헬라어 문장 검색 - Διογεν́Λιϝεσοφ́10́01́

(디오게네스 라에르티오스, Lives of Eminent Philosophers, I, EPIKOUROS)

Ἐπίκουροσ Νεοκλέουσ καὶ Χαιρεστράτησ, Ἀθηναῖοσ, τῶν δήμων Γαργήττιοσ, γένουσ τοῦ τῶν Φιλαϊδῶν, ὥσ φησι Μητρόδωροσ ἐν τῷ Περὶ εὐγενείασ. τοῦτόν φασιν ἄλλοι τε καὶ Ἡρακλείδησ ἐν τῇ Σωτίωνοσ ἐπιτομῇ κληρουχησάντων Ἀθηναίων τὴν Σάμον ἐκεῖθι τραφῆναι· ὀκτωκαιδεκέτη δ’ ἐλθεῖν εἰσ Ἀθήνασ, Ξενοκράτουσ μὲν ἐν Ἀκαδημείᾳ, Ἀριστοτέλουσ δ’ ἐν Χαλκίδι διατρίβοντοσ. τελευτήσαντοσ δὲ Ἀλεξάνδρου τοῦ Μακεδόνοσ καὶ τῶν Ἀθηναίων ἐκπεσόντων ὑπὸ Περδίκκου μετελθεῖν εἰσ Κολοφῶνα πρὸσ τὸν πατέρα· χρόνον δέ τινα διατρίψαντα αὐτόθι καὶ μαθητὰσ ἀθροίσαντα πάλιν ἐπανελθεῖν εἰσ Ἀθήνασ ἐπὶ Ἀναξικράτουσ·

καὶ μέχρι μέν τινοσ κατ’ ἐπιμιξίαν τοῖσ ἄλλοισ φιλοσοφεῖν, ἔπειτα ἰδίᾳ ἀπο‐ <φαίνεσθαι> τὴν ἀπ’ αὐτοῦ κληθεῖσαν αἱρ́εσιν συστήσαντα. ἐφάψασθαι δὲ φιλοσοφίασ αὐτόσ φησιν ἔτη γεγονὼσ τετταρεσκαίδεκα. Ἀπολλόδωροσ δ’ ὁ Ἐπικούρειοσ ἐν τῷ πρώτῳ περὶ τοῦ Ἐπικούρου βίου φησὶν ἐλθεῖν αὐτὸν ἐπὶ φιλοσοφίαν καταγνόντα τῶν γραμματιστῶν, ἐπειδὴ μὴ ἐδυνήθησαν ἑρμηνεῦσαι αὐτῷ τὰ περὶ τοῦ παρ’ Ἡσιόδῳ χάουσ. φησὶ δ’ Ἕρμιπποσ γραμματοδιδάσκαλον αὐτὸν γεγενῆσθαι, ἔπειτα μέντοι περιτυχόντα τοῖσ Δημοκρίτου βιβλίοισ ἐπὶ φιλοσοφίαν ᾆξαι· διὸ καὶ τὸν Τίμωνα φάσκειν περὶ αὐτοῦ·

ὕστατοσ αὖ φυσικῶν καὶ κύντατοσ, ἐκ Σάμου ἐλθὼν γραμμαδιδασκαλίδησ, ἀναγωγότατοσ ζωόντων. Συνεφιλοσόφουν δ’ αὐτῷ προτρεψαμένῳ καὶ οἱ ἀδελφοὶ τρεῖσ ὄντεσ, Νεοκλῆσ Χαιρέδημοσ Ἀριστόβουλοσ, καθά φησι Φιλόδημοσ ὁ Ἐπικούρειοσ ἐν τῷ δεκάτῳ τῆσ τῶν φιλοσόφων συντάξεωσ· ἀλλὰ καὶ δοῦλοσ Μῦσ ὄνομα, καθά φησι Μυρωνιανὸσ ἐν Ὁμοίοισ ἱστορικοῖσ κεφαλαίοισ. Διότιμοσ δ’ ὁ Στωικὸσ δυσμενῶσ ἔχων πρὸσ αὐτὸν πικρότατα αὐτὸν διαβέβληκεν, ἐπιστολὰσ φέρων πεντήκοντα ἀσελγεῖσ ὡσ Ἐπικούρου· καὶ ὁ τὰ εἰσ Χρύσιππον ἀναφερόμενα ἐπιστόλια ὡσ Ἐπικούρου συντάξασ. ἀλλὰ καὶ οἱ περὶ Ποσειδώνιον τὸν στωικὸν καὶ Νικόλαοσ καὶ Σωτίων ἐν τῷ δωδεκάτῳ τῶν ἐπιγραφομένων Διοκλείων ἐλέγχων, ἅ ἐστι δ’ πρὸσ τοῖσ κ’, καὶ Διονύσιοσ ὁ Ἁλικαρνασσεύσ.

καὶ γὰρ σὺν τῇ μητρὶ περιιόντα αὐτὸν ἐσ τὰ οἰκίδια καθαρμοὺσ ἀναγινώσκειν, καὶ σὺν τῷ πατρὶ γράμματα διδάσκειν λυπροῦ τινοσ μισθαρίου. ἀλλὰ καὶ τῶν ἀδελφῶν ἕνα προαγωγεύειν, Λεοντίῳ καὶ συνεῖναι τῇ ἑταίρᾳ. τὰ δὲ Δημοκρίτου περὶ τῶν ἀτόμων καὶ Ἀριστίππου περὶ τῆσ ἡδονῆσ ὡσ ἴδια λέγειν<· > μὴ εἶναί τε γνησίωσ ἀστόν, ὡσ Τιμοκράτησ φησὶ καὶ Ἡρόδοτοσ ἐν τῷ Περὶ Ἐπικούρου ἐφηβείασ. Μιθρῆν τε αἰσχρῶσ κολακεύειν τὸν Λυσιμάχου διοικητήν, ἐν ταῖσ ἐπιστολαῖσ Παιᾶνα καὶ ἄνακτα καλοῦντα· ἀλλὰ καὶ Ἰδομενέα καὶ Ἡρόδοτον καὶ Τιμοκράτην τοὺσ ἔκπυστα αὐτοῦ τὰ κρύφια ποιήσαντασ ἐγκωμιάζειν καὶ κολακεύειν αὐτὸ τοῦτο.

ἔν τε ταῖσ ἐπιστολαῖσ πρὸσ μὲν Λεόντιον Παιὰν ἄναξ, φίλον Λεοντάριον, οἱού κροτοθορύβου ἡμᾶσ ἐνέπλησασ ἀναγνόντασ σου τὸ ἐπιστόλιον· πρὸσ δὲ Θεμίσταν τὴν Λεοντέωσ γυναῖκα Οἱο͂́σ τε φησίν εἰμί, ἐὰν μὴ ὑμεῖσ πρόσ με ἀφίκησθε, αὐτὸσ τρικύλιστοσ, ὅπου ἂν ὑμεῖσ καὶ Θεμίστα παρακαλῆτε, ὠθεῖσθαι. πρὸσ δὲ Πυθοκλέα ὡραῖον ὄντα Καθεδοῦμαι φησὶ προσδοκῶν τὴν ἱμερτὴν καὶ ἰσόθεόν σου εἴσοδον. καὶ πάλιν πρὸσ Θεμίσταν γράφων νομίζειν αὐτῇ παραινεῖν, καθά φησι Θεόδωροσ ἐν τῷ τετάρτῳ τῶν Πρὸσ Ἐπίκουρον. καὶ ἄλλαισ δὲ πολλαῖσ ἑταίραισ γράφειν, καὶ μάλιστα Λεοντίῳ, ἧσ καὶ Μητρόδωρον ἐρασθῆναι.

ἔν τε τῷ Περὶ τέλουσ γράφειν οὕτωσ· Οὐ γὰρ ἔγωγε ἔχω τί νοήσω τἀγαθόν, ἀφαιρῶν μὲν τὰσ διὰ χυλῶν ἡδονάσ, ἀφαιρῶν δὲ τὰσ δι’ ἀφροδισίων καὶ τὰσ δι’ ἀκροαμάτων καὶ τὰσ διὰ μορφῆσ. ἔν τε τῇ πρὸσ Πυθοκλέα ἐπιστολῇ γράφειν Παιδείαν δὲ πᾶσαν, μακάριε, φεῦγε τἀκάτιον ἀράμενοσ. Ἐπίκτητόσ τε κιναιδολόγον αὐτὸν καλεῖ καὶ τὰ μάλιστα λοιδορεῖ. Καὶ μὴν καὶ Τιμοκράτησ ἐν τοῖσ ἐπιγραφομένοισ Εὐφραντοῖσ ὁ Μητροδώρου μὲν ἀδελφόσ, μαθητὴσ δὲ αὐτοῦ τῆσ σχολῆσ ἐκφοιτήσασ φησὶ δὶσ αὐτὸν τῆσ ἡμέρασ ἐμεῖν ἀπὸ τρυφῆσ, ἑαυτόν τε διηγεῖται μόγισ ἐκφυγεῖν ἰσχῦσαι τὰσ νυκτερινὰσ ἐκείνασ φιλοσοφίασ καὶ τὴν μυστικὴν ἐκείνην συνδιαγωγήν. τόν τε Ἐπίκουρον πολλὰ κατὰ τὸν λόγον ἠγνοηκέναι καὶ πολὺ μᾶλλον κατὰ τὸν βίον, τό τε σῶμα ἐλεεινῶσ διακεῖσθαι, ὡσ πολλῶν ἐτῶν μὴ δύνασθαι ἀπὸ τοῦ φορείου διαναστῆναι·

μνᾶν τε ἀναλίσκειν ἡμερησίαν εἰσ τὴν τράπεζαν, ὡσ αὐτὸσ ἐν τῇ πρὸσ Λεόντιον ἐπιστολῇ γράφει καὶ ἐν τῇ πρὸσ τοὺσ ἐν Μυτιλήνῃ φιλοσόφουσ. συνεῖναί τε αὐτῷ τε καὶ Μητροδώρῳ ἑταίρασ καὶ ἄλλασ, Μαμμάριον καὶ Ἡδεῖαν καὶ Ἐρώτιον καὶ Νικίδιον. καὶ ἐν ταῖσ ἑπτὰ καὶ τριάκοντα βίβλοισ ταῖσ Περὶ φύσεωσ τὰ πλεῖστα ταὐτὰ λέγειν καὶ ἀντιγράφειν ἐν αὐταῖσ ἄλλοισ τε καὶ Ναυσιφάνει τὰ πλεῖστα καὶ αὐτῇ λέξει φάσκειν οὕτωσ· "Ἀλλ’ ἴτωσαν· εἶχε γὰρ ἐκεῖνοσ ὠδίνων τὴν ἀπὸ τοῦ στόματοσ καύχησιν τὴν σοφιστικήν, καθάπερ καὶ ἄλλοι πολλοὶ τῶν ἀνδραπόδων. καὶ αὐτὸν Ἐπίκουρον ἐν ταῖσ ἐπιστολαῖσ περὶ Ναυσιφάνουσ λέγειν·

"Ταῦτα ἤγαγεν αὐτὸν εἰσ ἔκστασιν τοιαύτην, ὥστε μοι λοιδορεῖσθαι καὶ ἀποκαλεῖν διδάσκαλον. " πλεύμονά τε αὐτὸν ἐκάλει καὶ ἀγράμματον καὶ ἀπατεῶνα καὶ πόρνην· τούσ τε περὶ Πλάτωνα Διονυσοκόλακασ καὶ αὐτὸν Πλάτωνα χρυσοῦν, καὶ Ἀριστοτέλη ἄσωτον, <ὃν> καταφαγόντα τὴν πατρῴαν οὐσίαν στρατεύεσθαι καὶ φαρμακοπωλεῖν· φορμοφόρον τε Πρωταγόραν καὶ γραφέα Δημοκρίτου καὶ ἐν κώμαισ γράμματα διδάσκειν· Ἡράκλειτόν τε κυκητὴν καὶ Δημόκριτον Ληρόκριτον καὶ Ἀντίδωρον Σαννίδωρον· τούσ τε Κυνικοὺσ ἐχθροὺσ τῆσ Ἑλλάδοσ· καὶ τοὺσ διαλεκτικοὺσ πολυφθόρουσ, Πύρρωνα δ’ ἀμαθῆ καὶ ἀπαίδευτον. Μεμήνασι δ’ οὗτοι.

τῷ γὰρ ἀνδρὶ μάρτυρεσ ἱκανοὶ τῆσ ἀνυπερβλήτου πρὸσ πάντασ εὐγνωμοσύνησ ἥ τε πατρὶσ χαλκαῖσ εἰκόσι τιμήσασα οἵ τε φίλοι τοσοῦτοι τὸ πλῆθοσ ὡσ μηδ’ ἂν πόλεσιν ὅλαισ μετρεῖσθαι δύνασθαι· οἵ τε γνώριμοι πάντεσ ταῖσ δογματικαῖσ αὐτοῦ σειρῆσι προσκατασχεθέντεσ, πλὴν Μητροδώρου τοῦ Στρατονικέωσ πρὸσ Καρ‐ νεάδην ἀποχωρήσαντοσ, τάχα βαρυνθέντοσ ταῖσ ἀνυπερβλήτοισ αὐτοῦ χρηστότησιν· ἥ τε διαδοχή, πασῶν σχεδὸν ἐκλιπουσῶν τῶν ἄλλων, ἐσαεὶ διαμένουσα καὶ νηρίθμουσ ἀρχὰσ ἀπολύουσα ἄλλην ἐξ ἄλλησ τῶν γνωρίμων· ἥ τε πρὸσ τοὺσ γονέασ εὐχαριστία καὶ ἡ πρὸσ τοὺσ ἀδελφοὺσ εὐποιία πρόσ τε τοὺσ οἰκέτασ ἡμερότησ, ὡσ δῆλον κἀκ τῶν διαθηκῶν αὐτοῦ καὶ ὅτι αὐτοὶ συνεφιλοσόφουν αὐτῷ, ὧν ἦν ἐνδοξότατοσ ὁ προειρημένοσ Μῦσ·

καθόλου τε ἡ πρὸσ πάντασ αὐτοῦ φιλανθρωπία. τῆσ μὲν γὰρ πρὸσ θεοὺσ ὁσιότητοσ καὶ πρὸσ πατρίδα φιλίασ ἄλεκτοσ ἡ διάθεσισ· ὑπερβολῇ γὰρ ἐπιεικείασ οὐδὲ πολιτείασ ἥψατο. καὶ χαλεπωτάτων δὲ καιρῶν κατασχόντων τηνικάδε τὴν Ἑλλάδα, αὐτόθι καταβιῶναι, δὶσ ἢ τρὶσ τοὺσ περὶ τὴν Ιὠνίαν τόπουσ πρὸσ τοὺσ φίλουσ διαδραμόντα. οἳ καὶ πανταχόθεν πρὸσ αὐτὸν ἀφικνοῦντο καὶ συνεβίουν αὐτῷ ἐν τῷ κήπῳ, καθά φησι καὶ Ἀπολλόδωροσ· ὃν καὶ ὀγδοήκοντα μνῶν πρίασθαι.

Διοκλῆσ δ’ ἐν τῇ τρίτῃ τῆσ ἐπιδρομῆσ φησιν εὐτελέστατα καὶ λιτότατα διαιτώμενοι. "κοτύλῃ γοῦν," φησίν, "οἰνιδίου ἠρκοῦντο, τὸ δὲ πᾶν ὕδωρ ἦν αὐτοῖσ ποτόν. " τόν τ’ Ἐπίκουρον μὴ ἀξιοῦν εἰσ τὸ κοινὸν κατατίθεσθαι τὰσ οὐσίασ, καθάπερ τὸν Πυθαγόραν κοινὰ τὰ φίλων λέγοντα· ἀπιστούντων γὰρ εἶναι τὸ τοιοῦτον· εἰ δ’ ἀπίστων οὐδὲ φίλων. αὐτόσ τέ φησιν ἐν ταῖσ ἐπιστολαῖσ, ὕδατι μόνον ἀρκεῖσθαι καὶ ἄρτῳ λιτῷ. καί, "πέμψον μοι τυροῦ," φησί, "κυθριδίου, ἵν’ ὅταν βούλωμαι πολυτελεύσασθαι δύνωμαι. " τοιοῦτοσ ἦν ὁ τὴν ἡδονὴν εἶναι τέλοσ δογματίζων, ὃν καὶ Ἀθήναιοσ δι’ ἐπιγράμματοσ οὕτωσ ὑμνεῖ· ἄνθρωποι, μοχθεῖτε τὰ χείρονα, καὶ διὰ κέρδοσ ἄπληστοι νεικέων ἄρχετε καὶ πολέμων·

τᾶσ φύσιοσ δ’ ὁ πλοῦτοσ ὁρ́ον τινὰ βαιὸν ἐπίσχει, αἱ δὲ κεναὶ κρίσιεσ τὰν ἀπέραντον ὁδόν. τοῦτο Νεοκλῆοσ πινυτὸν τέκοσ ἢ παρὰ Μουσέων ἔκλυεν ἢ Πυθοῦσ ἐξ ἱερῶν τριπόδων. εἰσόμεθα δὲ καὶ μᾶλλον προϊόντεσ ἔκ τε τῶν δογμάτων ἔκ τε τῶν ῥητῶν αὐτοῦ. Μάλιστα δ’ ἀπεδέχετο, φησὶ Διοκλῆσ, τῶν ἀρχαίων Ἀναξαγόραν, καίτοι ἔν τισιν ἀντειρηκὼσ αὐτῷ, καὶ Ἀρχέλαον τὸν Σωκράτουσ διδάσκαλον. ἐγύμναζε δέ, φησί, τοὺσ γνωρίμουσ καὶ διὰ μνήμησ ἔχειν τὰ ἑαυτοῦ συγγράμματα. Τοῦτον Ἀπολλόδωροσ ἐν Χρονικοῖσ Ναυσιφάνουσ ἀκοῦσαί φησι καὶ Πραξιφάνουσ·

αὐτὸσ δὲ οὔ φησιν, ἀλλ’ ἑαυτοῦ, ἐν τῇ πρὸσ Εὐρύλοχον ἐπιστολῇ. ἀλλ’ οὐδὲ Λεύκιππόν τινα γεγενῆσθαί φησι φιλόσοφον, οὔτε αὐτὸσ οὔτε Ἕρμαρχοσ, ὃν ἔνιοί φασι καὶ Ἀπολλόδωροσ ὁ Ἐπικούρειοσ διδάσκαλον Δημοκρίτου γεγενῆσθαι. Δημήτριοσ δέ φησιν ὁ Μάγνησ καὶ Ξενοκράτουσ αὐτὸν ἀκοῦσαι. Κέχρηται δὲ λέξει κυρίᾳ κατὰ τῶν πραγμάτων, ἣν ὅτι ἰδιωτάτη ἐστίν, Ἀριστοφάνησ ὁ γραμματικὸσ αἰτιᾶται. σαφὴσ δ’ ἦν οὕτωσ, ὡσ καὶ ἐν τῷ Περὶ ῥητορικῆσ ἀξιοῖ μηδὲν ἄλλο ἢ σαφήνειαν ἀπαιτεῖν. καὶ ἐν ταῖσ ἐπιστολαῖσ ἀντὶ τοῦ Χαίρειν Εὖ πράττειν καὶ Σπουδαίωσ ζῆν.

Ἀρίστων δέ φησιν ἐν τῷ Ἐπικούρου βίῳ τὸν Κανόνα γράψαι αὐτὸν ἐκ τοῦ Ναυσιφάνουσ Τρίποδοσ, οὗ καὶ ἀκοῦσαί φησιν αὐτόν, ἀλλὰ καὶ Παμφίλου τοῦ Πλατωνικοῦ ἐν Σάμῳ. ἄρξασθαί τε φιλοσοφεῖν ἐτῶν ὑπάρχοντα δυοκαίδεκα, ἀφηγήσασθαι δὲ τῆσ σχολῆσ ἐτῶν ὄντα δύο πρὸσ τοῖσ τριάκοντα. Ἐγεννήθη δέ, φησὶν Ἀπολλόδωροσ ἐν Χρονικοῖσ, κατὰ τὸ τρίτον ἔτοσ τῆσ ἐνάτησ καὶ ἑκατοστῆσ Ὀλυμπιάδοσ ἐπὶ Σωσιγένουσ ἄρχοντοσ μηνὸσ γαμηλιῶνοσ ἑβδόμῃ, ἔτεσιν ὕστερον τῆσ Πλάτωνοσ τελευτῆσ ἑπτά. ὑπάρχοντα δ’ αὐτὸν ἐτῶν δύο καὶ τριάκοντα πρῶτον ἐν Μυτιλήνῃ καὶ Λαμψάκῳ συστήσασθαι σχολὴν ἐπὶ ἔτη πέντε·

ἔπειτα οὕτωσ εἰσ Ἀθήνασ μετελθεῖν καὶ τελευτῆσαι κατὰ τὸ δεύτερον ἔτοσ τῆσ ἑβδόμησ καὶ εἰκοστῆσ καὶ ἑκατοστῆσ Ὀλυμπιάδοσ ἐπὶ Πυθαράτου ἔτη βιώσαντα δύο πρὸσ τοῖσ ἑβδομήκοντα. τήν τε σχολὴν διαδέξασθαι Ἕρμαρχον Ἀγεμόρτου Μυτιληναῖον. τελευτῆσαι δ’ αὐτὸν λίθῳ τῶν οὔρων ἐπισχεθέντων, ὥσ φησι καὶ Ἕρμαρχοσ ἐν ἐπιστολαῖσ, ἡμέρασ νοσήσαντα τεσσαρεσκαίδεκα. ὅτε καί φησιν Ἕρμιπποσ ἐμβάντα αὐτὸν εἰσ πύελον χαλκῆν κεκραμένην ὕδατι θερμῷ καὶ αἰτήσαντα ἄκρατον ῥοφῆσαι· τοῖσ τε φίλοισ παραγγείλαντα τῶν δογμάτων μεμνῆσθαι, οὕτω τελευτῆσαι.

Καὶ ἔστιν ἡμῶν εἰσ αὐτὸν οὕτω· χαίρετε, καὶ μέμνησθε τὰ δόγματα· τοῦτ’ Ἐπίκουροσ ὕστατον εἶπε φίλοισ τοὔποσ ἀποφθίμενοσ· θερμὴν ἐσ πύελον γὰρ ἐληλύθεεν καὶ ἄκρατον ἔσπασεν, εἶτ’ Αἰ̈́δην ψυχρὸν ἐπεσπάσατο. οὗτοσ μὲν ὁ βίοσ τἀνδρόσ, ἥδε <δὲ> ἡ τελευτή. Καὶ διέθετο ὧδε· "Κατὰ τάδε δίδωμι τὰ ἐμαυτοῦ πάντα Ἀμυνομάχῳ Φιλοκράτουσ Βατῆθεν καὶ Τιμοκράτει Δημητρίου Ποταμίῳ κατὰ τὴν ἐν τῷ Μητρῴῳ ἀναγεγραμμένην ἑκατέρῳ δόσιν, ἐφ’ ᾧ τε τὸν μὲν κῆπον καὶ τὰ προσόντα αὐτῷ παρέξουσιν Ἑρμάρχῳ Ἀγεμόρτου Μυτιληναίῳ καὶ τοῖσ συμφιλοσοφοῦσιν αὐτῷ καὶ οἷσ ἂν Ἕρμαρχοσ καταλίπῃ διαδόχοισ τῆσ φιλοσοφίασ, ἐνδιατρίβειν κατὰ φιλοσοφίαν· καὶ ἀεὶ δὲ τοῖσ φιλοσοφοῦσιν ἀπὸ ἡμῶν, ὅπωσ ἂν συνδιασώσωσιν Ἀμυνομάχῳ καὶ Τιμοκράτει κατὰ τὸ δυνατόν, τὴν ἐν τῷ κήπῳ διατριβὴν παρακατατίθεμαι τοῖσ τ’ αὐτῶν κληρονόμοισ, ἐν ᾧ ἂν τρόπῳ ἀσφαλέστατον ᾖ, ὅπωσ ἂν κἀκεῖνοι διατηρῶσιν τὸν κῆπον, καθάπερ καὶ αὐτοὶ οἷσ ἂν οἱ ἀπὸ ἡμῶν φιλοσοφοῦντεσ παραδῶσιν.

τὴν δ’ οἰκίαν τὴν ἐν Μελίτῃ παρεχέτωσαν Ἀμυνόμαχοσ καὶ Τιμοκράτησ ἐνοικεῖν Ἑρμάρχῳ καὶ τοῖσ μετ’ αὐτοῦ φιλοσοφοῦσιν, ἑώσ ἂν Ἕρμαρχοσ ζῇ. "Ἐκ δὲ τῶν γινομένων προσόδων τῶν δεδομένων ἀφ’ ἡμῶν Ἀμυνομάχῳ καὶ Τιμοκράτει κατὰ τὸ δυνατὸν μεριζέσθωσαν μεθ’ Ἑρμάρχου σκοπούμενοι εἴσ τε τὰ ἐναγίσματα τῷ τε πατρὶ καὶ τῇ μητρὶ καὶ τοῖσ ἀδελφοῖσ, καὶ ἡμῖν εἰσ τὴν εἰθισμένην ἄγεσθαι γενέθλιον ἡμέραν ἑκάστου ἔτουσ τῇ προτέρᾳ δεκάτῃ τοῦ Γαμηλιῶνοσ, ὥσπερ καὶ εἰσ τὴν γινομένην σύνοδον ἑκάστου μηνὸσ ταῖσ εἰκάσι τῶν συμφιλοσοφούντων ἡμῖν εἰσ τὴν ἡμῶν τε καὶ Μητροδώρου <μνήμην> κατατεταγμένην.

συντελείτωσαν δὲ καὶ τὴν τῶν ἀδελφῶν ἡμέραν τοῦ Ποσειδεῶνοσ· συντελείτωσαν δὲ καὶ τὴν Πολυαίνου τοῦ Μεταγειτνιῶνοσ καθάπερ καὶ ἡμεῖσ. "Ἐπιμελείσθωσαν δὲ καὶ Ἀμυνόμαχοσ καὶ Τιμοκράτησ τοῦ υἱοῦ τοῦ Μητροδώρου Ἐπικούρου καὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ Πολυαίνου, φιλοσοφούντων αὐτῶν καὶ συζώντων μεθ’ Ἑρμάρχου.

ὡσαύτωσ δὲ τῆσ θυγατρὸσ τῆσ Μητροδώρου τὴν ἐπιμέλειαν ποιείσθωσαν, καὶ εἰσ ἡλικίαν ἐλθοῦσαν ἐκδότωσαν ᾧ ἂν Ἕρμαρχοσ ἕληται τῶν φιλοσοφούντων μετ’ αὐτοῦ, οὔσησ αὐτῆσ εὐτάκτου καὶ πειθαρχούσησ Ἑρμάρχῳ. διδότωσαν δ’ Ἀμυνόμαχοσ καὶ Τιμοκράτησ ἐκ τῶν ὑπαρχουσῶν ἡμῖν προσόδων εἰσ τροφὴν τούτοισ, ὅ τι ἂν αὐτοῖσ κατ’ ἐνιαυτὸν ἐπιδέχεσθαι δοκῇ σκοπουμένοισ μεθ’ Ἑρμάρχου. "Ποιείσθωσαν δὲ μεθ’ ἑαυτῶν καὶ Ἕρμαρχον κύριον τῶν προσόδων, ἵνα μετὰ τοῦ συγκαταγεγηρακότοσ ἡμῖν ἐν φιλοσοφίᾳ καὶ καταλελειμμένου ἡγεμόνοσ τῶν συμφιλοσοφούντων ἡμῖν ἕκαστα γίνηται.

τὴν δὲ προῖκα τῷ θήλει παιδίῳ, ἐπειδὰν εἰσ ἡλικίαν ἔλθῃ, μερισάτωσαν Ἀμυνόμαχοσ καὶ Τιμοκράτησ ὅσον ἂν ἐπιδέχηται ἀπὸ τῶν ὑπαρχόν‐ των ἀφαιροῦντεσ μετὰ τῆσ Ἑρμάρχου γνώμησ. ἐπιμελείσθωσαν δὲ καὶ Νικάνοροσ, καθάπερ καὶ ἡμεῖσ, ἵν’ ὅσοι τῶν συμφιλοσοφούντων ἡμῖν χρείαν ἐν τοῖσ ἰδίοισ παρεσχημένοι καὶ τὴν πᾶσαν οἰκειότητα ἐνδεδειγμένοι συγκαταγηράσκειν μεθ’ ἡμῶν προείλοντο ἐν φιλοσοφίᾳ, μηδενὸσ τῶν ἀναγκαίων ἐνδεεῖσ καθεστήκωσιν παρὰ τὴν ἡμετέραν δύναμιν. "Δοῦναι δὲ τὰ βιβλία τὰ ὑπάρχοντα ἡμῖν πάντα Ἑρμάρχῳ.

"Εἂν δέ τι τῶν ἀνθρωπίνων περὶ Ἕρμαρχον γένηται πρὸ τοῦ τὰ Μητροδώρου παιδία εἰσ ἡλικίαν ἐλθεῖν, δοῦναι Ἀμυνόμαχον καὶ Τιμοκράτην, ὅπωσ ἂν εὐτακτούντων αὐτῶν ἕκαστα γίνηται τῶν ἀναγκαίων, κατὰ τὸ δυνατὸν ἀπὸ τῶν καταλελειμμένων ὑφ’ ἡμῶν προσόδων. καὶ τῶν λοιπῶν ἁπάντων ὡσ συντετάχαμεν ἐπιμελείσθωσαν, ὅπωσ ἂν κατὰ τὸ ἐνδεχόμενον ἕκαστα γίγνηται. ἀφίημι δὲ τῶν παίδων ἐλεύθερον Μῦν, Νικίαν, Λύκωνα· ἀφίημι δὲ καὶ Φαίδριον ἐλευθερίᾳ. Ἤδη δὲ τελευτῶν γράφει πρὸσ Ἰδομενέα τήνδε ἐπιστολήν·

"Τὴν μακαρίαν ἄγοντεσ καὶ ἅμα τελευταίαν ἡμέραν τοῦ βίου ἐγράφομεν ὑμῖν ταυτί. στραγγουρία τε παρηκολουθήκει καὶ δυσεντερικὰ πάθη ὑπερβολὴν οὐκ ἀπολείποντα τοῦ ἐν ἑαυτοῖσ μεγέθουσ. ἀντιπαρετάττετο δὲ πᾶσι τούτοισ τὸ κατὰ ψυχὴν χαῖρον ἐπὶ τῇ τῶν γεγονότων ἡμῖν διαλογισμῶν μνήμῃ. σὺ δ’ ἀξίωσ τῆσ ἐκ μειρακίου παραστάσεωσ πρὸσ ἐμὲ καὶ φιλοσοφίαν ἐπιμελοῦ τῶν παίδων Μητροδώρου. " Καὶ διέθετο μὲν ὧδε. Μαθητὰσ δὲ ἔσχε πολλοὺσ μέν, σφόδρα δὲ ἐλλογίμουσ Μητρόδωρον Ἀθηναίου ἢ Τιμοκρατουσ καὶ Σάνδησ Λαμψακηνόν· ὃσ ἀφ’ οὗ τὸν ἄνδρα ἔγνω, οὐκ ἀπέστη ἀπ’ αὐτοῦ πλὴν ἓξ μηνῶν εἰσ τὴν οἰκείαν, ἔπειτ’ ἐπανῆλθε. γέγονε δὲ ἀγαθὸσ πάντα, καθὰ καὶ Ἐπίκουροσ ἐν προηγουμέναισ γραφαῖσ μαρτυρεῖ καὶ ἐν τῷ τρίτῳ Τιμοκράτουσ.

τοιοῦτοσ δ’ ὢν καὶ τὴν ἀδελφὴν Βατίδα ἐξέδοτο Ἰδομενεῖ, καὶ Λεόντιον τὴν Ἀττικὴν ἑταίραν ἀναλαβὼν εἶχε παλλακήν. ἦν δὲ καὶ ἀκατάπληκτοσ πρόσ τε τὰσ ὀχλήσεισ καὶ τὸν θάνατον, ὡσ Ἐπίκουροσ ἐν τῷ πρώτῳ Μητροδώρῳ φησί. φασὶ δὲ καὶ πρὸ ἑπτὰ ἐτῶν αὐτοῦ τελευτῆσαι πεντηκοστὸν τρίτον ἔτοσ ἄγοντα, καὶ αὐτὸσ Ἐπίκουροσ ἐν ταῖσ προειρημέναισ διαθήκαισ, ὡσ προαπεληλυθότοσ αὐτοῦ δηλονότι, ἐπισκήπτει περὶ τῆσ ἐπιμελείασ αὐτοῦ τῶν παίδων. ἔσχε δὲ καὶ τὸν προειρημένον εἰκαῖόν τινα ἀδελφὸν τοῦ Μητροδώρου Τιμοκράτην. Βιβλία δέ ἐστι τοῦ Μητροδώρου τάδε·

Πρὸσ τοὺσ ἰατροὺσ τρία. Περὶ αἰσθήσεων. Πρὸσ Τιμοκράτην. Περὶ μεγαλοψυχίασ. Περὶ τῆσ Ἐπικούρου ἀρρωστίασ. Πρὸσ τοὺσ διαλεκτικούσ. Πρὸσ τοὺσ σοφιστὰσ ἐννέα. Περὶ τῆσ ἐπὶ σοφίαν πορείασ. Περὶ τῆσ μεταβολῆσ. Περὶ πλούτου. Πρὸσ Δημόκριτον. Περὶ εὐγενείασ. Ἦν καὶ Πολύαινοσ Ἀθηνοδώρου Λαμψακηνόσ, ἐπιεικὴσ καὶ φιλικόσ, ὡσ οἱ περὶ Φιλόδημόν φασι. καὶ ὁ διαδεξάμενοσ αὐτὸν Ἕρμαρχοσ Ἀγεμόρτου Μυτιληναῖοσ, ἀνὴρ πατρὸσ μὲν πένητοσ, τὰσ δ’ ἀρχὰσ προσέχων ῥητορικοῖσ. Φέρεται καὶ τούτου βιβλία κάλλιστα τάδε· Ἐπιστολικὰ περὶ Ἐμπεδοκλέουσ εἴκοσι καὶ δύο.

Περὶ τῶν μαθημάτων. Πρὸσ Πλάτωνα. Πρὸσ Ἀριστοτέλην. Ἐτελεύτα δὲ παραλύσει, γενόμενοσ ἱκανὸσ ἀνήρ. Λεοντεύσ τε Λαμψακηνὸσ ὁμοίωσ καὶ ἡ τούτου γυνὴ Θεμίστα, πρὸσ ἣν καὶ γέγραφεν ὁ Ἐπίκουροσ· ἔτι τε Κολώτησ καὶ Ἰδομενεύσ, καὶ αὐτοὶ Λαμψακηνοί. καὶ οὗτοι μὲν ἐλλόγιμοι, ὧν ἦν καὶ Πολύστρατοσ ὁ διαδεξάμενοσ Ἕρμαρχον· ὃν διεδέξατο Διονύσιοσ· ὃν Βασιλείδησ. καὶ Ἀπολλόδωροσ δ’ ὁ Κηποτύραννοσ γέγονεν ἐλλόγιμοσ, ὃσ ὑπὲρ τετρακόσια συνέγραψε βιβλία· δύο τε Πτολεμαῖοι Ἀλεξανδρεῖσ, ὅ τε μέλασ καὶ ὁ λευκόσ. Ζήνων τε ὁ Σιδώνιοσ, ἀκροατὴσ Ἀπολλοδώρου, πολυγράφοσ ἀνήρ· καὶ Δημήτριοσ ὁ ἐπικληθεὶσ Λάκων·

Διογένησ τε ὁ Ταρσεὺσ ὁ τὰσ ἐπιλέκτουσ σχολὰσ συγγράψασ· καὶ Ὠρίων καὶ ἄλλοι οὓσ οἱ γνήσιοι Ἐπικούρειοι σοφιστὰσ ἀποκαλοῦσιν. Ἦσαν δὲ καὶ ἄλλοι Ἐπίκουροι τρεῖσ· ὅ τε Λεοντέωσ υἱὸσ καὶ Θεμίστασ· ἕτεροσ Μάγνησ· τέταρτοσ ὁπλομάχοσ. Γέγονε δὲ πολυγραφώτατοσ ὁ Ἐπίκουροσ, πάντασ ὑπερβαλλόμενοσ πλήθει βιβλίων· κύλινδροι μὲν γὰρ πρὸσ τοὺσ τριακοσίουσ εἰσί. γέγραπται δὲ μαρτύριον ἔξωθεν ἐν αὐτοῖσ οὐδέν, ἀλλ’ αὐτοῦ εἰσιν Ἐπικούρου φωναί. ἐζήλου δὲ αὐτὸν Χρύσιπποσ ἐν πολυγραφίᾳ, καθά φησι καὶ Καρνεάδησ παράσιτον αὐτὸν τῶν βιβλίων ἀποκαλῶν· εἰ γάρ τι γράψαι ὁ Ἐπίκουροσ, φιλονεικεῖ τοσοῦτον γράψαι ὁ Χρύσιπποσ. καὶ διὰ τοῦτο καὶ πολλάκισ ταὐτὰ γέγραφε καὶ τὸ ἐπελθόν, καὶ ἀδιόρθωτα εἰάκε τῷ ἐπείγεσθαι·

καὶ τὰ μαρτύρια τοσαῦτά ἐστιν ὡσ ἐκείνων μόνων γέμειν τὰ βιβλία, καθάπερ καὶ παρὰ Ζήνωνι ἔστιν εὑρεῖν καὶ παρὰ Ἀριστοτέλει. καὶ τὰ συγγράμματα μὲν Ἐπικούρῳ τοσαῦτα καὶ τηλικαῦτα, ὧν τὰ βέλτιστά ἐστι τάδε· Περὶ φύσεωσ ἑπτὰ καὶ τριάκοντα. Περὶ ἀτόμων καὶ κενοῦ. Περὶ ἔρωτοσ. Ἐπιτομὴ τῶν πρὸσ τοὺσ φυσικούσ. Πρὸσ τοὺσ Μεγαρικούσ. Διαπορίαι. Κύριαι δόξαι. Περὶ αἱρέσεων καὶ φυγῶν. Περὶ τέλουσ. Περὶ κριτηρίου ἢ Κανών. Χαιρέδημοσ. Περὶ θεῶν. Περὶ ὁσιότητοσ. Ἡγησιάναξ.

Περὶ βίων δ’. Περὶ δικαιοπραγίασ. Νεοκλῆσ πρὸσ Θεμίσταν. Συμπόσιον. Εὐρύλοχοσ πρὸσ Μητρόδωρον. Περὶ τοῦ ὁρᾶν. Περὶ τῆσ ἐν τῇ ἀτόμῳ γωνίασ. Περὶ ἁφῆσ. Περὶ εἱμαρμένησ. Περὶ παθῶν δόξαι πρὸσ Τιμοκράτην. Προγνωστικόν. Προτρεπτικόσ. Περὶ εἰδώλων. Περὶ φαντασίασ. Ἀριστόβουλοσ. Περὶ μουσικῆσ. Περὶ δικαιοσύνησ καὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν. Περὶ δώρων καὶ χάριτοσ. Πολυμήδησ. Τιμοκράτησ γ’. Μητρόδωροσ ε’. Ἀντίδωροσ β’. Περὶ νόσων δόξαι πρὸσ Μίθρην. Καλλιστόλασ. Περὶ βασιλείασ. Ἀναξιμένησ. Ἐπιστολαί. Ἃ δὲ αὐτῷ δοκεῖ ἐν αὐτοῖσ, ἐκθέσθαι πειράσομαι τρεῖσ ἐπιστολὰσ αὐτοῦ παραθέμενοσ, ἐν αἷσ πᾶσαν τὴν ἑαυτοῦ φιλοσοφίαν ἐπιτέτμηται· θήσομεν δὲ καὶ τὰσ Κυρίασ αὐτοῦ δόξασ καὶ εἴ τι ἔδοξεν ἐκλογῆσ ἀξίωσ ἀνεφθέγχθαι, ὥστε σὲ πανταχόθεν καταμαθεῖν τὸν ἄνδρα κἂν κρίνειν εἰδέναι.

Τὴν μὲν οὖν πρώτην ἐπιστολὴν γράφει πρὸσ Ἡρόδοτον <ἥτισ ἐστὶ περὶ τῶν φυσικῶν· τὴν δὲ δευτέραν πρὸσ Πυθοκλέα>, ἥτισ ἐστὶ περὶ μεταρσίων· τὴν τρίτην πρὸσ Μενοικέα, ἔστι δ’ ἐν αὐτῇ τὰ περὶ βίων. ἀρκτέον δὴ ἀπὸ τῆσ πρώτησ, ὀλίγα προειπόντα περὶ τῆσ διαιρέσεωσ τῆσ κατ’ αὐτὸν φιλοσοφίασ. Διαιρεῖται τοίνυν εἰσ τρία, τό τε κανονικὸν καὶ φυσικὸν καὶ ἠθικόν. τὸ μὲν οὖν κανονικὸν ἐφόδουσ ἐπὶ τὴν πραγματείαν ἔχει, καὶ ἔστιν ἐν ἑνὶ τῷ ἐπιγραφομένῳ Κανών·

τὸ δὲ φυσικὸν τὴν περὶ φύσεωσ θεωρίαν πᾶσαν, καὶ ἔστιν ἐν ταῖσ Περὶ φύσεωσ βίβλοισ ἑπτὰ καὶ τριάκοντα καὶ ταῖσ ἐπιστολαῖσ κατὰ στοιχεῖον· τὸ δὲ ἠθικὸν τὰ περὶ αἱρέσεωσ καὶ φυγῆσ· ἔστι δὲ καὶ ἐν ταῖσ Περὶ βίων βίβλοισ καὶ ἐπιστολαῖσ καὶ τῷ Περὶ τέλουσ. εἰώθασι μέντοι τὸ κανονικὸν ὁμοῦ τῷ φυσικῷ τάττειν· καλοῦσι δ’ αὐτὸ περὶ κριτηρίου καὶ ἀρχῆσ, καὶ στοιχειωτικόν· τὸ δὲ φυσικὸν περὶ γενέσεωσ καὶ φθορᾶσ, καὶ περὶ φύσεωσ· τὸ δὲ ἠθικὸν περὶ αἱρετῶν καὶ φευκτῶν καὶ περὶ βίων καὶ τέλουσ. Τὴν διαλεκτικὴν ὡσ παρέλκουσαν ἀποδοκιμάζουσιν·

ἀρκεῖν γὰρ τοὺσ φυσικοὺσ χωρεῖν κατὰ τοὺσ τῶν πραγμάτων φθόγγουσ. ἐν τοίνυν τῷ Κανόνι λέγων ἐστὶν ὁ Ἐπίκουροσ κριτήρια τῆσ ἀληθείασ εἶναι τὰσ αἰσθήσεισ καὶ προλήψεισ καὶ τὰ πάθη, οἱ δ’ Ἐπικούρειοι καὶ τὰσ φανταστικὰσ ἐπιβολὰσ τῆσ διανοίασ. λέγει δὲ καὶ ἐν τῇ πρὸσ Ἡρόδοτον ἐπιτομῇ καὶ ἐν ταῖσ Κυρίαισ δόξαισ. "πᾶσα γάρ," φησίν, "αἴσθησισ ἄλογόσ ἐστι καὶ μνήμησ οὐδεμιᾶσ δεκτική· οὔτε γὰρ ὑφ’ αὑτῆσ οὔτε ὑφ’ ἑτέρου κινηθεῖσα δύναταί τι προσθεῖναι ἢ ἀφελεῖν· οὐδὲ ἔστι τὸ δυνάμενον αὐτὰσ διελέγξαι. οὔτε γὰρ ἡ ὁμογένεια αἴσθησισ τὴν ὁμογενῆ διὰ τὴν ἰσοσθένειαν, οὔθ’ ἡ ἀνομογένεια τὴν ἀνομογένειαν, οὐ γὰρ τῶν αὐτῶν εἰσι κριτικαί·

οὔτε μὴν λόγοσ, πᾶσ γὰρ λόγοσ ἀπὸ τῶν αἰσθήσεων ἤρτηται. οὔθ’ ἡ ἑτέρα τὴν ἑτέραν, πάσαισ γὰρ προσέχομεν. καὶ τὸ τὰ ἐπαισθήματα δ’ ὑφεστάναι πιστοῦται τὴν τῶν αἰσθήσεων ἀλήθειαν. ὑφέστηκε δὲ τό τε ὁρᾶν ἡμᾶσ καὶ ἀκούειν, ὥσπερ τὸ ἀλγεῖν· ὅθεν καὶ περὶ τῶν ἀδήλων ἀπὸ τῶν φαινομένων χρὴ σημειοῦσθαι. καὶ γὰρ καὶ ἐπίνοιαι πᾶσαι ἀπὸ τῶν αἰσθήσεων γεγόνασι κατά τε περίπτωσιν καὶ ἀναλογίαν καὶ ὁμοιότητα καὶ σύνθεσιν, συμβαλλομένου τι καὶ τοῦ λογισμοῦ. τά τε τῶν μαινομένων φαντάσματα καὶ <τὰ> κατ’ ὄναρ ἀληθῆ, κινεῖ γάρ· τὸ δὲ μὴ ὂν οὐ κινεῖ. Τὴν δὲ πρόληψιν λέγουσιν οἱονεὶ κατάληψιν ἢ δόξαν ὀρθὴν ἢ ἔννοιαν ἢ καθολικὴν νόησιν ἐναποκειμένην, τουτέστι μνήμην τοῦ πολλάκισ ἔξωθεν φανέντοσ, οἱο͂ν τὸ Τοιοῦτόν ἐστιν ἄνθρωποσ·

ἅμα γὰρ τῷ ῥηθῆναι ἄνθρωποσ εὐθὺσ κατὰ πρόληψιν καὶ ὁ τύποσ αὐτοῦ νοεῖται προηγουμένων τῶν αἰσθήσεων. παντὶ οὖν ὀνόματι τὸ πρώτωσ ὑποτεταγμένον ἐναργέσ ἐστι· καὶ οὐκ ἂν ἐζητήσαμεν τὸ ζητούμενον, εἰ μὴ πρότερον ἐγνώκειμεν αὐτό· οἱο͂ν Τὸ πόρρω ἑστὼσ ἵπποσ ἐστὶν ἢ βοῦσ· δεῖ γὰρ κατὰ πρόληψιν ἐγνωκέναι ποτὲ ἵππου καὶ βοὸσ μορφήν· οὐδ’ ἂν ὠνομάσαμέν τι μὴ πρότερον αὐτοῦ κατὰ πρόληψιν τὸν τύπον μαθόντεσ. ἐναργεῖσ οὖν εἰσιν αἱ προλήψεισ· καὶ τὸ δοξαστὸν ἀπὸ προτέρου τινὸσ ἐναργοῦσ ἤρτηται, ἐφ’ ὃ ἀναφέροντεσ λέγομεν, οἱο͂ν Πόθεν ἴσμεν εἰ τοῦτό ἐστιν ἄνθρωποσ; τὴν δὲ δόξαν καὶ ὑπόληψιν λέγουσιν, ἀληθῆ τέ φασι καὶ ψευδῆ·

ἂν μὲν γὰρ ἐπιμαρτυρῆται ἢ μὴ ἀντιμαρτυρῆται, ἀληθῆ εἶναι· ἐὰν δὲ μὴ ἐπιμαρτυρῆται ἢ ἀντιμαρτυρῆται, ψευδῆ τυγχάνειν. ὅθεν <τὸ> προσμένον εἰσήχθη· οἱο͂ν τὸ προσμεῖναι καὶ ἐγγὺσ γενέσθαι τῷ πύργῳ καὶ μαθεῖν ὁποῖοσ ἐγγὺσ φαίνεται. Πάθη δὲ λέγουσιν εἶναι δύο, ἡδονὴν καὶ ἀλγηδόνα, ἱστάμενα περὶ πᾶν ζῷον, καὶ τὴν μὲν οἰκεῖον, τὴν δὲ ἀλλότριον· δι’ ὧν κρίνεσθαι τὰσ αἱρέσεισ καὶ φυγάσ. τῶν τε ζητήσεων εἶναι τὰσ μὲν περὶ τῶν πραγμάτων, τὰσ δὲ περὶ ψιλὴν τὴν φωνήν. καὶ ταῦτα δὲ περὶ τῆσ διαιρέσεωσ καὶ τοῦ κριτηρίου στοιχειωδῶσ. Ἀνιτέον δὲ ἐπὶ τὴν ἐπιστολήν. "Ἐπίκουροσ Ἡροδότῳ χαίρειν. "Τοῖσ μὴ δυναμένοισ, ὦ Ἡρόδοτε, ἕκαστα τῶν περὶ φύσεωσ ἀναγεγραμμένων ἡμῖν ἐξακριβοῦν μηδὲ τὰσ μείζουσ τῶν συντεταγμένων βίβλουσ διαθρεῖν ἐπιτομὴν τῆσ ὅλησ πραγματείασ εἰσ τὸ κατασχεῖν τῶν ὁλοσχερωτάτων γε δοξῶν τὴν μνήμην ἱκανῶσ αὐτὸσ παρεσκεύασα, ἵνα παρ’ ἑκάστουσ τῶν καιρῶν ἐν τοῖσ κυριωτάτοισ βοηθεῖν αὑτοῖσ δύνωνται, καθ’ ὅσον ἂν ἐφάπτωνται τῆσ περὶ φύσεωσ θεωρίασ.

καὶ τοὺσ προβεβηκότασ δὲ ἱκανῶσ ἐν τῇ τῶν ὅλων ἐπιβλέψει τὸν τύπον τῆσ ὅλησ πραγματείασ τὸν κατεστοιχειωμένον δεῖ μνη‐ μονεύειν· τῆσ γὰρ ἀθρόασ ἐπιβολῆσ πυκνὸν δεόμεθα, τῆσ δὲ κατὰ μέροσ οὐχ ὁμοίωσ. "Βαδιστέον μὲν οὖν καὶ ἐπ’ ἐκεῖνα συνεχῶσ, ἐν <δὲ> τῇ μνήμῃ τὸ τοσοῦτο ποιητέον, ἀφ’ οὗ ἥ τε κυριωτάτη ἐπιβολὴ ἐπὶ τὰ πράγματα ἔσται καὶ δὴ καὶ τὸ κατὰ μέροσ ἀκρίβωμα πᾶν ἐξευρήσεται, τῶν ὁλοσχερωτάτων τύπων εὖ περιειλημμένων καὶ μνημονευομένων·

ἐπεὶ καὶ τῷ τετελεσιουργημένῳ τοῦτο κυριώτατον τοῦ παντὸσ ἀκριβώματοσ γίνεται, τὸ ταῖσ ἐπιβολαῖσ ὀξέωσ δύνασθαι χρῆσθαι, ἑκάστων πρὸσ ἁπλᾶ στοιχειώματα καὶ φωνὰσ συν‐αγομένων. οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε τὸ πύκνωμα τῆσ συνεχοῦσ τῶν ὅλων περιοδείασ εἰδέναι μὴ δυνάμενον διὰ βραχεῶν φωνῶν ἅπαν ἐμπεριλαβεῖν ἐν αὑτῷ τὸ καὶ κατὰ μέροσ ἂν ἐξακριβωθέν. "Ὅθεν δὴ πᾶσι χρησίμησ οὔσησ τοῖσ ᾠκειωμένοισ φυσιολογίᾳ τῆσ τοιαύτησ ὁδοῦ, παρεγγυῶν τὸ συνεχὲσ ἐνέργημα ἐν φυσιολογίᾳ καὶ τοιούτῳ μάλιστα ἐγγαληνίζων τῷ βίῳ ἐποίησά σοι καὶ τοιαύτην τινὰ ἐπιτομὴν καὶ στοιχείωσιν τῶν ὅλων δοξῶν.

"Πρῶτον μὲν οὖν τὰ ὑποτεταγμένα τοῖσ φθόγγοισ, ὦ Ἡρόδοτε, δεῖ εἰληφέναι, ὅπωσ ἂν τὰ δοξαζόμενα ἢ ζητούμενα ἢ ἀπορούμενα ἔχωμεν εἰσ ταῦτα ἀνάγοντεσ ἐπικρίνειν, καὶ μὴ ἄκριτα πάντα ἡμῖν <ἰῄ> εἰσ ἄπειρον ἀποδεικνύουσιν ἢ κενοὺσ φθόγγουσ ἔχωμεν. ἀνάγκη γὰρ τὸ πρῶτον ἐννόημα καθ’ ἕκαστον φθόγγον βλέπεσθαι καὶ μηθὲν ἀποδείξεωσ προσδεῖσθαι, εἴπερ ἕξομεν τὸ ζητούμενον ἢ ἀπορούμενον καὶ δοξαζόμενον ἐφ’ ὃ ἀνάξομεν.

"Ἔτι τε τὰσ αἰσθήσεισ δεῖ πάντωσ τηρεῖν καὶ ἁπλῶσ τὰσ παρούσασ ἐπιβολὰσ εἴτε διανοίασ εἴθ’ ὅτου δήποτε τῶν κριτηρίων, ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰ ὑπάρχοντα παθη, ὅπωσ ἂν καὶ τὸ προσμένον καὶ τὸ ἄδηλον ἔχωμεν οἷσ σημειωσόμεθα. "Ταῦτα δεῖ διαλαβόντασ συνορᾶν ἤδη περὶ τῶν ἀδήλων· πρῶτον μὲν ὅτι οὐδὲν γίνεται ἐκ τοῦ μὴ ὄντοσ. πᾶν γὰρ ἐκ παντὸσ ἐγίνετ’ ἂν σπερμά‐ των γε οὐθὲν προσδεόμενον. καὶ εἰ ἐφθείρετο δὲ τὸ ἀφανιζόμενον εἰσ τὸ μὴ ὄν, πάντα ἂν ἀπωλώλει τὰ πράγματα, οὐκ ὄντων εἰσ ἃ διελύετο.

καὶ μὴν καὶ τὸ πᾶν ἀεὶ τοιοῦτον ἦν οἱο͂ν νῦν ἐστι, καὶ ἀεὶ τοιοῦτον ἔσται. οὐθὲν γάρ ἐστιν εἰσ ὃ μεταβαλεῖ. παρὰ γὰρ τὸ πᾶν οὐθέν ἐστιν, ὃ ἂν εἰσελθὸν εἰσ αὐτὸ τὴν μεταβολὴν ποιήσαιτο. "Ἀλλὰ μὴν καὶ [τοῦτο καὶ ἐν τῇ Μεγάλῃ ἐπιτομῇ φησι κατ’ ἀρχὴν καὶ ἐν τῇ ά Περὶ φύσεωσ] τὸ πᾶν ἐστι σώματα καὶ κενόν· σώματα μὲν γὰρ ὡσ ἔστιν, αὐτὴ ἡ αἴσθησισ ἐπὶ πάντων μαρτυρεῖ, καθ’ ἣν ἀναγκαῖον τὸ ἄδηλον τῷ λογισμῷ τεκμαίρεσθαι· εἰ δὲ μὴ ἦν ὃ κενὸν καὶ χώραν καὶ ἀναφῆ φύσιν ὀνομάζομεν, οὐκ ἂν εἶχε τὰ σώματα ὅπου ἦν οὐδὲ δι’ οὗ ἐκινεῖτο, καθάπερ φαίνεται κινούμενα.

παρὰ δὲ ταῦτα οὐθὲν οὐδ’ ἐπινοηθῆναι δύναται οὔτε περιληπτῶσ οὔτε ἀναλόγωσ τοῖσ περιληπτοῖσ ὡσ καθ’ ὅλασ φύσεισ λαμβανόμενα καὶ μὴ ὡσ τὰ τούτων συμπτώματα ἢ συμβεβηκότα λεγόμενα. "Καὶ μὴν καὶ τῶν [τοῦτο καὶ ἐν τῇ πρώτῃ Περὶ φύσεωσ καὶ τῇ ιδ’ καὶ ιε’ καὶ τῇ Μεγάλῃ ἐπιτομῇ] σωμάτων τὰ μέν ἐστι συγκρίσεισ, τὰ δ’ ἐξ ὧν αἱ συγκρίσεισ πεποίηνται· ταῦτα δέ ἐστιν ἄτομα καὶ ἀμετάβλητα, εἴπερ μὴ μέλλει πάντα εἰσ τὸ μὴ ὂν φθαρήσεσθαι, ἀλλ’ ἰσχύοντα ὑπομένειν ἐν ταῖσ διαλύσεσι τῶν συγκρίσεων, πλήρη τὴν φύσιν ὄντα, οἱᾶ δὴ οὐκ ἔχοντα ὅπῃ ἢ ὅπωσ διαλυθήσεται.

ὥστε τὰσ ἀρχὰσ ἀτόμουσ ἀναγκαῖον εἶναι σωμάτων φύσεισ. "Ἀλλὰ μὴν καὶ τὸ πᾶν ἄπειρόν ἐστι. τὸ γὰρ πεπερασμένον ἄκρον ἔχει· τὸ δὲ ἄκρον παρ’ ἕτερόν τι θεωρεῖται· <τὸ δὲ πᾶν οὐ παρ’ ἕτερόν τι θεωρεῖται· > ὥστε οὐκ ἔχον ἄκρον πέρασ οὐκ ἔχει· πέρασ δὲ οὐκ ἔχον ἄπειρον ἂν εἰή καὶ οὐ πεπερασμένον. "Καὶ μὴν καὶ τῷ πλήθει τῶν σωμάτων ἄπειρόν ἐστι τὸ πᾶν καὶ τῷ μεγέθει τοῦ κενοῦ. εἴ τε γὰρ ἦν τὸ κενὸν ἄπειρον, τὰ δὲ σώματα ὡρισμένα, οὐθαμοῦ ἂν ἔμενε τὰ σώματα, ἀλλ’ ἐφέρετο κατὰ τὸ ἄπειρον κενὸν διεσπαρμένα, οὐκ ἔχοντα τὰ ὑπερ‐ είδοντα καὶ στέλλοντα κατὰ τὰσ ἀνακοπάσ·

εἴ τε τὸ κενὸν ἦν ὡρισμένον, οὐκ ἂν εἶχε τὰ ἄπειρα σώματα ὅπου ἐνέστη. "Πρόσ τε τούτοισ τὰ ἄτομα τῶν σωμάτων καὶ μεστά, ἐξ ὧν καὶ αἱ συγκρίσεισ γίνονται καὶ εἰσ ἃ διαλύονται, ἀπερίληπτά ἐστι ταῖσ διαφοραῖσ τῶν σχημάτων· οὐ γὰρ δυνατὸν γενέσθαι τὰσ τοσαύτασ διαφορὰσ ἐκ τῶν αὐτῶν σχημάτων περιειλημμένων. καὶ καθ’ ἑκάστην δὲ σχημάτισιν ἁπλῶσ ἄπειροί εἰσιν αἱ ὅμοιαι, ταῖσ δὲ διαφοραῖσ οὐχ ἁπλῶσ ἄπειροι ἀλλὰ μόνον ἀπερίληπτοι, [οὐδὲ γάρ φησιν ἐνδοτέρω εἰσ ἄπειρον τὴν τομὴν τυγχάνειν. λέγει δέ, ἐπειδὴ αἱ ποιότητεσ μεταβάλλονται, εἰ μέλλει τισ μὴ καὶ τοῖσ μεγέθεσιν ἁπλῶσ εἰσ ἄπειρον αὐτὰσ ἐκβάλλειν].

"Κινοῦνταί τε συνεχῶσ αἱ ἄτομοι [φησὶ δὲ ἐνδοτέρω καὶ ἰσοταχῶσ αὐτὰσ κινεῖσθαι τοῦ κενοῦ τὴν εἶξιν ὁμοίαν παρεχομένου καὶ τῇ κουφοτάτῃ καὶ τῇ βαρυτάτῃ. ] τὸν αἰῶνα, καὶ αἱ μὲν εἰσ μακρὰν ἀπ’ ἀλλήλων διιστάμεναι, αἱ δὲ αὐτοῦ τὸν παλμὸν ἴσχουσιν, ὅταν τύχωσι τῇ περιπλοκῇ κεκλειμέναι ἢ στεγαζόμενοι παρὰ τῶν πλεκτικῶν. "Ἥ τε γὰρ τοῦ κενοῦ φύσισ ἡ διορίζουσα ἑκάστην αὐτὴν τοῦτο παρασκευάζει, τὴν ὑπέρεισιν οὐχ οἱά τε οὖσα ποιεῖσθαι·

ἥ τε στερεότησ ἡ ὑπάρχουσα αὐταῖσ κατὰ τὴν σύγκρουσιν τὸν ἀποπαλμὸν ποιεῖ, ἐφ’ ὁπόσον ἂν ἡ περιπλοκὴ τὴν ἀποκατάστασιν ἐκ τῆσ συγκρούσεωσ διδῷ. ἀρχὴ δὲ τούτων οὐκ ἔστιν, ἀιδίων τῶν ἀτόμων οὐσῶν καὶ τοῦ κενοῦ. [φησὶ δ’ ἐνδοτέρω μηδὲ ποιότητά τινα περὶ τὰσ ἀτόμουσ εἶναι πλὴν σχήματοσ καὶ μεγέθουσ καὶ βάρουσ· τὸ δὲ χρῶμα παρὰ τὴν θέσιν τῶν ἀτόμων ἀλλάττεσθαι ἐν ταῖσ Δώδεκα στοιχειώσεσί φησι. πᾶν τε μέγεθοσ μὴ εἶναι περὶ αὐτάσ· οὐδέποτε γοῦν ἄτομοσ ὤφθη αἰσθήσει. ] "Ἡτοσαύτη δὴ φωνὴ τούτων πάντων μνημονευομένων τὸν ἱκανὸν τύπον ὑποβάλλει <ταῖσ περὶ> τῆσ τῶν ὄντων φύσεωσ ἐπινοίαισ. "Ἀλλὰ μὴν καὶ κόσμοι ἄπειροί εἰσιν, οἵ θ’ ὅμοιοι τούτῳ καὶ ἀνόμοιοι.

αἵ τε γὰρ ἄτομοι ἄπειροι οὖσαι, ὡσ ἄρτι ἀπεδείχθη, φέρονται καὶ πορρωτάτω. οὐ γὰρ κατανήλωνται αἱ τοιαῦται ἄτομοι, ἐξ ὧν ἂν γένοιτο κόσμοσ ἢ ὑφ’ ὧν ἂν ποιηθείη, οὔτ’ εἰσ ἕνα οὔτ’ εἰσ πεπερασμένουσ, οὔθ’ ὅσοι τοιοῦτοι οὔθ’ ὅσοι διάφοροι τούτοισ. ὥστε οὐδὲν τὸ ἐμποδοστατῆσόν ἐστι πρὸσ τὴν ἀπειρίαν τῶν κόσμων. "Καὶμὴν καὶ τύποι ὁμοιοσχήμονεσ τοῖσ στερεμνίοισ εἰσί, λεπτότησιν ἀπέχοντεσ μακρὰν τῶν φαινομένων.

οὔτε γὰρ συστάσεισ ἀδυνατοῦσιν ἐν τῷ περιέχοντι γίνεσθαι τοιαῦται οὔτ’ ἐπιτηδειότητεσ πρὸσ κατεργασίασ τῶν κοιλωμάτων καὶ λεπτοτήτων γίνεσθαι, οὔτε ἀπόρροιαι τὴν ἑξῆσ θέσιν καὶ βάσιν διατηροῦσαι, ἥνπερ καὶ ἐν τοῖσ στερεμνίοισ εἶχον· τούτουσ δὲ τοὺσ τύπουσ εἴδωλα προσαγορεύομεν. καὶ μὴν καὶ ἡ διὰ τοῦ κενοῦ φορὰ κατὰ μηδεμίαν ἀπάντησιν τῶν ἀντικοψόντων γινομένη πᾶν μῆκοσ περιληπτὸν ἐν ἀπερινοήτῳ χρόνῳ συντελεῖ. βράδουσ γὰρ καὶ τάχουσ ἀντικοπὴ καὶ οὐκ ἀντικοπὴ ὁμοίωμα λαμβάνει. "Οὐ μὴν οὐδ’ ἅμα κατὰ τοὺσ διὰ λόγου θεωρητοὺσ χρόνουσ αὐτὸ τὸ φερόμενον σῶμα ἐπὶ τοὺσ πλείουσ τόπουσ ἀφικνεῖται ‐‐ ἀδιανόητον γάρ,‐‐ καὶ τοῦτο συναφικνούμενον ἐν αἰσθητῷ χρόνῳ ὅθεν δήποθεν τοῦ ἀπείρου οὐκ ἐξ οὗ ἂν περιλάβωμεν τὴν φορὰν τόπου ἔσται ἀφιστάμενον·

ἀντικοπῇ γὰρ ὅμοιον ἔσται, κἂν μέχρι τοσούτου τὸ τάχοσ τῆσ φορᾶσ μὴ ἀντικόπτον καταλίπωμεν. χρήσιμον δὴ καὶ τοῦτο κατασχεῖν τὸ στοιχεῖον. εἶθ’ ὅτι τὰ εἴδωλα ταῖσ λεπτότησιν ἀνυπερβλήτοισ κέχρηται, οὐθὲν ἀντιμαρτυρεῖ τῶν φαινομένων· ὅθεν καὶ τάχη ἀνυπέρβλητα ἔχει, πάντα πόρον σύμμετρον ἔχοντα πρὸσ τῷ <τῷ> ἀπείρῳ αὐτῶν μηθὲν ἀντικόπτειν ἢ ὀλίγα ἀντικόπτειν, πολλαῖσ δὲ καὶ ἀπείροισ εὐθὺσ ἀντικόπτειν τι. "Πρόσ τε τούτοισ, ὅτι ἡ γένεσισ τῶν εἰδώλων ἅμα νοήματι συμβαίνει.

καὶ γὰρ ῥεῦσισ ἀπὸ τῶν σωμάτων τοῦ ἐπιπολῆσ συνεχήσ, οὐκ ἐπίδηλοσ τῇ μειώσει διὰ τὴν ἀνταναπλήρωσιν, σῴζουσα τὴν ἐπὶ τοῦ στερεμνίου θέσιν καὶ τάξιν τῶν ἀτόμων ἐπὶ πολὺν χρόνον, εἰ καὶ ἐνίοτε συγχεομένη ὑπάρχει, καὶ συστάσεισ ἐν τῷ περιέχοντι ὀξεῖαι διὰ τὸ μὴ δεῖν κατὰ βάθοσ τὸ συμπλήρωμα γίνεσθαι, καὶ ἄλλοι δὲ τρόποι τινὲσ γεννητικοὶ τῶν τοιούτων φύσεων εἰσίν. οὐθὲν γὰρ τούτων ἀντιμαρτυρεῖται ταῖσ αἰσθήσεσιν, ἂν βλέπῃ τίσ τινα τρόπον τὰσ ἐναργείασ ἵνα καὶ τὰσ συμπαθείασ ἀπὸ τῶν ἔξωθεν πρὸσ ἡμᾶσ ἀνοίσει. "Δεῖ δὲ καὶ νομίζειν ἐπεισιόντοσ τινὸσ ἀπὸ τῶν ἔξωθεν ὁρᾶν ἡμᾶσ καὶ διανοεῖσθαι·

οὐ γὰρ ἂν ἐναποσφραγίσαιτο τὰ ἔξω τὴν ἑαυτῶν φύσιν τοῦ τε χρώματοσ καὶ τῆσ μορφῆσ διὰ τοῦ ἀέροσ τοῦ μεταξὺ ἡμῶν τε κἀκείνων, οὐδὲ διὰ τῶν ἀκτίνων ἢ ὡνδήποτε ῥευμάτων ἀφ’ ἡμῶν πρὸσ ἐκεῖνα παραγινομένων, οὕτωσ ὡσ τύπων τινῶν ἐπεισιόντων ἡμῖν ἀπὸ τῶν πραγμάτων ὁμοχρόων τε καὶ ὁμοιομόρφων κατὰ τὸ ἐναρμόττον μέγεθοσ εἰσ τὴν ὄψιν ἢ τὴν διάνοιαν, ὠκέωσ ταῖσ φοραῖσ χρωμένων, εἶτα διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν τοῦ ἐνὸσ καὶ συνεχοῦσ τὴν φαντασίαν ἀποδιδόντων καὶ τὴν συμπάθειαν ἀπὸ τοῦ ὑποκειμένου σῳζόντων κατὰ τὸν ἐκεῖθεν σύμμετρον ἐπερεισμὸν ἐκ τῆσ κατὰ βάθοσ ἐν τῷ στερεμνίῳ τῶν ἀτόμων πάλσεωσ. καὶ ἣν ἂν λάβωμεν φαντασίαν ἐπιβλητικῶσ τῇ διανοίᾳ ἢ τοῖσ αἰσθητηρίοισ εἴτε μορφῆσ εἴτε συμβεβηκότων, μορφή ἐστιν αὕτη τοῦ στερεμνίου, γινομένη κατὰ τὸ ἑξῆσ πύκνωμα ἢ ἐγκατάλειμμα τοῦ εἰδώλου·

τὸ δὲ ψεῦδοσ καὶ τὸ διημαρτημένον ἐν τῷ προσδοξαζομένῳ ἀεί ἐστιν <ἐπὶ τοῦ προσμένοντοσ> ἐπιμαρτυρηθήσεσθαι ἢ μὴ ἀντιμαρτυρηθήσεσθαι, εἶτ’ οὐκ ἐπιμαρτυρουμένου <ἢ ἀντιμαρτυρουμένου> [κατά τινα κίνησιν ἐν ἡμῖν αὐτοῖσ συνημμένην τῇ φανταστικῇ ἐπιβολῇ, διάληψιν δὲ ἔχουσαν, καθ’ ἣν τὸ ψεῦδοσ γίνεται. ] "Ἥ τε γὰρ ὁμοιότησ τῶν φαντασμῶν οἱονεὶ ἐν εἰκόνι λαμβανομένων ἢ καθ’ ὕπνουσ γινομένων ἢ κατ’ ἄλλασ τινὰσ ἐπιβολὰσ τῆσ διανοίασ ἢ τῶν λοιπῶν κριτηρίων οὐκ ἄν ποτε ὑπῆρχε τοῖσ οὖσί τε καὶ ἀληθέσι προσαγορευομένοισ, εἰ μὴ ἦν τινα καὶ τοιαῦτα πρὸσ ἃ παραβάλλομεν· τὸ δὲ διημαρτημένον οὐκ ἂν ὑπῆρχεν, εἰ μὴ ἐλαμβάνομεν καὶ ἄλλην τινὰ κίνησιν ἐν ἡμῖν αὐτοῖσ συνημμένην μὲν τῇ φανταστικῇ ἐπιβολῇ, διάληψιν δὲ ἔχουσαν·

κατὰ δὲ ταύτην, ἐὰν μὲν μὴ ἐπιμαρτυρηθῇ ἢ ἀντιμαρτυρηθῇ, τὸ ψεῦδοσ γίνεται· ἐὰν δὲ ἐπιμαρτυρηθῇ ἢ μὴ ἀντιμαρτυρηθῇ, τὸ ἀληθέσ. "Καὶ ταύτην οὖν σφόδρα γε δεῖ τὴν δόξαν κατέχειν, ἵνα μήτε τὰ κριτήρια ἀναιρῆται τὰ κατὰ τὰσ ἐναργείασ μήτε τὸ διημαρτημένον ὁμοίωσ βεβαιούμενον πάντα συνταράττῃ.

"Ἀλλὰ μὴν καὶ τὸ ἀκούειν γίνεται ῥεύματοσ φερομένου ἀπὸ τοῦ φωνοῦντοσ ἢ ἠχοῦντοσ ἢ ψοφοῦντοσ ἢ ὁπωσδήποτε ἀκουστικὸν πάθοσ παρασκευάζοντοσ. τὸ δὲ ῥεῦμα τοῦτο εἰσ ὁμοιομερεῖσ ὄγκουσ διασπείρεται, ἅμα τινὰ διασῴζοντασ συμπάθειαν πρὸσ ἀλλήλουσ καὶ ἑνότητα ἰδιότροπον, διατείνουσαν πρὸσ τὸ ἀποστεῖλαν καὶ τὴν ἐπαίσθησιν τὴν ἐπ’ ἐκείνου ὡσ τὰ πολλὰ ποιοῦσαν, εἰ δὲ μή γε, τὸ ἔξωθεν μόνον ἔνδηλον παρασκευάζουσαν· ἄνευ γὰρ ἀναφερομένησ τινὸσ ἐκεῖθεν συμπαθείασ οὐκ ἂν γένοιτο ἡ τοιαύτη ἐπαίσθησισ.

οὐκ αὐτὸν οὖν δεῖ νομίζειν τὸν ἀέρα ὑπὸ τῆσ προιεμένησ φωνῆσ ἢ καὶ τῶν ὁμογενῶν σχηματίζεσθαι‐‐πολλὴν γὰρ ἔνδειαν ἕξει τοῦτο πάσχων ὑπ’ ἐκείνησ, ‐‐ἀλλ’ εὐθὺσ τὴν γινομένην πληγὴν ἐν ἡμῖν, ὅταν φωνὴν ἀφίωμεν, τοιαύτην ἔκθλιψιν ὄγκων τινῶν ῥεύματοσ πνευματώδουσ ἀποτελεστικῶν ποιεῖσθαι, ἣ τὸ πάθοσ τὸ ἀκουστικὸν ἡμῖν παρασκευάζει. "Καὶ μὴν καὶ τὴν ὀσμὴν νομιστέον, ὥσπερ καὶ τὴν ἀκοὴν οὐκ ἄν ποτε οὐθὲν πάθοσ ἐργάσασθαι, εἰ μὴ ὄγκοι τινὲσ ἦσαν ἀπὸ τοῦ πράγματοσ ἀποφερόμενοι σύμμετροι πρὸσ τοῦτο τὸ αἰσθητήριον κινεῖν, οἱ μὲν τοῖοι τεταραγμένωσ καὶ ἀλλοτρίωσ, οἱ δὲ τοῖοι ἀταράχωσ καὶ οἰκείωσ ἔχοντεσ. "Καὶ μὴν καὶ τὰσ ἀτόμουσ νομιστέον μηδεμίαν ποιότητα τῶν φαινομένων προσφέρεσθαι πλὴν σχήματοσ καὶ βάρουσ καὶ μεγέθουσ καὶ ὅσα ἐξ ἀνάγκησ σχήματοσ συμφυῆ ἐστι.

ποιότησ γὰρ πᾶσα μεταβάλλει· αἱ δὲ ἄτομοι οὐδὲν μεταβάλλουσιν, ἐπειδή περ δεῖ τι ὑπομένειν ἐν ταῖσ διαλύσεσι τῶν συγκρίσεων στερεὸν καὶ ἀδιάλυτον, ὃ τὰσ μεταβολὰσ οὐκ εἰσ τὸ μὴ ὂν ποιήσεται οὐδ’ ἐκ τοῦ μὴ ὄντοσ, ἀλλὰ κατὰ μεταθέσεισ ἐν πολλοῖσ, τινῶν δὲ καὶ προσόδουσ καὶ ἀφόδουσ. ὅθεν ἀναγκαῖον τὰ μετατιθέμενα ἄφθαρτα εἶναι καὶ τὴν τοῦ μεταβάλλοντοσ φύσιν οὐκ ἔχοντα, ὀγκοὺσ δὲ καὶ σχηματισμοὺσ ἰδίουσ· ταῦτα γὰρ καὶ ἀναγκαῖον ὑπομένειν. "Καὶ γὰρ ἐν τοῖσ παρ’ ἡμῖν μετασχηματιζομένοισ κατὰ τὴν περιαίρεσιν τὸ σχῆμα ἐνυπάρχον λαμβάνεται, αἱ δὲ ποιότητεσ οὐκ ἐνυπάρχουσαι ἐν τῷ μεταβάλλοντι, ὥσπερ ἐκεῖνο καταλείπεται, ἀλλ’ ἐξ ὅλου τοῦ σώματοσ ἀπολλύμεναι.

ἱκανὰ οὖν τὰ ὑπολειπόμενα ταῦτα τὰσ τῶν συγκρίσεων διαφορὰσ ποιεῖν, ἐπειδή περ ὑπολείπεσθαί γέ τινα ἀναγκαῖον καὶ μὴ εἰσ τὸ μὴ ὂν φθείρεσθαι. "Ἀλλὰ μὴν οὐδὲ δεῖ νομίζειν πᾶν μέγεθοσ ἐν ταῖσ ἀτόμοισ ὑπάρχειν, ἵνα μὴ τὰ φαινόμενα ἀντιμαρτυρῇ· παραλλαγὰσ δέ τινασ μεγεθῶν νομιστέον εἶναι. βέλτιον γὰρ καὶ τούτου προσόντοσ τὰ κατὰ τὰ πάθη καὶ τὰσ αἰσθήσεισ γινόμενα ἀποδοθήσεται. πᾶν δὲ μέγεθοσ ὑπάρχειν οὔτε χρήσιμόν ἐστι πρὸσ τὰσ τῶν ποιοτήτων διαφοράσ, ἀφῖχθαί τε ἅμ’ ἔδει καὶ πρὸσ ἡμᾶσ ὁρατὰσ ἀτόμουσ·

ὃ οὐ θεωρεῖται γινόμενον οὔθ’ ὅπωσ ἂν γένοιτο ὁρατὴ ἄτομοσ ἔστιν ἐπινοῆσαι. "Πρὸσ δὲ τούτοισ οὐ δεῖ νομίζειν ἐν τῷ ὡρισμένῳ σώματι ἀπείρουσ ὄγκουσ εἶναι οὐδ’ ὁπηλίκουσ οὖν. ὥστε οὐ μόνον τὴν εἰσ ἄπειρον τομὴν ἐπὶ τοὔλαττον ἀναιρετέον, ἵνα μὴ πάντα ἀσθενῆ ποιῶμεν κἀν ταῖσ περιλήψεσι τῶν ἀθρόων εἰσ τὸ μὴ ὂν ἀναγκαζώμεθα τὰ ὄντα θλίβοντεσ καταναλίσκειν, ἀλλὰ καὶ τὴν μετάβασιν μὴ νομιστέον γίνεσθαι ἐν τοῖσ ὡρισμένοισ εἰσ ἄπειρον μηδ’ ἐπὶ τοὔλαττον. "Οὔτε γὰρ ὅπωσ, ἐπειδὰν ἅπαξ τισ εἴπῃ ὅτι ἄπειροι ὄγκοι ἔν τινι ὑπάρχουσιν ἢ ὁπηλίκοι οὖν, ἔστι νοῆσαι ὅπωσ ἂν ἔτι τοῦτο πεπερασμένον εἰή τὸ μέγεθοσ.

πηλίκοι γάρ τινεσ δῆλον ὡσ οἱ ἄπειροί εἰσιν ὄγκοι· καὶ οὗτοι ὁπηλίκοι ἄν ποτε ὦσιν, ἄπειρον ἂν ἦν καὶ τὸ μέγεθοσ. ἄκρον τε ἔχοντοσ τοῦ πεπερασμένου διαληπτόν, εἰ μὴ καὶ καθ’ ἑαυτὸ θεωρητόν, οὐκ ἔστι μὴ οὐ καὶ τὸ ἑξῆσ τούτου τοιοῦτον νοεῖν καὶ οὕτω κατὰ τὸ ἑξῆσ εἰσ τοὔμπροσθεν βαδίζοντα εἰσ τὸ ἄπειρον ὑπάρχειν καὶ τὸ τοιοῦτον ἀφικνεῖσθαι τῇ ἐννοίᾳ. "Τό τε ἐλάχιστον τὸ ἐν τῇ αἰσθήσει δεῖ κατανοεῖν ὅτι οὔτε τοιοῦτόν ἐστιν οἱο͂ν τὸ τὰσ μεταβάσεισ ἔχον οὔτε πάντῃ πάντωσ ἀνόμοιον, ἀλλ’ ἔχον μέν τινα κοινότητα τῶν μεταβατῶν, διάληψιν δὲ μερῶν οὐκ ἔχον·

ἀλλ’ ὅταν διὰ τὴν τῆσ κοινότητοσ προσεμφέρειαν οἰηθῶμεν διαλήψεσθαί τι αὐτοῦ, τὸ μὲν ἐπιτάδε, τὸ δὲ ἐπέκεινα, τὸ ἴσον ἡμῖν δεῖ προσπίπτειν. ἑξῆσ τε θεωροῦμεν ταῦτα ἀπὸ τοῦ πρώτου καταρχόμενοι καὶ οὐκ ἐν τῷ αὐτῷ, οὐδὲ μέρεσι μερῶν ἁπτόμενα, ἀλλ’ ἢ ἐν τῇ ἰδιότητι τῇ ἑαυτῶν τὰ μεγέθη καταμετροῦντα, τὰ πλείω πλεῖον καὶ τὰ ἐλάττω ἔλαττον. "Ταύτῃ τῇ ἀναλογίᾳ νομιστέον καὶ τὸ ἐν τῇ ἀτόμῳ ἐλάχιστον κεχρῆσθαι·

μικρότητι γὰρ ἐκεῖνο δῆλον ὡσ διαφέρει τοῦ κατὰ τὴν αἴσθησιν θεωρουμένου, ἀναλογίᾳ δὲ τῇ αὐτῇ κέχρηται. ἐπεί περ καὶ ὅτι μέγεθοσ ἔχει ἡ ἄτομοσ, κατὰ τὴν ἐνταῦθα ἀναλογίαν κατηγορήσαμεν, μικρόν τι μόνον μακρὰν ἐκβαλόντεσ. ἔτι τε τὰ ἐλάχιστα καὶ ἀμιγῆ πέρατα δεῖ νομίζειν τῶν μηκῶν τὸ καταμέτρημα ἐξ αὑτῶν πρώτων τοῖσ μείζοσι καὶ ἐλάττοσι παρασκευάζοντα τῇ διὰ λόγου θεωρίᾳ ἐπὶ τῶν ἀοράτων. ἡ γὰρ κοινότησ ἡ ὑπάρχουσα αὐτοῖσ πρὸσ τὰ ἀμετάβολα ἱκανὴ τὸ μέχρι τούτου συντελέσαι, συμφόρησιν δὲ ἐκ τούτων κίνησιν ἐχόντων οὐχ οἱο͂́ν τε γίνεσθαι. "Καὶ μὴν καὶ τοῦ ἀπείρου ὡσ μὲν ἀνωτάτω καὶ κατώτατω οὐ δεῖ κατηγορεῖν τὸ ἄνω ἢ κάτω.

ἴσμεν μέντοι τὸ ὑπὲρ κεφαλῆσ, ὅθεν ἂν στῶμεν, εἰσ ἄπειρον ἄγειν ὄν, μηδέποτε φανεῖσθαι τοῦτο ἡμῖν, ἢ τὸ ὑποκάτω τοῦ νοηθέντοσ εἰσ ἄπειρον, ἅμα ἄνω τε εἶναι καὶ κάτω πρὸσ τὸ αὐτό· τοῦτο γὰρ ἀδύνατον διανοηθῆναι. ὥστε ἔστι μίαν λαβεῖν φορὰν τὴν ἄνω νοουμένην εἰσ ἄπειρον καὶ μίαν τὴν κάτω, ἂν καὶ μυριάκισ πρὸσ τοὺσ πόδασ τῶν ἐπάνω τὸ παρ’ ἡμῶν φερόμενον εἰσ τοὺσ ὑπὲρ κεφαλῆσ ἡμῶν τόπουσ ἀφικνῆται ἢ ἐπὶ τὴν κεφαλὴν τῶν ὑποκάτω τὸ παρ’ ἡμῶν κάτω φερόμενον· ἡ γὰρ ὅλη φορὰ οὐθὲν ἧττον ἑκατέρα ἑκατέρᾳ ἀντικειμένη ἐπ’ ἄπειρον νοεῖται. "Καὶ μὴν καὶ ἰσοταχεῖσ ἀναγκαῖον τὰσ ἀτόμουσ εἶναι, ὅταν διὰ τοῦ κενοῦ εἰσφέρωνται μηθενὸσ ἀντικόπτοντοσ.

οὔτε γὰρ τὰ βαρέα θᾶττον οἰσθήσεται τῶν μικρῶν καὶ κούφων, ὅταν γε δὴ μηδὲν ἀπαντᾷ αὐτοῖσ· οὔτε τὰ μικρὰ τῶν μεγάλων, πάντα πόρον σύμμετρον ἔχοντα, ὅταν μηθὲν μηδὲ ἐκείνοισ ἀντικόπτῃ· οὔθ’ ἡ ἄνω οὔθ’ ἡ εἰσ τὸ πλάγιον διὰ τῶν κρούσεων φορά, οὔθ’ ἡ κάτω διὰ τῶν ἰδίων βαρῶν. ἐφ’ ὁπόσον γὰρ ἂν κατίσχῃ ἑκάτερον, ἐπὶ τοσοῦτο ν ἅμα νοήματι τὴν φορὰν σχήσει, ἑώσ ἀντικόψῃ ἢ ἔξωθεν ἢ ἐκ τοῦ ἰδίου βάρουσ πρὸσ τὴν τοῦ πλήξαντοσ δύναμιν. "Ἀλλὰ μὴν καὶ κατὰ τὰσ συγκρίσεισ θάττων ἑτέρα ἑτέρασ <φορ>ηθήσεται τῶν ἀτόμων ἰσοταχῶν οὐσῶν, τῷ ἐφ’ ἕνα τόπον φέρεσθαι τὰσ ἐν τοῖσ ἀθροίσμασιν ἀτόμουσ κατὰ τὸν ἐλάχιστον συνεχῆ χρόνον, εἰ <καὶ> μὴ ἐφ’ ἕνα κατὰ τοὺσ λόγῳ θεωρητοὺσ χρόνουσ·

ἀλλὰ πυκνὸν ἀντικόπτουσιν, ἑώσ ἂν ὑπὸ τὴν αἴσθησιν τὸ συνεχὲσ τῆσ φορᾶσ γίνηται. τὸ γὰρ προσδοξαζόμενον περὶ τοῦ ἀοράτου, ὡσ ἄρα καὶ οἱ διὰ λόγου θεωρητοὶ χρόνοι τὸ συνεχὲσ τῆσ φορᾶσ ἕξουσιν, οὐκ ἀληθέσ ἐστιν ἐπὶ τῶν τοιούτων· ἐπεὶ τό γε θεωρούμενον πᾶν ἢ κατ’ ἐπιβολὴν λαμβανόμενον τῇ διανοίᾳ ἀληθέσ ἐστι. "Μετὰ δὲ ταῦτα δεῖ συνορᾶν ἀναφέροντα ἐπὶ τὰσ αἰσθήσεισ καὶ τὰ πάθη‐‐οὕτω γὰρ ἡ βεβαιοτάτη πίστισ ἔσται,‐‐ὅτι ἡ ψυχὴ σῶμά ἐστι λεπτομερὲσ παρ’ ὅλον τὸ ἄθροισμα παρεσπαρμένον, προσεμφερέστατον δὲ πνεύματι θερμοῦ τινα κρᾶσιν ἔχοντι καὶ πῇ μὲν τούτῳ προσεμφερέσ, πῇ δὲ τούτῳ·

ἔστι δὲ τὸ <τρίτον> μέροσ πολλὴν παραλλαγὴν εἰληφὸσ τῇ λεπτομερείᾳ καὶ αὐτῶν τούτων, συμπαθὲσ δὲ τούτῳ μᾶλλον καὶ τῷ λοιπῷ ἀθροίσματι· τοῦτο δὲ πᾶν αἱ δυνάμεισ τῆσ ψυχῆσ δηλοῦσι καὶ τὰ πάθη καὶ αἱ εὐκινησίαι καὶ αἱ διανοήσεισ καὶ ὧν στερόμενοι θνῄσκομεν. καὶ μὴν ὅτι ἔχει ἡ ψυχὴ τῆσ αἰσθήσεωσ τὴν πλείστην αἰτίαν δεῖ κατέχειν· οὐ μὴν εἰλήφει ἂν ταύτην, εἰ μὴ ὑπὸ τοῦ λοιποῦ ἀθροίσματοσ ἐστεγάζετό πωσ.

τὸ δὲ λοιπὸν ἄθροισμα παρασκευάσαν ἐκείνῃ τὴν αἰτίαν ταύτην μετείληφε καὶ αὐτὸ τοιούτου συμπτώματοσ παρ’ ἐκείνησ, οὐ μέντοι πάντων ὧν ἐκείνη κέκτηται· διὸ ἀπαλλαγείσησ τῆσ ψυχῆσ οὐκ ἔχει τὴν αἴσθησιν. οὐ γὰρ αὐτὸ ἐν ἑαυτῷ ταύτην ἐκέκτητο τὴν δύναμιν, ἀλλ’ ἕτερον ἅμα συγγεγενημένον αὐτῷ παρεσκεύαζεν, ὃ διὰ τῆσ συντελεσθείσησ περὶ αὐτὸ δυνάμεωσ κατὰ τὴν κίνησιν σύμπτωμα αἰσθητικὸν εὐθὺσ ἀποτελοῦν ἑαυτῷ ἀπεδίδου κατὰ τὴν ὁμούρησιν καὶ συμπάθειαν καὶ ἐκείνῳ, καθάπερ εἶπον. "Διὸ δὴ καὶ ἐνυπάρχουσα ἡ ψυχὴ οὐδέποτε ἄλλου τινὸσ μέρουσ ἀπηλλαγμένου ἀναισθητεῖ·

ἀλλ’ ἃ ἂν καὶ ταύτησ ξυναπόληται τοῦ στεγάζοντοσ λυθέντοσ εἴθ’ ὅλου εἴτε καὶ μέρουσ τινόσ, ἐάν περ διαμένῃ, ἕξει τὴν αἴσθησιν. τὸ δὲ λοιπὸν ἄθροισμα διαμένον καὶ ὅλον καὶ κατὰ μέροσ οὐκ ἔχει τὴν αἴ‐ σθησιν ἐκείνου ἀπηλλαγμένου, ὅσον ποτέ ἐστι τὸ συντεῖνον τῶν ἀτόμων πλῆθοσ εἰσ τὴν τῆσ ψυχῆσ φύσιν. καὶ μὴν καὶ λυομένου τοῦ ὅλου ἀθροίσματοσ ἡ ψυχὴ διασπείρεται καὶ οὐκέτι ἔχει τὰσ αὐτὰσ δυνάμεισ οὐδὲ κινεῖται, ὥσπερ οὐδ’ αἴσθησιν κέκτηται. "Οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε νοεῖν αὐτὸ αἰσθανόμενον μὴ ἐν τούτῳ τῷ συστήματι καὶ ταῖσ κινήσεσι ταύταισ χρώμενον, ὅταν τὰ στεγάζοντα καὶ περιέχοντα μὴ τοιαῦτα ᾖ, ἐν οἷσ νῦν οὖσα ἔχει ταύτασ τὰσ κινήσεισ.

[λέγει ἐν ἄλλοισ καὶ ἐξ ἀτόμων αὐτὴν συγκεῖσθαι λειοτάτων καὶ στρογγυλωτάτων, πολλῷ τινι διαφερουσῶν τῶν τοῦ πυρόσ· καὶ τὸ μέν τι ἄλογον αὐτῆσ, ὃ τῷ λοιπῷ παρεσπάρθαι σώματι· τὸ δὲ λογικὸν ἐν τῷ θώρακι, ὡσ δῆλον ἔκ τε τῶν φόβων καὶ τῆσ χαρᾶσ. ὕπνον τε γίνεσθαι τῶν τῆσ ψυχῆσ μερῶν τῶν παρ’ ὅλην τὴν σύγκρισιν παρεσπαρμένων ἐγκατεχομένων ἢ διαφορουμένων, εἶτα συμπιπτόντων τοῖσ ἐπερεισμοῖσ. τό τε σπέρμα ἀφ’ ὅλων τῶν σωμάτων φέρεσθαι. ] "Ἀλλὰ μὴν καὶ τόδε γε δεῖ προσκατανοεῖν, ὅ τι τὸ ἀσώματον λέγομεν κατὰ τὴν πλείστην ὁμιλίαν τοῦ ὀνόματοσ ἐπὶ τοῦ καθ’ ἑαυτὸ νοηθέντοσ ἄν· καθ’ ἑαυτὸ δὲ οὐκ ἔστι νοῆσαι τὸ ἀσώματον πλὴν τοῦ κενοῦ.

τὸ δὲ κενὸν οὔτε ποιῆσαι οὔτε παθεῖν δύναται, ἀλλὰ κίνησιν μόνον δι’ ἑαυτοῦ τοῖσ σώμασι παρέχεται. ὥστε οἱ λέγοντεσ ἀσώματον εἶναι τὴν ψυχὴν ματαΐζουσιν. οὐθὲν γὰρ ἂν ἐδύνατο ποιεῖν οὔτε πάσχειν, εἰ ἦν τοιαύτη· νῦν δ’ ἐναργῶσ ἀμφότερα ταῦτα διαλαμβάνεται περὶ τὴν ψυχὴν τὰ συμπτώματα. "Ταῦτα οὖν πάντα τὰ διαλογίσματα τὰ περὶ ψυχῆσ ἀνάγων τισ ἐπὶ τὰ πάθη καὶ τὰσ αἰσθήσεισ, μνημονεύων τῶν ἐν ἀρχῇ ῥηθέντων, ἱκανῶσ κατόψεται τοῖσ τύποισ ἐμπεριειλημμένα εἰσ τὸ κατὰ μέροσ ἀπὸ τούτων ἐξακριβοῦσθαι βεβαίωσ.

"Ἀλλὰ μὴν καὶ τὰ σχήματα καὶ τὰ χρώματα καὶ τὰ μεγέθη καὶ τὰ βάρη καὶ ὅσα ἄλλα κατηγορεῖται σώματοσ ὡσανεὶ συμβεβηκότα ἢ πᾶσιν ἢ τοῖσ ὁρατοῖσ καὶ κατὰ τὴν αἴσθησιν αὐτὴν γνωστά, οὔθ’ ὡσ καθ’ ἑαυτάσ εἰσι φύσεισ δοξαστέον‐‐οὐ γὰρ δυνατὸν ἐπινοῆσαι τοῦτο‐‐ οὔτε ὅλωσ ὡσ οὐκ εἰσίν, οὔθ’ ὡσ ἕτερ’ ἄττα προσυπάρχοντα τούτῳ ἀσώματα, οὔθ’ ὡσ μόρια τούτου, ἀλλ’ ὡσ τὸ ὅλον σῶμα καθόλου ἐκ τούτων πάντων τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἔχον ἀίδιον, οὐχ οἱο͂ν δὲ εἶναι συμπεφορημένον‐ὥσπερ ὅταν ἐξ αὐτῶν τῶν ὄγκων μεῖζον ἄθροισμα συστῇ ἤτοι τῶν πρώτων ἢ τῶν τοῦ ὅλου μεγεθῶν τοῦδέ τινοσ ἐλαττόνων,‐‐ἀλλὰ μονον, ὡσ λέγω, ἐκ τούτων ἁπάντων τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἔχον ἀίδιον. καὶ ἐπιβολὰσ μὲν ἔχοντα ἰδίασ πάντα ταῦτά ἐστι καὶ διαλήψεισ, συμπαρακολουθοῦντοσ δὲ τοῦ ἀθρόου καὶ οὐθαμῇ ἀποσχιζομένου, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἀθρόαν ἔννοιαν τοῦ σώματοσ κατηγορίαν εἰληφότοσ.

"Καὶ μὴν καὶ τοῖσ σώμασι συμπίπτει πολλάκισ καὶ οὐκ ἀίδιον παρακολουθεῖν οὔτ’ ἐν τοῖσ ἀοράτοισ καὶ οὔτε ἀσώματα.

ὥστε δὴ κατὰ τὴν πλείστην φορὰν τούτῳ τῷ ὀνόματι χρώμενοι φανερὰ ποιοῦμεν τὰ συμπτώματα οὔτε τὴν τοῦ ὅλου φύσιν ἔχειν, ὃ συλλαβόντεσ κατὰ τὸ ἀθρόον σῶμα προσαγορεύομεν, οὔτε τὴν τῶν ἀίδιον παρακολουθούντων, ὧν ἄνευ σῶμα οὐ δυνατὸν νοεῖσθαι. κατ’ ἐπιβολὰσ δ’ ἄν τινασ παρακολουθοῦντοσ τοῦ ἀθρόου ἕκαστα προσαγορευθείη, ἀλλ’ ὅτε δήποτε ἕκαστα συμβαίνοντα θεωρεῖται, οὐκ ἀίδιον τῶν συμπτωμάτων παρακολουθούντων. καὶ οὐκ ἐξελατέον ἐκ τοῦ ὄντοσ ταύτην τὴν ἐνάργειαν, ὅτι οὐκ ἔχει τὴν τοῦ ὅλου φύσιν ᾧ συμβαίνει ὃ δὴ καὶ σῶμα προσαγορεύομεν, οὐδὲ τὴν τῶν ἀίδιον παρακολουθούντων, οὐδ’ αὖ καθ’ αὑτὰ νομιστέον‐‐οὐδὲ γὰρ τοῦτο διανοητὸν οὔτ’ ἐπὶ τούτων οὔτ’ ἐπὶ τῶν ἀίδιον συμβεβηκότων,‐‐ἀλλ’ ὅπερ καὶ φαίνεται, συμπτώματα πάντα <κατὰ> τὰ σώματα νομιστέον, καὶ οὐκ ἀίδιον παρακολουθοῦντα οὐδ’ αὖ φύσεωσ καθ’ ἑαυτὰ τάγμα ἔχοντα, ἀλλ’ ὃν τρόπον αὐτὴ ἡ αἴσθησισ τὴν ἰδιότητα ποιεῖ, θεωρεῖται.

"Καὶ μὴν καὶ τόδε γε δεῖ προσκατανοῆσαι σφοδρῶσ·

τὸν γὰρ δὴ χρόνον οὐ ζητητέον ὥσπερ καὶ τὰ λοιπά, ὅσα ἐν ὑποκειμένῳ ζητοῦμεν ἀνάγοντεσ ἐπὶ τὰσ βλεπομένασ παρ’ ἡμῖν αὐτοῖσ προλήψεισ, ἀλλ’ αὐτὸ τὸ ἐνάργημα, καθ’ ὃ τὸν πολὺν ἢ ὀλίγον χρόνον ἀναφωνοῦμεν, συγγενικῶσ τοῦτο περιφέροντεσ, ἀναλογιστέον. καὶ οὔτε διαλέκτουσ ὡσ βελτίουσ μεταληπτέον, ἀλλ’ αὐταῖσ ταῖσ ὑπαρχούσαισ κατ’ αὐτοῦ χρηστέον, οὔτε ἄλλο τι κατ’ αὐτοῦ κατηγορητέον, ὡσ τὴν αὐτὴν οὐσίαν ἔχοντοσ τῷ ἰδιώματι τούτῳ‐‐καὶ γὰρ τοῦτο ποιοῦσί τινεσ,‐ἀλλὰ μόνον ᾧ συμπλέκομεν τὸ ἴδιον τοῦτο καὶ παραμετροῦμεν, μάλιστα ἐπιλογιστέον. καὶ γὰρ τοῦτο οὐκ ἀποδείξεωσ προσδεῖται ἀλλ’ ἐπιλογισμοῦ, ὅτι ταῖσ ἡμέραισ καὶ ταῖσ νυξὶ συμπλέκομεν καὶ τοῖσ τούτων μέρεσιν, ὡσαύτωσ δὲ καὶ τοῖσ πάθεσι καὶ ταῖσ ἀπαθείαισ, καὶ κινήσεσι καὶ στάσεσιν, ἴδιόν τι σύμπτωμα περὶ ταῦτα πάλιν αὐτὸ τοῦτο ἐννοοῦντεσ, καθ’ ὃ χρόνον ὀνομάζομεν.

[φησὶ δὲ τοῦτο καὶ ἐν τῇ δευτέρᾳ Περὶ φύσεωσ καὶ ἐν τῇ Μεγάλῃ ἐπιτομῇ. ] "Ἐπί τε τοῖσ προειρημένοισ τοὺσ κόσμουσ δεῖ καὶ πᾶσαν σύγκρισιν πεπερασμένην τὸ ὁμοειδὲσ τοῖσ θεωρουμένοισ πυκνῶσ ἔχουσαν νομίζειν γεγονέναι ἀπὸ τοῦ ἀπείρου, πάντων τούτων ἐκ συστροφῶν ἰδίων ἀποκεκριμένων καὶ μειζόνων καὶ ἐλαττόνων· καὶ πάλιν διαλύεσθαι πάντα, τὰ μὲν θᾶττον, τὰ δὲ βραδύτερον, καὶ τὰ μὲν ὑπὸ τῶν τοιῶνδε, τὰ δὲ ὑπὸ τῶν τοιῶνδε τοῦτο πάσχοντα. [δῆλον οὖν ὡσ καὶ φθαρτούσ φησι τοὺσ κόσμουσ, μεταβαλλόντων τῶν μερῶν. καὶ ἐν ἄλλοισ τὴν γῆν τῷ ἀέρι ἐποχεῖσθαι. ] "Ἔτι δὲ καὶ τοὺσ κόσμουσ οὔτε ἐξ ἀνάγκησ δεῖ νομίζειν ἕνα σχηματισμὸν ἔχοντασ · ·

[ἀλλὰ καὶ διαφόρουσ αὐτοὺσ ἐν τῇ ιβ’ Περὶ φύσεωσ αὐτόσ φησιν· οὓσ μὲν γὰρ σφαιροειδεῖσ, καὶ ᾠοειδεῖσ ἄλλουσ, καὶ ἀλλοιοσχήμονασ ἑτέρουσ· οὐ μέντοι πᾶν σχῆμα ἔχειν. οὐδὲ ζῷα εἶναι ἀποκριθέντα ἀπὸ τοῦ ἀπείρου. ] οὐδὲ γὰρ ἂν ἀποδείξειεν οὐδείσ, ὡσ <ἐν> μὲν τῷ τοιούτῳ καὶ οὐκ ἂν ἐμπεριελήφθη τὰ τοιαῦτα σπέρματα, ἐξ ὧν ζῷά τε καὶ φυτὰ καὶ τὰ λοιπὰ πάντα <τὰ> θεωρούμενα συνίσταται, ἐν δὲ τῷ τοιούτῳ οὐκ ἂν ἐδυνήθη. [ὡσαύτωσ δὲ καὶ ἐντραφῆναι. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ ἐπὶ γῆσ νομιστέον. ] "Ἀλλὰ μὴν ὑποληπτέον καὶ τὴν φύσιν πολλὰ καὶ παντοῖα ὑπὸ αὐτῶν τῶν πραγμάτων διδαχθῆναί τε καὶ ἀναγκασθῆναι· τὸν δὲ λογισμὸν τὰ ὑπὸ ταύτησ παρεγγυηθέντα ὕστερον ἐπακριβοῦν καὶ προσεξευρίσκειν ἐν μὲν τισὶ θᾶττον, ἐν δὲ τισὶ βραδύτερον καὶ ἐν μὲν τισὶ περιόδοισ καὶ χρόνοισ <μείζουσ λαμβάνειν ἐπιδόσεισ>, ἐν δὲ τισὶ καὶ ἐλάττουσ.

"Ὅθεν καὶ τὰ ὀνόματα ἐξ ἀρχῆσ μὴ θέσει γενέσθαι, ἀλλ’ αὐτὰσ τὰσ φύσεισ τῶν ἀνθρώπων καθ’ ἕκαστα ἔθνη ἴδια πάσχουσασ πάθη καὶ ἰδία λαμβανούσασ φαντάσματα ἰδίωσ τὸν ἀέρα ἐκπέμπειν στελλόμενον ὑφ’ ἑκάστων τῶν παθῶν καὶ τῶν φαντασμάτων, ὡσ ἄν ποτε καὶ ἡ παρὰ τοὺσ τόπουσ τῶν ἐθνῶν διαφορὰ ᾖ· ὕστερον δὲ κοινῶσ καθ’ ἕκαστα ἔθνη τὰ ἴδια τεθῆναι πρὸσ τὸ τὰσ δηλώσεισ ἧττον ἀμφιβόλουσ γενέσθαι ἀλλήλοισ καὶ συντομωτέρωσ δηλουμένασ· τινὰ δὲ καὶ οὐ συνορώμενα πράγματα εἰσφέροντασ τοὺσ συνειδότασ παρεγγυῆσαί τινασ φθόγγουσ ἀναγκασθέντασ ἀναφωνῆσαι, τοὺσ δὲ τῷ λογισμῷ ἑλομένουσ κατὰ τὴν πλείστην αἰτίαν οὕτωσ ἑρμηνεῦσαι.

"Καὶ μὴν ἐν τοῖσ μετεώροισ φορὰν καὶ τροπὴν καὶ ἔκλειψιν καὶ ἀνατολὴν καὶ δύσιν καὶ τὰ σύστοιχα τούτοισ μήτε λειτουργοῦντόσ τινοσ νομίζειν δεῖ γενέσθαι καὶ διατάττοντοσ ἢ διατάξοντοσ καὶ ἅμα τὴν πάσαν μακαριότητα ἔχοντοσ μετ’ ἀφθαρσίασ οὑ̓ γὰρ συμφωνοῦσιν πραγματεῖαι καὶ φροντίδεσ καὶ ὀργαὶ καὶ χάριτεσ μακαριότητι, ἀλλ’ ἐν ἀσθενείᾳ καὶ φόβῳ καὶ προσδεήσει τῶν πλησίον ταῦτα γίγνεταἰ, μήτε αὖ πυρὸσ ἀνάμματα συνεστραμμένου τὴν μακαριότητα κεκτημένα κατὰ βούλησιν τὰσ κινήσεισ ταύτασ λαμβάνειν· ἀλλὰ πᾶν τὸ σέμνωμα τηρεῖν, κατὰ πάντα ὀνόματα φερόμενον ἐπὶ τὰσ τοιαύτασ ἐννοίασ, ἵνα μηδ’ ὑπεναντίαι ἐξ αὐτῶν <γένωνται> τῷ σεμνώματι δόξαι·

εἰ δὲ μή, τὸν μέγιστον τάραχον ἐν ταῖσ ψυχαῖσ αὐτὴ ἡ ὑπεναντιότησ παρασκευάσει. ὅθεν δὴ κατὰ τὰσ ἐξ ἀρχῆσ ἐναπολήψεισ τῶν συστροφῶν τούτων ἐν τῇ τοῦ κόσμου γενέσει δεῖ δοξάζειν καὶ τὴν ἀνάγκην ταύτην καὶ περίοδον συντελεῖσθαι. "Καὶ μὴν καὶ τὸ τὴν ὑπὲρ τῶν κυριωτάτων αἰτίαν ἐξακριβῶσαι φυσιολογίασ ἔργον εἶναι δεῖ νομίζειν, καὶ τὸ μακάριον ἐνταῦθα πεπτωκέναι καὶ ἐν τῷ τίνεσ φύσεισ αἱ θεωρούμεναι κατὰ τὰ μετέωρα ταυτί, καὶ ὅσα συντείνει πρὸσ τὴν εἰσ τοῦτο ἀκρίβειαν.

"Ἔτι τε οὐ τὸ πλεοναχῶσ ἐν τοῖσ τοιούτοισ εἶναι καὶ τὸ ἐνδεχόμενον καὶ ἄλλωσ πωσ ἔχειν, ἀλλ’ ἁπλῶσ μὴ εἶναι ἐν ἀφθάρτῳ καὶ μακαρίᾳ φύσει τῶν διάκρισιν ὑποβαλλόντων ἢ τάραχον μηθέν· καὶ τοῦτο καταλαβεῖν τῇ διανοίᾳ ἔστιν ἁπλῶσ εἶναι. "Τὸ δ’ ἐν τῇ ἱστορίᾳ πεπτωκόσ, τῆσ δύσεωσ καὶ ἀνατολῆσ καὶ τροπῆσ καὶ ἐκλείψεωσ καὶ ὅσα συγγενῆ τούτοισ μηθὲν ἔτι πρὸσ τὸ μακάριον τὰσ γνώσεισ συντείνειν, ἀλλ’ ὁμοίωσ τοὺσ φόβουσ ἔχειν τοὺσ ταῦτα κατειδότασ, τίνεσ δ’ αἱ φύσεισ ἀγνοοῦντασ καὶ τίνεσ αἱ κυριώταται αἰτίαι, καὶ εἰ μὴ προσῄδεισαν ταῦτα·

τάχα δὲ καὶ πλείουσ, ὅταν τὸ θάμβοσ ἐκ τῆσ τούτων προσκατανοήσεωσ μὴ δύνηται τὴν λύσιν λαμβάνειν καὶ τὴν περὶ τῶν κυριωτάτων οἰκονομίαν. "Διὸ δὴ κἂν πλείουσ αἰτίασ εὑρίσκωμεν τροπῶν καὶ δύσεων καὶ ἀνατολῶν καὶ ἐκλείψεων καὶ τῶν τοιουτοτρόπων, ὥσπερ καὶ ἐν τοῖσ κατὰ μέροσ γινομένοισ ἦν, οὐ δεῖ νομίζειν τὴν ὑπὲρ τούτων χρείαν ἀκρίβειαν μὴ ἀπειληφέναι, ὅση πρὸσ τὸ ἀτάραχον καὶ μακάριον ἡμῶν συντείνει. ὥστε παραθεωροῦντασ ποσαχῶσ παρ’ ἡμῖν τὸ ὅμοιον γίνεται, αἰτιολογητέον ὑπέρ τε τῶν μετεώρων καὶ παντὸσ τοῦ ἀδήλου, καταφρονοῦντασ τῶν οὔτε τὸ μοναχῶσ ἔχον ἢ γινόμενον γνωριζόντων οὔτε τὸ πλεοναχῶσ συμβαῖνον, τὴν ἐκ τῶν ἀποστημάτων φαντασίαν παριδόντων, ἔτι τε ἀγνοούντων καὶ ἐν ποίοισ οὐκ ἐστιν ἀταρακτῆσαι <καὶ ἐν ποίοισ ὁμοίωσ ἀταρακτῆσαι.

> ἂν οὖν οἰώμεθα καὶ ὡδί πωσ ἐνδεχόμενον αὐτὸ γίνεσθαι, αὐτὸ τὸ ὅτι πλεοναχῶσ γίνεται γνωρίζοντεσ, ὥσπερ κἂν ὅτι ὡδί πωσ γίνεται εἴδωμεν, ἀταρακτήσομεν. "Ἐπὶ δὲ τούτοισ ὅλωσ ἅπασιν ἐκεῖνο δεῖ κατανοεῖν, ὅτι τάραχοσ ὁ κυριώτατοσ ταῖσ ἀνθρωπίναισ ψυχαῖσ γίνεται ἐν τῷ ταῦτά τε μακάρια δοξάζειν <εἶναι> καὶ ἄφθαρτα, καὶ ὑπεναντίασ ἔχειν τούτῳ βουλήσεισ ἅμα καὶ πράξεισ καὶ αἰτίασ, καὶ ἐν τῷ αἰώνιόν τι δεινὸν ἀεὶ προσδοκᾶν ἢ ὑποπτεύειν κατὰ τοὺσ μύθουσ εἴ τε καὶ αὐτὴν τὴν ἀναισθησίαν τὴν ἐν τῷ τεθνάναι φοβουμένουσ ὥσπερ οὖσαν κατ’ αὐτούσ, καὶ ἐν τῷ μὴ δόξαισ ταῦτα πάσχειν ἀλλ’ ἀλόγῳ γέ τινι παραστάσει, ὅθεν μὴ ὁρίζοντασ τὸ δεινὸν τὴν ἴσην ἢ καὶ ἐπιτεταμένην ταραχὴν λαμβάνειν τῷ εἰκαίωσ δοξάζοντι ταῦτα·

ἡ δὲ ἀταραξία τὸ τούτων πάντων ἀπολελύσθαι καὶ συνεχῆ μνήμην ἔχειν τῶν ὅλων καὶ κυριωτάτων.

"Ὅθεν τοῖσ πάθεσι προσεκτέον τοῖσ παροῦσι, κατὰ μὲν τὸ κοινὸν ταῖσ κοιναῖσ, κατὰ δὲ τὸ ἴδιον ταῖσ ἰδίαισ, καὶ πάσῃ τῇ παρούσῃ καθ’ ἕκαστον τῶν κριτηρίων ἐναργείᾳ. ἂν γὰρ τούτοισ προσέχωμεν, τὸ ὅθεν ὁ τάραχοσ καὶ ὁ φόβοσ ἐγίνετο ἐξαιτιολογήσομεν ὀρθῶσ καὶ ἀπολύσομεν, ὑπέρ τε μετεώρων αἰτιολογοῦντεσ καὶ τῶν λοιπῶν τῶν ἀεὶ παρεμπιπτόντων, ὅσα φοβεῖ τοὺσ λοιποὺσ ἐσχάτωσ. "Ταῦτά σοι, ὦ Ἡρόδοτε, ἔστι κεφαλαιωδέστατα ὑπὲρ τῆσ τῶν ὅλων φύσεωσ ἐπιτετμημένα. ὥστ’ ἐὰν γένηται δυνατὸσ ὁ λόγοσ οὗτοσ κατασχεθεὶσ μετ’ ἀκριβείασ, οἶμαι, ἐὰν μὴ καὶ πρὸσ ἅπαντα βαδίσῃ τισ τῶν κατὰ μέροσ ἀκριβωμάτων, ἀσύμβλητον αὐτὸν πρὸσ τοὺσ λοιποὺσ ἀνθρώπουσ ἁδρότητα λήψεσθαι.

καὶ γὰρ καὶ καθαρὰ ἀφ’ ἑαυτοῦ ποιήσει πολλὰ τῶν κατὰ μέροσ ἐξακριβουμένων κατὰ τὴν ὅλην πραγματείαν ἡμῖν, καὶ αὐτὰ ταῦτα ἐν μνήμῃ τιθέμενα συνεχῶσ βοηθήσει. "Τοιαῦτα γάρ ἐστιν, ὥστε καὶ τοὺσ κατὰ μέροσ ἤδη ἐξακριβοῦντασ ἱκανῶσ ἢ καὶ τελείωσ, εἰσ τὰσ τοιαύτασ ἀναλύοντασ ἐπιβολάσ, τὰσ πλείστασ τῶν περιοδειῶν ὑπὲρ τῆσ ὅλησ φύσεωσ ποιεῖσθαι· ὅσοι δὲ μὴ παντελῶσ τῶν ἀποτελουμένων εἰσίν, ἐκ τούτων καὶ κατὰ τὸν ἄνευ φθόγγων τρόπον τὴν ἅμα νοήματι περίοδον τῶν κυριωτάτων πρὸσ γαληνισμὸν ποιοῦνται. " Καὶ ἥδε μέν ἐστιν αὐτῷ ἐπιστολὴ περὶ τῶν φυσικῶν. περὶ δὲ τῶν μετεώρων ἥδε. "Ἐπίκουροσ Πυθοκλεῖ χαίρειν. "Ἤνεγκέ μοι Κλέων ἐπιστολὴν παρά σου, ἐν ᾗ φιλοφρονούμενόσ τε περὶ ἡμᾶσ διετέλεισ ἀξίωσ τῆσ ἡμετέρασ περὶ σεαυτὸν σπουδῆσ καὶ οὐκ ἀπιθάνωσ ἐπειρῶ μνημονεύειν τῶν εἰσ μακάριον βίον συντεινόντων διαλογισμῶν, ἐδέου τε σεαυτῷ περὶ τῶν μετεώρων σύντομον καὶ εὐπερίγραφον διαλογισμὸν ἀποστεῖλαι, ἵνα ῥᾳδίωσ μνημονεύῃσ·

τὰ γὰρ ἐν ἄλλοισ ἡμῖν γεγραμμένα δυσμνημόνευτα εἶναι, καί τοι, ὡσ ἔφησ, συνεχῶσ αὐτὰ βαστάζεισ. ἡμεῖσ δὲ ἡδέωσ τέ σου τὴν δέησιν ἀπεδεξάμεθα καὶ ἐλπίσιν ἡδείαισ συνεσχέθημεν. γράψαντεσ οὖν τὰ λοιπὰ πάντα συντελοῦμεν ἅπερ ἠξίωσασ πολλοῖσ καὶ ἄλλοισ ἐσόμενα χρήσιμα τὰ διαλογίσματα ταῦτα, καὶ μάλιστα τοῖσ νεωστὶ φυσιολογίασ γνησίου γεγευμένοισ καὶ τοῖσ εἰσ ἀσχολίασ βαθυτέρασ τῶν ἐγκυκλίων τινὸσ ἐμπεπλεγμένοισ.

καλῶσ δὴ αὐτὰ διάλαβε, καὶ διὰ μνήμησ ἔχων ὀξέωσ αὐτὰ περιόδευε μετὰ τῶν λοιπῶν ὧν ἐν τῇ μικρᾷ ἐπιτομῇ πρὸσ Ἡρόδοτον ἀπεστείλαμεν. "Πρῶτον μὲν οὖν μὴ ἄλλο τι τέλοσ ἐκ τῆσ περὶ μετεώρων γνώσεωσ εἴτε κατὰ συναφὴν λεγομένων εἴτε αὐτοτελῶσ νομίζειν εἶναι ἤπερ ἀταραξίαν καὶ πίστιν βέβαιον, καθάπερ καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν. μήτε τὸ ἀδύνατον παραβιάζεσθαι μήτε ὁμοίαν κατὰ πάντα τὴν θεωρίαν ἔχειν ἢ τοῖσ περὶ βίων λόγοισ ἢ τοῖσ κατὰ τὴν τῶν ἄλλων φυσικῶν προβλημάτων κάθαρσιν, οἱο͂ν ὅτι τὸ πᾶν σώματα καὶ ἀναφὴσ φύσισ ἐστίν, ἢ ὅτι ἄτομα <τὰ> στοιχεῖα, καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα ὅσα μοναχὴν ἔχει τοῖσ φαινομένοισ συμφωνίαν·

ὅπερ ἐπὶ τῶν μετεώρων οὐχ ὑπάρχει, ἀλλὰ ταῦτά γε πλεοναχὴν ἔχει καὶ τῆσ γενέσεωσ αἰτίαν καὶ τῆσ οὐσίασ ταῖσ αἰσθήσεσι σύμφωνον κατηγορίαν. "Οὐ γὰρ κατὰ ἀξιώματα κενὰ καὶ νομοθεσίασ φυσιολογητέον, ἀλλ’ ὡσ τὰ φαινόμενα ἐκκαλεῖται·

οὐ γὰρ ἤδη ἀλογίασ καὶ κενῆσ δόξησ ὁ βίοσ ἡμῶν ἔχει χρείαν, ἀλλὰ τοῦ ἀθορύβωσ ἡμᾶσ ζῆν. πάντα μὲν οὖν γίνεται ἀσείστωσ καί, πάντων κατὰ πλεο‐ ναχὸν τρόπον ἐκκαθαιρομένων, συμφώνωσ τοῖσ φαινομένοισ, ὅταν τισ τὸ πιθανολογούμενον ὑπὲρ αὐτῶν δεόντωσ καταλίπῃ· ὅταν δέ τισ τὸ μὲν ἀπολίπῃ, τὸ δὲ ἐκβάλῃ ὁμοίωσ σύμφωνον ὂν τῷ φαινομένῳ, δῆλον ὅτι καὶ ἐκ παντὸσ ἐκπίπτει φυσιολογήματοσ ἐπὶ δὲ τὸν μῦθον καταρρεῖ. σημεῖα δὲ ἐπὶ τῶν ἐν τοῖσ μετεώροισ συντελουμένων φέρειν τῶν παρ’ ἡμῖν τινα φαινομένων, ἃ θεωρεῖται ᾗ ὑπάρχει, καὶ οὐ τὰ ἐν τοῖσ μετεώροισ φαινόμενα· ταῦτα γὰρ ἐνδέχεται πλεοναχῶσ γενέσθαι. τὸ μέντοι φάντασμα ἑκάστου τηρητέον καὶ ἔτι τὰ συναπτόμενα τούτῳ διαιρετέον, ἃ οὐκ ἀντιμαρτυρεῖται τοῖσ παρ’ ἡμῖν γινομένοισ πλεοναχῶσ συντελεῖσθαι.

"Κόσμοσ ἐστὶ περιοχή ιτσ οὐρανοῦ, ἄστρα τε καὶ γῆν καὶ πάντα τὰ φαινόμενα περιέχουσα, ἀποτομὴν ἔχουσα ἀπὸ τοῦ ἀπείρου καὶ λήγουσα [καὶ καταλήγουσα ἐν πέρατι ἢ ἀραιῷ ἢ πυκνῷ καὶ οὗ λυομένου πάντα τὰ ἐν αὐτῷ σύγχυσιν λήψεται. ] ἢ ἐν περιαγομένῳ ἢ ἐν στάσιν ἔχοντι καὶ στρογγύλην ἢ τρίγωνον ἢ οἱάν δήποτε περιγραφήν· πανταχῶσ γὰρ ἐνδέχεται· τῶν γὰρ φαινομένων οὐδὲν ἀντιμαρτυρεῖ <ἐν> τῷδε τῷ κόσμῳ, ἐν ᾧ λῆγον οὐκ ἔστι καταλαβεῖν. "Ὅτι δὲ καὶ τοιοῦτοι κόσμοι εἰσὶν ἄπειροι τὸ πλῆθοσ ἔστι καταλαβεῖν, καὶ ὅτι καὶ ὁ τοιοῦτοσ δύναται κόσμοσ γίνεσθαι καὶ ἐν κόσμῳ καὶ μετακοσμίῳ, ὃ λέγομεν μεταξὺ κόσμων διάστημα, ἐν πολυκένῳ τόπῳ καὶ οὐκ ἐν μεγάλῳ εἰλικρινεῖ καὶ κενῷ, καθάπερ τινέσ φασιν, ἐπιτηδείων τινῶν σπερμάτων ῥυέντων ἀφ’ ἑνὸσ κόσμου ἢ μετακοσμίου ἢ καὶ ἀπὸ πλειόνων κατὰ μικρὸν προσθέσεισ τε καὶ διαρθρώσεισ καὶ μεταστάσεισ ποιούντων ἐπ’ ἄλλον τόπον, ἐὰν οὕτω τύχῃ, καὶ ἐπαρδεύσεισ ἐκ τῶν ἐχόντων ἐπιτηδείωσ ἑώσ τελειώσεωσ καὶ διαμονῆσ ἐφ’ ὅσον τὰ ὑποβληθέντα θεμέλια τὴν προσδοχὴν δύναται ποιεῖσθαι.

οὐ γὰρ ἀθροισμὸν δεῖ μόνον γενέσθαι οὐδὲ δῖνον ἐν ᾧ ἐνδέχεται κόσμον γίνεσθαι κενῷ κατὰ τὸ δοξαζόμενον ἐξ ἀνάγκησ αὔξεσθαί τε, ἑώσ ἂν ἑτέρῳ προσκρούσῃ, καθάπερ τῶν φυσικῶν καλουμένων φησί τισ·

τοῦτο γὰρ μαχόμενόν ἐστι τοῖσ φαινομένοισ. "Ἥλιόσ τε καὶ σελήνη καὶ τὰ λοιπὰ ἄστρα οὐ καθ’ ἑαυτὰ γενόμενα ὕστερον ἐμπεριελαμβάνετο ὑπὸ τοῦ κόσμου [καὶ ὅσα γε δὴ σῴζει], ἀλλ’ εὐθὺσ διεπλάττετο καὶ αὔξησιν ἐλάμβανεν [ὁμοίωσ δὲ καὶ γῆ καὶ θάλαττα] κατὰ προσκρίσεισ καὶ δινήσεισ λεπτομερῶν τινων φύσεων, ἤτοι πνευματικῶν ἢ πυροειδῶν ἢ συναμφοτέρων· καὶ γὰρ ταῦτα οὕτωσ ἡ αἴσθησισ ὑποβάλλει. "Τὸ δὲ μέγεθοσ ἡλίου τε καὶ τῶν λοιπῶν ἄστρων κατὰ μὲν τὸ πρὸσ ἡμᾶσ τηλικοῦτόν ἐστιν ἡλίκον φαίνεται·

[τοῦτο καὶ ἐν τῇ ια’ Περὶ φύσεωσ· εἰ γάρ, φησί, τὸ μέγεθοσ διὰ τὸ διάστημα ἀπεβεβλήκει, πολλῷ μᾶλλον ἂν τὴν χρόαν. ἄλλο γὰρ τούτῳ συμμετρότερον διάστημα οὐθέν ἐστι. ] κατὰ δὲ τὸ καθ’ αὑτὸ ἤτοι μεῖζον τοῦ ὁρωμένου ἢ μικρῷ ἔλαττον ἢ τηλικοῦτον τυγχάνει. οὕτω γὰρ καὶ τὰ παρ’ ἡμῖν πυρὰ ἐξ ἀποστήματοσ θεωρούμενα κατὰ τὴν αἴσθησιν θεωρεῖται. καὶ πᾶν δὲ εἰσ τοῦτο τὸ μέροσ ἔνστημα ῥᾳδίωσ διαλυθήσεται, ἐάν τισ τοῖσ ἐναργήμασι προσέχῃ, ὅπερ ἐν τοῖσ Περὶ φύσεωσ βιβλίοισ δείκνυμεν. ἀνατολὰσ καὶ δύσεισ ἡλίου καὶ σελήνησ καὶ τῶν λοιπῶν ἄστρων καὶ κατὰ ἄναψιν γενέσθαι δυνατὸν καὶ σβέσιν, τοιαύτησ οὔσησ περιστάσεωσ καὶ καθ’ ἑκατέρουσ τοὺσ τόπουσ, ὥστε τὰ προειρημένα ἀποτελεῖσθαι·

οὐδὲν γὰρ τῶν φαινομένων ἀντιμαρτυρεῖ. καὶ κατ’ ἐμφάνειάν τε ὑπὲρ γῆσ καὶ πάλιν ἐπιπροσθέτησιν τὸ προειρημένον δύναιτ’ ἂν συντελεῖσθαι· οὐδὲ γάρ τι τῶν φαινομένων ἀντιμαρτυρεῖ. τάσ τε κινήσεισ αὐτῶν οὐκ ἀδύνατον μὲν γίνεσθαι κατὰ τὴν τοῦ ὅλου οὐρανοῦ δίνην, ἢ τούτου μὲν στάσιν, αὐτῶν δὲ δίνην κατὰ τὴν ἐξ ἀρχῆσ ἐν τῇ γενέσει τοῦ κόσμου ἀνάγκην ἀπογεννηθεῖσαν ἐπ’ ἀνατολῇ· ·

· · <σφοδρο>τάτῃ θερμασίᾳ κατά τινα ἐπινέμησιν τοῦ πυρὸσ ἀεὶ ἐπὶ τοὺσ ἑξῆσ τόπουσ ἰόντοσ. "Τροπὰσ ἡλίου καὶ σελήνησ ἐνδέχεται μὲν γίνεσθαι κατὰ λόξωσιν οὐρανοῦ οὕτω τοῖσ χρόνοισ κατηναγκασμένου· ὁμοίωσ δὲ καὶ κατὰ ἀέροσ ἀντέξωσιν ἢ καὶ ὕλησ ἀεὶ ἐπιτηδείασ τῆσ μὲν ἐχομένησ ἐμπιπραμένησ τῆσ δ’ ἐκλιπούσησ· ἢ καὶ ἐξ ἀρχῆσ τοιαύτην δίνην κατειληθῆναι τοῖσ ἄστροισ τούτοισ, ὥσθ’ οἱο͂́ν τιν’ ἕλικα κινεῖσθαι. πάντα γὰρ τὰ τοιαῦτα καὶ τὰ τούτοισ συγγενῆ οὐθενὶ τῶν ἐναργημάτων διαφωνεῖ, ἐάν τισ ἀεὶ ἐπὶ τῶν τοιούτων μερῶν, ἐχόμενοσ τοῦ δυνατοῦ, εἰσ τὸ σύμφωνον τοῖσ φαινομένοισ ἕκαστον τούτων δύνηται ἐπάγειν, μὴ φοβούμενοσ τὰσ ἀνδραποδώδεισ ἀστρολόγων τεχνιτείασ. "Κένωσίσ τε σελήνησ καὶ πάλιν πλήρωσισ καὶ κατὰ στροφὴν τοῦ σώματοσ τούτου δύναιτ’ ἂν γίνεσθαι καὶ κατὰ σχηματισμοὺσ ἀέροσ ὁμοίωσ, ἔτι τε καὶ κατ’ ἐμπροσθετήσεισ καὶ κατὰ πάντασ τρόπουσ, καθ’ οὓσ καὶ τὰ παρ’ ἡμῖν φαινόμενα ἐκκαλεῖται εἰσ τὰσ τοῦ εἴδουσ τούτου ἀποδόσεισ, ἐὰν μή τισ τὸν μοναχῆ τρόπον κατηγαπηκὼσ τοὺσ ἄλλουσ κενῶσ ἀποδοκιμάζῃ, οὐ τεθεωρηκὼσ τί δυνατὸν ἀνθρώπῳ θεωρῆσαι καὶ τί ἀδύνατον, καὶ διὰ τοῦτ’ ἀδύνατα θεωρεῖν ἐπιθυμῶν.

ἔτι τε ἐνδέχεται τὴν σελήνην ἐξ ἑαυτῆσ ἔχειν τὸ φῶσ, ἐνδέχεται δὲ ἀπὸ τοῦ ἡλίου. καὶ γὰρ παρ’ ἡμῖν θεωρεῖται πολλὰ μὲν ἐξ ἑαυτῶν ἔχοντα, πολλὰ δὲ ἀφ’ ἑτέρων.

καὶ οὐθὲν ἐμποδοστατεῖ τῶν ἐν τοῖσ μετεώροισ φαινομένων, ἐάν τισ τοῦ πλεοναχοῦ τρόπου ἀεὶ μνήμην ἔχῃ καὶ τὰσ ἀκολούθουσ αὐτοῖσ ὑποθέσεισ ἅμα καὶ αἰτίασ συνθεωρῇ καὶ μὴ ἀναβλέπων εἰσ τὰ ἀνακόλουθα ταῦτ’ ὀγκοῖ ματαίωσ καὶ καταρρέπῃ ἄλλοτε ἄλλωσ ἐπὶ τὸν μοναχὸν τρόπον. ἡ δὲ ἔμφασισ τοῦ προσώπου ἐν αὐτῇ δύναται μὲν γίνεσθαι καὶ κατὰ παραλλαγὴν μερῶν καὶ κατ’ ἐπιπροσθέτησιν, καὶ ὅσοι ποτ’ ἂν τρόποι θεωροῖντο τὸ σύμφωνον τοῖσ φαινομένοισ κεκτημένοι. ἐπὶ πάντων γὰρ τῶν μετεώρων τὴν τοιαύτην ἴχνευσιν οὐ προετέον.

ἢν γάρ τισ ᾖ μαχόμενοσ τοῖσ ἐναργήμασιν, οὐδέποτε δυνήσεται ἀταραξίασ γνησίου μεταλαβεῖν. "Ἔκλειψισ ἡλίου καὶ σελήνησ δύναται μὲν γίνεσθαι καὶ κατὰ σβένσιν, καθάπερ καὶ παρ’ ἡμῖν τοῦτο θεωρεῖται γιγνόμενον· καὶ ἤδη καὶ κατ’ ἐπιπροσθέτησιν ἄλλων τινῶν, ἢ γῆσ ἢ ἀοράτου τινὸσ ἑτέρου τοιούτου. καὶ ὧδε τοὺσ οἰκείουσ ἀλλήλοισ τρόπουσ συνθεωρητέον, καὶ τὰσ ἅμα συγκυρήσεισ τινῶν ὅτι οὐκ ἀδύνατον γίνεσθαι. [ἐν δὲ τῇ ιβ’ Περὶ φύσεωσ ταῦτα λέγει καὶ πρόσ, ἥλιον ἐκλείπειν σελήνησ ἐπισκοτούσησ, σελήνην δὲ τοῦ τῆσ γῆσ σκιάσματοσ, ἀλλὰ καὶ κατ’ ἀναχώρησιν. τοῦτο δὲ καὶ Διογένησ ὁ Ἐπικούρειοσ ἐν τῇ α’ τῶν Ἐπιλέκτων.

] "Ἔτι τε τάξισ περιόδου, καθάπερ ἔνια καὶ παρ’ ἡμῖν τῶν τυχόντων γίνεται, λαμβανέσθω· καὶ ἡ θεία φύσισ πρὸσ ταῦτα μηδαμῇ προσαγέσθω, ἀλλ’ ἀλειτούργητοσ διατηρείσθω καὶ ἐν τῇ πάσῃ μακαριότητι· ὡσ εἰ τοῦτο μὴ πραχθήσεται, ἅπασα ἡ περὶ τῶν μετεώρων αἰτιολογία ματαία ἔσται, καθάπερ τισὶν ἤδη ἐγένετο οὐ δυνατοῦ τρόπου ἐφαψαμένοισ, εἰσ δὲ τὸ μάταιον ἐκπεσοῦσι τῷ καθ’ ἕνα τρόπον μόνον οἰέσθαι γίνεσθαι τοὺσ δ’ ἄλλουσ ἅπαντασ τοὺσ κατὰ τὸ ἐνδεχόμενον ἐκβάλλειν εἴσ τε τὸ ἀδιανόητον φερομένουσ καὶ τὰ φαινόμενα, ἃ δεῖ σημεῖα ἀποδέχεσθαι, μὴ δυναμένουσ συνθεωρεῖν. "Μήκη νυκτῶν καὶ ἡμερῶν παραλλάττοντα καὶ παρὰ τὸ ταχείασ ἡλίου κινήσεισ γίνεσθαι καὶ πάλιν βραδείασ ὑπὲρ γῆσ παρὰ τὰ μήκη τόπων παραλλάττοντα καὶ τόπουσ τινὰσ περαιοῦν τάχιον ἢ βραδύτερον, ὡσ καὶ παρ’ ἡμῖν τινα θεωρεῖται, οἷσ συμφώνωσ δεῖ λέγειν ἐπὶ τῶν μετεώρων.

οἱ δὲ τὸ ἓν λαμβάνοντεσ τοῖσ τε φαινομένοισ μάχονται καὶ τοῦ ᾗ δυνατὸν ἀνθρώπῳ θεωρῆσαι διαπεπτώκασιν. "Ἐπισημασίαι δύνανται γίνεσθαι καὶ κατὰ συγκυρήσεισ καιρῶν, καθάπερ ἐν τοῖσ ἐμφανέσι παρ’ ἡμῖν ζῴοισ, καὶ παρ’ ἑτεροιώσεισ ἀέροσ καὶ μεταβολάσ. ἀμφότερα γὰρ ταῦτα οὐ μάχεται τοῖσ φαινομένοισ· ἐπὶ δὲ ποίοισ παρὰ τοῦτο ἢ τοῦτο τὸ αἴτιον γίνεται οὐκ ἔστι συνιδεῖν.

"Νέφη δύναται γίνεσθαι καὶ συνίστασθαι καὶ παρὰ πιλήσεισ ἀέροσ πνευμάτων συνώσει, καὶ παρὰ περιπλοκὰσ ἀλληλούχων ἀτόμων καὶ ἐπιτηδείων εἰσ τὸ τοῦτο τελέσαι καὶ κατὰ ῥευμάτων συλλογὴν ἀπό τε γῆσ καὶ ὑδάτων· καὶ κατ’ ἄλλουσ δὲ τρόπουσ πλείουσ αἱ τῶν τοιούτων συστάσεισ οὐκ ἀδυνατοῦσι συντελεῖσθαι. ἤδη δ’ ἀπ’ αὐτῶν ᾗ μὲν θλιβομένων, ᾗ δὲ μεταβαλλόντων ὕδατα δύναται συντελεῖσθαι, ἔτι τε ῥευμάτων κατ’ ἀποφορὰν ἀπὸ ἐπιτηδείων τόπων δι’ ἀέροσ κινουμένων, βιαιοτέρασ ἐπαρδεύσεωσ γινομένησ ἀπό τινων ἀθροισμάτων ἐπιτηδείων εἰσ τὰσ τοιαύτασ ἐκπέμψεισ. βροντὰσ ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κατὰ πνεύματοσ ἐν τοῖσ κοιλώμασι τῶν νεφῶν ἀνείλησιν, καθάπερ ἐν τοῖσ ἡμετέροισ ἀγγείοισ, καὶ παρὰ πυρὸσ πεπνευμα‐ τωμένου βόμβον ἐν αὐτοῖσ, καὶ κατὰ ῥήξεισ δὲ νεφῶν καὶ διαστάσεισ, καὶ κατὰ παρατρίψεισ νεφῶν καὶ κατάξεισ πῆξιν εἰληφότων κρυσταλλοειδῆ.

καὶ τὸ ὅλον καὶ τοῦτο τὸ μέροσ πλεοναχῶσ γίνεσθαι λέγειν ἐκκαλεῖται τὰ φαινόμενα. καὶ ἀστραπαὶ δ’ ὡσαύτωσ γίνονται κατὰ πλείουσ τρόπουσ·

καὶ γὰρ κατὰ παράτριψιν καὶ σύγκρουσιν νεφῶν ὁ πυρὸσ ἀποτελεστικὸσ σχηματισμὸσ ἐξολισθαίνων ἀστραπὴν γεννᾷ· καὶ κατ’ ἐκριπισμὸν ἐκ τῶν νεφῶν ὑπὸ πνευμάτων τῶν τοιούτων σωμάτων ἃ τὴν λαμπηδόνα ταύτην παρασκευάζει, καὶ κατ’ ἐκπιασμόν, θλίψεωσ τῶν νεφῶν γινομένησ, εἴθ’ ὑπ’ ἀλλήλων εἴθ’ ὑπὸ πνευμάτων· καὶ κατ’ ἐμπερίληψιν δὲ τοῦ ἀπὸ τῶν ἄστρων κατεσπαρμένου φωτόσ, εἶτα συνελαυνομένου ὑπὸ τῆσ κινήσεωσ νεφῶν τε καὶ πνευμάτων καὶ διεκπίπτοντοσ διὰ τῶν νεφῶν· ἢ κατὰ διήθησιν <διὰ> τῶν νεφῶν τοῦ λεπτομερεστάτου φωτόσ, [ᾗ ἀπὸ τοῦ πυρὸσ νέφη συνεφλέχθαι καὶ τὰσ βροντὰσ ἀποτελεῖσθαι] καὶ τὴν τούτου κίνησιν· καὶ κατὰ τὴν τοῦ πνεύματοσ ἐκπύρωσιν τὴν γινομένην διά τε συντονίαν φορᾶσ καὶ διὰ σφοδρὰν κατείλησιν· καὶ κατὰ ῥήξεισ δὲ νεφῶν ὑπὸ πνευμάτων ἔκπτωσίν τε πυρὸσ ἀποτελεστικῶν ἀτόμων καὶ τὸ τῆσ ἀστραπῆσ φάντασμα ἀποτελουσῶν.

καὶ κατ’ ἄλλουσ δὲ πλείουσ τρόπουσ ῥᾳδίωσ ἔσται καθορᾶν ἐχόμενον ἀεὶ τῶν φαινομένων καὶ τὸ τούτοισ ὅμοιον δυνάμενον συνθεωρεῖν. προτερεῖ δὲ ἀστραπὴ βροντῆσ ἐν τοιᾷδέ τινι περιστάσει νεφῶν καὶ διὰ τὸ ἅμα τῷ τὸ πνεῦμα ἐμπίπτειν ἐξωθεῖσθαι τὸν ἀστραπῆσ ἀποτελεστικὸν σχηματισμόν, ὕστερον δὲ τὸ πνεῦμα ἀνειλούμενον τὸν βόμβον ἀποτελεῖν τοῦτον· καὶ κατ’ ἔμπτωσιν δὲ ἀμφοτέρων ἅμα, τῷ τάχει συντονωτέρῳ κεχρῆσθαι πρὸσ ἡμᾶσ τὴν ἀστραπήν, ὑστερεῖν δὲ τὴν βροντήν, καθά περ ἐπ’ ἐνίων ἐξ ἀποστήματοσ θεωρουμένων καὶ πληγάσ τινασ ποιουμένων. κεραυνοὺσ ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κατὰ πλείονασ πνευμάτων συλλογὰσ καὶ κατείλησιν ἰσχυράν τε ἐκπύρωσιν·

καὶ κατάρρηξιν μέρουσ καὶ ἔκπτωσιν ἰσχυροτέραν αὐτοῦ ἐπὶ τοὺσ κάτω τόπουσ, τῆσ ῥήξεωσ γινομένησ διὰ τὸ τοὺσ ἑξῆσ τόπουσ πυκνοτέρουσ εἶναι διὰ πίλησιν νεφῶν· καὶ κατὰ αὐτὴν δὲ τὴν τοῦ πυρὸσ ἔκπτωσιν ἀνειλουμένου, καθὰ καὶ βροντὴν ἐνδέχεται γίνεσθαι, πλείονοσ γενομένου πυρὸσ καὶ πνευματωθέντοσ ἰσχυρότερον καὶ ῥήξαντοσ τὸ νέφοσ διὰ τὸ μὴ δύνασθαι ὑποχωρεῖν εἰσ τὰ ἑξῆσ, τῷ πίλησιν γίνεσθαι [τὸ μὲν πολὺ πρὸσ ὄροσ τι ὑψηλόν, ἐν ᾧ μάλιστα κεραυνοὶ πίπτουσιν], ἀεὶ πρὸσ ἄλληλα. καὶ κατ’ ἄλλουσ δὲ τρόπουσ πλείονασ ἐνδέχεται κεραυνοὺσ ἀποτελεῖσθαι·

μόνον ὁ μῦθοσ ἀπέστω· ἀπέσται δέ, ἐάν τισ καλῶσ τοῖσ φαινομένοισ ἀκολουθῶν περὶ τῶν ἀφανῶν σημειῶται. "Πρηστῆρασ ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κατὰ κάθεσιν νέφουσ εἰσ τοὺσ κάτω τόπουσ στυλοειδῶσ ὑπὸ πνεύματοσ ἀθρόου ὠσθέντοσ καὶ διὰ τοῦ πνεύματοσ πολλοῦ φερομένου, ἅμα καὶ τὸ νέφοσ εἰσ τὸ πλάγιον ὠθοῦντοσ τοῦ ἐκτὸσ πνεύματοσ· καὶ κατὰ περίστασιν δὲ πνεύματοσ εἰσ κύκλον, ἀέροσ τινὸσ ἐπισυνωθουμένου ἄνωθεν· καὶ ῥύσεωσ πολλῆσ πνευμάτων γενομένησ καὶ οὐ δυναμένησ εἰσ τὰ πλάγια διαρρυῆναι διὰ τὴν πέριξ τοῦ ἀέροσ πίλησιν. καὶ ἑώσ μὲν γῆσ τοῦ πρηστῆροσ καθιεμένου στρόβιλοι γίνονται, ὡσ ἂν καὶ ἡ ἀπογέννησισ κατὰ τὴν κίνησιν τοῦ πνεύματοσ γίνηται·

ἑώσ δὲ θαλάττησ δῖνοι ἀποτελοῦνται. "Σεισμοὺσ ἐνδέχεται γίνεσθαι καὶ κατὰ πνεύματοσ ἐν τῇ γῇ ἀπόληψιν καὶ παρὰ μικροὺσ ὄγκουσ αὐτῆσ παράθεσιν καὶ συνεχῆ κίνησιν, ὅταν κράδανσιν τῇ γῇ παρασκευάζῃ· καὶ τὸ πνεῦμα τοῦτο ἢ ἔξωθεν ἐμπεριλαμβάνει <ἢ> ἐκ τοῦ πίπτειν εἴσω ἐδάφη εἰσ ἀντροειδεῖσ τόπουσ τῆσ γῆσ ἐκπνευματοῦντα ἐπειλημένον ἀέρα. <καὶ> κατ’ αὐτὴν δὲ τὴν διάδοσιν τῆσ κινήσεωσ ἐκ τῶν πτώσεων ἐδαφῶν πολλῶν καὶ πάλιν ἀνταπόδοσιν, ὅταν πυκνώμασι σφοδροτέροισ τῆσ γῆσ ἀπαντήσῃ, ἐνδέχεται σεισμοὺσ ἀποτελεῖσθαι. καὶ κατ’ ἄλλουσ δὲ πλείουσ τρόπουσ τὰσ κινήσεισ ταύτασ τῆσ γῆσ γίνεσθαι.

"Τὰ δὲ πνεύματα συμβαίνει γίνεσθαι κατὰ χρόνον ἀλλοφυλίασ τινὸσ ἀεὶ καὶ κατὰ μικρὸν παρεισδυομένησ, καὶ καθ’ ὕδατοσ ἀφθόνου συλλογήν· τὰ δὲ λοιπὰ πνεύματα γίνεται καὶ ὀλίγων πεσόντων εἰσ τὰ πολλὰ κοιλώματα, διαδόσεωσ τούτων γινομένησ. "Χάλαζα συντελεῖται καὶ κατὰ πῆξιν ἰσχυροτέραν, πάντοθεν δὲ πνευματωδῶν περίστασίν τινων κᾆτα μέρισιν· καὶ <κατὰ> πῆξιν μετριωτέραν ὑδατοειδῶν τινων, <πνευματωδῶν δέ τινων> ὁμούρησιν ἅμα τήν τε σύνωσιν αὐτῶν ποιουμένην καὶ τὴν διάρρηξιν πρὸσ τὸ κατὰ μέρη συνίστασθαι πηγνύμενα καὶ κατ’ ἀθροότητα. ἡ δὲ περιφέρεια οὐκ ἀδυνά‐ τωσ μὲν ἔχει γίνεσθαι πάντοθεν τῶν ἄκρων ἀποτηκομένων καὶ ἐν τῇ συστάσει πάντοθεν, ὡσ λέγεται, κατὰ μέρη ὁμαλῶσ περιισταμένων εἴτε ὑδατοειδῶν τινων εἴτε πνευματωδῶν.

"Χιόνα δ’ ἐνδέχεται συντελεῖσθαι καὶ ὕδατοσ λεπτοῦ ἐκχεομένου ἐκ τῶν νεφῶν διὰ πόρων συμμετρίασ καὶ θλίψεισ ἐπιτηδείων νεφῶν ἀεὶ ὑπὸ πνεύματοσ σφοδράσ, εἶτα τούτου πῆξιν ἐν τῇ φορᾷ λαμβάνοντοσ διά τινα ἰσχυρὰν ἐν τοῖσ κατωτέρω τόποισ τῶν νεφῶν ψυχρασίασ περίστασιν. καὶ κατὰ πῆξιν δ’ ἐν τοῖσ νέφεσιν ὁμαλῆ ἀραιότητα ἔχουσι τοιαύτη πρόεσισ ἐκ τῶν νεφῶν γίνοιτο ἂν πρὸσ ἄλληλα θλιβομένων <τῶν> ὑδατοειδῶν καὶ συμπαρακειμένων· ἃ οἱονεὶ σύνωσιν ποιούμενα χάλαζαν ἀποτελεῖ, ὃ μάλιστα γίνεται ἐν τῷ ἐάρι. καὶ κατὰ τρίψιν δὲ νεφῶν πῆξιν εἰληφότων ἀπόπαλσιν ἂν λαμβάνοι τὸ τῆσ χιόνοσ τοῦτο ἄθροισμα.

καὶ κατ’ ἄλλουσ δὲ τρόπουσ ἐνδέχεται χιόνα συντελεῖσθαι. "Δρόσοσ συντελεῖται καὶ κατὰ σύνοδον πρὸσ ἄλληλα ἐκ τοῦ ἀέροσ τῶν τοιούτων, ἃ τῆσ τοιαύτησ ὑγρασίασ ἀποτελεστικὰ γίνεται· καὶ κατ’ ἀναφορὰν δὲ ἢ ἀπὸ νοτερῶν τόπων ἢ ὕδατα κεκτημένων, ἐν οἱοίσ τόποισ μάλιστα δρόσοσ συντελεῖται, εἶτα σύνοδον τούτων εἰσ τὸ αὐτὸ λαβόντων καὶ ἀποτέλεσιν ὑγρασίασ καὶ πάλιν φορὰν ἐπὶ τοὺσ κάτω τόπουσ, καθά περ ὁμοίωσ καὶ παρ’ ἡμῖν ἐπὶ πλειόνων τοιαῦτά τινα <συντελούμενα θεωρεῖται. καὶ> πάχνη δὲ συντελεῖται <οὐ διαφερόντωσ> τῶν δρόσων, τοιούτων τινῶν πῆξίν τινα ποιὰν λαβόντων διὰ περίστασίν τινα ἀέροσ ψυχροῦ.

"Κρύσταλλοσ συντελεῖται καὶ κατ’ ἔκθλιψιν μὲν τοῦ περιφεροῦσ σχηματισμοῦ ἐκ τοῦ ὕδατοσ, σύνωσιν δὲ τῶν σκαληνῶν καὶ ὀξυγωνίων τῶν ἐν τῷ ὕδατι ὑπαρχόντων· καὶ κατὰ τὴν ἔξωθεν δὲ τῶν τοιούτων πρόσκρισιν, ἃ συνελασθέντα πῆξιν τῷ ὕδατι παρεσκεύασε, ποσὰ τῶν περιφερῶν ἐκθλίψαντα. "Ἶρισ γίνεται κατὰ πρόσλαμψιν ὑπὸ τοῦ ἡλίου πρὸσ ἀέρα ὑδατοειδῆ· ἢ κατὰ <σύμ>φυσιν ἰδίαν τοῦ τε φωτὸσ καὶ τοῦ ἀέροσ, ἣ τὰ τῶν χρωμάτων τούτων ἰδιώματα ποιήσει εἴ τε πάντα εἴ τε μονοειδῶσ· ἀφ’ οὗ πάλιν ἀπολάμποντοσ τὰ ὁμοροῦντα τοῦ ἀέροσ χρῶσιν ταύτην λήψεται, οἱάν θεωροῦμεν, κατὰ πρόσλαμψιν πρὸσ τὰ μέρη. τὸ δὲ τῆσ περιφερείασ τοῦτο φάντασμα γίνεται διὰ τὸ τὸ διάστημα πάντοθεν ἴσον ὑπὸ τῆσ ὄψεωσ θεωρεῖσθαι, ἢ σύνωσιν τοιαύτην λαμβανουσῶν τῶν ἐν τῷ ἀέρι ἀτόμων ἢ ἐν τοῖσ νέφεσιν ἀπὸ τοῦ ἡλίου ἀποφερομένων περιφέρειάν τινα καθίεσθαι τὴν σύγκρισιν ταύτην.

"Ἅλωσ περὶ τὴν σελήνην γίνεται καὶ πάντοθεν ἀέροσ προσφερομένου πρὸσ τὴν σελήνην ἢ τὰ ἀπ’ αὐτῆσ ῥεύματα ἀποφερόμενα ὁμαλῶσ ἀναστέλλοντοσ ἐπὶ τοσοῦτον ἐφ’ ὅσον κύκλῳ περιστῆσαι τὸ νεφοειδὲσ τοῦτο καὶ μὴ τὸ παράπαν διακρῖναι, ἢ καὶ τὸν πέριξ ἀέρα αὐτῆσ ἀναστέλλοντοσ συμμέτρωσ πάντοθεν εἰσ τὸ περιφερὲσ τὸ περὶ αὐτὴν καὶ παχυμερὲσ περιστῆσαι. ὃ γίνεται κατὰ μέρη τινὰ ἤτοι ἔξωθεν βιασαμένου τινὸσ ῥεύματοσ ἢ τῆσ θερμασίασ ἐπιτηδείων πόρων ἐπιλαμβανομένησ εἰσ τὸ τοῦτο ἀπεργάσασθαι.

"Κομῆται ἀστέρεσ γίνονται ἤτοι πυρὸσ ἐν τόποισ τισὶ διὰ χρόνων τινῶν ἐν τοῖσ μετεώροισ συστρεφομένου περιστάσεωσ γινομένησ, ἢ ἰδίαν τινὰ κίνησιν διὰ χρόνων τοῦ οὐρανοῦ ἴσχοντοσ ὑπὲρ ἡμᾶσ, ὥστε τὰ τοιαῦτα ἄστρα ἀναφανῆναι, ἢ αὐτὰ ἐν χρόνοισ τισὶν ὁρμῆσαι διά τινα περίστασιν καὶ εἰσ τοὺσ καθ’ ἡμᾶσ τόπουσ ἐλθεῖν καὶ ἐκφανῆ γενέσθαι. τήν τε ἀφάνισιν τούτων γίνεσθαι παρὰ τὰσ ἀντικειμένασ ταύταισ αἰτίασ. τινὰ ἄστρα στρέφεσθαι αὐτοῦ συμβαίνει οὐ μόνον τῷ τὸ μέροσ τοῦτο τοῦ κόσμου ἑστάναι, περὶ ὃ τὸ λοιπὸν στρέφεται, καθά περ τινέσ φασιν, ἀλλὰ καὶ τῷ δίνην ἀέροσ ἔγκυκλον αὐτῷ περιεστάναι, ἣ κωλυτικὴ γίνεται τοῦ περιπολεῖν, ὡσ καὶ τὰ ἄλλα·

ἢ καὶ διὰ τὸ ἑξῆσ μὲν αὐτοῖσ ὕλην ἐπιτηδείαν μὴ εἶναι, ἐν δὲ τούτῳ τῷ τόπῳ ἐν ᾧ κείμενα θεωρεῖται. καὶ κατ’ ἄλλουσ δὲ πλείονασ τρόπουσ τοῦτο δυνατὸν συντελεῖσθαι, ἐάν τισ δύνηται τὸ σύμφωνον τοῖσ φαινομένοισ συλλογίζεσθαι. τινὰ τῶν ἄστρων πλανᾶσθαι, εἰ οὕτω ταῖσ κινήσεσι χρώμενα συμβαίνει, τινὰ δὲ ὁμαλῶσ κινεῖσθαι, ἐνδέχεται μὲν καὶ παρὰ τὸ κύκλῳ κινούμενα ἐξ ἀρχῆσ οὕτω κατηναγκάσθαι, ὥστε τὰ μὲν κατὰ τὴν αὐτὴν δίνην φέρεσθαι ὁμαλῆ οὖσαν, τὰ δὲ κατά τιν’ ἄλλην τισὶν ἀνωμαλίαισ χρωμένην. ἐνδέχεται δὲ καὶ καθ’ οὓσ τόπουσ φέρεται οὗ μὲν παρεκτάσεισ ἀέροσ εἶναι ὁμαλὰσ ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνωθούσασ κατὰ τὸ ἑξῆσ ὁμαλῶσ τε ἐκκαούσασ, οὗ δὲ ἀνωμαλεῖσ οὕτωσ ὥστε τὰσ θεωρουμένασ παραλλαγὰσ συντελεῖσθαι.

τὸ δὲ μίαν αἰτίαν τούτων ἀποδιδόναι, πλεοναχῶσ τῶν φαινομένων ἐκκαλουμένων, μανικὸν καὶ οὐ καθηκόντωσ πραττόμενον ὑπὸ τῶν τὴν ματαίαν ἀστρολογίαν ἐζηλωκότων καὶ εἰσ τὸ κενὸν αἰτίασ τινῶν ἀποδιδόντων, ὅταν τὴν θείαν φύσιν μηδαμῆ λειτουργιῶν ἀπολύωσι. τινὰ ἄστρα ὑπολειπόμενά τινων θεωρεῖσθαι συμβαίνει καὶ παρὰ τὸ βραδύτερον συμπεριφέρεσθαι τὸν αὐτὸν κύκλον περιιόντα καὶ παρὰ τὸ τὴν ἐναντίαν κινεῖσθαι ἀντισπώμενα ὑπὸ τῆσ αὐτῆσ δίνησ·

καὶ παρὰ τὸ περιφέρεσθαι τὰ μὲν διὰ πλείονοσ τόπου, τὰ δὲ δι’ ἐλάττονοσ, τὴν αὐτὴν δίνην περικυκλοῦντα. τὸ δὲ ἁπλῶσ ἀποφαίνεσθαι περὶ τούτων καθῆκόν ἐστι τοῖσ τερατεύεσθαί τι πρὸσ τοὺσ πολλοὺσ βουλομένοισ. "Οἱ λεγόμενοι ἀστέρεσ ἐκπίπτειν καὶ παρὰ μέροσ κατὰ παράτριψιν ἑαυτῶν δύναται συντελεῖσθαι καὶ παρ’ ἔκπτωσιν οὗ ἂν ἡ ἐκπνευμάτωσισ γένηται, καθά περ καὶ ἐπὶ τῶν ἀστραπῶν ἐλέγομεν· καὶ κατὰ σύνοδον δὲ ἀτόμων πυρὸσ ἀποτελεστικῶν, συμφυλίασ γενομένησ εἰσ τὸ τοῦτο τελέσαι, καὶ κίνησιν οὗ ἂν ἡ ὁρμὴ ἐξ ἀρχῆσ κατὰ τὴν σύνοδον γένηται·

καὶ κατὰ πνεύματοσ δὲ συλλογὴν ἐν πυκνώμασί τισιν ὁμιχλοειδέσι, καὶ ἐκπύρωσιν τούτου διὰ τὴν κατείλησιν, εἶτ’ ἐπέκρηξιν τῶν περιεχόντων, καὶ ἐφ’ ὃν ἂν τόπον ἡ ὁρμὴ γένηται τῆσ φορᾶσ, εἰσ τοῦτον φερομένου. καὶ ἄλλοι δὲ τρόποι εἰσ τὸ τοῦτο τελέσαι ἀμύθητοί εἰσιν. "Αἱ δ’ ἐπισημασίαι αἱ γινόμεναι ἐπί τισι ζῴοισ κατὰ συγκύρημα γίνονται τοῦ καιροῦ· οὐ γὰρ τὰ ζῷα ἀνάγκην τινὰ προσφέρεται τοῦ ἀποτελεσθῆναι χειμῶνα, οὐδὲ κάθηταί τισ θεία φύσισ παρατηροῦσα τὰσ τῶν ζῴων τούτων ἐξόδουσ κἄπειτα τὰσ ἐπισημα‐ σίασ ταύτασ ἐπιτελεῖ. οὐδὲ γὰρ εἰσ τὸ τυχὸν ζῷον, κἂν <εἰ> μικρὸν χαριέστερον εἰή, ἡ τοιαύτη μωρία ἐμπέσοι, μὴ ὅτι εἰσ παντελῆ εὐδαιμονίαν κεκτημένον.

"Ταῦτα δὴ πάντα, Πυθόκλεισ, μνημόνευσον· κατὰ πολύ τε γὰρ τοῦ μύθου ἐκβήσῃ καὶ τὰ ὁμογενῆ τούτοισ συνορᾶν δυνήσῃ· μάλιστα δὲ σεαυτὸν ἀπόδοσ εἰσ τὴν τῶν ἀρχῶν καὶ ἀπειρίασ καὶ τῶν συγγενῶν τούτοισ θεωρίαν, ἔτι τε κριτηρίων καὶ παθῶν, καὶ οὗ ἕνεκεν ταῦτα ἐκλογιζόμεθα· ταῦτα γὰρ μάλιστα συνθεωρούμενα ῥᾳδίωσ τὰσ περὶ τῶν κατὰ μέροσ αἰτίασ συνορᾶν ποιήσει. οἱ δὲ ταῦτα μὴ καταγαπήσαντεσ ᾗ μάλιστα οὔτ’ <ἂν> αὐτὰ ταῦτα καλῶσ συνθεωρήσαιεν οὔτε οὗ ἕνεκεν δεῖ θεωρεῖν ταῦτα περιεποιήσαντο. ταῦτα αὐτῷ καὶ περὶ τῶν μετεώρων δοκεῖ.

Περὶ δὲ τῶν βιωτικῶν καὶ ὅπωσ χρὴ τὰ μὲν ἡμᾶσ αἱρεῖσθαι, τὰ δ’ ἐκφεύγειν, οὑτωσὶ γράφει. πρότερον δὲ διέλθωμεν ἅ τε αὐτῷ δοκεῖ περὶ τοῦ σοφοῦ καὶ τοῖσ ἀπ’ αὐτοῦ. Βλάβασ ἐξ ἀνθρώπων ἢ διὰ μῖσοσ ἢ διὰ φθόνον ἢ διὰ καταφρόνησιν γίνεσθαι, ὧν τὸν σοφὸν λογισμῷ περιγίνεσθαι. ἀλλὰ καὶ τὸν ἅπαξ γενόμενον σοφὸν μηκέτι τὴν ἐναντίαν λαμβάνειν διάθεσιν μηδὲ πλάττειν ἑκόντα· πάθεσι μᾶλλον συσχεθήσεσθαι· οὐκ ἂν ἐμποδίσαι πρὸσ τὴν σοφίαν. οὐδὲ μὴν ἐκ πάσησ σώματοσ ἕξεωσ σοφὸν γενέσθαι ἂν οὐδ’ ἐν παντὶ ἔθνει. κἂν στρεβλωθῇ δ’ ὁ σοφόσ, εἶναι αὐτὸν εὐδαίμονα, μόνον τε χάριν ἕξειν τὸν σοφόν, καὶ ἐπὶ φίλοισ καὶ παροῦσι καὶ ἀποῦσιν ὁμοίωσ διά τε λόγου <καὶ διὰ πράξεωσ>.

ὅτε μέντοι στρεβλοῦται, ἔνθα καὶ μύζει καὶ οἰμώζει. γυναικί τ’ οὐ μιγήσεσθαι τὸν σοφὸν ᾗ οἱ νόμοι ἀπαγορεύουσιν, ὥσ φησι Διογένησ ἐν τῇ ἐπιτομῇ τῶν Ἐπικούρου ἠθικῶν δογμάτων. οὐδὲ κολάσειν οἰκέτασ, ἐλεήσειν μέντοι καὶ συγγνώμην τινὶ ἕξειν τῶν σπουδαίων. ἐρασθήσεσθαι τὸν σοφὸν οὐ δοκεῖ αὐτοῖσ· οὐδὲ ταφῆσ φροντιεῖν· οὐδὲ θεόπεμπτον εἶναι τὸν ἔρωτα, ὡσ Διογένησ ἐν τῷ δωδεκάτῳ φησίν. οὐδὲ ῥητορεύσειν καλῶσ. συνουσίαν δέ φασιν ὀνῆσαι μὲν οὐδέποτε, ἀγαπητὸν δὲ εἰ μὴ καὶ ἔβλαψε. Καὶ μηδὲ καὶ γαμήσειν καὶ τεκνοποιήσειν τὸν σοφόν, ὡσ Ἐπίκουροσ ἐν ταῖσ Διαπορίαισ καὶ ἐν τοῖσ Περὶ φύσεωσ.

κατὰ περίστασιν δέ ποτε βίου γαμήσειν. καὶ διατραπήσεσθαί τινασ. οὐδὲ μὴν ληρήσειν ἐν μέθῃ φησὶν ὁ Ἐπίκουροσ ἐν τῷ Συμποσίῳ. οὐδὲ πολιτεύσεσθαι, ὡσ ἐν τῇ πρώτῃ Περὶ βίων· οὐδὲ τυραννεύσειν· οὐδὲ κυνιεῖν, ὡσ ἐν τῇ δευτέρᾳ Περὶ βίων· οὐδὲ πτωχεύσειν. ἀλλὰ καὶ πηρωθέντα τὰσ ὄψεισ μὴ ἐξάξειν αὑτὸν τοῦ βίου, ὡσ ἐν τῇ αὐτῇ φησι. καὶ λυπηθήσεσθαι δὲ τὸν σοφόν, ὡσ ὁ Διογένησ ἐν τῇ πέμπτῃ τῶν Ἐπιλέκτων·

καὶ δικάσεσθαι· καὶ συγγράμματα καταλείψειν· οὐ πανηγυριεῖν δέ· καὶ κτήσεωσ προνοήσεσθαι καὶ τοῦ μέλλοντοσ. φιλαγρήσειν. τύχῃ τ’ ἀντιτάξεσθαι, φίλον τε οὐδένα προήσεσθαι. εὐδοξίασ ἐπὶ τοσοῦτον προνοήσεσθαι, ἐφ’ ὅσον μὴ καταφρονήσεσθαι· μᾶλλόν τε εὐφρανθήσεσθαι τῶν ἄλλων ἐν ταῖσ θεωρίαισ. Εἰκόνασ τε ἀναθήσειν. <εὖ> εἰ ἔχοι, ἀδιαφόρωσ ἂν σχοίη. μόνον τε τὸν σοφὸν ὀρθῶσ ἂν περί τε μουσικῆσ καὶ ποιητικῆσ διαλέξεσθαι· ποιήματά τε ἐνεργείᾳ οὐκ ἂν ποιῆσαι. οὐ κινεῖσθαί τε ἕτερον ἑτέρου σοφώτερον. χρηματιεῖσθαί τε, ἀλλ’ ἀπὸ μόνησ σοφίασ, ἀπορήσαντα. καὶ μόναρχον ἐν καιρῷ θεραπεύσειν. καὶ ἐπιχαρήσεσθαί τινι ἐπὶ τῷ διορθώματι· καὶ σχολὴν κατασκευάσειν, ἀλλ’ οὐχ ὥστ’ ὀχλαγωγῆσαι· καὶ ἀναγνώσεσθαι ἐν πλήθει, ἀλλ’ οὐχ ἑκόντα· δογματιεῖν τε καὶ οὐκ ἀπορήσειν· καὶ καθ’ ὕπνουσ δὲ ὅμοιον ἔσεσθαι, καὶ ὑπὲρ φίλου ποτὲ τεθνήξεσθαι. Δοκεῖ δ’ αὐτοῖσ ἁμαρτήματα ἄνισα εἶναι. καὶ τὴν ὑγίειαν τισὶ μὲν ἀγαθόν, τισὶ δ’ ἀδιάφορον. τὴν δὲ ἀνδρείαν φύσει μὴ γίνεσθαι, λογισμῷ δὲ τοῦ συμφέροντοσ· καὶ τὴν φιλίαν διὰ τὰσ χρείασ· δεῖν μέντοι προκατάρχεσθαι ̔καὶ γὰρ τὴν γῆν σπείρομεν̓, συνίστασθαι δὲ αὐτὴν κατὰ κοινωνίαν τοῖσ ταῖσ ἡδοναῖσ ἐκπεπληρωμ <ένοισ>. Τὴν εὐδαιμονίαν διχῆ νοεῖσθαι, τήν τε ἀκροτάτην, οἱά ἐστὶ περὶ τὸν θεόν, ἐπίτασιν οὐκ ἔχουσαν·

καὶ τὴν <κατὰ τὴν> προσθήκην καὶ ἀφαίρεσιν ἡδονῶν. Μετιτέον δ’ ἐπὶ τὴν ἐπιστολήν. "Ἐπίκουροσ Μενοικεῖ χαίρειν. "Μήτε νέοσ τισ ὢν μελλέτω φιλοσοφεῖν, μήτε γέρων ὑπάρχων κοπιάτω φιλοσοφῶν·

οὔτε γὰρ ἀώροσ οὐδείσ ἐστιν οὔτε πάρωροσ πρὸσ τὸ κατὰ ψυχὴν ὑγιαῖνον. ὁ δὲ λέγων ἢ μήπω τοῦ φιλοσοφεῖν ὑπάρχειν ἢ παρεληλυθέναι τὴν ὡρ́αν ὅμοιόσ ἐστι τῷ λέγοντι πρὸσ εὐδαιμονίαν ἢ μήπω παρεῖναι τὴν ὡρ́αν ἢ μηκέτι εἶναι τὴν ὡρ́αν. ὥστε φιλοσοφητέον καὶ νέῳ καὶ γέροντι, τῷ μὲν ὅπωσ γηράσκων νεάζῃ τοῖσ ἀγαθοῖσ διὰ τὴν χάριν τῶν γεγονότων, τῷ δ’ ὅπωσ νέοσ ἅμα καὶ παλαιὸσ ᾖ διὰ τὴν ἀφοβίαν τῶν μελλόντων. μελετᾶν οὖν χρὴ τὰ ποιοῦντα τὴν εὐδαιμονίαν, εἴ περ παρούσησ μὲν αὐτῆσ, πάντα ἔχομεν, ἀπούσησ δέ, πάντα πράττομεν εἰσ τὸ ταύτην ἔχειν. "Ἃ δέ σοι συνεχῶσ παρήγγελλον, ταῦτα καὶ πρᾶττε καὶ μελέτα, στοιχεῖα τοῦ καλῶσ ζῆν ταῦτ’ εἶναι διαλαμβάνων.

πρῶτον μὲν τὸν θεὸν ζῷον ἄφθαρτον καὶ μακάριον νομίζων, ὡσ ἡ κοινὴ τοῦ θεοῦ νόησισ ὑπεγράφη, μηθὲν μήτε τῆσ ἀφθαρσίασ ἀλλότριον μήτε τῆσ μακαριότητοσ ἀνοίκειον αὐτῷ πρόσαπτε· πᾶν δὲ τὸ φυλάττειν αὐτοῦ δυνάμενον τὴν μετ’ ἀφθαρσίασ μακαριότητα περὶ αὐτοῦ δόξαζε. θεοὶ μὲν γάρ εἰσιν. ἐναργὴσ δέ ἐστιν αὐτῶν ἡ γνῶσισ· οἱούσ δ’ αὐτοὺσ <οἱ> πολλοὶ νομίζουσιν, οὐκ εἰσίν· οὐ γὰρ φυλάττουσιν αὐτοὺσ οἱούσ νοοῦσιν. ἀσεβὴσ δὲ οὐχ ὁ τοὺσ τῶν πολλῶν θεοὺσ ἀναιρῶν, ἀλλ’ ὁ τὰσ τῶν πολλῶν δόξασ θεοῖσ προσάπτων. οὐ γὰρ προλήψεισ εἰσίν, ἀλλ’ ὑπολήψεισ ψευδεῖσ αἱ τῶν πολλῶν ὑπὲρ θεῶν ἀποφάσεισ·

ἔνθεν αἱ μέγισται βλάβαι τε τοῖσ κακοῖσ ἐκ θεῶν ἐπάγονται καὶ ὠφέλειαι τοῖσ ἀγαθοῖσ. ταῖσ γὰρ ἰδίαισ οἰκειούμενοι διὰ παντὸσ ἀρεταῖσ τοὺσ ὁμοίουσ ἀποδέχονται, πᾶν τὸ μὴ τοιοῦτον ὡσ ἀλλότριον νομίζοντεσ. "Συνέθιζε δὲ ἐν τῷ νομίζειν μηδὲν πρὸσ ἡμᾶσ εἶναι τὸν θάνατον· ἐπεὶ πᾶν ἀγαθὸν καὶ κακὸν ἐν αἰσθήσει· στέρησισ δέ ἐστιν αἰσθήσεωσ ὁ θάνατοσ. ὅθεν γνῶσισ ὀρθὴ τοῦ μηθὲν εἶναι πρὸσ ἡμᾶσ τὸν θάνατον ἀπολαυστὸν ποιεῖ τὸ τῆσ ζωῆσ θνητόν, οὐκ ἄπειρον προστιθεῖσα χρόνον ἀλλὰ τὸν τῆσ ἀθανασίασ ἀφελομένη πόθον. οὐθὲν γάρ ἐστιν ἐν τῷ ζῆν δεινὸν τῷ κατειληφότι γνησίωσ τὸ μηθὲν ὑπάρχειν ἐν τῷ μὴ ζῆν δεινόν.

ὥστε μάταιοσ ὁ λέγων δεδιέναι τὸν θάνατον οὐχ ὅτι λυπήσει παρών, ἀλλ’ ὅτι λυπεῖ μέλλων. ὃ γὰρ παρὸν οὐκ ἐνοχλεῖ, προσδοκώμενον κενῶσ λυπεῖ. τὸ φρικωδέστατον οὖν τῶν κακῶν ὁ θάνατοσ οὐθὲν πρὸσ ἡμᾶσ, ἐπειδή περ ὅταν μὲν ἡμεῖσ ὦμεν, ὁ θάνατοσ οὐ πάρεστιν· ὅταν δ’ ὁ θάνατοσ παρῇ, τόθ’ ἡμεῖσ οὐκ ἐσμέν. οὔτε οὖν πρὸσ τοὺσ ζῶντάσ ἐστιν οὔτε πρὸσ τοὺσ τετελευτηκότασ, ἐπειδήπερ περὶ οὓσ μὲν οὐκ ἔστιν, οἱ δ’ οὐκέτι εἰσίν. ἀλλ’ οἱ πολλοὶ τὸν θάνατον ὁτὲ μὲν ὡσ μέγιστον τῶν κακῶν φεύγουσιν, ὁτὲ δὲ ὡσ ἀνάπαυσιν τῶν ἐν τῷ ζῆν <κακῶ αἱροῦνται. ὁ δὲ σοφὸσ οὔτε παραιτεῖται τὸ ζῆν> οὔτε φοβεῖται τὸ μὴ ζῆν·

οὔτε γὰρ αὐτῷ προσίσταται τὸ ζῆν οὔτε δοξάζεται κακὸν εἶναι τὸ μὴ ζῆν. ὥσπερ δὲ τὸ σιτίον οὐ τὸ πλεῖον πάντωσ ἀλλὰ τὸ ἥδιστον αἱρεῖται, οὕτω καὶ χρόνον οὐ τὸν μήκιστον ἀλλὰ τὸν ἥδιστον καρπίζεται. ὁ δὲ παραγγέλλων τὸν μὲν νέον καλῶσ ζῆν, τὸν δὲ γέροντα καλῶσ καταστρέφειν εὐήθησ ἐστὶν οὐ μόνον διὰ τὸ τῆσ ζωῆσ ἀσπαστόν, ἀλλὰ καὶ διὰ τὸ τὴν αὐτὴν εἶναι μελέτην τοῦ καλῶσ ζῆν καὶ τοῦ καλῶσ ἀποθνήσκειν. πολὺ δὲ χεῖρον καὶ ὁ λέγων, καλὸν μὲν μὴ φῦναι, φύντα δ’ ὅπωσ ὤκιστα πύλασ Αἰ̈́δαο περῆσαι. εἰ μὲν γὰρ πεποιθὼσ τοῦτό φησι, πῶσ οὐκ ἀπέρχεται τοῦ ζῆν;

ἐν ἑτοίμῳ γὰρ αὐτῷ τοῦτ’ ἔστιν, εἴπερ ἦν βεβουλευμένον αὐτῷ βεβαίωσ· εἰ δὲ μωκώμενοσ, μάταιοσ ἐν τοῖσ οὐκ ἐπιδεχομένοισ. "Μνημονευτέον δὲ ὡσ τὸ μέλλον οὔτε ἡμέτερον οὔτε πάντωσ οὐχ ἡμέτερον, ἵνα μήτε πάντωσ προσμένωμεν ὡσ ἐσόμενον μήτε ἀπελπίζωμεν ὡσ πάντωσ οὐκ ἐσόμενον. "Ἀναλογιστέον δὲ ὡσ τῶν ἐπιθυμιῶν αἱ μέν εἰσι φυσικαί, αἱ δὲ κεναί. καὶ τῶν φυσικῶν αἱ μὲν ἀναγκαῖαι, αἱ δὲ φυσικαὶ μόνον· τῶν δ’ ἀναγκαίων αἱ μὲν πρὸσ εὐδαιμονίαν εἰσὶν ἀναγκαῖαι, αἱ δὲ πρὸσ τὴν τοῦ σώματοσ ἀοχλησίαν, αἱ δὲ πρὸσ αὐτὸ τὸ ζῆν. τούτων γὰρ ἀπλανὴσ θεωρία πᾶσαν αἱρ́εσιν καὶ φυγὴν ἐπανάγειν οἶδεν ἐπὶ τὴν τοῦ σώματοσ ὑγίειαν καὶ τὴν τῆσ ψυχῆσ ἀταραξίαν, ἐπεὶ τοῦτο τοῦ μακαρίωσ ζῆν ἐστι τέλοσ.

τούτου γὰρ χάριν πάντα πράττομεν, ὅπωσ μήτε ἀλγῶμεν μήτε ταρβῶμεν· ὅταν δ’ ἅπαξ τοῦτο περὶ ἡμᾶσ γένηται, λύεται πᾶσ ὁ τῆσ ψυχῆσ χειμών, οὐκ ἔχοντοσ τοῦ ζῴου βαδίζειν ὡσ πρὸσ ἐνδέον τι καὶ ζητεῖν ἕτερον ᾧ τὸ τῆσ ψυχῆσ καὶ τοῦ σώματοσ ἀγαθὸν συμπληρωθήσεται. τότε γὰρ ἡδονῆσ χρείαν ἔχομεν, ὅταν ἐκ τοῦ μὴ παρεῖναι τὴν ἡδονὴν ἀλγῶμεν· ὅταν δὲ μὴ ἀλγῶμεν, οὐκέτι τῆσ ἡδονῆσ δεόμεθα. καὶ διὰ τοῦτο τὴν ἡδονὴν ἀρχὴν καὶ τέλοσ λέγομεν εἶναι τοῦ μακαρίωσ ζῆν· ταύτην γὰρ ἀγαθὸν πρῶτον καὶ συγγενικὸν ἔγνωμεν, καὶ ἀπὸ ταύτησ καταρχόμεθα πάσησ αἱρέσεωσ καὶ φυγῆσ καὶ ἐπὶ ταύτην καταντῶμεν ὡσ κανόνι τῷ πάθει πᾶν ἀγαθὸν κρίνοντεσ.

καὶ ἐπεὶ πρῶτον ἀγαθὸν τοῦτο καὶ σύμφυτον, διὰ τοῦτο καὶ οὐ πᾶσαν ἡδονὴν αἱρούμεθα, ἀλλ’ ἔστιν ὅτε πολλὰσ ἡδονὰσ ὑπερβαίνομεν, ὅταν πλεῖον ἡμῖν τὸ δυσχερὲσ ἐκ τούτων ἕπηται· καὶ πολλὰσ ἀλγηδόνασ ἡδονῶν κρείττουσ νομίζομεν, ἐπειδὰν μείζων ἡμῖν ἡδονὴ παρακολουθῇ πολὺν χρόνον ὑπομείνασι τὰσ ἀλγηδόνασ. πᾶσα οὖν ἡδονὴ διὰ τὸ φύσιν ἔχειν οἰκείαν ἀγαθόν, οὐ πᾶσα μέντοι <γ’> αἱρετή· καθά περ καὶ ἀλγηδὼν πᾶσα κακόν, οὐ πᾶσα δὲ ἀεὶ φευκτὴ πεφυκυῖα. τῇ μέντοι συμμετρήσει καὶ συμφερόντων καὶ ἀσυμφόρων βλέψει ταῦτα πάντα κρίνειν καθήκει·

χρώμεθα γὰρ τῷ μὲν ἀγαθῷ κατά τινασ χρόνουσ ὡσ κακῷ, τῷ δὲ κακῷ τἄμπαλιν ὡσ ἀγαθῷ. καὶ τὴν αὐτάρκειαν δὲ ἀγαθὸν μέγα νομίζομεν, οὐχ ἵνα πάντωσ τοῖσ ὀλίγοισ χρώμεθα, ἀλλ’ ὅπωσ ἐὰν μὴ ἔχωμεν τὰ πολλά, τοῖσ ὀλίγοισ ἀρκώμεθα, πεπεισμένοι γνησίωσ ὅτι ἥδιστα πολυτελείασ ἀπολαύουσιν οἱ ἥκιστα ταύτησ δεόμενοι, καὶ ὅτι τὸ μὲν φυσικὸν πᾶν εὐπόριστόν ἐστι, τὸ δὲ κενὸν δυσπόριστον. οἱ γὰρ λιτοὶ χυλοὶ ἴσην πολυτελεῖ διαίτῃ τὴν ἡδονὴν ἐπιφέρουσιν, ὅταν ἅπαξ τὸ ἀλγοῦν κατ’ ἔνδειαν ἐξαιρεθῇ· καὶ μᾶζα καὶ ὕδωρ τὴν ἀκροτάτην ἀποδίδωσιν ἡδονήν, ἐπειδὰν ἐνδέων τισ αὐτὰ προσενέγκηται.

τὸ συνεθίζειν οὖν ἐν ταῖσ ἁπλαῖσ καὶ οὐ πολυτελέσι διαίταισ καὶ ὑγιείασ ἐστὶ συμπληρωτικὸν καὶ πρὸσ τὰσ ἀναγκαίασ τοῦ βίου χρήσεισ ἀόκνον ποιεῖ τὸν ἄνθρωπον καὶ τοῖσ πολυτελέσιν ἐκ διαλειμμάτων προσερχομένουσ κρεῖττον ἡμᾶσ διατίθησι καὶ πρὸσ τὴν τύχην ἀφόβουσ παρασκευάζει. "Ὅταν οὖν λέγωμεν ἡδονὴν τέλοσ ὑπάρχειν, οὐ τὰσ τῶν ἀσώτων ἡδονὰσ καὶ τὰσ ἐν ἀπολαύσει κειμένασ λέγομεν, ὥσ τινεσ ἀγνοοῦντεσ καὶ οὐχ ὁμολογοῦντεσ ἢ κακῶσ ἐκδεχόμενοι νομίζουσιν, ἀλλὰ τὸ μήτε ἀλγεῖν κατὰ σῶμα μήτε ταράττεσθαι κατὰ ψυχήν. οὐ γὰρ πότοι καὶ κῶμοι συνείροντεσ οὐδ’ ἀπολαύσεισ παίδων καὶ γυναικῶν οὐδ’ ἰχθύων καὶ τῶν ἄλλων, ὅσα φέρει πολυτελὴσ τράπεζα, τὸν ἡδὶν γεννᾷ βίον, ἀλλὰ νήφων λογισμὸσ καὶ τὰσ αἰτίασ ἐξερευνῶν πάσησ αἱρέσεωσ καὶ φυγῆσ καὶ τὰσ δόξασ ἐξελαύνων ἐξ ὧν πλεῖστοσ τὰσ ψυχὰσ καταλαμβάνει θόρυβοσ.

τούτων δὲ πάντων ἀρχὴ καὶ τὸ μέγιστον ἀγαθὸν φρόνησισ· διὸ καὶ φιλοσοφίασ τιμιώτερον ὑπάρχει φρόνησισ, ἐξ ἧσ αἱ λοιπαὶ πᾶσαι πεφύκασιν ἀρεταί, διδάσκουσα ὡσ οὐκ ἔστιν ἡδέωσ ζῆν ἄνευ τοῦ φρονίμωσ καὶ καλῶσ καὶ δικαίωσ, οὐδὲ φρονίμωσ καὶ καλῶσ καὶ δικαίωσ ἄνευ τοῦ ἡδέωσ· συμπεφύκασι γὰρ αἱ ἀρεταὶ τῷ ζῆν ἡδέωσ, καὶ τὸ ζῆν ἡδέωσ τούτων ἐστὶν ἀχώριστον. "Ἐπεὶ τίνα νομίζεισ εἶναι κρείττονα τοῦ καὶ περὶ θεῶν ὅσια δοξάζοντοσ καὶ περὶ θανάτου διὰ παντὸσ ἀφόβωσ ἔχοντοσ καὶ τὸ τῆσ φύσεωσ ἐπιλελογισμένου τέλοσ, καὶ τὸ μὲν τῶν ἀγαθῶν πέρασ ὡσ ἔστιν εὐσυμπλήρωτόν τε καὶ εὐπόριστον διαλαμβάνοντοσ, τὸ δὲ τῶν κακῶν ὡσ ἢ χρόνουσ ἢ πόνουσ ἔχει βραχεῖσ, τὴν δὲ ὑπό τινων δεσπότιν εἰσαγομένην πάντων διαγελῶντοσ <εἱμαρμένην καὶ μᾶλλον ἃ μὲν κατ’ ἀνάγκην γίγνεσθαι λέγοντοσ>, ἃ δὲ ἀπὸ τύχησ, ἃ δὲ παρ’ ἡμᾶσ διὰ τὸ τὴν μὲν ἀνάγκην ἀνυπεύθυνον εἶναι, τὴν δὲ τύχην ἄστατον ὁρᾶν, τὸ δὲ παρ’ ἡμᾶσ ἀδέσποτον, ᾧ καὶ τὸ μεμπτὸν καὶ τὸ ἐναντίον παρακολουθεῖν πέφυκεν ἑ̓πεὶ κρεῖττον ἦν τῷ περὶ θεῶν μύθῳ κατακολουθεῖν ἢ τῇ τῶν φυσικῶν εἱμαρμένῃ δουλεύειν·

ὁ μὲν γὰρ ἐλπίδα παραιτήσεωσ ὑπογράφει θεῶν διὰ τιμῆσ, ἡ δὲ ἀπαραίτητον ἔχει τὴν ἀνάγκην̓, τὴν δὲ τύχην οὔτε θεόν, ὡσ οἱ πολλοὶ νομίζουσιν, ὑπολαμβάνοντοσ οὑ̓θὲν γὰρ ἀτάκτωσ θεῷ πράττεταἰ οὔτε ἀβέβαιον αἰτίαν ̔<οὐκ> οἰέται μὲν γὰρ ἀγαθὸν ἢ κακὸν ἐκ ταύτησ πρὸσ τὸ μακαρίωσ ζῆν ἀνθρώποισ δίδοσθαι, ἀρχὰσ μέντοι μεγάλων ἀγαθῶν ἢ κακῶν ὑπὸ ταύτησ χορηγεῖσθαἰ, κρεῖττον εἶναι νομίζοντοσ εὐλογίστωσ ἀτυχεῖν ἢ ἀλογίστωσ εὐτυχεῖν·

βέλτιον γὰρ ἐν ταῖσ πράξεσι τὸ καλῶσ κριθὲν μὴ ὀρθωθῆναι διὰ ταύτην.

"Ταῦτα οὖν καὶ τὰ τούτοισ συγγενῆ μελέτα πρὸσ σεαυτὸν ἡμέρασ καὶ νυκτὸσ πρόσ τε τὸν ὅμοιον σεαυτῷ, καὶ οὐδέποτε οὔθ’ ὕπαρ οὔτ’ ὄναρ διαταραχθήσῃ, ζήσεισ δὲ ὡσ θεὸσ ἐν ἀνθρώποισ. οὐθὲν γὰρ ἐοίκε θνητῷ ζῴῳ ζῶν ἄνθρωποσ ἐν ἀθανάτοισ ἀγαθοῖσ. " Μαντικὴν δ’ ἅπασαν ἐν ἄλλοισ ἀναιρεῖ, ὡσ καὶ ἐν τῇ μικρᾷ ἐπιτομῇ. καί φησι· "μαντικὴ οὖσα ἀνύπαρκτοσ, εἰ δὲ καὶ ὑπαρκτή, οὐδὲν πρὸσ ἡμᾶσ ἡγητέα γινόμενα. " Τοσαῦτα καὶ περὶ τῶν βιωτικῶν· καὶ ἐπὶ πλείω διείλεκται ἀλλαχόθι. Διαφέρεται δὲ πρὸσ τοὺσ Κυρηναϊκοὺσ περὶ τῆσ ἡδονῆσ·

ἡ δὲ χαρὰ καὶ ἡ εὐφροσύνη κατὰ κίνησιν ἐνεργείᾳ βλέπονται. οἱ μὲν γὰρ τὴν καταστηματικὴν οὐκ ἐγκρίνουσι, μόνην δὲ τὴν ἐν κινήσει· ὁ δὲ ἀμφοτέραν · · ψυχῆσ καὶ σώματοσ, ὥσ φησιν ἐν τῷ Περὶ αἱρέσεωσ καὶ φυγῆσ καὶ ἐν τῷ Περὶ τέλουσ καὶ ἐν τῷ πρώτῳ Περὶ βίων καὶ ἐν τῇ πρὸσ τοὺσ ἐν Μυτιλήνῃ φιλοσόφουσ ἐπιστολῇ. ὁμοίωσ δὲ καὶ Διογένησ ἐν τῇ ἑπτακαιδεκάτῃ τῶν Ἐπιλέκτων καὶ Μητρόδωροσ ἐν τῷ Τιμοκράτει λέγουσιν οὕτω· νοουμένησ δὲ ἡδονῆσ τῆσ τε κατὰ κίνησιν καὶ τῆσ καταστηματικῆσ. ὁ δ’ Ἐπίκουροσ ἐν τῷ Περὶ αἱρέσεων οὕτω λέγει· "ἡ μὲν γὰρ ἀταραξία καὶ ἀπονία καταστηματικαί εἰσιν ἡδοναί· Ἔτι πρὸσ τοὺσ Κυρηναϊκούσ·

οἱ μὲν γὰρ χείρουσ τὰσ σωματικὰσ ἀλγηδόνασ τῶν ψυχικῶν, κολάζεσθαι γοῦν τοὺσ ἁμαρτάνοντασ σώματι· ὁ δὲ τὰσ ψυχικάσ. τὴν γοῦν σάρκα τὸ παρὸν μόνον χειμάζειν, τὴν δὲ ψυχὴν καὶ τὸ παρελθὸν καὶ τὸ παρὸν καὶ τὸ μέλλον. οὕτωσ οὖν καὶ μείζονασ ἡδονὰσ εἶναι τὰσ τῆσ ψυχῆσ. ἀποδείξει δὲ χρῆται τοῦ τέλοσ εἶναι τὴν ἡδονὴν τῷ τὰ ζῷα ἅμα τῷ γεννηθῆναι τῇ μὲν εὐαρεστεῖσθαι, τῷ δὲ πόνῳ προσκρούειν φυσικῶσ καὶ χωρὶσ λόγου. αὐτοπαθῶσ οὖν φεύγομεν τὴν ἀλγηδόνα· ἵνα καὶ ὁ Ἡρακλῆσ καταβιβρωσκόμενοσ ὑπὸ τοῦ χιτῶνοσ βοᾷ δάκνων ἰύζων· ἀμφὶ δ’ ἔστενον πέτραι Λοκρῶν τ’ ὄρειοι πρῶνεσ Εὐβοίασ τ’ ἄκραι. Διὰ δὲ τὴν ἡδονὴν καὶ τὰσ ἀρετὰσ αἱρεῖσθαι, οὐ δι’ αὑτάσ, ὥσπερ τὴν ἰατρικὴν διὰ τὴν ὑγίειαν, καθά φησι καὶ Διογένησ ἐν τῇ εἰκοστῇ τῶν Ἐπιλέκτων, ὃσ καὶ διαγωγὴν λέγει τὴν ἀγωγήν.

ὁ δ’ Ἐπίκουροσ καὶ ἀχώριστόν φησι τῆσ ἡδονῆσ τὴν ἀρετὴν μόνην· τὰ δ’ ἄλλα χωρίζεσθαι, οἱο͂ν βρωτά. Καὶ φέρε οὖν δὴ νῦν τὸν κολοφῶνα, ὡσ ἂν εἴποι τισ, ἐπιθῶμεν τοῦ παντὸσ συγγράμματοσ καὶ τοῦ βίου τοῦ φιλοσόφου, τὰσ Κυρίασ αὐτοῦ δόξασ παραθέμενοι καὶ ταύταισ τὸ πᾶν σύγγραμμα κατακλείσαντεσ, τέλει χρησάμενοι τῇ τῆσ εὐδαιμονίασ ἀρχῇ. [ιι.

] Τὸ μακάριον καὶ ἄφθαρτον οὔτε αὐτὸ πράγματα ἔχει οὔτε ἄλλῳ παρέχει, ὥστε οὔτε ὀργαῖσ οὔτε χάρισι συνέχεται· ἐν ἀσθενεῖ γὰρ πᾶν τὸ τοιοῦτον. [ἐν ἄλλοισ δέ φησι τοὺσ θεοὺσ λόγῳ θεωρητούσ, οὓσ μὲν κατ’ ἀριθμὸν ὑφεστῶτασ, οὓσ δὲ καθ’ ὁμοείδειαν ἐκ τῆσ συνεχοῦσ ἐπιρρύσεωσ τῶν ὁμοίων εἰδώλων ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἀποτετελεσμένωι ἀνθρωποειδῶσ. ] [ιι. ] Ὁ θάνατοσ οὐδὲν πρὸσ ἡμᾶσ· τὸ γὰρ διαλυθὲν ἀναισθητεῖ· τὸ δ’ ἀναισθητοῦν οὐδὲν πρὸσ ἡμᾶσ. [ιιι. ] Ὅροσ τοῦ μεγέθουσ τῶν ἡδονῶν ἡ παντὸσ τοῦ ἀλγοῦντοσ ὑπεξαίρεσισ. ὅπου δ’ ἂν τὸ ἡδόμενον ἐνῇ, καθ’ ὃν ἂν χρόνον ᾖ, οὐκ ἔστι τὸ ἀλγοῦν ἢ τὸ λυπούμενον ἢ τὸ συναμφότερον. [ιϝ.

] Οὐ χρονίζει τὸ ἀλγοῦν συνεχῶσ ἐν τῇ σαρκί, ἀλλὰ τὸ μὲν ἄκρον τὸν ἐλάχιστον χρόνον πάρεστι, τὸ δὲ μόνον ὑπερτεῖνον τὸ ἡδόμενον κατὰ σάρκα οὐ πολλὰσ ἡμέρασ συμμένει. αἱ δὲ πολυχρόνιοι τῶν ἀρρωστιῶν πλεονάζον ἔχουσι τὸ ἡδόμενον ἐν τῇ σαρκὶ ἤ περ τὸ ἀλγοῦν. [ϝ. ] Οὐκ ἔστιν ἡδέωσ ζῆν ἄνευ τοῦ φρονίμωσ καὶ καλῶσ καὶ δικαίωσ, <οὐδὲ φρονίμωσ καὶ καλῶσ καὶ δικαίωσ> ἄνευ τοῦ ἡδέωσ. ὅτῳ δὲ τοῦτο μὴ ὑπάρχει ἐξ οὗ ζῆν φρονίμωσ, καὶ καλῶσ καὶ δικαίωσ ὑπάρχει, οὐκ ἔστι τοῦτον ἡδέωσ ζῆν. [ϝι.

] Ἕνεκα τοῦ θαρρεῖν ἐξ ἀνθρώπων, ἦν κατὰ φύσιν [ἀρχῆσ καὶ βασιλείασ] ἀγαθόν, ἐξ ὧν ἄν ποτε τοῦθ’ οἱο͂́σ τ’ ᾖ παρασκευάζεσθαι. [ϝιι. ] Ἔνδοξοι καὶ περίβλεπτοί τινεσ ἐβουλήθησαν γενέσθαι, τὴν ἐξ ἀνθρώπων ἀσφάλειαν οὕτω νομίζοντεσ περιποιήσεσθαι. ὥστ’ εἰ μὲν ἀσφαλὴσ ὁ τῶν τοιούτων βίοσ, ἀπέλαβον τὸ τῆσ φύσεωσ ἀγαθόν· εἰ δὲ μὴ ἀσφαλήσ, οὐκ ἔχουσιν οὗ ἕνεκα ἐξ ἀρχῆσ κατὰ τὸ τῆσ φύσεωσ οἰκεῖον ὠρέχθησαν. [ϝιιι. ] Οὐδεμία ἡδονὴ καθ’ ἑαυτὸ κακόν· ἀλλὰ τὰ τινῶν ἡδονῶν ποιητικὰ πολλαπλασίουσ ἐπιφέρει τὰσ ὀχλήσεισ τῶν ἡδονῶν. [ιχ.

] Εἰ κατεπυκνοῦτο πᾶσα ἡδονή, καὶ χρόνῳ καὶ περὶ ὅλον τὸ ἄθροισμα ὑπῆρχεν ἢ τὰ κυριώτατα μέρη τῆσ φύσεωσ, οὐκ ἄν ποτε διέφερον ἀλλήλων αἱ ἡδοναί. [χ. ] Εἰ τὰ ποιητικὰ τῶν περὶ τοὺσ ἀσώτουσ ἡδονῶν ἔλυε τοὺσ φόβουσ τῆσ διανοίασ τούσ τε περὶ μετεώρων καὶ θανάτου καὶ ἀλγηδόνων, ἔτι τε τὸ πέρασ τῶν ἐπιθυμιῶν ἐδίδασκεν, οὐκ ἄν ποτε εἴχομεν ὅ τι ἐμεμψάμεθα αὐτοῖσ, πανταχόθεν εἰσπληρουμένοισ τῶν ἡδονῶν καὶ οὐδαμόθεν οὔτε τὸ ἀλγοῦν οὔτε τὸ λυπούμενον ἔχουσιν, ὅ περ ἐστὶ τὸ κακόν. [χι. ] Εἰ μηθὲν ἡμᾶσ αἱ τῶν μετεώρων ὑποψίαι ἠνώχλουν καὶ αἱ περὶ θανάτου, μή ποτε πρὸσ ἡμᾶσ ᾖ τι, ἔτι τε τὸ μὴ κατανοεῖν τοὺσ ὁρ́ουσ τῶν ἀλγηδόνων καὶ τῶν ἐπιθυμιῶν, οὐκ ἂν προσεδεόμεθα φυσιολογίασ. [χιι.

] Οὐκ ἦν τὸ φοβούμενον λύειν ὑπὲρ τῶν κυριωτάτων μὴ κατειδότα τίσ ἡ τοῦ σύμπαντοσ φύσισ, ἀλλ’ ὑποπτευόμενόν τι τῶν κατὰ τοὺσ μύθουσ· ὥστε οὐκ ἦν ἄνευ φυσιολογίασ ἀκεραίουσ τὰσ ἡδονὰσ ἀπολαμβάνειν. [χιιι. ] Οὐθὲν ὄφελοσ ἦν τὴν κατ’ ἀνθρώπουσ ἀσφάλειαν κατασκευάζεσθαι τῶν ἄνωθεν ὑπόπτων καθεστώτων καὶ τῶν ὑπὸ γῆσ καὶ ἁπλῶσ τῶν ἐν τῷ ἀπείρῳ. [χιϝ. ] Τῆσ ἀσφαλείασ τῆσ ἐξ ἀνθρώπων γενομένησ μέχρι τινὸσ δυνάμει τε ἐξερειστικὴ καὶ εὐπορίᾳ εἰλικρινεστάτη γίνεται ἡ ἐκ τῆσ ἡσυχίασ καὶ ἐκχωρήσεωσ τῶν πολλῶν ἀσφάλεια. [χϝ.

τῆσ δὲ διανοίασ τὸ πέρασ τὸ κατὰ τὴν ἡδονὴν ἀπεγέννησεν ἥ τε τούτων αὐτῶν ἐκλόγησισ καὶ τῶν ὁμογενῶν τούτοισ, ὅσα τοὺσ μεγίστουσ φόβουσ παρεσκεύαζε τῇ διανοίᾳ. ] Ὁ τῆσ φύσεωσ πλοῦτοσ καὶ ὡρ́ισται καὶ εὐπόριστόσ ἐστιν· ὁ δὲ τῶν κενῶν δοξῶν εἰσ ἄπειρον ἐκπίπτει. [χϝι. ] Βραχέα σοφῷ τύχη παρεμπίπτει, τὰ δὲ μέγιστα καὶ κυριώτατα ὁ λογισμὸσ διῴκηκε καὶ κατὰ τὸν συνεχῆ χρόνον τοῦ βίου διοικεῖ καὶ διοικήσει. [χϝιι. ] Ὁ δίκαιοσ ἀταρακτότατοσ, ὁ δ’ ἄδικοσ πλείστησ ταραχῆσ γέμων. [χϝιιι. ] Οὐκ ἐπαύξεται ἐν τῇ σαρκὶ ἡ ἡδονή, ἐπειδὰν ἅπαξ τὸ κατ’ ἔνδειαν ἀλγοῦν ἐξαιρεθῇ, ἀλλὰ μόνον ποικίλλεται. [χιχ.

] Ὁ ἄπειροσ χρόνοσ ἴσην ἔχει τὴν ἡδονὴν καὶ ὁ πεπερασμένοσ, ἐάν τισ αὐτῆσ τὰ πέρατα καταμετρήσῃ τῷ λογισμῷ. [χχ. ] Ἡ μὲν σὰρξ ἀπέλαβε τὰ πέρατα τῆσ ἡδονῆσ ἄπειρα, καὶ ἄπειροσ αὐτὴν χρόνοσ παρεσκεύασεν. ἡ δὲ διάνοια τοῦ τῆσ σαρκὸσ τέλουσ καὶ πέρατοσ λαβοῦσα τὸν ἐπιλογισμὸν καὶ τοὺσ ὑπὲρ τοῦ αἰῶνοσ φόβουσ ἐκλύσασα τὸν παντελῆ βίον παρεσκεύασεν, καὶ οὐθὲν ἔτι τοῦ ἀπείρου χρόνου προσεδεήθη· <οὐ> μὴν ἀλλ’ οὔτε ἔφυγε τὴν ἡδονήν, οὐθ’ ἡνίκα τὴν ἐξαγωγὴν ἐκ τοῦ ζῆν τὰ πράγματα παρεσκεύαζεν, ὡσ ἐλλείπουσά τι τοῦ ἀρίστου βίου κατέστρεφεν. [χχι.

] Ὁ τὰ πέρατα τοῦ βίου κατειδὼσ οἶδεν, ὡσ εὐπόριστόν ἐστι τὸ <τὸ> ἀλγοῦν κατ’ ἔνδειαν ἐξαιροῦν καὶ τὸ τὸν ὅλον βίον παντελῆ καθιστάν· ὥστ’ οὐδὲν προσδεῖται πραγμάτων ἀγῶνασ κεκτημένων. [χχιι. ] Τὸ ὑφεστηκὸσ δεῖ τέλοσ ἐπιλογίζεσθαι καὶ πᾶσαν τὴν ἐνάργειαν, ἐφ’ ἣν τὰ δοξαζόμενα ἀνάγομεν· εἰ δὲ μή, πάντα ἀκρισίασ καὶ ταραχῆσ ἔσται μεστά. [χχιιι. ] Εἰ μάχῃ πάσαισ ταῖσ αἰσθήσεσιν, οὐχ ἕξεισ οὐδ’ ἃσ ἂν φῇσ αὐτῶν διεψεῦσθαι πρὸσ τί ποιούμενοσ τὴν ἀναγωγὴν κρίνῃσ. [χχιϝ.

] Εἴ τιν’ ἐκβαλεῖσ ἁπλῶσ αἴσθησιν καὶ μὴ διαιρήσεισ τὸ δοξαζόμενον κατὰ τὸ προσμένον καὶ τὸ παρὸν ἤδη κατὰ τὴν αἴσθησιν καὶ τὰ πάθη καὶ πᾶσαν φανταστικὴν ἐπιβολὴν τῆσ διανοίασ, συνταράξεισ καὶ τὰσ λοιπὰσ αἰσθήσεισ τῇ ματαίῳ δόξῃ, ὥστε τὸ κριτήριον ἅπαν ἐκβαλεῖσ. εἰ δὲ βεβαιώσεισ καὶ τὸ προσμένον ἅπαν ἐν ταῖσ δοξαστικαῖσ ἐννοίαισ καὶ τὸ μὴ τὴν ἐπιμαρτύρησιν, οὐκ ἐκλείψεισ τὸ διεψευσμένον· ὡσ τετηρηκὼσ ἔσῃ πᾶσαν ἀμφισβήτησιν κατὰ πᾶσαν κρίσιν τοῦ ὀρθῶσ ἢ μὴ ὀρθῶσ. [χχϝ.

] Εἰ μὴ παρὰ πάντα καιρὸν ἐπανοίσεισ ἕκαστον τῶν πραττομένων ἐπὶ τὸ τέλοσ τῆσ φύσεωσ, ἀλλὰ προκαταστρέψεισ εἴ τε φυγὴν εἴ τε δίωξιν ποιούμενοσ εἰσ ἄλλο τι, οὐκ ἔσονταί σοι τοῖσ λόγοισ αἱ πράξεισ ἀκόλουθοι. [χχϝι. ] Τῶν ἐπιθυμιῶν ὅσαι μὴ ἐπ’ ἀλγοῦν ἐπανάγουσιν ἐὰν μὴ συμπληρωθῶσιν, οὐκ εἰσὶν ἀναγκαῖαι ἀλλ’ εὐδιάχυτον τὴν ὄρεξιν ἔχουσιν, ὅταν δυσπόριστοι ἢ βλάβησ ἀπεργαστικαὶ δόξωσιν εἶναι. [χχϝιι. ] Ὧν ἡ σοφία παρασκευάζεται εἰσ τὴν τοῦ ὅλου βίου μακαριότητα, πολὺ μέγιστόν ἐστιν ἡ τῆσ φιλίασ κτῆσισ. [χχϝιιι. ] Ἡ αὐτὴ γνώμη θαρρεῖν τε ἐποίησεν ὑπὲρ τοῦ μηθὲν αἰώνιον εἶναι δεινὸν μηδὲ πολυχρόνιον, καὶ τὴν ἐν αὐτοῖσ τοῖσ ὡρισμένοισ ἀσφάλειαν φιλίαισ μάλιστα κατεῖδε συντελουμένην. [χχιχ.

] Τῶν ἐπιθυμιῶν αἱ μέν εἰσι φυσικαὶ <καὶ ἀναγκαῖαι· αἱ δὲ φυσικαὶ> καὶ οὐκ ἀναγκαῖαι· αἱ δὲ οὔτε φυσικαὶ οὔτ’ ἀναγκαῖαι ἀλλὰ παρὰ κενὴν δόξαν γινόμεναι. [φυσικὰσ καὶ ἀναγκαίασ ἡγεῖται ὁ Ἐπίκουροσ τὰσ ἀλγηδόνοσ ἀπολυούσασ, ὡσ ποτὸν ἐπὶ δίψουσ· φυσικὰσ δὲ οὐκ ἀναγκαίασ δὲ τὰσ ποικιλλούσασ μόνον τὴν ἡδονήν, μὴ ὑπεξαιρουμένασ δὲ τὸ ἄλγημα, ὡσ πολυτελῆ σιτία· οὔτε δὲ φυσικὰσ οὔτ’ ἀναγκαίασ, ὡσ στεφάνουσ καὶ ἀνδριάντων ἀναθέσεισ. ] [χχχ. ] Ἐν αἷσ τῶν φυσικῶν ἐπιθυμιῶν, μὴ ἐπ’ ἀλγοῦν δὲ ἐπαναγουσῶν ἐὰν μὴ συντελεσθῶσιν, ὑπάρχει ἡ σπουδὴ σύντονοσ, παρὰ κενὴν δόξαν αὗται γίνονται καὶ οὐ παρὰ τὴν ἑαυτῶν φύσιν οὐ διαχέονται ἀλλὰ παρὰ τὴν τοῦ ἀνθρώπου κενοδοξίαν. [χχχι.

] Τὸ τῆσ φύσεωσ δίκαιόν ἐστι σύμ‐ βολον τοῦ συμφέροντοσ εἰσ τὸ μὴ βλάπτειν ἀλλήλουσ μηδὲ βλάπτεσθαι. [χχχιι. ] Ὅσα τῶν ζῴων μὴ ἠδύνατο συνθήκασ ποιεῖσθαι τὰσ ὑπὲρ τοῦ μὴ βλάπτειν ἄλλα μηδὲ βλάπτεσθαι, πρὸσ ταῦτα οὐθὲν ἦν δίκαιον οὐδὲ ἄδικον. ὡσαύτωσ δὲ καὶ τῶν ἐθνῶν ὅσα μὴ ἠδύνατο ἢ μὴ ἐβούλετο τὰσ συνθήκασ ποιεῖσθαι τὰσ ὑπὲρ τοῦ μὴ βλάπτειν μηδὲ βλάπτεσθαι. [χχχιιι. ] Οὐκ ἦν τι καθ’ ἑαυτὸ δικαιοσύνη, ἀλλ’ ἐν ταῖσ μετ’ ἀλλήλων συστροφαῖσ καθ’ ὁπηλίκουσ δή ποτε ἀεὶ τόπουσ συνθήκη τισ ὑπὲρ τοῦ μὴ βλάπτειν μηδὲ βλάπτεσθαι. [χχχιϝ.

] Ἡ ἀδικία οὐ καθ’ ἑαυτὴν κακόν, ἀλλ’ ἐν τῷ κατὰ τὴν ὑποψίαν φόβῳ, εἰ μὴ λήσει τοὺσ ὑπὲρ τῶν τοιούτων ἐφεστηκότασ κολαστάσ. [χχχϝ. ] Οὐκ ἔστι τὸν λάθρᾳ τι κινοῦντα ὧν συνέθεντο πρὸσ ἀλλήλουσ εἰσ τὸ μὴ βλάπτειν μηδὲ βλάπτεσθαι, πιστεύειν ὅτι λήσει, κἂν μυριάκισ ἐπὶ τοῦ παρόντοσ λανθάνῃ. μέχρι γὰρ καταστροφῆσ ἄδηλον εἰ καὶ λήσει. [χχχϝι. ] Κατὰ μὲν <τὸ> κοινὸν πᾶσι τὸ δίκαιον τὸ αὐτό, συμφέρον γάρ τι ἦν ἐν τῇ πρὸσ ἀλλήλουσ κοινωνίᾳ· κατὰ δὲ τὸ ἴδιον χώρασ καὶ ὅσων δή ποτε αἰτιῶν οὐ πᾶσι συνέπεται τὸ αὐτὸ δίκαιον εἶναι. [χχχϝιι.

] Τὸ μὲν ἐπιμαρτυρούμενον ὅτι συμφέρει ἐν ταῖσ χρείαισ τῆσ πρὸσ ἀλλήλουσ κοινωνίασ τῶν νομισθέντων εἶναι δικαίων, ἔχει τὸν τοῦ δικαίου χαρακτῆρα, ἐάν τε τὸ αὐτὸ πᾶσι γένηται ἐάν τε μὴ τὸ αὐτό. ἐάν δὲ νόμον θῆταί τισ, μὴ ἀποβαίνῃ δὲ κατὰ τὸ συμφέρον τῆσ πρὸσ ἀλλήλουσ κοινωνίασ, οὐκέτι τοῦτο τὴν τοῦ δικαίου φύσιν ἔχει. κἂν μεταπίπτῃ τὸ κατὰ τὸ δίκαιον συμφέρον, χρόνον δέ τινα εἰσ τὴν πρόληψιν ἐναρμόττῃ, οὐδὲν ἧττον ἐκεῖνον τὸν χρόνον ἦν δίκαιον τοῖσ μὴ φωναῖσ κεναῖσ ἑαυτοὺσ συνταράττουσιν, ἀλλ’ ἁπλῶσ εἰσ τὰ πράγματα βλέπουσιν. [χχχϝιιι.

] Ἔνθα μὴ καινῶν γενομένων τῶν περιεστώτων πραγμάτων ἀνεφάνη μὴ ἁρμόττοντα εἰσ τὴν πρόληψιν τὰ νομισθέντα δίκαια ἐπ’ αὐτῶν τῶν ἔργων, οὐκ ἦν ταῦτα δίκαια. ἔνθα δὲ καινῶν γενομένων τῶν πραγμάτων οὐκ ἔτι συνέφερε τὰ αὐτὰ δίκαια κείμενα, ἐνταῦθα δὲ τότε μὲν ἦν δίκαια, ὅτε συνέφερεν εἰσ τὴν πρὸσ ἀλλήλουσ κοινωνίαν τῶν συμπολιτευομένων· ὕστερον δ’ οὐκ ἦν ἔτι δίκαια, ὅτε μὴ συνέφερεν. [χχχιχ.

] Ὁ τὸ μὴ θαρροῦν ἀπὸ τῶν ἔξωθεν ἄριστα συστησάμενοσ οὗτοσ τὰ μὲν δυνατὰ ὁμόφυλα κατεσκευάσατο· τὰ δὲ μὴ δυνατὰ οὐκ ἀλλόφυλά γε· ὅσα δὲ μηδὲ τοῦτο δυνατὸσ ἦν, ἀνεπίμεικτοσ ἐγένετο, καὶ ἐξωρίσαθ’ ὅσα τούτων λυσιτελῆ πράττειν. [χλ. ] Ὅσοι τὴν δύναμιν ἔσχον τοῦ τὸ θαρρεῖν μάλιστα ἐκ τῶν ὁμορούντων παρασκευάσασθαι, οὕτω καὶ ἐβίωσαν μετ’ ἀλλήλων ἥδιστα τὸ βεβαιότατον πίστωμα ἔχοντεσ, καὶ πληρεστάτην οἰκειότητα ἀπολαβόντεσ οὐκ ὠδύραντο ὡσ πρὸσ ἔλεον τὴν τοῦ τελευτήσαντοσ προκαταστροφήν.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Diogenes Laertius, Lives of Eminent Philosophers, I, EPIKOUROS

(디오게네스 라에르티오스, Lives of Eminent Philosophers, I, EPIKOUROS)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION