헬라어 문장 검색 - Λψξυργ́Σπεεξηέ1́

(리쿠르고스, 연설, Κατὰ Λεωκράτους)

μετὰ τὰ ἐν Χαιρωνείᾳ δεινὰ ψήφισμα ποιεῖ ὁ τῶν Ἀθηναίω δῆμοσ, ὥστε μήτε τινὰ ἔξω γενέσθαι τῆσ πόλεωσ, μήτε μὴν ἐκθέσθαι παῖδασ καὶ γυναῖκασ. Λεωκράτησ οὖν τισ ἐξελθὼν τῆσ πόλεωσ, καὶ ἀφικόμενοσ ἐν Ῥόδῳ καὶ πάλιν ἐν Μεγάροισ, ἦλθεν ἐν Ἀθήναισ· καὶ παρρησιαζομένου αὐτοῦ κατηγορίαν ποιεῖται ὁ Λυκοῦργοσ αὐτοῦ ὡσ προδότου. ἡ δὲ στάσισ ὁρ́οσ ἀντονομάζων· ὁμολογεῖ γὰρ καὶ ὁ Λεωκράτησ ἀπολιπεῖν τὴν πόλιν οὐ μέντοι προδιδόναι. ἄλλοι στοχασμὸν ἀπὸ γνώμησ, ὡσ τοῦ μὲν ἐξελθεῖν ὁμολογουμένου, ἀμφιβαλλομένησ δὲ τῆσ προαιρέσεωσ, ποίᾳ γνώμῃ ἐξῆλθεν, εἴτ’ ἐπὶ προδοσίᾳ εἴτ’ ἐπὶ ἐμπορίᾳ. ἄλλοι δὲ ἀντίστασιν· λέγει γὰρ οὐκ ἐπὶ προδοσίᾳ τῆσ πόλεωσ ἐξελθεῖν, ἀλλ’ ἐπὶ ἐμπορίᾳ. ἐοίκε δὲ ἡ τοῦ λόγου ὑπόθεσισ τῇ τοῦ κατὰ Αὐτολύκου. δικαίαν, ὦ Ἀθηναῖοι, καὶ εὐσεβῆ καὶ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ὑπὲρ τῶν θεῶν τὴν ἀρχὴν τῆσ κατηγορίασ Λεωκράτουσ τοῦ κρινομένου ποιήσομαι.

εὔχομαι γὰρ τῇ Ἀθηνᾷ καὶ τοῖσ ἄλλοισ θεοῖσ καὶ τοῖσ ἡρ́ωσι τοῖσ κατὰ τὴν πόλιν καὶ τὴν χώραν ἱδρυμένοισ, εἰ μὲν εἰσήγγελκα Λεωκράτη δικαίωσ καὶ κρίνω τὸν προδόντ’ αὐτῶν καὶ τοὺσ νεὼσ καὶ τὰ ἕδη καὶ τὰ τεμένη καὶ τὰσ ἐν τοῖσ νόμοισ τιμὰσ καὶ θυσίασ τὰσ ὑπὸ τῶν ὑμετέρων προγόνων παραδεδομένασ, ἐμὲ μὲν ἄξιον ἐν τῇ τήμερον ἡμέρᾳ τῶν Λεωκράτουσ ἀδικημάτων κατήγορον ποιῆσαι, ὃ καὶ τῷ δήμῳ καὶ τῇ πόλει συμφέρει, ὑμᾶσ δ’ ὡσ ὑπὲρ πατέρων καὶ παίδων καὶ γυναικῶν καὶ πατρίδοσ καὶ ἱερῶν βουλευομένουσ, καὶ ἔχοντασ ὑπὸ τῇ ψήφῳ τὸν προδότην ἁπάντων τούτων, ἀπαραιτήτουσ δικαστὰσ καὶ νῦν καὶ εἰσ τὸν λοιπὸν χρόνον γενέσθαι τοῖσ τὰ τοιαῦτα καὶ τηλικαῦτα παρανομοῦσιν· εἰ δὲ μήτε τὸν προδόντα τὴν πατρίδα μήτε τὸν ἐγκαταλιπόντα τὴν πόλιν καὶ τὰ ἱερὰ εἰσ τουτονὶ τὸν ἀγῶνα καθίστημι, σωθῆναι αὐτὸν ἐκ τοῦ κινδύνου καὶ ὑπὸ τῶν θεῶν καὶ ὑφ’ ὑμῶν τῶν δικαστῶν.

ἐβουλόμην δ’ ἄν, ὦ ἄνδρεσ, ὥσπερ ὠφέλιμόν ἐστι τῇ πόλει εἶναι τοὺσ κρίνοντασ ἐν ταύτῃ τοὺσ παρανομοῦντασ, οὕτω καὶ φιλάνθρωπον αὐτὸ παρὰ τοῖσ πολλοῖσ ὑπειλῆφθαι·

νῦν δὲ περιέστηκεν εἰσ τοῦτο, ὥστε τὸν ἰδίᾳ κινδυνεύοντα καὶ ὑπὲρ τῶν κοινῶν ἀπεχθανόμενον οὐ φιλόπολιν ἀλλὰ φιλοπράγμονα δοκεῖν εἶναι, οὐ δικαίωσ οὐδὲ συμφερόντωσ τῇ πόλει. τρία γάρ ἐστι τὰ μέγιστα ἃ διαφυλάττει καὶ διασῴζει τὴν δημοκρατίαν καὶ τὴν τῆσ πόλεωσ εὐδαιμονίαν, πρῶτον μὲν ἡ τῶν νόμων τάξισ, δεύτερον δ’ ἡ τῶν δικαστῶν ψῆφοσ, τρίτον δ’ ἡ τούτοισ τἀδικήματα παραδιδοῦσα κρίσισ. ὁ μὲν γὰρ νόμοσ πέφυκε προλέγειν ἃ μὴ δεῖ πράττειν, ὁ δὲ κατήγοροσ μηνύειν τοὺσ ἐνόχουσ τοῖσ ἐκ τῶν νόμων ἐπιτιμίοισ καθεστῶτασ, ὁ δὲ δικαστὴσ κολάζειν τοὺσ ὑπ’ ἀμφοτέρων τούτων ἀποδειχθέντασ αὐτῷ, ὥστ’ οὔθ’ ὁ νόμοσ οὔθ’ ἡ τῶν δικαστῶν ψῆφοσ ἄνευ τοῦ παραδώσοντοσ αὐτοῖσ τοὺσ ἀδικοῦντασ ἰσχύει.

ἐγὼ δ’, ὦ Ἀθηναῖοι, εἰδὼσ Λεωκράτην φυγόντα μὲν τοὺσ ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ κινδύνουσ, ἐγκαταλιπόντα δὲ τοὺσ αὑτοῦ πολίτασ, προδεδωκότα δὲ πᾶσαν τὴν ὑμετέραν δύναμιν, ἅπασι δὲ τοῖσ γεγραμμένοισ ἔνοχον ὄντα, ταύτην τὴν εἰσαγγελίαν ἐποιησάμην, οὔτε δι’ ἔχθραν οὐδεμίαν οὔτε διὰ φιλονικίαν οὐδ’ ἡντινοῦν τοῦτον τὸν ἀγῶνα προελόμενοσ, ἀλλ’ αἰσχρὸν εἶναι νομίσασ τοῦτον περιορᾶν εἰσ τὴν ἀγορὰν ἐμβάλλοντα καὶ τῶν κοινῶν ἱερῶν μετέχοντα, τῆσ τε πατρίδοσ ὄνειδοσ καὶ πάντων ὑμῶν γεγενημένον.

πολίτου γάρ ἐστι δικαίου μὴ διὰ τὰσ ἰδίασ ἔχθρασ εἰσ τὰσ κοινὰσ κρίσεισ καθιστάναι τοὺσ τὴν πόλιν μηδὲν ἀδικοῦντασ, ἀλλὰ τοὺσ εἰσ τὴν πατρίδα τι παρανομοῦντασ ἰδίουσ ἐχθροὺσ εἶναι νομίζειν, καὶ τὰ κοινὰ τῶν ἀδικημάτων κοινὰσ καὶ τὰσ προφάσεισ ἔχειν τῆσ πρὸσ αὐτοὺσ διαφορᾶσ.

ἅπαντασ μὲν οὖν χρὴ νομίζειν μεγάλουσ εἶναι τοὺσ δημοσίουσ ἀγῶνασ, μάλιστα δὲ τοῦτον ὑπὲρ οὗ νῦν μέλλετε τὴν ψῆφον φέρειν.

ὅταν μὲν γὰρ τὰσ τῶν παρανόμων γραφὰσ δικάζητε, τοῦτο μόνον ἐπανορθοῦτε καὶ ταύτην τὴν πρᾶξιν κωλύετε, καθ’ ὅσον ἂν τὸ ψήφισμα μέλλῃ βλάπτειν τὴν πόλιν· ὁ δὲ νῦν ἐνεστηκὼσ ἀγὼν οὐ μικρόν τι μέροσ συνέχει τῶν τῆσ πόλεωσ οὐδ’ ἐπ’ ὀλίγον χρόνον, ἀλλ’ ὑπὲρ ὅλησ τῆσ πατρίδοσ καὶ κατὰ παντὸσ τοῦ αἰῶνοσ ἀείμνηστον καταλείψει τοῖσ ἐπιγιγνομένοισ τὴν κρίσιν. οὕτω γάρ ἐστι δεινὸν τὸ γεγενημένον ἀδίκημα καὶ τηλικοῦτον ἔχει τὸ μέγεθοσ, ὥστε μήτε κατηγορίαν μήτε τιμωρίαν ἐνδέχεσθαι εὑρεῖν ἀξίαν μήτ’ ἐν τοῖσ νόμοισ ὡρίσθαι τιμωρίαν ἀξίαν τῶν ἁμαρτημάτων.

τί γὰρ χρὴ παθεῖν τὸν ἐκλιπόντα μὲν τὴν πατρίδα, μὴ βοηθήσαντα δὲ τοῖσ πατρῴοισ ἱεροῖσ, ἐγκαταλιπόντα δὲ τὰσ τῶν προγόνων θήκασ, ἅπασαν δὲ τὴν χώραν ὑποχείριον τοῖσ πολεμίοισ παραδόντα; τὸ μὲν γὰρ μέγιστον καὶ ἔσχατον τῶν τιμημάτων, θάνατοσ, ἀναγκαῖον μὲν ἐκ τῶν νόμων ἐπιτίμιον, ἔλαττον δὲ τῶν Λεωκράτουσ ἀδικημάτων καθέστηκε. παρεῖσθαι δὲ τὴν ὑπὲρ τῶν τοιούτων τιμωρίαν συμβέβηκεν, ὦ ἄνδρεσ, οὐ διὰ ῥᾳθυμίαν τῶν τότε νομοθετούντων, ἀλλὰ διὰ τὸ μήτ’ ἐν τοῖσ πρότερον χρόνοισ γεγενῆσθαι τοιοῦτον μηδὲν μήτ’ ἐν τοῖσ μέλλουσιν ἐπίδοξον εἶναι γενήσεσθαι.

διὸ καὶ μάλιστ’, ὦ ἄνδρεσ, δεῖ ὑμᾶσ γενέσθαι μὴ μόνον τοῦ νῦν ἀδικήματοσ δικαστάσ, ἀλλὰ καὶ νομοθέτασ. ὅσα μὲν γὰρ τῶν ἀδικημάτων νόμοσ τισ διώρικε, ῥᾴδιον τούτῳ κανόνι χρωμένουσ κολάζειν τοὺσ παρανομοῦντασ· ὅσα δὲ μὴ σφόδρα περιείληφεν, ἑνὶ ὀνόματι προσαγορεύσασ, μείζω δὲ τούτων τισ ἠδίκηκεν, ἅπασι δ’ ὁμοίωσ ἔνοχόσ ἐστιν, ἀναγκαῖον τὴν ὑμετέραν κρίσιν καταλείπεσθαι παράδειγμα τοῖσ ἐπιγιγνομένοισ. εὖ δ’ ἴστε, ὦ ἄνδρεσ, ὅτι οὐ μόνον τοῦτον νῦν κολάσετε κατεψηφισμένοι, ἀλλὰ καὶ τοὺσ νεωτέρουσ ἅπαντασ ἐπ’ ἀρετὴν προτρέψετε.

δύο γάρ ἐστι τὰ παιδεύοντα τοὺσ νέουσ, ἥ τε τῶν ἀδικούντων τιμωρία, καὶ ἡ τοῖσ ἀνδράσι τοῖσ ἀγαθοῖσ διδομένη δωρεά· πρὸσ ἑκάτερον δὲ τούτων ἀποβλέποντεσ τὴν μὲν διὰ τὸν φόβον φεύγουσι, τῆσ δὲ διὰ τὴν δόξαν ἐπιθυμοῦσι. διὸ δεῖ, ὦ ἄνδρεσ, προσέχειν τούτῳ τῷ ἀγῶνι καὶ μηδὲν περὶ πλείονοσ ποιήσασθαι τοῦ δικαίου. ποιήσομαι δὲ κἀγὼ τὴν κατηγορίαν δικαίαν, οὔτε ψευδόμενοσ οὐδέν, οὔτ’ ἔξω τοῦ πράγματοσ λέγων.

οἱ μὲν γὰρ πλεῖστοι τῶν εἰσ ὑμᾶσ εἰσιόντων πάντων ἀτοπώτατον ποιοῦσιν· ἢ γὰρ συμβουλεύουσιν ἐνταῦθα περὶ τῶν κοινῶν πραγμάτων ἢ κατηγοροῦσι καὶ διαβάλλουσι πάντα μᾶλλον ἢ περὶ οὗ μέλλετε τὴν ψῆφον φέρειν. ἔστι δ’ οὐδέτερον τούτων χαλεπόν, οὔθ’ ὑπὲρ ὧν μὴ βουλεύεσθε γνώμην ἀποφήνασθαι, οὔθ’ ὑπὲρ ὧν μηδεὶσ ἀπολογήσεται κατηγορίαν εὑρεῖν. ἀλλ’ οὐ δίκαιον ὑμᾶσ μὲν ἀξιοῦν δικαίαν τὴν ψῆφον φέρειν, αὐτοὺσ δὲ μὴ δικαίαν τὴν κατηγορίαν ποιεῖσθαι.

τούτων δ’ αἴτιοι ὑμεῖσ ἐστε, ὦ ἄνδρεσ· τὴν γὰρ ἐξουσίαν ταύτην δεδώκατε τοῖσ ἐνθάδ’ εἰσιοῦσι, καὶ ταῦτα κάλλιστον ἔχοντεσ τῶν Ἑλλήνων παράδειγμα τὸ ἐν Ἀρείῳ πάγῳ συνέδριον, ὃ τοσοῦτον διαφέρει τῶν ἄλλων δικαστηρίων ὥστε καὶ παρ’ αὐτοῖσ ὁμολογεῖσθαι τοῖσ ἁλισκομένοισ δικαίαν ποιεῖσθαι τὴν κρίσιν. πρὸσ ὃ δεῖ καὶ ὑμᾶσ ἀποβλέποντασ μὴ ἐπιτρέπειν τοῖσ ἔξω τοῦ πράγματοσ λέγουσιν·

οὕτω γὰρ ἔσται τοῖσ τε κρινομένοισ ἄνευ διαβολῆσ ὁ ἀγών, καὶ τοῖσ διώκουσιν ἥκιστα συκοφαντεῖν, καὶ ὑμῖν εὐορκοτάτην <τὴν> ψῆφον ἐνεγκεῖν. ἀδύνατον γάρ ἐστι ἄνευ τοῦ λόγου <τοὺσ> μὴ δικαίωσ δεδιδαγμένουσ δικαίαν θέσθαι τὴν ψῆφον. δεῖ δ’, ὦ ἄνδρεσ, μηδὲ ταῦτα λαθεῖν ὑμᾶσ, ὅτι οὐχ ὅμοιόσ ἐστιν ὁ ἀγὼν περὶ τούτου καὶ τῶν ἄλλων ἰδιωτῶν.

περὶ μὲν γὰρ ἀγνῶτοσ ἀνθρώπου τοῖσ Ἕλλησιν ἐν ὑμῖν αὐτοῖσ ἐδοκεῖτ’ ἂν ἢ καλῶσ ἢ καὶ φαύλωσ ἐψηφίσθαι· περὶ δὲ τούτου ὅ τι ἂν βουλεύσησθε, παρὰ πᾶσι τοῖσ Ἕλλησιν ἔσται λόγοσ, οἳ ἴσασι τὰ τῶν προγόνων τῶν ὑμετέρων ἔργα ἐναντιώτατα τοῖσ τούτῳ διαπεπραγμένοισ ὄντα. ἐπιφανὴσ γάρ ἐστι διὰ τὸν ἔκπλουν τὸν εἰσ Ῥόδον καὶ τὴν ἀπαγγελίαν ἣν ἐποιήσατο καθ’ ὑμῶν πρόσ τε τὴν πόλιν τὴν τῶν Ῥοδίων, καὶ τῶν ἐμπόρων τοῖσ ἐπιδημοῦσιν ἐκεῖ, οἳ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην περιπλέοντεσ δι’ ἐργασίαν ἀπήγγελλον ἅμα περὶ τῆσ πόλεωσ ἃ Λεωκράτουσ ἠκηκόεσαν. ὥστε περὶ πολλοῦ ποιητέον ἐστὶν ὀρθῶσ βουλεύσασθαι περὶ αὐτοῦ.

εὖ γὰρ ἴστε, ὦ Ἀθηναῖοι, ὅτι ᾧ πλεῖστον διαφέρετε τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, τῷ πρόσ τε τοὺσ θεοὺσ εὐσεβῶσ καὶ πρὸσ τοὺσ γονέασ ὁσίωσ καὶ πρὸσ τὴν πατρίδα φιλοτίμωσ ἔχειν, τούτου πλεῖστον ἀμελεῖν δόξαιτ’ ἂν εἰ τὴν παρ’ ὑμῶν οὗτοσ διαφύγοι τιμωρίαν. δέομαι δ’ ὑμῶν, ὦ Ἀθηναῖοι, ἀκοῦσαί μου τῆσ κατηγορίασ διὰ τέλουσ καὶ μὴ ἄχθεσθαι ἐὰν ἄρξωμαι ἀπὸ τῶν τῇ πόλει τότε συμβάντων, ἀλλὰ τοῖσ αἰτίοισ ὀργίζεσθαι δι’ οὓσ ἀναγκάζομαι νῦν μεμνῆσθαι περὶ αὐτῶν.

γεγενημένησ γὰρ τῆσ ἐν Χαιρωνείᾳ μάχησ, καὶ συνδραμόντων ἁπάντων ὑμῶν εἰσ τὴν ἐκκλησίαν, ἐψηφίσατο ὁ δῆμοσ παῖδασ μὲν καὶ γυναῖκασ ἐκ τῶν ἀγρῶν εἰσ τὰ τείχη κατακομίζειν, τοὺσ δὲ στρατηγοὺσ τάττειν εἰσ τὰσ φυλακὰσ τῶν Ἀθηναίων καὶ τῶν ἄλλων τῶν οἰκούντων Ἀθήνησι, καθ’ ὅ τι ἂν αὐτοῖσ δοκῇ. Λεωκράτησ δὲ τούτων οὐδενὸσ φροντίσασ, συσκευασάμενοσ ἃ εἶχε χρήματα, μετὰ τῶν οἰκετῶν ἐπὶ τὸν λέμβον κατεκόμισε, τῆσ νεὼσ ἤδη περὶ τὴν ἀκτὴν ἐξορμούσησ, καὶ περὶ δείλην ὀψίαν αὐτὸσ μετὰ τῆσ ἑταίρασ Εἰρηνίδοσ κατὰ μέσην τὴν ἀκτὴν διὰ τῆσ πυλίδοσ ἐξελθὼν πρὸσ τὴν ναῦν προσέπλευσε καὶ ᾤχετο φεύγων, οὔτε τοὺσ λιμένασ τῆσ πόλεωσ ἐλεῶν ἐξ ὧν ἀνήγετο, οὔτε τὰ τείχη τῆσ πατρίδοσ αἰσχυνόμενοσ ὧν τὴν φυλακὴν ἔρημον τὸ καθ’ αὑτὸν μέροσ κατέλιπεν· οὐδὲ τὴν ἀκρόπολιν καὶ τὸ ἱερὸν τοῦ Διὸσ τοῦ σωτῆροσ καὶ τῆσ Ἀθηνᾶσ τῆσ σωτείρασ ἀφορῶν καὶ προδιδοὺσ ἐφοβήθη, οὓσ αὐτίκα σώσοντασ ἑαυτὸν ἐκ τῶν κινδύνων ἐπικαλεῖται.

καταχθεὶσ δὲ καὶ ἀφικόμενοσ εἰσ Ῥόδον, ὥσπερ τῇ πατρίδι μεγάλασ εὐτυχίασ εὐαγγελιζόμενοσ, ἀπήγγειλεν ὡσ τὸ μὲν ἄστυ τῆσ πόλεωσ ἑαλωκὸσ καταλίποι, τὸν δὲ Πειραιέα πολιορκούμενον, αὐτὸσ δὲ μόνοσ διασωθεὶσ ἥκοι·

καὶ οὐκ ᾐσχύνθη τὴν τῆσ πατρίδοσ ἀτυχίαν αὑτοῦ σωτηρίαν προσαγορεύσασ. οὕτω δὲ σφόδρα ταῦτ’ ἐπίστευσαν οἱ Ῥόδιοι ὥστε τριήρεισ πληρώσαντεσ τὰ πλοῖα κατῆγον, καὶ τῶν ἐμπόρων καὶ τῶν ναυκλήρων οἱ παρεσκευασμένοι δεῦρο πλεῖν αὐτοῦ τὸν σῖτον ἐξείλοντο καὶ τἆλλα χρήματα διὰ τοῦτον. καὶ ὅτι ταῦτ’ ἀληθῆ λέγω, ἀναγνώσεται ὑμῖν τὰσ μαρτυρίασ ἁπάντων, πρῶτον μὲν τὰσ τῶν γειτόνων καὶ τῶν ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ κατοικούντων, οἳ τοῦτον ἴσασιν ἐν τῷ πολέμῳ φυγόντα καὶ ἐκπλεύσαντα Ἀθήνηθεν, ἔπειτα τῶν παραγενομένων εἰσ Ῥόδον ὅτε Λεωκράτησ ταῦτ’ ἀπήγγελλε, μετὰ δὲ ταῦτα τὴν Φυρκίνου μαρτυρίαν, ὃν καὶ ὑμῶν <ἴσασιν> οἱ πολλοὶ κατηγοροῦντα ἐν τῷ δήμῳ τούτου, ὡσ καὶ μεγάλα καταβεβλαφὼσ εἰή τὴν πεντηκοστήν, μετέχων αὐτῆσ.

πρὸ δὲ τοῦ ἀναβαίνειν τοὺσ μάρτυρασ βραχέα βούλομαι διαλεχθῆναι ὑμῖν.

οὐ γὰρ ἀγνοεῖτε, ὦ ἄνδρεσ, οὔτε τὰσ παρασκευὰσ τῶν κρινομένων οὔτε τὰσ δεήσεισ τῶν ἐξαιτουμένων, ἀλλ’ ἀκριβῶσ ἐπίστασθε ὅτι χρημάτων ἕνεκα καὶ χάριτοσ πολλοὶ ἐπείσθησαν τῶν μαρτύρων ἢ ἀμνημονεῖν ἢ μὴ ἐλθεῖν ἢ ἑτέραν πρόφασιν εὑρεῖν. ἀξιοῦτε οὖν τοὺσ μάρτυρασ ἀναβαίνειν καὶ μὴ ὀκνεῖν, μηδὲ περὶ πλείονοσ ποιεῖσθαι τὰσ χάριτασ ὑμῶν καὶ τῆσ πόλεωσ, ἀλλ’ ἀποδιδόναι τῇ πατρίδι τἀληθῆ καὶ τὰ δίκαια, καὶ μὴ λείπειν τὴν τάξιν ταύτην μηδὲ μιμεῖσθαι Λεωκράτην, ἢ λαβόντασ τὰ ἱερὰ κατὰ τὸν νόμον ἐξομόσασθαι. ἐὰν δὲ μηδέτερον τούτων ποιῶσιν, ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τῶν νόμων καὶ τῆσ δημοκρατίασ κλητεύσομεν αὐτούσ. λέγε τὰσ μαρτυρίασ. μετὰ ταῦτα τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ, ἐπειδὴ χρόνοσ ἐγένετο, καὶ ἀφικνεῖτο Ἀθήνηθεν πλοῖα εἰσ τὴν Ῥόδον, καὶ φανερὸν ἦν ὅτι οὐδὲν δεινὸν ἐγεγόνει περὶ τὴν πόλιν, φοβηθεὶσ ἐκπλεῖ πάλιν ἐκ τῆσ Ῥόδου καὶ ἀφικνεῖται εἰσ Μέγαρα·

καὶ ᾤκει ἐν Μεγάροισ πλείω ἢ πέντε ἔτη προστάτην ἔχων Μεγαρέα, οὐδὲ τὰ ὁρ́ια τῆσ χώρασ αἰσχυνόμενοσ, ἀλλ’ ἐν γειτόνων τῆσ ἐκθρεψάσησ αὐτὸν πατρίδοσ μετοικῶν. καὶ οὕτωσ αὑτοῦ κατεγνώκει ἀίδιον φυγὴν ὥστε μεταπεμψάμενοσ ἐντεῦθεν Ἀμύνταν τὸν τὴν ἀδελφὴν ἔχοντα αὐτοῦ τὴν πρεσβυτέραν καὶ τῶν φίλων Ἀντιγένην Ξυπεταιόνα, καὶ δεηθεὶσ τοῦ κηδεστοῦ πρίασθαι παρ’ αὑτοῦ τἀνδράποδα καὶ τὴν οἰκίαν, ἀποδόσθαι ταλάντου, κἀπὸ τούτου προσέταξε τοῖσ τε χρήσταισ ἀποδοῦναι τὰ ὀφειλόμενα καὶ τοὺσ ἐράνουσ διενεγκεῖν, τὸ δὲ λοιπὸν αὑτῷ ἀποδοῦναι.

διοικήσασ δὲ ταῦτα πάντα ὁ Ἀμύντασ αὐτὸσ πάλιν ἀποδίδοται τἀνδράποδα πέντε καὶ τριάκοντα μνῶν Τιμοχάρει Ἀχαρνεῖ τῷ τὴν νεωτέραν ἔχοντι τούτου ἀδελφήν·

ἀργύριον δὲ οὐκ ἔχων δοῦναι ὁ Τιμοχάρησ, συνθήκασ ποιησάμενοσ καὶ θέμενοσ παρὰ Λυσικλεῖ μίαν μνᾶν τόκον ἔφερε τῷ Ἀμύντα. ἵνα δὲ μὴ λόγον οἰήσθε εἶναι ἀλλ’ εἰδῆτε τὴν ἀλήθειαν, ἀναγνώσεται καὶ τούτων ὑμῖν τὰσ μαρτυρίασ. εἰ μὲν οὖν ζῶν ἐτύγχανεν ὁ Ἀμύντασ, ἐκεῖνον <ἂν> αὐτὸν παρειχόμην· νυνὶ δ’ ὑμῖν καλῶ τοὺσ συνειδότασ. καί μοι λέγε ταύτην τὴν μαρτυρίαν, ὡσ ἐπρίατο παρὰ Λεωκράτουσ ἐν Μεγάροισ τὰ ἀνδράποδα Ἀμύντασ καὶ τὴν οἰκίαν. ἀκούσατε δὲ καὶ ὡσ ἀπέλαβε τετταράκοντα μνᾶσ παρ’ Ἀμύντου Φιλόμηλοσ Χολαργεὺσ καὶ Μενέλαοσ ὁ πρεσβεύσασ ὡσ βασιλέα.

Μαρτυρία λαβὲ δέ μοι καὶ τὴν Τιμοχάρουσ τοῦ πριαμένου τἀνδράποδα παρ’ Ἀμύντου πέντε καὶ τριάκοντα μνῶν, καὶ τὰσ συνθήκασ. Μαρτυρία Συνθῆκαι τῶν μὲν μαρτύρων ἀκηκόατε, ὦ ἄνδρεσ·

ἄξιον δ’ ἐστὶν ἐφ’ οἷσ μέλλω λέγειν ἀγανακτῆσαι καὶ μισῆσαι τουτονὶ Λεωκράτην.

οὐ γὰρ ἐξήρκεσε τὸ σῶμα τὸ ἑαυτοῦ καὶ τὰ χρήματα μόνον ὑπεκθέσθαι, ἀλλὰ καὶ τὰ ἱερὰ τὰ πατρῷα, ἃ τοῖσ ὑμετέροισ νομίμοισ καὶ πατρίοισ ἔθεσιν οἱ πρόγονοι παρέδοσαν αὐτῷ ἱδρυσάμενοι, ταῦτα μετεπέμψατο εἰσ Μέγαρα καὶ ἐξήγαγεν ἐκ τῆσ χώρασ, οὐδὲ τὴν ἐπωνυμίαν τῶν πατρῴων ἱερῶν φοβηθείσ, ὅτι ἐκ τῆσ πατρίδοσ αὐτὰ κινήσασ συμφεύγειν αὑτῷ ἐκλείποντα τοὺσ νεὼσ καὶ τὴν χώραν ἣν κατεῖχεν, ἠξίωσε, καὶ ἱδρῦσθαι ἐπὶ ξένησ καὶ ἀλλοτρίασ, καὶ εἶναι ὀθνεῖα τῇ χώρᾳ καὶ τοῖσ νομίμοισ τοῖσ κατὰ τὴν Μεγαρέων πόλιν εἰθισμένοισ. καὶ οἱ μὲν πατέρεσ ὑμῶν τὴν Ἀθηνᾶν ὡσ τὴν χώραν εἰληχυῖα ὁμώνυμον αὐτῇ τὴν πατρίδα προσηγόρευον Ἀθήνασ, ἵν’ οἱ τιμῶντεσ τὴν θεὸν τὴν ὁμώνυμον αὐτῇ πόλιν μὴ ἐγκαταλίπωσι·

Λεωκράτησ δ’ οὔτε νομίμων οὔτε πατρίδοσ οὔθ’ ἱερῶν φροντίσασ τὸ καθ’ ἑαυτὸν ἐξαγώγιμον ὑμῖν καὶ τὴν παρὰ τῶν θεῶν βοήθειαν ἐποίησε. καὶ οὐκ ἐξήρκεσεν αὐτῷ τοσαῦτα καὶ τηλικαῦτα τὴν πόλιν ἀδικῆσαι, ἀλλ’ οἰκῶν ἐν Μεγάροισ, οἷσ παρ’ ὑμῶν ἐξεκομίσατο χρήμασιν ἀφορμῇ χρώμενοσ, ἐκ τῆσ Ἠπείρου παρὰ Κλεοπάτρασ εἰσ Λευκάδα ἐσιτήγει καὶ ἐκεῖθεν εἰσ Κόρινθον. καίτοι, ὦ ἄνδρεσ, καὶ περὶ τούτων οἱ ὑμέτεροι νόμοι τὰσ ἐσχάτασ τιμωρίασ ὁρίζουσιν, ἐάν τισ Ἀθηναίων ἄλλοσέ ποι σιτηγήσῃ ἢ ὡσ ὑμᾶσ.

ἔπειτα τὸν προδόντα μὲν ἐν τῷ πολέμῳ, σιτηγήσαντα δὲ παρὰ τοὺσ νόμουσ, μὴ φροντίσαντα δὲ μήτε ἱερῶν μήτε πατρίδοσ μήτε νόμων, τοῦτον ἔχοντεσ ἐπὶ τῇ ὑμετέρᾳ ψήφῳ οὐκ ἀποκτενεῖτε καὶ παράδειγμα τοῖσ ἄλλοισ ποιήσετε; πάντων ἄρ’ ἀνθρώπων ῥᾳθυμότατοι ἔσεσθε, καὶ ἥκιστα ἐπὶ τοῖσ δεινοῖσ ὀργιζόμενοι. καὶ ταῦτα δ’, ὦ ἄνδρεσ, ἐμοῦ θεωρήσατε ὡσ δικαίαν τὴν ἐξέτασιν ποιουμένου περὶ τούτων.

οὐ γὰρ οἶμαι δεῖν ὑμᾶσ ὑπὲρ τηλικούτων ἀδικημάτων εἰκάζοντασ ἀλλὰ τὴν ἀλήθειαν εἰδότασ ψηφίζεσθαι, καὶ τοὺσ μάρτυρασ μὴ δώσοντασ ἔλεγχον μαρτυρεῖν ἀλλὰ δεδωκότασ. προὐκαλεσάμην γὰρ αὐτοὺσ πρόκλησιν ὑπὲρ τούτων ἁπάντων γράψασ καὶ ἀξιῶν βασανίζειν τοὺσ τούτου οἰκέτασ, ᾗ προκλήσεισ προκαλεῖσθαι ἄξιόν ἐστιν. καὶ μοι λέγε ταύτην. Πρόκλησισ ἀκούετε, ὦ ἄνδρεσ, τῆσ προκλήσεωσ. ἅμα τοίνυν ταύτην Λεωκράτησ οὐκ ἐδέχετο καὶ κατεμαρτύρει αὑτοῦ ὅτι προδότησ τῆσ πατρίδοσ ἐστίν·

ὁ γὰρ τὸν παρὰ τῶν συνειδότων ἔλεγχον φυγὼν ὡμολόγηκεν ἀληθῆ εἶναι τὰ εἰσηγγελμένα. τίσ γὰρ ὑμῶν οὐκ οἶδεν ὅτι περὶ τῶν ἀμφισβητουμένων πολὺ δοκεῖ δικαιότατον καὶ δημοτικώτατον εἶναι, ὅταν οἰκέται ἢ θεράπαιναι συνειδῶσιν ἃ δεῖ, τούτουσ ἐλέγχειν καὶ βασανίζειν, καὶ τοῖσ ἔργοισ μᾶλλον ἢ τοῖσ λόγοισ πιστεύειν, ἄλλωσ τε καὶ περὶ πραγμάτων κοινῶν καὶ μεγάλων καὶ συμφερόντων τῇ πόλει; ἐγὼ τοίνυν τοσοῦτον ἀφέστηκα τοῦ ἀδίκωσ τὴν εἰσαγγελίαν κατὰ Λεωκράτουσ ποιήσασθαι, ὅσον ἐγὼ μὲν ἐβουλόμην τοῖσ ἰδίοισ κινδύνοισ ἐν τοῖσ Λεωκράτουσ οἰκέταισ καὶ θεραπαίναισ βασανισθεῖσι τὸν ἔλεγχον γενέσθαι, οὑτοσὶ δὲ διὰ τὸ συνειδέναι ἑαυτῷ οὐχ ὑπέμεινεν ἀλλ’ ἔφυγε.

καίτοι, ὦ ἄνδρεσ, πολὺ θᾶττον οἱ Λεωκράτουσ οἰκέται καὶ θεράπαιναι τῶν γενομένων ἄν τι ἠρνήθησαν ἢ τὰ μὴ ὄντα τοῦ αὑτῶν δεσπότου κατεψεύσαντο. χωρὶσ τοίνυν τούτων Λεωκράτησ ἀναβοήσεται αὐτίκα ὡσ ἰδιώτησ ὤν, καὶ ὑπὸ τῆσ τοῦ ῥήτοροσ καὶ συκοφάντου δεινότητοσ ἀναρπαζόμενοσ·

ἐγὼ δ’ ἡγοῦμαι πάντασ ὑμᾶσ εἰδέναι ὅτι τῶν μὲν δεινῶν καὶ συκοφαντεῖν ἐπιχειρούντων ἔργον ἐστὶν ἅμα τοῦτο προαιρεῖσθαι καὶ ζητεῖν τὰ χωρία ταῦτα, ἐν οἷσ τοὺσ παραλογισμοὺσ κατὰ τῶν ἀγωνιζομένων ποιήσονται, τῶν δὲ δικαίωσ τὰσ κρίσεισ ἐνισταμένων καὶ τοὺσ ἐνόχουσ ταῖσ ἀραῖσ ἀκριβῶσ ἀποδεικνύντων τἀναντία φαίνεσθαι τούτοισ ποιοῦντασ, ὥσπερ ἡμεῖσ. οὑτωσὶ δὲ διαλογίζεσθε περὶ τούτων παρ’ ὑμῖν αὐτοῖσ. τίνασ ἀδύνατον ἦν τῇ δεινότητι καὶ ταῖσ παρασκευαῖσ ταῖσ τοῦ λόγου παραγαγεῖν; κατὰ φύσιν τοίνυν βασανιζόμενοι πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν περὶ πάντων τῶν ἀδικημάτων ἔμελλον φράσειν οἱ οἰκέται καὶ αἱ θεράπαιναι.

ἀλλὰ τούτουσ Λεωκράτησ παραδοῦναι ἔφυγε, καὶ ταῦτα οὐκ ἀλλοτρίουσ ἀλλ’ αὑτοῦ ὄντασ. τίνασ δὲ δυνατὸν εἶναι δοκεῖ τοῖσ λόγοισ ψυχαγωγῆσαι, καὶ τὴν ὑγρότητα αὐτῶν τοῦ ἤθουσ τοῖσ δακρύοισ εἰσ ἔλεον προαγαγέσθαι;

τοὺσ δικαστάσ. ἐνταῦθα Λεωκράτησ ὁ προδότησ τῆσ πατρίδοσ ἐλήλυθεν, οὐδὲν ἕτερον ἢ φοβούμενοσ μὴ ἐκ τῆσ αὐτῆσ οἰκίασ οἵ τ’ ἐξελέγχοντεσ τῷ ἔργῳ καὶ ὁ ἐξελεγχόμενοσ γένηται. τί γὰρ ἔδει προφάσεων ἢ λόγων ἢ σκήψεωσ; ἁπλοῦν τὸ δίκαιον, ῥᾴδιον τὸ ἀληθέσ, βραχὺσ ὁ ἔλεγχοσ. εἰ μὲν ὁμολογεῖ τὰ ἐν τῇ εἰσαγγελίᾳ ἀληθῆ καὶ ὅσια εἶναι, τί οὐ τῆσ ἐκ τῶν νόμων τιμωρίασ τυγχάνει;

εἰ δὲ μή φησι ταῦτα ἀληθῆ εἶναι, τί οὐ παραδέδωκε τοὺσ οἰκέτασ καὶ τὰσ θεραπαίνασ; προσήκει γὰρ τὸν ὑπὲρ προδοσίασ κινδυνεύοντα καὶ παραδιδόναι βασανίζειν καὶ μηδένα τῶν ἀκριβεστάτων ἐλέγχων φεύγειν. ἀλλ’ οὐδὲν τούτων ἔπραξεν.

ἀλλὰ καταμεμαρτυρηκὼσ ἑαυτοῦ ὅτι προδότησ ἐστὶ τῆσ πατρίδοσ καὶ τῶν ἱερῶν καὶ τῶν νόμων, ἀξιώσει ὑμᾶσ ἐναντία ταῖσ αὑτοῦ ὁμολογίαισ καὶ μαρτυρίαισ ψηφίσασθαι. καὶ πῶσ δίκαιόν ἐστι τὸν τὴν ἐξουσίαν τῆσ ἀπολογίασ αὑτοῦ ἐξ ἄλλων τε πολλῶν καὶ ἐκ τοῦ μὴ δέξασθαι τὰ δίκαια περιῃρημένον, τοῦτον ἐᾶσαι ὑμᾶσ αὐτοὺσ ὑπὲρ τῶν ὁμολογουμένων ἀδικημάτων ἐξαπατῆσαι; περὶ μὲν οὖν τῆσ προκλήσεωσ καὶ τοῦ ἀδικήματοσ, ὅτι ὁμολογούμενόν ἐστιν, ἱκανῶσ ὑμᾶσ ἡγοῦμαι, ὦ ἄνδρεσ, μεμαθηκέναι·

ἐν οἷσ δὲ καιροῖσ καὶ ἡλίκοισ κινδύνοισ τὴν πόλιν οὖσαν Λεωκράτησ προδέδωκεν ἀναμνῆσαι ὑμᾶσ βούλομαι. καί μοι λαβὲ τὸ ψήφισμα, γραμματεῦ, τὸ Ὑπερείδου καὶ ἀναγίγνωσκε. Ψήφισμα ἀκούετε τοῦ ψηφίσματοσ, ὦ ἄνδρεσ, ὅτι τὴν βουλὴν τοὺσ πεντακοσίουσ καταβαίνειν εἰσ Πειραιᾶ χρηματιοῦσαν περὶ φυλακῆσ τοῦ Πειραιέωσ ἐν τοῖσ ὅπλοισ ἔδοξε, καὶ πράττειν διεσκευασμένην ὅ τι ἂν δοκῇ τῷ δήμῳ συμφέρον εἶναι. καίτοι, ὦ ἄνδρεσ, εἰ οἱ ἀφειμένοι τοῦ στρατεύεσθαι ἕνεκα τοῦ βουλεύεσθαι ὑπὲρ τῆσ πόλεωσ ἐν τῇ τῶν στρατιωτῶν τάξει διέτριβον, ἆρ’ ὑμῖν δοκοῦσι μικροὶ καὶ οἱ τυχόντεσ φόβοι τότε τὴν πόλιν κατασχεῖν;

ἐν οἷσ Λεωκράτησ οὑτοσὶ καὶ αὐτὸσ ἐκ τῆσ πόλεωσ ἀποδρὰσ ᾤχετο, καὶ τὰ χρήματα τὰ ὑπάρχοντα ἐξεκόμισε, καὶ <τὰ> ἱερὰ τὰ πατρῷα μετεπέμψατο, καὶ εἰσ τοσοῦτον προδοσίασ ἦλθεν ὥστε κατὰ τὴν τούτου προαίρεσιν ἔρημοι μὲν ἦσαν οἱ νεῴ, ἔρημοι δ’ αἱ φυλακαὶ τῶν τειχῶν, ἐξελέλειπτο δ’ ἡ πόλισ καὶ ἡ χώρα.

καίτοι κατ’ ἐκείνουσ τοὺσ χρόνουσ, ὦ ἄνδρεσ, τίσ οὐκ ἂν τὴν πόλιν ἠλέησεν, οὐ μόνον πολίτησ ἀλλὰ καὶ ξένοσ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν χρόνοισ ἐπιδεδημηκώσ;

τίσ δ’ ἦν οὕτωσ ἢ μισόδημοσ τότ’ ἢ μισαθήναιοσ, ὅστισ ἐδυνήθη ἂν ἄτακτον αὑτὸν ὑπομεῖναι ἰδεῖν; ὁρᾶν δ’ ἦν ἐπὶ μὲν τῶν θυρῶν γυναῖκασ ἐλευθέρασ, περιφόβουσ κατεπτηχυίασ καὶ πυνθανομένασ εἰ ζῶσι, τὰσ μὲν ὑπὲρ ἀνδρόσ, τὰσ δ’ ὑπὲρ πατρόσ, τὰσ δ’ ὑπὲρ ἀδελφῶν, ἀναξίωσ αὑτῶν καὶ τῆσ πόλεωσ ὁρωμένασ, τῶν δ’ ἀνδρῶν τοὺσ τοῖσ σώμασιν ἀπειρηκότασ καὶ ταῖσ ἡλικίαισ πρεσβυτέρουσ καὶ ὑπὸ τῶν νόμων τοῦ στρατεύεσθαι ἀφειμένουσ ἰδεῖν ἦν καθ’ ὅλην τὴν πόλιν τότ’ ἐπὶ γήρωσ ὀδῷ περιφθειρομένουσ, διπλᾶ τὰ ἱμάτια ἐμπεπορπημένουσ;

πολλῶν δὲ καὶ δεινῶν κατὰ τὴν πόλιν γιγνομένων, καὶ πάντων τῶν πολιτῶν τὰ μέγιστα ἠτυχηκότων, μάλιστ’ ἄν τισ ἤλγησε καὶ ἐδάκρυσεν ἐπὶ ταῖσ τῆσ πόλεωσ συμφοραῖσ, ἡνίχ’ ὁρᾶν ἦν τὸν δῆμον ψηφισάμενον τοὺσ μὲν δούλουσ ἐλευθέρουσ, τοὺσ δὲ ξένουσ Ἀθηναίουσ, τοὺσ δ’ ἀτίμουσ ἐπιτίμουσ·

ὃσ πρότερον ἐπὶ τῷ αὐτόχθων εἶναι καὶ ἐλεύθεροσ ἐσεμνύνετο. τοσαύτῃ δ’ ἡ πόλισ ἐκέχρητο μεταβολῇ ὥστε πρότερον μὲν ὑπὲρ τῆσ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ἐλευθερίασ ἀγωνίζεσθαι, ἐν δὲ τοῖσ τότε χρόνοισ ἀγαπᾶν, ἐὰν ὑπὲρ τῆσ αὑτῶν σωτηρίασ ἀσφαλῶσ δύνηται διακινδυνεῦσαι, καὶ πρότερον μὲν πολλῆσ χώρασ τῶν βαρβάρων ἐπάρχειν, τότε δὲ πρὸσ Μακεδόνασ ὑπὲρ τῆσ ἰδίασ κινδυνεύειν·

καὶ τὸν δῆμον ὃν πρότερον Λακεδαιμόνιοι καὶ Πελοποννήσιοι καὶ οἱ τὴν Ἀσίαν κατοικοῦντεσ Ἕλληνεσ βοηθὸν ἐπεκαλοῦντο, οὗτοσ ἐδεῖτο τῶν ἐξ Ἄνδρου καὶ Κέω καὶ Τροζῆνοσ καὶ Ἐπιδαύρου ἐπικουρίαν αὑτῷ μεταπέμψασθαι. ὦ ἄνδρεσ, τὸν ἐν τοῖσ τοιούτοισ φόβοισ καὶ τηλικούτοισ κινδύνοισ καὶ τοσαύτῃ αἰσχύνῃ ἐγκαταλιπόντα τὴν πόλιν, καὶ μήτε <τὰ> ὅπλα θέμενον ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ μήτε τὸ σῶμα παρασχόντα τάξαι τοῖσ στρατηγοῖσ, ἀλλὰ φυγόντα καὶ προδόντα τὴν τοῦ δήμου σωτηρίαν, τίσ ἂν ἢ δικαστὴσ φιλόπολισ καὶ εὐσεβεῖν βουλόμενοσ ψήφῳ ἀπολύσειεν, ἢ ῥήτωρ κληθεὶσ τῷ προδότῃ τῆσ πόλεωσ βοηθήσειε, τὸν οὐδὲ συμπενθῆσαι τὰσ τῆσ πατρίδοσ συμφορὰσ τολμήσαντα, οὐδὲ συμβεβλημένον οὐδὲν εἰσ τὴν τῆσ πόλεωσ καὶ τοῦ δήμου σωτηρίαν;

καίτοι κατ’ ἐκείνουσ τοὺσ χρόνουσ οὐκ ἔστιν ἥτισ ἡλικία οὐ παρέσχεν ἑαυτὴν εἰσ τὴν τῆσ πόλεωσ σωτηρίαν, ὅθ’ ἡ μὲν χώρα τὰ δένδρα συνεβάλλετο, οἱ δὲ τετελευτηκότεσ τὰσ θήκασ, οἱ δὲ νεῲ τὰ ὅπλα.

ἐπεμελοῦντο γὰρ οἱ μὲν τῆσ τῶν τειχῶν κατασκευῆσ, οἱ δὲ τῆσ τῶν τάφρων, οἱ δὲ τῆσ χαρακώσεωσ· οὐδεὶσ δ’ ἦν ἀργὸσ τῶν ἐν τῇ πόλει. ἐφ’ ὧν οὐδενὸσ τὸ σῶμα τὸ ἑαυτοῦ παρέσχε τάξαι Λεωκράτησ. ὧν εἰκὸσ ὑμᾶσ ἀναμνησθέντασ τὸν μηδὲ συνενεγκεῖν μηδ’ ἐπ’ ἐκφορὰν ἐλθεῖν ἀξιώσαντα τῶν ὑπὲρ τῆσ ἐλευθερίασ καὶ τοῦ δήμου σωτηρίασ ἐν Χαιρωνεία τελευτησάντων θανάτῳ ζημιῶσαι ὡσ τὸ ἐπὶ τούτῳ μέροσ ἀτάφων ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν γεγενημένων·

ὧν οὗτοσ οὐδὲ τὰσ θήκασ παριὼν ᾐσχύνθη, ὀγδόῳ ἔτει τὴν πατρίδα αὐτῶν προσαγορεύων. περὶ ὧν, ὦ ἄνδρεσ, μικρῷ πλείω βούλομαι διελθεῖν, καὶ ὑμῶν ἀκοῦσαι δέομαι καὶ μὴ νομίζειν ἀλλοτρίουσ εἶναι τοὺσ τοιούτουσ <λόγουσ> τῶν δημοσίων ἀγώνων·

αἱ γὰρ τῶν ἀγαθῶν ἀνδρῶν εὐλογίαι τὸν ἔλεγχον σαφῆ κατὰ τῶν τἀναντία ἐπιτηδευόντων ποιοῦσιν. ἔτι δὲ καὶ δίκαιον τὸν ἔπαινον, ὃσ μόνοσ ἆθλον τῶν κινδύνων τοῖσ ἀγαθοῖσ ἀνδράσιν ἐστί, τοῦτον, ἐπειδὴ καὶ ἐκεῖνοι εἰσ τὴν κοινὴν σωτηρίαν τῆσ πόλεωσ τὰσ ψυχὰσ <τὰσ> αὑτῶν ἀνήλωσαν, ἐν τοῖσ δημοσίοισ καὶ κοινοῖσ ἀγῶσι τῆσ πόλεωσ μὴ παραλείπειν. ἐκεῖνοι γὰρ τοῖσ πολεμίοισ ἀπήντησαν ἐπὶ τοῖσ ὁρίοισ τῆσ Βοιωτίασ ὑπὲρ τῆσ τῶν Ἑλλήνων ἐλευθερίασ μαχούμενοι, οὐκ ἐν τοῖσ τείχεσι τὰσ ἐλπίδασ τῆσ σωτηρίασ ἔχοντεσ, οὐδὲ τὴν χώραν κακῶσ ποιεῖν προέμενοι τοῖσ ἐχθροῖσ, ἀλλὰ τὴν μὲν αὑτῶν ἀνδρείαν ἀσφαλεστέραν φυλακὴν εἶναι νομίζοντεσ τῶν λιθίνων περιβόλων, τὴν δὲ θρέψασαν αὑτοὺσ αἰσχυνόμενοι περιορᾶν πορθουμένην, εἰκότωσ·

ὥσπερ γὰρ πρὸσ τοὺσ φύσει γεννήσαντασ καὶ τοὺσ ποιητοὺσ τῶν πατέρων οὐχ ὁμοίωσ ἔχουσιν ἅπαντεσ ταῖσ εὐνοίαισ, οὕτω καὶ πρὸσ τὰσ χώρασ τὰσ μὴ φύσει προσηκούσασ, ἀλλ’ ὕστερον ἐπικτήτουσ γενομένασ καταδεέστερον διάκεινται.

τοιαύταισ δὲ γνώμαισ χρησάμενοι καὶ τοῖσ ἀρίστοισ ἀνδράσιν ἐξ ἴσου τῶν κινδύνων μετασχόντεσ, οὐχ ὁμοίωσ τῆσ τύχησ ἐκοινώνησαν· τῆσ γὰρ ἀρετῆσ οὐ ζῶντεσ ἀπολαύουσιν, ἀλλὰ τελευτήσαντεσ τὴν δόξαν καταλελοίπασιν, οὐχ ἡττηθέντεσ, ἀλλ’ ἀποθανόντεσ ἔνθαπερ ἐτάχθησαν ὑπὲρ τῆσ ἐλευθερίασ ἀμύνοντεσ. εἰ δὲ δεῖ καὶ παραδοξότατον μὲν εἰπεῖν, ἀληθὲσ δέ, ἐκεῖνοι νικῶντεσ ἀπέθανον.

ἃ γὰρ ἆθλα τοῦ πολέμου τοῖσ ἀγαθοῖσ ἀνδράσιν ἐστίν. ἐλευθερία καὶ ἀρετή, ταῦτ’ ἀμφότερα τοῖσ τελευτήσασιν ὑπάρχει. ἔπειτα δ’ οὐδ’ οἱο͂́ν τ’ ἐστὶν εἰπεῖν ἡττῆσθαι τοὺσ ταῖσ διανοίαισ μὴ πτήξαντασ τὸν τῶν ἐπιόντων φόβον. μόνουσ γὰρ τοὺσ ἐν τοῖσ πολέμοισ καλῶσ ἀποθνῄσκοντασ οὐδ’ ἂν εἷσ ἡττῆσθαι δικαίωσ φήσειε· τὴν γὰρ δουλείαν φεύγοντεσ εὐκλεᾶ θάνατον αἱροῦνται. ἐδήλωσε δ’ ἡ τούτων τῶν ἀνδρῶν ἀρετή· μόνοι γὰρ τῶν ἁπάντων τὴν τῆσ Ἑλλάδοσ ἐλευθερίαν ἐν τοῖσ ἑαυτῶν σώμασιν εἶχον.

ἅμα γὰρ οὗτοί τε τὸν βίον μετήλλαξαν καὶ τὰ τῆσ Ἑλλάδοσ εἰσ δουλείαν μετέπεσεν· συνετάφη γὰρ τοῖσ τούτων σώμασιν ἡ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων ἐλευθερία. ὅθεν καὶ φανερὸν πᾶσιν ἐποίησαν οὐκ ἰδίᾳ πολεμοῦντεσ ἀλλ’ ὑπὲρ κοινῆσ ἐλευθερίασ προκινδυνεύοντεσ. ὥστε, ὦ ἄνδρεσ, οὐκ <ἂν> αἰσχυνθείην εἰπὼν στέφανον τῆσ πατρίδοσ εἶναι τὰσ ἐκείνων ψυχάσ. καὶ δι’ ἃ οὐκ ἀλόγωσ ἐπετήδευον ἐπίστασθε, ὦ Ἀθηναῖοι, μόνοι τῶν Ἑλλήνων τοὺσ ἀγαθοὺσ ἄνδρασ τιμᾶν·

εὑρήσετε δὲ παρὰ μὲν τοῖσ ἄλλοισ ἐν ταῖσ ἀγοραῖσ ἀθλητὰσ ἀνακειμένουσ, παρ’ ὑμῖν δὲ στρατηγοὺσ ἀγαθοὺσ καὶ τοὺσ τὸν τύραννον ἀποκτείναντασ. καὶ τοιούτουσ μὲν ἄνδρασ οὐδ’ ἐξ ἁπάσησ τῆσ Ἑλλάδοσ ὀλίγουσ εὑρεῖν ῥᾴδιον, τοὺσ δὲ τοὺσ στεφανίτασ ἀγῶνασ νενικηκότασ εὐπετῶσ πολλαχόθεν ἔστι γεγονότασ ἰδεῖν. ὥσπερ τοίνυν τοῖσ εὐεργέταισ μεγίστασ τιμὰσ ἀπονέμετε, οὕτω δίκαιον καὶ τοὺσ τὴν πατρίδα καταισχύνοντασ καὶ προδιδόντασ ταῖσ ἐσχάταισ τιμωρίαισ κολάζειν. σκέψασθε δ’, ὦ ἄνδρεσ, ὅτι οὐδ’ ἐν ὑμῖν ἐστιν ἀποψηφίσασθαι Λεωκράτουσ τουτουί, τὰ δίκαια ποιοῦσι.

τὸ γὰρ ἀδίκημα τοῦτο κεκριμένον ἐστὶ καὶ κατεγνωσμένον. ἡ μὲν γὰρ ἐν Ἀρείῳ πάγῳ βουλή καὶ μηδείσ μοι θορυβήσῃ· ταύτην γὰρ ὑπολαμβάνω μεγίστην τότε γενέσθαι τῇ πόλει σωτηρίαν τοὺσ φυγόντασ τὴν πατρίδα καὶ ἐγκαταλιπόντασ τότε τοῖσ πολεμίοισ λαβοῦσα ἀπέκτεινε. καίτοι, ὦ ἄνδρεσ, μὴ νομίζετε τοὺσ τὰ τῶν ἄλλων φονικὰ ἀδικήματα ὁσιώτατα δικάζοντασ αὐτοὺσ ἂν εἴσ τινα τῶν πολιτῶν τοιοῦτόν τι παρανομῆσαι. ἀλλὰ μὴν Αὐτολύκου μὲν ὑμεῖσ κατεψηφίσασθε, μείναντοσ μὲν αὐτοῦ ἐν τοῖσ κινδύνοισ, ἔχοντοσ δ’ αἰτίαν τοὺσ υἱεῖσ καὶ τὴν γυναῖκα ὑπεκθέσθαι, καὶ ἐτιμωρήσασθε. καίτοι εἰ τὸν τοὺσ ἀχρήστουσ εἰσ τὸν πόλεμον ὑπεκθέσθαι αἰτίαν ἔχοντα ἐτιμωρήσασθε, τί δεῖ πάσχειν ὅστισ ἀνὴρ ὢν οὐκ ἀπέδωκε τὰ τροφεῖα τῇ πατρίδι;

ἔτι δὲ ὁ δῆμοσ δεινὸν ἡγησάμενοσ εἶναι τὸ γιγνόμενον ἐψηφίσατο ἐνόχουσ εἶναι τῇ προδοσίᾳ τοὺσ φεύγοντασ τὸν ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ κίνδυνον, ἀξίουσ εἶναι νομίζων τῆσ ἐσχάτησ τιμωρίασ. ἃ δὴ κατέγνωσται μὲν παρὰ τῷ δικαιοτάτῳ συνεδρίῳ, κατεψήφισται δ’ ὑφ’ ὑμῶν τῶν δικάζειν λαχόντων, ὁμολογεῖται δὲ παρὰ τῷ δήμῳ τῆσ μεγίστησ ἄξια εἶναι τιμωρίασ, τούτοισ ὑμεῖσ ἐναντία ψηφιεῖσθε;

πάντων ἄρ’ ἀνθρώπων ἔσεσθε ἀγνωμονέστατοι καὶ ἐλαχίστουσ ἕξετε τοὺσ ὑπὲρ αὐτῶν κινδυνεύοντασ. ὡσ μὲν οὖν ἔνοχόσ ἐστι τοῖσ εἰσηγγελμένοισ ἅπασιν, ὦ ἄνδρεσ, Λεωκράτησ φανερόν ἐστι·

πυνθάνομαι δ’ αὐτὸν ἐπιχειρήσειν ὑμᾶσ ἐξαπατᾶν λέγοντα, ὡσ ἔμποροσ ἐξέπλευσε καὶ κατὰ ταύτην τὴν ἐργασίαν ἀπεδήμησεν εἰσ Ῥόδον. ἐὰν οὖν ταῦτα λέγῃ, ἐνθυμεῖσθ’ ᾧ ῥᾳδίωσ λήψεσθ’ αὐτὸν ψευδόμενον. πρῶτον μὲν γὰρ οὐκ ἐκ τῆσ ἀκτῆσ κατὰ τὴν πυλίδα ἐμβαίνουσιν οἱ κατ’ ἐμπορίαν πλέοντεσ ἀλλ’ εἴσω τοῦ λιμένοσ, ὑπὸ πάντων τῶν φίλων ὁρώμενοι καὶ ἀποστελλόμενοι· ἔπειτα οὐ μετὰ τῆσ ἑταίρασ καὶ τῶν θεραπαινῶν ἀλλὰ μόνοι μετὰ παιδὸσ τοῦ διακονοῦντοσ. πρὸσ δὲ τούτοισ τί προσῆκεν ἐν Μεγάροισ τὸν Ἀθηναῖον ὡσ ἔμπορον πέντε ἔτη κατοικεῖν καὶ τὰ ἱερὰ τὰ πατρῷα μετακομίζεσθαι καὶ τὴν οἰκίαν τὴν ἐνθάδε πωλεῖν, εἰ μὴ κατεγνώκει τε αὑτοῦ προδεδωκέναι τὴν πατρίδα καὶ μεγάλα πάντασ ἠδικηκέναι;

ὃ καὶ πάντων γένοιτ’ ἂν ἀτοπώτατον, εἰ περὶ ὧν αὐτὸσ προσεδόκα τεύξεσθαι τιμωρίασ, ταῦθ’ ὑμεῖσ ἀπολύσαιτε κύριοι γενόμενοι τῆσ ψήφου. χωρὶσ δὲ τούτων οὐχ ἡγοῦμαι δεῖν ἀποδέχεσθαι ταύτην τὴν ἀπολογίαν. πῶσ γὰρ οὐ δεινὸν τοὺσ μὲν ἐπ’ ἐμπορίαν ἀποδημοῦντασ σπεύδειν ἐπὶ τὴν τῆσ πόλεωσ βοήθειαν, τοῦτον δὲ μόνον ἐν τοῖσ τότε καιροῖσ καὶ κατ’ ἐργασίαν ἐκπλεῖν, ἡνίκα οὐδ’ ἂν εἷσ προσκτήσασθαι οὐδὲν ἂν ἐζήτησεν, ἀλλὰ τὰ ὑπάρχοντα μόνον διαφυλάξαι;

ἡδέωσ δ’ ἂν αὐτοῦ πυθοίμην τίν’ ἐμπορίαν εἰσάγων χρησιμώτεροσ ἐγένετο ἂν τῇ πόλει τοῦ παρασχεῖν τὸ σῶμα τάξαι τοῖσ στρατηγοῖσ καὶ τοὺσ ἐπιόντασ ἀμύνασθαι μεθ’ ὑμῶν μαχόμενοσ. ἐγὼ μὲν οὐδεμίαν ὁρῶ τηλικαύτην οὖσαν βοήθειαν. ἄξιον δ’ ἐστὶν οὐ μόνον αὐτῷ διὰ τὴν πρᾶξιν ὀργίζεσθαι ταύτην, ἀλλὰ καὶ διὰ τὸν λόγον τοῦτον·

φανερῶσ γὰρ ψεύδεσθαι τετόλμηκεν. οὔτε γὰρ πρότερον οὐδεπώποτε ἐγένετο ἐπὶ ταύτησ τῆσ ἐργασίασ, ἀλλ’ ἐκέκτητο χαλκοτύπουσ, οὔτε τότ’ ἐκπλεύσασ οὐδὲν εἰσήγαγεν ἐκ Μεγάρων, ἓξ ἔτη συνεχῶσ ἀποδημήσασ. ἔτι δὲ καὶ <τῆσ> πεντηκοστῆσ μετέχων ἐτύγχανεν, ἣν οὐκ ἂν καταλιπὼν κατ’ ἐμπορίαν ἀπεδήμει. ὥστ’ ἂν μέν τι περὶ τούτων λέγῃ, οὐδ’ ὑμᾶσ ἐπιτρέψειν αὐτῷ νομίζω. ἥξει δ’ ἴσωσ ἐπ’ ἐκεῖνον τὸν λόγον φερόμενοσ, ὃν αὐτῷ συμβεβουλεύκασί τινεσ τῶν συνηγόρων, ὡσ οὐκ ἔνοχόσ ἐστι τῇ προδοσίᾳ·

οὔτε γὰρ νεωρίων κύριοσ οὔτε πυλῶν οὔτε στρατοπέδων οὔθ’ ὅλωσ τῶν τῆσ πόλεωσ οὐδενόσ. ἐγὼ δ’ ἡγοῦμαι τοὺσ μὲν τούτων κυρίουσ μέροσ ἄν τι προδοῦναι τῆσ ὑμετέρασ δυνάμεωσ, τουτονὶ δ’ ὅλην ἔκδοτον ποιῆσαι τὴν πόλιν. ἔτι δ’ οἱ μὲν τοὺσ ζῶντασ μόνον ἀδικοῦσι προδιδόντεσ, οὗτοσ δὲ καὶ τοὺσ τετελευτηκότασ καὶ τὰ ἐν τῇ χώρᾳ ἱερά, τῶν πατρῴων νομίμων ἀποστερῶν. καὶ ὑπὸ μὲν ἐκείνων προδοθεῖσαν οἰκεῖσθαι ἂν συνέβαινε δούλην οὖσαν τὴν πόλιν, ὃν δὲ τρόπον οὗτοσ ἐξέλιπεν, ἀοίκητον ἂν γενέσθαι.

ἔτι δ’ ἐκ μὲν τοῦ κακῶσ πράττειν τὰσ πόλεισ μεταβολῆσ τυχεῖν ἐπὶ τὸ βέλτιον εἰκόσ ἐστιν, ἐκ δὲ τοῦ παντάπασι γενέσθαι ἀναστάτουσ καὶ τῶν κοινῶν ἐλπίδων στερηθῆναι. ὥσπερ γὰρ ἀνθρώπῳ ζῶντι μὲν ἐλπὶσ ἐκ τοῦ κακῶσ πρᾶξαι μεταπεσεῖν, τελευτήσαντι δὲ συναναιρεῖται πάντα δι’ ὧν ἄν τισ εὐδαιμονήσειεν, οὕτω καὶ περὶ τὰσ πόλεισ συμβαίνει πέρασ ἔχειν τὴν ἀτυχίαν, ὅταν ἀνάστατοι γένωνται. εἰ γὰρ δεῖ τὴν ἀλήθειαν εἰπεῖν, πόλεώσ ἐστι θάνατοσ ἀνάστατον γενέσθαι.

τεκμήριον δὲ μέγιστον· ἡμῶν γὰρ ἡ πόλισ τὸ μὲν παλαιὸν ὑπὸ τῶν τυράννων κατεδουλώθη, τὸ δ’ ὕστερον ὑπὸ τῶν τριάκοντα, καὶ ὑπὸ Λακεδαιμονίων τὰ τείχη καθῃρέθη· καὶ ἐκ τούτων ὅμωσ ἀμφοτέρων ἠλευθερώθημεν καὶ τῆσ τῶν Ἑλλήνων εὐδαιμονίασ ἠξιώθημεν προστάται γενέσθαι. ἀλλ’ οὐχ ὅσαι πώποτ’ ἀνάστατοι γεγόνασι.

τοῦτο μὲν γάρ, εἰ καὶ παλαιότερον εἰπεῖν ἐστι, τὴν Τροίαν τίσ οὐκ ἀκήκοεν ὅτι μεγίστη γεγενημένη τῶν τότε πόλεων καὶ πάσησ ἐπάρξασα τῆσ Ἀσίασ, ὡσ ἅπαξ ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων κατεσκάφη, τὸν αἰῶνα ἀοίκητόσ ἐστι; τοῦτο δὲ Μεσσήνην πεντακοσίοισ ἔτεσιν ὕστερον ἐκ τῶν τυχόντων ἀνθρώπων συνοικισθεῖσαν; ἴσωσ οὖν τῶν συνηγόρων αὐτῷ τολμήσει τισ εἰπεῖν, μικρὸν τὸ πρᾶγμα ποιῶν, ὡσ οὐδὲν ἂν παρ’ ἕνα ἄνθρωπον ἐγένετο τούτων·

καὶ οὐκ αἰσχύνονται τοιαύτην ἀπολογίαν ποιούμενοι πρὸσ ὑμᾶσ, ἐφ’ ᾗ δικαίωσ ἂν ἀποθάνοιεν. εἰ μὲν γὰρ ὁμολογοῦσι τὴν πατρίδα αὐτὸν ἐκλιπεῖν, τοῦτο συγχωρήσαντεσ ὑμᾶσ ἐώντων διαγνῶναι περὶ τοῦ μεγέθουσ· εἰ δ’ ὅλωσ μηδὲν τούτων πεποίηκεν, οὐ μανία δή που τοῦτο λέγειν, ὡσ οὐδὲν ἂν γένοιτο παρὰ τοῦτον; ἡγοῦμαι δ’ ἔγωγε, ὦ ἄνδρεσ, τοὐναντίον τούτοισ, παρὰ τοῦτον εἶναι τῇ πόλει τὴν σωτηρίαν.

ἡ γὰρ πόλισ οἰκεῖται κατὰ τὴν ἰδίαν ἑκάστου μοῖραν φυλαττομένη· ὅταν οὖν ταύτην ἐφ’ ἑνόσ τισ παρίδῃ, λέληθεν ἑαυτὸν ἐφ’ ἁπάντων τοῦτο πεποιηκώσ. καίτοι ῥᾴδιόν ἐστιν, ὦ ἄνδρεσ, πρὸσ τὰσ τῶν ἀρχαίων νομοθετῶν διανοίασ ἀποβλέψαντασ τὴν ἀλήθειαν εὑρεῖν. ἐκεῖνοι γὰρ οὐ τῷ μὲν ἑκατὸν τάλαντα κλέψαντι θάνατον ἔταξαν, τῷ δὲ δέκα δραχμὰσ ἔλαττον ἐπιτίμιον·

οὐδὲ τὸν μὲν μεγάλα ἱεροσυλήσαντα ἀπέκτεινον, τὸν δὲ μικρὰ ἐλάττονι τιμωρίᾳ ἐκόλαζον· οὐδὲ τὸν μὲν οἰκέτην ἀποκτείναντα ἀργυρίῳ ἐζημίουν, τὸν δὲ ἐλεύθερον εἶργον τῶν νόμων ἀλλ’ ὁμοίωσ ἐπὶ πᾶσι καὶ τοῖσ ἐλαχίστοισ παρανομήμασι θάνατον ὡρ́ισαν εἶναι τὴν ζημίαν. οὐ γὰρ πρὸσ τὸ ἴδιον ἕκαστοσ αὐτῶν ἀπέβλεπε τοῦ γεγενημένου πράγματοσ, οὐδ’ ἐντεῦθεν τὸ μέγεθοσ τῶν ἁμαρτημάτων ἐλάμβανον, ἀλλ’ αὐτὸ ἐσκόπουν τοῦτο, εἰ πέφυκε τὸ ἀδίκημα τοῦτο ἐπὶ πλεῖον ἐλθὸν μέγα βλάπτειν τοὺσ ἀνθρώπουσ.

καὶ γὰρ ἄτοπον ἄλλωσ πωσ περὶ τούτου ἐξετάζειν. φέρε γάρ, ὦ ἄνδρεσ, εἴ τισ ἕνα νόμον εἰσ τὸ Μητρῷον ἐλθὼν ἐξαλείψειεν, εἶτ’ ἀπολογοῖτο ὡσ οὐδὲν παρὰ τοῦτον τῇ πόλει ἐστίν, ἆρ’ οὐκ ἂν ἀπεκτείνατ’ αὐτόν; ἐγὼ μὲν οἶμαι δικαίωσ, εἴπερ ἐμέλλετε καὶ τοὺσ ἄλλουσ σῴζειν. τὸν αὐτὸν τοίνυν τρόπον κολαστέον ἐστὶ τοῦτον, εἰ μέλλετε τοὺσ ἄλλουσ πολίτασ βελτίουσ ποιήσειν·

καὶ οὐ τοῦτο λογιεῖσθε, εἰ εἷσ ἐστι μόνοσ ἅνθρωποσ, ἀλλ’ εἰσ τὸ πρᾶγμα. ἐγὼ μὲν γὰρ ἡγοῦμαι τὸ μὴ πολλοὺσ τοιούτουσ γενέσθαι ἡμέτερον εὐτύχημα εἶναι, τοῦτον μέντοι διὰ τοῦτο μείζονοσ τιμωρίασ ἄξιον εἶναι τυχεῖν, ὅτι μόνοσ τῶν ἄλλων πολιτῶν οὐ κοινὴν ἀλλ’ ἰδίαν τὴν σωτηρίαν ἐζήτησεν. ἀγανακτῶ δὲ μάλιστα, ὦ ἄνδρεσ, ἐπειδὰν ἀκούσω τῶν μετὰ τούτου τινὸσ λέγοντοσ ὡσ οὐκ ἔστι τοῦτο προδιδόναι, εἴ τισ ᾤχετο ἐκ τῆσ πόλεωσ·

καὶ γὰρ οἱ πρόγονοί ποθ’ ὑμῶν τὴν πόλιν καταλιπόντεσ, ὅτε πρὸσ Ξέρξην ἐπολέμουν, εἰσ Σαλαμῖνα διέβησαν. καὶ οὕτωσ ἐστὶν ἀνόητοσ καὶ παντάπασιν ὑμῶν καταπεφρονηκὼσ ὥστε τὸ κάλλιστον τῶν ἔργων πρὸσ τὸ αἴσχιστον συμβαλεῖν ἠξίωσε. ποῦ γὰρ οὐ περιβόητοσ ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν ἡ ἀρετὴ γέγονε;

τίσ δ’ οὕτωσ ἢ φθονερόσ ἐστιν ἢ παντάπασιν ἀφιλότιμοσ, ὃσ οὐκ ἂν εὔξαιτο τῶν ἐκείνοισ πεπραγμένων μετασχεῖν; οὐ γὰρ τὴν πόλιν ἐξέλιπον ἀλλὰ τὸν τόπον μετήλλαξαν, πρὸσ τὸν ἐπιόντα κίνδυνον καλῶσ βουλευσάμενοι. Ἐτεόνικοσ μὲν γὰρ ὁ Λακεδαιμόνιοσ καὶ Ἀδείμαντοσ ὁ Κορίνθιοσ καὶ τὸ Αἰγινητῶν ναυτικὸν ὑπὸ νύκτα τὴν σωτηρίαν αὑτοῖσ ἔμελλον πορίζεσθαι·

ἐγκαταλειπόμενοι δ’ οἱ πρόγονοι ὑπὸ πάντων τῶν Ἑλλήνων βίᾳ καὶ τοὺσ ἄλλουσ ἠλευθέρωσαν, ἀναγκάσαντεσ ἐν Σαλαμῖνι μεθ’ αὑτῶν πρὸσ τοὺσ βαρβάρουσ ναυμαχεῖν. μόνοι δ’ ἀμφοτέρων περιγεγόνασι, καὶ τῶν πολεμίων καὶ τῶν συμμάχων, ὡσ ἑκατέρων προσῆκε, τοὺσ μὲν εὐεργετοῦντεσ, τοὺσ δὲ μαχόμενοι νικῶντεσ. ἆρά γ’ ὅμοιοι τῷ φεύγοντι τὴν πατρίδα τεττάρων ἡμερῶν πλοῦν εἰσ Ῥόδον; ἦ που ταχέωσ ἂν ἠνέσχετό τισ ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν τοιοῦτον ἔργον, ἀλλ’ οὐκ ἂν κατέλευσαν τὸν καταισχύνοντα τὴν αὑτῶν ἀριστείαν.

οὕτω γοῦν ἐφίλουν τὴν πατρίδα πάντεσ ὥστε τὸν παρὰ Ξέρξου πρεσβευτὴν Ἀλέξανδρον, φίλον ὄντα αὐτοῖσ πρότερον, ὅτι γῆν καὶ ὕδωρ ᾔτησε, μικροῦ δεῖν κατέλευσαν. ὅπου δὲ καὶ τοῦ λόγου τιμωρίαν ἠξίουν λαμβάνειν, ἦ που τὸν ἔργῳ παραδόντα τὴν πόλιν ὑποχείριον τοῖσ πολεμίοισ οὐ μεγάλαισ ἂν ζημίαισ ἐκόλασαν. τοιγαροῦν τοιαύταισ χρώμενοι γνώμαισ, ἐνενήκοντα μὲν ἔτη τῶν Ἑλλήνων ἡγεμόνεσ κατέστησαν, Φοινίκην δὲ καὶ Κιλικίαν ἐπόρθησαν, ἐπ’ Εὐρυμέδοντι δὲ καὶ πεζομαχοῦντεσ καὶ ναυμαχοῦντεσ ἐνίκησαν, ἑκατὸν δὲ τριήρεισ τῶν βαρβάρων αἰχμαλώτουσ ἔλαβον, ἅπασαν δὲ τὴν Ἀσίαν κακῶσ ποιοῦντεσ περιέπλευσαν.

καὶ τὸ κεφάλαιον τῆσ νίκησ, οὐ τὸ ἐν Σαλαμῖνι τρόπαιον ἀγαπήσαντεσ ἔστησαν, ἀλλ’ ὁρ́ουσ τοῖσ βαρβάροισ πήξαντεσ τοὺσ εἰσ τὴν ἐλευθερίαν τῆσ Ἑλλάδοσ, καὶ τούτουσ κωλύσαντεσ ὑπερβαίνειν, συνθήκασ ἐποιήσαντο, μακρῷ μὲν πλοίῳ μὴ πλεῖν ἐντὸσ Κυανέων καὶ Φασήλιδοσ, τοὺσ δ’ Ἕλληνασ αὐτονόμουσ εἶναι, μὴ μόνον τοὺσ τὴν Εὐρώπην ἀλλὰ καὶ τοὺσ τὴν Ἀσίαν κατοικοῦντασ.

καίτοι οἰέσθ’ ἄν, εἰ τῇ Λεωκράτουσ διανοίᾳ χρησάμενοι πάντεσ ἔφυγον, τούτων ἄν τι γενέσθαι τῶν καλῶν ἔργων, ἢ ταύτην ἂν ἔτι τὴν χώραν κατοικεῖν ὑμᾶσ;

χρὴ τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ, ὥσπερ τοὺσ ἀγαθοὺσ ἐπαινεῖτε καὶ τιμᾶτε, οὕτω καὶ τοὺσ κακοὺσ μισεῖν τε καὶ κολάζειν, ἄλλωσ τε καὶ Λεωκράτην, ὃσ οὔτε ἔδεισεν οὔτε ᾐσχύνθη ὑμᾶσ. καίτοι ὑμεῖσ τίνα τρόπον νενομίκατε περὶ τούτων καὶ πῶσ ἔχετε ταῖσ διανοίαισ, θεωρήσατε.

ἄξιον γὰρ ὅμωσ καίπερ πρὸσ εἰδότασ διελθεῖν· ἐγκώμιον γὰρ νὴ τὴν Ἀθηνᾶν εἰσι τῆσ πόλεωσ οἱ παλαιοὶ νόμοι καὶ τὰ ἔθη τῶν ἐξ ἀρχῆσ ταῦτα κατασκευασάντων, οἷσ ἂν προσέχητε, τὰ δίκαια ποιήσετε καὶ πᾶσιν ἀνθρώποισ σεμνοὶ καὶ ἄξιοι τῆσ πόλεωσ δόξετ’ εἶναι. ὑμῖν γὰρ ἔστιν ὁρ́κοσ, ὃν ὀμνύουσι πάντεσ οἱ πολῖται, ἐπειδὰν εἰσ τὸ ληξιαρχικὸν γραμματεῖον ἐγγραφῶσι καὶ ἔφηβοι γένωνται, μήτε τὰ ἱερὰ ὅπλα καταισχυνεῖν μήτε τὴν τάξιν λείψειν, ἀμυνεῖν δὲ τῇ πατρίδι καὶ ἀμείνω παραδώσειν.

ὃν εἰ μὲν ὀμώμοκε Λεωκράτησ, φανερῶσ ἐπιώρκηκε, καὶ οὐ μόνον ὑμᾶσ ἠδίκηκεν, ἀλλὰ καὶ εἰσ τὸ θεῖον ἠσέβηκεν. εἰ δὲ μὴ ὀμώμοκεν εὐθὺσ δῆλόσ ἐστι παρασκευασάμενοσ <ὡσ> οὐδὲν ποιήσων τῶν δεόντων, ἀνθ’ ὧν δικαίωσ ἂν αὐτὸν καὶ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ὑπὲρ τῶν θεῶν τιμωρήσαισθε. βούλομαι δ’ ὑμᾶσ ἀκοῦσαι τοῦ ὁρ́κου.

λέγε, γραμματεῦ. Ὅρκοσ <Οὐκ αἰσχυνῶ τὰ ἱερὰ ὅπλα, οὐδὲ λείψω τὸν παραστάτην ὅπου ἂν στοιχήσω· ἀμυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ ὁσίων καὶ οὐκ ἐλάττω παραδώσω τὴν πατρίδα, πλείω δὲ καὶ ἀρείω κατά τε ἐμαυτὸν καὶ μετὰ ἁπάντων, καὶ εὐηκοήσω τῶν ἀεὶ κραινόντων ἐμφρόνωσ.

καὶ τῶν θεσμῶν τῶν ἱδρυμένων καὶ οὓσ ἂν τὸ λοιπὸν ἱδρύσωνται ἐμφρόνωσ· ἐὰν δέ τισ ἀναιρεῖ, οὐκ ἐπιτρέψω κατά τε ἐμαυτὸν καὶ μετὰ πάντων, καὶ τιμήσω ἱερὰ τὰ πάτρια. ἴστορεσ θεοὶ Ἄγραυλοσ, Ἑστία, Ἐνυώ, Ἐνυάλιοσ, Ἄρησ καὶ Ἀθηνᾶ Ἀρεία, Ζεύσ, Θαλλώ, Αὐξώ, Ἡγεμόνη, Ἡρακλῆσ, ὁρ́οι τῆσ πατρίδοσ, πυροί, κριθαί, ἄμπελοι, ἐλάαι, συκαῖ . . . > καλόσ γ’, ὦ ἄνδρεσ, καὶ ὅσιοσ ὁ ὁρ́κοσ. παρὰ τοῦτον τοίνυν ἅπαντα πεποίηκε Λεωκράτησ.

καίτοι πῶσ ἂν ἄνθρωποσ γένοιτο ἀνοσιώτεροσ ἢ μᾶλλον προδότησ τῆσ πατρίδοσ; τίνα δ’ ἂν τρόπον ὅπλα καταισχύνειέ τισ μᾶλλον ἢ εἰ λαβεῖν μὴ θέλοι καὶ τοὺσ πολεμίουσ ἀμύνασθαι; πῶσ δ’ οὐ καὶ τὸν παραστάτην καὶ τὴν τάξιν λέλοιπεν ὁ μηδὲ τάξαι τὸ σῶμα παρασχών; ποῦ δ’ ὑπὲρ ὁσίων καὶ ἱερῶν ἤμυνεν ἂν ὁ μηδένα κίνδυνον ὑπομείνασ;

τίνι δ’ ἂν τὴν πατρίδα προὔδωκε μείζονι προδοσίᾳ; τὸ γὰρ τούτου μέροσ ἐκλελειμμένη τοῖσ πολεμίοισ ὑποχείριόσ ἐστιν. εἶτα τοῦτον οὐκ ἀποκτενεῖτε τὸν ἁπάσαισ ταῖσ ἀδικίαισ ἔνοχον ὄντα; τίνασ οὖν τιμωρήσεσθε; τοὺσ ἕν τι τούτων ἡμαρτηκότασ; ῥᾴδιον ἔσται παρ’ ὑμῖν ἄρα μεγάλα ἀδικεῖν, εἰ φανεῖσθε ἐπὶ τοῖσ μικροῖσ μᾶλλον ὀργιζόμενοι. καὶ μήν, ὦ ἄνδρεσ, καὶ τοῦθ’ ὑμᾶσ δεῖ μαθεῖν, ὅτι τὸ συνέχον τὴν δημοκρατίαν ὁρ́κοσ ἐστί.

τρία γάρ ἐστιν ἐξ ὧν ἡ πολιτεία συνέστηκεν, ὁ ἄρχων, ὁ δικαστήσ, ὁ ἰδιώτησ. τούτων τοίνυν ἕκαστοσ ταύτην πίστιν δίδωσιν, εἰκότωσ· τοὺσ μὲν γὰρ ἀνθρώπουσ πολλοὶ ἤδη ἐξαπατήσαντεσ καὶ διαλαθόντεσ οὐ μόνον τῶν παρόντων κινδύνων ἀπελύθησαν, ἀλλὰ καὶ τὸν ἄλλον χρόνον ἀθῷοι τῶν ἀδικημάτων τούτων εἰσί· τοὺσ δὲ θεοὺσ οὔτ’ ἂν ἐπιορκήσασ τισ λάθοι οὔτ’ ἂν ἐκφύγοι τὴν ἀπ’ αὐτῶν τιμωρίαν, ἀλλ’ εἰ μὴ αὐτόσ, οἱ παῖδέσ γε καὶ τὸ γένοσ ἅπαν τὸ τοῦ ἐπιορκήσαντοσ μεγάλοισ ἀτυχήμασι περιπίπτει. διόπερ, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, ταύτην πίστιν ἔδοσαν αὑτοῖσ ἐν Πλαταιαῖσ πάντεσ οἱ Ἕλληνεσ, ὅτ’ ἔμελλον παραταξάμενοι μάχεσθαι πρὸσ τὴν Ξέρξου δύναμιν, οὐ παρ’ αὑτῶν εὑρόντεσ, ἀλλὰ μιμησάμενοι τὸν παρ’ ὑμῖν εἰθισμένον ὁρ́κον.

ὃν ἄξιόν ἐστιν ἀκοῦσαι· καὶ γὰρ παλαιῶν ὄντων τῶν τότε πεπραγμένων ὅμωσ ἱκανῶσ ἔστιν ἐν τοῖσ γεγραμμένοισ ἰδεῖν τὴν ἐκείνων ἀρετήν. καί μοι ἀναγίγνωσκε αὐτόν. Ὅρκοσ ‐ Οὐ ποιήσομαι περὶ πλείονοσ τὸ ζῆν τῆσ ἐλευθερίασ οὐδ’ ἐγκαταλείψω τοὺσ ἡγεμόνασ οὔτε ζῶντασ οὔτε ἀποθανόντασ, ἀλλὰ τοὺσ ἐν τῇ μάχῃ τελευτήσαντασ τῶν συμμάχων ἅπαντασ θάψω.

καὶ κρατήσασ τῷ πολέμῳ τοὺσ βαρβάρουσ τῶν μὲν μαχεσαμένων ὑπὲρ τῆσ Ἑλλάδοσ πόλεων οὐδεμίαν ἀνάστατον ποιήσω, τὰσ δὲ τὰ τοῦ βαρβάρου προελομένασ ἁπάσασ δεκατεύσω.

καὶ τῶν ἱερῶν τῶν ἐμπρησθέντων καὶ καταβληθέντων ὑπὸ τῶν βαρβάρων οὐδὲν ἀνοικοδομήσω παντάπασιν, ἀλλ’ ὑπόμνημα τοῖσ ἐπιγιγνομένοισ ἐάσω καταλείπεσθαι τῆσ τῶν βαρβάρων ἀσεβείασ. οὕτω τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ, σφόδρα ἐνέμειναν ἐν τούτῳ πάντεσ ὥστε καὶ τὴν παρὰ τῶν θεῶν εὔνοιαν μεθ’ ἑαυτῶν ἔσχον βοηθόν, καὶ πάντων <τῶν> Ἑλλήνων ἀνδρῶν ἀγαθῶν γενομένων πρὸσ τὸν κίνδυνον, μάλιστα ἡ πόλισ ὑμῶν εὐδοκίμησεν.

ὃ καὶ πάντων ἂν εἰή δεινότατον, τοὺσ μὲν προγόνουσ ὑμῶν ἀποθνῄσκειν τολμᾶν ὥστε μὴ τὴν πόλιν ἀδοξεῖν, ὑμᾶσ δὲ μὴ κολάζειν τοὺσ καταισχύναντασ αὐτήν, ἀλλὰ περιορᾶν τὴν κοινὴν καὶ μετὰ πολλῶν πόνων συνειλεγμένην εὔκλειαν, ταύτην διὰ τὴν τῶν τοιούτων ἀνδρῶν πονηρίαν καταλυομένην. καίτοι, ὦ ἄνδρεσ, μόνοισ ὑμῖν τῶν Ἑλλήνων οὐκ ἔστιν οὐδὲν τούτων περιιδεῖν.

βούλομαι δὲ μικρὰ τῶν παλαιῶν ὑμῖν διελθεῖν, οἷσ παραδείγμασι χρώμενοι καὶ περὶ τούτων καὶ περὶ τῶν ἄλλων βέλτιον βουλεύσεσθε. τοῦτο γὰρ ἔχει μέγιστον ἡ πόλισ ὑμῶν ἀγαθόν, ὅτι τῶν καλῶν ἔργων παράδειγμα τοῖσ Ἕλλησι γέγονεν· ὅσον γὰρ τῷ χρόνῳ πασῶν ἐστιν ἀρχαιοτάτη, τοσοῦτον οἱ πρόγονοι ἡμῶν τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ἀρετῇ διενηνόχασιν. ἐπὶ Κόδρου γὰρ βασιλεύοντοσ Πελοποννησίοισ γενομένησ ἀφορίασ κατὰ τὴν χώραν αὐτῶν ἔδοξε στρατεύειν ἐπὶ τὴν πόλιν ἡμῶν, καὶ ἡμῶν τοὺσ προγόνουσ ἐξαναστήσαντασ κατανείμασθαι τὴν χώραν.

καὶ πρῶτον μὲν εἰσ Δελφοὺσ ἀποστείλαντεσ τὸν θεὸν ἐπηρώτων εἰ λήψονται τὰσ Ἀθήνασ· ἀνελόντοσ δὲ τοῦ θεοῦ αὐτοῖσ ὅτι τὴν πόλιν αἱρήσουσιν ἂν μὴ τὸν βασιλέα τὸν Ἀθηναίων Κόδρον ἀποκτείνωσιν, ἐστράτευον ἐπὶ τὰσ Ἀθήνασ. Κλεόμαντισ δὲ τῶν Δελφῶν τισ πυθόμενοσ τὸ χρηστήριον δι’ ἀπορρήτων ἐξήγγειλε τοῖσ Ἀθηναίοισ·

οὕτωσ οἱ πρόγονοι ἡμῶν, ὡσ ἐοίκε, καὶ τοὺσ ἔξωθεν ἀνθρώπουσ εὔνουσ ἔχοντεσ διετέλουν. ἐμβαλόντων δὲ τῶν Πελοποννησίων εἰσ τὴν Ἀττικήν, τί ποιοῦσιν οἱ πρόγονοι ἡμῶν, ὦ ἄνδρεσ δικασταί; οὐ καταλιπόντεσ τὴν χώραν ὥσπερ Δεωκράτησ ᾤχοντο οὐδ’ ἔκδοτον τὴν θρεψαμένην καὶ τὰ ἱερὰ τοῖσ πολεμίοισ παρέδοσαν, ἀλλ’ ὀλίγοι ὄντεσ κατακλῃσθέντεσ ἐπολιορκοῦντο καὶ διεκαρτέρουν εἰσ τὴν πατρίδα. καὶ οὕτωσ ἦσαν, ὦ ἄνδρεσ, γενναῖοι οἱ τότε βασιλεύοντεσ ὥστε προῃροῦντο ἀποθνῄσκειν ὑπὲρ τῆσ τῶν ἀρχομένων σωτηρίασ μᾶλλον ἢ ζῶντεσ ἑτέραν μεταλλάξαι χώραν.

φασὶ γοῦν τὸν Κόδρον παραγγείλαντα τοῖσ Ἀθηναίοισ προσέχειν ὅταν τελευτήσῃ τὸν βίον, λαβόντα πτωχικὴν στολὴν ὅπωσ ἂν ἀπατήσῃ τοὺσ πολεμίουσ, κατὰ τὰσ πύλασ ὑποδύντα φρύγανα συλλέγειν πρὸ τῆσ πόλεωσ, προσελθόντων δ’ αὐτῷ δυοῖν ἀνδρῶν ἐκ τοῦ στρατοπέδου καὶ τὰ κατὰ τὴν πόλιν πυνθανομένων, τὸν ἕτερον αὐτῶν ἀποκτεῖναι τῷ δρεπάνω παίσαντα τὸν δὲ περιλελειμμένον, παροξυνθέντα τῷ Κόδρῳ καὶ νομίσαντα πτωχὸν εἶναι, σπασάμενον τὸ ξίφοσ ἀποκτεῖναι τὸν Κόδρον. τούτων δὲ γενομένων οἱ μὲν Ἀθηναῖοι κήρυκα πέμψαντεσ ἠξίουν δοῦναι τὸν βασιλέα θάψαι, λέγοντεσ αὐτοῖσ ἅπασαν τὴν ἀλήθειαν·

οἱ δὲ Πελοποννήσιοι τοῦτον μὲν ἀπέδοσαν, γνόντεσ δ’ ὡσ οὐκέτι δυνατὸν αὐτοῖσ τὴν χώραν κατασχεῖν ἀπεχώρησαν. τῷ δὲ Κλεομάντει τῷ Δελφῷ ἡ πόλισ αὐτῷ τε καὶ ἐκγόνοισ ἐν πρυτανείῳ ἀίδιον σίτησιν ἔδοσαν. ἆρά γ’ ὁμοίωσ ἐφίλουν τὴν πατρίδα Λεωκράτει οἱ τότε βασιλεύοντεσ, οἵ γε προῃροῦντο τοὺσ πολεμίουσ ἐξαπατῶντεσ ἀποθνῄσκειν ὑπὲρ αὐτῆσ καὶ τὴν ἰδίαν ψυχὴν ἀντὶ τῆσ κοινῆσ σωτηρίασ ἀντικαταλλάττεσθαι;

τοιγαροῦν μονώτατοι ἐπώνυμοι τῆσ χώρασ εἰσὶν ἰσοθέων τιμῶν τετυχηκότεσ, εἰκότωσ· ὑπὲρ ἧσ γὰρ οὕτω σφόδρα ἐσπούδαζον, δικαίωσ ταύτησ καὶ τεθνεῶτεσ ἐκληρονόμουν. ἀλλὰ Λεωκράτησ οὔτε ζῶν οὔτε τεθνεὼσ δικαίωσ ἂν αὐτῆσ μετάσχοι, μονώτατοσ <δ’> ἂν προσηκόντωσ ἐξορισθείη τῆσ χώρασ, ἣν ἐγκαταλιπὼν τοῖσ πολεμίοισ ᾤχετο·

οὐδὲ γὰρ καλὸν τὴν αὐτὴν καλύπτειν τοὺσ τῇ ἀρετῇ διαφέροντασ καὶ τὸν κάκιστον πάντων ἀνθρώπων. καίτοι γ’ ἐπεχείρησεν εἰπεῖν, ὃ καὶ νῦν ἴσωσ ἐρεῖ πρὸσ ὑμᾶσ, ὡσ οὐκ ἄν ποτε ὑπέμεινε τὸν ἀγῶνα τοῦτον συνειδὼσ ἑαυτῷ τοιοῦτόν τι διαπεπραγμένῳ·

ὥσπερ οὐ πάντασ καὶ τοὺσ κλέπτοντασ καὶ ἱεροσυλοῦντασ τούτῳ τῷ τεκμηρίῳ χρωμένουσ. οὐ γὰρ τοῦ πράγματόσ ἐστι σημεῖον ὡσ οὐ πεποιήκασιν, ἀλλὰ τῆσ ἀναιδείασ ἣν ἔχουσιν. οὐ γὰρ τοῦτο δεῖ λέγειν, ἀλλ’ ὡσ οὐκ ἐξέπλευσεν, οὐδὲ τὴν πόλιν ἐγκατέλιπεν, οὐδ’ ἐν Μεγάροισ κατῴκησε· ταῦτά ἐστι τεκμήρια τοῦ πράγματοσ, ἐπεὶ τό γ’ ἐλθεῖν τοῦτον, οἶμαι θεόν τινα αὐτὸν ἐπ’ αὐτὴν ἀγαγεῖν τὴν τιμωρίαν, ἵν’ ἐπειδὴ τὸν εὐκλεᾶ κίνδυνον ἔφυγε, τοῦ ἀκλεοῦσ καὶ ἀδόξου θανάτου τύχοι, καὶ οὓσ προὔδωκε, τούτοισ ὑποχείριον αὑτὸν καταστήσειεν. ἑτέρωθι μὲν γὰρ ἀτυχῶν οὔπω δῆλον εἰ διὰ ταῦτα δίκην δίδωσιν ἐνταῦθα δὲ παρ’ οἷσ προὔδωκε φανερόν ἐστιν ὅτι τῶν αὑτοῦ παρανομημάτων ὑπέχει ταύτην τὴν τιμωρίαν.

οἱ γὰρ θεοὶ οὐδὲν πρότερον ποιοῦσιν ἢ τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων τὴν διάνοιαν παράγουσι·

καὶ μοι δοκοῦσι τῶν ἀρχαίων τινὲσ ποιητῶν ὥσπερ χρησμοὺσ γράψαντεσ τοῖσ ἐπιγιγνομένοισ τάδε τὰ ἰαμβεῖα καταλιπεῖν· ὅταν γὰρ ὀργὴ δαιμόνων βλάπτῃ τινά, τοῦτ’ αὐτὸ πρῶτον, ἐξαφαιρεῖται φρενῶν τὸν νοῦν τὸν ἐσθλόν, εἰσ δὲ τὴν χείρω τρέπει γνώμην, ἵν’ εἰδῇ μηδὲν ὧν ἁμαρτάνει. τίσ γὰρ οὐ μέμνηται τῶν πρεσβυτέρων ἢ τῶν νεωτέρων οὐκ ἀκήκοε Καλλίστρατον, οὗ θάνατον ἡ πόλισ κατέγνω, τοῦτον φυγόντα καὶ τοῦ θεοῦ τοῦ ἐν Δελφοῖσ ἀκούσαντα ὅτι ἂν ἔλθῃ Ἀθήναζε τεύξεται τῶν νόμων, ἀφικόμενον καὶ ἐπὶ τὸν βωμὸν τῶν δώδεκα θεῶν καταφυγόντα, καὶ οὐδὲν ἧττον ὑπὸ τῆσ πόλεωσ ἀποθανόντα;

δικαίωσ· τὸ γὰρ τῶν νόμων τοῖσ ἠδικηκόσι τυχεῖν τιμωρία ἐστίν. ὁ δέ γε θεὸσ ὀρθῶσ ἀπέδωκε τοῖσ ἠδικημένοισ κολάσαι τὸν αἴτιον· δεινὸν γὰρ ἂν εἰή, εἰ ταὐτὰ σημεῖα τοῖσ εὐσεβέσι καὶ τοῖσ κακούργοισ φαίνοιτο. ἡγοῦμαι δ’ ἔγωγ’, ὦ ἄνδρεσ, τὴν τῶν θεῶν ἐπιμέλειαν πάσασ μὲν τὰσ ἀνθρωπίνασ πράξεισ ἐπισκοπεῖν, μάλιστα δὲ τὴν περὶ τοὺσ γονέασ καὶ τοὺσ τετελευτηκότασ καὶ τὴν πρὸσ αὑτοὺσ εὐσέβειαν, εἰκότωσ·

παρ’ ὧν γὰρ τὴν ἀρχὴν τοῦ ζῆν εἰλήφαμεν καὶ πλεῖστα ἀγαθὰ πεπόνθαμεν, εἰσ τούτουσ μὴ ὅτι ἁμαρτεῖν, ἀλλὰ μὴ εὐεργετοῦντασ τὸν αὑτῶν βίον καταναλῶσαι μέγιστον ἀσέβημά ἐστι. λέγεται γοῦν ἐν Σικελίᾳ εἰ γὰρ καὶ μυθωδέστερόν ἐστιν, ἀλλ’ ἁρμόσει καὶ ὑμῖν ἅπασι τοῖσ νεωτέροισ ἀκοῦσαι ἐκ τῆσ Αἴτνησ ῥύακα πυρὸσ γενέσθαι·

τοῦτον δὲ ῥεῖν φασιν ἐπί <τε> τὴν ἄλλην χώραν, καὶ δὴ καὶ πρὸσ πόλιν τινὰ τῶν ἐκεῖ κατοικουμένων. τοὺσ μὲν οὖν ἄλλουσ ὁρμῆσαι πρὸσ φυγὴν τὴν αὑτῶν σωτηρίαν ζητοῦντασ, ἕνα δέ τινα τῶν νεωτέρων, ὁρῶντα τὸν πατέρα πρεσβύτερον ὄντα καὶ οὐχὶ δυνάμενον ἀποχωρεῖν ἀλλὰ ἐγκαταλαμβανόμενον, ἀράμενον φέρειν. φορτίου δ’ οἶμαι προσγενομένου καὶ αὐτὸσ ἐγκατελήφθη.

ὅθεν δὴ καὶ ἄξιον θεωρῆσαι τὸ θεῖον, ὅτι τοῖσ ἀνδράσι τοῖσ ἀγαθοῖσ εὐμενῶσ ἔχει. λέγεται γὰρ κύκλῳ τὸν τόπον ἐκεῖνον περιρρυῆναι τὸ πῦρ καὶ σωθῆναι τούτουσ μόνουσ, ἀφ’ ὧν καὶ τὸ χωρίον ἔτι καὶ νῦν προσαγορεύεσθαι τῶν εὐσεβῶν χῶρον· τοὺσ δὲ ταχεῖαν τὴν ἀποχώρησιν ποιησαμένουσ καὶ τοὺσ ἑαυτῶν γονέασ ἐγκαταλιπόντασ ἅπαντασ ἀπολέσθαι. ὥστε καὶ ὑμᾶσ δεῖν τὴν παρὰ <τῶν> θεῶν ἔχοντασ μαρτυρίαν ὁμογνωμόνωσ τοῦτον κολάζειν, τὸν ἅπασι τοῖσ μεγίστοισ ἀδικήμασιν ἔνοχον ὄντα κατὰ τὸ ἑαυτοῦ μέροσ.

τοὺσ μὲν γὰρ θεοὺσ τὰσ πατρίουσ τιμὰσ ἀπεστέρησε, τοὺσ δὲ γονέασ τοῖσ πολεμίοισ ἐγκατάλιπε, τοὺσ δὲ τετελευτηκότασ τῶν νομίμων οὐκ εἰάσε τυχεῖν. καίτοι σκέψασθε, ὦ ἄνδρεσ·

οὐ γὰρ ἀποστήσομαι τῶν παλαιῶν· ἐφ’ οἷσ γὰρ ἐκεῖνοι ποιοῦντεσ ἐφιλοτιμοῦντο, ταῦτα δικαίωσ ἂν ὑμεῖσ ἀκούσαντεσ ἀποδέχοισθε. φασὶ γὰρ Εὔμολπον τὸν Ποσειδῶνοσ καὶ Χιόνησ μετὰ Θρᾳκῶν ἐλθεῖν τῆσ χώρασ ταύτησ ἀμφισβητοῦντα, τυχεῖν δὲ κατ’ ἐκείνουσ τοὺσ χρόνουσ βασιλεύοντα Ἐρεχθέα, γυναῖκα ἔχοντα Πραξιθέαν τὴν Κηφισοῦ θυγατέρα. μεγάλου δὲ στρατοπέδου μέλλοντοσ αὐτοῖσ εἰσβάλλειν εἰσ τὴν χώραν, εἰσ Δελφοὺσ ἰὼν ἠρώτα τὸν θεὸν τί ποιῶν ἂν νίκην λάβοι παρὰ τῶν πολεμίων.

χρήσαντοσ δ’ αὐτῷ τοῦ θεοῦ, τὴν θυγατέρα εἰ θύσειε πρὸ τοῦ συμβαλεῖν τὼ στρατοπέδω, κρατήσειν τῶν πολεμίων, ὁ δὲ τῷ θεῷ πειθόμενοσ τοῦτ’ ἔπραξε, καὶ τοὺσ ἐπιστρατευομένουσ ἐκ τῆσ χώρασ ἐξέβαλε. διὸ καὶ δικαίωσ ἄν τισ Εὐριπίδην ἐπαινέσειεν, ὅτι τά τ’ ἄλλ’ ὢν ἀγαθὸσ ποιητὴσ καὶ τοῦτον τὸν μῦθον προείλετο ποιῆσαι, ἡγούμενοσ κάλλιστον ἂν γενέσθαι τοῖσ πολίταισ παράδειγμα τὰσ ἐκείνων πράξεισ, πρὸσ ἃσ ἀποβλέποντασ καὶ θεωροῦντασ συνεθίζεσθαι ταῖσ ψυχαῖσ τὸ τὴν πατρίδα φιλεῖν.

ἄξιον δ’, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, καὶ τῶν ἰαμβείων ἀκοῦσαι, ἃ πεποίηκε λέγουσαν τὴν μητέρα τῆσ παιδόσ. ὄψεσθε γὰρ ἐν αὐτοῖσ μεγαλοψυχίαν καὶ γενναιότητα ἀξίαν καὶ τῆσ πόλεωσ καὶ τοῦ γενέσθαι Κηφισοῦ θυγατέρα. Ῥῆσισ Εὐριπίδου τὰσ χάριτασ ὅστισ εὐγενῶσ χαρίζεται, ἥδιον ἐν βροτοῖσιν· οἳ δὲ δρῶσι μέν, χρόνῳ δὲ δρῶσι, δυσγενέστερον . . . ἐγὼ δὲ δώσω τὴν ἐμὴν παῖδα κτανεῖν. λογίζομαι δὲ πολλά· πρῶτα μὲν πόλιν οὐκ ἄν τιν’ ἄλλην τῆσδε βελτίω λαβεῖν· ᾗ πρῶτα μὲν λεὼσ οὐκ ἐπακτὸσ ἄλλοθεν, αὐτόχθονεσ δ’ ἔφυμεν· αἱ δ’ ἄλλαι πόλεισ πεσσῶν ὁμοίαισ διαφοραῖσ ἐκτισμέναι ἄλλαι παρ’ ἄλλων εἰσὶν εἰσαγώγιμοι. ὅστισ δ’ ἀπ’ ἄλλησ πόλεοσ οἰκήσῃ πόλιν, ἁρμὸσ πονηρὸσ ὥσπερ ἐν ξύλῳ παγείσ, λόγῳ πολίτησ ἐστί, τοῖσ δ’ ἔργοισιν οὔ. ἔπειτα τέκνα τοῦδ’ ἕκατι τίκτομεν, ὡσ θεῶν τε βωμοὺσ πατρίδα τε ῥυώμεθα. πόλεωσ δ’ ἁπάσησ τοὔνομ’ ἕν, πολλοὶ δέ νιν ναίουσι· τούτουσ πῶσ διαφθεῖραί με χρή, ἐξὸν πρὸ πάντων μίαν ὑπερδοῦναι θανεῖν; εἴπερ γὰρ ἀριθμὸν οἶδα καὶ τοὐλάσσονοσ τὸ μεῖζον οὑνὸσ οἶκοσ οὐ πλεῖον σθένει πταίσασ ἁπάσησ πόλεοσ, οὐδ’ ἴσον φέρει. εἰ δ’ ἦν ἐν οἴκοισ ἀντὶ θηλειῶν στάχυσ ἄρσην, πόλιν δὲ πολεμία κατεῖχε φλόξ, οὐκ ἄν νιν ἐξέπεμπον εἰσ μάχην δορόσ, θάνατον προταρβοῦσ’; ἀλλ’. ἔμοιγ’ εἰή τέκνα, <ἃ> καὶ μάχοιτο καὶ μετ’ ἀνδράσιν πρέποι, μὴ σχήματ’ ἄλλωσ ἐν πόλει πεφυκότα. τὰ μητέρων δὲ δάκρυ’ ὅταν πέμπῃ τέκνα, πολλοὺσ ἐθήλυν’ εἰσ μάχην ὁρμωμένουσ. μισῶ γυναῖκασ αἵτινεσ πρὸ τοῦ καλοῦ ζῆν παῖδασ εἵλοντ’ ἢ παρῄνεσαν κακά. καὶ μὴν θανόντεσ γ’ ἐν μάχῃ πολλῶν μέτα τύμβον τε κοινὸν ἔλαχον εὔκλειάν τ’ ἴσην· τῇ μιῇ δὲ παιδὶ στέφανοσ εἷσ μιᾷ μόνῃ πόλεωσ θανούσῃ τῆσδ’ ὕπερ δοθήσεται. καὶ τὴν τεκοῦσαν καὶ σὲ δύο θ’ ὁμοσπόρω σώσει· τί τούτων οὐχὶ δέξασθαι καλόν; τὴν οὐκ ἐμὴν πλὴν <ἢ> φύσει δώσω κόρην θῦσαι πρὸ γαίασ. εἰ γὰρ αἱρεθήσεται πόλισ, τί παίδων τῶν ἐμῶν μέτεστί μοι; οὐκοῦν ἅπαντα τοὔν γ’ ἐμοὶ σωθήσεται· ἄρξουσιν ἄλλοι, τήνδ’ ἐγὼ σώσω πόλιν. ἐκεῖνο δ’ οὗ τὸ πλεῖστον ἐν κοινῷ μέροσ, οὐκ ἔσθ’ ἑκούσησ τῆσ ἐμῆσ ψυχῆσ ἄτερ, προγόνων παλαιὰ θέσμι’ ὅστισ ἐκβαλεῖ· οὐδ’ ἀντ’ ἐλάασ χρυσέασ τε Γοργόνοσ τρίαιναν ὀρθὴν στᾶσαν ἐν πόλεωσ βάθροισ Εὔμολποσ οὐδὲ Θρῇξ ἀναστέψει λεὼσ στεφάνοισι, Παλλὰσ δ’ οὐδαμοῦ τιμήσεται. χρῆσθ’, ὦ πολῖται, τοῖσ ἐμοῖσ λοχεύμασιν, σῴζεσθε, νικᾶτ’· ἀντὶ γὰρ ψυχῆσ μιᾶσ οὐκ ἔσθ’ ὅπωσ οὐ τήνδ’ ἐγὼ σώσω πόλιν. ὦ πατρίσ, εἴθε πάντεσ οἳ ναίουσί σε οὕτω φιλοῖεν ὡσ ἐγώ· καὶ ῥᾳδίωσ οἰκοῖμεν ἄν σε, κοὐδὲν ἂν πάσχοισ κακόν. ταῦτα, ὦ ἄνδρεσ, τοὺσ πατέρασ ὑμῶν ἐπαίδευε.

φύσει γὰρ οὐσῶν φιλοτέκνων πασῶν τῶν γυναικῶν, ταύτην ἐποίησε τὴν πατρίδα μᾶλλον τῶν παίδων φιλοῦσαν, ἐνδεικνύμενοσ ὅτι εἴπερ αἱ γυναῖκεσ τοῦτο τολμήσουσι ποιεῖν, τούσ γ’ ἄνδρασ ἀνυπέρβλητόν τινα δεῖ τὴν εὔνοιαν ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ ἔχειν, καὶ μὴ φεύγειν αὐτὴν ἐγκαταλιπόντασ μηδὲ καταισχύνειν πρὸσ ἅπαντασ τοὺσ Ἕλληνασ, ὥσπερ Λεωκράτησ. βούλομαι δ’ ὑμῖν καὶ τὸν Ὅμηρον παρασχέσθαι ἐπαινῶν.

οὕτω γὰρ ὑπέλαβον ὑμῶν οἱ πατέρεσ σπουδαῖον εἶναι ποιητὴν ὥστε νόμον ἔθεντο καθ’ ἑκάστην πεντετηρίδα τῶν Παναθηναίων μόνου τῶν ἄλλων ποιητῶν ῥαψῳδεῖσθαι τὰ ἔπη, ἐπίδειξιν ποιούμενοι πρὸσ τοὺσ Ἕλληνασ ὅτι τὰ κάλλιστα τῶν ἔργων προῃροῦντο. εἰκότωσ· οἱ μὲν γὰρ νόμοι διὰ τὴν συντομίαν οὐ διδάσκουσιν ἀλλ’ ἐπιτάττουσιν ἃ δεῖ ποιεῖν, οἱ δὲ ποιηταὶ μιμούμενοι τὸν ἀνθρώπινον βίον, τὰ κάλλιστα τῶν ἔργων ἐκλεξάμενοι, μετὰ λόγου καὶ ἀποδείξεωσ τοὺσ ἀνθρώπουσ συμπείθουσιν. Ἕκτωρ γὰρ τοῖσ Τρωσὶ παρακελευόμενοσ ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ τάδ’ εἴρηκεν·

ἀλλὰ μάχεσθ’ ἐπὶ νηυσὶ διαμπερέσ. ὃσ δέ κεν ὑμέων βλήμενοσ ἠὲ τυπεὶσ θάνατον καὶ πότμον ἐπίσπῃ, τεθνάτω. οὔ οἱ ἀεικὲσ ἀμυνομένῳ περὶ πάτρησ τεθνάμεν· ἀλλ’ ἄλοχόσ τε σόη καὶ νήπια τέκνα, καὶ κλῆροσ καὶ οἶκοσ ἀκήρατοσ, εἴ κεν Ἀχαιοὶ οἴχωνται σὺν νηυσὶ φίλην ἐσ πατρίδα γαῖαν. τούτων τῶν ἐπῶν ἀκούοντεσ, ὦ ἄνδρεσ, οἱ πρόγονοι ὑμῶν καὶ τὰ τοιαῦτα τῶν ἔργων ζηλοῦντεσ οὕτωσ ἔσχον πρὸσ ἀρετὴν ὥστ’ οὐ μόνον ὑπὲρ τῆσ αὑτῶν πατρίδοσ, ἀλλὰ καὶ πάσησ <τῆσ> Ἑλλάδοσ ὡσ κοινῆσ ἤθελον ἀποθνῄσκειν.

οἱ γοῦν ἐν Μαραθῶνι παραταξάμενοι τοῖσ βαρβάροισ τὸν ἐξ ἁπάσησ τῆσ Ἀσίασ στόλον ἐκράτησαν, τοῖσ ἰδίοισ κινδύνοισ κοινὴν ἄδειαν ἅπασι τοῖσ Ἕλλησι κτώμενοι, οὐκ ἐπὶ τῇ δόξῃ μέγα φρονοῦντεσ ἀλλ’ ἐπὶ τῷ ταύτησ ἄξια πράττειν, τῶν μὲν Ἑλλήνων προστάτασ, τῶν δὲ βαρβάρων δεσπότασ ἑαυτοὺσ καθιστάντεσ· οὐ γὰρ λόγῳ τὴν ἀρετὴν ἐπετήδευον ἀλλ’ ἔργῳ πᾶσιν ἐνεδείκνυντο. τοιγαροῦν οὕτωσ ἦσαν ἄνδρεσ σπουδαῖοι καὶ κοινῇ καὶ ἰδίᾳ οἱ τότε τὴν πόλιν οἰκοῦντεσ ὥστε τοῖσ ἀνδρειοτάτοισ Λακεδαιμονίοισ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν χρόνοισ πολεμοῦσι πρὸσ Μεσσηνίουσ ἀνεῖλεν ὁ θεόσ, παρ’ ἡμῶν ἡγεμόνα λαβεῖν καὶ νικήσειν τοὺσ ἐναντίουσ.

καίτοι εἰ τοῖν ἀφ’ Ἡρακλέουσ γεγενημένοιν, οἳ ἀεὶ βασιλεύουσιν ἐν Σπάρτῃ, τοὺσ παρ’ ἡμῶν ἡγεμόνασ ἀμείνουσ ὁ θεὸσ ἔκρινε, πῶσ οὐκ ἀνυπέρβλητον χρὴ τὴν ἐκείνων ἀρετὴν νομίζειν; τίσ γὰρ οὐκ οἶδε τῶν Ἑλλήνων ὅτι Τυρταῖον στρατηγὸν ἔλαβον παρὰ τῆσ πόλεωσ, μεθ’ οὗ καὶ τῶν πολεμίων ἐκράτησαν καὶ τὴν περὶ τοὺσ νέουσ ἐπιμέλειαν συνετάξαντο, οὐ μόνον εἰσ τὸν παρόντα κίνδυνον ἀλλ’ εἰσ ἅπαντα τὸν αἰῶνα βουλευσάμενοι καλῶσ;

κατέλιπε γὰρ αὐτοῖσ ἐλεγεῖα ποιήσασ, ὧν ἀκούοντεσ παιδεύονται πρὸσ ἀνδρείαν· καὶ περὶ τοὺσ ἄλλουσ ποιητὰσ οὐδένα λόγον ἔχοντεσ περὶ τούτου οὕτω σφόδρα ἐσπουδάκασιν ὥστε νόμον ἔθεντο, ὅταν ἐν τοῖσ ὅπλοισ ἐξεστρατευμένοι ὦσι, καλεῖν ἐπὶ τὴν τοῦ βασιλέωσ σκηνὴν ἀκουσομένουσ τῶν Τυρταίου ποιημάτων ἅπαντασ, νομίζοντεσ οὕτωσ ἂν αὐτοὺσ μάλιστα πρὸ τῆσ πατρίδοσ ἐθέλειν ἀποθνῄσκειν.

χρήσιμον δ’ ἐστὶ καὶ τούτων ἀκοῦσαι τῶν ἐλεγείων, ἵν’ ἐπίστησθε οἱᾶ ποιοῦντεσ εὐδοκίμουν παρ’ ἐκείνοισ. τεθνάμεναι γὰρ καλὸν ἐνὶ προμάχοισι πεσόντα ἄνδρ’ ἀγαθόν, περὶ ᾗ πατρίδι μαρνάμενον. τὴν δ’ αὐτοῦ προλιπόντα πόλιν καὶ πίονασ ἀγροὺσ πτωχεύειν πάντων ἔστ’ ἀνιηρότατον, πλαζόμενον σὺν μητρὶ φίλῃ καὶ πατρὶ γέροντι παισί τε σὺν μικροῖσ κουριδίῃ τ’ ἀλόχῳ. ἐχθρὸσ μὲν γὰρ τοῖσι μετέσσεται, οὕσ κεν ἵκηται χρημοσύνῃ τ’ εἴκων καὶ στυγερῇ πενίῃ, αἰσχύνει δὲ γένοσ, κατὰ δ’ ἀγλαὸν εἶδοσ ἐλέγχει, πᾶσα δ’ ἀτιμίη καὶ κακότησ ἕπεται. εἰ δ’ οὕτωσ ἀνδρόσ τοι ἀλωμένου οὐδεμί’ ὤρη γίγνεται οὐδ’ αἰδώσ, οὔτ’ ὀπίσω γένεοσ, θυμῷ γῆσ περὶ τῆσδε μαχώμεθα, καὶ περὶ παίδων θνῄσκωμεν ψυχέων μηκέτι φειδόμενοι. ὦ νέοι, ἀλλὰ μάχεσθε παρ’ ἀλλήλοισι μένοντεσ, μηδὲ φυγῆσ αἰσχρῆσ ἄρχετε μηδὲ φόβου, ἀλλὰ μέγαν ποιεῖσθε καὶ ἄλκιμον ἐν φρεσὶ θυμόν, μηδὲ φιλοψυχεῖτ’ ἀνδράσι μαρνάμενοι· τοὺσ δὲ παλαιοτέρουσ, ὧν οὐκέτι γούνατ’ ἐλαφρά, μὴ καταλείποντεσ φεύγετε, τοὺσ γεραιούσ. αἰσχρὸν γὰρ δὴ τοῦτο, μετὰ προμάχοισι πεσόντα κεῖσθαι πρόσθε νέων ἄνδρα παλαιότερον, ἤδη λευκὸν ἔχοντα κάρη πολιόν τε γένειον, θυμὸν ἀποπνείοντ’ ἄλκιμον ἐν κονίῃ, αἱματόεντ’ αἰδοῖα φίλαισ ἐν χερσὶν ἔχοντα αἰσχρὰ τά γ’ ὀφθαλμοῖσ καὶ νεμεσητὸν ἰδεῖν καὶ χρόα γυμνωθέντα. νέοισι δὲ πάντ’ ἐπέοικεν, ὄφρ’ ἐρατῆσ ἥβησ ἀγλαὸν ἄνθοσ ἔχῃ· ἀνδράσι μὲν θηητὸσ ἰδεῖν, ἐρατὸσ δὲ γυναιξὶν ζωὸσ ἐών, καλὸσ δ’ ἐν προμάχοισι πεσών. ἀλλά τισ εὖ διαβὰσ μενέτω ποσὶν ἀμφοτέροισιν στηριχθεὶσ ἐπὶ γῆσ, χεῖλοσ ὀδοῦσι δακών. καλά γ’, ὦ ἄνδρεσ, καὶ χρήσιμα τοῖσ βουλομένοισ προσέχειν.

οὕτω τοίνυν εἶχον πρὸσ ἀνδρείαν οἱ τούτων ἀκούοντεσ ὥστε πρὸσ τὴν πόλιν ἡμῶν περὶ τῆσ ἡγεμονίασ ἀμφισβητεῖν, εἰκότωσ· τὰ γὰρ κάλλιστα τῶν ἔργων ἀμφοτέροισ ἦν κατειργασμένα. οἱ μὲν γὰρ πρόγονοι τοὺσ βαρβάρουσ ἐνίκησαν, οἳ πρῶτοι τῆσ Ἀττικῆσ ἐπέβησαν, καὶ καταφανῆ ἐποίησαν τὴν ἀνδρείαν τοῦ πλούτου καὶ τὴν ἀρετὴν τοῦ πλήθουσ περιγιγνομένην· Λακεδαιμόνιοι δ’ ἐν Θερμοπύλαισ παραταξάμενοι ταῖσ μὲν τύχαισ οὐχ ὁμοίαισ ἐχρήσαντο, τῇ δ’ ἀνδρείᾳ πολὺ πάντων διήνεγκαν. τοιγαροῦν ἐπὶ τοῖσ ἠρίοισ μαρτύρια ἔστιν ἰδεῖν τῆσ ἀρετῆσ αὐτῶν ἀναγεγραμμένα ἀληθῆ πρὸσ ἅπαντασ τοὺσ Ἕλληνασ, ἐκείνοισ μέν·

ὦ ξεῖν’, ἄγγειλον Λακεδαιμονίοισ ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖσ κείνων πειθόμενοι νομίμοισ, τοῖσ δ’ ὑμετέροισ προγόνοισ· Ἑλλήνων προμαχοῦντεσ Ἀθηναῖοι Μαραθῶνι χρυσοφόρων Μήδων ἐστόρεσαν δύναμιν. ταῦτα, ὦ Ἀθηναῖοι, καὶ μνημονεύεσθαι καλὰ καὶ τοῖσ πράξασιν ἔπαινοσ καὶ τῇ πόλει δόξα ἀείμνηστοσ.

ἀλλ’ οὐχ ὃ Λεωκράτησ πεποίηκεν, ἀλλ’ ἑκὼν τὴν ἐξ ἅπαντοσ τοῦ αἰῶνοσ συνηθροισμένην τῇ πόλει δόξαν κατῄσχυνεν. ἐὰν μὲν οὖν αὐτὸν ἀποκτείνητε, δόξετε πᾶσι τοῖσ Ἕλλησι καὶ ὑμεῖσ τὰ τοιαῦτα τῶν ἔργων μισεῖν· εἰ δὲ μή, καὶ τοὺσ προγόνουσ τῆσ παλαιᾶσ δόξησ ἀποστερήσετε καὶ τοὺσ ἄλλουσ πολίτασ μεγάλα βλάψετε. οἱ γὰρ ἐκείνουσ μὴ θαυμάζοντεσ τοῦτον πειράσονται μιμεῖσθαι, νομίζοντεσ ἐκεῖνα μὲν παρὰ τοῖσ παλαιοῖσ εὐδοκιμεῖν, παρ’ ὑμῖν δ’ ἀναίδειαν καὶ προδοσίαν καὶ δειλίαν κεκρίσθαι κάλλιστον. εἰ <δὲ> μὴ δύνασθε ὑπ’ ἐμοῦ διδαχθῆναι ὃν τρόπον δεῖ πρὸσ τοὺσ τοιούτουσ ἔχειν, σκέψασθε ἐκείνουσ τίνα τρόπον ἐλάμβανον παρ’ αὐτῶν τὴν τιμωρίαν·

ὥσπερ γὰρ τὰ καλὰ τῶν ἔργων ἠπίσταντο ἐπιτηδεύειν, οὕτω καὶ τὰ πονηρὰ προῃροῦντο κολάζειν. ἐκεῖνοι γάρ, ὦ ἄνδρεσ, θεωρήσατε ὡσ ὠργίζοντο τοῖσ προδόταισ καὶ κοινοὺσ ἐχθροὺσ ἐνόμιζον εἶναι τῆσ πόλεωσ. Φρυνίχου γὰρ ἀποσφαγέντοσ νύκτωρ παρὰ τὴν κρήνην τὴν ἐν τοῖσ οἰσύοισ ὑπὸ Ἀπολλοδώρου καὶ Θρασυβούλου, καὶ τούτων ληφθέντων καὶ εἰσ τὸ δεσμωτήριον ἀποτεθέντων ὑπὸ τῶν τοῦ Φρυνίχου φίλων, αἰσθόμενοσ ὁ δῆμοσ τὸ γεγονὸσ τούσ τε εἱρχθέντασ ἐξήγαγε, καὶ βασάνων γενομένων ἀνέκρινε, καὶ ζητῶν τὸ πρᾶγμα εὑρ͂ε τὸν μὲν Φρύνιχον προδιδόντα τὴν πόλιν, τοὺσ δ’ ἀποκτείναντασ αὐτὸν ἀδίκωσ εἱρχθέντασ·

καὶ ψηφίζεται ὁ δῆμοσ Κριτίου εἰπόντοσ τὸν μὲν νεκρὸν κρίνειν προδοσίασ, κἂν δόξῃ προδότησ ὢν ἐν τῇ χώρᾳ τεθάφθαι, τά τε ὀστᾶ αὐτοῦ ἀνορύξαι καὶ ἐξορίσαι ἔξω τῆσ Ἀττικῆσ, ὅπωσ ἂν μὴ κέηται ἐν τῇ χώρᾳ μηδὲ τὰ ὀστᾶ τοῦ τὴν χώραν καὶ τὴν πόλιν προδιδόντοσ.

ἐψηφίσαντο δὲ καὶ ἐὰν ἀπολογῶνταί τινεσ ὑπὲρ τοῦ τετελευτηκότοσ, ἐὰν ἁλῷ ὁ τεθνηκώσ, ἐνόχουσ εἶναι καὶ τούτουσ τοῖσ αὐτοῖσ ἐπιτιμίοισ· οὕτωσ οὐδὲ βοηθεῖν τοῖσ τοὺσ ἄλλουσ ἐγκαταλείπουσιν ἡγοῦντο δίκαιον εἶναι, ἀλλ’ ὁμοίωσ ἂν προδοῦναι τὴν πόλιν καὶ τὸν διασῴζοντα τὸν προδότην.

τοιγαροῦν οὕτω μισοῦντεσ τοὺσ ἀδικοῦντασ καὶ τὰ τοιαῦτα κατ’ αὐτῶν ψηφιζόμενοι ἀσφαλῶσ ἐκ τῶν κινδύνων ἀπηλλάττοντο. λαβὲ δ’ αὐτοῖσ τὸ ψήφισμα, γραμματεῦ, καὶ ἀνάγνωθι. Ψήφισμα ἀκούετε, ὦ ἄνδρεσ, τούτου τοῦ ψηφίσματοσ. ἔπειτα ἐκεῖνοι μὲν τὰ τοῦ προδότου ὀστᾶ ἀνορύξαντεσ ἐκ τῆσ Ἀττικῆσ ἐξώρισαν καὶ τοὺσ ἀπολογουμένουσ ὑπὲρ αὐτοῦ Ἀρίσταρχον καὶ Ἀλεξικλέα ἀπέκτειναν καὶ οὐδ’ ἐν τῇ χώρᾳ ταφῆναι ἐπέτρεψαν·

ὑμεῖσ δ’ αὐτὸ τὸ σῶμα τὸ προδεδωκὸσ τὴν πόλιν ζῶν καὶ ὑποχείριον ἔχοντεσ τῇ ψήφῳ, ἀτιμώρητον ἐάσετε; καὶ τοσοῦτόν γ’ ἔσεσθε τῶν προγόνων χείρουσ ὅσον ἐκεῖνοι μὲν τοὺσ λόγῳ μόνον τῷ προδότῃ βοηθήσαντασ ταῖσ ἐσχάταισ τιμωρίαισ μετῆλθον, ὑμεῖσ δὲ αὐτὸν τὸν ἔργῳ καὶ οὐ λόγῳ τὸν δῆμον ἐγκαταλιπόντα ὡσ οὐδὲν ἀδικοῦντα ἀφήσετε;

μὴ δῆτα, ὦ ἄνδρεσ δικασταί, <οὔτε γὰρ ὅσιον> ὑμῖν οὔτε πάτριον, ἀναξίωσ ὑμῶν αὐτῶν ψηφίζεσθε. καὶ γὰρ εἰ μὲν ἕν τι τοιοῦτον γεγονὸσ ἦν ψήφισμα, εἶχεν ἄν τισ εἰπεῖν ὡσ δι’ ὀργὴν μᾶλλον ἢ δι’ ἀλήθειαν ἐποιήσαντο· ὅταν δὲ παρὰ πάντων ὁμοίωσ εἰληφότεσ ὦσι τὴν αὐτὴν τιμωρίαν, πῶσ οὐκ εὔδηλον ὅτι φύσει πᾶσι τοῖσ τοιούτοισ ἔργοισ ἐπολέμουν; ἵππαρχον γὰρ τὸν Χάρμου, οὐχ ὑπομείναντα τὴν περὶ τῆσ προδοσίασ ἐν τῷ δήμῳ κρίσιν ἀλλ’ ἔρημον τὸν ἀγῶνα ἐάσαντα, θανάτῳ τοῦτον ζημιώσαντεσ, ἐπειδὴ τῆσ ἀδικίασ οὐκ ἔλαβον τὸ σῶμα ὅμηρον, τὴν εἰκόνα αὐτοῦ ἐξ ἀκροπόλεωσ καθελόντεσ καὶ συγχωνεύσαντεσ καὶ ποιήσαντεσ στήλην, ἐψηφίσαντο εἰσ ταύτην ἀναγράφειν τοὺσ ἀλιτηρίουσ καὶ τοὺσ προδότασ·

καὶ αὐτὸσ ὁ Ἵππαρχοσ ἐν ταύτῃ τῇ στήλῃ ἀναγέγραπται, καὶ οἱ ἄλλοι δὲ προδόται. καί μοι λαβὲ πρῶτον μὲν τὸ ψήφισμα, καθ’ ὃ ἡ εἰκὼν τοῦ Ἱππάρχου τοῦ προδότου ἐξ ἀκροπόλεωσ καθῃρέθη, ἔπειτα τῆσ στήλησ τὸ ὑπόγραμμα καὶ τοὺσ ὕστερον προσαναγραφέντασ προδότασ εἰσ ταύτην τὴν στήλην, καὶ ἀναγίγνωσκε, γραμματεῦ.

Ψήφισμα καὶ Ὑπόγραμμα τῆσ Στήλησ τί δοκοῦσιν ὑμῖν, ὦ ἄνδρεσ; ἆρά γ’ ὁμοίωσ ὑμῖν περὶ τῶν ἀδικούντων γιγνώσκειν, καὶ οὐκ, ἐπειδὴ καὶ τὸ σῶμα οὐκ ἐδύναντο ὑποχείριον τοῦ προδότου λαβεῖν, τὸ μνημεῖον τοῦ προδότου ἀνελόντεσ ταῖσ ἐνδεχομέναισ τιμωρίαισ ἐκόλασαν;

οὐχ ὅπωσ τὸν χαλκοῦν ἀνδριάντα συγχωνεύσειαν, ἀλλ’ ἵνα τοῖσ ἐπιγιγνομένοισ παράδειγμα εἰσ τὸν λοιπὸν χρόνον ὡσ εἶχον πρὸσ τοὺσ προδότασ καταλίποιεν. λαβὲ δ’ αὐτοῖσ καὶ τὸ ἕτερον ψήφισμα <τὸ> περὶ τῶν εἰσ Δεκέλειαν μεταστάντων, ὅτε ὁ δῆμοσ ὑπὸ Λακεδαιμονίων ἐπολιορκεῖτο, ὅπωσ εἰδῶσιν ὅτι περὶ τῶν προδοτῶν οἱ πρόγονοι ὁμοίασ καὶ ἀκολούθουσ ἀλλήλαισ τὰσ τιμωρίασ ἐποιοῦντο.

ἀναγίγνωσκε, γραμματεῦ. Ψήφισμα ἀκούετε, ὦ ἄνδρεσ, καὶ τούτου τοῦ ψηφίσματοσ, ὅτι τῶν ἐν τῷ πολέμῳ μεταστάντων εἰσ Δεκέλειαν κατέγνωσαν, καὶ ἐψηφίσαντο, ἐάν τισ αὐτῶν ἐπανιὼν ἁλίσκηται, ἀπαγαγεῖν Ἀθηναίων τὸν βουλόμενον πρὸσ τοὺσ θεσμοθέτασ, παραλαβόντασ δὲ παραδοῦναι τῷ ἐπὶ τοῦ ὀρύγματοσ. ἔπειτα ἐκεῖνοι μὲν τοὺσ ἐν αὐτῇ τῇ χώρᾳ μεταστάντασ οὕτωσ ἐκόλαζον, ὑμεῖσ δὲ τὸν ἐκ τῆσ πόλεωσ καὶ τῆσ χώρασ ἐν τῷ πολέμῳ φυγόντα εἰσ Ῥόδον καὶ προδόντα τὸν δῆμον οὐκ ἀποκτενεῖτε;

πῶσ οὖν δόξετε ἀπόγονοι εἶναι ἐκείνων τῶν ἀνδρῶν; ἄξιον τοίνυν ἀκοῦσαι καὶ <τοῦ> περὶ τοῦ ἐν Σαλαμῖνι τελευτήσαντοσ γενομένου ψηφίσματοσ, ὃν ἡ βουλή, ὅτι λόγῳ μόνον ἐνεχείρει προδιδόναι τὴν πόλιν, περιελομένη τοὺσ στεφάνουσ αὐτοχειρὶ ἀπέκτεινεν.

γενναῖον δ’, ὦ ἄνδρεσ, τὸ ψήφισμα καὶ ἄξιον τῶν ὑμετέρων προγόνων, δικαίωσ· εὐγενεῖσ γὰρ οὐ μόνον τὰσ ψυχὰσ ἀλλὰ καὶ τὰσ τῶν ἀδικούντων τιμωρίασ ἐκέκτηντο. Ψήφισμα τί οὖν, ὦ ἄνδρεσ; ἆρά γ’ ὑμῖν δοκεῖ βουλομένοισ μιμεῖσθαι τοὺσ προγόνουσ πάτριον εἶναι Λεωκράτην μὴ οὐκ ἀποκτεῖναι;

ὁπότε γὰρ ἐκεῖνοι ἀνάστατον τὴν πόλιν οὖσαν τὸν λόγῳ μόνον προδιδόντα οὕτωσ ἀπέκτειναν, τί ὑμᾶσ προσήκει τὸν ἔργῳ καὶ οὐ λόγῳ τὴν οἰκουμένην ἐκλιπόντα ποιῆσαι; ἆρ’ οὐχ ὑπερβαλέσθαι ἐκείνουσ ταῖσ τιμωρίαισ; καὶ ὅτ’ ἐκεῖνοι τοὺσ ἐπιχειρήσαντασ τῆσ παρὰ τοῦ δήμου σωτηρίασ ἀποστερεῖν οὕτωσ ἐκόλασαν, τί ὑμᾶσ προσήκει τὸν αὐτοῦ τοῦ δήμου τὴν σωτηρίαν προδόντα ποιῆσαι; καὶ ὅτε ὑπὲρ τῆσ δόξησ ἐκεῖνοι τοὺσ αἰτίουσ ἐτιμωροῦντο, τί ὑμᾶσ ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ προσήκει ποιεῖν; ἱκανὰ μὲν οὖν καὶ ταῦτα τὴν τῶν προγόνων γνῶναι διάνοιαν, ὡσ εἶχον πρὸσ τοὺσ παρανομοῦντασ εἰσ τὴν πόλιν·

οὐ μὴν ἀλλ’ ἔτι βούλομαι τῆσ στήλησ ἀκοῦσαι ὑμᾶσ τῆσ ἐν τῷ βουλευτηρίῳ περὶ τῶν προδοτῶν καὶ τῶν τὸν δῆμον καταλυόντων· τὸ γὰρ μετὰ πολλῶν παραδειγμάτων διδάσκειν ῥᾳδίαν ὑμῖν τὴν κρίσιν καθίστησι. μετὰ γὰρ τοὺσ τριάκοντα οἱ πατέρεσ ὑμῶν, πεπονθότεσ ὑπὸ τῶν πολιτῶν οἱᾶ οὐδεὶσ πώποτε τῶν Ἑλλήνων ἠξίωσε, καὶ μόλισ εἰσ τὴν ἑαυτῶν κατεληλυθότεσ, ἁπάσασ τὰσ ὁδοὺσ τῶν ἀδικημάτων ἐνέφραξαν, πεπειραμένοι καὶ εἰδότεσ τὰσ ἀρχὰσ καὶ τὰσ ἐφόδουσ τῶν τὸν δῆμον προδιδόντων. ἐψηφίσαντο γὰρ καὶ ὤμοσαν, ἐάν τισ τυραννίδι ἐπιτιθῆται ἢ τὴν πόλιν προδιδῷ ἢ τὸν δῆμον καταλύῃ, τὸν αἰσθανόμενον καθαρὸν εἶναι ἀποκτείναντα, καὶ κρεῖττον ἔδοξεν αὐτοῖσ τοὺσ τὴν αἰτίαν ἔχοντασ τεθνάναι μᾶλλον ἢ πειραθέντασ μετὰ ἀληθείασ αὐτοὺσ δουλεύειν·

ἀρχὴν γὰρ οὕτωσ ᾤοντο δεῖν ζῆν τοὺσ πολίτασ, ὥστε μηδ’ εἰσ ὑποψίαν ἐλθεῖν μηδένα τούτων τῶν ἀδικημάτων. καὶ μοι λαβὲ τὸ ψήφισμα. Ψήφισμα ταῦτα, ὦ ἄνδρεσ, ἔγραψαν εἰσ τὴν στήλην, κα ταύτην ἔστησαν εἰσ τὸ βουλευτήριον, ὑπόμνημα τοῖσ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν συνιοῦσι καὶ βουλευομένοισ ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ, ὡσ δεῖ πρὸσ τοὺσ τοιούτουσ ἔχειν. καὶ διὰ τοῦτο ἄν τισ αἴσθηται μόνον μέλλοντασ αὐτοὺσ τούτων τι ποιεῖν, ἀποκτενεῖν συνώμοσαν, εἰκότωσ·

τῶν μὲν γὰρ ἄλλων ἀδικημάτων ὑστέρασ δεῖ τετάχθαι τὰσ τιμωρίασ, προδοσίασ δὲ καὶ δήμου καταλύσεωσ προτέρασ. εἰ γὰρ προήσεσθε τοῦτον τὸν καιρόν, ἐν ᾧ μέλλουσιν ἐκεῖνοι κατὰ τῆσ πατρίδοσ φαῦλόν τι πράττειν, οὐκ ἔστιν ὑμῖν μετὰ ταῦτα δίκην παρ’ αὐτῶν ἀδικούντων λαβεῖν· κρείττουσ γὰρ ἤδη γίγνονται τῆσ παρὰ τῶν ἀδικουμένων τιμωρίασ. ἐνθυμεῖσθε τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ, τῆσ προνοίασ ταύτησ καὶ τῶν ἔργων ἀξίωσ, καὶ μὴ ἐπιλανθάνεσθε ἐν τῇ ψήφῳ οἱών ἀνδρῶν ἔκγονοί ἐστε, ἀλλὰ παρακελεύεσθε ὑμῖν αὐτοῖσ, ὅπωσ ὅμοια ἐκείνοισ καὶ ἀκόλουθα ἐν τῇ τήμερον ἡμέρᾳ ἐψηφισμένοι ἐκ τοῦ δικαστηρίου ἐξίητε.

ὑπομνήματα δ’ ἔχετε καὶ παραδείγματα τῆσ ἐκείνων τιμωρίασ τὰ ἐν τοῖσ περὶ τῶν ἀδικούντων ψηφίσμασιν ὡρισμένα· διομωμόκατε δ’ ἐν τῷ ψηφίσματι τῷ Δημοφάντου κτενεῖν τὸν τὴν πατρίδα προδιδόντα καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ καὶ χειρὶ καὶ ψήφῳ. μὴ γὰρ οἰέσθε τῶν μὲν οὐσιῶν, ἃσ ἄν οἱ πρόγονοι καταλίπωσι, κληρονόμοι εἶναι, τῶν δ’ ὁρ́κων καὶ τῆσ πίστεωσ, ἣν δόντεσ οἱ πατέρεσ ὑμῶν ὅμηρον τοῖσ θεοῖσ τῆσ κοινῆσ εὐδαιμονίασ τῆσ πόλεωσ μετεῖχον, ταύτησ δὲ μὴ κληρονομεῖν. οὐ μόνον τοίνυν ἡ πόλισ ὑμῶν οὕτωσ ἔσχε πρὸσ τοὺσ προδιδόντασ ἀλλὰ καὶ Λακεδαιμόνιοι.

Καὶ μή μοι ἀχθεσθῆτε, ὦ ἄνδρεσ, εἰ πολλάκισ μέμνημαι τῶν ἀνδρῶν τούτων· καλὸν γάρ ἐστ’ ἐκ πόλεωσ εὐνομουμένησ περὶ τῶν δικαίων παραδείγματα λαμβάνειν, ἵν’ ἀσφαλέστερον ἕκαστοσ ὑμῶν τὴν δικαίαν καὶ τὴν εὐόρκον ψῆφον θῆται. Παυσανίαν γὰρ τὸν βασιλέα αὐτῶν προδιδόντα τῷ Πέρσῃ τὴν Ἑλλάδα λαβόντεσ, ἐπειδὴ ἔφθασε καταφυγὼν εἰσ τὸ τῆσ Χαλκιοίκου ἱερόν, τὴν θύραν ἀποικοδομήσαντεσ, καὶ τὴν ὀροφὴν ἀποσκευάσαντεσ, καὶ κύκλῳ περιστρατοπεδεύσαντεσ, οὐ πρότερον ἀπῆλθον πρὶν ἢ τῷ λιμῷ ἀπέκτειναν, καὶ πᾶσιν ἐπίσημον ἐποίησαν τὴν τιμωρίαν, ὅτι οὐδ’ αἱ παρὰ τῶν θεῶν ἐπικουρίαι τοῖσ προδόταισ βοηθοῦσιν, εἰκότωσ· οὐδὲν γὰρ πρότερον ἀδικοῦσιν ἢ περὶ τοὺσ θεοὺσ ἀσεβοῦσι τῶν πατρίων νομίμων αὐτοὺσ ἀποστεροῦντεσ.

μέγιστον δὲ τῶν ἐκεῖ γεγενημένων τεκμήριόν ἐστιν ὃ μέλλω λέγειν· νόμον γὰρ ἔθεντο περὶ ἁπάντων τῶν μὴ ’θελόντων ὑπὲρ τῆσ πατρίδοσ κινδυνεύειν, διαρρήδην λέγοντα ἀποθνῄσκειν, εἰσ αὐτὸ τοῦτο τὴν τιμωρίαν τάξαντεσ, εἰσ ὃ μάλιστα φοβούμενοι τυγχάνουσι, καὶ τὴν ἐκ τοῦ πολέμου σωτηρίαν ὑπεύθυνον ἐποίησαν κινδύνῳ μετ’ αἰσχύνησ. ἵνα δ’ εἰδῆτε ὅτι οὐ λόγον ἀναπόδεικτον εἴρηκα, ἀλλὰ μετ’ ἀληθείασ παραδείγματα, φέρε αὐτοῖσ τὸν νόμον. Νόμοσ Λακεδαιμονίων ἐνθυμεῖσθε δὴ ὡσ καλὸσ ὁ νόμοσ, ὦ ἄνδρεσ, καὶ σύμφοροσ οὐ μόνον ἐκείνοισ ἀλλὰ καὶ τοῖσ ἄλλοισ ἀνθρώποισ. ὁ γὰρ παρὰ τῶν πολιτῶν φόβοσ ἰσχυρὸσ ὢν ἀναγκάσει τοὺσ πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ κινδύνουσ ὑπομένειν·

τίσ γὰρ ὁρῶν θανάτῳ ζημιούμενον τὸν προδότην ἐν τοῖσ κινδύνοισ ἐκλείψει τὴν πατρίδα; ἢ τίσ παρὰ τὸ συμφέρον τῆσ πόλεωσ φιλοψυχήσει, εἰδὼσ ὑποκειμένην αὑτῷ <ταύτην> τιμωρίαν; οὐδεμίαν γὰρ ἄλλην δεῖ ζημίαν εἶναι τῆσ δειλίασ ἢ θάνατον· εἰδότεσ γὰρ ὅτι δυοῖν κινδύνοιν ὑποκειμένοιν ἀναγκαῖον ἔσται θατέρου μετασχεῖν, πολὺ μᾶλλον αἱρήσονται τὸν πρὸσ τοὺσ πολεμίουσ ἢ τὸν πρὸσ τοὺσ νόμουσ καὶ τοὺσ πολίτασ. τοσούτῳ δ’ ἂν δικαιότερον οὗτοσ ἀποθάνοι τῶν ἐκ τῶν στρατοπέδων φευγόντων, ὅσον οἱ μὲν εἰσ τὴν πόλιν ἥκουσιν ὡσ ὑπὲρ ταύτησ μαχούμενοι ἢ κοινῇ μετὰ τῶν ἄλλων πολιτῶν συνατυχήσοντεσ, οὑτοσὶ δ’ ἐκ τῆσ πατρίδοσ ἔφυγεν, ἰδίᾳ τὴν σωτηρίαν ποριζόμενοσ, οὐδ’ ὑπὲρ τῆσ ἰδίασ ἑστίασ ἀμύνεσθαι τολμήσασ, ἀλλὰ μόνοσ οὗτοσ τῶν πάντων ἀνθρώπων καὶ τὰ τῆσ φύσεωσ οἰκεῖα καὶ ἀναγκαῖα προδέδωκεν, ἃ καὶ τοῖσ ἀλόγοισ ζῴοισ μέγιστα καὶ σπουδαιότατα διείληπται.

τὰ γοῦν πετεινά, ἃ μάλιστα πέφυκε πρὸσ τάχοσ, ἔστιν ἰδεῖν ὑπὲρ τῆσ αὑτῶν νεοττιᾶσ ἐθέλοντα ἀποθνῄσκειν·

ὅθεν καὶ τῶν ποιητῶν τινεσ εἰρήκασιν· οὐδ’ ἀγρία γὰρ ὄρνισ, ἢν πλάσῃ δόμον, ἄλλην νεοσσοὺσ ἠξίωσεν ἐντεκεῖν. ἀλλὰ Λεωκράτησ τοσοῦτον ὑπερβέβληκε δειλίᾳ ὥστε τὴν πατρίδα τοῖσ πολεμίοισ ἐγκατέλιπε. τοιγαροῦν οὐδεμία πόλισ αὐτὸν εἰάσε παρ’ αὑτῇ μετοικεῖν, ἀλλὰ μᾶλλον τῶν ἀνδροφόνων ἤλαυνεν, εἰκότωσ·

οἱ μὲν γὰρ φόνου φεύγοντεσ εἰσ ἑτέραν πόλιν μεταστάντεσ οὐκ ἔχουσιν ἐχθροὺσ τοὺσ ὑποδεξαμένουσ, τοῦτον δὲ τίσ ἂν ὑποδέξαιτο πόλισ; ὃσ γὰρ ὑπὲρ τῆσ αὑτοῦ πατρίδοσ οὐκ ἐβοήθησε, ταχύ γ’ ἂν ὑπὲρ τῆσ ἀλλοτρίασ κίνδυνόν τιν’ ὑπομείνειεν. κακοὶ γὰρ καὶ πολῖται καὶ ξένοι καὶ ἰδίᾳ φίλοι οἱ τοιοῦτοι τῶν ἀνθρώπων εἰσίν, οἳ τῶν μὲν ἀγαθῶν τῶν τῆσ πόλεωσ μεθέξουσιν, ἐν δὲ ταῖσ ἀτυχίαισ οὐδὲ βοηθείασ ἀξιώσουσι. καίτοι τὸν ὑπὸ τῶν μηδὲν ἀδικουμένων μισούμενον καὶ ἐξελαυνόμενον τί δεῖ παθεῖν ὑφ’ ὑμῶν τῶν τὰ δεινότατα πεπονθότων;

ἆρ’ οὐ τῆσ ἐσχάτησ τιμωρίασ τυγχάνειν; καὶ μήν, ὦ ἄνδρεσ, τῶν πώποτε προδοτῶν δικαιότατ’ ἂν Λεωκράτησ, εἴ τισ μείζων εἰή τιμωρία θανάτου, ταύτην ὑπόσχοι. οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι προδόται, μέλλοντεσ ἀδικεῖν ὅταν ληφθῶσι, τιμωρίαν ὑπέχουσιν· οὗτοσ δὲ μόνοσ διαπεπραγμένοσ ἕπερ ἐπεχείρησε, τὴν πόλιν ἐγκαταλιπὼν κρίνεται. θαυμάζω δὲ καὶ τῶν συνηγορεῖν αὐτῷ μελλόντων, διὰ τι ποτε τοῦτον ἀξιώσουσιν ἀποφυγεῖν.

πότερον διὰ τὴν πρὸσ αὑτοὺσ φιλίαν; ἀλλ’ ἔμοιγε δοκοῦσι δικαίωσ οὐκ ἂν χάριτοσ τυχεῖν ἀλλ’ ἀποθανεῖν, ὅτι χρῆσθαι τούτῳ τολμῶσι. πρὶν μὲν γὰρ τοῦτο πρᾶξαι Λεωκράτην ἄδηλον ἦν ὁποῖοί τινεσ ὄντεσ ἐτύγχανον, νῦν δὲ πᾶσι φανερὸν ὅτι τοῖσ αὐτοῖσ ἤθεσι χρώμενοι τὴν πρὸσ τοῦτον φιλίαν διαφυλάττουσιν, ὥστε πολὺ πρότερον ὑπὲρ αὑτῶν αὐτοῖσ ἐστιν ἀπολογητέον ἢ τοῦτον παρ’ ὑμῶν ἐξαιτητέον. ἡγοῦμαι δ’ ἔγωγε καὶ τὸν πατέρα αὐτῷ τὸν τετελευτηκότα, εἴ τισ ἄρ’ ἔστιν αἴσθησισ τοῖσ ἐκεῖ περὶ τῶν ἐνθάδε γιγνομένων, ἁπάντων ἂν χαλεπώτατον γενέσθαι δικαστήν, οὗ τὴν χαλκῆν εἰκόνα ἔκδοτον κατέλιπε τοῖσ πολεμίοισ ἐν τῷ τοῦ Διὸσ <τοῦ> σωτῆροσ ἱεροσυλῆσαι καὶ αἰκίσασθαι, καὶ ἣν ἐκεῖνοσ ἔστησε μνημεῖον τῆσ αὑτοῦ μετριότητοσ, ταύτην αὐτὸσ ἐπονείδιστον ἐποίησε·

τοιούτου γὰρ υἱοῦ πατὴρ προσαγορεύεται. διὸ καὶ πολλοί μοι προσεληλύθασιν, ὦ ἄνδρεσ, ἐρωτῶντεσ διὰ τί οὐκ ἐνέγραψα τοῦτο εἰσ τὴν εἰσαγγελίαν, προδεδωκέναι τὴν εἰκόνα τὴν τοῦ πατρὸσ τὴν ἐν τῷ τοῦ Διὸσ τοῦ σωτῆροσ ἀνακειμένην.

ἐγὼ δ’, ὦ ἄνδρεσ, οὐκ ἠγνόουν τοῦτο τἀδίκημ’ ἄξιον <ὂν> τῆσ μεγίστησ τιμωρίασ, ἀλλ’ οὐχ ἡγούμην δεῖν περὶ προδοσίασ τοῦτον κρίνων ὄνομα Διὸσ σωτῆροσ ἐπιγράψαι πρὸσ τὴν εἰσαγγελίαν. ἐκπέπληγμαι δὲ μάλιστα ἐπὶ τοῖσ μήτε γένει μήτε φιλίᾳ μηδὲν προσήκουσι, μισθοῦ δὲ συναπολογουμένοισ ἀεὶ τοῖσ κρινομένοισ, εἰ λελήθασιν ὑμᾶσ τῆσ ἐσχάτησ ὀργῆσ δικαίωσ ἂν τυγχάνοντεσ.

τὸ γὰρ ὑπὲρ τῶν ἀδικησάντων ἀπολογεῖσθαι τεκμήριόν ἐστιν ὅτι καὶ τῶν πεπραγμένων οἱ τοιοῦτοι ἂν μετάσχοιεν. οὐ γὰρ δεῖ καθ’ ὑμῶν γεγενῆσθαι δεινὸν ἀλλ’ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ τῶν νόμων καὶ τῆσ δημοκρατίασ. καίτοι τινὲσ αὐτῶν οὐκέτι τοῖσ λόγοισ ὑμᾶσ παρακρούσασθαι ζητοῦσιν, ἀλλ’ ἤδη ταῖσ αὑτῶν λῃτουργίαισ ἐξαιτεῖσθαι τοὺσ κρινομένουσ ἀξιώσουσιν·

ἐφ’ οἷσ ἔγωγε καὶ μάλιστ’ ἀγανακτῶ. εἰσ γὰρ τὸν ἴδιον οἶκον αὐτὰσ περιποιησάμενοι, κοινὰσ χάριτασ ὑμᾶσ ἀπαιτοῦσιν. οὐ γὰρ εἴ τισ ἱπποτρόφηκεν ἢ κεχορήγηκε λαμπρῶσ ἢ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων τι δεδαπάνηκεν, ἄξιόσ ἐστι παρ’ ὑμῶν τοιαύτησ χάριτοσ ἐπὶ τούτοισ γὰρ αὐτὸσ μόνοσ στεφανοῦται, τοὺσ ἄλλουσ οὐδὲν ὠφελῶν, ἀλλ’ εἴ τισ τετριηράρχηκε λαμπρῶσ ἢ τείχη τῇ πατρίδι περιέβαλεν ἢ πρὸσ τὴν κοινὴν σωτηρίαν ἐκ τῶν ἰδίων συνευπόρησε· ταῦτα γάρ ἐστι κοινῶσ ὑπὲρ ὑμῶν ἁπάντων, καὶ ἐν μὲν τούτοισ ἔστιν ἰδεῖν τὴν ἀρετὴν τῶν ἐπιδεδωκότων, ἐν ἐκείνοισ δὲ τὴν εὐπορίαν μόνον τῶν δεδαπανηκότων.

ἡγοῦμαι δ’ ἔγωγε οὐδέν’ οὕτω μεγάλα τὴν πόλιν εὐηργετηκέναι, ὥστ’ ἐξαίρετον ἀξιοῦν λαμβάνειν χάριν τὴν κατὰ τῶν προδιδόντων τιμωρίαν, οὐδ’ οὕτωσ ἀνόητον ὥστε φιλοτιμεῖσθαι μὲν πρὸσ τὴν πόλιν, τούτῳ δὲ βοηθεῖν ὃσ αὐτοῦ πρώτου τὰσ φιλοτιμίασ ἠφάνισεν· εἰ μὴ νὴ Δία μὴ ταὐτὰ τῇ πατρίδι καὶ τούτοισ ἐστὶ συμφέροντα. Ἐχρῆν μὲν οὖν, ὦ ἄνδρεσ, εἰ καὶ περὶ οὐδενὸσ ἄλλου νόμιμόν ἐστι παῖδασ καὶ γυναῖκασ παρακαθισαμένουσ ἑαυτοῖσ τοὺσ δικαστὰσ δικάζειν, ἀλλ’ οὖν γε περὶ προδοσίασ κρίνοντασ οὕτωσ ὅσιον εἶναι τοῦτο πράττειν, ὅπωσ ὁπόσοι τοῦ κινδύνου μετεῖχον ἐν ὀφθαλμοῖσ ὄντεσ, καὶ ὁρώμενοι καὶ ἀναμιμνῄσκοντεσ ὅτι τοῦ κοινοῦ παρὰ πᾶσιν ἐλέου οὐκ ἠξιώθησαν, πικροτέρασ τὰσ γνώσεισ κατὰ τοῦ ἀδικοῦντοσ παρεσκεύαζον. ἐπειδὴ δ’ οὐ νόμιμον οὐδ’ εἰθισμένον ἐστίν, ἀλλ’ ἀναγκαῖον ὑμᾶσ ὑπὲρ ἐκείνων δικάζειν, τιμωρησάμενοι γοῦν Λεωκράτη καὶ ἀποκτείναντεσ αὐτὸν ἀπαγγείλατε τοῖσ ὑμετέροισ αὐτῶν παισὶ καὶ γυναιξὶν ὅτι ὑποχείριον λαβόντεσ τὸν προδότην αὐτῶν ἐτιμωρήσασθε.

καὶ γὰρ δεινὸν καὶ σχέτλιον, ὅταν νομίζῃ δεῖν Λεωκράτησ ἴσον ἔχειν ὁ φυγὼν ἐν τῇ τῶν μεινάντων πόλει, καὶ ὁ μὴ κινδυνεύσασ ἐν τῇ τῶν παραταξαμένων, καὶ ὁ μὴ διαφυλάξασ ἐν τῇ τῶν σωσάντων, ἀλλ’ ἥκῃ ἱερῶν θυσιῶν ἀγορᾶσ νόμων πολιτείασ μεθέξων, ὑπὲρ ὧν τοῦ μὴ καταλυθῆναι χίλιοι τῶν ὑμετέρων πολιτῶν ἐν Χαιρωνείᾳ ἐτελεύτησαν καὶ δημοσίᾳ αὐτοὺσ ἡ πόλισ ἔθαψαν·

ὧν οὗτοσ οὐδὲ τὰ ἐλεγεῖα τὰ ἐπιγεγραμμένα τοῖσ μνημείοισ ἐπανιὼν εἰσ τὴν πόλιν ᾐδέσθη, ἀλλ’ οὕτωσ ἀναιδῶσ ἐν τοῖσ ὀφθαλμοῖσ τῶν πενθησάντων τὰσ ἐκείνων συμφορὰσ ἡγεῖται δεῖν ἀναστρέφεσθαι. καὶ αὐτίκα μάλ’ ὑμᾶσ ἀξιώσει ἀκούειν αὐτοῦ ἀπολογουμένου κατὰ τοὺσ νόμουσ·

ὑμεῖσ δ’ ἐρωτᾶτε αὐτὸν ποίουσ; οὓσ ἐγκαταλιπὼν ᾤχετο. καὶ ἐᾶσαι αὐτὸν οἰκεῖν ἐν τοῖσ τείχεσι τῆσ πατρίδοσ· ποίοισ; ἃ μόνοσ τῶν πολιτῶν οὐ συνδιεφύλαξε. καὶ ἐπικαλεῖται τοὺσ θεοὺσ σώσοντασ αὐτὸν ἐκ τῶν κινδύνων· τίνασ; οὐχ ὧν τοὺσ νεὼσ καὶ τὰ ἕδη καὶ τὰ τεμένη προὔδωκε; καὶ δεήσεται καὶ ἱκετεύσει ἐλεῆσαι αὐτόν· τίνων; οὐχ οἷσ τὸν αὐτὸν ἔρανον εἰσ τὴν σωτηρίαν εἰσενεγκεῖν οὐκ ἐτόλμησε; Ῥοδίουσ ἱκετευέτω· τὴν γὰρ ἀσφάλειαν ἐν τῇ ἐκείνων πόλει μᾶλλον ἢ ἐν τῇ ἑαυτοῦ πατρίδι ἐνόμισεν εἶναι. ποία δ’ ἡλικία δικαίωσ ἂν τοῦτον ἐλεήσειε;

πότερον ἡ τῶν πρεσβυτέρων; ἀλλ’ οὐδὲ γηροτροφηθῆναι οὐδ’ ἐν ἐλευθέρῳ <τῷ> ἐδάφει τῆσ πατρίδοσ αὐτοῖσ ταφῆναι τὸ καθ’ αὑτὸν μέροσ παρέδωκεν. ἀλλ’ ἡ τῶν νεωτέρων; καὶ τίσ <ἂν> ἀναμνησθεὶσ τῶν ἡλικιωτῶν τῶν ἐν Χαιρωνείᾳ ἑαυτῷ συμπαραταξαμένων καὶ τῶν κινδύνων τῶν αὐτῶν μετασχόντων, σώσειε τὸν τὰσ ἐκείνων θήκασ προδεδωκότα, καὶ τῇ αὐτῇ ψήφῳ τῶν μὲν ὑπὲρ τῆσ ἐλευθερίασ τελευτησάντων παράνοιαν καταγνοίη, τὸν δ’ ἐγκαταλιπόντα τὴν πατρίδα ὡσ εὖ φρονοῦντα ἀθῷον ἀφείη; ἐξουσίαν ἄρα δώσετε τῷ βουλομένῳ καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ τὸν δῆμον καὶ ὑμᾶσ κακῶσ ποιεῖν.

οὐ γὰρ μόνον νῦν οἱ φεύγοντεσ κατέρχονται, ὅταν ὁ ἐγκαταλιπὼν τὴν πόλιν καὶ φυγὴν αὐτὸσ ἑαυτοῦ καταγνοὺσ καὶ οἰκήσασ ἐν Μεγάροισ ἐπὶ προστάτου πλείω πέντ’ ἢ ἓξ ἔτη ἐν τῇ χώρᾳ καὶ ἐν τῇ πόλει ἀναστρέφηται, ἀλλὰ καὶ ὁ μηλόβοτον τὴν Ἀττικὴν ἀνεῖναι φανερᾷ τῇ ψήφῳ καταψηφισάμενοσ, οὗτοσ ἐν ταύτῃ τῇ χώρᾳ σύνοικοσ ὑμῶν γίγνεται. βούλομαι δ’ ἔτι βραχέα πρὸσ ὑμᾶσ εἰπὼν καταβῆναι, καὶ τὸ ψήφισμα τοῦ δήμου παρασχόμενοσ, ὃ περὶ εὐσεβείασ ἐποιήσατο·

χρήσιμον γὰρ ὑμῖν ἐστι τοῖσ μέλλουσι τὴν ψῆφον φέρειν. καί μοι λέγε αὐτό. Ψήφισμα ἐγὼ τοίνυν μηνύω τὸν ἀφανίζοντα ταῦτα πάντα πρὸσ ὑμᾶσ τοὺσ κυρίουσ ὄντασ κολάσαι, ὑμέτερον δ’ ἐστὶ καὶ ὑπὲρ ὑμῶν καὶ ὑπὲρ τῶν θεῶν τιμωρήσασθαι Λεωκράτην. τὰ γὰρ ἀδικήματα, ἑώσ μὲν ἂν ᾖ ἄκριτα, παρὰ τοῖσ πράξασίν ἐστιν, ἐπειδὰν δὲ κρίσισ γένηται, παρὰ τοῖσ μὴ δικαίωσ ἐπεξελθοῦσιν.

αὑτοῦ διάνοιαν τοῖσ θεοῖσ.

ἡγοῦμαι δ’, ὦ ἄνδρεσ, ὑπὲρ ἁπάντων τῶν μεγίστων καὶ δεινοτάτων ἀδικημάτων μίαν ὑμᾶσ ψῆφον ἐν τῇ τήμερον ἡμέρᾳ φέρειν, οἷσ ἅπασιν ἔνοχον ὄντα Λεωκράτην ἔστιν ἰδεῖν, προδοσίασ μὲν ὅτι τὴν πόλιν ἐγκαταλιπὼν τοῖσ πολεμίοισ ὑποχείριον ἐποίησε, δήμου δὲ καταλύσεωσ ὅτι οὐχ ὑπέμεινε τὸν ὑπὲρ τῆσ ἐλευθερίασ κίνδυνον, ἀσεβείασ δ’ ὅτι τοῦ τὰ τεμένη τέμνεσθαι καὶ τοὺσ νεὼσ κατασκάπτεσθαι τὸ καθ’ ἑαυτὸν γέγονεν αἴτιοσ, τοκέων δὲ κακώσεωσ τὰ μνημεῖα αὐτῶν ἀφανίζων καὶ τῶν νομίμων ἀποστερῶν, λιποταξίου δὲ καὶ ἀστρατείασ οὐ παρασχὼν τὸ σῶμα τάξαι τοῖσ στρατηγοῖσ. ἔπειτα τούτου τισ ἀποψηφιεῖται, καὶ συγγνώμην ἕξει τῶν κατὰ προαίρεσιν ἀδικημάτων;

καὶ τίσ οὕτωσ ἐστὶν ἀνόητοσ ὥστε τοῦτον σῴζων τὴν ἑαυτοῦ σωτηρίαν προέσθαι τοῖσ ἐγκαταλιπεῖν βουλομένοισ, καὶ τοῦτον ἐλεήσασ αὐτὸσ ἀνηλέητοσ ὑπὸ τῶν πολεμίων ἀπολέσθαι προαιρήσεται, καὶ τῷ προδότῃ τῆσ πατρίδοσ χάριν θέμενοσ ὑπεύθυνοσ εἶναι τῇ παρὰ τῶν θεῶν τιμωρίᾳ; ἐγὼ μὲν οὖν καὶ τῇ πατρίδι βοηθῶν καὶ τοῖσ ἱεροῖσ καὶ τοῖσ νόμοισ ἀποδέδωκα τὸν ἀγῶνα ὀρθῶσ καὶ δικαίωσ, οὔτε τὸν ἄλλον τούτου βίον διαβαλὼν οὔτ’ ἔξω τοῦ πράγματοσ οὐδὲν κατηγορήσασ·

ὑμῶν δ’ ἕκαστον χρὴ νομίζειν τὸν Λεωκράτουσ ἀποψηφιζόμενον θάνατον τῆσ πατρίδοσ καὶ ἀνδραποδισμὸν καταψηφίζεσθαι, καὶ δυοῖν καδίσκοιν κειμένοιν τὸν μὲν προδοσίασ, τὸν δὲ σωτηρίασ εἶναι, καὶ τὰσ ψήφουσ φέρεσθαι τὰσ μὲν ὑπὲρ ἀναστάσεωσ τῆσ πατρίδοσ, τὰσ δ’ ὑπὲρ ἀσφαλείασ καὶ τῆσ ἐν τῇ πόλει εὐδαιμονίασ. ἐὰν μὲν Λεωκράτην ἀπολύσητε, προδιδόναι τὴν πόλιν καὶ τὰ ἱερὰ καὶ τὰσ ναῦσ ψηφιεῖσθε·

ἐὰν δὲ τοῦτον ἀποκτείνητε, διαφυλάττειν καὶ σῴζειν τὴν πατρίδα καὶ τὰσ προσόδουσ καὶ τὴν εὐδαιμονίαν παρακελεύσεσθε. νομίζοντεσ οὖν, ὦ Ἀθηναῖοι, ἱκετεύειν ὑμῶν τὴν χώραν καὶ τὰ δένδρα, δεῖσθαι τοὺσ λιμένασ <καὶ> τὰ νεώρια καὶ τὰ τείχη τῆσ πόλεωσ, ἀξιοῦν δὲ καὶ τοὺσ νεὼσ καὶ τὰ ἱερὰ βοηθεῖν αὐτοῖσ, παράδειγμα ποιήσατε Λεωκράτη, ἀναμνησθέντεσ τῶν κατηγορημένων, ὅτι οὐ πλέον ἰσχύει παρ’ ὑμῖν ἔλεοσ οὐδὲ δάκρυα τῆσ ὑπὲρ τῶν νόμων καὶ τοῦ δήμου σωτηρίασ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Lycurgus, Speeches, Κατὰ Λεωκράτους

(리쿠르고스, 연설, Κατὰ Λεωκράτους)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION