὴν αἴσθησίσ γε ἐπιστήμη, ὡσ ἔφαμεν ἐγώ τε καὶ Θεαίτητοσ. ἦν ταῦτα. οὐδὲν ἄρα ἐπιστήμην μᾶλλον ἢ μὴ ἐπιστήμην ἀπεκρινάμεθα ἐρωτώμενοι ὅτι ἐστὶν ἐπιστήμη. ἐοίκατε.

καλὸν ἂν ἡμῖν συμβαίνοι τὸ ἐπανόρθωμα τῆσ ἀποκρίσεωσ, προθυμηθεῖσιν ἀποδεῖξαι ὅτι πάντα κινεῖται, ἵνα δὴ ἐκείνη ἡ ἀπόκρισισ ὀρθὴ φανῇ. τὸ δ’, ὡσ ἐοίκεν, ἐφάνη, εἰ πάντα κινεῖται, πᾶσα ἀπόκρισισ, περὶ ὅτου ἄν τισ ἀποκρίνηται, ὁμοίωσ ὀρθὴ εἶναι, οὕτω τ’ ἔχειν φάναι καὶ μὴ οὕτω, εἰ δὲ βούλει, γίγνεσθαι, ἵνα μὴ στήσωμεν αὐτοὺσ τῷ λόγῳ. ὀρθῶσ λέγεισ. πλήν γε, ὦ Θεόδωρε, ὅτι "οὕτω" τε εἶπον καὶ "οὐχ οὕτω. " δεῖ δὲ οὐδὲ τοῦτο <τὸ> "οὕτω" λέγειν ‐ οὐδὲ γὰρ ἂν ἔτι κινοῖτο <τὸ> "οὕτω" ‐ οὐδ’ αὖ "μὴ οὕτω" ‐ οὐδὲ γὰρ τοῦτο κίνησισ ‐ ἀλλά τιν’ ἄλλην φωνὴν θετέον τοῖσ τὸν λόγον τοῦτον λέγουσιν, ὡσ νῦν γε πρὸσ τὴν αὑτῶν ὑπόθεσιν οὐκ ἔχουσι ῥήματα, εἰ μὴ ἄρα τὸ "οὐδ’ οὕτωσ" μάλιστα δ’ οὕτωσ ἂν αὐτοῖσ ἁρμόττοι, ἄπειρον λεγόμενον. οἰκειοτάτη γοῦν διάλεκτοσ αὕτη αὐτοῖσ.

οὐκοῦν, ὦ Θεόδωρε, τοῦ τε σοῦ ἑταίρου ἀπηλλάγμεθα, καὶ οὔπω συγχωροῦμεν αὐτῷ πάντ’ ἄνδρα πάντων χρημάτων μέτρον εἶναι, ἂν μὴ φρόνιμόσ τισ ᾖ· ἐπιστήμην τε αἴσθησιν οὐ συγχωρησόμεθα κατά γε τὴν τοῦ πάντα κινεῖσθαι μέθοδον, ἢ εἰ μή τί πωσ ἄλλωσ Θεαίτητοσ ὅδε λέγει.

ἄριστ’ εἴρηκασ, ὦ Σώκρατεσ· τούτων γὰρ περανθέντων καὶ ἐμὲ ἔδει ἀπηλλάχθαι σοι ἀποκρινόμενον κατὰ τὰσ συνθήκασ, ἐπειδὴ τὸ περὶ τοῦ Πρωταγόρου λόγου τέλοσ σχοίη. μὴ πρίν γ’ ἄν, ὦ Θεόδωρε, Σωκράτησ τε καὶ σὺ τοὺσ φάσκοντασ αὖ τὸ πᾶν ἑστάναι διέλθητε, ὥσπερ ἄρτι προύθεσθε. νέοσ ὤν, ὦ Θεαίτητε, τοὺσ πρεσβυτέρουσ ἀδικεῖν διδάσκεισ ὁμολογίασ παραβαίνοντασ;

ἀλλὰ παρασκευάζου ὅπωσ τῶν ἐπιλοίπων Σωκράτει δώσεισ λόγον. ἐάνπερ γε βούληται. ἥδιστα μεντἂν ἤκουσα περὶ ὧν λέγω. "Ἱππέασ εἰσ πεδίον" προκαλῇ Σωκράτη εἰσ λόγουσ προκαλούμενοσ· ἐρώτα οὖν καὶ ἀκούσῃ. ἀλλά μοι δοκῶ, ὦ Θεόδωρε, περί γε ὧν κελεύει Θεαίτητοσ οὐ πείσεσθαι αὐτῷ. τί δὴ οὖν οὐ πείσεσθαι; μέλισσον μὲν καὶ τοὺσ ἄλλουσ, οἳ ἓν ἑστὸσ λέγουσι τὸ πᾶν, αἰσχυνόμενοσ μὴ φορτικῶσ σκοπῶμεν, ἧττον αἰσχύνομαι ἢ ἕνα ὄντα Παρμενίδην.

Παρμενίδησ δέ μοι φαίνεται, τὸ τοῦ Ὁμήρου, "αἰδοῖόσ τέ μοι" εἶναι ἅμα "δεινόσ τε. " συμπροσέμειξα γὰρ δὴ τῷ ἀνδρὶ πάνυ νέοσ πάνυ πρεσβύτῃ, καί μοι ἐφάνη βάθοσ τι ἔχειν παντάπασι γενναῖον. φοβοῦμαι οὖν μὴ οὔτε τὰ λεγόμενα συνιῶμεν, τί τε διανοούμενοσ εἶπε πολὺ πλέον λειπώμεθα, καὶ τὸ μέγιστον, οὗ ἕνεκα ὁ λόγοσ ὡρ́μηται, ἐπιστήμησ πέρι τί ποτ’ ἐστίν, ἄσκεπτον γένηται ὑπὸ τῶν ἐπεισκωμαζόντων λόγων, εἴ τισ αὐτοῖσ πείσεται·

ἄλλωσ τε καὶ ὃν νῦν ἐγείρομεν πλήθει ἀμήχανον, εἴτε τισ ἐν παρέργῳ σκέψεται, ἀνάξι’ ἂν πάθοι, εἴτε ἱκανῶσ, μηκυνόμενοσ τὸ τῆσ ἐπιστήμησ ἀφανιεῖ. δεῖ δὲ οὐδέτερα, ἀλλὰ Θεαίτητον ὧν κυεῖ περὶ ἐπιστήμησ πειρᾶσθαι ἡμᾶσ τῇ μαιευτικῇ τέχνῃ ἀπολῦσαι. ἀλλὰ χρή, εἰ δοκεῖ, οὕτω ποιεῖν.

ἔτι τοίνυν, ὦ Θεαίτητε, τοσόνδε περὶ τῶν εἰρημένων ἐπίσκεψαι. αἴσθησιν γὰρ δὴ ἐπιστήμην ἀπεκρίνω· ἦ γάρ; ναί. εἰ οὖν τίσ σε ὧδ’ ἐρωτῴη· "τῷ τὰ λευκὰ καὶ μέλανα ὁρᾷ ἄνθρωποσ καὶ τῷ τὰ ὀξέα καὶ βαρέα ἀκούει; εἴποισ ἂν οἶμαι "ὄμμασί τε καὶ ὠσίν. " ἔγωγε. τὸ δὲ εὐχερὲσ τῶν ὀνομάτων τε καὶ ῥημάτων καὶ μὴ δι’ ἀκριβείασ ἐξεταζόμενον τὰ μὲν πολλὰ οὐκ ἀγεννέσ, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ τούτου ἐναντίον ἀνελεύθερον, ἔστι δὲ ὅτε ἀναγκαῖον, οἱο͂ν καὶ νῦν ἀνάγκη ἐπιλαβέσθαι τῆσ ἀποκρίσεωσ ἣν ἀποκρίνῃ, ᾗ οὐκ ὀρθή.

σκόπει γάρ· ἀπόκρισισ ποτέρα ὀρθοτέρα, ᾧ ὁρῶμεν τοῦτο εἶναι ὀφθαλμούσ, ἢ δι’ οὗ ὁρῶμεν, καὶ ᾧ ἀκούομεν ὦτα, ἢ δι’ οὗ ἀκούομεν; δι’ ὧν ἕκαστα αἰσθανόμεθα, ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ, μᾶλλον ἢ οἷσ. δεινὸν γάρ που, ὦ παῖ, εἰ πολλαί τινεσ ἐν ἡμῖν ὥσπερ ἐν δουρείοισ ἵπποισ αἰσθήσεισ ἐγκάθηνται, ἀλλὰ μὴ εἰσ μίαν τινὰ ἰδέαν, εἴτε ψυχὴν εἴτε ὅτι δεῖ καλεῖν, πάντα ταῦτα συντείνει, ᾗ διὰ τούτων οἱο͂ν ὀργάνων αἰσθανόμεθα ὅσα αἰσθητά.

ἀλλά μοι δοκεῖ οὕτω μᾶλλον ἢ ἐκείνωσ. τοῦδέ τοι ἕνεκα αὐτά σοι διακριβοῦμαι, εἴ τινι ἡμῶν αὐτῶν τῷ αὐτῷ διὰ μὲν ὀφθαλμῶν ἐφικνούμεθα λευκῶν τε καὶ μελάνων, διὰ δὲ τῶν ἄλλων ἑτέρων αὖ τινῶν· καὶ ἕξεισ ἐρωτώμενοσ πάντα τὰ τοιαῦτα εἰσ τὸ σῶμα ἀναφέρειν;

ἴσωσ δὲ βέλτιον σὲ λέγειν αὐτὰ ἀποκρινόμενον μᾶλλον ἢ ἐμὲ ὑπὲρ σοῦ πολυπραγμονεῖν. καί μοι λέγε· θερμὰ καὶ σκληρὰ καὶ κοῦφα καὶ γλυκέα δι’ ὧν αἰσθάνῃ, ἆρα οὐ τοῦ σώματοσ ἕκαστα τίθησ; ἢ ἄλλου τινόσ; οὐδενὸσ ἄλλου. ἦ καὶ ἐθελήσεισ ὁμολογεῖν ἃ δι’ ἑτέρασ δυνάμεωσ αἰσθάνῃ, ἀδύνατον εἶναι δι’ ἄλλησ ταῦτ’ αἰσθέσθαι, οἱο͂ν ἃ δι’ ἀκοῆσ, δι’ ὄψεωσ, ἢ ἃ δι’ ὄψεωσ, δι’ ἀκοῆσ; πῶσ γὰρ οὐκ ἐθελήσω;

εἴ τι ἄρα περὶ ἀμφοτέρων διανοῇ, οὐκ ἂν διά γε τοῦ ἑτέρου ὀργάνου, οὐδ’ αὖ διὰ τοῦ ἑτέρου περὶ ἀμφοτέρων αἰσθάνοι’ ἄν. οὐ γὰρ οὖν. περὶ δὴ φωνῆσ καὶ περὶ χρόασ πρῶτον μὲν αὐτὸ τοῦτο περὶ ἀμφοτέρων ἦ διανοῇ, ὅτι ἀμφοτέρω ἐστόν; ἔγωγε. οὐκοῦν καὶ ὅτι ἑκάτερον ἑκατέρου μὲν ἕτερον, ἑαυτῷ δὲ ταὐτόν; τί μήν;

καὶ ὅτι ἀμφοτέρω δύο, ἑκάτερον δὲ ἕν; καὶ τοῦτο. οὐκοῦν καὶ εἴτε ἀνομοίω εἴτε ὁμοίω ἀλλήλοιν, δυνατὸσ εἶ ἐπισκέψασθαι; ἴσωσ. ταῦτα δὴ πάντα διὰ τίνοσ περὶ αὐτοῖν διανοῇ; οὔτε γὰρ δι’ ἀκοῆσ οὔτε δι’ ὄψεωσ οἱο͂́ν τε τὸ κοινὸν λαμβάνειν περὶ αὐτῶν. ἔτι δὲ καὶ τόδε τεκμήριον περὶ οὗ λέγομεν· εἰ γὰρ δυνατὸν εἰή ἀμφοτέρω σκέψασθαι ἆρ’ ἐστὸν ἁλμυρὼ ἢ οὔ, οἶσθ’ ὅτι ἕξεισ εἰπεῖν ᾧ ἐπισκέψῃ, καὶ τοῦτο οὔτε ὄψισ οὔτε ἀκοὴ φαίνεται, ἀλλά τι ἄλλο. τί δ’ οὐ μέλλει, ἥ γε διὰ τῆσ γλώττησ δύναμισ;

καλῶσ λέγεισ. ἡ δὲ δὴ διὰ τίνοσ δύναμισ τό τ’ ἐπὶ πᾶσι κοινὸν καὶ τὸ ἐπὶ τούτοισ δηλοῖ σοι, ᾧ τὸ "ἔστιν" ἐπονομάζεισ καὶ τὸ "οὐκ ἔστι" καὶ ἃ νυνδὴ ἠρωτῶμεν περὶ αὐτῶν; τούτοισ πᾶσι ποῖα ἀποδώσεισ ὄργανα δι’ ὧν αἰσθάνεται ἡμῶν τὸ αἰσθανόμενον ἕκαστα; οὐσίαν λέγεισ καὶ τὸ μὴ εἶναι, καὶ ὁμοιότητα καὶ ἀνομοιότητα, καὶ τὸ ταὐτόν τε καὶ τὸ ἕτερον, ἔτι δὲ ἕν τε καὶ τὸν ἄλλον ἀριθμὸν περὶ αὐτῶν. δῆλον δὲ ὅτι καὶ ἄρτιόν τε καὶ περιττὸν ἐρωτᾷσ, καὶ τἆλλα ὅσα τούτοισ ἕπεται, διὰ τίνοσ ποτὲ τῶν τοῦ σώματοσ τῇ ψυχῇ αἰσθανόμεθα. ὑπέρευ, ὦ Θεαίτητε, ἀκολουθεῖσ, καὶ ἔστιν ἃ ἐρωτῶ αὐτὰ ταῦτα.

ἀλλὰ μὰ Δία, ὦ Σώκρατεσ, ἔγωγε οὐκ ἂν ἔχοιμι εἰπεῖν, πλήν γ’ ὅτι μοι δοκεῖ τὴν ἀρχὴν οὐδ’ εἶναι τοιοῦτον οὐδὲν τούτοισ ὄργανον ἴδιον ὥσπερ ἐκείνοισ, ἀλλ’ αὐτὴ δι’ αὑτῆσ ἡ ψυχὴ τὰ κοινά μοι φαίνεται περὶ πάντων ἐπισκοπεῖν. καλὸσ γὰρ εἶ, ὦ Θεαίτητε, καὶ οὐχ, ὡσ ἔλεγε Θεόδωροσ, αἰσχρόσ· ὁ γὰρ καλῶσ λέγων καλόσ τε καὶ ἀγαθόσ.

πρὸσ δὲ τῷ καλῷ εὖ ἐποίησάσ με μάλα συχνοῦ λόγου ἀπαλλάξασ, εἰ φαίνεταί σοι τὰ μὲν αὐτὴ δι’ αὑτῆσ ἡ ψυχὴ ἐπισκοπεῖν, τὰ δὲ διὰ τῶν τοῦ σώματοσ δυνάμεων. τοῦτο γὰρ ἦν ὃ καὶ αὐτῷ μοι ἐδόκει, ἐβουλόμην δὲ καὶ σοὶ δόξαι. ἀλλὰ μὴν φαίνεταί γε.

ποτέρων οὖν τίθησ τὴν οὐσίαν; τοῦτο γὰρ μάλιστα ἐπὶ πάντων παρέπεται. ἐγὼ μὲν ὧν αὐτὴ ἡ ψυχὴ καθ’ αὑτὴν ἐπορέγεται. ἦ καὶ τὸ ὅμοιον καὶ τὸ ἀνόμοιον καὶ τὸ ταὐτὸν καὶ ἕτερον; ναί. τί δέ; καλὸν καὶ αἰσχρὸν καὶ ἀγαθὸν καὶ κακόν; καὶ τούτων μοι δοκεῖ ἐν τοῖσ μάλιστα πρὸσ ἄλληλα σκοπεῖσθαι τὴν οὐσίαν, ἀναλογιζομένη ἐν ἑαυτῇ τὰ γεγονότα καὶ τὰ παρόντα πρὸσ τὰ μέλλοντα. ἔχε δή·

ἄλλο τι τοῦ μὲν σκληροῦ τὴν σκληρότητα διὰ τῆσ ἐπαφῆσ αἰσθήσεται, καὶ τοῦ μαλακοῦ τὴν μαλακότητα ὡσαύτωσ; ναί. τὴν δέ γε οὐσίαν καὶ ὅτι ἐστὸν καὶ τὴν ἐναντιότητα πρὸσ ἀλλήλω καὶ τὴν οὐσίαν αὖ τῆσ ἐναντιότητοσ αὐτὴ ἡ ψυχὴ ἐπανιοῦσα καὶ συμβάλλουσα πρὸσ ἄλληλα κρίνειν πειρᾶται ἡμῖν. πάνυ μὲν οὖν. οὐκοῦν τὰ μὲν εὐθὺσ γενομένοισ πάρεστι φύσει αἰσθάνεσθαι ἀνθρώποισ τε καὶ θηρίοισ, ὅσα διὰ τοῦ σώματοσ παθήματα ἐπὶ τὴν ψυχὴν τείνει· τὰ δὲ περὶ τούτων ἀναλογίσματα πρόσ τε οὐσίαν καὶ ὠφέλειαν μόγισ καὶ ἐν χρόνῳ διὰ πολλῶν πραγμάτων καὶ παιδείασ παραγίγνεται οἷσ ἂν καὶ παραγίγνηται;

παντάπασι μὲν οὖν. οἱο͂́ν τε οὖν ἀληθείασ τυχεῖν, ᾧ μηδὲ οὐσίασ; ἀδύνατον. οὗ δὲ ἀληθείασ τισ ἀτυχήσει, ποτὲ τούτου ἐπιστήμων ἔσται; καὶ πῶσ ἄν, ὦ Σώκρατεσ;

ἐν μὲν ἄρα τοῖσ παθήμασιν οὐκ ἔνι ἐπιστήμη, ἐν δὲ τῷ περὶ ἐκείνων συλλογισμῷ· οὐσίασ γὰρ καὶ ἀληθείασ ἐνταῦθα μέν, ὡσ ἐοίκε, δυνατὸν ἅψασθαι, ἐκεῖ δὲ ἀδύνατον. φαίνεται. ἦ οὖν ταὐτὸν ἐκεῖνό τε καὶ τοῦτο καλεῖσ, τοσαύτασ διαφορὰσ ἔχοντε; οὔκουν δὴ δίκαιόν γε. τί οὖν δὴ ἐκείνῳ ἀποδίδωσ ὄνομα, τῷ ὁρᾶν ἀκούειν ὀσφραίνεσθαι ψύχεσθαι θερμαίνεσθαι; αἰσθάνεσθαι ἔγωγε·

τί γὰρ ἄλλο; σύμπαν ἄρ’ αὐτὸ καλεῖσ αἴσθησιν; ἀνάγκη. ὡῖ γε, φαμέν, οὐ μέτεστιν ἀληθείασ ἅψασθαι· οὐδὲ γὰρ οὐσίασ. οὐ γὰρ οὖν. οὐδ’ ἄρ’ ἐπιστήμησ. οὐ γάρ. οὐκ ἄρ’ ἂν εἰή ποτέ, ὦ Θεαίτητε, αἴσθησίσ τε καὶ ἐπιστήμη ταὐτόν. οὐ φαίνεται, ὦ Σώκρατεσ. καὶ μάλιστά γε νῦν καταφανέστατον γέγονεν ἄλλο ὂν αἰσθήσεωσ ἐπιστήμη. ἀλλ’ οὔ τι μὲν δὴ τούτου γε ἕνεκα ἠρχόμεθα διαλεγόμενοι, ἵνα εὑρ́ωμεν τί ποτ’ οὐκ ἔστ’ ἐπιστήμη, ἀλλὰ τί ἔστιν.

ὅμωσ δὲ τοσοῦτόν γε προβεβήκαμεν, ὥστε μὴ ζητεῖν αὐτὴν ἐν αἰσθήσει τὸ παράπαν ἀλλ’ ἐν ἐκείνῳ τῷ ὀνόματι, ὅτι ποτ’ ἔχει ἡ ψυχή, ὅταν αὐτὴ καθ’ αὑτὴν πραγματεύηται περὶ τὰ ὄντα. ἀλλὰ μὴν τοῦτό γε καλεῖται, ὦ Σώκρατεσ, ὡσ ἐγᾦμαι, δοξάζειν. ὀρθῶσ γὰρ οἰεί, ὦ φίλε. καὶ ὁρ́α δὴ νῦν πάλιν ἐξ ἀρχῆσ, πάντα τὰ πρόσθεν ἐξαλείψασ, εἴ τι μᾶλλον καθορᾷσ, ἐπειδὴ ἐνταῦθα προελήλυθασ. καὶ λέγε αὖθισ τί ποτ’ ἐστὶν ἐπιστήμη.

δόξαν μὲν πᾶσαν εἰπεῖν, ὦ Σώκρατεσ, ἀδύνατον, ἐπειδὴ καὶ ψευδήσ ἐστι δόξα· κινδυνεύει δὲ ἡ ἀληθὴσ δόξα ἐπιστήμη εἶναι, καί μοι τοῦτο ἀποκεκρίσθω. ἐὰν γὰρ μὴ φανῇ προϊοῦσιν ὥσπερ τὸ νῦν, ἄλλο τι πειρασόμεθα λέγειν. οὕτω μέντοι χρή, ὦ Θεαίτητε, λέγειν προθύμωσ μᾶλλον, ἢ ὡσ τὸ πρῶτον ὤκνεισ ἀποκρίνεσθαι. ἐὰν γὰρ οὕτω δρῶμεν, δυοῖν θάτερα, ἢ εὑρήσομεν ἐφ’ ὃ ἐρχόμεθα, ἢ ἧττον οἰησόμεθα εἰδέναι ὃ μηδαμῇ ἴσμεν· καίτοι οὐκ ἂν εἰή μεμπτὸσ μισθὸσ ὁ τοιοῦτοσ.

καὶ δὴ καὶ νῦν τί φῄσ; δυοῖν ὄντοιν ἰδέαιν δόξησ, τοῦ μὲν ἀληθινοῦ, ψευδοῦσ δὲ τοῦ ἑτέρου, τὴν ἀληθῆ δόξαν ἐπιστήμην ὁρίζῃ; ἔγωγε· τοῦτο γὰρ αὖ νῦν μοι φαίνεται. ἆρ’ οὖν ἔτ’ ἄξιον περὶ δόξησ ἀναλαβεῖν πάλιν ‐ τὸ ποῖον δὴ λέγεισ; θράττει μέ πωσ νῦν τε καὶ ἄλλοτε δὴ πολλάκισ, ὥστ’ ἐν ἀπορίᾳ πολλῇ πρὸσ ἐμαυτὸν καὶ πρὸσ ἄλλον γεγονέναι, οὐκ ἔχοντα εἰπεῖν τί ποτ’ ἐστὶ τοῦτο τὸ πάθοσ παρ’ ἡμῖν καὶ τίνα τρόπον ἐγγιγνόμενον.

τὸ ποῖον δή; τὸ δοξάζειν τινὰ ψευδῆ. σκοπῶ δὴ καὶ νῦν ἔτι διστάζων, πότερον ἐάσωμεν αὐτὸ ἢ ἐπισκεψώμεθα ἄλλον τρόπον ἢ ὀλίγον πρότερον. τί μήν, ὦ Σώκρατεσ, εἴπερ γε καὶ ὁπῃτιοῦν φαίνεται δεῖν; ἄρτι γὰρ οὐ κακῶσ γε σὺ καὶ Θεόδωροσ ἐλέγετε σχολῆσ πέρι, ὡσ οὐδὲν ἐν τοῖσ τοιοῖσδε κατεπείγει. ὀρθῶσ ὑπέμνησασ·

ἴσωσ γὰρ οὐκ ἀπὸ καιροῦ πάλιν ὥσπερ ἴχνοσ μετελθεῖν. κρεῖττον γάρ που σμικρὸν εὖ ἢ πολὺ μὴ ἱκανῶσ περᾶναι. τί μήν; πῶσ οὖν; τί δὴ καὶ λέγομεν; ψευδῆ φαμεν ἑκάστοτε εἶναι δόξαν, καί τινα ἡμῶν δοξάζειν ψευδῆ, τὸν δ’ αὖ ἀληθῆ, ὡσ φύσει οὕτωσ ἐχόντων; φαμὲν γὰρ δή. οὐκοῦν τόδε γ’ ἔσθ’ ἡμῖν περὶ πάντα καὶ καθ’ ἕκαστον, ἤτοι εἰδέναι ἢ μὴ εἰδέναι;

μανθάνειν γὰρ καὶ ἐπιλανθάνεσθαι μεταξὺ τούτων ὡσ ὄντα χαίρειν λέγω ἐν τῷ παρόντι· νῦν γὰρ ἡμῖν πρὸσ λόγον ἐστὶν οὐδέν. ἀλλὰ μήν, ὦ Σώκρατεσ, ἄλλο γ’ οὐδὲν λείπεται περὶ ἕκαστον πλὴν εἰδέναι ἢ μὴ εἰδέναι. οὐκοῦν ἤδη ἀνάγκη τὸν δοξάζοντα δοξάζειν ἢ ὧν τι οἶδεν ἢ μὴ οἶδεν; ἀνάγκη. καὶ μὴν εἰδότα γε μὴ εἰδέναι τὸ αὐτὸ ἢ μὴ εἰδότα εἰδέναι ἀδύνατον. πῶσ δ’ οὔ;

ἆρ’ οὖν ὁ τὰ ψευδῆ δοξάζων, ἃ οἶδε, ταῦτα οἰέται οὐ ταῦτα εἶναι ἀλλὰ ἕτερα ἄττα ὧν οἶδε, καὶ ἀμφότερα εἰδὼσ ἀγνοεῖ αὖ ἀμφότερα; ἀλλ’ ἀδύνατον, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλ’ ἆρα, ἃ μὴ οἶδεν, ἡγεῖται αὐτὰ εἶναι ἕτερα ἄττα ὧν μὴ οἶδε, καὶ τοῦτ’ ἔστι τῷ μήτε Θεαίτητον μήτε Σωκράτη εἰδότι εἰσ τὴν διάνοιαν λαβεῖν ὡσ ὁ Σωκράτησ Θεαίτητοσ ἢ ὁ Θεαίτητοσ Σωκράτησ; καὶ πῶσ ἄν;

ἀλλ’ οὐ μήν, ἅ γέ τισ οἶδεν, οἰέταί που ἃ μὴ οἶδεν αὐτὰ εἶναι, οὐδ’ αὖ ἃ μὴ οἶδεν, ἃ οἶδεν. τέρασ γὰρ ἔσται. πῶσ οὖν ἂν ἔτι ψευδῆ δοξάσειεν; ἐκτὸσ γὰρ τούτων ἀδύνατόν που δοξάζειν, ἐπείπερ πάντ’ ἢ ἴσμεν ἢ οὐκ ἴσμεν, ἐν δὲ τούτοισ οὐδαμοῦ φαίνεται δυνατὸν ψευδῆ δοξάσαι. ἀληθέστατα. ἆρ’ οὖν οὐ ταύτῃ σκεπτέον ὃ ζητοῦμεν, κατὰ τὸ εἰδέναι καὶ μὴ εἰδέναι ἰόντασ, ἀλλὰ κατὰ τὸ εἶναι καὶ μή; πῶσ λέγεισ;

μὴ ἁπλοῦν ᾖ ὅτι ὁ τὰ μὴ ὄντα περὶ ὁτουοῦν δοξάζων οὐκ ἔσθ’ ὡσ οὐ ψευδῆ δοξάσει, κἂν ὁπωσοῦν ἄλλωσ τὰ τῆσ διανοίασ ἔχῃ. εἰκόσ γ’ αὖ, ὦ Σώκρατεσ. πῶσ οὖν; τί ἐροῦμεν, ὦ Θεαίτητε, ἐάν τισ ἡμᾶσ ἀνακρίνῃ· "δυνατὸν δὲ ὁτῳοῦν ὃ λέγεται, καί τισ ἀνθρώπων τὸ μὴ ὂν δοξάσει, εἴτε περὶ τῶν ὄντων του εἴτε αὐτὸ καθ’ αὑτό; καὶ ἡμεῖσ δή, ὡσ ἐοίκεν, πρὸσ ταῦτα φήσομεν· "ὅταν γε μὴ ἀληθῆ οἰήται οἰόμενοσ· ἢ πῶσ ἐροῦμεν;

οὕτωσ. ἦ οὖν καὶ ἄλλοθί που τὸ τοιοῦτόν ἐστιν; τὸ ποῖον; εἴ τισ ὁρᾷ μέν τι, ὁρᾷ δὲ οὐδέν. καὶ πῶσ; ἀλλὰ μὴν εἰ ἕν γέ τι ὁρᾷ, τῶν ὄντων τι ὁρᾷ. ἢ σὺ οἰεί ποτὲ τὸ ἓν ἐν τοῖσ μὴ οὖσιν εἶναι; οὐκ ἔγωγε. ὁ ἄρα ἕν γέ τι ὁρῶν ὄν τι ὁρᾷ. φαίνεται. καὶ ὁ ἄρα τι ἀκούων ἕν γέ τι ἀκούει καὶ ὂν ἀκούει.

ναί. καὶ ὁ ἁπτόμενοσ δή του ἑνόσ γέ του ἅπτεται καὶ ὄντοσ, εἴπερ ἑνόσ; καὶ τοῦτο. ὁ δὲ δὴ δοξάζων οὐχ ἕν γέ τι δοξάζει; ἀνάγκη. ὁ δ’ ἕν τι δοξάζων οὐκ ὄν τι; συγχωρῶ. ὁ ἄρα μὴ ὂν δοξάζων οὐδὲν δοξάζει. οὐ φαίνεται. ἀλλὰ μὴν ὅ γε μηδὲν δοξάζων τὸ παράπαν οὐδὲ δοξάζει. δῆλον, ὡσ ἐοίκεν. οὐκ ἄρα οἱο͂́ν τε τὸ μὴ ὂν δοξάζειν, οὔτε περὶ τῶν ὄντων οὔτε αὐτὸ καθ’ αὑτό.

οὐ φαίνεται. ἄλλο τι ἄρ’ ἐστὶ τὸ ψευδῆ δοξάζειν τοῦ τὰ μὴ ὄντα δοξάζειν. ἄλλο ἐοίκεν. οὔτ’ ἄρ’ οὕτωσ οὔτε ὡσ ὀλίγον πρότερον ἐσκοποῦμεν, ψευδήσ ἐστι δόξα ἐν ἡμῖν. οὐ γὰρ οὖν δή. ἀλλ’ ἆρα ὧδε γιγνόμενον τοῦτο προσαγορεύομεν; πῶσ; ἀλλοδοξίαν τινὰ οὖσαν ψευδῆ φαμεν εἶναι δόξαν, ὅταν τίσ <τι> τῶν ὄντων ἄλλο αὖ τῶν ὄντων ἀνταλλαξάμενοσ τῇ διανοίᾳ φῇ εἶναι. οὕτω γὰρ ὂν μὲν ἀεὶ δοξάζει, ἕτερον δὲ ἀνθ’ ἑτέρου, καὶ ἁμαρτάνων οὗ ἐσκόπει δικαίωσ ἂν καλοῖτο ψευδῆ δοξάζων.

ὀρθότατά μοι νῦν δοκεῖσ εἰρηκέναι. ὅταν γάρ τισ ἀντὶ καλοῦ αἰσχρὸν ἢ ἀντὶ αἰσχροῦ καλὸν δοξάζῃ, τότε ὡσ ἀληθῶσ δοξάζει ψευδῆ. δῆλοσ εἶ, ὦ Θεαίτητε, καταφρονῶν μου καὶ οὐ δεδιώσ. τί μάλιστα; οὐκ ἂν οἶμαι σοὶ δοκῶ τοῦ ἀληθῶσ ψευδοῦσ ἀντιλαβέσθαι, ἐρόμενοσ εἰ οἱο͂́ν τε ταχὺ βραδέωσ ἢ κοῦφον βαρέωσ ἢ ἄλλο τι ἐναντίον μὴ κατὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν ἀλλὰ κατὰ τὴν τοῦ ἐναντίου γίγνεσθαι ἑαυτῷ ἐναντίωσ. τοῦτο μὲν οὖν, ἵνα μὴ μάτην θαρρήσῃσ, ἀφίημι.

ἀρέσκει δέ, ὡσ φῄσ, τὸ τὰ ψευδῆ δοξάζειν ἀλλοδοξεῖν εἶναι; ἔμοιγε. ἔστιν ἄρα κατὰ τὴν σὴν δόξαν ἕτερόν τι ὡσ ἕτερον καὶ μὴ ὡσ ἐκεῖνο τῇ διανοίᾳ τίθεσθαι. ἔστι μέντοι. ὅταν οὖν τοῦθ’ ἡ διάνοιά του δρᾷ, οὐ καὶ ἀνάγκη αὐτὴν ἤτοι ἀμφότερα ἢ τὸ ἕτερον διανοεῖσθαι;

ἀνάγκη μὲν οὖν· ἤτοι ἅμα γε ἢ ἐν μέρει. κάλλιστα. τὸ δὲ διανοεῖσθαι ἆρ’ ὅπερ ἐγὼ καλεῖσ; τί καλῶν; λόγον ὃν αὐτὴ πρὸσ αὑτὴν ἡ ψυχὴ διεξέρχεται περὶ ὧν ἂν σκοπῇ. ὥσ γε μὴ εἰδώσ σοι ἀποφαίνομαι. τοῦτο γάρ μοι ἰνδάλλεται διανοουμένη οὐκ ἄλλο τι ἢ διαλέγεσθαι, αὐτὴ ἑαυτὴν ἐρωτῶσα καὶ ἀποκρινομένη, καὶ φάσκουσα καὶ οὐ φάσκουσα. ὅταν δὲ ὁρίσασα, εἴτε βραδύτερον εἴτε καὶ ὀξύτερον ἐπᾴξασα, τὸ αὐτὸ ἤδη φῇ καὶ μὴ διστάζῃ, δόξαν ταύτην τίθεμεν αὐτῆσ.

ὥστ’ ἔγωγε τὸ δοξάζειν λέγειν καλῶ καὶ τὴν δόξαν λόγον εἰρημένον, οὐ μέντοι πρὸσ ἄλλον οὐδὲ φωνῇ, ἀλλὰ σιγῇ πρὸσ αὑτόν· σὺ δὲ τί; κἀγώ. ὅταν ἄρα τισ τὸ ἕτερον ἕτερον δοξάζῃ, καὶ φησίν, ὡσ ἐοίκε, τὸ ἕτερον ἕτερον εἶναι πρὸσ ἑαυτόν. τί μήν;

ἀναμιμνῄσκου δὴ εἰ πώποτ’ εἶπεσ πρὸσ σεαυτὸν ὅτι παντὸσ μᾶλλον τό τοι καλὸν αἰσχρόν ἐστιν ἢ τὸ ἄδικον δίκαιον. ἢ καί, τὸ πάντων κεφάλαιον, σκόπει εἴ ποτ’ ἐπεχείρησασ σεαυτὸν πείθειν ὡσ παντὸσ μᾶλλον τὸ ἕτερον ἕτερόν ἐστιν, ἢ πᾶν τοὐναντίον οὐδ’ ἐν ὕπνῳ πώποτε ἐτόλμησασ εἰπεῖν πρὸσ σεαυτὸν ὡσ παντάπασιν ἄρα τὰ περιττὰ ἄρτιά ἐστιν ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον. ἀληθῆ λέγεισ. ἄλλον δέ τινα οἰεί ὑγιαίνοντα ἢ μαινόμενον τολμῆσαι σπουδῇ πρὸσ ἑαυτὸν εἰπεῖν ἀναπείθοντα αὑτὸν ὡσ ἀνάγκη τὸν βοῦν ἵππον εἶναι ἢ τὰ δύο ἕν;

μὰ Δί’ οὐκ ἔγωγε. οὐκοῦν εἰ τὸ λέγειν πρὸσ ἑαυτὸν δοξάζειν ἐστίν, οὐδεὶσ ἀμφότερά γε λέγων καὶ δοξάζων καὶ ἐφαπτόμενοσ ἀμφοῖν τῇ ψυχῇ εἴποι ἂν καὶ δοξάσειεν ὡσ τὸ ἕτερον ἕτερόν ἐστιν. ἐατέον δὲ καὶ σοὶ τὸ ῥῆμα περὶ τοῦ ἑτέρου· λέγω γὰρ αὐτὸ τῇδε, μηδένα δοξάζειν ὡσ τὸ αἰσχρὸν καλὸν ἢ ἄλλο τι τῶν τοιούτων. ἀλλ’, ὦ Σώκρατεσ, ἐῶ τε καί μοι δοκεῖ ὡσ λέγεισ.

ἄμφω μὲν ἄρα δοξάζοντα ἀδύνατον τό γε ἕτερον ἕτερον δοξάζειν. ἐοίκεν. ἀλλὰ μὴν τὸ ἕτερόν γε μόνον δοξάζων, τὸ δὲ ἕτερον μηδαμῇ, οὐδέποτε δοξάσει τὸ ἕτερον ἕτερον εἶναι. ἀληθῆ λέγεισ· ἀναγκάζοιτο γὰρ ἂν ἐφάπτεσθαι καὶ οὗ μὴ δοξάζει. οὔτ’ ἄρ’ ἀμφότερα οὔτε τὸ ἕτερον δοξάζοντι ἐγχωρεῖ ἀλλοδοξεῖν. ὥστ’ εἴ τισ ὁριεῖται δόξαν εἶναι ψευδῆ τὸ ἑτεροδοξεῖν, οὐδὲν ἂν λέγοι· οὔτε γὰρ ταύτῃ οὔτε κατὰ τὰ πρότερα φαίνεται ψευδὴσ ἐν ἡμῖν οὖσα δόξα.

οὐκ ἐοίκεν. ἀλλὰ μέντοι, ὦ Θεαίτητε, εἰ τοῦτο μὴ φανήσεται ὄν, πολλὰ ἀναγκασθησόμεθα ὁμολογεῖν καὶ ἄτοπα. τὰ ποῖα δή; οὐκ ἐρῶ σοι πρὶν ἂν πανταχῇ πειραθῶ σκοπῶν. αἰσχυνοίμην γὰρ ἂν ὑπὲρ ἡμῶν, ἐν ᾧ ἀποροῦμεν, ἀναγκαζομένων ὁμολογεῖν οἱᾶ λέγω. ἀλλ’ ἐὰν εὑρ́ωμεν καὶ ἐλεύθεροι γενώμεθα, τότ’ ἤδη περὶ τῶν ἄλλων ἐροῦμεν ὡσ πασχόντων αὐτὰ ἐκτὸσ τοῦ γελοίου ἑστῶτεσ·

ἐὰν δὲ πάντῃ ἀπορήσωμεν, ταπεινωθέντεσ οἶμαι τῷ λόγῳ παρέξομεν ὡσ ναυτιῶντεσ πατεῖν τε καὶ χρῆσθαι ὅτι ἂν βούληται. ᾗ οὖν ἔτι πόρον τινὰ εὑρίσκω τοῦ ζητήματοσ ἡμῖν, ἄκουε. λέγε μόνον. οὐ φήσω ἡμᾶσ ὀρθῶσ ὁμολογῆσαι, ἡνίκα ὡμολογήσαμεν ἅ τισ οἶδεν, ἀδύνατον δοξάσαι ἃ μὴ οἶδεν εἶναι αὐτὰ καὶ ψευσθῆναι· ἀλλά πῃ δυνατόν.

ἆρα λέγεισ ὃ καὶ ἐγὼ τότε ὑπώπτευσα, ἡνίκ’ αὐτὸ ἔφαμεν τοιοῦτον εἶναι, ὅτι ἐνίοτ’ ἐγὼ γιγνώσκων Σωκράτη, πόρρωθεν δὲ ὁρῶν ἄλλον ὃν οὐ γιγνώσκω, ᾠήθην εἶναι Σωκράτη ὃν οἶδα; γίγνεται γὰρ δὴ ἐν τῷ τοιούτῳ οἱο͂ν λέγεισ. οὐκοῦν ἀπέστημεν αὐτοῦ, ὅτι ἃ ἴσμεν ἐποίει ἡμᾶσ εἰδότασ μὴ εἰδέναι; πάνυ μὲν οὖν. μὴ γὰρ οὕτω τιθῶμεν, ἀλλ’ ὧδε· ἴσωσ πῃ ἡμῖν συγχωρήσεται, ἴσωσ δὲ ἀντιτενεῖ. ἀλλὰ γὰρ ἐν τοιούτῳ ἐχόμεθα, ἐν ᾧ ἀνάγκη πάντα μεταστρέφοντα λόγον βασανίζειν. σκόπει οὖν εἰ τὶ λέγω.

ἆρα ἔστιν μὴ εἰδότα τι πρότερον ὕστερον μαθεῖν; ἔστι μέντοι. οὐκοῦν καὶ αὖθισ ἕτερον καὶ ἕτερον; τί δ’ οὔ; θὲσ δή μοι λόγου ἕνεκα ἐν ταῖσ ψυχαῖσ ἡμῶν ἐνὸν κήρινον ἐκμαγεῖον, τῷ μὲν μεῖζον, τῷ δ’ ἔλαττον, καὶ τῷ μὲν καθαρωτέρου κηροῦ, τῷ δὲ κοπρωδεστέρου, καὶ σκληροτέρου, ἐνίοισ δὲ ὑγροτέρου, ἔστι δ’ οἷσ μετρίωσ ἔχοντοσ. τίθημι.

δῶρον τοίνυν αὐτὸ φῶμεν εἶναι τῆσ τῶν Μουσῶν μητρὸσ Μνημοσύνησ, καὶ εἰσ τοῦτο ὅτι ἂν βουληθῶμεν μνημονεῦσαι ὧν ἂν ἴδωμεν ἢ ἀκούσωμεν ἢ αὐτοὶ ἐννοήσωμεν, ὑπέχοντασ αὐτὸ ταῖσ αἰσθήσεσι καὶ ἐννοίαισ, ἀποτυποῦσθαι, ὥσπερ δακτυλίων σημεῖα ἐνσημαινομένουσ· καὶ ὃ μὲν ἂν ἐκμαγῇ, μνημονεύειν τε καὶ ἐπίστασθαι ἑώσ ἂν ἐνῇ τὸ εἴδωλον αὐτοῦ· ὃ δ’ ἂν ἐξαλειφθῇ ἢ μὴ οἱο͂́ν τε γένηται ἐκμαγῆναι, ἐπιλελῆσθαί τε καὶ μὴ ἐπίστασθαι. ἔστω οὕτωσ.

ὁ τοίνυν ἐπιστάμενοσ μὲν αὐτά, σκοπῶν δέ τι ὧν ὁρᾷ ἢ ἀκούει, ἄθρει εἰ ἄρα τοιῷδε τρόπῳ ψευδῆ ἂν δοξάσαι. ποίῳ δή τινι; ἃ οἶδεν, οἰηθεὶσ εἶναι τοτὲ μὲν ἃ οἶδε, τοτὲ δὲ ἃ μή. ταῦτα γὰρ ἐν τοῖσ πρόσθεν οὐ καλῶσ ὡμολογήσαμεν ὁμολογοῦντεσ ἀδύνατα. νῦν δὲ πῶσ λέγεισ; δεῖ ὧδε λέγεσθαι περὶ αὐτῶν ἐξ ἀρχῆσ διοριζομένουσ ὅτι ὃ μέν τισ οἶδεν, σχὼν αὐτοῦ μνημεῖον ἐν τῇ ψυχῇ, αἰσθάνεται δὲ αὐτὸ μή, οἰηθῆναι ἕτερόν τι ὧν οἶδεν, ἔχοντα καὶ ἐκείνου τύπον, αἰσθανόμενον δὲ μή, ἀδύνατον.

καὶ ὅ γε οἶδεν αὖ, οἰηθῆναι εἶναι ὃ μὴ οἶδε μηδ’ ἔχει αὐτοῦ σφραγῖδα· καὶ ὃ μὴ οἶδεν, ὃ μὴ οἶδεν αὖ· καὶ ὃ μὴ οἶδεν, ὃ οἶδε· καὶ ὃ αἰσθάνεταί γε, ἕτερόν τι ὧν αἰσθάνεται οἰηθῆναι εἶναι· καὶ ὃ αἰσθάνεται, ὧν τι μὴ αἰσθάνεται· καὶ ὃ μὴ αἰσθάνεται, ὧν μὴ αἰσθάνεται· καὶ ὃ μὴ αἰσθάνεται, ὧν αἰσθάνεται.

καὶ ἔτι γε αὖ καὶ ὃ οἶδε καὶ αἰσθάνεται καὶ ἔχει τὸ σημεῖον κατὰ τὴν αἴσθησιν, οἰηθῆναι αὖ ἕτερόν τι ὧν οἶδε καὶ αἰσθάνεται καὶ ἔχει αὖ καὶ ἐκείνου τὸ σημεῖον κατὰ τὴν αἴσθησιν, ἀδυνατώτερον ἔτι ἐκείνων, εἰ οἱο͂́ν τε. καὶ ὃ οἶδε καὶ ὃ αἰσθάνεται ἔχων τὸ μνημεῖον ὀρθῶσ, ὃ οἶδεν οἰηθῆναι ἀδύνατον· καὶ ὃ οἶδε καὶ αἰσθάνεται ἔχων κατὰ ταὐτά, ὃ αἰσθάνεται· καὶ ὃ αὖ μὴ οἶδε μηδὲ αἰσθάνεται, ὃ μὴ οἶδε μηδὲ αἰσθάνεται·

καὶ ὃ μὴ οἶδε μηδὲ αἰσθάνεται, ὃ μὴ οἶδε· καὶ ὃ μὴ οἶδε μηδὲ αἰσθάνεται, ὃ μὴ αἰσθάνεται· πάντα ταῦτα ὑπερβάλλει ἀδυναμίᾳ τοῦ ἐν αὐτοῖσ ψευδῆ τινα δοξάσαι. λείπεται δὴ ἐν τοῖσ τοιοῖσδε, εἴπερ που ἄλλοθι, τὸ τοιοῦτον γενέσθαι. ἐν τίσι δή; ἐὰν ἄρα ἐξ αὐτῶν τι μᾶλλον μάθω· νῦν μὲν γὰρ οὐχ ἕπομαι. ἐν οἷσ οἶδεν, οἰηθῆναι αὐτὰ ἕτερ’ ἄττα εἶναι ὧν οἶδε καὶ αἰσθάνεται· ἢ ὧν μὴ οἶδεν, αἰσθάνεται δέ· ἢ ὧν οἶδε καὶ αἰσθάνεται, ὧν οἶδεν αὖ καὶ αἰσθάνεται. νῦν πολὺ πλέον ἀπελείφθην ἢ τότε.

ὧδε δὴ ἀνάπαλιν ἄκουε. ἐγὼ εἰδὼσ Θεόδωρον καὶ ἐν ἐμαυτῷ μεμνημένοσ οἱο͂́σ ἐστι, καὶ Θεαίτητον κατὰ ταὐτά, ἄλλο τι ἐνίοτε μὲν ὁρῶ αὐτούσ, ἐνίοτε δὲ οὔ, καὶ ἅπτομαί ποτ’ αὐτῶν, τοτὲ δ’ οὔ, καὶ ἀκούω ἤ τινα ἄλλην αἴσθησιν αἰσθάνομαι, τοτὲ δ’ αἴσθησιν μὲν οὐδεμίαν ἔχω περὶ ὑμῶν, μέμνημαι δὲ ὑμᾶσ οὐδὲν ἧττον καὶ ἐπίσταμαι αὐτὸσ ἐν ἐμαυτῷ; πάνυ μὲν οὖν.

τοῦτο τοίνυν πρῶτον μάθε ὧν βούλομαι δηλῶσαι, ὅτι ἔστι μὲν ἃ οἶδε μὴ αἰσθάνεσθαι, ἔστιν δὲ αἰσθάνεσθαι. ἀληθῆ. οὐκοῦν καὶ ἃ μὴ οἶδε, πολλάκισ μὲν ἔστι μηδὲ αἰσθάνεσθαι, πολλάκισ δὲ αἰσθάνεσθαι μόνον; ἔστι καὶ τοῦτο. ἰδὲ δὴ ἐάν τι μᾶλλον νῦν ἐπίσπῃ. Σωκράτησ εἰ γιγνώσκει Θεόδωρον καὶ Θεαίτητον, ὁρᾷ δὲ μηδέτερον, μηδὲ ἄλλη αἴσθησισ αὐτῷ πάρεστι περὶ αὐτῶν, οὐκ ἄν ποτε ἐν ἑαυτῷ δοξάσειεν ὡσ ὁ Θεαίτητόσ ἐστι Θεόδωροσ. λέγω τὶ ἢ οὐδέν;

ναί, ἀληθῆ γε. τοῦτο μὲν τοίνυν ἐκείνων πρῶτον ἦν ὧν ἔλεγον. ἦν γάρ. δεύτερον τοίνυν, ὅτι τὸν μὲν γιγνώσκων ὑμῶν, τὸν δὲ μὴ γιγνώσκων, αἰσθανόμενοσ δὲ μηδέτερον, οὐκ ἄν ποτε αὖ οἰηθείην ὃν οἶδα εἶναι ὃν μὴ οἶδα. ὀρθῶσ. τρίτον δέ, μηδέτερον γιγνώσκων μηδὲ αἰσθανόμενοσ οὐκ ἂν οἰηθείην ὃν μὴ οἶδα ἕτερόν τιν’ εἶναι ὧν μὴ οἶδα.

καὶ τἆλλα τὰ πρότερα πάνθ’ ἑξῆσ νόμιζε πάλιν ἀκηκοέναι, ἐν οἷσ οὐδέποτ’ ἐγὼ περὶ σοῦ καὶ Θεοδώρου τὰ ψευδῆ δοξάσω, οὔτε γιγνώσκων οὔτε ἀγνοῶν ἄμφω, οὔτε τὸν μέν, τὸν δ’ οὐ γιγνώσκων· καὶ περὶ αἰσθήσεων κατὰ ταὐτά, εἰ ἄρα ἕπῃ. ἕπομαι. ὥσπερ δακτυλίων σφῷν ἀμφοῖν τὰ σημεῖα, διὰ μακροῦ καὶ μὴ ἱκανῶσ ὁρῶν ἄμφω προθυμηθῶ, τὸ οἰκεῖον ἑκατέρου σημεῖον ἀποδοὺσ τῇ οἰκείᾳ ὄψει, ἐμβιβάσασ προσαρμόσαι εἰσ τὸ ἑαυτῆσ ἴχνοσ, ἵνα γένηται ἀναγνώρισισ, εἶτα τούτων ἀποτυχὼν καὶ ὥσπερ οἱ ἔμπαλιν ὑποδούμενοι παραλλάξασ προσβάλω τὴν ἑκατέρου ὄψιν πρὸσ τὸ ἀλλότριον σημεῖον, ἢ καὶ οἱᾶ τὰ ἐν τοῖσ κατόπτροισ τῆσ ὄψεωσ πάθη, δεξιὰ εἰσ ἀριστερὰ μεταρρεούσησ, ταὐτὸν παθὼν διαμάρτω·

τότε δὴ συμβαίνει ἡ ἑτεροδοξία καὶ τὸ ψευδῆ δοξάζειν.

ἐοίκε γάρ, ὦ Σώκρατεσ. θαυμασίωσ ὡσ λέγεισ τὸ τῆσ δόξησ πάθοσ. ἔτι τοίνυν καὶ ὅταν ἀμφοτέρουσ γιγνώσκων τὸν μὲν πρὸσ τῷ γιγνώσκειν αἰσθάνωμαι, τὸν δὲ μή, τὴν δὲ γνῶσιν τοῦ ἑτέρου μὴ κατὰ τὴν αἴσθησιν ἔχω, ὃ ἐν τοῖσ πρόσθεν οὕτωσ ἔλεγον καί μου τότε οὐκ ἐμάνθανεσ. οὐ γὰρ οὖν. τοῦτο μὴν ἔλεγον, ὅτι γιγνώσκων τὸν ἕτερον καὶ αἰσθανόμενοσ, καὶ τὴν γνῶσιν κατὰ τὴν αἴσθησιν αὐτοῦ ἔχων, οὐδέποτε οἰήσεται εἶναι αὐτὸν ἕτερόν τινα ὃν γιγνώσκει τε καὶ αἰσθάνεται καὶ τὴν γνῶσιν αὖ καὶ ἐκείνου ἔχει κατὰ τὴν αἴσθησιν. ἦν γὰρ τοῦτο;

ναί. παρελείπετο δέ γέ που τὸ νῦν λεγόμενον, ἐν ᾧ δή φαμεν τὴν ψευδῆ δόξαν γίγνεσθαι τὸ ἄμφω γιγνώσκοντα καὶ ἄμφω ὁρῶντα ἤ τινα ἄλλην αἴσθησιν ἔχοντα ἀμφοῖν τὼ σημείω μὴ κατὰ τὴν αὐτοῦ αἴσθησιν ἑκάτερον ἔχειν, ἀλλ’ οἱο͂ν τοξότην φαῦλον ἱέντα παραλλάξαι τοῦ σκοποῦ καὶ ἁμαρτεῖν, ὃ δὴ καὶ ψεῦδοσ ἄρα ὠνόμασται. εἰκότωσ γε.

καὶ ὅταν τοίνυν τῷ μὲν παρῇ αἴσθησισ τῶν σημείων, τῷ δὲ μή, τὸ δὲ τῆσ ἀπούσησ αἰσθήσεωσ τῇ παρούσῃ προσαρμόσῃ, πάντῃ ταύτῃ ψεύδεται ἡ διάνοια. καὶ ἑνὶ λόγῳ, περὶ ὧν μὲν μὴ οἶδέ τισ μηδ’ ἐπῄσθετο πώποτε, οὐκ ἔστιν, ὡσ ἐοίκεν, οὔτε ψεύδεσθαι οὔτε ψευδὴσ δόξα, εἴ τι νῦν ἡμεῖσ ὑγιὲσ λέγομεν· περὶ δὲ ὧν ἴσμεν τε καὶ αἰσθανόμεθα, ἐν αὐτοῖσ τούτοισ στρέφεται καὶ ἑλίττεται ἡ δόξα ψευδὴσ καὶ ἀληθὴσ γιγνομένη, καταντικρὺ μὲν καὶ κατὰ τὸ εὐθὺ τὰ οἰκεῖα συνάγουσα ἀποτυπώματα καὶ τύπουσ ἀληθήσ, εἰσ πλάγια δὲ καὶ σκολιὰ ψευδήσ.

οὐκοῦν καλῶσ, ὦ Σώκρατεσ, λέγεται; ἔτι τοίνυν καὶ τάδε ἀκούσασ μᾶλλον αὐτὸ ἐρεῖσ.

τὸ μὲν γὰρ τἀληθὲσ δοξάζειν καλόν, τὸ δὲ ψεύδεσθαι αἰσχρόν. πῶσ δ’ οὔ; ταῦτα τοίνυν φασὶν ἐνθένδε γίγνεσθαι. ὅταν μὲν ὁ κηρόσ του ἐν τῇ ψυχῇ βαθύσ τε καὶ πολὺσ καὶ λεῖοσ καὶ μετρίωσ ὠργασμένοσ ᾖ, τὰ ἰόντα διὰ τῶν αἰσθήσεων, ἐνσημαινόμενα εἰσ τοῦτο τὸ τῆσ ψυχῆσ "κέαρ," ὃ ἔφη Ὅμηροσ αἰνιττόμενοσ τὴν τοῦ κηροῦ ὁμοιότητα, τότε μὲν καὶ τούτοισ καθαρὰ τὰ σημεῖα ἐγγιγνόμενα καὶ ἱκανῶσ τοῦ βάθουσ ἔχοντα πολυχρόνιά τε γίγνεται καὶ εἰσὶν οἱ τοιοῦτοι πρῶτον μὲν εὐμαθεῖσ, ἔπειτα μνήμονεσ, εἶτα οὐ παραλλάττουσι τῶν αἰσθήσεων τὰ σημεῖα ἀλλὰ δοξάζουσιν ἀληθῆ. σαφῆ γὰρ καὶ ἐν εὐρυχωρίᾳ ὄντα ταχὺ διανέμουσιν ἐπὶ τὰ αὑτῶν ἕκαστα ἐκμαγεῖα, ἃ δὴ ὄντα καλεῖται, καὶ σοφοὶ δὴ οὗτοι καλοῦνται. ἢ οὐ δοκεῖ σοι;

ὑπερφυῶσ μὲν οὖν. ὅταν τοίνυν λάσιόν του τὸ κέαρ ᾖ, ὃ δὴ ἐπῄνεσεν ὁ πάσσοφοσ ποιητήσ, ἢ ὅταν κοπρῶδεσ καὶ μὴ καθαροῦ τοῦ κηροῦ, ἢ ὑγρὸν σφόδρα ἢ σκληρόν, ὧν μὲν ὑγρὸν εὐμαθεῖσ μέν, ἐπιλήσμονεσ δὲ γίγνονται, ὧν δὲ σκληρόν, τἀναντία.

οἱ δὲ δὴ λάσιον καὶ τραχὺ λιθῶδέσ τι ἢ γῆσ ἢ κόπρου συμμιγείσησ ἔμπλεων ἔχοντεσ ἀσαφῆ τὰ ἐκμαγεῖα ἴσχουσιν. ἀσαφῆ δὲ καὶ οἱ τὰ σκληρά· βάθοσ γὰρ οὐκ ἔνι. ἀσαφῆ δὲ καὶ οἱ τὰ ὑγρά· ὑπὸ γὰρ τοῦ συγχεῖσθαι ταχὺ γίγνεται ἀμυδρά.

ἐὰν δὲ πρὸσ πᾶσι τούτοισ ἐπ’ ἀλλήλων συμπεπτωκότα ᾖ ὑπὸ στενοχωρίασ, ἐάν του σμικρὸν ᾖ τὸ ψυχάριον, ἔτι ἀσαφέστερα ἐκείνων. πάντεσ οὖν οὗτοι γίγνονται οἱοῖ δοξάζειν ψευδῆ. ὅταν γάρ τι ὁρῶσιν ἢ ἀκούωσιν ἢ ἐπινοῶσιν, ἕκαστα ἀπονέμειν ταχὺ ἑκάστοισ οὐ δυνάμενοι βραδεῖσ τέ εἰσι καὶ ἀλλοτριονομοῦντεσ παρορῶσί τε καὶ παρακούουσι καὶ παρανοοῦσι πλεῖστα, καὶ καλοῦνται αὖ οὗτοι ἐψευσμένοι τε δὴ τῶν ὄντων καὶ ἀμαθεῖσ. ὀρθότατα ἀνθρώπων λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ.

πρὸσ τί τοῦτ’ εἶπεσ; φῶμεν ἄρα ἐν ἡμῖν ψευδεῖσ δόξασ εἶναι; σφόδρα γε. καὶ ἀληθεῖσ δή; καὶ ἀληθεῖσ. ἤδη οὖν οἰόμεθα ἱκανῶσ ὡμολογῆσθαι ὅτι παντὸσ μᾶλλον ἐστὸν ἀμφοτέρα τούτω τὼ δόξα; ὑπερφυῶσ μὲν οὖν. δεινόν τε, ὦ Θεαίτητε, ὡσ ἀληθῶσ κινδυνεύει καὶ ἀηδὲσ εἶναι ἀνὴρ ἀδολέσχησ. τί δέ; τὴν ἐμαυτοῦ δυσμαθίαν δυσχεράνασ καὶ ὡσ ἀληθῶσ ἀδολεσχίαν.

τί γὰρ ἄν τισ ἄλλο θεῖτο ὄνομα, ὅταν ἄνω κάτω τοὺσ λόγουσ ἕλκῃ τισ ὑπὸ νωθείασ οὐ δυνάμενοσ πεισθῆναι, καὶ ᾖ δυσαπάλλακτοσ ἀφ’ ἑκάστου λόγου; σὺ δὲ δὴ τί δυσχεραίνεισ; οὐ δυσχεραίνω μόνον ἀλλὰ καὶ δέδοικα ὅτι ἀποκρινοῦμαι ἄν τισ ἔρηταί με· "ὦ Σώκρατεσ, ηὑρ́ηκασ δὴ ψευδῆ δόξαν, ὅτι οὔτε ἐν ταῖσ αἰσθήσεσίν ἐστι πρὸσ ἀλλήλασ οὔτ’ ἐν ταῖσ διανοίαισ ἀλλ’ ἐν τῇ συνάψει αἰσθήσεωσ πρὸσ διάνοιαν; φήσω δὲ ἐγὼ οἶμαι καλλωπιζόμενοσ ὥσ τι ηὑρηκότων ἡμῶν καλόν.

ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ, οὐκ αἰσχρὸν εἶναι τὸ νῦν ἀποδεδειγμένον. "οὐκοῦν," φησί, "λέγεισ ὅτι αὖ τὸν ἄνθρωπον ὃν διανοούμεθα μόνον, ὁρῶμεν δ’ οὔ, ἵππον οὐκ ἄν ποτε οἰηθείημεν εἶναι, ὃν αὖ οὔτε ὁρῶμεν οὔτε ἁπτόμεθα, διανοούμεθα δὲ μόνον καὶ ἄλλ’ οὐδὲν αἰσθανόμεθα περὶ αὐτοῦ; ταῦτα οἶμαι φήσω λέγειν. καὶ ὀρθῶσ γε. "τί οὖν," φησί, "τὰ ἕνδεκα ἃ μηδὲν ἄλλο ἢ διανοεῖταί τισ, ἄλλο τι ἐκ τούτου τοῦ λόγου οὐκ ἄν ποτε οἰηθείη δώδεκα εἶναι ἃ μόνον αὖ διανοεῖται;

ἴθι οὖν δή, σὺ ἀποκρίνου. ἀλλ’ ἀποκρινοῦμαι ὅτι ὁρῶν μὲν ἄν τισ ἢ ἐφαπτόμενοσ οἰηθείη τὰ ἕνδεκα δώδεκα εἶναι, ἃ μέντοι ἐν τῇ διανοίᾳ ἔχει, οὐκ ἄν ποτε περὶ αὐτῶν ταῦτα δοξάσειεν οὕτωσ. τί οὖν; ἑπτά, λέγω δὲ μὴ ἀνθρώπουσ ἑπτὰ καὶ πέντε προθέμενον σκοπεῖν μηδ’ ἄλλο τοιοῦτον, ἀλλ’ αὐτὰ πέντε καὶ ἑπτά, ἅ φαμεν ἐκεῖ μνημεῖα ἐν τῷ ἐκμαγείῳ εἶναι καὶ ψευδῆ ἐν αὐτοῖσ οὐκ εἶναι δοξάσαι, ταῦτα αὐτὰ εἴ τισ ἀνθρώπων ἤδη πώποτε ἐσκέψατο λέγων πρὸσ αὑτὸν καὶ ἐρωτῶν πόσα ποτ’ ἐστίν, καὶ ὁ μέν τισ εἶπεν οἰηθεὶσ ἕνδεκα αὐτὰ εἶναι, ὁ δὲ δώδεκα, ἢ πάντεσ λέγουσί τε καὶ οἰόνται δώδεκα αὐτὰ εἶναι;

οὐ μὰ τὸν Δία, ἀλλὰ πολλοὶ δὴ καὶ ἕνδεκα·

ἐὰν δέ γε ἐν πλείονι ἀριθμῷ τισ σκοπῆται, μᾶλλον σφάλλεται. οἶμαι γάρ σε περὶ παντὸσ μᾶλλον ἀριθμοῦ λέγειν. ὀρθῶσ γὰρ οἰεί· καὶ ἐνθυμοῦ μή τι τότε γίγνεται ἄλλο ἢ αὐτὰ τὰ δώδεκα τὰ ἐν τῷ ἐκμαγείῳ ἕνδεκα οἰηθῆναι. ἐοίκέ γε. οὐκοῦν εἰσ τοὺσ πρώτουσ πάλιν ἀνήκει λόγουσ; ὁ γὰρ τοῦτο παθών, ὃ οἶδεν, ἕτερον αὐτὸ οἰέται εἶναι ὧν αὖ οἶδεν, ὃ ἔφαμεν ἀδύνατον, καὶ τούτῳ αὐτῷ ἠναγκάζομεν μὴ εἶναι ψευδῆ δόξαν, ἵνα μὴ τὰ αὐτὰ ὁ αὐτὸσ ἀναγκάζοιτο εἰδὼσ μὴ εἰδέναι ἅμα. ἀληθέστατα.

οὐκοῦν ἄλλ’ ὁτιοῦν δεῖ ἀποφαίνειν τὸ τὰ ψευδῆ δοξάζειν ἢ διανοίασ πρὸσ αἴσθησιν παραλλαγήν. εἰ γὰρ τοῦτ’ ἦν, οὐκ ἄν ποτε ἐν αὐτοῖσ τοῖσ διανοήμασιν ἐψευδόμεθα. νῦν δὲ ἤτοι οὐκ ἔστι ψευδὴσ δόξα, ἢ ἅ τισ οἶδεν, οἱο͂́ν τε μὴ εἰδέναι. καὶ τούτων πότερα αἱρῇ; ἄπορον αἱρ́εσιν προτίθησ, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλὰ μέντοι ἀμφότερά γε κινδυνεύει ὁ λόγοσ οὐκ ἐάσειν.

ὅμωσ δέ ‐ πάντα γὰρ τολμητέον ‐ τί εἰ ἐπιχειρήσαιμεν ἀναισχυντεῖν; πῶσ; ἐθελήσαντεσ εἰπεῖν ποῖόν τί ποτ’ ἐστὶ τὸ ἐπίστασθαι. καὶ τί τοῦτο ἀναίσχυντον; ἐοίκασ οὐκ ἐννοεῖν ὅτι πᾶσ ἡμῖν ἐξ ἀρχῆσ ὁ λόγοσ ζήτησισ γέγονεν ἐπιστήμησ ὡσ οὐκ εἰδόσι τί ποτ’ ἐστίν. ἐννοῶ μὲν οὖν. ἔπειτ’ οὐκ ἀναιδὲσ δοκεῖ μὴ εἰδότασ ἐπιστήμην ἀποφαίνεσθαι τὸ ἐπίστασθαι οἱο͂́ν ἐστιν; ἀλλὰ γάρ, ὦ Θεαίτητε, πάλαι ἐσμὲν ἀνάπλεῳ τοῦ μὴ καθαρῶσ διαλέγεσθαι. μυριάκισ γὰρ εἰρήκαμεν τὸ "γιγνώσκομεν" καὶ "οὐ γιγνώσκομεν," καὶ "ἐπιστάμεθα" καὶ "οὐκ ἐπιστάμεθα," ὥσ τι συνιέντεσ ἀλλήλων ἐν ᾧ ἔτι ἐπιστήμην ἀγνοοῦμεν·

εἰ δὲ βούλει, καὶ νῦν ἐν τῷ παρόντι κεχρήμεθ’ αὖ τῷ "ἀγνοεῖν" τε καὶ "συνιέναι," ὡσ προσῆκον αὐτοῖσ χρῆσθαι εἴπερ στερόμεθα ἐπιστήμησ. ἀλλὰ τίνα τρόπον διαλέξῃ, ὦ Σώκρατεσ, τούτων ἀπεχόμενοσ; οὐδένα ὤν γε ὃσ εἰμί, εἰ μέντοι ἦ ἀντιλογικόσ·

οἱο͂σ ἀνὴρ εἰ καὶ νῦν παρῆν, τούτων τ’ ἂν ἔφη ἀπέχεσθαι καὶ ἡμῖν σφόδρ’ ἂν ἃ ἐγὼ λέγω ἐπέπληττεν. ἐπειδὴ οὖν ἐσμεν φαῦλοι, βούλει τολμήσω εἰπεῖν οἱο͂́ν ἐστι τὸ ἐπίστασθαι; φαίνεται γάρ μοι προὔργου τι ἂν γενέσθαι. τόλμα τοίνυν νὴ Δία. τούτων δὲ μὴ ἀπεχομένῳ σοι ἔσται πολλὴ συγγνώμη. ἀκήκοασ οὖν ὃ νῦν λέγουσιν τὸ ἐπίστασθαι; ἴσωσ· οὐ μέντοι ἔν γε τῷ παρόντι μνημονεύω. ἐπιστήμησ που ἕξιν φασὶν αὐτὸ εἶναι.

ὀρθῶσ γε. ἀληθῆ. ἡμεῖσ τοίνυν σμικρὸν μεταθώμεθα καὶ εἴπωμεν ἐπιστήμησ κτῆσιν. τί οὖν δὴ φήσεισ τοῦτο ἐκείνου διαφέρειν; ἴσωσ μὲν οὐδέν· ὃ δ’ οὖν δοκεῖ ἀκούσασ συνδοκίμαζε. ἐάνπερ γε οἱο͂́σ τ’ ὦ. οὐ τοίνυν μοι ταὐτὸν φαίνεται τῷ κεκτῆσθαι τὸ ἔχειν. οἱο͂ν ἱμάτιον πριάμενόσ τισ καὶ ἐγκρατὴσ ὢν μὴ φορῶν, ἔχειν μὲν οὐκ ἂν αὐτὸν αὐτό, κεκτῆσθαί γε μὴν φαῖμεν. ὁρ́α δὴ καὶ ἐπιστήμην εἰ δυνατὸν οὕτω κεκτημένον μὴ ἔχειν, ἀλλ’ ὥσπερ εἴ τισ ὄρνιθασ ἀγρίασ, περιστερὰσ ἤ τι ἄλλο, θηρεύσασ οἴκοι κατασκευασάμενοσ περιστερεῶνα τρέφοι, τρόπον μὲν γὰρ ἄν πού τινα φαῖμεν αὐτὸν αὐτὰσ ἀεὶ ἔχειν, ὅτι δὴ κέκτηται.

ἦ γάρ; ναί. τρόπον δέ γ’ ἄλλον οὐδεμίαν ἔχειν, ἀλλὰ δύναμιν μὲν αὐτῷ περὶ αὐτὰσ παραγεγονέναι, ἐπειδὴ ἐν οἰκείῳ περιβόλῳ ὑποχειρίουσ ἐποιήσατο, λαβεῖν καὶ σχεῖν ἐπειδὰν βούληται, θηρευσαμένῳ ἣν ἂν ἀεὶ ἐθέλῃ, καὶ πάλιν ἀφιέναι, καὶ τοῦτο ἐξεῖναι ποιεῖν ὁποσάκισ ἂν δοκῇ αὐτῷ. ἔστι ταῦτα. πάλιν δή, ὥσπερ ἐν τοῖσ πρόσθεν κήρινόν τι ἐν ταῖσ ψυχαῖσ κατεσκευάζομεν οὐκ οἶδ’ ὅτι πλάσμα, νῦν αὖ ἐν ἑκάστῃ ψυχῇ ποιήσωμεν περιστερεῶνά τινα παντοδαπῶν ὀρνίθων, τὰσ μὲν κατ’ ἀγέλασ οὔσασ χωρὶσ τῶν ἄλλων, τὰσ δὲ κατ’ ὀλίγασ, ἐνίασ δὲ μόνασ διὰ πασῶν ὅπῃ ἂν τύχωσι πετομένασ.

πεποιήσθω δή.

ἀλλὰ τί τοὐντεῦθεν; παιδίων μὲν ὄντων φάναι χρὴ εἶναι τοῦτο τὸ ἀγγεῖον κενόν, ἀντὶ δὲ τῶν ὀρνίθων ἐπιστήμασ νοῆσαι· ἣν δ’ ἂν ἐπιστήμην κτησάμενοσ καθείρξῃ εἰσ τὸν περίβολον, φάναι αὐτὸν μεμαθηκέναι ἢ ηὑρηκέναι τὸ πρᾶγμα οὗ ἦν αὕτη ἡ ἐπιστήμη, καὶ τὸ ἐπίστασθαι τοῦτ’ εἶναι. ἔστω. τὸ τοίνυν πάλιν ἣν ἂν βούληται τῶν ἐπιστημῶν θηρεύειν καὶ λαβόντα ἴσχειν καὶ αὖθισ ἀφιέναι σκόπει τίνων δεῖται ὀνομάτων, εἴτε τῶν αὐτῶν ὧν τὸ πρῶτον ὅτε ἐκτᾶτο εἴτε ἑτέρων.

μαθήσῃ δ’ ἐνθένδε σαφέστερον τί λέγω. ἀριθμητικὴν μὲν γὰρ λέγεισ τέχνην; ναί. ταύτην δὴ ὑπόλαβε θήραν ἐπιστημῶν ἀρτίου τε καὶ περιττοῦ παντόσ. ὑπολαμβάνω. ταύτῃ δὴ οἶμαι τῇ τέχνῃ αὐτόσ τε ὑποχειρίουσ τὰσ ἐπιστήμασ τῶν ἀριθμῶν ἔχει καὶ ἄλλῳ παραδίδωσιν ὁ παραδιδούσ. ναί. καὶ καλοῦμέν γε παραδιδόντα μὲν διδάσκειν, παραλαμβάνοντα δὲ μανθάνειν, ἔχοντα δὲ δὴ τῷ κεκτῆσθαι ἐν τῷ περιστερεῶνι ἐκείνῳ ἐπίστασθαι. πάνυ μὲν οὖν.

τῷ δὲ δὴ ἐντεῦθεν ἤδη πρόσσχεσ τὸν νοῦν. ἀριθμητικὸσ γὰρ ὢν τελέωσ ἄλλο τι πάντασ ἀριθμοὺσ ἐπίσταται; πάντων γὰρ ἀριθμῶν εἰσιν αὐτῷ ἐν τῇ ψυχῇ ἐπιστῆμαι. τί μήν; ἦ οὖν ὁ τοιοῦτοσ ἀριθμοῖ ἄν ποτέ τι ἢ αὐτὸσ πρὸσ αὑτὸν αὐτὰ ἢ ἄλλο τι τῶν ἔξω ὅσα ἔχει ἀριθμόν;

πῶσ γὰρ οὔ; τὸ δὲ ἀριθμεῖν γε οὐκ ἄλλο τι θήσομεν τοῦ σκοπεῖσθαι πόσοσ τισ ἀριθμὸσ τυγχάνει ὤν. οὕτωσ. ὃ ἄρα ἐπίσταται, σκοπούμενοσ φαίνεται ὡσ οὐκ εἰδώσ, ὃν ὡμολογήκαμεν ἅπαντα ἀριθμὸν εἰδέναι. ἀκούεισ γάρ που τὰσ τοιαύτασ ἀμφισβητήσεισ. ἔγωγε. οὐκοῦν ἡμεῖσ ἀπεικάζοντεσ τῇ τῶν περιστερῶν κτήσει τε καὶ θήρᾳ ἐροῦμεν ὅτι διττὴ ἦν ἡ θήρα, ἡ μὲν πρὶν ἐκτῆσθαι τοῦ κεκτῆσθαι ἕνεκα, ἡ δὲ κεκτημένῳ τοῦ λαβεῖν καὶ ἔχειν ἐν ταῖσ χερσὶν ἃ πάλαι ἐκέκτητο.

οὕτωσ δὲ καὶ ὧν πάλαι ἐπιστῆμαι ἦσαν αὐτῷ μαθόντι καὶ ἠπίστατο αὐτά, πάλιν ἔστι καταμανθάνειν ταὐτὰ ταῦτα ἀναλαμβάνοντα τὴν ἐπιστήμην ἑκάστου καὶ ἴσχοντα, ἣν ἐκέκτητο μὲν πάλαι, πρόχειρον δ’ οὐκ εἶχε τῇ διανοίᾳ; ἀληθῆ. τοῦτο δὴ ἄρτι ἠρώτων, ὅπωσ χρὴ τοῖσ ὀνόμασι χρώμενον λέγειν περὶ αὐτῶν, ὅταν ἀριθμήσων ἰῄ ὁ ἀριθμητικὸσ ἤ τι ἀναγνωσόμενοσ ὁ γραμματικόσ, ὡσ ἐπιστάμενοσ ἄρα ἐν τῷ τοιούτῳ πάλιν ἔρχεται μαθησόμενοσ παρ’ ἑαυτοῦ ἃ ἐπίσταται;

ἀλλ’ ἄτοπον, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλ’ ἃ οὐκ ἐπίσταται φῶμεν αὐτὸν ἀναγνώσεσθαι καὶ ἀριθμήσειν, δεδωκότεσ αὐτῷ πάντα μὲν γράμματα πάντα δὲ ἀριθμὸν ἐπίστασθαι; ἀλλὰ καὶ τοῦτ’ ἄλογον.

βούλει οὖν λέγωμεν ὅτι τῶν μὲν ὀνομάτων οὐδὲν ἡμῖν μέλει, ὅπῃ τισ χαίρει ἕλκων τὸ ἐπίστασθαι καὶ μανθάνειν, ἐπειδὴ δὲ ὡρισάμεθα ἕτερον μέν τι τὸ κεκτῆσθαι τὴν ἐπιστήμην, ἕτερον δὲ τὸ ἔχειν, ὃ μέν τισ ἔκτηται μὴ κεκτῆσθαι ἀδύνατόν φαμεν εἶναι, ὥστε οὐδέποτε συμβαίνει ὅ τισ οἶδεν μὴ εἰδέναι, ψευδῆ μέντοι δόξαν οἱο͂́ν τ’ εἶναι περὶ αὐτοῦ λαβεῖν; μὴ γὰρ ἔχειν τὴν ἐπιστήμην τούτου οἱο͂́ν τε, ἀλλ’ ἑτέραν ἀντ’ ἐκείνησ, ὅταν θηρεύων τινά πού ποτ’ ἐπιστήμην διαπετομένων ἀνθ’ ἑτέρασ ἑτέραν ἁμαρτὼν λάβῃ, τότε ἄρα τὰ ἕνδεκα δώδεκα ᾠήθη εἶναι, τὴν τῶν ἕνδεκα ἐπιστήμην ἀντὶ τῆσ τῶν δώδεκα λαβὼν τὴν ἐν ἑαυτῷ οἱο͂ν φάτταν ἀντὶ περιστερᾶσ.

ἔχει γὰρ οὖν λόγον. ὅταν δέ γε ἣν ἐπιχειρεῖ λαβεῖν λάβῃ, ἀψευδεῖν τε καὶ τὰ ὄντα δοξάζειν τότε, καὶ οὕτω δὴ εἶναι ἀληθῆ τε καὶ ψευδῆ δόξαν, καὶ ὧν ἐν τοῖσ πρόσθεν ἐδυσχεραίνομεν οὐδὲν ἐμποδὼν γίγνεσθαι; ἴσωσ οὖν μοι συμφήσεισ·

ἢ πῶσ ποιήσεισ; οὕτωσ. καὶ γὰρ τοῦ μὲν ἃ ἐπίστανται μὴ ἐπίστασθαι ἀπηλλάγμεθα· ἃ γὰρ κεκτήμεθα μὴ κεκτῆσθαι οὐδαμοῦ ἔτι συμβαίνει, οὔτε ψευσθεῖσί τινοσ οὔτε μή. δεινότερον μέντοι πάθοσ ἄλλο παραφαίνεσθαί μοι δοκεῖ. τὸ ποῖον; εἰ ἡ τῶν ἐπιστημῶν μεταλλαγὴ ψευδὴσ γενήσεταί ποτε δόξα. πῶσ δή; πρῶτον μὲν τό τινοσ ἔχοντα ἐπιστήμην τοῦτο αὐτὸ ἀγνοεῖν, μὴ ἀγνωμοσύνῃ ἀλλὰ τῇ ἑαυτοῦ ἐπιστήμῃ·

ἔπειτα ἕτερον αὖ τοῦτο δοξάζειν, τὸ δ’ ἕτερον τοῦτο, πῶσ οὐ πολλὴ ἀλογία, ἐπιστήμησ παραγενομένησ γνῶναι μὲν τὴν ψυχὴν μηδέν, ἀγνοῆσαι δὲ πάντα; ἐκ γὰρ τούτου τοῦ λόγου κωλύει οὐδὲν καὶ ἄγνοιαν παραγενομένην γνῶναί τι ποιῆσαι καὶ τυφλότητα ἰδεῖν, εἴπερ καὶ ἐπιστήμη ἀγνοῆσαί ποτέ τινα ποιήσει. ἴσωσ γάρ, ὦ Σώκρατεσ, οὐ καλῶσ τὰσ ὄρνιθασ ἐτίθεμεν ἐπιστήμασ μόνον τιθέντεσ, ἔδει δὲ καὶ ἀνεπιστημοσύνασ τιθέναι ὁμοῦ συνδιαπετομένασ ἐν τῇ ψυχῇ, καὶ τὸν θηρεύοντα τοτὲ μὲν ἐπιστήμην λαμβάνοντα, τοτὲ δ’ ἀνεπιστημοσύνην τοῦ αὐτοῦ πέρι ψευδῆ μὲν δοξάζειν τῇ ἀνεπιστημοσύνῃ, ἀληθῆ δὲ τῇ ἐπιστήμῃ.

οὐ ῥᾴδιόν γε, ὦ Θεαίτητε, μὴ ἐπαινεῖν σε· ὃ μέντοι εἶπεσ πάλιν ἐπίσκεψαι. ἔστω μὲν γὰρ ὡσ λέγεισ· ὁ δὲ δὴ τὴν ἀνεπιστημοσύνην λαβὼν ψευδῆ μέν, φῄσ, δοξάσει. ἦ γάρ;

ὁ γὰρ ἐλεγκτικὸσ ἐκεῖνοσ γελάσασ φήσει· ναί. οὐ δήπου καὶ ἡγήσεταί γε ψευδῆ δοξάζειν. πῶσ γάρ; ἀλλ’ ἀληθῆ γε, καὶ ὡσ εἰδὼσ διακείσεται περὶ ὧν ἔψευσται. τί μήν; ἐπιστήμην ἄρα οἰήσεται τεθηρευκὼσ ἔχειν ἀλλ’ οὐκ ἀνεπιστημοσύνην. δῆλον. οὐκοῦν μακρὰν περιελθόντεσ πάλιν ἐπὶ τὴν πρώτην πάρεσμεν ἀπορίαν. "πότερον," ὦ βέλτιστοι, "ἀμφοτέρασ τισ εἰδώσ, ἐπιστήμην τε καὶ ἀνεπιστημοσύνην, ἣν οἶδεν, ἑτέραν αὐτὴν οἰέταί τινα εἶναι ὧν οἶδεν;

ἢ οὐδετέραν αὐτὴν εἰδώσ, ἣν μὴ οἶδε, δοξάζει ἑτέραν ὧν οὐκ οἶδεν; ἢ τὴν μὲν εἰδώσ, τὴν δ’ οὔ, ἣν οἶδεν, ἣν μὴ οἶδεν; ἢ ἣν μὴ οἶδεν, ἣν οἶδεν ἡγεῖται; ἢ πάλιν αὖ μοι ἐρεῖτε ὅτι τῶν ἐπιστημῶν καὶ ἀνεπιστημοσυνῶν εἰσὶν αὖ ἐπιστῆμαι, ἃσ ὁ κεκτημένοσ ἐν ἑτέροισ τισὶ γελοίοισ περιστερεῶσιν ἢ κηρίνοισ πλάσμασι καθείρξασ, ἑώσπερ ἂν κεκτῆται ἐπίσταται, καὶ ἐὰν μὴ προχείρουσ ἔχῃ ἐν τῇ ψυχῇ; καὶ οὕτω δὴ ἀναγκασθήσεσθε εἰσ ταὐτὸν περιτρέχειν μυριάκισ οὐδὲν πλέον ποιοῦντεσ;

τί πρὸσ ταῦτα, ὦ Θεαίτητε, ἀποκρινούμεθα; ἀλλὰ μὰ Δί’, ὦ Σώκρατεσ, ἔγωγε οὐκ ἔχω τί χρὴ λέγειν. ἆρ’ οὖν ἡμῖν, ὦ παῖ, καλῶσ ὁ λόγοσ ἐπιπλήττει καὶ ἐνδείκνυται ὅτι οὐκ ὀρθῶσ ψευδῆ δόξαν προτέραν ζητοῦμεν ἐπιστήμησ, ἐκείνην ἀφέντεσ; τὸ δ’ ἐστὶν ἀδύνατον γνῶναι πρὶν ἄν τισ ἐπιστήμην ἱκανῶσ λάβῃ τί ποτ’ ἐστίν.

ἀνάγκη, ὦ Σώκρατεσ, ἐν τῷ παρόντι ὡσ λέγεισ οἰέσθαι. τί οὖν τισ ἐρεῖ πάλιν ἐξ ἀρχῆσ ἐπιστήμην; οὐ γάρ που ἀπεροῦμέν γέ πω; ἥκιστα, ἐάνπερ μὴ σύ γε ἀπαγορεύῃσ. λέγε δή, τί ἂν αὐτὸ μάλιστα εἰπόντεσ ἥκιστ’ ἂν ἡμῖν αὐτοῖσ ἐναντιωθεῖμεν; ὅπερ ἐπεχειροῦμεν, ὦ Σώκρατεσ, ἐν τῷ πρόσθεν·

οὐ γὰρ ἔχω ἔγωγε ἄλλο οὐδέν. τὸ ποῖον; τὴν ἀληθῆ δόξαν ἐπιστήμην εἶναι. ἀναμάρτητόν γέ πού ἐστιν τὸ δοξάζειν ἀληθῆ, καὶ τὰ ὑπ’ αὐτοῦ γιγνόμενα πάντα καλὰ καὶ ἀγαθὰ γίγνεται. ὁ τὸν ποταμὸν καθηγούμενοσ, ὦ Θεαίτητε, ἔφη ἄρα δείξειν αὐτό· καὶ τοῦτο ἐὰν ἰόντεσ ἐρευνῶμεν, τάχ’ ἂν ἐμπόδιον γενόμενον αὐτὸ φήνειεν τὸ ζητούμενον, μένουσι δὲ δῆλον οὐδέν. ὀρθῶσ λέγεισ· ἀλλ’ ἰώμέν γε καὶ σκοπῶμεν.

οὐκοῦν τοῦτό γε βραχείασ σκέψεωσ· τέχνη γάρ σοι ὅλη σημαίνει μὴ εἶναι ἐπιστήμην αὐτό. πῶσ δή; καὶ τίσ αὕτη; ἡ τῶν μεγίστων εἰσ σοφίαν, οὓσ δὴ καλοῦσιν ῥήτοράσ τε καὶ δικανικούσ. οὗτοι γάρ που τῇ ἑαυτῶν τέχνῃ πείθουσιν οὐ διδάσκοντεσ ἀλλὰ δοξάζειν ποιοῦντεσ ἃ ἂν βούλωνται. ἢ σὺ οἰεί δεινούσ τινασ οὕτω διδασκάλουσ εἶναι, ὥστε οἷσ μὴ παρεγένοντό τινεσ ἀποστερουμένοισ χρήματα ἤ τι ἄλλο βιαζομένοισ, τούτοισ δύνασθαι πρὸσ ὕδωρ σμικρὸν διδάξαι ἱκανῶσ τῶν γενομένων τὴν ἀλήθειαν; οὐδαμῶσ ἔγωγε οἶμαι, ἀλλὰ πεῖσαι μέν.

τὸ πεῖσαι δ’ οὐχὶ δοξάσαι λέγεισ ποιῆσαι; τί μήν; οὐκοῦν ὅταν δικαίωσ πεισθῶσιν δικασταὶ περὶ ὧν ἰδόντι μόνον ἔστιν εἰδέναι, ἄλλωσ δὲ μή, ταῦτα τότε ἐξ ἀκοῆσ κρίνοντεσ, ἀληθῆ δόξαν λαβόντεσ, ἄνευ ἐπιστήμησ ἔκριναν, ὀρθὰ πεισθέντεσ, εἴπερ εὖ ἐδίκασαν; παντάπασι μὲν οὖν.

οὐκ ἄν, ὦ φίλε, εἴ γε ταὐτὸν ἦν δόξα τε ἀληθὴσ καὶ δικαστήρια καὶ ἐπιστήμη, ὀρθά ποτ’ ἂν δικαστὴσ ἄκροσ ἐδόξαζεν ἄνευ ἐπιστήμησ· νῦν δὲ ἐοίκεν ἄλλο τι ἑκάτερον εἶναι. ὅ γε ἐγώ, ὦ Σώκρατεσ, εἰπόντοσ του ἀκούσασ ἐπελελήσμην, νῦν δ’ ἐννοῶ· ἔφη δὲ τὴν μὲν μετὰ λόγου ἀληθῆ δόξαν ἐπιστήμην εἶναι, τὴν δὲ ἄλογον ἐκτὸσ ἐπιστήμησ· καὶ ὧν μὲν μή ἐστι λόγοσ, οὐκ ἐπιστητὰ εἶναι, οὑτωσὶ καὶ ὀνομάζων, ἃ δ’ ἔχει, ἐπιστητά.

ἦ καλῶσ λέγεισ. τὰ δὲ δὴ ἐπιστητὰ ταῦτα καὶ μὴ πῇ διῄρει, λέγε, εἰ ἄρα κατὰ ταὐτὰ σύ τε κἀγὼ ἀκηκόαμεν. ἀλλ’ οὐκ οἶδα εἰ ἐξευρήσω· λέγοντοσ μεντἂν ἑτέρου, ὡσ ἐγᾦμαι, ἀκολουθήσαιμ’ ἄν. ἄκουε δὴ ὄναρ ἀντὶ ὀνείρατοσ. ἐγὼ γὰρ αὖ ἐδόκουν ἀκούειν τινῶν ὅτι τὰ μὲν πρῶτα οἱονπερεὶ στοιχεῖα, ἐξ ὧν ἡμεῖσ τε συγκείμεθα καὶ τἆλλα, λόγον οὐκ ἔχοι. αὐτὸ γὰρ καθ’ αὑτὸ ἕκαστον ὀνομάσαι μόνον εἰή, προσειπεῖν δὲ οὐδὲν ἄλλο δυνατόν, οὔθ’ ὡσ ἔστιν, οὔθ’ ὡσ οὐκ ἔστιν·

ἤδη γὰρ ἂν οὐσίαν ἢ μὴ οὐσίαν αὐτῷ προστίθεσθαι, δεῖν δὲ οὐδὲν προσφέρειν, εἴπερ αὐτὸ ἐκεῖνο μόνον τισ ἐρεῖ. ἐπεὶ οὐδὲ τὸ "αὐτὸ" οὐδὲ τὸ "ἐκεῖνο" οὐδὲ τὸ "ἕκαστον" οὐδὲ τὸ "μόνον" οὐδὲ "τοῦτο" προσοιστέον οὐδ’ ἄλλα πολλὰ τοιαῦτα· ταῦτα μὲν γὰρ περιτρέχοντα πᾶσι προσφέρεσθαι, ἕτερα ὄντα ἐκείνων οἷσ προστίθεται, δεῖν δέ, εἴπερ ἦν δυνατὸν αὐτὸ λέγεσθαι καὶ εἶχεν οἰκεῖον αὑτοῦ λόγον, ἄνευ τῶν ἄλλων ἁπάντων λέγεσθαι.

νῦν δὲ ἀδύνατον εἶναι ὁτιοῦν τῶν πρώτων ῥηθῆναι λόγῳ· οὐ γὰρ εἶναι αὐτῷ ἀλλ’ ἢ ὀνομάζεσθαι μόνον ‐ ὄνομα γὰρ μόνον ἔχειν ‐ τὰ δὲ ἐκ τούτων ἤδη συγκείμενα, ὥσπερ αὐτὰ πέπλεκται, οὕτω καὶ τὰ ὀνόματα αὐτῶν συμπλακέντα λόγον γεγονέναι·

ὀνομάτων γὰρ συμπλοκὴν εἶναι λόγου οὐσίαν. οὕτω δὴ τὰ μὲν στοιχεῖα ἄλογα καὶ ἄγνωστα εἶναι, αἰσθητὰ δέ· τὰσ δὲ συλλαβὰσ γνωστάσ τε καὶ ῥητὰσ καὶ ἀληθεῖ δόξῃ δοξαστάσ. ὅταν μὲν οὖν ἄνευ λόγου τὴν ἀληθῆ δόξαν τινόσ τισ λάβῃ, ἀληθεύειν μὲν αὐτοῦ τὴν ψυχὴν περὶ αὐτό, γιγνώσκειν δ’ οὔ· τὸν γὰρ μὴ δυνάμενον δοῦναί τε καὶ δέξασθαι λόγον ἀνεπιστήμονα εἶναι περὶ τούτου·

προσλαβόντα δὲ λόγον δυνατόν τε ταῦτα πάντα γεγονέναι καὶ τελείωσ πρὸσ ἐπιστήμην ἔχειν. οὕτωσ σὺ τὸ ἐνύπνιον ἢ ἄλλωσ ἀκήκοασ; οὕτω μὲν οὖν παντάπασιν. ἀρέσκει οὖν σε καὶ τίθεσαι ταύτῃ, δόξαν ἀληθῆ μετὰ λόγου ἐπιστήμην εἶναι; κομιδῇ μὲν οὖν. ἆρ’, ὦ Θεαίτητε, νῦν οὕτω τῇδε τῇ ἡμέρᾳ εἰλήφαμεν ὃ πάλαι καὶ πολλοὶ τῶν σοφῶν ζητοῦντεσ πρὶν εὑρεῖν κατεγήρασαν;

ἐμοὶ γοῦν δοκεῖ, ὦ Σώκρατεσ, καλῶσ λέγεσθαι τὸ νῦν ῥηθέν. καὶ εἰκόσ γε αὐτὸ τοῦτο οὕτωσ ἔχειν· τίσ γὰρ ἂν καὶ ἔτι ἐπιστήμη εἰή χωρὶσ τοῦ λόγου τε καὶ ὀρθῆσ δόξησ; ἓν μέντοι τί με τῶν ῥηθέντων ἀπαρέσκει. τὸ ποῖον δή; ὃ καὶ δοκεῖ λέγεσθαι κομψότατα, ὡσ τὰ μὲν στοιχεῖα ἄγνωστα, τὸ δὲ τῶν συλλαβῶν γένοσ γνωστόν. οὐκοῦν ὀρθῶσ; ἰστέον δή·

ὥσπερ γὰρ ὁμήρουσ ἔχομεν τοῦ λόγου τὰ παραδείγματα οἷσ χρώμενοσ εἶπε πάντα ταῦτα. ποῖα δή; τὰ τῶν γραμμάτων στοιχεῖά τε καὶ συλλαβάσ. ἢ οἰεί ἄλλοσέ ποι βλέποντα ταῦτα εἰπεῖν τὸν εἰπόντα ἃ λέγομεν; οὔκ, ἀλλ’ εἰσ ταῦτα. βασανίζωμεν δὴ αὐτὰ ἀναλαμβάνοντεσ, μᾶλλον δὲ ἡμᾶσ αὐτούσ, οὕτωσ ἢ οὐχ οὕτωσ γράμματα ἐμάθομεν.

φέρε πρῶτον· ἆρ’ αἱ μὲν συλλαβαὶ λόγον ἔχουσι, τὰ δὲ στοιχεῖα ἄλογα; ἴσωσ. πάνυ μὲν οὖν καὶ ἐμοὶ φαίνεται. Σωκράτουσ γοῦν εἴ τισ ἔροιτο τὴν πρώτην συλλαβὴν οὑτωσί· "ὦ Θεαίτητε, λέγε τί ἐστι ΣΩ" ; τί ἀποκρινῇ; ὅτι σῖγμα καὶ ὦ. οὐκοῦν τοῦτον ἔχεισ λόγον τῆσ συλλαβῆσ; ἔγωγε. ἴθι δή, οὕτωσ εἰπὲ καὶ τὸν τοῦ σῖγμα λόγον.

καὶ πῶσ τοῦ στοιχείου τισ ἐρεῖ στοιχεῖα; καὶ γὰρ δή, ὦ Σώκρατεσ, τό τε σῖγμα τῶν ἀφώνων ἐστί, ψόφοσ τισ μόνον, οἱο͂ν συριττούσησ τῆσ γλώττησ· τοῦ δ’ αὖ βῆτα οὔτε φωνὴ οὔτε ψόφοσ, οὐδὲ τῶν πλείστων στοιχείων. ὥστε πάνυ εὖ ἔχει τὸ λέγεσθαι αὐτὰ ἄλογα, ὧν γε τὰ ἐναργέστατα αὐτὰ τὰ ἑπτὰ φωνὴν μόνον ἔχει, λόγον δὲ οὐδ’ ὁντινοῦν. τουτὶ μὲν ἄρα, ὦ ἑταῖρε, κατωρθώκαμεν περὶ ἐπιστήμησ. φαινόμεθα. τί δέ;

τὸ μὴ γνωστὸν εἶναι τὸ στοιχεῖον ἀλλὰ τὴν συλλαβὴν ἆρ’ ὀρθῶσ ἀποδεδείγμεθα; εἰκόσ γε. φέρε δή, τὴν συλλαβὴν πότερον λέγομεν τὰ ἀμφότερα στοιχεῖα, καὶ ἐὰν πλείω ᾖ ἢ δύο, τὰ πάντα, ἢ μίαν τινὰ ἰδέαν γεγονυῖαν συντεθέντων αὐτῶν; τὰ ἅπαντα ἔμοιγε δοκοῦμεν. ὁρ́α δὴ ἐπὶ δυοῖν, σῖγμα καὶ ὦ. ἀμφότερά ἐστιν ἡ πρώτη συλλαβὴ τοῦ ἐμοῦ ὀνόματοσ. ἄλλο τι ὁ γιγνώσκων αὐτὴν τὰ ἀμφότερα γιγνώσκει; τί μήν;

τὸ σῖγμα καὶ τὸ ὦ ἄρα γιγνώσκει. ναί. τί δ’; ἑκάτερον ἄρ’ ἀγνοεῖ καὶ οὐδέτερον εἰδὼσ ἀμφότερα γιγνώσκει; ἀλλὰ δεινὸν καὶ ἄλογον, ὦ Σώκρατεσ. ἀλλὰ μέντοι εἴ γε ἀνάγκη ἑκάτερον γιγνώσκειν, εἴπερ ἀμφότερά τισ γνώσεται, προγιγνώσκειν τὰ στοιχεῖα ἅπασα ἀνάγκη τῷ μέλλοντί ποτε γνώσεσθαι συλλαβήν, καὶ οὕτωσ ἡμῖν ὁ καλὸσ λόγοσ ἀποδεδρακὼσ οἰχήσεται. καὶ μάλα γε ἐξαίφνησ.

οὐ γὰρ καλῶσ αὐτὸν φυλάττομεν. χρῆν γὰρ ἴσωσ τὴν συλλαβὴν τίθεσθαι μὴ τὰ στοιχεῖα ἀλλ’ ἐξ ἐκείνων ἕν τι γεγονὸσ εἶδοσ, ἰδέαν μίαν αὐτὸ αὑτοῦ ἔχον, ἕτερον δὲ τῶν στοιχείων. πάνυ μὲν οὖν· καὶ τάχα γ’ ἂν μᾶλλον οὕτωσ ἢ ’κείνωσ ἔχοι. σκεπτέον καὶ οὐ προδοτέον οὕτωσ ἀνάνδρωσ μέγαν τε καὶ σεμνὸν λόγον. οὐ γὰρ οὖν. ἐχέτω δὴ ὡσ νῦν φαμεν, μία ἰδέα ἐξ ἑκάστων τῶν συναρμοττόντων στοιχείων γιγνομένη ἡ συλλαβή, ὁμοίωσ ἔν τε γράμμασι καὶ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ἅπασι.

πάνυ μὲν οὖν. οὐκοῦν μέρη αὐτῆσ οὐ δεῖ εἶναι. τί δή; ὅτι οὗ ἂν ᾖ μέρη, τὸ ὅλον ἀνάγκη τὰ πάντα μέρη εἶναι. ἢ καὶ τὸ ὅλον ἐκ τῶν μερῶν λέγεισ γεγονὸσ ἕν τι εἶδοσ ἕτερον τῶν πάντων μερῶν; ἔγωγε. τὸ δὲ δὴ πᾶν καὶ τὸ ὅλον πότερον ταὐτὸν καλεῖσ ἢ ἕτερον ἑκάτερον; ἔχω μὲν οὐδὲν σαφέσ, ὅτι δὲ κελεύεισ προθύμωσ ἀποκρίνασθαι, παρακινδυνεύων λέγω ὅτι ἕτερον.

ἡ μὲν προθυμία, ὦ Θεαίτητε, ὀρθή· εἰ δὲ καὶ ἡ ἀπόκρισισ, σκεπτέον. δεῖ γε δή. οὐκοῦν διαφέροι ἂν τὸ ὅλον τοῦ παντόσ, ὡσ ὁ νῦν λόγοσ; ναί. τί δὲ δή; τὰ πάντα καὶ τὸ πᾶν ἔσθ’ ὅτι διαφέρει; οἱο͂ν ἐπειδὰν λέγωμεν ἕν, δύο, τρία, τέτταρα, πέντε, ἕξ, καὶ ἐὰν δὶσ τρία ἢ τρὶσ δύο ἢ τέτταρά τε καὶ δύο ἢ τρία καὶ δύο καὶ ἕν, πότερον ἐν πᾶσι τούτοισ τὸ αὐτὸ ἢ ἕτερον λέγομεν; τὸ αὐτό.

ἆρ’ ἄλλο τι ἢ ἕξ; οὐδέν. οὐκοῦν ἐφ’ ἑκάστησ λέξεωσ πάντα ἓξ εἰρήκαμεν; ναί. πᾶν δ’ οὐδὲν λέγομεν τὰ πάντα λέγοντεσ; ἀνάγκη. ἦ ἄλλο τι ἢ τὰ ἕξ; οὐδέν. ταὐτὸν ἄρα ἔν γε τοῖσ ὅσα ἐξ ἀριθμοῦ ἐστι τό τε πᾶν προσαγορεύομεν καὶ τὰ ἅπαντα;

φαίνεται. ὧδε δὴ περὶ αὐτῶν λέγωμεν. ὁ τοῦ πλέθρου ἀριθμὸσ καὶ τὸ πλέθρον ταὐτόν· ἦ γάρ; ναί. καὶ ὁ τοῦ σταδίου δὴ ὡσαύτωσ. ναί. καὶ μὴν καὶ ὁ τοῦ στρατοπέδου γε καὶ τὸ στρατόπεδον, καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα ὁμοίωσ; ὁ γὰρ ἀριθμὸσ πᾶσ τὸ ὂν πᾶν ἕκαστον αὐτῶν ἐστιν. ναί. ὁ δὲ ἑκάστων ἀριθμὸσ μῶν ἄλλο τι ἢ μέρη ἐστίν;

οὐδέν. ὅσα ἄρα ἔχει μέρη, ἐκ μερῶν ἂν εἰή; φαίνεται. τὰ δέ γε πάντα μέρη τὸ πᾶν εἶναι ὡμολόγηται, εἴπερ καὶ ὁ πᾶσ ἀριθμὸσ τὸ πᾶν ἔσται. οὕτωσ. τὸ ὅλον ἄρ’ οὐκ ἔστιν ἐκ μερῶν. πᾶν γὰρ ἂν εἰή τὰ πάντα ὂν μέρη. οὐκ ἐοίκεν. μέροσ δ’ ἔσθ’ ὅτου ἄλλου ἐστὶν ὅπερ ἐστὶν ἢ τοῦ ὅλου; τοῦ παντόσ γε. ἀνδρικῶσ γε, ὦ Θεαίτητε, μάχῃ.

τὸ πᾶν δὲ οὐχ ὅταν μηδὲν ἀπῇ, αὐτὸ τοῦτο πᾶν ἐστιν; ἀνάγκη. ὅλον δὲ οὐ ταὐτὸν τοῦτο ἔσται, οὗ ἂν μηδαμῇ μηδὲν ἀποστατῇ; οὗ δ’ ἂν ἀποστατῇ, οὔτε ὅλον οὔτε πᾶν, ἅμα γενόμενον ἐκ τοῦ αὐτοῦ τὸ αὐτό; δοκεῖ μοι νῦν οὐδὲν διαφέρειν πᾶν τε καὶ ὅλον. οὐκοῦν ἐλέγομεν ὅτι οὗ ἂν μέρη ᾖ, τὸ ὅλον τε καὶ πᾶν τὰ πάντα μέρη ἔσται; πάνυ γε. πάλιν δή, ὅπερ ἄρτι ἐπεχείρουν, οὐκ, εἴπερ ἡ συλλαβὴ μὴ τὰ στοιχεῖά ἐστιν, ἀνάγκη αὐτὴν μὴ ὡσ μέρη ἔχειν ἑαυτῆσ τὰ στοιχεῖα, ἢ ταὐτὸν οὖσαν αὐτοῖσ ὁμοίωσ ἐκείνοισ γνωστὴν εἶναι; οὕτωσ.

οὐκοῦν τοῦτο ἵνα μὴ γένηται, ἕτερον αὐτῶν αὐτὴν ἐθέμεθα; ναί. τί δ’; εἰ μὴ τὰ στοιχεῖα συλλαβῆσ μέρη ἐστίν, ἔχεισ ἄλλ’ ἄττα εἰπεῖν ἃ μέρη μέν ἐστι συλλαβῆσ, οὐ μέντοι στοιχεῖά γ’ ἐκείνησ; οὐδαμῶσ. εἰ γάρ, ὦ Σώκρατεσ, μόρι’ ἄττ’ αὐτῆσ συγχωροίην, γελοῖόν που τὰ στοιχεῖα ἀφέντα ἐπ’ ἄλλα ἰέναι. παντάπασι δή, ὦ Θεαίτητε, κατὰ τὸν νῦν λόγον μία τισ ἰδέα ἀμέριστοσ συλλαβὴ ἂν εἰή.

ἐοίκεν. μέμνησαι οὖν, ὦ φίλε, ὅτι ὀλίγον ἐν τῷ πρόσθεν ἀπεδεχόμεθα ἡγούμενοι εὖ λέγεσθαι ὅτι τῶν πρώτων οὐκ εἰή λόγοσ ἐξ ὧν τἆλλα σύγκειται, διότι αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἕκαστον εἰή ἀσύνθετον, καὶ οὐδὲ τὸ "εἶναι" περὶ αὐτοῦ ὀρθῶσ ἔχοι προσφέροντα εἰπεῖν, οὐδὲ "τοῦτο," ὡσ ἕτερα καὶ ἀλλότρια λεγόμενα, καὶ αὕτη δὴ ἡ αἰτία ἄλογόν τε καὶ ἄγνωστον αὐτὸ ποιοῖ; μέμνημαι. ἦ οὖν ἄλλη τισ ἢ αὕτη ἡ αἰτία τοῦ μονοειδέσ τε καὶ ἀμέριστον αὐτὸ εἶναι;

ἐγὼ μὲν γὰρ οὐχ ὁρῶ ἄλλην. οὐ γὰρ οὖν δὴ φαίνεται. οὐκοῦν εἰσ ταὐτὸν ἐμπέπτωκεν ἡ συλλαβὴ εἶδοσ ἐκείνῳ, εἴπερ μέρη τε μὴ ἔχει καὶ μία ἐστὶν ἰδέα; παντάπασι μὲν οὖν. εἰ μὲν ἄρα πολλὰ στοιχεῖα ἡ συλλαβή ἐστιν καὶ ὅλον τι, μέρη δ’ αὐτῆσ ταῦτα, ὁμοίωσ αἵ τε συλλαβαὶ γνωσταὶ καὶ ῥηταὶ καὶ τὰ στοιχεῖα, ἐπείπερ τὰ πάντα μέρη τῷ ὅλῳ ταὐτὸν ἐφάνη. καὶ μάλα.

εἰ δέ γε ἕν τε καὶ ἀμερέσ, ὁμοίωσ μὲν συλλαβή, ὡσαύτωσ δὲ στοιχεῖον ἄλογόν τε καὶ ἄγνωστον· ἡ γὰρ αὐτὴ αἰτία ποιήσει αὐτὰ τοιαῦτα. οὐκ ἔχω ἄλλωσ εἰπεῖν. τοῦτο μὲν ἄρα μὴ ἀποδεχώμεθα, ὃσ ἂν λέγῃ συλλαβὴν μὲν γνωστὸν καὶ ῥητόν, στοιχεῖον δὲ τοὐναντίον. μὴ γάρ, εἴπερ τῷ λόγῳ πειθόμεθα. τί δ’ αὖ;

τοὐναντίον λέγοντοσ ἆρ’ οὐ μᾶλλον ἂν ἀποδέξαιο ἐξ ὧν αὐτὸσ σύνοισθα σαυτῷ ἐν τῇ τῶν γραμμάτων μαθήσει; τὸ ποῖον; ὡσ οὐδὲν ἄλλο μανθάνων διετέλεσασ ἢ τὰ στοιχεῖα ἔν τε τῇ ὄψει διαγιγνώσκειν πειρώμενοσ καὶ ἐν τῇ ἀκοῇ αὐτὸ καθ’ αὑτὸ ἕκαστον, ἵνα μὴ ἡ θέσισ σε ταράττοι λεγομένων τε καὶ γραφομένων. ἀληθέστατα λέγεισ. ἐν δὲ κιθαριστοῦ τελέωσ μεμαθηκέναι μῶν ἄλλο τι ἦν ἢ τὸ τῷ φθόγγῳ ἑκάστῳ δύνασθαι ἐπακολουθεῖν, ποίασ χορδῆσ εἰή· ἃ δὴ στοιχεῖα πᾶσ ἂν ὁμολογήσειε μουσικῆσ λέγεσθαι;

οὐδὲν ἄλλο. ὧν μὲν ἄρ’ αὐτοὶ ἔμπειροί ἐσμεν στοιχείων καὶ συλλαβῶν, εἰ δεῖ ἀπὸ τούτων τεκμαίρεσθαι καὶ εἰσ τὰ ἄλλα, πολὺ τὸ τῶν στοιχείων γένοσ ἐναργεστέραν τε τὴν γνῶσιν ἔχειν φήσομεν καὶ κυριωτέραν τῆσ συλλαβῆσ πρὸσ τὸ λαβεῖν τελέωσ ἕκαστον μάθημα, καὶ ἐάν τισ φῇ συλλαβὴν μὲν γνωστόν, ἄγνωστον δὲ πεφυκέναι στοιχεῖον, ἑκόντα ἢ ἄκοντα παίζειν ἡγησόμεθ’ αὐτόν. κομιδῇ μὲν οὖν. ἀλλὰ δὴ τούτου μὲν ἔτι κἂν ἄλλαι φανεῖεν ἀποδείξεισ, ὡσ ἐμοὶ δοκεῖ·

τὸ δὲ προκείμενον μὴ ἐπιλαθώμεθα δι’ αὐτὰ ἰδεῖν, ὅτι δή ποτε καὶ λέγεται τὸ μετὰ δόξησ ἀληθοῦσ λόγον προσγενόμενον τὴν τελεωτάτην ἐπιστήμην γεγονέναι. οὐκοῦν χρὴ ὁρᾶν. φέρε δή, τί ποτε βούλεται τὸν λόγον ἡμῖν σημαίνειν; τριῶν γὰρ ἕν τί μοι δοκεῖ λέγειν. τίνων δή; τὸ μὲν πρῶτον εἰή ἂν τὸ τὴν αὑτοῦ διάνοιαν ἐμφανῆ ποιεῖν διὰ φωνῆσ μετὰ ῥημάτων τε καὶ ὀνομάτων, ὥσπερ εἰσ κάτοπτρον ἢ ὕδωρ τὴν δόξαν ἐκτυπούμενον εἰσ τὴν διὰ τοῦ στόματοσ ῥοήν.

ἢ οὐ δοκεῖ σοι τὸ τοιοῦτον λόγοσ εἶναι; ἔμοιγε. τὸν γοῦν αὐτὸ δρῶντα λέγειν φαμέν. οὐκοῦν αὖ τοῦτό γε πᾶσ ποιεῖν δυνατὸσ θᾶττον ἢ σχολαίτερον, τὸ ἐνδείξασθαι τί δοκεῖ περὶ ἑκάστου αὐτῷ, ὁ μὴ ἐνεὸσ ἢ κωφὸσ ἀπ’ ἀρχῆσ· καὶ οὕτωσ ὅσοι τι ὀρθὸν δοξάζουσι, πάντεσ αὐτὸ μετὰ λόγου φανοῦνται ἔχοντεσ, καὶ οὐδαμοῦ ἔτι ὀρθὴ δόξα χωρὶσ ἐπιστήμησ γενήσεται. ἀληθῆ.

μὴ τοίνυν ῥᾳδίωσ καταγιγνώσκωμεν τὸ μηδὲν εἰρηκέναι τὸν ἀποφηνάμενον ἐπιστήμην ὃ νῦν σκοποῦμεν. ἴσωσ γὰρ ὁ λέγων οὐ τοῦτο ἔλεγεν, ἀλλὰ τὸ ἐρωτηθέντα τί ἕκαστον δυνατὸν εἶναι τὴν ἀπόκρισιν διὰ τῶν στοιχείων ἀποδοῦναι τῷ ἐρομένῳ. οἱο͂ν τί λέγεισ, ὦ Σώκρατεσ; οἱο͂ν καὶ Ἡσίοδοσ περὶ ἁμάξησ λέγει τὸ "ἑκατὸν δέ τε δούραθ’ ἁμάξησ.

" ἃ ἐγὼ μὲν οὐκ ἂν δυναίμην εἰπεῖν, οἶμαι δὲ οὐδὲ σύ· ἀλλ’ ἀγαπῷμεν ἂν ἐρωτηθέντεσ ὅτι ἐστὶν ἅμαξα, εἰ ἔχοιμεν εἰπεῖν τροχοί, ἄξων, ὑπερτερία, ἄντυγεσ, ζυγόν. πάνυ μὲν οὖν. ὁ δέ γε ἴσωσ οἰοίτ’ ἂν ἡμᾶσ, ὥσπερ ἂν τὸ σὸν ὄνομα ἐρωτηθέντασ καὶ ἀποκρινομένουσ κατὰ συλλαβήν, γελοίουσ εἶναι, ὀρθῶσ μὲν δοξάζοντασ καὶ λέγοντασ ἃ λέγομεν, οἰομένουσ δὲ γραμματικοὺσ εἶναι καὶ ἔχειν τε καὶ λέγειν γραμματικῶσ τὸν τοῦ Θεαιτήτου ὀνόματοσ λόγον· τὸ δ’ οὐκ εἶναι ἐπιστημόνωσ οὐδὲν λέγειν, πρὶν ἂν διὰ τῶν στοιχείων μετὰ τῆσ ἀληθοῦσ δόξησ ἕκαστον περαίνῃ τισ, ὅπερ καὶ ἐν τοῖσ πρόσθε που ἐρρήθη.

ἐρρήθη γάρ. οὕτω τοίνυν καὶ περὶ ἁμάξησ ἡμᾶσ μὲν ὀρθὴν ἔχειν δόξαν, τὸν δὲ διὰ τῶν ἑκατὸν ἐκείνων δυνάμενον διελθεῖν αὐτῆσ τὴν οὐσίαν, προσλαβόντα τοῦτο, λόγον τε προσειληφέναι τῇ ἀληθεῖ δόξῃ καὶ ἀντὶ δοξαστικοῦ τεχνικόν τε καὶ ἐπιστήμονα περὶ ἁμάξησ οὐσίασ γεγονέναι, διὰ στοιχείων τὸ ὅλον περάναντα. οὐκοῦν εὖ δοκεῖ σοι, ὦ Σώκρατεσ;

εἰ σοί, ὦ ἑταῖρε, δοκεῖ, καὶ ἀποδέχῃ τὴν διὰ στοιχείου διέξοδον περὶ ἑκάστου λόγον εἶναι, τὴν δὲ κατὰ συλλαβὰσ ἢ καὶ κατὰ μεῖζον ἔτι ἀλογίαν, τοῦτό μοι λέγε, ἵν’ αὐτὸ ἐπισκοπῶμεν. ἀλλὰ πάνυ ἀποδέχομαι.

πότερον ἡγούμενοσ ἐπιστήμονα εἶναι ὁντινοῦν ὁτουοῦν, ὅταν τὸ αὐτὸ τοτὲ μὲν τοῦ αὐτοῦ δοκῇ αὐτῷ εἶναι, τοτὲ δὲ ἑτέρου, ἢ καὶ ὅταν τοῦ αὐτοῦ τοτὲ μὲν ἕτερον, τοτὲ δὲ ἕτερον δοξάζῃ; μὰ Δί’ οὐκ ἔγωγε. εἶτα ἀμνημονεῖσ ἐν τῇ τῶν γραμμάτων μαθήσει κατ’ ἀρχὰσ σαυτόν τε καὶ τοὺσ ἄλλουσ δρῶντασ αὐτά; ἆρα λέγεισ τῆσ αὐτῆσ συλλαβῆσ τοτὲ μὲν ἕτερον, τοτὲ δὲ ἕτερον ἡγουμένουσ γράμμα, καὶ τὸ αὐτὸ τοτὲ μὲν εἰσ τὴν προσήκουσαν, τοτὲ δὲ εἰσ ἄλλην τιθέντασ συλλαβήν; ταῦτα λέγω.

μὰ Δί’ οὐ τοίνυν ἀμνημονῶ, οὐδέ γέ πω ἡγοῦμαι ἐπίστασθαι τοὺσ οὕτωσ ἔχοντασ. τί οὖν; ὅταν ἐν τῷ τοιούτῳ καιρῷ "Θεαίτητον" γράφων τισ θῆτα καὶ εἶ οἰήταί τε δεῖν γράφειν καὶ γράψῃ, καὶ αὖ "Θεόδωρον" ἐπιχειρῶν γράφειν ταῦ καὶ εἶ οἰήταί τε δεῖν γράφειν καὶ γράψῃ, ἆρ’ ἐπίστασθαι φήσομεν αὐτὸν τὴν πρώτην τῶν ὑμετέρων ὀνομάτων συλλαβήν; ἀλλ’ ἄρτι ὡμολογήσαμεν τὸν οὕτωσ ἔχοντα μήπω εἰδέναι.

κωλύει οὖν τι καὶ περὶ τὴν δευτέραν συλλαβὴν καὶ τρίτην καὶ τετάρτην οὕτωσ ἔχειν τὸν αὐτόν; οὐδέν γε. ἆρ’ οὖν τότε τὴν διὰ στοιχείου διέξοδον ἔχων γράψει "Θεαίτητον" μετὰ ὀρθῆσ δόξησ, ὅταν ἑξῆσ γράφῃ; δῆλον δή. οὐκοῦν ἔτι ἀνεπιστήμων ὤν, ὀρθὰ δὲ δοξάζων, ὥσ φαμεν;

ναί. λόγον γε ἔχων μετὰ ὀρθῆσ δόξησ. τὴν γὰρ διὰ τοῦ στοιχείου ὁδὸν ἔχων ἔγραφεν, ἣν δὴ λόγον ὡμολογήσαμεν. ἀληθῆ. ἔστιν ἄρα, ὦ ἑταῖρε, μετὰ λόγου ὀρθὴ δόξα, ἣν οὔπω δεῖ ἐπιστήμην καλεῖν. κινδυνεύει. ὄναρ δή, ὡσ ἐοίκεν, ἐπλουτήσαμεν οἰηθέντεσ ἔχειν τὸν ἀληθέστατον ἐπιστήμησ λόγον. ἢ μήπω κατηγορῶμεν; ἴσωσ γὰρ οὐ τοῦτό τισ αὐτὸν ὁριεῖται, ἀλλὰ τὸ λοιπὸν εἶδοσ τῶν τριῶν, ὧν ἕν γέ τι ἔφαμεν λόγον θήσεσθαι τὸν ἐπιστήμην ὁριζόμενον δόξαν εἶναι ὀρθὴν μετὰ λόγου.

ὀρθῶσ ὑπέμνησασ· ἔτι γὰρ ἓν λοιπόν. τὸ μὲν γὰρ ἦν διανοίασ ἐν φωνῇ ὥσπερ εἴδωλον, τὸ δ’ ἄρτι λεχθὲν διὰ στοιχείου ὁδὸσ ἐπὶ τὸ ὅλον· τὸ δὲ δὴ τρίτον τί λέγεισ; ὅπερ ἂν οἱ πολλοὶ εἴποιεν, τὸ ἔχειν τι σημεῖον εἰπεῖν ᾧ τῶν ἁπάντων διαφέρει τὸ ἐρωτηθέν. οἱο͂ν τίνα τίνοσ ἔχεισ μοι λόγον εἰπεῖν; οἱο͂ν, εἰ βούλει, ἡλίου πέρι ἱκανὸν οἶμαί σοι εἶναι ἀποδέξασθαι, ὅτι τὸ λαμπρότατόν ἐστι τῶν κατὰ τὸν οὐρανὸν ἰόντων περὶ γῆν.

πάνυ μὲν οὖν. λαβὲ δὴ οὗ χάριν εἴρηται. ἔστι δὲ ὅπερ ἄρτι ἐλέγομεν, ὡσ ἄρα τὴν διαφορὰν ἑκάστου ἂν λαμβάνῃσ ᾗ τῶν ἄλλων διαφέρει, λόγον, ὥσ φασί τινεσ, λήψῃ· ἑώσ δ’ ἂν κοινοῦ τινοσ ἐφάπτῃ, ἐκείνων πέρι σοι ἔσται ὁ λόγοσ ὧν ἂν ἡ κοινότησ ᾖ. μανθάνω·

καί μοι δοκεῖ καλῶσ ἔχειν λόγον τὸ τοιοῦτον καλεῖν. ὃσ δ’ ἂν μετ’ ὀρθῆσ δόξησ περὶ ὁτουοῦν τῶν ὄντων τὴν διαφορὰν τῶν ἄλλων προσλάβῃ, αὐτοῦ ἐπιστήμων γεγονὼσ ἔσται οὗ πρότερον ἦν δοξαστήσ. φαμέν γε μὴν οὕτω. νῦν δῆτα, ὦ Θεαίτητε, παντάπασιν ἔγωγε, ἐπειδὴ ἐγγὺσ ὥσπερ σκιαγραφήματοσ γέγονα τοῦ λεγομένου, συνίημι οὐδὲ σμικρόν· ἑώσ δὲ ἀφειστήκη πόρρωθεν, ἐφαίνετό τί μοι λέγεσθαι. πῶσ τί τοῦτο; φράσω, ἐὰν οἱο͂́σ τε γένωμαι.

ὀρθὴν ἔγωγε ἔχων δόξαν περὶ σοῦ, ἐὰν μὲν προσλάβω τὸν σὸν λόγον, γιγνώσκω δή σε, εἰ δὲ μή, δοξάζω μόνον. ναί. λόγοσ δέ γε ἦν ἡ τῆσ σῆσ διαφορότητοσ ἑρμηνεία. οὕτωσ. ἡνίκ’ οὖν ἐδόξαζον μόνον, ἄλλο τι ᾧ τῶν ἄλλων διαφέρεισ, τούτων οὐδενὸσ ἡπτόμην τῇ διανοίᾳ; οὐκ ἐοίκε. τῶν κοινῶν τι ἄρα διενοούμην, ὧν οὐδὲν σὺ μᾶλλον ἤ τισ ἄλλοσ ἔχει. ἀνάγκη.

φέρε δὴ πρὸσ Διόσ· πῶσ ποτε ἐν τῷ τοιούτῳ σὲ μᾶλλον ἐδόξαζον ἢ ἄλλον ὁντινοῦν; θὲσ γάρ με διανοούμενον ὡσ ἔστιν οὗτοσ Θεαίτητοσ, ὃσ ἂν ᾖ τε ἄνθρωποσ καὶ ἔχῃ ῥῖνα καὶ ὀφθαλμοὺσ καὶ στόμα καὶ οὕτω δὴ ἓν ἕκαστον τῶν μελῶν. αὕτη οὖν ἡ διάνοια ἔσθ’ ὅτι μᾶλλον ποιήσει με Θεαίτητον ἢ Θεόδωρον διανοεῖσθαι, ἢ τῶν λεγομένων Μυσῶν τὸν ἔσχατον; τί γάρ; ἀλλ’ ἐὰν δὴ μὴ μόνον τὸν ἔχοντα ῥῖνα καὶ ὀφθαλμοὺσ διανοηθῶ, ἀλλὰ καὶ τὸν σιμόν τε καὶ ἐξόφθαλμον, μή τι σὲ αὖ μᾶλλον δοξάσω ἢ ἐμαυτὸν ἢ ὅσοι τοιοῦτοι; οὐδέν.

ἀλλ’ οὐ πρότερόν γε, οἶμαι, Θεαίτητοσ ἐν ἐμοὶ δοξασθήσεται, πρὶν ἂν ἡ σιμότησ αὕτη τῶν ἄλλων σιμοτήτων ὧν ἐγὼ ἑώρακα διάφορόν τι μνημεῖον παρ’ ἐμοὶ ἐνσημηναμένη κατάθηται ‐ καὶ τἆλλα οὕτω ἐξ ὧν εἶ σύ ‐ ἥ με, καὶ ἐὰν αὔριον ἀπαντήσω, ἀναμνήσει καὶ ποιήσει ὀρθὰ δοξάζειν περὶ σοῦ. ἀληθέστατα. περὶ τὴν διαφορότητα ἄρα καὶ ἡ ὀρθὴ δόξα ἂν εἰή ἑκάστου πέρι.

φαίνεταί γε. τὸ οὖν προσλαβεῖν λόγον τῇ ὀρθῇ δόξῃ τί ἂν ἔτι εἰή; εἰ μὲν γὰρ προσδοξάσαι λέγει ᾗ διαφέρει τι τῶν ἄλλων, πάνυ γελοία γίγνεται ἡ ἐπίταξισ. πῶσ; ὧν ὀρθὴν δόξαν ἔχομεν ᾗ τῶν ἄλλων διαφέρει, τούτων προσλαβεῖν κελεύει ἡμᾶσ ὀρθὴν δόξαν ᾗ τῶν ἄλλων διαφέρει. καὶ οὕτωσ ἡ μὲν σκυτάλησ ἢ ὑπέρου ἢ ὅτου δὴ λέγεται περιτροπὴ πρὸσ ταύτην τὴν ἐπίταξιν οὐδὲν ἂν λέγοι, τυφλοῦ δὲ παρακέλευσισ ἂν καλοῖτο δικαιότερον· τὸ γάρ, ἃ ἔχομεν, ταῦτα προσλαβεῖν κελεύειν, ἵνα μάθωμεν ἃ δοξάζομεν, πάνυ γενναίωσ ἐοίκεν ἐσκοτωμένῳ.

εἰπὲ δὴ τί νυνδὴ ὡσ ἐρῶν ἐπύθου; εἰ τὸ λόγον, ὦ παῖ, προσλαβεῖν γνῶναι κελεύει, ἀλλὰ μὴ δοξάσαι τὴν διαφορότητα, ἡδὺ χρῆμ’ ἂν εἰή τοῦ καλλίστου τῶν περὶ ἐπιστήμησ λόγου. τὸ γὰρ γνῶναι ἐπιστήμην που λαβεῖν ἐστιν· ἦ γάρ;

ναί. οὐκοῦν ἐρωτηθείσ, ὡσ ἐοίκε, τί ἐστιν ἐπιστήμη, ἀποκρινεῖται ὅτι δόξα ὀρθὴ μετὰ ἐπιστήμησ διαφορότητοσ. λόγου γὰρ πρόσληψισ τοῦτ’ ἂν εἰή κατ’ ἐκεῖνον. ἐοίκεν. καὶ παντάπασί γε εὐήθεσ, ζητούντων ἡμῶν ἐπιστήμην, δόξαν φάναι ὀρθὴν εἶναι μετ’ ἐπιστήμησ εἴτε διαφορότητοσ εἴτε ὁτουοῦν. οὔτε ἄρα αἴσθησισ, ὦ Θεαίτητε, οὔτε δόξα ἀληθὴσ οὔτε μετ’ ἀληθοῦσ δόξησ λόγοσ προσγιγνόμενοσ ἐπιστήμη ἂν εἰή. οὐκ ἐοίκεν. ἦ οὖν ἔτι κυοῦμέν τι καὶ ὠδίνομεν, ὦ φίλε, περὶ ἐπιστήμησ, ἢ πάντα ἐκτετόκαμεν;

καὶ ναὶ μὰ Δί’ ἔγωγε πλείω ἢ ὅσα εἶχον ἐν ἐμαυτῷ διὰ σὲ εἴρηκα. οὐκοῦν ταῦτα μὲν πάντα ἡ μαιευτικὴ ἡμῖν τέχνη ἀνεμιαῖά φησι γεγενῆσθαι καὶ οὐκ ἄξια τροφῆσ; παντάπασι μὲν οὖν. ἐὰν τοίνυν ἄλλων μετὰ ταῦτα ἐγκύμων ἐπιχειρῇσ γίγνεσθαι, ὦ Θεαίτητε, ἐάντε γίγνῃ, βελτιόνων ἔσῃ πλήρησ διὰ τὴν νῦν ἐξέτασιν, ἐάντε κενὸσ ᾖσ, ἧττον ἔσῃ βαρὺσ τοῖσ συνοῦσι καὶ ἡμερώτεροσ σωφρόνωσ οὐκ οἰόμενοσ εἰδέναι ἃ μὴ οἶσθα. τοσοῦτον γὰρ μόνον ἡ ἐμὴ τέχνη δύναται, πλέον δὲ οὐδέν, οὐδέ τι οἶδα ὧν οἱ ἄλλοι, ὅσοι μεγάλοι καὶ θαυμάσιοι ἄνδρεσ εἰσί τε καὶ γεγόνασιν·

τὴν δὲ μαιείαν ταύτην ἐγώ τε καὶ ἡ μήτηρ ἐκ θεοῦ ἐλάχομεν, ἡ μὲν τῶν γυναικῶν, ἐγὼ δὲ τῶν νέων τε καὶ γενναίων καὶ ὅσοι καλοί. νῦν μὲν οὖν ἀπαντητέον μοι εἰσ τὴν τοῦ βασιλέωσ στοὰν ἐπὶ τὴν Μελήτου γραφὴν ἥν με γέγραπται· ἑώθεν δέ, ὦ Θεόδωρε, δεῦρο πάλιν ἀπαντῶμεν.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Plato, Cratylus, Theaetetus, Sophist, Statesman, Θεαίτητος

(플라톤, Cratylus, Theaetetus, Sophist, Statesman, Θεαίτητος)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION