호흡부호 보기
강세부호 보기
장단부호 보기
작은 Iota 보기
모든 부호 보기
μετὰ τὰ ἐν Χαιρωνείᾳ δεινὰ ψήφισμα ποιεῖ ὁ τῶν Ἀθηναίω δῆμοσ, ὥστε μήτε τινὰ ἔξω γενέσθαι τῆσ πόλεωσ, μήτε μὴν ἐκθέσθαι παῖδασ καὶ γυναῖκασ. Λεωκράτησ οὖν τισ ἐξελθὼν τῆσ πόλεωσ, καὶ ἀφικόμενοσ ἐν Ῥόδῳ καὶ πάλιν ἐν Μεγάροισ, ἦλθεν ἐν Ἀθήναισ· καὶ παρρησιαζομένου αὐτοῦ κατηγορίαν ποιεῖται ὁ Λυκοῦργοσ αὐτοῦ ὡσ προδότου. ἡ δὲ στάσισ ὁρ́οσ ἀντονομάζων· ὁμολογεῖ γὰρ καὶ ὁ Λεωκράτησ ἀπολιπεῖν τὴν πόλιν οὐ μέντοι προδιδόναι. ἄλλοι στοχασμὸν ἀπὸ γνώμησ, ὡσ τοῦ μὲν ἐξελθεῖν ὁμολογουμένου, ἀμφιβαλλομένησ δὲ τῆσ προαιρέσεωσ, ποίᾳ γνώμῃ ἐξῆλθεν, εἴτ’ ἐπὶ προδοσίᾳ εἴτ’ ἐπὶ ἐμπορίᾳ. ἄλλοι δὲ ἀντίστασιν· λέγει γὰρ οὐκ ἐπὶ προδοσίᾳ τῆσ πόλεωσ ἐξελθεῖν, ἀλλ’ ἐπὶ ἐμπορίᾳ. ἐοίκε δὲ ἡ τοῦ λόγου ὑπόθεσισ τῇ τοῦ κατὰ Αὐτολύκου. δικαίαν, ὦ Ἀθηναῖοι, καὶ εὐσεβῆ καὶ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ὑπὲρ τῶν θεῶν τὴν ἀρχὴν τῆσ κατηγορίασ Λεωκράτουσ τοῦ κρινομένου ποιήσομαι.
εὔχομαι γὰρ τῇ Ἀθηνᾷ καὶ τοῖσ ἄλλοισ θεοῖσ καὶ τοῖσ ἡρ́ωσι τοῖσ κατὰ τὴν πόλιν καὶ τὴν χώραν ἱδρυμένοισ, εἰ μὲν εἰσήγγελκα Λεωκράτη δικαίωσ καὶ κρίνω τὸν προδόντ’ αὐτῶν καὶ τοὺσ νεὼσ καὶ τὰ ἕδη καὶ τὰ τεμένη καὶ τὰσ ἐν τοῖσ νόμοισ τιμὰσ καὶ θυσίασ τὰσ ὑπὸ τῶν ὑμετέρων προγόνων παραδεδομένασ, ἐμὲ μὲν ἄξιον ἐν τῇ τήμερον ἡμέρᾳ τῶν Λεωκράτουσ ἀδικημάτων κατήγορον ποιῆσαι, ὃ καὶ τῷ δήμῳ καὶ τῇ πόλει συμφέρει, ὑμᾶσ δ’ ὡσ ὑπὲρ πατέρων καὶ παίδων καὶ γυναικῶν καὶ πατρίδοσ καὶ ἱερῶν βουλευομένουσ, καὶ ἔχοντασ ὑπὸ τῇ ψήφῳ τὸν προδότην ἁπάντων τούτων, ἀπαραιτήτουσ δικαστὰσ καὶ νῦν καὶ εἰσ τὸν λοιπὸν χρόνον γενέσθαι τοῖσ τὰ τοιαῦτα καὶ τηλικαῦτα παρανομοῦσιν· εἰ δὲ μήτε τὸν προδόντα τὴν πατρίδα μήτε τὸν ἐγκαταλιπόντα τὴν πόλιν καὶ τὰ ἱερὰ εἰσ τουτονὶ τὸν ἀγῶνα καθίστημι, σωθῆναι αὐτὸν ἐκ τοῦ κινδύνου καὶ ὑπὸ τῶν θεῶν καὶ ὑφ’ ὑμῶν τῶν δικαστῶν.
ἐβουλόμην δ’ ἄν, ὦ ἄνδρεσ, ὥσπερ ὠφέλιμόν ἐστι τῇ πόλει εἶναι τοὺσ κρίνοντασ ἐν ταύτῃ τοὺσ παρανομοῦντασ, οὕτω καὶ φιλάνθρωπον αὐτὸ παρὰ τοῖσ πολλοῖσ ὑπειλῆφθαι·
νῦν δὲ περιέστηκεν εἰσ τοῦτο, ὥστε τὸν ἰδίᾳ κινδυνεύοντα καὶ ὑπὲρ τῶν κοινῶν ἀπεχθανόμενον οὐ φιλόπολιν ἀλλὰ φιλοπράγμονα δοκεῖν εἶναι, οὐ δικαίωσ οὐδὲ συμφερόντωσ τῇ πόλει. τρία γάρ ἐστι τὰ μέγιστα ἃ διαφυλάττει καὶ διασῴζει τὴν δημοκρατίαν καὶ τὴν τῆσ πόλεωσ εὐδαιμονίαν, πρῶτον μὲν ἡ τῶν νόμων τάξισ, δεύτερον δ’ ἡ τῶν δικαστῶν ψῆφοσ, τρίτον δ’ ἡ τούτοισ τἀδικήματα παραδιδοῦσα κρίσισ. ὁ μὲν γὰρ νόμοσ πέφυκε προλέγειν ἃ μὴ δεῖ πράττειν, ὁ δὲ κατήγοροσ μηνύειν τοὺσ ἐνόχουσ τοῖσ ἐκ τῶν νόμων ἐπιτιμίοισ καθεστῶτασ, ὁ δὲ δικαστὴσ κολάζειν τοὺσ ὑπ’ ἀμφοτέρων τούτων ἀποδειχθέντασ αὐτῷ, ὥστ’ οὔθ’ ὁ νόμοσ οὔθ’ ἡ τῶν δικαστῶν ψῆφοσ ἄνευ τοῦ παραδώσοντοσ αὐτοῖσ τοὺσ ἀδικοῦντασ ἰσχύει.
ἐγὼ δ’, ὦ Ἀθηναῖοι, εἰδὼσ Λεωκράτην φυγόντα μὲν τοὺσ ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ κινδύνουσ, ἐγκαταλιπόντα δὲ τοὺσ αὑτοῦ πολίτασ, προδεδωκότα δὲ πᾶσαν τὴν ὑμετέραν δύναμιν, ἅπασι δὲ τοῖσ γεγραμμένοισ ἔνοχον ὄντα, ταύτην τὴν εἰσαγγελίαν ἐποιησάμην, οὔτε δι’ ἔχθραν οὐδεμίαν οὔτε διὰ φιλονικίαν οὐδ’ ἡντινοῦν τοῦτον τὸν ἀγῶνα προελόμενοσ, ἀλλ’ αἰσχρὸν εἶναι νομίσασ τοῦτον περιορᾶν εἰσ τὴν ἀγορὰν ἐμβάλλοντα καὶ τῶν κοινῶν ἱερῶν μετέχοντα, τῆσ τε πατρίδοσ ὄνειδοσ καὶ πάντων ὑμῶν γεγενημένον.
πολίτου γάρ ἐστι δικαίου μὴ διὰ τὰσ ἰδίασ ἔχθρασ εἰσ τὰσ κοινὰσ κρίσεισ καθιστάναι τοὺσ τὴν πόλιν μηδὲν ἀδικοῦντασ, ἀλλὰ τοὺσ εἰσ τὴν πατρίδα τι παρανομοῦντασ ἰδίουσ ἐχθροὺσ εἶναι νομίζειν, καὶ τὰ κοινὰ τῶν ἀδικημάτων κοινὰσ καὶ τὰσ προφάσεισ ἔχειν τῆσ πρὸσ αὐτοὺσ διαφορᾶσ.
ἅπαντασ μὲν οὖν χρὴ νομίζειν μεγάλουσ εἶναι τοὺσ δημοσίουσ ἀγῶνασ, μάλιστα δὲ τοῦτον ὑπὲρ οὗ νῦν μέλλετε τὴν ψῆφον φέρειν.
ὅταν μὲν γὰρ τὰσ τῶν παρανόμων γραφὰσ δικάζητε, τοῦτο μόνον ἐπανορθοῦτε καὶ ταύτην τὴν πρᾶξιν κωλύετε, καθ’ ὅσον ἂν τὸ ψήφισμα μέλλῃ βλάπτειν τὴν πόλιν· ὁ δὲ νῦν ἐνεστηκὼσ ἀγὼν οὐ μικρόν τι μέροσ συνέχει τῶν τῆσ πόλεωσ οὐδ’ ἐπ’ ὀλίγον χρόνον, ἀλλ’ ὑπὲρ ὅλησ τῆσ πατρίδοσ καὶ κατὰ παντὸσ τοῦ αἰῶνοσ ἀείμνηστον καταλείψει τοῖσ ἐπιγιγνομένοισ τὴν κρίσιν. οὕτω γάρ ἐστι δεινὸν τὸ γεγενημένον ἀδίκημα καὶ τηλικοῦτον ἔχει τὸ μέγεθοσ, ὥστε μήτε κατηγορίαν μήτε τιμωρίαν ἐνδέχεσθαι εὑρεῖν ἀξίαν μήτ’ ἐν τοῖσ νόμοισ ὡρίσθαι τιμωρίαν ἀξίαν τῶν ἁμαρτημάτων.
τί γὰρ χρὴ παθεῖν τὸν ἐκλιπόντα μὲν τὴν πατρίδα, μὴ βοηθήσαντα δὲ τοῖσ πατρῴοισ ἱεροῖσ, ἐγκαταλιπόντα δὲ τὰσ τῶν προγόνων θήκασ, ἅπασαν δὲ τὴν χώραν ὑποχείριον τοῖσ πολεμίοισ παραδόντα; τὸ μὲν γὰρ μέγιστον καὶ ἔσχατον τῶν τιμημάτων, θάνατοσ, ἀναγκαῖον μὲν ἐκ τῶν νόμων ἐπιτίμιον, ἔλαττον δὲ τῶν Λεωκράτουσ ἀδικημάτων καθέστηκε. παρεῖσθαι δὲ τὴν ὑπὲρ τῶν τοιούτων τιμωρίαν συμβέβηκεν, ὦ ἄνδρεσ, οὐ διὰ ῥᾳθυμίαν τῶν τότε νομοθετούντων, ἀλλὰ διὰ τὸ μήτ’ ἐν τοῖσ πρότερον χρόνοισ γεγενῆσθαι τοιοῦτον μηδὲν μήτ’ ἐν τοῖσ μέλλουσιν ἐπίδοξον εἶναι γενήσεσθαι.
διὸ καὶ μάλιστ’, ὦ ἄνδρεσ, δεῖ ὑμᾶσ γενέσθαι μὴ μόνον τοῦ νῦν ἀδικήματοσ δικαστάσ, ἀλλὰ καὶ νομοθέτασ. ὅσα μὲν γὰρ τῶν ἀδικημάτων νόμοσ τισ διώρικε, ῥᾴδιον τούτῳ κανόνι χρωμένουσ κολάζειν τοὺσ παρανομοῦντασ· ὅσα δὲ μὴ σφόδρα περιείληφεν, ἑνὶ ὀνόματι προσαγορεύσασ, μείζω δὲ τούτων τισ ἠδίκηκεν, ἅπασι δ’ ὁμοίωσ ἔνοχόσ ἐστιν, ἀναγκαῖον τὴν ὑμετέραν κρίσιν καταλείπεσθαι παράδειγμα τοῖσ ἐπιγιγνομένοισ. εὖ δ’ ἴστε, ὦ ἄνδρεσ, ὅτι οὐ μόνον τοῦτον νῦν κολάσετε κατεψηφισμένοι, ἀλλὰ καὶ τοὺσ νεωτέρουσ ἅπαντασ ἐπ’ ἀρετὴν προτρέψετε.
δύο γάρ ἐστι τὰ παιδεύοντα τοὺσ νέουσ, ἥ τε τῶν ἀδικούντων τιμωρία, καὶ ἡ τοῖσ ἀνδράσι τοῖσ ἀγαθοῖσ διδομένη δωρεά· πρὸσ ἑκάτερον δὲ τούτων ἀποβλέποντεσ τὴν μὲν διὰ τὸν φόβον φεύγουσι, τῆσ δὲ διὰ τὴν δόξαν ἐπιθυμοῦσι. διὸ δεῖ, ὦ ἄνδρεσ, προσέχειν τούτῳ τῷ ἀγῶνι καὶ μηδὲν περὶ πλείονοσ ποιήσασθαι τοῦ δικαίου. ποιήσομαι δὲ κἀγὼ τὴν κατηγορίαν δικαίαν, οὔτε ψευδόμενοσ οὐδέν, οὔτ’ ἔξω τοῦ πράγματοσ λέγων.
οἱ μὲν γὰρ πλεῖστοι τῶν εἰσ ὑμᾶσ εἰσιόντων πάντων ἀτοπώτατον ποιοῦσιν· ἢ γὰρ συμβουλεύουσιν ἐνταῦθα περὶ τῶν κοινῶν πραγμάτων ἢ κατηγοροῦσι καὶ διαβάλλουσι πάντα μᾶλλον ἢ περὶ οὗ μέλλετε τὴν ψῆφον φέρειν. ἔστι δ’ οὐδέτερον τούτων χαλεπόν, οὔθ’ ὑπὲρ ὧν μὴ βουλεύεσθε γνώμην ἀποφήνασθαι, οὔθ’ ὑπὲρ ὧν μηδεὶσ ἀπολογήσεται κατηγορίαν εὑρεῖν. ἀλλ’ οὐ δίκαιον ὑμᾶσ μὲν ἀξιοῦν δικαίαν τὴν ψῆφον φέρειν, αὐτοὺσ δὲ μὴ δικαίαν τὴν κατηγορίαν ποιεῖσθαι.
τούτων δ’ αἴτιοι ὑμεῖσ ἐστε, ὦ ἄνδρεσ· τὴν γὰρ ἐξουσίαν ταύτην δεδώκατε τοῖσ ἐνθάδ’ εἰσιοῦσι, καὶ ταῦτα κάλλιστον ἔχοντεσ τῶν Ἑλλήνων παράδειγμα τὸ ἐν Ἀρείῳ πάγῳ συνέδριον, ὃ τοσοῦτον διαφέρει τῶν ἄλλων δικαστηρίων ὥστε καὶ παρ’ αὐτοῖσ ὁμολογεῖσθαι τοῖσ ἁλισκομένοισ δικαίαν ποιεῖσθαι τὴν κρίσιν. πρὸσ ὃ δεῖ καὶ ὑμᾶσ ἀποβλέποντασ μὴ ἐπιτρέπειν τοῖσ ἔξω τοῦ πράγματοσ λέγουσιν·
οὕτω γὰρ ἔσται τοῖσ τε κρινομένοισ ἄνευ διαβολῆσ ὁ ἀγών, καὶ τοῖσ διώκουσιν ἥκιστα συκοφαντεῖν, καὶ ὑμῖν εὐορκοτάτην <τὴν> ψῆφον ἐνεγκεῖν. ἀδύνατον γάρ ἐστι ἄνευ τοῦ λόγου <τοὺσ> μὴ δικαίωσ δεδιδαγμένουσ δικαίαν θέσθαι τὴν ψῆφον. δεῖ δ’, ὦ ἄνδρεσ, μηδὲ ταῦτα λαθεῖν ὑμᾶσ, ὅτι οὐχ ὅμοιόσ ἐστιν ὁ ἀγὼν περὶ τούτου καὶ τῶν ἄλλων ἰδιωτῶν.
περὶ μὲν γὰρ ἀγνῶτοσ ἀνθρώπου τοῖσ Ἕλλησιν ἐν ὑμῖν αὐτοῖσ ἐδοκεῖτ’ ἂν ἢ καλῶσ ἢ καὶ φαύλωσ ἐψηφίσθαι· περὶ δὲ τούτου ὅ τι ἂν βουλεύσησθε, παρὰ πᾶσι τοῖσ Ἕλλησιν ἔσται λόγοσ, οἳ ἴσασι τὰ τῶν προγόνων τῶν ὑμετέρων ἔργα ἐναντιώτατα τοῖσ τούτῳ διαπεπραγμένοισ ὄντα. ἐπιφανὴσ γάρ ἐστι διὰ τὸν ἔκπλουν τὸν εἰσ Ῥόδον καὶ τὴν ἀπαγγελίαν ἣν ἐποιήσατο καθ’ ὑμῶν πρόσ τε τὴν πόλιν τὴν τῶν Ῥοδίων, καὶ τῶν ἐμπόρων τοῖσ ἐπιδημοῦσιν ἐκεῖ, οἳ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην περιπλέοντεσ δι’ ἐργασίαν ἀπήγγελλον ἅμα περὶ τῆσ πόλεωσ ἃ Λεωκράτουσ ἠκηκόεσαν. ὥστε περὶ πολλοῦ ποιητέον ἐστὶν ὀρθῶσ βουλεύσασθαι περὶ αὐτοῦ.
εὖ γὰρ ἴστε, ὦ Ἀθηναῖοι, ὅτι ᾧ πλεῖστον διαφέρετε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, τῷ πρόσ τε τοὺσ θεοὺσ εὐσεβῶσ καὶ πρὸσ τοὺσ γονέασ ὁσίωσ καὶ πρὸσ τὴν πατρίδα φιλοτίμωσ ἔχειν, τούτου πλεῖστον ἀμελεῖν δόξαιτ’ ἂν εἰ τὴν παρ’ ὑμῶν οὗτοσ διαφύγοι τιμωρίαν. δέομαι δ’ ὑμῶν, ὦ Ἀθηναῖοι, ἀκοῦσαί μου τῆσ κατηγορίασ διὰ τέλουσ καὶ μὴ ἄχθεσθαι ἐὰν ἄρξωμαι ἀπὸ τῶν τῇ πόλει τότε συμβάντων, ἀλλὰ τοῖσ αἰτίοισ ὀργίζεσθαι δι’ οὓσ ἀναγκάζομαι νῦν μεμνῆσθαι περὶ αὐτῶν.
γεγενημένησ γὰρ τῆσ ἐν Χαιρωνείᾳ μάχησ, καὶ συνδραμόντων ἁπάντων ὑμῶν εἰσ τὴν ἐκκλησίαν, ἐψηφίσατο ὁ δῆμοσ παῖδασ μὲν καὶ γυναῖκασ ἐκ τῶν ἀγρῶν εἰσ τὰ τείχη κατακομίζειν, τοὺσ δὲ στρατηγοὺσ τάττειν εἰσ τὰσ φυλακὰσ τῶν Ἀθηναίων καὶ τῶν ἄλλων τῶν οἰκούντων Ἀθήνησι, καθ’ ὅ τι ἂν αὐτοῖσ δοκῇ. Λεωκράτησ δὲ τούτων οὐδενὸσ φροντίσασ, συσκευασάμενοσ ἃ εἶχε χρήματα, μετὰ τῶν οἰκετῶν ἐπὶ τὸν λέμβον κατεκόμισε, τῆσ νεὼσ ἤδη περὶ τὴν ἀκτὴν ἐξορμούσησ, καὶ περὶ δείλην ὀψίαν αὐτὸσ μετὰ τῆσ ἑταίρασ Εἰρηνίδοσ κατὰ μέσην τὴν ἀκτὴν διὰ τῆσ πυλίδοσ ἐξελθὼν πρὸσ τὴν ναῦν προσέπλευσε καὶ ᾤχετο φεύγων, οὔτε τοὺσ λιμένασ τῆσ πόλεωσ ἐλεῶν ἐξ ὧν ἀνήγετο, οὔτε τὰ τείχη τῆσ πατρίδοσ αἰσχυνόμενοσ ὧν τὴν φυλακὴν ἔρημον τὸ καθ’ αὑτὸν μέροσ κατέλιπεν· οὐδὲ τὴν ἀκρόπολιν καὶ τὸ ἱερὸν τοῦ Διὸσ τοῦ σωτῆροσ καὶ τῆσ Ἀθηνᾶσ τῆσ σωτείρασ ἀφορῶν καὶ προδιδοὺσ ἐφοβήθη, οὓσ αὐτίκα σώσοντασ ἑαυτὸν ἐκ τῶν κινδύνων ἐπικαλεῖται.
καταχθεὶσ δὲ καὶ ἀφικόμενοσ εἰσ Ῥόδον, ὥσπερ τῇ πατρίδι μεγάλασ εὐτυχίασ εὐαγγελιζόμενοσ, ἀπήγγειλεν ὡσ τὸ μὲν ἄστυ τῆσ πόλεωσ ἑαλωκὸσ καταλίποι, τὸν δὲ Πειραιέα πολιορκούμενον, αὐτὸσ δὲ μόνοσ διασωθεὶσ ἥκοι·
καὶ οὐκ ᾐσχύνθη τὴν τῆσ πατρίδοσ ἀτυχίαν αὑτοῦ σωτηρίαν προσαγορεύσασ. οὕτω δὲ σφόδρα ταῦτ’ ἐπίστευσαν οἱ Ῥόδιοι ὥστε τριήρεισ πληρώσαντεσ τὰ πλοῖα κατῆγον, καὶ τῶν ἐμπόρων καὶ τῶν ναυκλήρων οἱ παρεσκευασμένοι δεῦρο πλεῖν αὐτοῦ τὸν σῖτον ἐξείλοντο καὶ τἆλλα χρήματα διὰ τοῦτον. καὶ ὅτι ταῦτ’ ἀληθῆ λέγω, ἀναγνώσεται ὑμῖν τὰσ μαρτυρίασ ἁπάντων, πρῶτον μὲν τὰσ τῶν γειτόνων καὶ τῶν ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ κατοικούντων, οἳ τοῦτον ἴσασιν ἐν τῷ πολέμῳ φυγόντα καὶ ἐκπλεύσαντα Ἀθήνηθεν, ἔπειτα τῶν παραγενομένων εἰσ Ῥόδον ὅτε Λεωκράτησ ταῦτ’ ἀπήγγελλε, μετὰ δὲ ταῦτα τὴν Φυρκίνου μαρτυρίαν, ὃν καὶ ὑμῶν <ἴσασιν> οἱ πολλοὶ κατηγοροῦντα ἐν τῷ δήμῳ τούτου, ὡσ καὶ μεγάλα καταβεβλαφὼσ εἰή τὴν πεντηκοστήν, μετέχων αὐτῆσ.
πρὸ δὲ τοῦ ἀναβαίνειν τοὺσ μάρτυρασ βραχέα βούλομαι διαλεχθῆναι ὑμῖν.
οὐ γὰρ ἀγνοεῖτε, ὦ ἄνδρεσ, οὔτε τὰσ παρασκευὰσ τῶν κρινομένων οὔτε τὰσ δεήσεισ τῶν ἐξαιτουμένων, ἀλλ’ ἀκριβῶσ ἐπίστασθε ὅτι χρημάτων ἕνεκα καὶ χάριτοσ πολλοὶ ἐπείσθησαν τῶν μαρτύρων ἢ ἀμνημονεῖν ἢ μὴ ἐλθεῖν ἢ ἑτέραν πρόφασιν εὑρεῖν. ἀξιοῦτε οὖν τοὺσ μάρτυρασ ἀναβαίνειν καὶ μὴ ὀκνεῖν, μηδὲ περὶ πλείονοσ ποιεῖσθαι τὰσ χάριτασ ὑμῶν καὶ τῆσ πόλεωσ, ἀλλ’ ἀποδιδόναι τῇ πατρίδι τἀληθῆ καὶ τὰ δίκαια, καὶ μὴ λείπειν τὴν τάξιν ταύτην μηδὲ μιμεῖσθαι Λεωκράτην, ἢ λαβόντασ τὰ ἱερὰ κατὰ τὸν νόμον ἐξομόσασθαι. ἐὰν δὲ μηδέτερον τούτων ποιῶσιν, ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τῶν νόμων καὶ τῆσ δημοκρατίασ κλητεύσομεν αὐτούσ. λέγε τὰσ μαρτυρίασ. μετὰ ταῦτα τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ, ἐπειδὴ χρόνοσ ἐγένετο, καὶ ἀφικνεῖτο Ἀθήνηθεν πλοῖα εἰσ τὴν Ῥόδον, καὶ φανερὸν ἦν ὅτι οὐδὲν δεινὸν ἐγεγόνει περὶ τὴν πόλιν, φοβηθεὶσ ἐκπλεῖ πάλιν ἐκ τῆσ Ῥόδου καὶ ἀφικνεῖται εἰσ Μέγαρα·
καὶ ᾤκει ἐν Μεγάροισ πλείω ἢ πέντε ἔτη προστάτην ἔχων Μεγαρέα, οὐδὲ τὰ ὁρ́ια τῆσ χώρασ αἰσχυνόμενοσ, ἀλλ’ ἐν γειτόνων τῆσ ἐκθρεψάσησ αὐτὸν πατρίδοσ μετοικῶν. καὶ οὕτωσ αὑτοῦ κατεγνώκει ἀίδιον φυγὴν ὥστε μεταπεμψάμενοσ ἐντεῦθεν Ἀμύνταν τὸν τὴν ἀδελφὴν ἔχοντα αὐτοῦ τὴν πρεσβυτέραν καὶ τῶν φίλων Ἀντιγένην Ξυπεταιόνα, καὶ δεηθεὶσ τοῦ κηδεστοῦ πρίασθαι παρ’ αὑτοῦ τἀνδράποδα καὶ τὴν οἰκίαν, ἀποδόσθαι ταλάντου, κἀπὸ τούτου προσέταξε τοῖσ τε χρήσταισ ἀποδοῦναι τὰ ὀφειλόμενα καὶ τοὺσ ἐράνουσ διενεγκεῖν, τὸ δὲ λοιπὸν αὑτῷ ἀποδοῦναι.
διοικήσασ δὲ ταῦτα πάντα ὁ Ἀμύντασ αὐτὸσ πάλιν ἀποδίδοται τἀνδράποδα πέντε καὶ τριάκοντα μνῶν Τιμοχάρει Ἀχαρνεῖ τῷ τὴν νεωτέραν ἔχοντι τούτου ἀδελφήν·
ἀργύριον δὲ οὐκ ἔχων δοῦναι ὁ Τιμοχάρησ, συνθήκασ ποιησάμενοσ καὶ θέμενοσ παρὰ Λυσικλεῖ μίαν μνᾶν τόκον ἔφερε τῷ Ἀμύντα. ἵνα δὲ μὴ λόγον οἰήσθε εἶναι ἀλλ’ εἰδῆτε τὴν ἀλήθειαν, ἀναγνώσεται καὶ τούτων ὑμῖν τὰσ μαρτυρίασ. εἰ μὲν οὖν ζῶν ἐτύγχανεν ὁ Ἀμύντασ, ἐκεῖνον <ἂν> αὐτὸν παρειχόμην· νυνὶ δ’ ὑμῖν καλῶ τοὺσ συνειδότασ. καί μοι λέγε ταύτην τὴν μαρτυρίαν, ὡσ ἐπρίατο παρὰ Λεωκράτουσ ἐν Μεγάροισ τὰ ἀνδράποδα Ἀμύντασ καὶ τὴν οἰκίαν. ἀκούσατε δὲ καὶ ὡσ ἀπέλαβε τετταράκοντα μνᾶσ παρ’ Ἀμύντου Φιλόμηλοσ Χολαργεὺσ καὶ Μενέλαοσ ὁ πρεσβεύσασ ὡσ βασιλέα.
Μαρτυρία λαβὲ δέ μοι καὶ τὴν Τιμοχάρουσ τοῦ πριαμένου τἀνδράποδα παρ’ Ἀμύντου πέντε καὶ τριάκοντα μνῶν, καὶ τὰσ συνθήκασ. Μαρτυρία Συνθῆκαι τῶν μὲν μαρτύρων ἀκηκόατε, ὦ ἄνδρεσ·
ἄξιον δ’ ἐστὶν ἐφ’ οἷσ μέλλω λέγειν ἀγανακτῆσαι καὶ μισῆσαι τουτονὶ Λεωκράτην.
οὐ γὰρ ἐξήρκεσε τὸ σῶμα τὸ ἑαυτοῦ καὶ τὰ χρήματα μόνον ὑπεκθέσθαι, ἀλλὰ καὶ τὰ ἱερὰ τὰ πατρῷα, ἃ τοῖσ ὑμετέροισ νομίμοισ καὶ πατρίοισ ἔθεσιν οἱ πρόγονοι παρέδοσαν αὐτῷ ἱδρυσάμενοι, ταῦτα μετεπέμψατο εἰσ Μέγαρα καὶ ἐξήγαγεν ἐκ τῆσ χώρασ, οὐδὲ τὴν ἐπωνυμίαν τῶν πατρῴων ἱερῶν φοβηθείσ, ὅτι ἐκ τῆσ πατρίδοσ αὐτὰ κινήσασ συμφεύγειν αὑτῷ ἐκλείποντα τοὺσ νεὼσ καὶ τὴν χώραν ἣν κατεῖχεν, ἠξίωσε, καὶ ἱδρῦσθαι ἐπὶ ξένησ καὶ ἀλλοτρίασ, καὶ εἶναι ὀθνεῖα τῇ χώρᾳ καὶ τοῖσ νομίμοισ τοῖσ κατὰ τὴν Μεγαρέων πόλιν εἰθισμένοισ. καὶ οἱ μὲν πατέρεσ ὑμῶν τὴν Ἀθηνᾶν ὡσ τὴν χώραν εἰληχυῖα ὁμώνυμον αὐτῇ τὴν πατρίδα προσηγόρευον Ἀθήνασ, ἵν’ οἱ τιμῶντεσ τὴν θεὸν τὴν ὁμώνυμον αὐτῇ πόλιν μὴ ἐγκαταλίπωσι·
Λεωκράτησ δ’ οὔτε νομίμων οὔτε πατρίδοσ οὔθ’ ἱερῶν φροντίσασ τὸ καθ’ ἑαυτὸν ἐξαγώγιμον ὑμῖν καὶ τὴν παρὰ τῶν θεῶν βοήθειαν ἐποίησε. καὶ οὐκ ἐξήρκεσεν αὐτῷ τοσαῦτα καὶ τηλικαῦτα τὴν πόλιν ἀδικῆσαι, ἀλλ’ οἰκῶν ἐν Μεγάροισ, οἷσ παρ’ ὑμῶν ἐξεκομίσατο χρήμασιν ἀφορμῇ χρώμενοσ, ἐκ τῆσ Ἠπείρου παρὰ Κλεοπάτρασ εἰσ Λευκάδα ἐσιτήγει καὶ ἐκεῖθεν εἰσ Κόρινθον. καίτοι, ὦ ἄνδρεσ, καὶ περὶ τούτων οἱ ὑμέτεροι νόμοι τὰσ ἐσχάτασ τιμωρίασ ὁρίζουσιν, ἐάν τισ Ἀθηναίων ἄλλοσέ ποι σιτηγήσῃ ἢ ὡσ ὑμᾶσ.
ἔπειτα τὸν προδόντα μὲν ἐν τῷ πολέμῳ, σιτηγήσαντα δὲ παρὰ τοὺσ νόμουσ, μὴ φροντίσαντα δὲ μήτε ἱερῶν μήτε πατρίδοσ μήτε νόμων, τοῦτον ἔχοντεσ ἐπὶ τῇ ὑμετέρᾳ ψήφῳ οὐκ ἀποκτενεῖτε καὶ παράδειγμα τοῖσ ἄλλοισ ποιήσετε; πάντων ἄρ’ ἀνθρώπων ῥᾳθυμότατοι ἔσεσθε, καὶ ἥκιστα ἐπὶ τοῖσ δεινοῖσ ὀργιζόμενοι. καὶ ταῦτα δ’, ὦ ἄνδρεσ, ἐμοῦ θεωρήσατε ὡσ δικαίαν τὴν ἐξέτασιν ποιουμένου περὶ τούτων.
οὐ γὰρ οἶμαι δεῖν ὑμᾶσ ὑπὲρ τηλικούτων ἀδικημάτων εἰκάζοντασ ἀλλὰ τὴν ἀλήθειαν εἰδότασ ψηφίζεσθαι, καὶ τοὺσ μάρτυρασ μὴ δώσοντασ ἔλεγχον μαρτυρεῖν ἀλλὰ δεδωκότασ. προὐκαλεσάμην γὰρ αὐτοὺσ πρόκλησιν ὑπὲρ τούτων ἁπάντων γράψασ καὶ ἀξιῶν βασανίζειν τοὺσ τούτου οἰκέτασ, ᾗ προκλήσεισ προκαλεῖσθαι ἄξιόν ἐστιν. καὶ μοι λέγε ταύτην. Πρόκλησισ ἀκούετε, ὦ ἄνδρεσ, τῆσ προκλήσεωσ. ἅμα τοίνυν ταύτην Λεωκράτησ οὐκ ἐδέχετο καὶ κατεμαρτύρει αὑτοῦ ὅτι προδότησ τῆσ πατρίδοσ ἐστίν·
ὁ γὰρ τὸν παρὰ τῶν συνειδότων ἔλεγχον φυγὼν ὡμολόγηκεν ἀληθῆ εἶναι τὰ εἰσηγγελμένα. τίσ γὰρ ὑμῶν οὐκ οἶδεν ὅτι περὶ τῶν ἀμφισβητουμένων πολὺ δοκεῖ δικαιότατον καὶ δημοτικώτατον εἶναι, ὅταν οἰκέται ἢ θεράπαιναι συνειδῶσιν ἃ δεῖ, τούτουσ ἐλέγχειν καὶ βασανίζειν, καὶ τοῖσ ἔργοισ μᾶλλον ἢ τοῖσ λόγοισ πιστεύειν, ἄλλωσ τε καὶ περὶ πραγμάτων κοινῶν καὶ μεγάλων καὶ συμφερόντων τῇ πόλει; ἐγὼ τοίνυν τοσοῦτον ἀφέστηκα τοῦ ἀδίκωσ τὴν εἰσαγγελίαν κατὰ Λεωκράτουσ ποιήσασθαι, ὅσον ἐγὼ μὲν ἐβουλόμην τοῖσ ἰδίοισ κινδύνοισ ἐν τοῖσ Λεωκράτουσ οἰκέταισ καὶ θεραπαίναισ βασανισθεῖσι τὸν ἔλεγχον γενέσθαι, οὑτοσὶ δὲ διὰ τὸ συνειδέναι ἑαυτῷ οὐχ ὑπέμεινεν ἀλλ’ ἔφυγε.
καίτοι, ὦ ἄνδρεσ, πολὺ θᾶττον οἱ Λεωκράτουσ οἰκέται καὶ θεράπαιναι τῶν γενομένων ἄν τι ἠρνήθησαν ἢ τὰ μὴ ὄντα τοῦ αὑτῶν δεσπότου κατεψεύσαντο. χωρὶσ τοίνυν τούτων Λεωκράτησ ἀναβοήσεται αὐτίκα ὡσ ἰδιώτησ ὤν, καὶ ὑπὸ τῆσ τοῦ ῥήτοροσ καὶ συκοφάντου δεινότητοσ ἀναρπαζόμενοσ·
ἐγὼ δ’ ἡγοῦμαι πάντασ ὑμᾶσ εἰδέναι ὅτι τῶν μὲν δεινῶν καὶ συκοφαντεῖν ἐπιχειρούντων ἔργον ἐστὶν ἅμα τοῦτο προαιρεῖσθαι καὶ ζητεῖν τὰ χωρία ταῦτα, ἐν οἷσ τοὺσ παραλογισμοὺσ κατὰ τῶν ἀγωνιζομένων ποιήσονται, τῶν δὲ δικαίωσ τὰσ κρίσεισ ἐνισταμένων καὶ τοὺσ ἐνόχουσ ταῖσ ἀραῖσ ἀκριβῶσ ἀποδεικνύντων τἀναντία φαίνεσθαι τούτοισ ποιοῦντασ, ὥσπερ ἡμεῖσ. οὑτωσὶ δὲ διαλογίζεσθε περὶ τούτων παρ’ ὑμῖν αὐτοῖσ. τίνασ ἀδύνατον ἦν τῇ δεινότητι καὶ ταῖσ παρασκευαῖσ ταῖσ τοῦ λόγου παραγαγεῖν; κατὰ φύσιν τοίνυν βασανιζόμενοι πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν περὶ πάντων τῶν ἀδικημάτων ἔμελλον φράσειν οἱ οἰκέται καὶ αἱ θεράπαιναι.
ἀλλὰ τούτουσ Λεωκράτησ παραδοῦναι ἔφυγε, καὶ ταῦτα οὐκ ἀλλοτρίουσ ἀλλ’ αὑτοῦ ὄντασ. τίνασ δὲ δυνατὸν εἶναι δοκεῖ τοῖσ λόγοισ ψυχαγωγῆσαι, καὶ τὴν ὑγρότητα αὐτῶν τοῦ ἤθουσ τοῖσ δακρύοισ εἰσ ἔλεον προαγαγέσθαι;
τοὺσ δικαστάσ. ἐνταῦθα Λεωκράτησ ὁ προδότησ τῆσ πατρίδοσ ἐλήλυθεν, οὐδὲν ἕτερον ἢ φοβούμενοσ μὴ ἐκ τῆσ αὐτῆσ οἰκίασ οἵ τ’ ἐξελέγχοντεσ τῷ ἔργῳ καὶ ὁ ἐξελεγχόμενοσ γένηται. τί γὰρ ἔδει προφάσεων ἢ λόγων ἢ σκήψεωσ; ἁπλοῦν τὸ δίκαιον, ῥᾴδιον τὸ ἀληθέσ, βραχὺσ ὁ ἔλεγχοσ. εἰ μὲν ὁμολογεῖ τὰ ἐν τῇ εἰσαγγελίᾳ ἀληθῆ καὶ ὅσια εἶναι, τί οὐ τῆσ ἐκ τῶν νόμων τιμωρίασ τυγχάνει;
εἰ δὲ μή φησι ταῦτα ἀληθῆ εἶναι, τί οὐ παραδέδωκε τοὺσ οἰκέτασ καὶ τὰσ θεραπαίνασ; προσήκει γὰρ τὸν ὑπὲρ προδοσίασ κινδυνεύοντα καὶ παραδιδόναι βασανίζειν καὶ μηδένα τῶν ἀκριβεστάτων ἐλέγχων φεύγειν. ἀλλ’ οὐδὲν τούτων ἔπραξεν.
ἀλλὰ καταμεμαρτυρηκὼσ ἑαυτοῦ ὅτι προδότησ ἐστὶ τῆσ πατρίδοσ καὶ τῶν ἱερῶν καὶ τῶν νόμων, ἀξιώσει ὑμᾶσ ἐναντία ταῖσ αὑτοῦ ὁμολογίαισ καὶ μαρτυρίαισ ψηφίσασθαι. καὶ πῶσ δίκαιόν ἐστι τὸν τὴν ἐξουσίαν τῆσ ἀπολογίασ αὑτοῦ ἐξ ἄλλων τε πολλῶν καὶ ἐκ τοῦ μὴ δέξασθαι τὰ δίκαια περιῃρημένον, τοῦτον ἐᾶσαι ὑμᾶσ αὐτοὺσ ὑπὲρ τῶν ὁμολογουμένων ἀδικημάτων ἐξαπατῆσαι; περὶ μὲν οὖν τῆσ προκλήσεωσ καὶ τοῦ ἀδικήματοσ, ὅτι ὁμολογούμενόν ἐστιν, ἱκανῶσ ὑμᾶσ ἡγοῦμαι, ὦ ἄνδρεσ, μεμαθηκέναι·
ἐν οἷσ δὲ καιροῖσ καὶ ἡλίκοισ κινδύνοισ τὴν πόλιν οὖσαν Λεωκράτησ προδέδωκεν ἀναμνῆσαι ὑμᾶσ βούλομαι. καί μοι λαβὲ τὸ ψήφισμα, γραμματεῦ, τὸ Ὑπερείδου καὶ ἀναγίγνωσκε. Ψήφισμα ἀκούετε τοῦ ψηφίσματοσ, ὦ ἄνδρεσ, ὅτι τὴν βουλὴν τοὺσ πεντακοσίουσ καταβαίνειν εἰσ Πειραιᾶ χρηματιοῦσαν περὶ φυλακῆσ τοῦ Πειραιέωσ ἐν τοῖσ ὅπλοισ ἔδοξε, καὶ πράττειν διεσκευασμένην ὅ τι ἂν δοκῇ τῷ δήμῳ συμφέρον εἶναι. καίτοι, ὦ ἄνδρεσ, εἰ οἱ ἀφειμένοι τοῦ στρατεύεσθαι ἕνεκα τοῦ βουλεύεσθαι ὑπὲρ τῆσ πόλεωσ ἐν τῇ τῶν στρατιωτῶν τάξει διέτριβον, ἆρ’ ὑμῖν δοκοῦσι μικροὶ καὶ οἱ τυχόντεσ φόβοι τότε τὴν πόλιν κατασχεῖν;
ἐν οἷσ Λεωκράτησ οὑτοσὶ καὶ αὐτὸσ ἐκ τῆσ πόλεωσ ἀποδρὰσ ᾤχετο, καὶ τὰ χρήματα τὰ ὑπάρχοντα ἐξεκόμισε, καὶ <τὰ> ἱερὰ τὰ πατρῷα μετεπέμψατο, καὶ εἰσ τοσοῦτον προδοσίασ ἦλθεν ὥστε κατὰ τὴν τούτου προαίρεσιν ἔρημοι μὲν ἦσαν οἱ νεῴ, ἔρημοι δ’ αἱ φυλακαὶ τῶν τειχῶν, ἐξελέλειπτο δ’ ἡ πόλισ καὶ ἡ χώρα.
καίτοι κατ’ ἐκείνουσ τοὺσ χρόνουσ, ὦ ἄνδρεσ, τίσ οὐκ ἂν τὴν πόλιν ἠλέησεν, οὐ μόνον πολίτησ ἀλλὰ καὶ ξένοσ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν χρόνοισ ἐπιδεδημηκώσ;
τίσ δ’ ἦν οὕτωσ ἢ μισόδημοσ τότ’ ἢ μισαθήναιοσ, ὅστισ ἐδυνήθη ἂν ἄτακτον αὑτὸν ὑπομεῖναι ἰδεῖν; ὁρᾶν δ’ ἦν ἐπὶ μὲν τῶν θυρῶν γυναῖκασ ἐλευθέρασ, περιφόβουσ κατεπτηχυίασ καὶ πυνθανομένασ εἰ ζῶσι, τὰσ μὲν ὑπὲρ ἀνδρόσ, τὰσ δ’ ὑπὲρ πατρόσ, τὰσ δ’ ὑπὲρ ἀδελφῶν, ἀναξίωσ αὑτῶν καὶ τῆσ πόλεωσ ὁρωμένασ, τῶν δ’ ἀνδρῶν τοὺσ τοῖσ σώμασιν ἀπειρηκότασ καὶ ταῖσ ἡλικίαισ πρεσβυτέρουσ καὶ ὑπὸ τῶν νόμων τοῦ στρατεύεσθαι ἀφειμένουσ ἰδεῖν ἦν καθ’ ὅλην τὴν πόλιν τότ’ ἐπὶ γήρωσ ὀδῷ περιφθειρομένουσ, διπλᾶ τὰ ἱμάτια ἐμπεπορπημένουσ;
πολλῶν δὲ καὶ δεινῶν κατὰ τὴν πόλιν γιγνομένων, καὶ πάντων τῶν πολιτῶν τὰ μέγιστα ἠτυχηκότων, μάλιστ’ ἄν τισ ἤλγησε καὶ ἐδάκρυσεν ἐπὶ ταῖσ τῆσ πόλεωσ συμφοραῖσ, ἡνίχ’ ὁρᾶν ἦν τὸν δῆμον ψηφισάμενον τοὺσ μὲν δούλουσ ἐλευθέρουσ, τοὺσ δὲ ξένουσ Ἀθηναίουσ, τοὺσ δ’ ἀτίμουσ ἐπιτίμουσ·
ὃσ πρότερον ἐπὶ τῷ αὐτόχθων εἶναι καὶ ἐλεύθεροσ ἐσεμνύνετο. τοσαύτῃ δ’ ἡ πόλισ ἐκέχρητο μεταβολῇ ὥστε πρότερον μὲν ὑπὲρ τῆσ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ἐλευθερίασ ἀγωνίζεσθαι, ἐν δὲ τοῖσ τότε χρόνοισ ἀγαπᾶν, ἐὰν ὑπὲρ τῆσ αὑτῶν σωτηρίασ ἀσφαλῶσ δύνηται διακινδυνεῦσαι, καὶ πρότερον μὲν πολλῆσ χώρασ τῶν βαρβάρων ἐπάρχειν, τότε δὲ πρὸσ Μακεδόνασ ὑπὲρ τῆσ ἰδίασ κινδυνεύειν·
καὶ τὸν δῆμον ὃν πρότερον Λακεδαιμόνιοι καὶ Πελοποννήσιοι καὶ οἱ τὴν Ἀσίαν κατοικοῦντεσ Ἕλληνεσ βοηθὸν ἐπεκαλοῦντο, οὗτοσ ἐδεῖτο τῶν ἐξ Ἄνδρου καὶ Κέω καὶ Τροζῆνοσ καὶ Ἐπιδαύρου ἐπικουρίαν αὑτῷ μεταπέμψασθαι. ὦ ἄνδρεσ, τὸν ἐν τοῖσ τοιούτοισ φόβοισ καὶ τηλικούτοισ κινδύνοισ καὶ τοσαύτῃ αἰσχύνῃ ἐγκαταλιπόντα τὴν πόλιν, καὶ μήτε <τὰ> ὅπλα θέμενον ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ μήτε τὸ σῶμα παρασχόντα τάξαι τοῖσ στρατηγοῖσ, ἀλλὰ φυγόντα καὶ προδόντα τὴν τοῦ δήμου σωτηρίαν, τίσ ἂν ἢ δικαστὴσ φιλόπολισ καὶ εὐσεβεῖν βουλόμενοσ ψήφῳ ἀπολύσειεν, ἢ ῥήτωρ κληθεὶσ τῷ προδότῃ τῆσ πόλεωσ βοηθήσειε, τὸν οὐδὲ συμπενθῆσαι τὰσ τῆσ πατρίδοσ συμφορὰσ τολμήσαντα, οὐδὲ συμβεβλημένον οὐδὲν εἰσ τὴν τῆσ πόλεωσ καὶ τοῦ δήμου σωτηρίαν;
καίτοι κατ’ ἐκείνουσ τοὺσ χρόνουσ οὐκ ἔστιν ἥτισ ἡλικία οὐ παρέσχεν ἑαυτὴν εἰσ τὴν τῆσ πόλεωσ σωτηρίαν, ὅθ’ ἡ μὲν χώρα τὰ δένδρα συνεβάλλετο, οἱ δὲ τετελευτηκότεσ τὰσ θήκασ, οἱ δὲ νεῲ τὰ ὅπλα.
ἐπεμελοῦντο γὰρ οἱ μὲν τῆσ τῶν τειχῶν κατασκευῆσ, οἱ δὲ τῆσ τῶν τάφρων, οἱ δὲ τῆσ χαρακώσεωσ· οὐδεὶσ δ’ ἦν ἀργὸσ τῶν ἐν τῇ πόλει. ἐφ’ ὧν οὐδενὸσ τὸ σῶμα τὸ ἑαυτοῦ παρέσχε τάξαι Λεωκράτησ. ὧν εἰκὸσ ὑμᾶσ ἀναμνησθέντασ τὸν μηδὲ συνενεγκεῖν μηδ’ ἐπ’ ἐκφορὰν ἐλθεῖν ἀξιώσαντα τῶν ὑπὲρ τῆσ ἐλευθερίασ καὶ τοῦ δήμου σωτηρίασ ἐν Χαιρωνεία τελευτησάντων θανάτῳ ζημιῶσαι ὡσ τὸ ἐπὶ τούτῳ μέροσ ἀτάφων ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν γεγενημένων·
ὧν οὗτοσ οὐδὲ τὰσ θήκασ παριὼν ᾐσχύνθη, ὀγδόῳ ἔτει τὴν πατρίδα αὐτῶν προσαγορεύων. περὶ ὧν, ὦ ἄνδρεσ, μικρῷ πλείω βούλομαι διελθεῖν, καὶ ὑμῶν ἀκοῦσαι δέομαι καὶ μὴ νομίζειν ἀλλοτρίουσ εἶναι τοὺσ τοιούτουσ <λόγουσ> τῶν δημοσίων ἀγώνων·
αἱ γὰρ τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν εὐλογίαι τὸν ἔλεγχον σαφῆ κατὰ τῶν τἀναντία ἐπιτηδευόντων ποιοῦσιν. ἔτι δὲ καὶ δίκαιον τὸν ἔπαινον, ὃσ μόνοσ ἆθλον τῶν κινδύνων τοῖσ ἀγαθοῖσ ἀνδράσιν ἐστί, τοῦτον, ἐπειδὴ καὶ ἐκεῖνοι εἰσ τὴν κοινὴν σωτηρίαν τῆσ πόλεωσ τὰσ ψυχὰσ <τὰσ> αὑτῶν ἀνήλωσαν, ἐν τοῖσ δημοσίοισ καὶ κοινοῖσ ἀγῶσι τῆσ πόλεωσ μὴ παραλείπειν. ἐκεῖνοι γὰρ τοῖσ πολεμίοισ ἀπήντησαν ἐπὶ τοῖσ ὁρίοισ τῆσ Βοιωτίασ ὑπὲρ τῆσ τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίασ μαχούμενοι, οὐκ ἐν τοῖσ τείχεσι τὰσ ἐλπίδασ τῆσ σωτηρίασ ἔχοντεσ, οὐδὲ τὴν χώραν κακῶσ ποιεῖν προέμενοι τοῖσ ἐχθροῖσ, ἀλλὰ τὴν μὲν αὑτῶν ἀνδρείαν ἀσφαλεστέραν φυλακὴν εἶναι νομίζοντεσ τῶν λιθίνων περιβόλων, τὴν δὲ θρέψασαν αὑτοὺσ αἰσχυνόμενοι περιορᾶν πορθουμένην, εἰκότωσ·
ὥσπερ γὰρ πρὸσ τοὺσ φύσει γεννήσαντασ καὶ τοὺσ ποιητοὺσ τῶν πατέρων οὐχ ὁμοίωσ ἔχουσιν ἅπαντεσ ταῖσ εὐνοίαισ, οὕτω καὶ πρὸσ τὰσ χώρασ τὰσ μὴ φύσει προσηκούσασ, ἀλλ’ ὕστερον ἐπικτήτουσ γενομένασ καταδεέστερον διάκεινται.
τοιαύταισ δὲ γνώμαισ χρησάμενοι καὶ τοῖσ ἀρίστοισ ἀνδράσιν ἐξ ἴσου τῶν κινδύνων μετασχόντεσ, οὐχ ὁμοίωσ τῆσ τύχησ ἐκοινώνησαν· τῆσ γὰρ ἀρετῆσ οὐ ζῶντεσ ἀπολαύουσιν, ἀλλὰ τελευτήσαντεσ τὴν δόξαν καταλελοίπασιν, οὐχ ἡττηθέντεσ, ἀλλ’ ἀποθανόντεσ ἔνθαπερ ἐτάχθησαν ὑπὲρ τῆσ ἐλευθερίασ ἀμύνοντεσ. εἰ δὲ δεῖ καὶ παραδοξότατον μὲν εἰπεῖν, ἀληθὲσ δέ, ἐκεῖνοι νικῶντεσ ἀπέθανον.
ἃ γὰρ ἆθλα τοῦ πολέμου τοῖσ ἀγαθοῖσ ἀνδράσιν ἐστίν. ἐλευθερία καὶ ἀρετή, ταῦτ’ ἀμφότερα τοῖσ τελευτήσασιν ὑπάρχει. ἔπειτα δ’ οὐδ’ οἱο͂́ν τ’ ἐστὶν εἰπεῖν ἡττῆσθαι τοὺσ ταῖσ διανοίαισ μὴ πτήξαντασ τὸν τῶν ἐπιόντων φόβον. μόνουσ γὰρ τοὺσ ἐν τοῖσ πολέμοισ καλῶσ ἀποθνῄσκοντασ οὐδ’ ἂν εἷσ ἡττῆσθαι δικαίωσ φήσειε· τὴν γὰρ δουλείαν φεύγοντεσ εὐκλεᾶ θάνατον αἱροῦνται. ἐδήλωσε δ’ ἡ τούτων τῶν ἀνδρῶν ἀρετή· μόνοι γὰρ τῶν ἁπάντων τὴν τῆσ Ἑλλάδοσ ἐλευθερίαν ἐν τοῖσ ἑαυτῶν σώμασιν εἶχον.
ἅμα γὰρ οὗτοί τε τὸν βίον μετήλλαξαν καὶ τὰ τῆσ Ἑλλάδοσ εἰσ δουλείαν μετέπεσεν· συνετάφη γὰρ τοῖσ τούτων σώμασιν ἡ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ἐλευθερία. ὅθεν καὶ φανερὸν πᾶσιν ἐποίησαν οὐκ ἰδίᾳ πολεμοῦντεσ ἀλλ’ ὑπὲρ κοινῆσ ἐλευθερίασ προκινδυνεύοντεσ. ὥστε, ὦ ἄνδρεσ, οὐκ <ἂν> αἰσχυνθείην εἰπὼν στέφανον τῆσ πατρίδοσ εἶναι τὰσ ἐκείνων ψυχάσ. καὶ δι’ ἃ οὐκ ἀλόγωσ ἐπετήδευον ἐπίστασθε, ὦ Ἀθηναῖοι, μόνοι τῶν Ἑλλήνων τοὺσ ἀγαθοὺσ ἄνδρασ τιμᾶν·
εὑρήσετε δὲ παρὰ μὲν τοῖσ ἄλλοισ ἐν ταῖσ ἀγοραῖσ ἀθλητὰσ ἀνακειμένουσ, παρ’ ὑμῖν δὲ στρατηγοὺσ ἀγαθοὺσ καὶ τοὺσ τὸν τύραννον ἀποκτείναντασ. καὶ τοιούτουσ μὲν ἄνδρασ οὐδ’ ἐξ ἁπάσησ τῆσ Ἑλλάδοσ ὀλίγουσ εὑρεῖν ῥᾴδιον, τοὺσ δὲ τοὺσ στεφανίτασ ἀγῶνασ νενικηκότασ εὐπετῶσ πολλαχόθεν ἔστι γεγονότασ ἰδεῖν. ὥσπερ τοίνυν τοῖσ εὐεργέταισ μεγίστασ τιμὰσ ἀπονέμετε, οὕτω δίκαιον καὶ τοὺσ τὴν πατρίδα καταισχύνοντασ καὶ προδιδόντασ ταῖσ ἐσχάταισ τιμωρίαισ κολάζειν. σκέψασθε δ’, ὦ ἄνδρεσ, ὅτι οὐδ’ ἐν ὑμῖν ἐστιν ἀποψηφίσασθαι Λεωκράτουσ τουτουί, τὰ δίκαια ποιοῦσι.
τὸ γὰρ ἀδίκημα τοῦτο κεκριμένον ἐστὶ καὶ κατεγνωσμένον. ἡ μὲν γὰρ ἐν Ἀρείῳ πάγῳ βουλή καὶ μηδείσ μοι θορυβήσῃ· ταύτην γὰρ ὑπολαμβάνω μεγίστην τότε γενέσθαι τῇ πόλει σωτηρίαν τοὺσ φυγόντασ τὴν πατρίδα καὶ ἐγκαταλιπόντασ τότε τοῖσ πολεμίοισ λαβοῦσα ἀπέκτεινε. καίτοι, ὦ ἄνδρεσ, μὴ νομίζετε τοὺσ τὰ τῶν ἄλλων φονικὰ ἀδικήματα ὁσιώτατα δικάζοντασ αὐτοὺσ ἂν εἴσ τινα τῶν πολιτῶν τοιοῦτόν τι παρανομῆσαι. ἀλλὰ μὴν Αὐτολύκου μὲν ὑμεῖσ κατεψηφίσασθε, μείναντοσ μὲν αὐτοῦ ἐν τοῖσ κινδύνοισ, ἔχοντοσ δ’ αἰτίαν τοὺσ υἱεῖσ καὶ τὴν γυναῖκα ὑπεκθέσθαι, καὶ ἐτιμωρήσασθε. καίτοι εἰ τὸν τοὺσ ἀχρήστουσ εἰσ τὸν πόλεμον ὑπεκθέσθαι αἰτίαν ἔχοντα ἐτιμωρήσασθε, τί δεῖ πάσχειν ὅστισ ἀνὴρ ὢν οὐκ ἀπέδωκε τὰ τροφεῖα τῇ πατρίδι;
ἔτι δὲ ὁ δῆμοσ δεινὸν ἡγησάμενοσ εἶναι τὸ γιγνόμενον ἐψηφίσατο ἐνόχουσ εἶναι τῇ προδοσίᾳ τοὺσ φεύγοντασ τὸν ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ κίνδυνον, ἀξίουσ εἶναι νομίζων τῆσ ἐσχάτησ τιμωρίασ. ἃ δὴ κατέγνωσται μὲν παρὰ τῷ δικαιοτάτῳ συνεδρίῳ, κατεψήφισται δ’ ὑφ’ ὑμῶν τῶν δικάζειν λαχόντων, ὁμολογεῖται δὲ παρὰ τῷ δήμῳ τῆσ μεγίστησ ἄξια εἶναι τιμωρίασ, τούτοισ ὑμεῖσ ἐναντία ψηφιεῖσθε;
πάντων ἄρ’ ἀνθρώπων ἔσεσθε ἀγνωμονέστατοι καὶ ἐλαχίστουσ ἕξετε τοὺσ ὑπὲρ αὐτῶν κινδυνεύοντασ. ὡσ μὲν οὖν ἔνοχόσ ἐστι τοῖσ εἰσηγγελμένοισ ἅπασιν, ὦ ἄνδρεσ, Λεωκράτησ φανερόν ἐστι·
πυνθάνομαι δ’ αὐτὸν ἐπιχειρήσειν ὑμᾶσ ἐξαπατᾶν λέγοντα, ὡσ ἔμποροσ ἐξέπλευσε καὶ κατὰ ταύτην τὴν ἐργασίαν ἀπεδήμησεν εἰσ Ῥόδον. ἐὰν οὖν ταῦτα λέγῃ, ἐνθυμεῖσθ’ ᾧ ῥᾳδίωσ λήψεσθ’ αὐτὸν ψευδόμενον. πρῶτον μὲν γὰρ οὐκ ἐκ τῆσ ἀκτῆσ κατὰ τὴν πυλίδα ἐμβαίνουσιν οἱ κατ’ ἐμπορίαν πλέοντεσ ἀλλ’ εἴσω τοῦ λιμένοσ, ὑπὸ πάντων τῶν φίλων ὁρώμενοι καὶ ἀποστελλόμενοι· ἔπειτα οὐ μετὰ τῆσ ἑταίρασ καὶ τῶν θεραπαινῶν ἀλλὰ μόνοι μετὰ παιδὸσ τοῦ διακονοῦντοσ. πρὸσ δὲ τούτοισ τί προσῆκεν ἐν Μεγάροισ τὸν Ἀθηναῖον ὡσ ἔμπορον πέντε ἔτη κατοικεῖν καὶ τὰ ἱερὰ τὰ πατρῷα μετακομίζεσθαι καὶ τὴν οἰκίαν τὴν ἐνθάδε πωλεῖν, εἰ μὴ κατεγνώκει τε αὑτοῦ προδεδωκέναι τὴν πατρίδα καὶ μεγάλα πάντασ ἠδικηκέναι;
ὃ καὶ πάντων γένοιτ’ ἂν ἀτοπώτατον, εἰ περὶ ὧν αὐτὸσ προσεδόκα τεύξεσθαι τιμωρίασ, ταῦθ’ ὑμεῖσ ἀπολύσαιτε κύριοι γενόμενοι τῆσ ψήφου. χωρὶσ δὲ τούτων οὐχ ἡγοῦμαι δεῖν ἀποδέχεσθαι ταύτην τὴν ἀπολογίαν. πῶσ γὰρ οὐ δεινὸν τοὺσ μὲν ἐπ’ ἐμπορίαν ἀποδημοῦντασ σπεύδειν ἐπὶ τὴν τῆσ πόλεωσ βοήθειαν, τοῦτον δὲ μόνον ἐν τοῖσ τότε καιροῖσ καὶ κατ’ ἐργασίαν ἐκπλεῖν, ἡνίκα οὐδ’ ἂν εἷσ προσκτήσασθαι οὐδὲν ἂν ἐζήτησεν, ἀλλὰ τὰ ὑπάρχοντα μόνον διαφυλάξαι;
ἡδέωσ δ’ ἂν αὐτοῦ πυθοίμην τίν’ ἐμπορίαν εἰσάγων χρησιμώτεροσ ἐγένετο ἂν τῇ πόλει τοῦ παρασχεῖν τὸ σῶμα τάξαι τοῖσ στρατηγοῖσ καὶ τοὺσ ἐπιόντασ ἀμύνασθαι μεθ’ ὑμῶν μαχόμενοσ. ἐγὼ μὲν οὐδεμίαν ὁρῶ τηλικαύτην οὖσαν βοήθειαν. ἄξιον δ’ ἐστὶν οὐ μόνον αὐτῷ διὰ τὴν πρᾶξιν ὀργίζεσθαι ταύτην, ἀλλὰ καὶ διὰ τὸν λόγον τοῦτον·
φανερῶσ γὰρ ψεύδεσθαι τετόλμηκεν. οὔτε γὰρ πρότερον οὐδεπώποτε ἐγένετο ἐπὶ ταύτησ τῆσ ἐργασίασ, ἀλλ’ ἐκέκτητο χαλκοτύπουσ, οὔτε τότ’ ἐκπλεύσασ οὐδὲν εἰσήγαγεν ἐκ Μεγάρων, ἓξ ἔτη συνεχῶσ ἀποδημήσασ. ἔτι δὲ καὶ <τῆσ> πεντηκοστῆσ μετέχων ἐτύγχανεν, ἣν οὐκ ἂν καταλιπὼν κατ’ ἐμπορίαν ἀπεδήμει. ὥστ’ ἂν μέν τι περὶ τούτων λέγῃ, οὐδ’ ὑμᾶσ ἐπιτρέψειν αὐτῷ νομίζω. ἥξει δ’ ἴσωσ ἐπ’ ἐκεῖνον τὸν λόγον φερόμενοσ, ὃν αὐτῷ συμβεβουλεύκασί τινεσ τῶν συνηγόρων, ὡσ οὐκ ἔνοχόσ ἐστι τῇ προδοσίᾳ·
οὔτε γὰρ νεωρίων κύριοσ οὔτε πυλῶν οὔτε στρατοπέδων οὔθ’ ὅλωσ τῶν τῆσ πόλεωσ οὐδενόσ. ἐγὼ δ’ ἡγοῦμαι τοὺσ μὲν τούτων κυρίουσ μέροσ ἄν τι προδοῦναι τῆσ ὑμετέρασ δυνάμεωσ, τουτονὶ δ’ ὅλην ἔκδοτον ποιῆσαι τὴν πόλιν. ἔτι δ’ οἱ μὲν τοὺσ ζῶντασ μόνον ἀδικοῦσι προδιδόντεσ, οὗτοσ δὲ καὶ τοὺσ τετελευτηκότασ καὶ τὰ ἐν τῇ χώρᾳ ἱερά, τῶν πατρῴων νομίμων ἀποστερῶν. καὶ ὑπὸ μὲν ἐκείνων προδοθεῖσαν οἰκεῖσθαι ἂν συνέβαινε δούλην οὖσαν τὴν πόλιν, ὃν δὲ τρόπον οὗτοσ ἐξέλιπεν, ἀοίκητον ἂν γενέσθαι.
ἔτι δ’ ἐκ μὲν τοῦ κακῶσ πράττειν τὰσ πόλεισ μεταβολῆσ τυχεῖν ἐπὶ τὸ βέλτιον εἰκόσ ἐστιν, ἐκ δὲ τοῦ παντάπασι γενέσθαι ἀναστάτουσ καὶ τῶν κοινῶν ἐλπίδων στερηθῆναι. ὥσπερ γὰρ ἀνθρώπῳ ζῶντι μὲν ἐλπὶσ ἐκ τοῦ κακῶσ πρᾶξαι μεταπεσεῖν, τελευτήσαντι δὲ συναναιρεῖται πάντα δι’ ὧν ἄν τισ εὐδαιμονήσειεν, οὕτω καὶ περὶ τὰσ πόλεισ συμβαίνει πέρασ ἔχειν τὴν ἀτυχίαν, ὅταν ἀνάστατοι γένωνται. εἰ γὰρ δεῖ τὴν ἀλήθειαν εἰπεῖν, πόλεώσ ἐστι θάνατοσ ἀνάστατον γενέσθαι.
τεκμήριον δὲ μέγιστον· ἡμῶν γὰρ ἡ πόλισ τὸ μὲν παλαιὸν ὑπὸ τῶν τυράννων κατεδουλώθη, τὸ δ’ ὕστερον ὑπὸ τῶν τριάκοντα, καὶ ὑπὸ Λακεδαιμονίων τὰ τείχη καθῃρέθη· καὶ ἐκ τούτων ὅμωσ ἀμφοτέρων ἠλευθερώθημεν καὶ τῆσ τῶν Ἑλλήνων εὐδαιμονίασ ἠξιώθημεν προστάται γενέσθαι. ἀλλ’ οὐχ ὅσαι πώποτ’ ἀνάστατοι γεγόνασι.
τοῦτο μὲν γάρ, εἰ καὶ παλαιότερον εἰπεῖν ἐστι, τὴν Τροίαν τίσ οὐκ ἀκήκοεν ὅτι μεγίστη γεγενημένη τῶν τότε πόλεων καὶ πάσησ ἐπάρξασα τῆσ Ἀσίασ, ὡσ ἅπαξ ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων κατεσκάφη, τὸν αἰῶνα ἀοίκητόσ ἐστι; τοῦτο δὲ Μεσσήνην πεντακοσίοισ ἔτεσιν ὕστερον ἐκ τῶν τυχόντων ἀνθρώπων συνοικισθεῖσαν; ἴσωσ οὖν τῶν συνηγόρων αὐτῷ τολμήσει τισ εἰπεῖν, μικρὸν τὸ πρᾶγμα ποιῶν, ὡσ οὐδὲν ἂν παρ’ ἕνα ἄνθρωπον ἐγένετο τούτων·
καὶ οὐκ αἰσχύνονται τοιαύτην ἀπολογίαν ποιούμενοι πρὸσ ὑμᾶσ, ἐφ’ ᾗ δικαίωσ ἂν ἀποθάνοιεν. εἰ μὲν γὰρ ὁμολογοῦσι τὴν πατρίδα αὐτὸν ἐκλιπεῖν, τοῦτο συγχωρήσαντεσ ὑμᾶσ ἐώντων διαγνῶναι περὶ τοῦ μεγέθουσ· εἰ δ’ ὅλωσ μηδὲν τούτων πεποίηκεν, οὐ μανία δή που τοῦτο λέγειν, ὡσ οὐδὲν ἂν γένοιτο παρὰ τοῦτον; ἡγοῦμαι δ’ ἔγωγε, ὦ ἄνδρεσ, τοὐναντίον τούτοισ, παρὰ τοῦτον εἶναι τῇ πόλει τὴν σωτηρίαν.
ἡ γὰρ πόλισ οἰκεῖται κατὰ τὴν ἰδίαν ἑκάστου μοῖραν φυλαττομένη· ὅταν οὖν ταύτην ἐφ’ ἑνόσ τισ παρίδῃ, λέληθεν ἑαυτὸν ἐφ’ ἁπάντων τοῦτο πεποιηκώσ. καίτοι ῥᾴδιόν ἐστιν, ὦ ἄνδρεσ, πρὸσ τὰσ τῶν ἀρχαίων νομοθετῶν διανοίασ ἀποβλέψαντασ τὴν ἀλήθειαν εὑρεῖν. ἐκεῖνοι γὰρ οὐ τῷ μὲν ἑκατὸν τάλαντα κλέψαντι θάνατον ἔταξαν, τῷ δὲ δέκα δραχμὰσ ἔλαττον ἐπιτίμιον·
οὐδὲ τὸν μὲν μεγάλα ἱεροσυλήσαντα ἀπέκτεινον, τὸν δὲ μικρὰ ἐλάττονι τιμωρίᾳ ἐκόλαζον· οὐδὲ τὸν μὲν οἰκέτην ἀποκτείναντα ἀργυρίῳ ἐζημίουν, τὸν δὲ ἐλεύθερον εἶργον τῶν νόμων ἀλλ’ ὁμοίωσ ἐπὶ πᾶσι καὶ τοῖσ ἐλαχίστοισ παρανομήμασι θάνατον ὡρ́ισαν εἶναι τὴν ζημίαν. οὐ γὰρ πρὸσ τὸ ἴδιον ἕκαστοσ αὐτῶν ἀπέβλεπε τοῦ γεγενημένου πράγματοσ, οὐδ’ ἐντεῦθεν τὸ μέγεθοσ τῶν ἁμαρτημάτων ἐλάμβανον, ἀλλ’ αὐτὸ ἐσκόπουν τοῦτο, εἰ πέφυκε τὸ ἀδίκημα τοῦτο ἐπὶ πλεῖον ἐλθὸν μέγα βλάπτειν τοὺσ ἀνθρώπουσ.
καὶ γὰρ ἄτοπον ἄλλωσ πωσ περὶ τούτου ἐξετάζειν. φέρε γάρ, ὦ ἄνδρεσ, εἴ τισ ἕνα νόμον εἰσ τὸ Μητρῷον ἐλθὼν ἐξαλείψειεν, εἶτ’ ἀπολογοῖτο ὡσ οὐδὲν παρὰ τοῦτον τῇ πόλει ἐστίν, ἆρ’ οὐκ ἂν ἀπεκτείνατ’ αὐτόν; ἐγὼ μὲν οἶμαι δικαίωσ, εἴπερ ἐμέλλετε καὶ τοὺσ ἄλλουσ σῴζειν. τὸν αὐτὸν τοίνυν τρόπον κολαστέον ἐστὶ τοῦτον, εἰ μέλλετε τοὺσ ἄλλουσ πολίτασ βελτίουσ ποιήσειν·
καὶ οὐ τοῦτο λογιεῖσθε, εἰ εἷσ ἐστι μόνοσ ἅνθρωποσ, ἀλλ’ εἰσ τὸ πρᾶγμα. ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τὸ μὴ πολλοὺσ τοιούτουσ γενέσθαι ἡμέτερον εὐτύχημα εἶναι, τοῦτον μέντοι διὰ τοῦτο μείζονοσ τιμωρίασ ἄξιον εἶναι τυχεῖν, ὅτι μόνοσ τῶν ἄλλων πολιτῶν οὐ κοινὴν ἀλλ’ ἰδίαν τὴν σωτηρίαν ἐζήτησεν. ἀγανακτῶ δὲ μάλιστα, ὦ ἄνδρεσ, ἐπειδὰν ἀκούσω τῶν μετὰ τούτου τινὸσ λέγοντοσ ὡσ οὐκ ἔστι τοῦτο προδιδόναι, εἴ τισ ᾤχετο ἐκ τῆσ πόλεωσ·
καὶ γὰρ οἱ πρόγονοί ποθ’ ὑμῶν τὴν πόλιν καταλιπόντεσ, ὅτε πρὸσ Ξέρξην ἐπολέμουν, εἰσ Σαλαμῖνα διέβησαν. καὶ οὕτωσ ἐστὶν ἀνόητοσ καὶ παντάπασιν ὑμῶν καταπεφρονηκὼσ ὥστε τὸ κάλλιστον τῶν ἔργων πρὸσ τὸ αἴσχιστον συμβαλεῖν ἠξίωσε. ποῦ γὰρ οὐ περιβόητοσ ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν ἡ ἀρετὴ γέγονε;
τίσ δ’ οὕτωσ ἢ φθονερόσ ἐστιν ἢ παντάπασιν ἀφιλότιμοσ, ὃσ οὐκ ἂν εὔξαιτο τῶν ἐκείνοισ πεπραγμένων μετασχεῖν; οὐ γὰρ τὴν πόλιν ἐξέλιπον ἀλλὰ τὸν τόπον μετήλλαξαν, πρὸσ τὸν ἐπιόντα κίνδυνον καλῶσ βουλευσάμενοι. Ἐτεόνικοσ μὲν γὰρ ὁ Λακεδαιμόνιοσ καὶ Ἀδείμαντοσ ὁ Κορίνθιοσ καὶ τὸ Αἰγινητῶν ναυτικὸν ὑπὸ νύκτα τὴν σωτηρίαν αὑτοῖσ ἔμελλον πορίζεσθαι·
ἐγκαταλειπόμενοι δ’ οἱ πρόγονοι ὑπὸ πάντων τῶν Ἑλλήνων βίᾳ καὶ τοὺσ ἄλλουσ ἠλευθέρωσαν, ἀναγκάσαντεσ ἐν Σαλαμῖνι μεθ’ αὑτῶν πρὸσ τοὺσ βαρβάρουσ ναυμαχεῖν. μόνοι δ’ ἀμφοτέρων περιγεγόνασι, καὶ τῶν πολεμίων καὶ τῶν συμμάχων, ὡσ ἑκατέρων προσῆκε, τοὺσ μὲν εὐεργετοῦντεσ, τοὺσ δὲ μαχόμενοι νικῶντεσ. ἆρά γ’ ὅμοιοι τῷ φεύγοντι τὴν πατρίδα τεττάρων ἡμερῶν πλοῦν εἰσ Ῥόδον; ἦ που ταχέωσ ἂν ἠνέσχετό τισ ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν τοιοῦτον ἔργον, ἀλλ’ οὐκ ἂν κατέλευσαν τὸν καταισχύνοντα τὴν αὑτῶν ἀριστείαν.
οὕτω γοῦν ἐφίλουν τὴν πατρίδα πάντεσ ὥστε τὸν παρὰ Ξέρξου πρεσβευτὴν Ἀλέξανδρον, φίλον ὄντα αὐτοῖσ πρότερον, ὅτι γῆν καὶ ὕδωρ ᾔτησε, μικροῦ δεῖν κατέλευσαν. ὅπου δὲ καὶ τοῦ λόγου τιμωρίαν ἠξίουν λαμβάνειν, ἦ που τὸν ἔργῳ παραδόντα τὴν πόλιν ὑποχείριον τοῖσ πολεμίοισ οὐ μεγάλαισ ἂν ζημίαισ ἐκόλασαν. τοιγαροῦν τοιαύταισ χρώμενοι γνώμαισ, ἐνενήκοντα μὲν ἔτη τῶν Ἑλλήνων ἡγεμόνεσ κατέστησαν, Φοινίκην δὲ καὶ Κιλικίαν ἐπόρθησαν, ἐπ’ Εὐρυμέδοντι δὲ καὶ πεζομαχοῦντεσ καὶ ναυμαχοῦντεσ ἐνίκησαν, ἑκατὸν δὲ τριήρεισ τῶν βαρβάρων αἰχμαλώτουσ ἔλαβον, ἅπασαν δὲ τὴν Ἀσίαν κακῶσ ποιοῦντεσ περιέπλευσαν.
καὶ τὸ κεφάλαιον τῆσ νίκησ, οὐ τὸ ἐν Σαλαμῖνι τρόπαιον ἀγαπήσαντεσ ἔστησαν, ἀλλ’ ὁρ́ουσ τοῖσ βαρβάροισ πήξαντεσ τοὺσ εἰσ τὴν ἐλευθερίαν τῆσ Ἑλλάδοσ, καὶ τούτουσ κωλύσαντεσ ὑπερβαίνειν, συνθήκασ ἐποιήσαντο, μακρῷ μὲν πλοίῳ μὴ πλεῖν ἐντὸσ Κυανέων καὶ Φασήλιδοσ, τοὺσ δ’ Ἕλληνασ αὐτονόμουσ εἶναι, μὴ μόνον τοὺσ τὴν Εὐρώπην ἀλλὰ καὶ τοὺσ τὴν Ἀσίαν κατοικοῦντασ.
καίτοι οἰέσθ’ ἄν, εἰ τῇ Λεωκράτουσ διανοίᾳ χρησάμενοι πάντεσ ἔφυγον, τούτων ἄν τι γενέσθαι τῶν καλῶν ἔργων, ἢ ταύτην ἂν ἔτι τὴν χώραν κατοικεῖν ὑμᾶσ;
χρὴ τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ, ὥσπερ τοὺσ ἀγαθοὺσ ἐπαινεῖτε καὶ τιμᾶτε, οὕτω καὶ τοὺσ κακοὺσ μισεῖν τε καὶ κολάζειν, ἄλλωσ τε καὶ Λεωκράτην, ὃσ οὔτε ἔδεισεν οὔτε ᾐσχύνθη ὑμᾶσ. καίτοι ὑμεῖσ τίνα τρόπον νενομίκατε περὶ τούτων καὶ πῶσ ἔχετε ταῖσ διανοίαισ, θεωρήσατε.
ἄξιον γὰρ ὅμωσ καίπερ πρὸσ εἰδότασ διελθεῖν· ἐγκώμιον γὰρ νὴ τὴν Ἀθηνᾶν εἰσι τῆσ πόλεωσ οἱ παλαιοὶ νόμοι καὶ τὰ ἔθη τῶν ἐξ ἀρχῆσ ταῦτα κατασκευασάντων, οἷσ ἂν προσέχητε, τὰ δίκαια ποιήσετε καὶ πᾶσιν ἀνθρώποισ σεμνοὶ καὶ ἄξιοι τῆσ πόλεωσ δόξετ’ εἶναι. ὑμῖν γὰρ ἔστιν ὁρ́κοσ, ὃν ὀμνύουσι πάντεσ οἱ πολῖται, ἐπειδὰν εἰσ τὸ ληξιαρχικὸν γραμματεῖον ἐγγραφῶσι καὶ ἔφηβοι γένωνται, μήτε τὰ ἱερὰ ὅπλα καταισχυνεῖν μήτε τὴν τάξιν λείψειν, ἀμυνεῖν δὲ τῇ πατρίδι καὶ ἀμείνω παραδώσειν.
ὃν εἰ μὲν ὀμώμοκε Λεωκράτησ, φανερῶσ ἐπιώρκηκε, καὶ οὐ μόνον ὑμᾶσ ἠδίκηκεν, ἀλλὰ καὶ εἰσ τὸ θεῖον ἠσέβηκεν. εἰ δὲ μὴ ὀμώμοκεν εὐθὺσ δῆλόσ ἐστι παρασκευασάμενοσ <ὡσ> οὐδὲν ποιήσων τῶν δεόντων, ἀνθ’ ὧν δικαίωσ ἂν αὐτὸν καὶ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ὑπὲρ τῶν θεῶν τιμωρήσαισθε. βούλομαι δ’ ὑμᾶσ ἀκοῦσαι τοῦ ὁρ́κου.
λέγε, γραμματεῦ. Ὅρκοσ <Οὐκ αἰσχυνῶ τὰ ἱερὰ ὅπλα, οὐδὲ λείψω τὸν παραστάτην ὅπου ἂν στοιχήσω· ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ ὁσίων καὶ οὐκ ἐλάττω παραδώσω τὴν πατρίδα, πλείω δὲ καὶ ἀρείω κατά τε ἐμαυτὸν καὶ μετὰ ἁπάντων, καὶ εὐηκοήσω τῶν ἀεὶ κραινόντων ἐμφρόνωσ.
καὶ τῶν θεσμῶν τῶν ἱδρυμένων καὶ οὓσ ἂν τὸ λοιπὸν ἱδρύσωνται ἐμφρόνωσ· ἐὰν δέ τισ ἀναιρεῖ, οὐκ ἐπιτρέψω κατά τε ἐμαυτὸν καὶ μετὰ πάντων, καὶ τιμήσω ἱερὰ τὰ πάτρια. ἴστορεσ θεοὶ Ἄγραυλοσ, Ἑστία, Ἐνυώ, Ἐνυάλιοσ, Ἄρησ καὶ Ἀθηνᾶ Ἀρεία, Ζεύσ, Θαλλώ, Αὐξώ, Ἡγεμόνη, Ἡρακλῆσ, ὁρ́οι τῆσ πατρίδοσ, πυροί, κριθαί, ἄμπελοι, ἐλάαι, συκαῖ . . . > καλόσ γ’, ὦ ἄνδρεσ, καὶ ὅσιοσ ὁ ὁρ́κοσ. παρὰ τοῦτον τοίνυν ἅπαντα πεποίηκε Λεωκράτησ.
καίτοι πῶσ ἂν ἄνθρωποσ γένοιτο ἀνοσιώτεροσ ἢ μᾶλλον προδότησ τῆσ πατρίδοσ; τίνα δ’ ἂν τρόπον ὅπλα καταισχύνειέ τισ μᾶλλον ἢ εἰ λαβεῖν μὴ θέλοι καὶ τοὺσ πολεμίουσ ἀμύνασθαι; πῶσ δ’ οὐ καὶ τὸν παραστάτην καὶ τὴν τάξιν λέλοιπεν ὁ μηδὲ τάξαι τὸ σῶμα παρασχών; ποῦ δ’ ὑπὲρ ὁσίων καὶ ἱερῶν ἤμυνεν ἂν ὁ μηδένα κίνδυνον ὑπομείνασ;
τίνι δ’ ἂν τὴν πατρίδα προὔδωκε μείζονι προδοσίᾳ; τὸ γὰρ τούτου μέροσ ἐκλελειμμένη τοῖσ πολεμίοισ ὑποχείριόσ ἐστιν. εἶτα τοῦτον οὐκ ἀποκτενεῖτε τὸν ἁπάσαισ ταῖσ ἀδικίαισ ἔνοχον ὄντα; τίνασ οὖν τιμωρήσεσθε; τοὺσ ἕν τι τούτων ἡμαρτηκότασ; ῥᾴδιον ἔσται παρ’ ὑμῖν ἄρα μεγάλα ἀδικεῖν, εἰ φανεῖσθε ἐπὶ τοῖσ μικροῖσ μᾶλλον ὀργιζόμενοι. καὶ μήν, ὦ ἄνδρεσ, καὶ τοῦθ’ ὑμᾶσ δεῖ μαθεῖν, ὅτι τὸ συνέχον τὴν δημοκρατίαν ὁρ́κοσ ἐστί.
τρία γάρ ἐστιν ἐξ ὧν ἡ πολιτεία συνέστηκεν, ὁ ἄρχων, ὁ δικαστήσ, ὁ ἰδιώτησ. τούτων τοίνυν ἕκαστοσ ταύτην πίστιν δίδωσιν, εἰκότωσ· τοὺσ μὲν γὰρ ἀνθρώπουσ πολλοὶ ἤδη ἐξαπατήσαντεσ καὶ διαλαθόντεσ οὐ μόνον τῶν παρόντων κινδύνων ἀπελύθησαν, ἀλλὰ καὶ τὸν ἄλλον χρόνον ἀθῷοι τῶν ἀδικημάτων τούτων εἰσί· τοὺσ δὲ θεοὺσ οὔτ’ ἂν ἐπιορκήσασ τισ λάθοι οὔτ’ ἂν ἐκφύγοι τὴν ἀπ’ αὐτῶν τιμωρίαν, ἀλλ’ εἰ μὴ αὐτόσ, οἱ παῖδέσ γε καὶ τὸ γένοσ ἅπαν τὸ τοῦ ἐπιορκήσαντοσ μεγάλοισ ἀτυχήμασι περιπίπτει. διόπερ, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, ταύτην πίστιν ἔδοσαν αὑτοῖσ ἐν Πλαταιαῖσ πάντεσ οἱ Ἕλληνεσ, ὅτ’ ἔμελλον παραταξάμενοι μάχεσθαι πρὸσ τὴν Ξέρξου δύναμιν, οὐ παρ’ αὑτῶν εὑρόντεσ, ἀλλὰ μιμησάμενοι τὸν παρ’ ὑμῖν εἰθισμένον ὁρ́κον.
ὃν ἄξιόν ἐστιν ἀκοῦσαι· καὶ γὰρ παλαιῶν ὄντων τῶν τότε πεπραγμένων ὅμωσ ἱκανῶσ ἔστιν ἐν τοῖσ γεγραμμένοισ ἰδεῖν τὴν ἐκείνων ἀρετήν. καί μοι ἀναγίγνωσκε αὐτόν. Ὅρκοσ ‐ Οὐ ποιήσομαι περὶ πλείονοσ τὸ ζῆν τῆσ ἐλευθερίασ οὐδ’ ἐγκαταλείψω τοὺσ ἡγεμόνασ οὔτε ζῶντασ οὔτε ἀποθανόντασ, ἀλλὰ τοὺσ ἐν τῇ μάχῃ τελευτήσαντασ τῶν συμμάχων ἅπαντασ θάψω.
καὶ κρατήσασ τῷ πολέμῳ τοὺσ βαρβάρουσ τῶν μὲν μαχεσαμένων ὑπὲρ τῆσ Ἑλλάδοσ πόλεων οὐδεμίαν ἀνάστατον ποιήσω, τὰσ δὲ τὰ τοῦ βαρβάρου προελομένασ ἁπάσασ δεκατεύσω.
καὶ τῶν ἱερῶν τῶν ἐμπρησθέντων καὶ καταβληθέντων ὑπὸ τῶν βαρβάρων οὐδὲν ἀνοικοδομήσω παντάπασιν, ἀλλ’ ὑπόμνημα τοῖσ ἐπιγιγνομένοισ ἐάσω καταλείπεσθαι τῆσ τῶν βαρβάρων ἀσεβείασ. οὕτω τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ, σφόδρα ἐνέμειναν ἐν τούτῳ πάντεσ ὥστε καὶ τὴν παρὰ τῶν θεῶν εὔνοιαν μεθ’ ἑαυτῶν ἔσχον βοηθόν, καὶ πάντων <τῶν> Ἑλλήνων ἀνδρῶν ἀγαθῶν γενομένων πρὸσ τὸν κίνδυνον, μάλιστα ἡ πόλισ ὑμῶν εὐδοκίμησεν.
ὃ καὶ πάντων ἂν εἰή δεινότατον, τοὺσ μὲν προγόνουσ ὑμῶν ἀποθνῄσκειν τολμᾶν ὥστε μὴ τὴν πόλιν ἀδοξεῖν, ὑμᾶσ δὲ μὴ κολάζειν τοὺσ καταισχύναντασ αὐτήν, ἀλλὰ περιορᾶν τὴν κοινὴν καὶ μετὰ πολλῶν πόνων συνειλεγμένην εὔκλειαν, ταύτην διὰ τὴν τῶν τοιούτων ἀνδρῶν πονηρίαν καταλυομένην. καίτοι, ὦ ἄνδρεσ, μόνοισ ὑμῖν τῶν Ἑλλήνων οὐκ ἔστιν οὐδὲν τούτων περιιδεῖν.
βούλομαι δὲ μικρὰ τῶν παλαιῶν ὑμῖν διελθεῖν, οἷσ παραδείγμασι χρώμενοι καὶ περὶ τούτων καὶ περὶ τῶν ἄλλων βέλτιον βουλεύσεσθε. τοῦτο γὰρ ἔχει μέγιστον ἡ πόλισ ὑμῶν ἀγαθόν, ὅτι τῶν καλῶν ἔργων παράδειγμα τοῖσ Ἕλλησι γέγονεν· ὅσον γὰρ τῷ χρόνῳ πασῶν ἐστιν ἀρχαιοτάτη, τοσοῦτον οἱ πρόγονοι ἡμῶν τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ἀρετῇ διενηνόχασιν. ἐπὶ Κόδρου γὰρ βασιλεύοντοσ Πελοποννησίοισ γενομένησ ἀφορίασ κατὰ τὴν χώραν αὐτῶν ἔδοξε στρατεύειν ἐπὶ τὴν πόλιν ἡμῶν, καὶ ἡμῶν τοὺσ προγόνουσ ἐξαναστήσαντασ κατανείμασθαι τὴν χώραν.
καὶ πρῶτον μὲν εἰσ Δελφοὺσ ἀποστείλαντεσ τὸν θεὸν ἐπηρώτων εἰ λήψονται τὰσ Ἀθήνασ· ἀνελόντοσ δὲ τοῦ θεοῦ αὐτοῖσ ὅτι τὴν πόλιν αἱρήσουσιν ἂν μὴ τὸν βασιλέα τὸν Ἀθηναίων Κόδρον ἀποκτείνωσιν, ἐστράτευον ἐπὶ τὰσ Ἀθήνασ. Κλεόμαντισ δὲ τῶν Δελφῶν τισ πυθόμενοσ τὸ χρηστήριον δι’ ἀπορρήτων ἐξήγγειλε τοῖσ Ἀθηναίοισ·
οὕτωσ οἱ πρόγονοι ἡμῶν, ὡσ ἐοίκε, καὶ τοὺσ ἔξωθεν ἀνθρώπουσ εὔνουσ ἔχοντεσ διετέλουν. ἐμβαλόντων δὲ τῶν Πελοποννησίων εἰσ τὴν Ἀττικήν, τί ποιοῦσιν οἱ πρόγονοι ἡμῶν, ὦ ἄνδρεσ δικασταί; οὐ καταλιπόντεσ τὴν χώραν ὥσπερ Δεωκράτησ ᾤχοντο οὐδ’ ἔκδοτον τὴν θρεψαμένην καὶ τὰ ἱερὰ τοῖσ πολεμίοισ παρέδοσαν, ἀλλ’ ὀλίγοι ὄντεσ κατακλῃσθέντεσ ἐπολιορκοῦντο καὶ διεκαρτέρουν εἰσ τὴν πατρίδα. καὶ οὕτωσ ἦσαν, ὦ ἄνδρεσ, γενναῖοι οἱ τότε βασιλεύοντεσ ὥστε προῃροῦντο ἀποθνῄσκειν ὑπὲρ τῆσ τῶν ἀρχομένων σωτηρίασ μᾶλλον ἢ ζῶντεσ ἑτέραν μεταλλάξαι χώραν.
φασὶ γοῦν τὸν Κόδρον παραγγείλαντα τοῖσ Ἀθηναίοισ προσέχειν ὅταν τελευτήσῃ τὸν βίον, λαβόντα πτωχικὴν στολὴν ὅπωσ ἂν ἀπατήσῃ τοὺσ πολεμίουσ, κατὰ τὰσ πύλασ ὑποδύντα φρύγανα συλλέγειν πρὸ τῆσ πόλεωσ, προσελθόντων δ’ αὐτῷ δυοῖν ἀνδρῶν ἐκ τοῦ στρατοπέδου καὶ τὰ κατὰ τὴν πόλιν πυνθανομένων, τὸν ἕτερον αὐτῶν ἀποκτεῖναι τῷ δρεπάνω παίσαντα τὸν δὲ περιλελειμμένον, παροξυνθέντα τῷ Κόδρῳ καὶ νομίσαντα πτωχὸν εἶναι, σπασάμενον τὸ ξίφοσ ἀποκτεῖναι τὸν Κόδρον. τούτων δὲ γενομένων οἱ μὲν Ἀθηναῖοι κήρυκα πέμψαντεσ ἠξίουν δοῦναι τὸν βασιλέα θάψαι, λέγοντεσ αὐτοῖσ ἅπασαν τὴν ἀλήθειαν·
οἱ δὲ Πελοποννήσιοι τοῦτον μὲν ἀπέδοσαν, γνόντεσ δ’ ὡσ οὐκέτι δυνατὸν αὐτοῖσ τὴν χώραν κατασχεῖν ἀπεχώρησαν. τῷ δὲ Κλεομάντει τῷ Δελφῷ ἡ πόλισ αὐτῷ τε καὶ ἐκγόνοισ ἐν πρυτανείῳ ἀίδιον σίτησιν ἔδοσαν. ἆρά γ’ ὁμοίωσ ἐφίλουν τὴν πατρίδα Λεωκράτει οἱ τότε βασιλεύοντεσ, οἵ γε προῃροῦντο τοὺσ πολεμίουσ ἐξαπατῶντεσ ἀποθνῄσκειν ὑπὲρ αὐτῆσ καὶ τὴν ἰδίαν ψυχὴν ἀντὶ τῆσ κοινῆσ σωτηρίασ ἀντικαταλλάττεσθαι;
τοιγαροῦν μονώτατοι ἐπώνυμοι τῆσ χώρασ εἰσὶν ἰσοθέων τιμῶν τετυχηκότεσ, εἰκότωσ· ὑπὲρ ἧσ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐσπούδαζον, δικαίωσ ταύτησ καὶ τεθνεῶτεσ ἐκληρονόμουν. ἀλλὰ Λεωκράτησ οὔτε ζῶν οὔτε τεθνεὼσ δικαίωσ ἂν αὐτῆσ μετάσχοι, μονώτατοσ <δ’> ἂν προσηκόντωσ ἐξορισθείη τῆσ χώρασ, ἣν ἐγκαταλιπὼν τοῖσ πολεμίοισ ᾤχετο·
οὐδὲ γὰρ καλὸν τὴν αὐτὴν καλύπτειν τοὺσ τῇ ἀρετῇ διαφέροντασ καὶ τὸν κάκιστον πάντων ἀνθρώπων. καίτοι γ’ ἐπεχείρησεν εἰπεῖν, ὃ καὶ νῦν ἴσωσ ἐρεῖ πρὸσ ὑμᾶσ, ὡσ οὐκ ἄν ποτε ὑπέμεινε τὸν ἀγῶνα τοῦτον συνειδὼσ ἑαυτῷ τοιοῦτόν τι διαπεπραγμένῳ·
ὥσπερ οὐ πάντασ καὶ τοὺσ κλέπτοντασ καὶ ἱεροσυλοῦντασ τούτῳ τῷ τεκμηρίῳ χρωμένουσ. οὐ γὰρ τοῦ πράγματόσ ἐστι σημεῖον ὡσ οὐ πεποιήκασιν, ἀλλὰ τῆσ ἀναιδείασ ἣν ἔχουσιν. οὐ γὰρ τοῦτο δεῖ λέγειν, ἀλλ’ ὡσ οὐκ ἐξέπλευσεν, οὐδὲ τὴν πόλιν ἐγκατέλιπεν, οὐδ’ ἐν Μεγάροισ κατῴκησε· ταῦτά ἐστι τεκμήρια τοῦ πράγματοσ, ἐπεὶ τό γ’ ἐλθεῖν τοῦτον, οἶμαι θεόν τινα αὐτὸν ἐπ’ αὐτὴν ἀγαγεῖν τὴν τιμωρίαν, ἵν’ ἐπειδὴ τὸν εὐκλεᾶ κίνδυνον ἔφυγε, τοῦ ἀκλεοῦσ καὶ ἀδόξου θανάτου τύχοι, καὶ οὓσ προὔδωκε, τούτοισ ὑποχείριον αὑτὸν καταστήσειεν. ἑτέρωθι μὲν γὰρ ἀτυχῶν οὔπω δῆλον εἰ διὰ ταῦτα δίκην δίδωσιν ἐνταῦθα δὲ παρ’ οἷσ προὔδωκε φανερόν ἐστιν ὅτι τῶν αὑτοῦ παρανομημάτων ὑπέχει ταύτην τὴν τιμωρίαν.
οἱ γὰρ θεοὶ οὐδὲν πρότερον ποιοῦσιν ἢ τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων τὴν διάνοιαν παράγουσι·
καὶ μοι δοκοῦσι τῶν ἀρχαίων τινὲσ ποιητῶν ὥσπερ χρησμοὺσ γράψαντεσ τοῖσ ἐπιγιγνομένοισ τάδε τὰ ἰαμβεῖα καταλιπεῖν· ὅταν γὰρ ὀργὴ δαιμόνων βλάπτῃ τινά, τοῦτ’ αὐτὸ πρῶτον, ἐξαφαιρεῖται φρενῶν τὸν νοῦν τὸν ἐσθλόν, εἰσ δὲ τὴν χείρω τρέπει γνώμην, ἵν’ εἰδῇ μηδὲν ὧν ἁμαρτάνει. τίσ γὰρ οὐ μέμνηται τῶν πρεσβυτέρων ἢ τῶν νεωτέρων οὐκ ἀκήκοε Καλλίστρατον, οὗ θάνατον ἡ πόλισ κατέγνω, τοῦτον φυγόντα καὶ τοῦ θεοῦ τοῦ ἐν Δελφοῖσ ἀκούσαντα ὅτι ἂν ἔλθῃ Ἀθήναζε τεύξεται τῶν νόμων, ἀφικόμενον καὶ ἐπὶ τὸν βωμὸν τῶν δώδεκα θεῶν καταφυγόντα, καὶ οὐδὲν ἧττον ὑπὸ τῆσ πόλεωσ ἀποθανόντα;
δικαίωσ· τὸ γὰρ τῶν νόμων τοῖσ ἠδικηκόσι τυχεῖν τιμωρία ἐστίν. ὁ δέ γε θεὸσ ὀρθῶσ ἀπέδωκε τοῖσ ἠδικημένοισ κολάσαι τὸν αἴτιον· δεινὸν γὰρ ἂν εἰή, εἰ ταὐτὰ σημεῖα τοῖσ εὐσεβέσι καὶ τοῖσ κακούργοισ φαίνοιτο. ἡγοῦμαι δ’ ἔγωγ’, ὦ ἄνδρεσ, τὴν τῶν θεῶν ἐπιμέλειαν πάσασ μὲν τὰσ ἀνθρωπίνασ πράξεισ ἐπισκοπεῖν, μάλιστα δὲ τὴν περὶ τοὺσ γονέασ καὶ τοὺσ τετελευτηκότασ καὶ τὴν πρὸσ αὑτοὺσ εὐσέβειαν, εἰκότωσ·
παρ’ ὧν γὰρ τὴν ἀρχὴν τοῦ ζῆν εἰλήφαμεν καὶ πλεῖστα ἀγαθὰ πεπόνθαμεν, εἰσ τούτουσ μὴ ὅτι ἁμαρτεῖν, ἀλλὰ μὴ εὐεργετοῦντασ τὸν αὑτῶν βίον καταναλῶσαι μέγιστον ἀσέβημά ἐστι. λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ’ ἁρμόσει καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖσ νεωτέροισ ἀκοῦσαι ἐκ τῆσ Αἴτνησ ῥύακα πυρὸσ γενέσθαι·
τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί <τε> τὴν ἄλλην χώραν, καὶ δὴ καὶ πρὸσ πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων. τοὺσ μὲν οὖν ἄλλουσ ὁρμῆσαι πρὸσ φυγὴν τὴν αὑτῶν σωτηρίαν ζητοῦντασ, ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων, ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον, ἀράμενον φέρειν. φορτίου δ’ οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸσ ἐγκατελήφθη.
ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον, ὅτι τοῖσ ἀνδράσι τοῖσ ἀγαθοῖσ εὐμενῶσ ἔχει. λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτουσ μόνουσ, ἀφ’ ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον· τοὺσ δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένουσ καὶ τοὺσ ἑαυτῶν γονέασ ἐγκαταλιπόντασ ἅπαντασ ἀπολέσθαι. ὥστε καὶ ὑμᾶσ δεῖν τὴν παρὰ <τῶν> θεῶν ἔχοντασ μαρτυρίαν ὁμογνωμόνωσ τοῦτον κολάζειν, τὸν ἅπασι τοῖσ μεγίστοισ ἀδικήμασιν ἔνοχον ὄντα κατὰ τὸ ἑαυτοῦ μέροσ.
τοὺσ μὲν γὰρ θεοὺσ τὰσ πατρίουσ τιμὰσ ἀπεστέρησε, τοὺσ δὲ γονέασ τοῖσ πολεμίοισ ἐγκατάλιπε, τοὺσ δὲ τετελευτηκότασ τῶν νομίμων οὐκ εἰάσε τυχεῖν. καίτοι σκέψασθε, ὦ ἄνδρεσ·
οὐ γὰρ ἀποστήσομαι τῶν παλαιῶν· ἐφ’ οἷσ γὰρ ἐκεῖνοι ποιοῦντεσ ἐφιλοτιμοῦντο, ταῦτα δικαίωσ ἂν ὑμεῖσ ἀκούσαντεσ ἀποδέχοισθε. φασὶ γὰρ Εὔμολπον τὸν Ποσειδῶνοσ καὶ Χιόνησ μετὰ Θρᾳκῶν ἐλθεῖν τῆσ χώρασ ταύτησ ἀμφισβητοῦντα, τυχεῖν δὲ κατ’ ἐκείνουσ τοὺσ χρόνουσ βασιλεύοντα Ἐρεχθέα, γυναῖκα ἔχοντα Πραξιθέαν τὴν Κηφισοῦ θυγατέρα. μεγάλου δὲ στρατοπέδου μέλλοντοσ αὐτοῖσ εἰσβάλλειν εἰσ τὴν χώραν, εἰσ Δελφοὺσ ἰὼν ἠρώτα τὸν θεὸν τί ποιῶν ἂν νίκην λάβοι παρὰ τῶν πολεμίων.
χρήσαντοσ δ’ αὐτῷ τοῦ θεοῦ, τὴν θυγατέρα εἰ θύσειε πρὸ τοῦ συμβαλεῖν τὼ στρατοπέδω, κρατήσειν τῶν πολεμίων, ὁ δὲ τῷ θεῷ πειθόμενοσ τοῦτ’ ἔπραξε, καὶ τοὺσ ἐπιστρατευομένουσ ἐκ τῆσ χώρασ ἐξέβαλε. διὸ καὶ δικαίωσ ἄν τισ Εὐριπίδην ἐπαινέσειεν, ὅτι τά τ’ ἄλλ’ ὢν ἀγαθὸσ ποιητὴσ καὶ τοῦτον τὸν μῦθον προείλετο ποιῆσαι, ἡγούμενοσ κάλλιστον ἂν γενέσθαι τοῖσ πολίταισ παράδειγμα τὰσ ἐκείνων πράξεισ, πρὸσ ἃσ ἀποβλέποντασ καὶ θεωροῦντασ συνεθίζεσθαι ταῖσ ψυχαῖσ τὸ τὴν πατρίδα φιλεῖν.
ἄξιον δ’, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, καὶ τῶν ἰαμβείων ἀκοῦσαι, ἃ πεποίηκε λέγουσαν τὴν μητέρα τῆσ παιδόσ. ὄψεσθε γὰρ ἐν αὐτοῖσ μεγαλοψυχίαν καὶ γενναιότητα ἀξίαν καὶ τῆσ πόλεωσ καὶ τοῦ γενέσθαι Κηφισοῦ θυγατέρα. Ῥῆσισ Εὐριπίδου τὰσ χάριτασ ὅστισ εὐγενῶσ χαρίζεται, ἥδιον ἐν βροτοῖσιν· οἳ δὲ δρῶσι μέν, χρόνῳ δὲ δρῶσι, δυσγενέστερον . . . ἐγὼ δὲ δώσω τὴν ἐμὴν παῖδα κτανεῖν. λογίζομαι δὲ πολλά· πρῶτα μὲν πόλιν οὐκ ἄν τιν’ ἄλλην τῆσδε βελτίω λαβεῖν· ᾗ πρῶτα μὲν λεὼσ οὐκ ἐπακτὸσ ἄλλοθεν, αὐτόχθονεσ δ’ ἔφυμεν· αἱ δ’ ἄλλαι πόλεισ πεσσῶν ὁμοίαισ διαφοραῖσ ἐκτισμέναι ἄλλαι παρ’ ἄλλων εἰσὶν εἰσαγώγιμοι. ὅστισ δ’ ἀπ’ ἄλλησ πόλεοσ οἰκήσῃ πόλιν, ἁρμὸσ πονηρὸσ ὥσπερ ἐν ξύλῳ παγείσ, λόγῳ πολίτησ ἐστί, τοῖσ δ’ ἔργοισιν οὔ. ἔπειτα τέκνα τοῦδ’ ἕκατι τίκτομεν, ὡσ θεῶν τε βωμοὺσ πατρίδα τε ῥυώμεθα. πόλεωσ δ’ ἁπάσησ τοὔνομ’ ἕν, πολλοὶ δέ νιν ναίουσι· τούτουσ πῶσ διαφθεῖραί με χρή, ἐξὸν πρὸ πάντων μίαν ὑπερδοῦναι θανεῖν; εἴπερ γὰρ ἀριθμὸν οἶδα καὶ τοὐλάσσονοσ τὸ μεῖζον οὑνὸσ οἶκοσ οὐ πλεῖον σθένει πταίσασ ἁπάσησ πόλεοσ, οὐδ’ ἴσον φέρει. εἰ δ’ ἦν ἐν οἴκοισ ἀντὶ θηλειῶν στάχυσ ἄρσην, πόλιν δὲ πολεμία κατεῖχε φλόξ, οὐκ ἄν νιν ἐξέπεμπον εἰσ μάχην δορόσ, θάνατον προταρβοῦσ’; ἀλλ’. ἔμοιγ’ εἰή τέκνα, <ἃ> καὶ μάχοιτο καὶ μετ’ ἀνδράσιν πρέποι, μὴ σχήματ’ ἄλλωσ ἐν πόλει πεφυκότα. τὰ μητέρων δὲ δάκρυ’ ὅταν πέμπῃ τέκνα, πολλοὺσ ἐθήλυν’ εἰσ μάχην ὁρμωμένουσ. μισῶ γυναῖκασ αἵτινεσ πρὸ τοῦ καλοῦ ζῆν παῖδασ εἵλοντ’ ἢ παρῄνεσαν κακά. καὶ μὴν θανόντεσ γ’ ἐν μάχῃ πολλῶν μέτα τύμβον τε κοινὸν ἔλαχον εὔκλειάν τ’ ἴσην· τῇ μιῇ δὲ παιδὶ στέφανοσ εἷσ μιᾷ μόνῃ πόλεωσ θανούσῃ τῆσδ’ ὕπερ δοθήσεται. καὶ τὴν τεκοῦσαν καὶ σὲ δύο θ’ ὁμοσπόρω σώσει· τί τούτων οὐχὶ δέξασθαι καλόν; τὴν οὐκ ἐμὴν πλὴν <ἢ> φύσει δώσω κόρην θῦσαι πρὸ γαίασ. εἰ γὰρ αἱρεθήσεται πόλισ, τί παίδων τῶν ἐμῶν μέτεστί μοι; οὐκοῦν ἅπαντα τοὔν γ’ ἐμοὶ σωθήσεται· ἄρξουσιν ἄλλοι, τήνδ’ ἐγὼ σώσω πόλιν. ἐκεῖνο δ’ οὗ τὸ πλεῖστον ἐν κοινῷ μέροσ, οὐκ ἔσθ’ ἑκούσησ τῆσ ἐμῆσ ψυχῆσ ἄτερ, προγόνων παλαιὰ θέσμι’ ὅστισ ἐκβαλεῖ· οὐδ’ ἀντ’ ἐλάασ χρυσέασ τε Γοργόνοσ τρίαιναν ὀρθὴν στᾶσαν ἐν πόλεωσ βάθροισ Εὔμολποσ οὐδὲ Θρῇξ ἀναστέψει λεὼσ στεφάνοισι, Παλλὰσ δ’ οὐδαμοῦ τιμήσεται. χρῆσθ’, ὦ πολῖται, τοῖσ ἐμοῖσ λοχεύμασιν, σῴζεσθε, νικᾶτ’· ἀντὶ γὰρ ψυχῆσ μιᾶσ οὐκ ἔσθ’ ὅπωσ οὐ τήνδ’ ἐγὼ σώσω πόλιν. ὦ πατρίσ, εἴθε πάντεσ οἳ ναίουσί σε οὕτω φιλοῖεν ὡσ ἐγώ· καὶ ῥᾳδίωσ οἰκοῖμεν ἄν σε, κοὐδὲν ἂν πάσχοισ κακόν. ταῦτα, ὦ ἄνδρεσ, τοὺσ πατέρασ ὑμῶν ἐπαίδευε.
φύσει γὰρ οὐσῶν φιλοτέκνων πασῶν τῶν γυναικῶν, ταύτην ἐποίησε τὴν πατρίδα μᾶλλον τῶν παίδων φιλοῦσαν, ἐνδεικνύμενοσ ὅτι εἴπερ αἱ γυναῖκεσ τοῦτο τολμήσουσι ποιεῖν, τούσ γ’ ἄνδρασ ἀνυπέρβλητόν τινα δεῖ τὴν εὔνοιαν ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ ἔχειν, καὶ μὴ φεύγειν αὐτὴν ἐγκαταλιπόντασ μηδὲ καταισχύνειν πρὸσ ἅπαντασ τοὺσ Ἕλληνασ, ὥσπερ Λεωκράτησ. βούλομαι δ’ ὑμῖν καὶ τὸν Ὅμηρον παρασχέσθαι ἐπαινῶν.
οὕτω γὰρ ὑπέλαβον ὑμῶν οἱ πατέρεσ σπουδαῖον εἶναι ποιητὴν ὥστε νόμον ἔθεντο καθ’ ἑκάστην πεντετηρίδα τῶν Παναθηναίων μόνου τῶν ἄλλων ποιητῶν ῥαψῳδεῖσθαι τὰ ἔπη, ἐπίδειξιν ποιούμενοι πρὸσ τοὺσ Ἕλληνασ ὅτι τὰ κάλλιστα τῶν ἔργων προῃροῦντο. εἰκότωσ· οἱ μὲν γὰρ νόμοι διὰ τὴν συντομίαν οὐ διδάσκουσιν ἀλλ’ ἐπιτάττουσιν ἃ δεῖ ποιεῖν, οἱ δὲ ποιηταὶ μιμούμενοι τὸν ἀνθρώπινον βίον, τὰ κάλλιστα τῶν ἔργων ἐκλεξάμενοι, μετὰ λόγου καὶ ἀποδείξεωσ τοὺσ ἀνθρώπουσ συμπείθουσιν. Ἕκτωρ γὰρ τοῖσ Τρωσὶ παρακελευόμενοσ ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ τάδ’ εἴρηκεν·
ἀλλὰ μάχεσθ’ ἐπὶ νηυσὶ διαμπερέσ. ὃσ δέ κεν ὑμέων βλήμενοσ ἠὲ τυπεὶσ θάνατον καὶ πότμον ἐπίσπῃ, τεθνάτω. οὔ οἱ ἀεικὲσ ἀμυνομένῳ περὶ πάτρησ τεθνάμεν· ἀλλ’ ἄλοχόσ τε σόη καὶ νήπια τέκνα, καὶ κλῆροσ καὶ οἶκοσ ἀκήρατοσ, εἴ κεν Ἀχαιοὶ οἴχωνται σὺν νηυσὶ φίλην ἐσ πατρίδα γαῖαν. τούτων τῶν ἐπῶν ἀκούοντεσ, ὦ ἄνδρεσ, οἱ πρόγονοι ὑμῶν καὶ τὰ τοιαῦτα τῶν ἔργων ζηλοῦντεσ οὕτωσ ἔσχον πρὸσ ἀρετὴν ὥστ’ οὐ μόνον ὑπὲρ τῆσ αὑτῶν πατρίδοσ, ἀλλὰ καὶ πάσησ <τῆσ> Ἑλλάδοσ ὡσ κοινῆσ ἤθελον ἀποθνῄσκειν.
οἱ γοῦν ἐν Μαραθῶνι παραταξάμενοι τοῖσ βαρβάροισ τὸν ἐξ ἁπάσησ τῆσ Ἀσίασ στόλον ἐκράτησαν, τοῖσ ἰδίοισ κινδύνοισ κοινὴν ἄδειαν ἅπασι τοῖσ Ἕλλησι κτώμενοι, οὐκ ἐπὶ τῇ δόξῃ μέγα φρονοῦντεσ ἀλλ’ ἐπὶ τῷ ταύτησ ἄξια πράττειν, τῶν μὲν Ἑλλήνων προστάτασ, τῶν δὲ βαρβάρων δεσπότασ ἑαυτοὺσ καθιστάντεσ· οὐ γὰρ λόγῳ τὴν ἀρετὴν ἐπετήδευον ἀλλ’ ἔργῳ πᾶσιν ἐνεδείκνυντο. τοιγαροῦν οὕτωσ ἦσαν ἄνδρεσ σπουδαῖοι καὶ κοινῇ καὶ ἰδίᾳ οἱ τότε τὴν πόλιν οἰκοῦντεσ ὥστε τοῖσ ἀνδρειοτάτοισ Λακεδαιμονίοισ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν χρόνοισ πολεμοῦσι πρὸσ Μεσσηνίουσ ἀνεῖλεν ὁ θεόσ, παρ’ ἡμῶν ἡγεμόνα λαβεῖν καὶ νικήσειν τοὺσ ἐναντίουσ.
καίτοι εἰ τοῖν ἀφ’ Ἡρακλέουσ γεγενημένοιν, οἳ ἀεὶ βασιλεύουσιν ἐν Σπάρτῃ, τοὺσ παρ’ ἡμῶν ἡγεμόνασ ἀμείνουσ ὁ θεὸσ ἔκρινε, πῶσ οὐκ ἀνυπέρβλητον χρὴ τὴν ἐκείνων ἀρετὴν νομίζειν; τίσ γὰρ οὐκ οἶδε τῶν Ἑλλήνων ὅτι Τυρταῖον στρατηγὸν ἔλαβον παρὰ τῆσ πόλεωσ, μεθ’ οὗ καὶ τῶν πολεμίων ἐκράτησαν καὶ τὴν περὶ τοὺσ νέουσ ἐπιμέλειαν συνετάξαντο, οὐ μόνον εἰσ τὸν παρόντα κίνδυνον ἀλλ’ εἰσ ἅπαντα τὸν αἰῶνα βουλευσάμενοι καλῶσ;
κατέλιπε γὰρ αὐτοῖσ ἐλεγεῖα ποιήσασ, ὧν ἀκούοντεσ παιδεύονται πρὸσ ἀνδρείαν· καὶ περὶ τοὺσ ἄλλουσ ποιητὰσ οὐδένα λόγον ἔχοντεσ περὶ τούτου οὕτω σφόδρα ἐσπουδάκασιν ὥστε νόμον ἔθεντο, ὅταν ἐν τοῖσ ὅπλοισ ἐξεστρατευμένοι ὦσι, καλεῖν ἐπὶ τὴν τοῦ βασιλέωσ σκηνὴν ἀκουσομένουσ τῶν Τυρταίου ποιημάτων ἅπαντασ, νομίζοντεσ οὕτωσ ἂν αὐτοὺσ μάλιστα πρὸ τῆσ πατρίδοσ ἐθέλειν ἀποθνῄσκειν.
χρήσιμον δ’ ἐστὶ καὶ τούτων ἀκοῦσαι τῶν ἐλεγείων, ἵν’ ἐπίστησθε οἱᾶ ποιοῦντεσ εὐδοκίμουν παρ’ ἐκείνοισ. τεθνάμεναι γὰρ καλὸν ἐνὶ προμάχοισι πεσόντα ἄνδρ’ ἀγαθόν, περὶ ᾗ πατρίδι μαρνάμενον. τὴν δ’ αὐτοῦ προλιπόντα πόλιν καὶ πίονασ ἀγροὺσ πτωχεύειν πάντων ἔστ’ ἀνιηρότατον, πλαζόμενον σὺν μητρὶ φίλῃ καὶ πατρὶ γέροντι παισί τε σὺν μικροῖσ κουριδίῃ τ’ ἀλόχῳ. ἐχθρὸσ μὲν γὰρ τοῖσι μετέσσεται, οὕσ κεν ἵκηται χρημοσύνῃ τ’ εἴκων καὶ στυγερῇ πενίῃ, αἰσχύνει δὲ γένοσ, κατὰ δ’ ἀγλαὸν εἶδοσ ἐλέγχει, πᾶσα δ’ ἀτιμίη καὶ κακότησ ἕπεται. εἰ δ’ οὕτωσ ἀνδρόσ τοι ἀλωμένου οὐδεμί’ ὤρη γίγνεται οὐδ’ αἰδώσ, οὔτ’ ὀπίσω γένεοσ, θυμῷ γῆσ περὶ τῆσδε μαχώμεθα, καὶ περὶ παίδων θνῄσκωμεν ψυχέων μηκέτι φειδόμενοι. ὦ νέοι, ἀλλὰ μάχεσθε παρ’ ἀλλήλοισι μένοντεσ, μηδὲ φυγῆσ αἰσχρῆσ ἄρχετε μηδὲ φόβου, ἀλλὰ μέγαν ποιεῖσθε καὶ ἄλκιμον ἐν φρεσὶ θυμόν, μηδὲ φιλοψυχεῖτ’ ἀνδράσι μαρνάμενοι· τοὺσ δὲ παλαιοτέρουσ, ὧν οὐκέτι γούνατ’ ἐλαφρά, μὴ καταλείποντεσ φεύγετε, τοὺσ γεραιούσ. αἰσχρὸν γὰρ δὴ τοῦτο, μετὰ προμάχοισι πεσόντα κεῖσθαι πρόσθε νέων ἄνδρα παλαιότερον, ἤδη λευκὸν ἔχοντα κάρη πολιόν τε γένειον, θυμὸν ἀποπνείοντ’ ἄλκιμον ἐν κονίῃ, αἱματόεντ’ αἰδοῖα φίλαισ ἐν χερσὶν ἔχοντα αἰσχρὰ τά γ’ ὀφθαλμοῖσ καὶ νεμεσητὸν ἰδεῖν καὶ χρόα γυμνωθέντα. νέοισι δὲ πάντ’ ἐπέοικεν, ὄφρ’ ἐρατῆσ ἥβησ ἀγλαὸν ἄνθοσ ἔχῃ· ἀνδράσι μὲν θηητὸσ ἰδεῖν, ἐρατὸσ δὲ γυναιξὶν ζωὸσ ἐών, καλὸσ δ’ ἐν προμάχοισι πεσών. ἀλλά τισ εὖ διαβὰσ μενέτω ποσὶν ἀμφοτέροισιν στηριχθεὶσ ἐπὶ γῆσ, χεῖλοσ ὀδοῦσι δακών. καλά γ’, ὦ ἄνδρεσ, καὶ χρήσιμα τοῖσ βουλομένοισ προσέχειν.
οὕτω τοίνυν εἶχον πρὸσ ἀνδρείαν οἱ τούτων ἀκούοντεσ ὥστε πρὸσ τὴν πόλιν ἡμῶν περὶ τῆσ ἡγεμονίασ ἀμφισβητεῖν, εἰκότωσ· τὰ γὰρ κάλλιστα τῶν ἔργων ἀμφοτέροισ ἦν κατειργασμένα. οἱ μὲν γὰρ πρόγονοι τοὺσ βαρβάρουσ ἐνίκησαν, οἳ πρῶτοι τῆσ Ἀττικῆσ ἐπέβησαν, καὶ καταφανῆ ἐποίησαν τὴν ἀνδρείαν τοῦ πλούτου καὶ τὴν ἀρετὴν τοῦ πλήθουσ περιγιγνομένην· Λακεδαιμόνιοι δ’ ἐν Θερμοπύλαισ παραταξάμενοι ταῖσ μὲν τύχαισ οὐχ ὁμοίαισ ἐχρήσαντο, τῇ δ’ ἀνδρείᾳ πολὺ πάντων διήνεγκαν. τοιγαροῦν ἐπὶ τοῖσ ἠρίοισ μαρτύρια ἔστιν ἰδεῖν τῆσ ἀρετῆσ αὐτῶν ἀναγεγραμμένα ἀληθῆ πρὸσ ἅπαντασ τοὺσ Ἕλληνασ, ἐκείνοισ μέν·
ὦ ξεῖν’, ἄγγειλον Λακεδαιμονίοισ ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖσ κείνων πειθόμενοι νομίμοισ, τοῖσ δ’ ὑμετέροισ προγόνοισ· Ἑλλήνων προμαχοῦντεσ Ἀθηναῖοι Μαραθῶνι χρυσοφόρων Μήδων ἐστόρεσαν δύναμιν. ταῦτα, ὦ Ἀθηναῖοι, καὶ μνημονεύεσθαι καλὰ καὶ τοῖσ πράξασιν ἔπαινοσ καὶ τῇ πόλει δόξα ἀείμνηστοσ.
ἀλλ’ οὐχ ὃ Λεωκράτησ πεποίηκεν, ἀλλ’ ἑκὼν τὴν ἐξ ἅπαντοσ τοῦ αἰῶνοσ συνηθροισμένην τῇ πόλει δόξαν κατῄσχυνεν. ἐὰν μὲν οὖν αὐτὸν ἀποκτείνητε, δόξετε πᾶσι τοῖσ Ἕλλησι καὶ ὑμεῖσ τὰ τοιαῦτα τῶν ἔργων μισεῖν· εἰ δὲ μή, καὶ τοὺσ προγόνουσ τῆσ παλαιᾶσ δόξησ ἀποστερήσετε καὶ τοὺσ ἄλλουσ πολίτασ μεγάλα βλάψετε. οἱ γὰρ ἐκείνουσ μὴ θαυμάζοντεσ τοῦτον πειράσονται μιμεῖσθαι, νομίζοντεσ ἐκεῖνα μὲν παρὰ τοῖσ παλαιοῖσ εὐδοκιμεῖν, παρ’ ὑμῖν δ’ ἀναίδειαν καὶ προδοσίαν καὶ δειλίαν κεκρίσθαι κάλλιστον. εἰ <δὲ> μὴ δύνασθε ὑπ’ ἐμοῦ διδαχθῆναι ὃν τρόπον δεῖ πρὸσ τοὺσ τοιούτουσ ἔχειν, σκέψασθε ἐκείνουσ τίνα τρόπον ἐλάμβανον παρ’ αὐτῶν τὴν τιμωρίαν·
ὥσπερ γὰρ τὰ καλὰ τῶν ἔργων ἠπίσταντο ἐπιτηδεύειν, οὕτω καὶ τὰ πονηρὰ προῃροῦντο κολάζειν. ἐκεῖνοι γάρ, ὦ ἄνδρεσ, θεωρήσατε ὡσ ὠργίζοντο τοῖσ προδόταισ καὶ κοινοὺσ ἐχθροὺσ ἐνόμιζον εἶναι τῆσ πόλεωσ. Φρυνίχου γὰρ ἀποσφαγέντοσ νύκτωρ παρὰ τὴν κρήνην τὴν ἐν τοῖσ οἰσύοισ ὑπὸ Ἀπολλοδώρου καὶ Θρασυβούλου, καὶ τούτων ληφθέντων καὶ εἰσ τὸ δεσμωτήριον ἀποτεθέντων ὑπὸ τῶν τοῦ Φρυνίχου φίλων, αἰσθόμενοσ ὁ δῆμοσ τὸ γεγονὸσ τούσ τε εἱρχθέντασ ἐξήγαγε, καὶ βασάνων γενομένων ἀνέκρινε, καὶ ζητῶν τὸ πρᾶγμα εὑρ͂ε τὸν μὲν Φρύνιχον προδιδόντα τὴν πόλιν, τοὺσ δ’ ἀποκτείναντασ αὐτὸν ἀδίκωσ εἱρχθέντασ·
καὶ ψηφίζεται ὁ δῆμοσ Κριτίου εἰπόντοσ τὸν μὲν νεκρὸν κρίνειν προδοσίασ, κἂν δόξῃ προδότησ ὢν ἐν τῇ χώρᾳ τεθάφθαι, τά τε ὀστᾶ αὐτοῦ ἀνορύξαι καὶ ἐξορίσαι ἔξω τῆσ Ἀττικῆσ, ὅπωσ ἂν μὴ κέηται ἐν τῇ χώρᾳ μηδὲ τὰ ὀστᾶ τοῦ τὴν χώραν καὶ τὴν πόλιν προδιδόντοσ.
ἐψηφίσαντο δὲ καὶ ἐὰν ἀπολογῶνταί τινεσ ὑπὲρ τοῦ τετελευτηκότοσ, ἐὰν ἁλῷ ὁ τεθνηκώσ, ἐνόχουσ εἶναι καὶ τούτουσ τοῖσ αὐτοῖσ ἐπιτιμίοισ· οὕτωσ οὐδὲ βοηθεῖν τοῖσ τοὺσ ἄλλουσ ἐγκαταλείπουσιν ἡγοῦντο δίκαιον εἶναι, ἀλλ’ ὁμοίωσ ἂν προδοῦναι τὴν πόλιν καὶ τὸν διασῴζοντα τὸν προδότην.
τοιγαροῦν οὕτω μισοῦντεσ τοὺσ ἀδικοῦντασ καὶ τὰ τοιαῦτα κατ’ αὐτῶν ψηφιζόμενοι ἀσφαλῶσ ἐκ τῶν κινδύνων ἀπηλλάττοντο. λαβὲ δ’ αὐτοῖσ τὸ ψήφισμα, γραμματεῦ, καὶ ἀνάγνωθι. Ψήφισμα ἀκούετε, ὦ ἄνδρεσ, τούτου τοῦ ψηφίσματοσ. ἔπειτα ἐκεῖνοι μὲν τὰ τοῦ προδότου ὀστᾶ ἀνορύξαντεσ ἐκ τῆσ Ἀττικῆσ ἐξώρισαν καὶ τοὺσ ἀπολογουμένουσ ὑπὲρ αὐτοῦ Ἀρίσταρχον καὶ Ἀλεξικλέα ἀπέκτειναν καὶ οὐδ’ ἐν τῇ χώρᾳ ταφῆναι ἐπέτρεψαν·
ὑμεῖσ δ’ αὐτὸ τὸ σῶμα τὸ προδεδωκὸσ τὴν πόλιν ζῶν καὶ ὑποχείριον ἔχοντεσ τῇ ψήφῳ, ἀτιμώρητον ἐάσετε; καὶ τοσοῦτόν γ’ ἔσεσθε τῶν προγόνων χείρουσ ὅσον ἐκεῖνοι μὲν τοὺσ λόγῳ μόνον τῷ προδότῃ βοηθήσαντασ ταῖσ ἐσχάταισ τιμωρίαισ μετῆλθον, ὑμεῖσ δὲ αὐτὸν τὸν ἔργῳ καὶ οὐ λόγῳ τὸν δῆμον ἐγκαταλιπόντα ὡσ οὐδὲν ἀδικοῦντα ἀφήσετε;
μὴ δῆτα, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, <οὔτε γὰρ ὅσιον> ὑμῖν οὔτε πάτριον, ἀναξίωσ ὑμῶν αὐτῶν ψηφίζεσθε. καὶ γὰρ εἰ μὲν ἕν τι τοιοῦτον γεγονὸσ ἦν ψήφισμα, εἶχεν ἄν τισ εἰπεῖν ὡσ δι’ ὀργὴν μᾶλλον ἢ δι’ ἀλήθειαν ἐποιήσαντο· ὅταν δὲ παρὰ πάντων ὁμοίωσ εἰληφότεσ ὦσι τὴν αὐτὴν τιμωρίαν, πῶσ οὐκ εὔδηλον ὅτι φύσει πᾶσι τοῖσ τοιούτοισ ἔργοισ ἐπολέμουν; ἵππαρχον γὰρ τὸν Χάρμου, οὐχ ὑπομείναντα τὴν περὶ τῆσ προδοσίασ ἐν τῷ δήμῳ κρίσιν ἀλλ’ ἔρημον τὸν ἀγῶνα ἐάσαντα, θανάτῳ τοῦτον ζημιώσαντεσ, ἐπειδὴ τῆσ ἀδικίασ οὐκ ἔλαβον τὸ σῶμα ὅμηρον, τὴν εἰκόνα αὐτοῦ ἐξ ἀκροπόλεωσ καθελόντεσ καὶ συγχωνεύσαντεσ καὶ ποιήσαντεσ στήλην, ἐψηφίσαντο εἰσ ταύτην ἀναγράφειν τοὺσ ἀλιτηρίουσ καὶ τοὺσ προδότασ·
καὶ αὐτὸσ ὁ Ἵππαρχοσ ἐν ταύτῃ τῇ στήλῃ ἀναγέγραπται, καὶ οἱ ἄλλοι δὲ προδόται. καί μοι λαβὲ πρῶτον μὲν τὸ ψήφισμα, καθ’ ὃ ἡ εἰκὼν τοῦ Ἱππάρχου τοῦ προδότου ἐξ ἀκροπόλεωσ καθῃρέθη, ἔπειτα τῆσ στήλησ τὸ ὑπόγραμμα καὶ τοὺσ ὕστερον προσαναγραφέντασ προδότασ εἰσ ταύτην τὴν στήλην, καὶ ἀναγίγνωσκε, γραμματεῦ.
Ψήφισμα καὶ Ὑπόγραμμα τῆσ Στήλησ τί δοκοῦσιν ὑμῖν, ὦ ἄνδρεσ; ἆρά γ’ ὁμοίωσ ὑμῖν περὶ τῶν ἀδικούντων γιγνώσκειν, καὶ οὐκ, ἐπειδὴ καὶ τὸ σῶμα οὐκ ἐδύναντο ὑποχείριον τοῦ προδότου λαβεῖν, τὸ μνημεῖον τοῦ προδότου ἀνελόντεσ ταῖσ ἐνδεχομέναισ τιμωρίαισ ἐκόλασαν;
οὐχ ὅπωσ τὸν χαλκοῦν ἀνδριάντα συγχωνεύσειαν, ἀλλ’ ἵνα τοῖσ ἐπιγιγνομένοισ παράδειγμα εἰσ τὸν λοιπὸν χρόνον ὡσ εἶχον πρὸσ τοὺσ προδότασ καταλίποιεν. λαβὲ δ’ αὐτοῖσ καὶ τὸ ἕτερον ψήφισμα <τὸ> περὶ τῶν εἰσ Δεκέλειαν μεταστάντων, ὅτε ὁ δῆμοσ ὑπὸ Λακεδαιμονίων ἐπολιορκεῖτο, ὅπωσ εἰδῶσιν ὅτι περὶ τῶν προδοτῶν οἱ πρόγονοι ὁμοίασ καὶ ἀκολούθουσ ἀλλήλαισ τὰσ τιμωρίασ ἐποιοῦντο.
ἀναγίγνωσκε, γραμματεῦ. Ψήφισμα ἀκούετε, ὦ ἄνδρεσ, καὶ τούτου τοῦ ψηφίσματοσ, ὅτι τῶν ἐν τῷ πολέμῳ μεταστάντων εἰσ Δεκέλειαν κατέγνωσαν, καὶ ἐψηφίσαντο, ἐάν τισ αὐτῶν ἐπανιὼν ἁλίσκηται, ἀπαγαγεῖν Ἀθηναίων τὸν βουλόμενον πρὸσ τοὺσ θεσμοθέτασ, παραλαβόντασ δὲ παραδοῦναι τῷ ἐπὶ τοῦ ὀρύγματοσ. ἔπειτα ἐκεῖνοι μὲν τοὺσ ἐν αὐτῇ τῇ χώρᾳ μεταστάντασ οὕτωσ ἐκόλαζον, ὑμεῖσ δὲ τὸν ἐκ τῆσ πόλεωσ καὶ τῆσ χώρασ ἐν τῷ πολέμῳ φυγόντα εἰσ Ῥόδον καὶ προδόντα τὸν δῆμον οὐκ ἀποκτενεῖτε;
πῶσ οὖν δόξετε ἀπόγονοι εἶναι ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν; ἄξιον τοίνυν ἀκοῦσαι καὶ <τοῦ> περὶ τοῦ ἐν Σαλαμῖνι τελευτήσαντοσ γενομένου ψηφίσματοσ, ὃν ἡ βουλή, ὅτι λόγῳ μόνον ἐνεχείρει προδιδόναι τὴν πόλιν, περιελομένη τοὺσ στεφάνουσ αὐτοχειρὶ ἀπέκτεινεν.
γενναῖον δ’, ὦ ἄνδρεσ, τὸ ψήφισμα καὶ ἄξιον τῶν ὑμετέρων προγόνων, δικαίωσ· εὐγενεῖσ γὰρ οὐ μόνον τὰσ ψυχὰσ ἀλλὰ καὶ τὰσ τῶν ἀδικούντων τιμωρίασ ἐκέκτηντο. Ψήφισμα τί οὖν, ὦ ἄνδρεσ; ἆρά γ’ ὑμῖν δοκεῖ βουλομένοισ μιμεῖσθαι τοὺσ προγόνουσ πάτριον εἶναι Λεωκράτην μὴ οὐκ ἀποκτεῖναι;
ὁπότε γὰρ ἐκεῖνοι ἀνάστατον τὴν πόλιν οὖσαν τὸν λόγῳ μόνον προδιδόντα οὕτωσ ἀπέκτειναν, τί ὑμᾶσ προσήκει τὸν ἔργῳ καὶ οὐ λόγῳ τὴν οἰκουμένην ἐκλιπόντα ποιῆσαι; ἆρ’ οὐχ ὑπερβαλέσθαι ἐκείνουσ ταῖσ τιμωρίαισ; καὶ ὅτ’ ἐκεῖνοι τοὺσ ἐπιχειρήσαντασ τῆσ παρὰ τοῦ δήμου σωτηρίασ ἀποστερεῖν οὕτωσ ἐκόλασαν, τί ὑμᾶσ προσήκει τὸν αὐτοῦ τοῦ δήμου τὴν σωτηρίαν προδόντα ποιῆσαι; καὶ ὅτε ὑπὲρ τῆσ δόξησ ἐκεῖνοι τοὺσ αἰτίουσ ἐτιμωροῦντο, τί ὑμᾶσ ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ προσήκει ποιεῖν; ἱκανὰ μὲν οὖν καὶ ταῦτα τὴν τῶν προγόνων γνῶναι διάνοιαν, ὡσ εἶχον πρὸσ τοὺσ παρανομοῦντασ εἰσ τὴν πόλιν·
οὐ μὴν ἀλλ’ ἔτι βούλομαι τῆσ στήλησ ἀκοῦσαι ὑμᾶσ τῆσ ἐν τῷ βουλευτηρίῳ περὶ τῶν προδοτῶν καὶ τῶν τὸν δῆμον καταλυόντων· τὸ γὰρ μετὰ πολλῶν παραδειγμάτων διδάσκειν ῥᾳδίαν ὑμῖν τὴν κρίσιν καθίστησι. μετὰ γὰρ τοὺσ τριάκοντα οἱ πατέρεσ ὑμῶν, πεπονθότεσ ὑπὸ τῶν πολιτῶν οἱᾶ οὐδεὶσ πώποτε τῶν Ἑλλήνων ἠξίωσε, καὶ μόλισ εἰσ τὴν ἑαυτῶν κατεληλυθότεσ, ἁπάσασ τὰσ ὁδοὺσ τῶν ἀδικημάτων ἐνέφραξαν, πεπειραμένοι καὶ εἰδότεσ τὰσ ἀρχὰσ καὶ τὰσ ἐφόδουσ τῶν τὸν δῆμον προδιδόντων. ἐψηφίσαντο γὰρ καὶ ὤμοσαν, ἐάν τισ τυραννίδι ἐπιτιθῆται ἢ τὴν πόλιν προδιδῷ ἢ τὸν δῆμον καταλύῃ, τὸν αἰσθανόμενον καθαρὸν εἶναι ἀποκτείναντα, καὶ κρεῖττον ἔδοξεν αὐτοῖσ τοὺσ τὴν αἰτίαν ἔχοντασ τεθνάναι μᾶλλον ἢ πειραθέντασ μετὰ ἀληθείασ αὐτοὺσ δουλεύειν·
ἀρχὴν γὰρ οὕτωσ ᾤοντο δεῖν ζῆν τοὺσ πολίτασ, ὥστε μηδ’ εἰσ ὑποψίαν ἐλθεῖν μηδένα τούτων τῶν ἀδικημάτων. καὶ μοι λαβὲ τὸ ψήφισμα. Ψήφισμα ταῦτα, ὦ ἄνδρεσ, ἔγραψαν εἰσ τὴν στήλην, κα ταύτην ἔστησαν εἰσ τὸ βουλευτήριον, ὑπόμνημα τοῖσ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν συνιοῦσι καὶ βουλευομένοισ ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ, ὡσ δεῖ πρὸσ τοὺσ τοιούτουσ ἔχειν. καὶ διὰ τοῦτο ἄν τισ αἴσθηται μόνον μέλλοντασ αὐτοὺσ τούτων τι ποιεῖν, ἀποκτενεῖν συνώμοσαν, εἰκότωσ·
τῶν μὲν γὰρ ἄλλων ἀδικημάτων ὑστέρασ δεῖ τετάχθαι τὰσ τιμωρίασ, προδοσίασ δὲ καὶ δήμου καταλύσεωσ προτέρασ. εἰ γὰρ προήσεσθε τοῦτον τὸν καιρόν, ἐν ᾧ μέλλουσιν ἐκεῖνοι κατὰ τῆσ πατρίδοσ φαῦλόν τι πράττειν, οὐκ ἔστιν ὑμῖν μετὰ ταῦτα δίκην παρ’ αὐτῶν ἀδικούντων λαβεῖν· κρείττουσ γὰρ ἤδη γίγνονται τῆσ παρὰ τῶν ἀδικουμένων τιμωρίασ. ἐνθυμεῖσθε τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ, τῆσ προνοίασ ταύτησ καὶ τῶν ἔργων ἀξίωσ, καὶ μὴ ἐπιλανθάνεσθε ἐν τῇ ψήφῳ οἱών ἀνδρῶν ἔκγονοί ἐστε, ἀλλὰ παρακελεύεσθε ὑμῖν αὐτοῖσ, ὅπωσ ὅμοια ἐκείνοισ καὶ ἀκόλουθα ἐν τῇ τήμερον ἡμέρᾳ ἐψηφισμένοι ἐκ τοῦ δικαστηρίου ἐξίητε.
ὑπομνήματα δ’ ἔχετε καὶ παραδείγματα τῆσ ἐκείνων τιμωρίασ τὰ ἐν τοῖσ περὶ τῶν ἀδικούντων ψηφίσμασιν ὡρισμένα· διομωμόκατε δ’ ἐν τῷ ψηφίσματι τῷ Δημοφάντου κτενεῖν τὸν τὴν πατρίδα προδιδόντα καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ καὶ χειρὶ καὶ ψήφῳ. μὴ γὰρ οἰέσθε τῶν μὲν οὐσιῶν, ἃσ ἄν οἱ πρόγονοι καταλίπωσι, κληρονόμοι εἶναι, τῶν δ’ ὁρ́κων καὶ τῆσ πίστεωσ, ἣν δόντεσ οἱ πατέρεσ ὑμῶν ὅμηρον τοῖσ θεοῖσ τῆσ κοινῆσ εὐδαιμονίασ τῆσ πόλεωσ μετεῖχον, ταύτησ δὲ μὴ κληρονομεῖν. οὐ μόνον τοίνυν ἡ πόλισ ὑμῶν οὕτωσ ἔσχε πρὸσ τοὺσ προδιδόντασ ἀλλὰ καὶ Λακεδαιμόνιοι.
Καὶ μή μοι ἀχθεσθῆτε, ὦ ἄνδρεσ, εἰ πολλάκισ μέμνημαι τῶν ἀνδρῶν τούτων· καλὸν γάρ ἐστ’ ἐκ πόλεωσ εὐνομουμένησ περὶ τῶν δικαίων παραδείγματα λαμβάνειν, ἵν’ ἀσφαλέστερον ἕκαστοσ ὑμῶν τὴν δικαίαν καὶ τὴν εὐόρκον ψῆφον θῆται. Παυσανίαν γὰρ τὸν βασιλέα αὐτῶν προδιδόντα τῷ Πέρσῃ τὴν Ἑλλάδα λαβόντεσ, ἐπειδὴ ἔφθασε καταφυγὼν εἰσ τὸ τῆσ Χαλκιοίκου ἱερόν, τὴν θύραν ἀποικοδομήσαντεσ, καὶ τὴν ὀροφὴν ἀποσκευάσαντεσ, καὶ κύκλῳ περιστρατοπεδεύσαντεσ, οὐ πρότερον ἀπῆλθον πρὶν ἢ τῷ λιμῷ ἀπέκτειναν, καὶ πᾶσιν ἐπίσημον ἐποίησαν τὴν τιμωρίαν, ὅτι οὐδ’ αἱ παρὰ τῶν θεῶν ἐπικουρίαι τοῖσ προδόταισ βοηθοῦσιν, εἰκότωσ· οὐδὲν γὰρ πρότερον ἀδικοῦσιν ἢ περὶ τοὺσ θεοὺσ ἀσεβοῦσι τῶν πατρίων νομίμων αὐτοὺσ ἀποστεροῦντεσ.
μέγιστον δὲ τῶν ἐκεῖ γεγενημένων τεκμήριόν ἐστιν ὃ μέλλω λέγειν· νόμον γὰρ ἔθεντο περὶ ἁπάντων τῶν μὴ ’θελόντων ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ κινδυνεύειν, διαρρήδην λέγοντα ἀποθνῄσκειν, εἰσ αὐτὸ τοῦτο τὴν τιμωρίαν τάξαντεσ, εἰσ ὃ μάλιστα φοβούμενοι τυγχάνουσι, καὶ τὴν ἐκ τοῦ πολέμου σωτηρίαν ὑπεύθυνον ἐποίησαν κινδύνῳ μετ’ αἰσχύνησ. ἵνα δ’ εἰδῆτε ὅτι οὐ λόγον ἀναπόδεικτον εἴρηκα, ἀλλὰ μετ’ ἀληθείασ παραδείγματα, φέρε αὐτοῖσ τὸν νόμον. Νόμοσ Λακεδαιμονίων ἐνθυμεῖσθε δὴ ὡσ καλὸσ ὁ νόμοσ, ὦ ἄνδρεσ, καὶ σύμφοροσ οὐ μόνον ἐκείνοισ ἀλλὰ καὶ τοῖσ ἄλλοισ ἀνθρώποισ. ὁ γὰρ παρὰ τῶν πολιτῶν φόβοσ ἰσχυρὸσ ὢν ἀναγκάσει τοὺσ πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ κινδύνουσ ὑπομένειν·
τίσ γὰρ ὁρῶν θανάτῳ ζημιούμενον τὸν προδότην ἐν τοῖσ κινδύνοισ ἐκλείψει τὴν πατρίδα; ἢ τίσ παρὰ τὸ συμφέρον τῆσ πόλεωσ φιλοψυχήσει, εἰδὼσ ὑποκειμένην αὑτῷ <ταύτην> τιμωρίαν; οὐδεμίαν γὰρ ἄλλην δεῖ ζημίαν εἶναι τῆσ δειλίασ ἢ θάνατον· εἰδότεσ γὰρ ὅτι δυοῖν κινδύνοιν ὑποκειμένοιν ἀναγκαῖον ἔσται θατέρου μετασχεῖν, πολὺ μᾶλλον αἱρήσονται τὸν πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ ἢ τὸν πρὸσ τοὺσ νόμουσ καὶ τοὺσ πολίτασ. τοσούτῳ δ’ ἂν δικαιότερον οὗτοσ ἀποθάνοι τῶν ἐκ τῶν στρατοπέδων φευγόντων, ὅσον οἱ μὲν εἰσ τὴν πόλιν ἥκουσιν ὡσ ὑπὲρ ταύτησ μαχούμενοι ἢ κοινῇ μετὰ τῶν ἄλλων πολιτῶν συνατυχήσοντεσ, οὑτοσὶ δ’ ἐκ τῆσ πατρίδοσ ἔφυγεν, ἰδίᾳ τὴν σωτηρίαν ποριζόμενοσ, οὐδ’ ὑπὲρ τῆσ ἰδίασ ἑστίασ ἀμύνεσθαι τολμήσασ, ἀλλὰ μόνοσ οὗτοσ τῶν πάντων ἀνθρώπων καὶ τὰ τῆσ φύσεωσ οἰκεῖα καὶ ἀναγκαῖα προδέδωκεν, ἃ καὶ τοῖσ ἀλόγοισ ζῴοισ μέγιστα καὶ σπουδαιότατα διείληπται.
τὰ γοῦν πετεινά, ἃ μάλιστα πέφυκε πρὸσ τάχοσ, ἔστιν ἰδεῖν ὑπὲρ τῆσ αὑτῶν νεοττιᾶσ ἐθέλοντα ἀποθνῄσκειν·
ὅθεν καὶ τῶν ποιητῶν τινεσ εἰρήκασιν· οὐδ’ ἀγρία γὰρ ὄρνισ, ἢν πλάσῃ δόμον, ἄλλην νεοσσοὺσ ἠξίωσεν ἐντεκεῖν. ἀλλὰ Λεωκράτησ τοσοῦτον ὑπερβέβληκε δειλίᾳ ὥστε τὴν πατρίδα τοῖσ πολεμίοισ ἐγκατέλιπε. τοιγαροῦν οὐδεμία πόλισ αὐτὸν εἰάσε παρ’ αὑτῇ μετοικεῖν, ἀλλὰ μᾶλλον τῶν ἀνδροφόνων ἤλαυνεν, εἰκότωσ·
οἱ μὲν γὰρ φόνου φεύγοντεσ εἰσ ἑτέραν πόλιν μεταστάντεσ οὐκ ἔχουσιν ἐχθροὺσ τοὺσ ὑποδεξαμένουσ, τοῦτον δὲ τίσ ἂν ὑποδέξαιτο πόλισ; ὃσ γὰρ ὑπὲρ τῆσ αὑτοῦ πατρίδοσ οὐκ ἐβοήθησε, ταχύ γ’ ἂν ὑπὲρ τῆσ ἀλλοτρίασ κίνδυνόν τιν’ ὑπομείνειεν. κακοὶ γὰρ καὶ πολῖται καὶ ξένοι καὶ ἰδίᾳ φίλοι οἱ τοιοῦτοι τῶν ἀνθρώπων εἰσίν, οἳ τῶν μὲν ἀγαθῶν τῶν τῆσ πόλεωσ μεθέξουσιν, ἐν δὲ ταῖσ ἀτυχίαισ οὐδὲ βοηθείασ ἀξιώσουσι. καίτοι τὸν ὑπὸ τῶν μηδὲν ἀδικουμένων μισούμενον καὶ ἐξελαυνόμενον τί δεῖ παθεῖν ὑφ’ ὑμῶν τῶν τὰ δεινότατα πεπονθότων;
ἆρ’ οὐ τῆσ ἐσχάτησ τιμωρίασ τυγχάνειν; καὶ μήν, ὦ ἄνδρεσ, τῶν πώποτε προδοτῶν δικαιότατ’ ἂν Λεωκράτησ, εἴ τισ μείζων εἰή τιμωρία θανάτου, ταύτην ὑπόσχοι. οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι προδόται, μέλλοντεσ ἀδικεῖν ὅταν ληφθῶσι, τιμωρίαν ὑπέχουσιν· οὗτοσ δὲ μόνοσ διαπεπραγμένοσ ἕπερ ἐπεχείρησε, τὴν πόλιν ἐγκαταλιπὼν κρίνεται. θαυμάζω δὲ καὶ τῶν συνηγορεῖν αὐτῷ μελλόντων, διὰ τι ποτε τοῦτον ἀξιώσουσιν ἀποφυγεῖν.
πότερον διὰ τὴν πρὸσ αὑτοὺσ φιλίαν; ἀλλ’ ἔμοιγε δοκοῦσι δικαίωσ οὐκ ἂν χάριτοσ τυχεῖν ἀλλ’ ἀποθανεῖν, ὅτι χρῆσθαι τούτῳ τολμῶσι. πρὶν μὲν γὰρ τοῦτο πρᾶξαι Λεωκράτην ἄδηλον ἦν ὁποῖοί τινεσ ὄντεσ ἐτύγχανον, νῦν δὲ πᾶσι φανερὸν ὅτι τοῖσ αὐτοῖσ ἤθεσι χρώμενοι τὴν πρὸσ τοῦτον φιλίαν διαφυλάττουσιν, ὥστε πολὺ πρότερον ὑπὲρ αὑτῶν αὐτοῖσ ἐστιν ἀπολογητέον ἢ τοῦτον παρ’ ὑμῶν ἐξαιτητέον. ἡγοῦμαι δ’ ἔγωγε καὶ τὸν πατέρα αὐτῷ τὸν τετελευτηκότα, εἴ τισ ἄρ’ ἔστιν αἴσθησισ τοῖσ ἐκεῖ περὶ τῶν ἐνθάδε γιγνομένων, ἁπάντων ἂν χαλεπώτατον γενέσθαι δικαστήν, οὗ τὴν χαλκῆν εἰκόνα ἔκδοτον κατέλιπε τοῖσ πολεμίοισ ἐν τῷ τοῦ Διὸσ <τοῦ> σωτῆροσ ἱεροσυλῆσαι καὶ αἰκίσασθαι, καὶ ἣν ἐκεῖνοσ ἔστησε μνημεῖον τῆσ αὑτοῦ μετριότητοσ, ταύτην αὐτὸσ ἐπονείδιστον ἐποίησε·
τοιούτου γὰρ υἱοῦ πατὴρ προσαγορεύεται. διὸ καὶ πολλοί μοι προσεληλύθασιν, ὦ ἄνδρεσ, ἐρωτῶντεσ διὰ τί οὐκ ἐνέγραψα τοῦτο εἰσ τὴν εἰσαγγελίαν, προδεδωκέναι τὴν εἰκόνα τὴν τοῦ πατρὸσ τὴν ἐν τῷ τοῦ Διὸσ τοῦ σωτῆροσ ἀνακειμένην.
ἐγὼ δ’, ὦ ἄνδρεσ, οὐκ ἠγνόουν τοῦτο τἀδίκημ’ ἄξιον <ὂν> τῆσ μεγίστησ τιμωρίασ, ἀλλ’ οὐχ ἡγούμην δεῖν περὶ προδοσίασ τοῦτον κρίνων ὄνομα Διὸσ σωτῆροσ ἐπιγράψαι πρὸσ τὴν εἰσαγγελίαν. ἐκπέπληγμαι δὲ μάλιστα ἐπὶ τοῖσ μήτε γένει μήτε φιλίᾳ μηδὲν προσήκουσι, μισθοῦ δὲ συναπολογουμένοισ ἀεὶ τοῖσ κρινομένοισ, εἰ λελήθασιν ὑμᾶσ τῆσ ἐσχάτησ ὀργῆσ δικαίωσ ἂν τυγχάνοντεσ.
τὸ γὰρ ὑπὲρ τῶν ἀδικησάντων ἀπολογεῖσθαι τεκμήριόν ἐστιν ὅτι καὶ τῶν πεπραγμένων οἱ τοιοῦτοι ἂν μετάσχοιεν. οὐ γὰρ δεῖ καθ’ ὑμῶν γεγενῆσθαι δεινὸν ἀλλ’ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τῶν νόμων καὶ τῆσ δημοκρατίασ. καίτοι τινὲσ αὐτῶν οὐκέτι τοῖσ λόγοισ ὑμᾶσ παρακρούσασθαι ζητοῦσιν, ἀλλ’ ἤδη ταῖσ αὑτῶν λῃτουργίαισ ἐξαιτεῖσθαι τοὺσ κρινομένουσ ἀξιώσουσιν·
ἐφ’ οἷσ ἔγωγε καὶ μάλιστ’ ἀγανακτῶ. εἰσ γὰρ τὸν ἴδιον οἶκον αὐτὰσ περιποιησάμενοι, κοινὰσ χάριτασ ὑμᾶσ ἀπαιτοῦσιν. οὐ γὰρ εἴ τισ ἱπποτρόφηκεν ἢ κεχορήγηκε λαμπρῶσ ἢ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων τι δεδαπάνηκεν, ἄξιόσ ἐστι παρ’ ὑμῶν τοιαύτησ χάριτοσ ἐπὶ τούτοισ γὰρ αὐτὸσ μόνοσ στεφανοῦται, τοὺσ ἄλλουσ οὐδὲν ὠφελῶν, ἀλλ’ εἴ τισ τετριηράρχηκε λαμπρῶσ ἢ τείχη τῇ πατρίδι περιέβαλεν ἢ πρὸσ τὴν κοινὴν σωτηρίαν ἐκ τῶν ἰδίων συνευπόρησε· ταῦτα γάρ ἐστι κοινῶσ ὑπὲρ ὑμῶν ἁπάντων, καὶ ἐν μὲν τούτοισ ἔστιν ἰδεῖν τὴν ἀρετὴν τῶν ἐπιδεδωκότων, ἐν ἐκείνοισ δὲ τὴν εὐπορίαν μόνον τῶν δεδαπανηκότων.
ἡγοῦμαι δ’ ἔγωγε οὐδέν’ οὕτω μεγάλα τὴν πόλιν εὐηργετηκέναι, ὥστ’ ἐξαίρετον ἀξιοῦν λαμβάνειν χάριν τὴν κατὰ τῶν προδιδόντων τιμωρίαν, οὐδ’ οὕτωσ ἀνόητον ὥστε φιλοτιμεῖσθαι μὲν πρὸσ τὴν πόλιν, τούτῳ δὲ βοηθεῖν ὃσ αὐτοῦ πρώτου τὰσ φιλοτιμίασ ἠφάνισεν· εἰ μὴ νὴ Δία μὴ ταὐτὰ τῇ πατρίδι καὶ τούτοισ ἐστὶ συμφέροντα. Ἐχρῆν μὲν οὖν, ὦ ἄνδρεσ, εἰ καὶ περὶ οὐδενὸσ ἄλλου νόμιμόν ἐστι παῖδασ καὶ γυναῖκασ παρακαθισαμένουσ ἑαυτοῖσ τοὺσ δικαστὰσ δικάζειν, ἀλλ’ οὖν γε περὶ προδοσίασ κρίνοντασ οὕτωσ ὅσιον εἶναι τοῦτο πράττειν, ὅπωσ ὁπόσοι τοῦ κινδύνου μετεῖχον ἐν ὀφθαλμοῖσ ὄντεσ, καὶ ὁρώμενοι καὶ ἀναμιμνῄσκοντεσ ὅτι τοῦ κοινοῦ παρὰ πᾶσιν ἐλέου οὐκ ἠξιώθησαν, πικροτέρασ τὰσ γνώσεισ κατὰ τοῦ ἀδικοῦντοσ παρεσκεύαζον. ἐπειδὴ δ’ οὐ νόμιμον οὐδ’ εἰθισμένον ἐστίν, ἀλλ’ ἀναγκαῖον ὑμᾶσ ὑπὲρ ἐκείνων δικάζειν, τιμωρησάμενοι γοῦν Λεωκράτη καὶ ἀποκτείναντεσ αὐτὸν ἀπαγγείλατε τοῖσ ὑμετέροισ αὐτῶν παισὶ καὶ γυναιξὶν ὅτι ὑποχείριον λαβόντεσ τὸν προδότην αὐτῶν ἐτιμωρήσασθε.
καὶ γὰρ δεινὸν καὶ σχέτλιον, ὅταν νομίζῃ δεῖν Λεωκράτησ ἴσον ἔχειν ὁ φυγὼν ἐν τῇ τῶν μεινάντων πόλει, καὶ ὁ μὴ κινδυνεύσασ ἐν τῇ τῶν παραταξαμένων, καὶ ὁ μὴ διαφυλάξασ ἐν τῇ τῶν σωσάντων, ἀλλ’ ἥκῃ ἱερῶν θυσιῶν ἀγορᾶσ νόμων πολιτείασ μεθέξων, ὑπὲρ ὧν τοῦ μὴ καταλυθῆναι χίλιοι τῶν ὑμετέρων πολιτῶν ἐν Χαιρωνείᾳ ἐτελεύτησαν καὶ δημοσίᾳ αὐτοὺσ ἡ πόλισ ἔθαψαν·
ὧν οὗτοσ οὐδὲ τὰ ἐλεγεῖα τὰ ἐπιγεγραμμένα τοῖσ μνημείοισ ἐπανιὼν εἰσ τὴν πόλιν ᾐδέσθη, ἀλλ’ οὕτωσ ἀναιδῶσ ἐν τοῖσ ὀφθαλμοῖσ τῶν πενθησάντων τὰσ ἐκείνων συμφορὰσ ἡγεῖται δεῖν ἀναστρέφεσθαι. καὶ αὐτίκα μάλ’ ὑμᾶσ ἀξιώσει ἀκούειν αὐτοῦ ἀπολογουμένου κατὰ τοὺσ νόμουσ·
ὑμεῖσ δ’ ἐρωτᾶτε αὐτὸν ποίουσ; οὓσ ἐγκαταλιπὼν ᾤχετο. καὶ ἐᾶσαι αὐτὸν οἰκεῖν ἐν τοῖσ τείχεσι τῆσ πατρίδοσ· ποίοισ; ἃ μόνοσ τῶν πολιτῶν οὐ συνδιεφύλαξε. καὶ ἐπικαλεῖται τοὺσ θεοὺσ σώσοντασ αὐτὸν ἐκ τῶν κινδύνων· τίνασ; οὐχ ὧν τοὺσ νεὼσ καὶ τὰ ἕδη καὶ τὰ τεμένη προὔδωκε; καὶ δεήσεται καὶ ἱκετεύσει ἐλεῆσαι αὐτόν· τίνων; οὐχ οἷσ τὸν αὐτὸν ἔρανον εἰσ τὴν σωτηρίαν εἰσενεγκεῖν οὐκ ἐτόλμησε; Ῥοδίουσ ἱκετευέτω· τὴν γὰρ ἀσφάλειαν ἐν τῇ ἐκείνων πόλει μᾶλλον ἢ ἐν τῇ ἑαυτοῦ πατρίδι ἐνόμισεν εἶναι. ποία δ’ ἡλικία δικαίωσ ἂν τοῦτον ἐλεήσειε;
πότερον ἡ τῶν πρεσβυτέρων; ἀλλ’ οὐδὲ γηροτροφηθῆναι οὐδ’ ἐν ἐλευθέρῳ <τῷ> ἐδάφει τῆσ πατρίδοσ αὐτοῖσ ταφῆναι τὸ καθ’ αὑτὸν μέροσ παρέδωκεν. ἀλλ’ ἡ τῶν νεωτέρων; καὶ τίσ <ἂν> ἀναμνησθεὶσ τῶν ἡλικιωτῶν τῶν ἐν Χαιρωνείᾳ ἑαυτῷ συμπαραταξαμένων καὶ τῶν κινδύνων τῶν αὐτῶν μετασχόντων, σώσειε τὸν τὰσ ἐκείνων θήκασ προδεδωκότα, καὶ τῇ αὐτῇ ψήφῳ τῶν μὲν ὑπὲρ τῆσ ἐλευθερίασ τελευτησάντων παράνοιαν καταγνοίη, τὸν δ’ ἐγκαταλιπόντα τὴν πατρίδα ὡσ εὖ φρονοῦντα ἀθῷον ἀφείη; ἐξουσίαν ἄρα δώσετε τῷ βουλομένῳ καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ τὸν δῆμον καὶ ὑμᾶσ κακῶσ ποιεῖν.
οὐ γὰρ μόνον νῦν οἱ φεύγοντεσ κατέρχονται, ὅταν ὁ ἐγκαταλιπὼν τὴν πόλιν καὶ φυγὴν αὐτὸσ ἑαυτοῦ καταγνοὺσ καὶ οἰκήσασ ἐν Μεγάροισ ἐπὶ προστάτου πλείω πέντ’ ἢ ἓξ ἔτη ἐν τῇ χώρᾳ καὶ ἐν τῇ πόλει ἀναστρέφηται, ἀλλὰ καὶ ὁ μηλόβοτον τὴν Ἀττικὴν ἀνεῖναι φανερᾷ τῇ ψήφῳ καταψηφισάμενοσ, οὗτοσ ἐν ταύτῃ τῇ χώρᾳ σύνοικοσ ὑμῶν γίγνεται. βούλομαι δ’ ἔτι βραχέα πρὸσ ὑμᾶσ εἰπὼν καταβῆναι, καὶ τὸ ψήφισμα τοῦ δήμου παρασχόμενοσ, ὃ περὶ εὐσεβείασ ἐποιήσατο·
χρήσιμον γὰρ ὑμῖν ἐστι τοῖσ μέλλουσι τὴν ψῆφον φέρειν. καί μοι λέγε αὐτό. Ψήφισμα ἐγὼ τοίνυν μηνύω τὸν ἀφανίζοντα ταῦτα πάντα πρὸσ ὑμᾶσ τοὺσ κυρίουσ ὄντασ κολάσαι, ὑμέτερον δ’ ἐστὶ καὶ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ὑπὲρ τῶν θεῶν τιμωρήσασθαι Λεωκράτην. τὰ γὰρ ἀδικήματα, ἑώσ μὲν ἂν ᾖ ἄκριτα, παρὰ τοῖσ πράξασίν ἐστιν, ἐπειδὰν δὲ κρίσισ γένηται, παρὰ τοῖσ μὴ δικαίωσ ἐπεξελθοῦσιν.
αὑτοῦ διάνοιαν τοῖσ θεοῖσ.
ἡγοῦμαι δ’, ὦ ἄνδρεσ, ὑπὲρ ἁπάντων τῶν μεγίστων καὶ δεινοτάτων ἀδικημάτων μίαν ὑμᾶσ ψῆφον ἐν τῇ τήμερον ἡμέρᾳ φέρειν, οἷσ ἅπασιν ἔνοχον ὄντα Λεωκράτην ἔστιν ἰδεῖν, προδοσίασ μὲν ὅτι τὴν πόλιν ἐγκαταλιπὼν τοῖσ πολεμίοισ ὑποχείριον ἐποίησε, δήμου δὲ καταλύσεωσ ὅτι οὐχ ὑπέμεινε τὸν ὑπὲρ τῆσ ἐλευθερίασ κίνδυνον, ἀσεβείασ δ’ ὅτι τοῦ τὰ τεμένη τέμνεσθαι καὶ τοὺσ νεὼσ κατασκάπτεσθαι τὸ καθ’ ἑαυτὸν γέγονεν αἴτιοσ, τοκέων δὲ κακώσεωσ τὰ μνημεῖα αὐτῶν ἀφανίζων καὶ τῶν νομίμων ἀποστερῶν, λιποταξίου δὲ καὶ ἀστρατείασ οὐ παρασχὼν τὸ σῶμα τάξαι τοῖσ στρατηγοῖσ. ἔπειτα τούτου τισ ἀποψηφιεῖται, καὶ συγγνώμην ἕξει τῶν κατὰ προαίρεσιν ἀδικημάτων;
καὶ τίσ οὕτωσ ἐστὶν ἀνόητοσ ὥστε τοῦτον σῴζων τὴν ἑαυτοῦ σωτηρίαν προέσθαι τοῖσ ἐγκαταλιπεῖν βουλομένοισ, καὶ τοῦτον ἐλεήσασ αὐτὸσ ἀνηλέητοσ ὑπὸ τῶν πολεμίων ἀπολέσθαι προαιρήσεται, καὶ τῷ προδότῃ τῆσ πατρίδοσ χάριν θέμενοσ ὑπεύθυνοσ εἶναι τῇ παρὰ τῶν θεῶν τιμωρίᾳ; ἐγὼ μὲν οὖν καὶ τῇ πατρίδι βοηθῶν καὶ τοῖσ ἱεροῖσ καὶ τοῖσ νόμοισ ἀποδέδωκα τὸν ἀγῶνα ὀρθῶσ καὶ δικαίωσ, οὔτε τὸν ἄλλον τούτου βίον διαβαλὼν οὔτ’ ἔξω τοῦ πράγματοσ οὐδὲν κατηγορήσασ·
ὑμῶν δ’ ἕκαστον χρὴ νομίζειν τὸν Λεωκράτουσ ἀποψηφιζόμενον θάνατον τῆσ πατρίδοσ καὶ ἀνδραποδισμὸν καταψηφίζεσθαι, καὶ δυοῖν καδίσκοιν κειμένοιν τὸν μὲν προδοσίασ, τὸν δὲ σωτηρίασ εἶναι, καὶ τὰσ ψήφουσ φέρεσθαι τὰσ μὲν ὑπὲρ ἀναστάσεωσ τῆσ πατρίδοσ, τὰσ δ’ ὑπὲρ ἀσφαλείασ καὶ τῆσ ἐν τῇ πόλει εὐδαιμονίασ. ἐὰν μὲν Λεωκράτην ἀπολύσητε, προδιδόναι τὴν πόλιν καὶ τὰ ἱερὰ καὶ τὰσ ναῦσ ψηφιεῖσθε·
ἐὰν δὲ τοῦτον ἀποκτείνητε, διαφυλάττειν καὶ σῴζειν τὴν πατρίδα καὶ τὰσ προσόδουσ καὶ τὴν εὐδαιμονίαν παρακελεύσεσθε. νομίζοντεσ οὖν, ὦ Ἀθηναῖοι, ἱκετεύειν ὑμῶν τὴν χώραν καὶ τὰ δένδρα, δεῖσθαι τοὺσ λιμένασ <καὶ> τὰ νεώρια καὶ τὰ τείχη τῆσ πόλεωσ, ἀξιοῦν δὲ καὶ τοὺσ νεὼσ καὶ τὰ ἱερὰ βοηθεῖν αὐτοῖσ, παράδειγμα ποιήσατε Λεωκράτη, ἀναμνησθέντεσ τῶν κατηγορημένων, ὅτι οὐ πλέον ἰσχύει παρ’ ὑμῖν ἔλεοσ οὐδὲ δάκρυα τῆσ ὑπὲρ τῶν νόμων καὶ τοῦ δήμου σωτηρίασ.
호흡부호 보기
강세부호 보기
장단부호 보기
작은 Iota 보기
모든 부호 보기