Aristotle, Eudemian Ethics, Book 2

(아리스토텔레스, 에우데모스 윤리학, Book 2)

μετὰ δὲ ταῦτ’ ἄλλην λαβοῦσιν ἀρχὴν περὶ τῶν ἑπομένων λεκτέον. πάντα δὴ τὰ ἀγαθὰ ἢ ἐκτὸσ ἢ <ἐν> ψυχῇ, καὶ τούτων αἱρετώτερα τὰ ἐν τῇ ψυχῇ, καθάπερ διαιρούμεθα καὶ ἐν τοῖσ ἐξωτερικοῖσ λόγοισ· φρόνησισ γὰρ καὶ ἀρετὴ καὶ ἡδονὴ ἐν ψυχῇ, ὧν ἢ ἔνια ἢ πάντα τέλοσ εἶναι δοκεῖ πᾶσιν. τῶν δὲ ἐν ψυχῇ τὰ μὲν ἕξεισ ἢ δυνάμεισ εἰσί, τὰ δ’ ἐνέργειαι καὶ κινήσεισ.

ταῦτα δὴ οὕτωσ ὑποκείσθω καὶ περὶ ἀρετῆσ, ὅτι ἐστὶν ἡ βελτίστη διάθεσισ ἢ ἕξισ ἢ δύναμισ ἑκάστων, ὅσων ἐστί τισ χρῆσισ ἢ ἔργον.

δῆλον δ’ ἐκ τῆσ ἐπαγωγῆσ.

ἐπὶ πάντων γὰρ οὕτω τίθεμεν. οἱο͂ν ἱματίου ἀρετὴ ἐστίν· καὶ γὰρ ἔργον τι καὶ χρῆσισ ἐστίν· καὶ ἡ βελτίστη ἕξισ τοῦ ἱματίου ἀρετὴ ἐστίν. ὁμοίωσ δὲ καὶ πλοίου καὶ οἰκίασ καὶ τῶν ἄλλων. ὥστε καὶ ψυχῆσ·

ἔστι γάρ τι ἔργον αὐτῆσ. καὶ τῆσ βελτίονοσ δὴ ἕξεωσ ἔστω βέλτιον τὸ ἔργον· καὶ ὡσ ἔχουσιν. αἱ ἕξεισ πρὸσ ἀλλήλασ, οὕτω καὶ τὰ ἔργα τὰ ἀπὸ τούτων πρὸσ ἄλληλα ἐχέτω. καὶ τέλοσ ἑκάστου τὸ ἔργον. φανερὸν τοίνυν ἐκ τούτων ὅτι βέλτιον τὸ ἔργον τῆσ ἕξεωσ· τὸ γὰρ τέλοσ ἄριστον ὡσ τέλοσ·

ὑπόκειται γὰρ τέλοσ τὸ βέλτιστον καὶ τὸ ἔσχατον, οὗ ἕνεκα τἆλλα πάντα. ὅτι μὲν τοίνυν τὸ ἔργον βέλτιον τῆσ ἕξεωσ καὶ τῆσ διαθέσεωσ, δῆλον· ἀλλὰ τὸ ἔργον λέγεται διχῶσ. ἀλλ’ οὐκ οἰκοδόμησισ καὶ ἰατρικῆσ ὑγίεια ἀλλ’ οὐχ ὑγίανσισ οὐδ’ ἰάτρευσισ, τῶν δ’ ἡ χρῆσισ ἔργον, οἱο͂ν ὄψεωσ ὁρ́ασισ καὶ μαθηματικῆσ ἐπιστήμησ θεωρία.

ὥστ’ ἀνάγκη, ὧν ἔργον ἡ χρῆσισ, τὴν χρῆσιν βέλτιον εἶναι τῆσ ἕξεωσ. τούτων δὲ τοῦτον τὸν τρόπον διωρισμένων, λέγομεν ὅτι <ταὐτὸ> τὸ ἔργον τοῦ πράγματοσ καὶ τῆσ ἀρετῆσ, ἀλλ’ οὐχ ὡσαύτωσ.

οἱο͂ν σκυτοτομικῆσ καὶ σκυτεύσεωσ ὑπόδημα·

εἰ δή τίσ ἐστιν ἀρετὴ σκυτικῆσ καὶ σπουδαίου σκυτέωσ, τὸ ἔργον ἐστὶ σπουδαῖον ὑπόδημα. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ἔτι ἔστω ψυχῆσ ἔργον τὸ ζῆν ποιεῖν, τοῦ δὲ χρῆσισ καὶ ἐγρήγορσισ·

ὁ γὰρ ὕπνοσ ἀργία τισ καὶ ἡσυχία.

ὥστ’ ἐπεὶ τὸ ἔργον ἀνάγκη ἓν καὶ ταὐτὸ εἶναι τῆσ ψυχῆσ καὶ τῆσ ἀρετῆσ, ἔργον ἂν εἰή τῆσ ἀρετῆσ ζωὴ σπουδαία. τοῦτ’ ἄρα ἐστὶ τὸ τέλεον ἀγαθόν, ὅπερ ἦν ἡ εὐδαιμονία. τέλη ἐν ψυχῇ καὶ τὰ ἄριστα τῶν ἀγαθῶν, αὐτὴ δὲ ἢ ἕξισ ἢ ἐνέργεια, ἐπεὶ βέλτιον ἡ ἐνέργεια τῆσ διαθέσεωσ καὶ τῆσ βελτίστησ ἕξεωσ ἡ βελτίστη ἐνέργεια, ἡ δ’ ἀρετὴ βελτίστη ἕξισ, τῆσ ἀρετῆσ ἐνέργειαν τῆσ ψυχῆσ ἄριστον εἶναι.

ἦν δὲ καὶ ἡ εὐδαιμονία τὸ ἄριστον.

ἔστιν ἄρα ἡ εὐδαιμονία ψυχῆσ ἀγαθῆσ ἐνέργεια. ἐπεὶ δὲ ἦν ἡ εὐδαιμονία τέλεόν τι, καὶ ἔστι ζωὴ καὶ τελέα καὶ ἀτελήσ, καὶ ἀρετὴ ὡσαύτωσ ἣ μὲν γὰρ ὅλη, ἣ δὲ μόριον, ἡ δὲ τῶν ἀτελῶν ἐνέργεια ἀτελήσ, εἰή ἂν ἡ εὐδαιμονία ζωῆσ τελείασ ἐνέργεια κατ’ ἀρετὴν τελείαν.

ὅτι δὲ τὸ γένοσ καὶ τὸν ὁρ́ον αὐτῆσ λέγομεν καλῶσ, μαρτύρια τὰ δοκοῦντα πᾶσιν ἡμῖν.

τό τε γὰρ εὖ πράττειν καὶ τὸ εὖ ζῆν τὸ αὐτὸ τῷ εὐδαιμονεῖν, ὧν ἕκαστον χρῆσίσ ἐστι καὶ ἐνέργεια, καὶ ἡ ζωὴ καὶ ἡ πρᾶξισ καὶ γὰρ ἡ πρακτικὴ χρηστικὴ ἐστίν·

ὁ μὲν γὰρ χαλκεὺσ ποιεῖ χαλινόν, χρῆται δ’ ὁ ἱππικόσ καὶ τὸ μήτε μίαν ἡμέραν εἶναι εὐδαίμονα μήτε παῖδα μήθ’ ἡλικίαν πᾶσαν διὸ καὶ τὸ Σόλωνοσ ἔχει καλῶσ, τὸ μὴ ζῶντ’ εὐδαιμονίζειν, ἀλλ’ ὅταν λάβῃ τέλοσ· οὐθὲν γὰρ ἀτελὲσ εὔδαιμον·

οὐ γὰρ ὅλον· ἔτι δ’ οἱ ἔπαινοι τῆσ ἀρετῆσ διὰ τὰ ἔργα, καὶ τὰ ἐγκώμια τῶν ἔργων· καὶ στεφανοῦνται οἱ νικῶντεσ, ἀλλ’ οὐχ οἱ δυνάμενοι νικᾶν, μὴ νικῶντεσ δέ· καὶ τὸ κρίνειν ἐκ τῶν ἔργων ὁποῖόσ τισ ἐστίν·

ἔτι διὰ τί ἡ εὐδαιμονία οὐκ ἐπαινεῖται; ὅτι διὰ ταύτην τἆλλα, ἢ τῷ εἰσ ταύτην ἀναφέρεσθαι ἢ τῷ μόρια εἶναι αὐτῆσ. διὸ ἕτερον εὐδαιμονισμὸσ καὶ ἔπαινοσ καὶ ἐγκώμιον. τὸ μὲν γὰρ ἐγκώμιον λόγοσ τοῦ καθ’ ἕκαστον ἔργου· ὁ δ’ ἔπαινοσ τοιοῦτον εἶναι καθόλου·

ὁ δ’ εὐδαιμονισμὸσ τέλουσ. καὶ τὸ ἀπορούμενον δ’ ἐνίοτε δῆλον ἐκ τούτων, διὰ τί ποτ’ οὐθὲν βελτίουσ οἱ σπουδαῖοι τῶν φαύλων τὸν ἥμισυν τοῦ βίου· ὅμοιοι γὰρ καθεύδοντεσ πάντεσ. αἴτιον δ’ ὅτι ἀργία ψυχῆσ ὁ ὕπνοσ, ἀλλ’ οὐκ ἐνέργεια. διὸ καὶ ἄλλο εἴ τι μόριόν ἐστι ψυχῆσ, οἱο͂ν τὸ θρεπτικόν, ἡ τούτου ἀρετὴ οὐκ ἔστι μόριον τῆσ ὅλησ ἀρετῆσ, ὥσπερ οὐδ’ ἡ τοῦ σώματοσ·

ἐν τῷ ὕπνῳ γὰρ μᾶλλον ἐνεργεῖ τὸ θρεπτικόν, τὸ δ’ αἰσθητικὸν καὶ ὀρεκτικὸν ἀτελῆ ἐν τῷ ὕπνῳ. φαντασίαι βελτίουσ αἱ τῶν σπουδαίων, ἐὰν μὴ διὰ νόσον ἢ πήρωσιν.

μετὰ ταῦτα περὶ ψυχῆσ θεωρητέον·

ἡ γὰρ ἀρετὴ ψυχῆσ, οὐ κατὰ συμβεβηκόσ. ἐπεὶ δ’ ἀνθρωπίνην ἀρετὴν ζητοῦμεν, ὑποκείσθω δύο μέρη ψυχῆσ τὰ λόγου μετέχοντα, οὐ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον μετέχειν λόγου ἄμφω, ἀλλὰ τὸ μὲν τῷ ἐπιτάττειν, τὸ δὲ τῷ πείθεσθαι καὶ ἀκούειν πεφυκέναι· εἰ δέ τί ἐστιν ἑτέρωσ ἄλογον, ἀφείσθω τοῦτο τὸ μόριον.

διαφέρει δ’ οὐδὲν οὔτ’ εἰ μεριστὴ ἡ ψυχὴ οὔτ’ εἰ ἀμερήσ, ἔχει μέντοι δυνάμεισ διαφόρουσ καὶ τὰσ εἰρημένασ, ὥσπερ ἐν τῷ καμπύλῳ τὸ κοῖλον καὶ τὸ κυρτὸν ἀδιαχώριστον, καὶ τὸ εὐθὺ καὶ τὸ λευκόν· καίτοι τὸ εὐθὺ οὐ λευκόν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸσ καὶ οὐκ οὐσία τοῦ αὐτοῦ.

ἀφῄρηται δὲ καὶ εἴ τι ἄλλο ἐστὶ μέροσ ψυχῆσ, οἱο͂ν τὸ φυτικόν. ἀνθρωπίνησ γὰρ ψυχῆσ τὰ εἰρημένα μόρια ἴδια· διὸ οὐδ’ αἱ ἀρεταὶ αἱ τοῦ θρεπτικοῦ καὶ αὐξητικοῦ ἀνθρώπου· ᾗ ἄνθρωποσ, λογισμὸν ἐνεῖναι καὶ ἀρχὴν καὶ πρᾶξιν, ἄρχει δ’ ὁ λογισμὸσ οὐ λογισμοῦ ἀλλ’ ὀρέξεωσ καὶ παθημάτων, ἀνάγκη ἄρα ταῦτ’ ἔχειν τὰ μέρη.

καὶ ὥσπερ ἡ εὐεξία σύγκειται ἐκ τῶν κατὰ μόριον ἀρετῶν, οὕτω καὶ ἡ τῆσ ψυχῆσ ἀρετὴ ᾗ τέλοσ.

ἀρετῆσ δ’ εἴδη δύο, ἡ μὲν ἠθικὴ ἡ δὲ διανοητική.

ἐπαινοῦμεν γὰρ οὐ μόνον τοὺσ δικαίουσ ἀλλὰ καὶ τοὺσ συνετοὺσ καὶ τοὺσ σοφούσ· ἐπαινετὸν γὰρ ὑπέκειτο ἡ ἀρετὴ ἢ τὸ ἔργον, ταῦτα δ’ οὐκ ἐνεργεῖ, ἀλλ’ εἰσὶν αὐτῶν ἐνέργειαι. ἐπεὶ δ’ αἱ διανοητικαὶ μετὰ λόγου, αἱ μὲν τοιαῦται τοῦ λόγον ἔχοντοσ, ὃ ἐπιτακτικόν ἐστι τῆσ ψυχῆσ ᾗ λόγον ἔχει, αἱ δ’ ἠθικαὶ τοῦ ἀλόγου μέν, ἀκολουθητικοῦ δὲ κατὰ φύσιν τῷ λόγον ἔχοντι· οὐ γὰρ λέγομεν ποῖόσ τισ τὸ ἦθοσ, ὅτι σοφὸσ ἢ δεινόσ, ἀλλ’ ὅτι πρᾶοσ ἢ θρασύσ.

μετὰ ταῦτα σκεπτέον πρῶτον περὶ ἀρετῆσ ἠθικῆσ, τί ἐστι, καὶ ποῖα μόρια αὐτῆσ εἰσ τοῦτο γὰρ ἀνῆκται, καὶ γίνεται διὰ τίνων.

δεῖ δὴ ζητεῖν ὥσπερ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ἔχοντέσ τι ζητοῦσι πάντεσ, ὥστε ἀεὶ διὰ τῶν ἀληθῶσ μὲν λεγομένων οὐ σαφῶσ δὲ πειρᾶσθαι λαβεῖν καὶ τὸ ἀληθῶσ καὶ σαφῶσ.

νῦν γὰρ ὁμοίωσ ἔχομεν ὥσπερ ἂν εἰ καὶ ὑγίειαν, ὅτι ἡ ἀρίστη διάθεσισ τοῦ σώματοσ, καὶ Κορίσκοσ ὁ τῶν ἐν τῇ ἀγορᾷ μελάντατοσ· τί μὲν γὰρ ἑκάτερον τούτων οὐκ ἴσμεν, πρὸσ μέντοι τὸ εἰδέναι τί ἑκάτερον αὐτῆσ πρὸ ἔργου τὸ οὕτωσ ἔχειν.

‐ ὑποκείσθω δὴ πρῶτον ἡ βελτίστη διάθεσισ ὑπὸ τῶν βελτίστων γίγνεσθαι, καὶ πράττεσθαι ἄριστα περὶ ἕκαστον ἀπὸ τῆσ ἑκάστου ἀρετῆσ, οἱο͂ν πόνοι τε ἄριστοι καὶ τροφὴ ἀφ’ ὧν γίνεται εὐεξία, καὶ ἀπὸ τῆσ εὐεξίασ πονοῦσιν ἄριστα· ἔτι πᾶσαν διάθεσιν ὑπὸ τῶν αὐτῶν γίγνεσθαι καὶ φθείρεσθαι πὼσ προσφερομένων, ὥσπερ ὑγίεια ὑπὸ τροφῆσ καὶ πόνων καὶ ὡρ́ασ.

ταῦτα δὲ δῆλα ἐκ τῆσ ἐπαγωγῆσ. καὶ ἡ ἀρετὴ ἄρα ἡ τοιαύτη διάθεσισ ἐστίν, ἣ γίνεταί τε ὑπὸ τῶν ἀρίστων περὶ ψυχὴν κινήσεων καὶ ἀφ’ ἧσ πράττεται τὰ ἄριστα τῆσ ψυχῆσ ἔργα καὶ πάθη, καὶ ὑπὸ τῶν αὐτῶν πὼσ μὲν γίνεται, πὼσ δὲ φθείρεται, καὶ πρὸσ ταὐτὰ ἡ χρῆσισ αὐτῆσ ὑφ’ ὧν καὶ αὔξεται καὶ φθείρεται, πρὸσ ἃ βέλτιστα διατίθησιν. σημεῖον δ’ ὅτι περὶ ἡδέα καὶ λυπηρὰ καὶ ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ κακία·

αἱ γὰρ κολάσεισ ἰατρεῖαι οὖσαι καὶ γινόμεναι διὰ τῶν ἐναντίων, καθάπερ ἐπὶ τῶν ἄλλων, διὰ τούτων εἰσίν.

ὅτι μὲν τοίνυν ἡ ἠθικὴ ἀρετὴ περὶ ἡδέα καὶ λυπηρά ἐστι, δῆλον·

ἐθίζεται δὲ τὸ ὑπ’ ἀγωγῆσ μὴ ἐμφύτου τῷ πολλάκισ κινεῖσθαι πώσ, οὕτωσ ἤδη τὸ ἐνεργητικόν, ὃ ἐν τοῖσ ἀψύχοισ οὐχ ὁρῶμεν οὐδὲ γὰρ ἂν μυριάκισ ῥίψῃσ ἄνω τὸν λίθον, οὐδέποτε ποιήσει τοῦτο μὴ βίᾳ, διὸ ἔστω <τὸ> ἦθοσ τοῦτο ψυχῆσ κατὰ ἐπιτακτικὸν λόγον <τοῦ ἀλόγου μέν,> δυναμένου δ’ ἀκολουθεῖν τῷ λόγῳ ποιότησ.

λεκτέον δὴ κατὰ τί τῆσ ψυχῆσ ποιότησ τὰ ἤθη.

ἔστι δὲ κατά τε τὰσ δυνάμεισ τῶν παθημάτων, καθ’ ἃσ ὡσ παθητικοὶ λέγονται, καὶ κατὰ τὰσ ἕξεισ, καθ’ ἃσ πρὸσ τὰ πάθη ταῦτα λέγονται τῷ πάσχειν πωσ ἢ ἀπαθεῖσ εἶναι. μετὰ ταῦτα ἡ διαίρεσισ ἐν τοῖσ ἀπηλλαγμένοισ τῶν παθημάτων καὶ τῶν δυνάμεων καὶ τῶν ἕξεων.

λέγω δὲ πάθη μὲν τὰ τοιαῦτα, θυμὸν φόβον αἰδῶ ἐπιθυμίαν, ὅλωσ οἷσ ἕπεται ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ ἡ αἰσθητικὴ ἡδονὴ ἢ λύπη καθ’ αὑτά. καὶ κατὰ μὲν ταῦτα οὐκ ἔστι ποιότησ, ἀλλὰ πάσχει, κατὰ δὲ τὰσ δυνάμεισ ποιότησ. λέγω δὲ τὰσ δυνάμεισ καθ’ ἃσ λέγονται κατὰ τὰ πάθη οἱ ἐνεργοῦντεσ, οἱο͂ν ὀργίλοσ ἀνάλγητοσ ἐρωτικὸσ αἰσχυντηλὸσ ἀναίσχυντοσ.

δειλία ἀκολασία.

διωρισμένων δὲ τούτων, ληπτέον ὅτι ἐν ἅπαντι συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἐστιν ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψισ καὶ μέσον, καὶ ταῦτα ἢ πρὸσ ἄλληλα ἢ πρὸσ ἡμᾶσ, οἱο͂ν ἐν γυμναστικῇ, ἐν ἰατρικῇ, ἐν οἰκοδομικῇ, ἐν κυβερνητικῇ, καὶ ἐν ὁποιᾳοῦν πράξει, καὶ ἐπιστημονικῇ καὶ ἀνεπιστημονικῇ, καὶ τεχνικῇ καὶ ἀτέχνῳ.

ἡ μὲν γὰρ κίνησισ συνεχέσ, ἡ δὲ πρᾶξισ κίνησισ. ἐν πᾶσι δὲ τὸ μέσον τὸ πρὸσ ἡμᾶσ βέλτιστον·

τοῦτο γάρ ἐστιν ὡσ ἡ ἐπιστήμη κελεύει καὶ ὁ λόγοσ. πανταχοῦ δὲ τοῦτο καὶ ποιεῖ τὴν βελτίστην ἕξιν. καὶ τοῦτο δῆλον διὰ τῆσ ἐπαγωγῆσ καὶ τοῦ λόγου. τὰ γὰρ ἐναντία φθείρει ἄλληλα·

τὰ δ’ ἄκρα καὶ ἀλλήλοισ καὶ τῷ μέσῳ ἐναντία.

τὸ γὰρ μέσον ἑκάτερον πρὸσ ἑκάτερον ἐστίν, οἱο͂ν τὸ ἴσον τοῦ μὲν ἐλάττονοσ μεῖζον, τοῦ μείζονοσ δὲ ἔλαττον. ὥστ’ ἀνάγκη τὴν ἠθικὴν ἀρετὴν περὶ μέσ’ ἄττα εἶναι καὶ μεσότητα τινά. ληπτέον ἄρα ἡ ποία μεσότησ ἀρετή, καὶ περὶ ποῖα μέσα. εἰλήφθω δὴ παραδείγματοσ χάριν, καὶ θεωρείσθω ἕκαστον ἐκ τῆσ ὑπογραφῆσ.

ὀργιλότησἀναλγησίαπραότησ. θρασύτησδειλίαἀνδρεία. ἀναισχυντίακατάπληξισαἰδώσ.

ἀκολασίαἀναισθησίασωφροσύνη. φθόνοσἀνώνυμοννέμεσισ. κέρδοσζημίαδίκαιον. ἀσωτίαἀνελευθερίαἐλευθεριότησ.

ἀλαζονείαεἰρωνείαἀλήθεια. κολακείαἀπέχθειαφιλία. ἀρέσκειααὐθάδειασεμνότησ. τρυφερότησκακοπάθειακαρτερία. χαυνότησμικροψυχίαμεγαλοψυχία.

δαπανηρίαμικροπρέπειαμεγαλοπρέπεια. πανουργίαεὐήθειαφρόνησισ. τὰ μὲν πάθη ταῦτα καὶ τοιαῦτα συμβαίνει ταῖσ ψυχαῖσ, πάντα δὲ λέγεται τὰ μὲν τῷ ὑπερβάλλειν τὰ δὲ τῷ ἐλλείπειν. ὀργίλοσ μὲν γάρ ἐστιν ὁ μᾶλλον ἢ δεῖ ὀργιζόμενοσ καὶ θᾶττον καὶ πλείοσιν ἢ οἷσ δεῖ, ἀνάλγητοσ δὲ ὁ ἐλλείπων καὶ οἷσ καὶ ὅτε καὶ ὥσ·

καὶ θρασὺσ μὲν ὁ μήτε ἃ χρὴ φοβούμενοσ μήθ’ ὅτε μήθ’ ὥσ, δειλὸσ δὲ ὁ καὶ ἃ μὴ δεῖ καὶ ὅτ’ οὐ δεῖ καὶ ὡσ οὐ δεῖ· ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ ἀκόλαστοσ καὶ ὁ ἐπιθυμητικὸσ καὶ ὁ ὑπερβάλλων πᾶσιν ὅσοισ ἐνδέχεται, ἀναίσθητοσ δὲ ὁ ἐλλείπων καὶ μηδ’ ὅσον βέλτιον καὶ κατὰ τὴν φύσιν ἐπιθυμῶν, ἀλλ’ ἀπαθὴσ ὥσπερ λίθοσ· κερδαλέοσ δὲ ὁ πανταχόθεν πλεονεκτικόσ, ζημιώδησ δὲ ὁ μηδαμόθεν, ἀλλ’ ὀλιγαχόθεν·

ἀλαζὼν δὲ ὁ πλείω τῶν ὑπαρχόντων προσποιούμενοσ, εἴρων δὲ ὁ ἐλάττω· καὶ κόλαξ μὲν ὁ πλείω συνεπαινῶν ἢ καλῶσ ἔχει, ἀπεχθητικὸσ δὲ ὁ ἐλάττω·

καὶ τὸ μὲν λίαν πρὸσ ἡδονὴν ἀρέσκεια, τὸ δ’ ὀλίγα καὶ μόγισ εὐθάδεια· ἔτι δ’ ὁ μὲν μηδεμίαν ὑπομένων λύπην, μηδ’ εἰ βέλτιον, τρυφερόσ, ὁ δὲ πᾶσαν ὁμοίωσ ὡσ μὲν ἁπλῶσ εἰπεῖν ἀνώνυμοσ, μεταφορᾷ δὲ λέγεται σκληρὸσ καὶ ταλαίπωροσ καὶ κακοπαθητικόσ· χαῦνοσ δ’ ὁ μειζόνων ἀξιῶν αὑτόν, μικρόψυχοσ δ’ ὁ ἐλαττόνων·

ἔτι δ’ ἄσωτοσ ὁ πρὸσ ἅπασαν δαπάνην ὑπερβάλλων, ἀνελεύθεροσ δὲ ὁ πρὸσ ἅπασαν ἐλλείπων· ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ μικροπρεπὴσ καὶ ὁ σαλάκων, ὁ μὲν γὰρ ὑπερβάλλει τὸ πρέπον, ὁ δ’ ἐλλείπει τοῦ πρέποντοσ· καὶ ὁ μὲν πανοῦργοσ πάντωσ καὶ πάντοθεν πλεονεκτικόσ, ὁ δ’ εὐήθησ οὐδ’ ὅθεν δεῖ·

ἔστι δ’ ὁ ὑπερβάλλων ἐπὶ τῷ μὴ λυπεῖσθαι μηδ’ ἐπὶ τοῖσ ἀναξίοισ εὖ πράττουσιν, ἀλλ’ εὐχερὴσ ὥσπερ οἱ γαστρίμαργοι πρὸσ τροφήν, ὃ δὲ δυσχερὴσ κατὰ τὸν φθόνον ἐστίν.

‐ τὸ δὲ πρὸσ ἕκαστον μὴ κατὰ συμβεβηκὸσ οὕτωσ ἔχειν περίεργον διορίζειν· οὐδεμία γὰρ ἐπιστήμη, οὔτε θεωρητικὴ οὔτε ποιητική, οὔτε λέγει οὔτε πράττει τοῦτο προσδιορίζουσα, ἀλλὰ τοῦτ’ ἐστι πρὸσ τὰσ συκοφαντίασ τῶν τεχνῶν τὰσ λογικάσ.

ἁπλῶσ μὲν οὖν διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον, ἀκριβέστερον δ’, ὅταν περὶ τῶν ἕξεων λέγωμεν τῶν ἀντικειμένων. αὐτῶν δὲ τούτων τῶν παθημάτων εἴδη κατονομάζεται τῷ διαφέρειν κατὰ τὴν ὑπερβολὴν ἢ χρόνου ἢ τοῦ μᾶλλον ἢ πρόσ τι τῶν ποιούντων τὰ πάθη.

λοιδορητικὸσ ταῖσ κολάσεσι ταῖσ ἀπὸ τῆσ ὀργῆσ.

ὀψοφάγοι δὲ καὶ γαστρίμαργοι καὶ οἰνόφλυγεσ τῷ πρὸσ ὁποτέρασ τροφῆσ ἀπόλαυσιν ἔχειν τὴν δύναμιν παθητικὴν παρὰ τὸν λόγον. οὐ δεῖ δὲ ἀγνοεῖν ὅτι ἔνια τῶν λεγομένων οὐκ ἔστιν ἐν τῷ πῶσ λαμβάνειν, ἂν πῶσ λαμβάνηται τῷ μᾶλλον πάσχειν.

οἱο͂ν μοιχὸσ οὐ τῷ μᾶλλον ἢ δεῖ πρὸσ τὰσ γαμετὰσ πλησιάζειν οὐ γὰρ ἐστίν, ἀλλὰ μοχθηρία τισ αὐτὴ δὴ ἐστίν.

συνειλημμένον γὰρ τό τε πάθοσ λέγεται καὶ τὸ τοιόνδε εἶναι. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἡ ὕβρισ. διὸ καὶ ἀμφισβητοῦσι, συγγενέσθαι μὲν φάσκοντεσ, ἀλλ’ οὐ μοιχεῦσαι· ἀγνοοῦντεσ γὰρ ἢ ἀναγκαζόμενοι καὶ πατάξαι μέν, ἀλλ’ οὐχ’ ὑβρίσαι· ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τὰ ἄλλα τὰ τοιαῦτα.

εἰλημμένων δὲ τούτων, μετὰ ταῦτα λεκτέον ὅτι ἐπειδὴ δύο μέρη τῆσ ψυχῆσ, καὶ αἱ ἀρεταὶ κατὰ ταῦτα διῄρηνται, καὶ αἱ μὲν τοῦ λόγον ἔχοντοσ διανοητικαί, ὧν ἔργον ἀλήθεια, ἢ περὶ τοῦ πῶσ ἔχει ἢ περὶ γενέσεωσ, αἱ δὲ τοῦ ἀλόγου, ἔχοντοσ δ’ ὄρεξιν οὐ γὰρ ὁτιοῦν μέροσ ἔχει τῆσ ψυχῆσ ὄρεξιν, εἰ μεριστὴ ἐστίν, ἀνάγκη δὴ φαῦλον τὸ ἦθοσ καὶ σπουδαῖον εἶναι τῷ διώκειν καὶ φεύγειν ἡδονάσ τινασ καὶ λύπασ.

δῆλον δὲ τοῦτο ἐκ τῶν διαιρέσεων τῶν περὶ τὰ πάθη καὶ τὰσ δυνάμεισ καὶ τὰσ ἕξεισ.

αἱ μὲν γὰρ δυνάμεισ καὶ αἱ ἕξεισ τῶν παθημάτων, τὰ δὲ πάθη λύπῃ καὶ ἡδονῇ διώρισται·

ὥστε διά τε ταῦτα καὶ διὰ τὰσ ἔμπροσθεν θέσεισ συμβαίνει πᾶσαν ἠθικὴν ἀρετὴν περὶ ἡδονὰσ εἶναι καὶ λύπασ. χείρων καὶ βελτίων, πρὸσ ταῦτα καὶ περὶ ταῦτά ἐστιν ἡ ἡδονή.

δι’ ἡδονὰσ δὲ καὶ λύπασ φαύλουσ εἶναι φαμέν, τῷ διώκειν καὶ φεύγειν ἢ ὡσ μὴ δεῖ ἢ ἃσ μὴ δεῖ.

τῶν ἐναντίων.

ἐπεὶ δ’ ὑπόκειται ἀρετὴ εἶναι ἡ τοιαύτη ἕξισ ἀφ’ ἧσ πρακτικοὶ τῶν βελτίστων καὶ καθ’ ἣν ἄριστα διάκεινται περὶ τὸ βέλτιστον, βέλτιστον δὲ καὶ ἄριστον τὸ κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ μέσον ὑπερβολῆσ καὶ ἐλλείψεωσ τῆσ πρὸσ ἡμᾶσ·

ἀναγκαῖον ἂν εἰή τὴν ἠθικὴν ἀρετὴν καθ’ αὑτὸν ἕκαστον μεσότητα εἶναι καὶ περὶ μέσ’ ἄττα ἐν ἡδοναῖσ καὶ λύπαισ καὶ ἡδέσι καὶ λυπηροῖσ.

ἔσται δ’ ἡ μεσότησ ὁτὲ μὲν ἐν ἡδοναῖσ καὶ γὰρ ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ, ὁτὲ δ’ ἐν λύπαισ, ὁτὲ δ’ ἐν ἀμφοτέραισ. ὁ γὰρ ὑπερβάλλων τῷ χαίρειν τῷ ἡδεῖ ὑπερβάλλει καὶ ὁ τῷ λυπεῖσθαι τῷ ἐναντίῳ, καὶ ταῦτα ἢ ἁπλῶσ ἢ πρόσ τινα ὁρ́ον, οἱο͂ν ὅταν μὴ ὡσ οἱ πολλοί· ὁ δ’ ἀγαθὸσ ὡσ δεῖ.

τὴν ἔλλειψιν, ἀνάγκη, ὡσ ταῦτ’ ἀλλήλοισ ἐναντία καὶ τῷ μέσῳ, οὕτω καὶ τὰσ ἕξεισ ἀλλήλαισ ἐναντίασ εἶναι καὶ τῇ ἀρετῇ.

συμβαίνει μέντοι τὰσ ἀντιθέσεισ ἔνθα μὲν φανερωτέρασ εἶναι πάσασ, ἔνθα δὲ τὰσ ἐπὶ τὴν ὑπερβολήν, ἐνιαχοῦ δὲ τὰσ ἐπὶ τὴν ἔλλειψιν.

ἐλλείψεωσ καὶ ἐγγύτερον τοῦ μέσου, ἐν δὲ τῇ τροφῇ ἡ ἔλλειψισ ὑπερβολῆσ.

καὶ οὐχ ὁ πεινητικόσ.

συμβαίνει δὲ τοῦτο, διότι ἡ φύσισ εὐθὺσ οὐ πρὸσ ἅπαντα ὁμοίωσ ἀφέστηκε τοῦ μέσου, ἀλλ’ ἧττον μὲν φιλόπονοι ἐσμέν, μᾶλλον δ’ ἀπολαυστικοί. ὁμοίωσ δὲ ταῦτ’ ἔχει καὶ περὶ ψυχῆσ. ἐναντίαν δὲ τίθεμεν τὴν ἕξιν ἐφ’ ἥν τε ἁμαρτάνομεν μᾶλλον καὶ ἐφ’ ἣν οἱ πολλοί ἡ δ’ ἑτέρα ὥσπερ οὐκ οὖσα λανθάνει· διὰ γὰρ τὸ ὀλίγον ἀναίσθητοσ ἐστίν, οἱο͂ν ὀργὴν πραότητι καὶ τὸν ὀργίλον τῷ πράῳ.

καίτοι ἐστὶν ὑπερβολὴ καὶ ἐπὶ τὸ ἵλεων εἶναι καὶ τὸ καταλλακτικὸν εἶναι καὶ μὴ ὀργίζεσθαι ῥαπιζόμενον.

ἀλλ’ ὀλίγοι οἱ τοιοῦτοι, ἐπ’ ἐκεῖνο δὲ πάντεσ ῥέπουσι μᾶλλον. διὸ καὶ οὐ κολακικὸν ὁ θυμόσ. ἐπεὶ δ’ εἴληπται ἡ διαλογὴ τῶν ἕξεων καθ’ ἕκαστα τὰ πάθη, καὶ αἱ ὑπερβολαὶ καὶ ἐλλείψεισ, καὶ τῶν ἐναντίων ἕξεων, καθ’ ἃσ ἔχουσι κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον τίσ δ’ ὁ ὀρθὸσ λόγοσ, καὶ πρὸσ τίνα δεῖ ὁρ́ον ἀποβλέποντασ λέγειν τὸ μέσον, ὕστερον ἐπισκεπτέον, φανερὸν ὅτι πᾶσαι αἱ ἠθικαὶ ἀρεταὶ καὶ κακίαι περὶ ἡδονῶν καὶ λυπῶν ὑπερβολὰσ καὶ ἐλλείψεισ εἰσί, καὶ ἡδοναὶ καὶ λῦπαι ἀπὸ τῶν εἰρημένων ἕξεων καὶ παθημάτων γίνονται.

ἀλλὰ μὴν ἥ γε βελτίστη ἕξισ ἡ περὶ ἕκαστα μέση ἐστίν.

δῆλον τοίνυν ὅτι αἱ ἀρεταὶ ἢ πᾶσαι ἢ τούτων τινὲσ ἔσονται τῶν μεσοτήτων. λάβωμεν οὖν ἄλλην ἀρχὴν τῆσ ἐπιούσησ σκέψεωσ.

εἰσὶ δὴ πᾶσαι μὲν αἱ οὐσίαι κατὰ φύσιν τινὲσ ἀρχαί, διὸ καὶ ἑκάστη πολλὰ δύναται τοιαῦτα γεννᾶν, οἱο͂ν ἄνθρωποσ ἀνθρώπουσ καὶ ζῷον ὂν ὅλωσ ζῷα καὶ φυτὸν φυτά. πρὸσ δὲ τούτοισ ὅ γ’ ἄνθρωποσ καὶ πράξεών τινών ἐστιν ἀρχὴ μόνον τῶν ζῴων· τῶν γὰρ ἄλλων οὐθὲν εἴποιμεν ἂν πράττειν.

τῶν δ’ ἀρχῶν ὅσαι τοιαῦται, ὅθεν πρῶτον αἱ κινήσεισ, κύριαι λέγονται, μάλιστα δὲ δικαίωσ ἀφ’ ὧν μὴ ἐνδέχεται ἄλλωσ, ἣν ἴσωσ ὁ θεὸσ ἄρχει. ἐν δὲ ταῖσ ἀκινήτοισ ἀρχαῖσ, οἱο͂ν ἐν ταῖσ μαθηματικαῖσ, οὐκ ἔστι τὸ κύριον, καίτοι λέγεταί γε καθ’ ὁμοιότητα· καὶ γὰρ ἐνταῦθα κινουμένησ τῆσ ἀρχῆσ πάντα μάλιστ’ ἂν τὰ δεικνύμενα μεταβάλλοι, αὐτὰ δ’ αὑτὰ οὐ μεταβάλλει ἀναιρουμένου θατέρου ὑπὸ θατέρου, ἂν μὴ τῷ τὴν ὑπόθεσιν ἀνελεῖν καὶ δι’ ἐκείνησ δεῖξαι.

ὁ δ’ ἄνθρωποσ ἀρχὴ κινήσεωσ τινόσ· ἡ γὰρ πρᾶξισ κίνησισ. ἐπεὶ δ’ ὥσπερ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ἡ ἀρχὴ αἰτία ἐστὶ τῶν δι’ αὐτὴν ὄντων ἢ γινομένων, δεῖ νοῆσαι καθάπερ ἐπὶ τῶν ἀποδείξεων. εἰ γὰρ ἔχοντοσ τοῦ τριγώνου δύο ὀρθὰσ ἀνάγκη τὸ τετράγωνον ἔχειν τέτταρασ ὀρθάσ, φανερὸν ὡσ αἴτιον τούτου τὸ δύο ὀρθὰσ ἔχειν τὸ τρίγωνον.

εἰ δέ γε μεταβάλλει τὸ τρίγωνον, ἀνάγκη καὶ τὸ τετράγωνον μεταβάλλειν, οἱο͂ν εἰ τρεῖσ, ἕξ, εἰ δὲ τέτταρεσ, ὀκτώ. κἂν εἰ μὴ μεταβάλλοι, τοιοῦτον δ’ ἐστί, κακεῖνο τοιοῦτον ἀναγκαῖον εἶναι. δῆλον δ’ ὃ ἐπιχειροῦμεν ὅτι ἀναγκαῖον, ἐκ τῶν ἀναλυτικῶν·

νῦν δ’ οὔτε μὴ λέγειν οὔτε λέγειν ἀκριβῶσ οἱο͂́ν τε, πλὴν τοσοῦτον. εἰ γὰρ μηθὲν ἄλλο αἴτιον τοῦ τὸ τρίγωνον οὕτωσ ἔχειν, ἀρχή τισ ἂν εἰή τοῦτο καὶ αἴτιον τῶν ὕστερον. ὥστ’ εἴπερ ἐστὶν ἔνια τῶν ὄντων ἐνδεχόμενα ἐναντίωσ ἔχειν, ἀνάγκη καὶ τὰσ ἀρχὰσ αὐτῶν εἶναι τοιαύτασ.

ἐκ γὰρ τῶν ἐξ ἀνάγκησ ἀναγκαῖον τὸ συμβαῖνον ἐστί, τὰ δέ γε ἐντεῦθεν ἐνδέχεται γενέσθαι τἀναντία, καὶ ὃ ἐφ’ αὑτοῖσ ἐστι τοῖσ ἀνθρώποισ, πολλὰ τῶν τοιούτων, καὶ ἀρχαὶ τῶν τοιούτων εἰσὶν αὐτοί.

ὥστε ὅσων πράξεων ὁ ἄνθρωπόσ ἐστιν ἀρχὴ καὶ κύριοσ, φανερὸν ὅτι ἐνδέχεται καὶ γίνεσθαι καὶ μή, καὶ ὅτι ἐφ’ αὑτῷ ταῦτ’ ἐστι γίνεσθαι καὶ μή, ὧν γε κύριόσ ἐστι τοῦ εἶναι καὶ τοῦ μὴ εἶναι. ὅσα δ’ ἐφ’ αὑτῷ ἐστι ποιεῖν ἢ μὴ ποιεῖν, αἴτιοσ τούτων αὐτὸσ ἐστίν·

καὶ ὅσων αἴτιοσ, ἐφ’ αὑτῷ. ἐπεὶ δ’ ἥ τε ἀρετὴ καὶ ἡ κακία καὶ τὰ ἀπ’ αὐτῶν ἔργα τὰ μὲν ἐπαινετὰ τὰ δὲ ψεκτά ψέγεται γὰρ καὶ ἐπαινεῖται οὐ διὰ τὰ ἐξ ἀνάγκησ ἢ τύχησ ἢ φύσεωσ ὑπάρχοντα, ἀλλ’ ὅσων αὐτοὶ αἴτιοι ἐσμέν· ὅσων γὰρ ἄλλοσ αἴτιοσ, ἐκεῖνοσ καὶ τὸν ψόγον καὶ τὸν ἔπαινον ἔχει, δῆλον ὅτι καὶ ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ κακία περὶ ταῦτ’ ἐστιν ὧν αὐτὸσ αἴτιοσ καὶ ἀρχὴ πράξεων.

ληπτέον ἄρα ποίων αὐτὸσ αἴτιοσ καὶ ἀρχὴ πράξεων.

πάντεσ μὲν δὴ ὁμολογοῦμεν, ὅσα μὲν ἑκούσια καὶ κατὰ προαίρεσιν τὴν ἑκάστου, ἐκεῖνον αἴτιον εἶναι, ὅσα δ’ ἀκούσια, οὐκ αὐτὸν αἴτιον. πάντα δ’ ὅσα προελόμενοσ, καὶ ἑκὼν δῆλον ὅτι. κακία τῶν ἑκουσίων ἂν εἰήσαν.

ληπτέον ἄρα τί τὸ ἑκούσιον καὶ τί τὸ ἀκούσιον, καὶ τί ἐστιν ἡ προαίρεσισ, ἐπειδὴ ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ κακία ὁρίζεται τούτοισ.

πρῶτον σκεπτέον τὸ ἑκούσιον καὶ τὸ ἀκούσιον. τριῶν δὴ τούτων ἕν τι δόξειεν <ἂν> εἶναι, ἤτοι κατ’ ὄρεξιν ἢ κατὰ προαίρεσιν ἢ κατὰ διάνοιαν, τὸ μὲν ἑκούσιον κατὰ τούτων τι, τὸ δ’ ἀκούσιον παρὰ τούτων τι. ἀλλὰ μὴν ἡ ὄρεξισ εἰσ τρία διαιρεῖται, εἰσ βούλησιν καὶ θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν·

ὥστε ταῦτα διαιρετέον, καὶ πρῶτον κατ’ ἐπιθυμίαν. δόξειε δ’ ἂν πᾶν τὸ κατ’ ἐπιθυμίαν ἑκούσιον εἶναι.

τὸ γὰρ ἀκούσιον πᾶν δοκεῖ εἶναι βίαιον, τὸ δὲ βίαιον λυπηρόν, καὶ πᾶν ὃ ἀναγκαζόμενοι ποιοῦσιν ἢ πάσχουσιν, ὥσπερ καὶ Εὐήνοσ φησίπᾶν γὰρ ἀναγκαῖον πρᾶγμ’ ἀνιαρὸν ἔφυ. ὥστ’ εἴ τι λυπηρόν, βίαιον, καὶ εἰ βίαιον, λυπηρόν.

τὸ δὲ παρὰ τὴν ἐπιθυμίαν πᾶν λυπηρόν ἡ γὰρ ἐπιθυμία τοῦ ἡδέοσ, ὥστε βίαιον καὶ ἀκούσιον. τὸ ἄρα κατ’ ἐπιθυμίαν ἑκούσιον·

ἐναντία γὰρ ταῦτ’ ἀλλήλοισ. ἔτι ἡ μοχθηρία ἀδικώτερον πᾶσα ποιεῖ, ἡ δ’ ἀκρασία μοχθηρία δοκεῖ εἶναι, ὁ δ’ ἀκρατὴσ ὁ κατὰ τὴν ἐπιθυμίαν παρὰ τὸν λογισμὸν οἱο͂σ πράττειν, ἀκρατεύεται δ’ ὅταν ἐνεργῇ κατ’ αὐτήν, τὸ δ’ ἀδικεῖν ἑκούσιον, ὥσθ’ ὁ ἀκρατὴσ ἀδικήσει τῷ πράττειν κατ’ ἐπιθυμίαν· ἑκὼν ἄρα πράξει, καὶ ἑκούσιον τὸ κατ’ ἐπιθυμίαν·

καὶ γὰρ ἄτοπον εἰ δικαιότεροι ἔσονται οἱ ἀκρατεῖσ γινόμενοι. ‐ ἐκ μὲν τοίνυν τούτων δόξειεν ἂν τὸ κατ’ ἐπιθυμίαν ἑκούσιον εἶναι, ἐκ δὲ τῶνδε τοὐναντίον. ἅπαν γὰρ ὃ ἑκών τισ πράττει, βουλόμενοσ πράττει, καὶ ὃ βούλεται, ἑκών.

βούλεται δ’ οὐθεὶσ ὃ οἰέται εἶναι κακόν. ἀλλὰ μὴν ὁ ἀκρατευόμενοσ οὐχ ἃ βούλεται ποιεῖ· τὸ γὰρ παρ’ ὃ οἰέται βέλτιστον εἶναι πράττειν δι’ ἐπιθυμίαν ἀκρατεύεσθαι ἐστίν. ὥστε ἅμα συμβήσεται τὸν αὐτὸν ἑκόντα καὶ ἄκοντα πράττειν· τοῦτο δ’ ἀδύνατον.

ἔτι δ’ ὁ ἐγκρατὴσ δικαιοπραγήσει, καὶ μᾶλλον τῆσ ἀκρασίασ. ἡ γὰρ ἐγκράτεια ἀρετή, ἡ δ’ ἀρετὴ δικαιοτέρουσ ποιεῖ. ἐγκρατεύεται δ’ ὅταν πράττῃ παρὰ τὴν ἐπιθυμίαν κατὰ τὸν λογισμόν. ἀδικεῖν ἄμφω γὰρ δοκεῖ ταῦτα ἑκούσια εἶναι, καὶ ἀνάγκη, εἰ θάτερον ἑκούσιον, καὶ θάτερον, τὸ δὲ παρὰ τὴν ἐπιθυμίαν ἀκούσιον, ἅμα ἄρα ὁ αὐτὸσ τὸ αὐτὸ πράξει ἑκὼν καὶ ἄκων.

ὁ δ’ αὐτὸσ λόγοσ καὶ περὶ θυμοῦ.

ἀκρασία γὰρ καὶ ἐγκράτεια καὶ θυμοῦ δοκεῖ εἶναι, ὥσπερ καὶ ἐπιθυμίασ· καὶ τὸ παρὰ τὸν θυμὸν λυπηρόν, καὶ βίαιον ἡ κάθεξισ, ὥστ’ εἰ τὸ βίαιον ἀκούσιον, τὸ κατὰ τὸν θυμὸν ἑκούσιον ἂν εἰή πᾶν. ἐοίκε δὲ καὶ Ἡράκλειτοσ λέγειν εἰσ τὴν ἰσχὺν τοῦ θυμοῦ βλέψασ ὅτι λυπηρὰ ἡ κώλυσισ αὐτοῦ· "χαλεπὸν γάρ" φησι "θυμῷ μάχεσθαι·

ψυχῆσ γὰρ ὠνεῖται. " εἰ δ’ ἀδύνατον τὸ αὐτὸν ἑκόντα καὶ ἄκοντα πράττειν ἅμα τὸ κατὰ τὸ αὐτὸ τοῦ πράγματοσ, μᾶλλον ἑκούσιον τὸ κατὰ βούλησιν τοῦ κατ’ ἐπιθυμίαν καὶ θυμόν. τεκμήριον δέ· πολλὰ γὰρ πράττομεν ἑκόντεσ ἄνευ ὀργῆσ καὶ ἐπιθυμίασ.

λείπεται ἄρα, εἰ τὸ βουλόμενον καὶ ἑκούσιον ταὐτό, σκέψασθαι.

φαίνεται δὲ καὶ τοῦτο ἀδύνατον.

ὑπόκειται γὰρ ἡμῖν καὶ δοκεῖ ἡ μοχθηρία ἀδικωτέρουσ ποιεῖν, ἡ δ’ ἀκρασία μοχθηρία τισ φαίνεται· συμβήσεται δὲ τοὐναντίον. βούλεται μὲν γὰρ οὐθεὶσ ἃ οἰέται εἶναι κακά, πράττει δ’ ὅταν γίνηται ἀκρατήσ· ἀκρατὴσ γένηται, οὐκέτι ἀδικήσει, ἀλλ’ ἔσται δικαιότεροσ ἢ πρὶν γενέσθαι ἀκρατήσ.

τοῦτο δ’ ἀδύνατον. ὅτι μὲν τοίνυν οὐκ ἔστι τὸ ἑκούσιον τὸ κατὰ ὄρεξιν πράττειν, οὐδ’ ἀκούσιον τὸ παρὰ τὴν ὄρεξιν, φανερόν·

ὅτι δ’ οὐδὲ κατὰ προαίρεσιν, πάλιν ἐκ τῶνδε δῆλον. τὸ μὲν γὰρ κατὰ βούλησιν ὡσ οὐκ ἀκούσιον ἀπεδείχθη, ἀλλὰ μᾶλλον πᾶν ὃ βούλεται καὶ ἑκούσιον ἀλλ’ ὅτι καὶ μὴ βουλόμενον ἐνδέχεται πράττειν ἑκόντα, τοῦτο δέδεικται μόνον· πολλὰ δὲ βουλόμενοι πράττομεν ἐξαίφνησ, προαιρεῖται δ’ οὐδεὶσ οὐδὲν ἐξαίφνησ.

εἰ δὲ ἀνάγκη μὲν ἦν τριῶν τούτων ἕν τι εἶναι τὸ ἑκούσιον, ἢ κατ’ ὄρεξιν ἢ κατὰ προαίρεσιν ἢ κατὰ διάνοιαν, τούτων δὲ τὰ δύο μὴ ἐστί, λείπεται ἐν τῷ διανοούμενόν πωσ πράττειν εἶναι τὸ ἑκούσιον.

ἔτι δὲ μικρὸν προαγαγόντεσ τὸν λόγον, ἐπιθῶμεν τέλοσ τῷ περὶ τοῦ ἑκουσίου καὶ ἀκουσίου διορισμῷ. δοκεῖ γὰρ τὸ βίᾳ καὶ μὴ βίᾳ τι ποιεῖν οἰκεῖα τοῖσ εἰρημένοισ εἶναι· τό τε γὰρ βίαιον ἀκούσιον, καὶ τὸ ἀκούσιον πᾶν βίαιον εἶναι φαμέν.

ὥστε περὶ τοῦ βίᾳ σκεπτέον πρῶτον, τί ἐστι καὶ πῶσ ἔχει πρὸσ τὸ ἑκούσιον καὶ ἀκούσιον. δοκεῖ δὴ τὸ βίαιον καὶ τὸ ἀναγκαῖον ἀντικεῖσθαι, καὶ ἡ βία καὶ ἡ ἀνάγκη, τῷ ἑκουσίῳ καὶ τῇ πειθοῖ ἐπὶ τῶν πραττομένων. καθόλου δὲ τὸ βίαιον καὶ τὴν ἀνάγκην καὶ ἐπὶ τῶν ἀψύχων λέγομεν·

καὶ γὰρ τὸν λίθον ἄνω καὶ τὸ πῦρ κάτω βίᾳ καὶ ἀναγκαζόμενα φέρεσθαι φαμέν. ταῦτα δ’ ὅταν κατὰ τὴν φύσει καὶ τὴν καθ’ αὑτὰ ὁρμὴν φέρηται, οὐ βίᾳ, οὐ μὴν οὐδ’ ἑκούσια λέγεται, ἀλλ’ ἀνώνυμοσ ἡ ἀντίθεσισ. ὅταν δὲ παρὰ ταύτην, βίᾳ φαμέν.

ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ ἐμψύχων καὶ ἐπὶ τῶν ζῴων ὁρῶμεν βίᾳ πολλὰ καὶ πάσχοντα καὶ ποιοῦντα, ὅταν παρὰ τὴν ἐν αὐτῷ ὁρμὴν ἔξωθέν τι κινῇ. ἐν μὲν τοῖσ ἀψύχοισ ἁπλῆ ἡ ἀρχή, ἐν δὲ τοῖσ ἐμψύχοισ πλεονάζει· οὐ γὰρ ἀεὶ ἡ ὄρεξισ καὶ ὁ λόγοσ συμφωνεῖ. ὥστ’ ἐπὶ μὲν τῶν ἄλλων ζῴων ἁπλοῦν τὸ βίαιον, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἀψύχων οὐ γὰρ ἔχει λόγον καὶ ὄρεξιν ἐναντίαν, ἀλλὰ τῇ ὀρέξει ζῇ· ἐν δ’ ἀνθρώπῳ ἔνεστιν ἄμφω, καὶ ἔν τινι ἡλικίᾳ, ᾗ καὶ τὸ πράττειν ἀποδίδομεν.

οὐ γάρ φαμεν τὸ παιδίον πράττειν, οὐδὲ τὸ θηρίον, ἀλλὰ τὸν ἤδη διὰ λογισμὸν πράττοντα. δοκεῖ δὴ τὸ βίαιον ἅπαν λυπηρὸν εἶναι, καὶ οὐθεὶσ βίᾳ μὲν ποιεῖ, χαίρων δέ.

διὸ περὶ τὸν ἐγκρατῆ καὶ τὸν ἀκρατῆ πλείστη ἀμφισβήτησισ ἐστίν. ἐναντίασ γὰρ ὁρμὰσ ἔχων αὐτὸσ ἕκαστοσ αὑτῷ πράττει, ὥσθ’ ὅ τ’ ἐγκρατὴσ βίᾳ, φασίν, ἀφέλκει αὑτὸν ἀπὸ τῶν ἡδέων ἐπιθυμιῶν ἀλγεῖ γὰρ ἀφέλκων πρὸσ ἀντιτείνουσαν τὴν ὄρεξιν, ὅ τ’ ἀκρατὴσ βίᾳ παρὰ τὸν λογισμόν. ἧττον δὲ δοκεῖ λυπεῖσθαι· ἡ γὰρ ἐπιθυμία τοῦ ἡδέοσ, ᾗ ἀκολουθεῖ χαίρων, ὥστε ὁ ἀκρατὴσ μᾶλλον ἑκὼν καὶ οὐ βίᾳ, ὅτι οὐ λυπηρῶσ.

ἡ δὲ πειθὼ τῇ βίᾳ καὶ ἀνάγκῃ ἀντιτίθεται. ὁ δ’ ἐγκρατὴσ ἐφ’ ἃ πέπεισται ἄγει, καὶ πορεύεται οὐ βίᾳ, ἀλλ’ ἑκών. ἡ δὲ ἐπιθυμία οὐ πείσασα ἄγει·

οὐ γὰρ μετέχει λόγου. ὅτι μὲν οὖν δοκοῦσιν οὗτοι μόνοι βίᾳ καὶ ἄκοντεσ ποιεῖν, καὶ διὰ τίν’ αἰτίαν, ὅτι καθ’ ὁμοιότητά τινα τοῦ βίᾳ, καθ’ ἣν καὶ ἐπὶ τῶν ἀψύχων λέγομεν, εἴρηται· οὐ μὴν ἀλλ’ εἴ τισ προσθῇ τὸ ἐν τῷ διορισμῷ προσκείμενον, κἀκεῖ λύεται τὸ λεχθέν.

ὅταν μὲν γάρ τι τῶν ἔξωθεν παρὰ τὴν ἐν αὐτῷ ὁρμὴν κινῇ ἢ ἠρεμίζῃ, βίᾳ φαμέν, ὅταν δὲ μή, οὐ βίᾳ· ἐν δὲ τῷ ἀκρατεῖ καὶ ἐγκρατεῖ ἡ καθ’ αὑτὸν ὁρμὴ ἐνοῦσα ἄγει ἄμφω γὰρ ἔχει· ὥστ’ οὐ βίᾳ οὐδέτεροσ, ἀλλ’ ἑκὼν διά γε ταῦτα πράττοι ἄν, οὐδ’ ἀναγκαζόμενοσ.

τὴν γὰρ ἔξωθεν ἀρχήν, τὴν παρὰ τὴν ὁρμὴν ἢ ἐμποδίζουσαν ἢ κινοῦσαν, ἀνάγκην λέγομεν, ὥσπερ εἴ τισ λαβὼν τὴν χεῖρα τύπτοι τινὰ ἀντιτείνοντοσ καὶ τῷ βούλεσθαι καὶ τῷ ἐπιθυμεῖν· ὅταν δ’ ἔσωθεν ἡ ἀρχή, οὐ βίᾳ. ἔτι καὶ ἡδονὴ καὶ λύπη ἐν ἀμφοτέροισ ἔνεστι. καὶ γὰρ ὁ ἐγκρατευόμενοσ λυπεῖται παρὰ τὴν ἐπιθυμίαν πράττων ἤδη, καὶ χαίρει τὴν ἀπ’ ἐλπίδοσ ἡδονήν, ὅτι ὕστερον ὠφεληθήσεται, ἢ καὶ ἤδη ὠφελεῖται ὑγιαίνων·

καὶ ὁ ἀκρατὴσ χαίρει μὲν τυγχάνων ἀκρατευόμενοσ οὗ ἐπιθυμεῖ, λυπεῖται δὲ τὴν ἀπ’ ἐλπίδοσ λύπην, οἰέται γὰρ κακὸν πράττειν. ὥστε τὸ μὲν βίᾳ ἑκάτερον φάναι ποιεῖν ἔχει λόγον, καὶ διὰ τὴν ὄρεξιν καὶ διὰ τὸν λογισμὸν ἑκάτερον ἄκοντα ποτὲ πράττειν·

κεχωρισμένα γὰρ ὄντα ἑκάτερα ἐκκρούεται ὑπ’ ἀλλήλων. ὅθεν καὶ ἐπὶ τὴν ὅλην μεταφέρουσι ψυχήν, ὅτι τῶν ἐν ψυχῇ τι τοιοῦτον ὁρῶσιν. ἐπὶ μὲν οὖν τῶν μορίων ἐνδέχεται τοῦτο λέγειν·

ἡ δ’ ὅλη ἑκοῦσα ψυχὴ καὶ τοῦ ἀκρατοῦσ καὶ τοῦ ἐγκρατοῦσ πράττει, βίᾳ δ’ οὐδέτεροσ, ἀλλὰ τῶν ἐν ἐκείνοισ τι, ἐπεὶ καὶ φύσει ἀμφότερα ἔχομεν. καὶ γὰρ ὁ λόγοσ φύσει ὑπάρχει, ὅτι ἐωμένησ τῆσ γενέσεωσ καὶ μὴ πηρωθείσησ ἐνέσται, καὶ ἡ ἐπιθυμία, ὅτι εὐθὺσ ἐκ γενετῆσ ἀκολουθεῖ καὶ ἔνεστιν. σχεδὸν δὲ τούτοισ δυσὶ τὸ φύσει διορίζομεν, τῷ τε ὅσα εὐθὺσ γιγνομένοισ ἀκολουθεῖ πᾶσι, καὶ ὅσα ἐωμένησ τῆσ γενέσεωσ εὐθυπορεῖν γίγνεται ἡμῖν, οἱο͂ν πολιὰ καὶ γῆρασ καὶ τἆλλα τὰ τοιαῦτα.

ὥστε μὴ κατὰ φύσιν ἑκάτεροσ πράττει, ἁπλῶσ δὲ κατὰ φύσιν ἑκάτεροσ, οὐ τὴν αὐτήν.

αἱ μὲν οὖν περὶ τὸν ἀκρατῆ καὶ ἐγκρατῆ ἀπορίαι <αὗται> περὶ τοῦ βίᾳ πράττειν ἢ ἀμφοτέρουσ ἢ τὸν ἕτερον, ὥστε ἢ μὴ ἑκόντασ ἢ ἅμα βίᾳ καὶ ἑκόντασ, εἰ δὲ τὸ βίᾳ ἀκούσιον, ἅμα ἑκόντασ καὶ ἄκοντασ πράττειν· σχεδὸν δὲ ἐκ τῶν εἰρημένων δῆλον ἡμῖν ὡσ ἀπαντητέον. λέγονται δὲ κατ’ ἄλλον τρόπον βίᾳ καὶ ἀναγκασθέντεσ πρᾶξαι, οὐ διαφωνοῦντοσ τοῦ λόγου καὶ τῆσ ὀρέξεωσ, ὅταν πράττωσιν ὃ καὶ λυπηρὸν καὶ φαῦλον ὑπολαμβάνουσιν, ἀλλ’ ἂν μὴ τοῦτο πράττωσι, πληγαὶ ἢ δεσμοὶ ἢ θάνατοι ὦσιν.

ταῦτα γάρ φασιν ἀναγκασθέντεσ πρᾶξαι.

ἢ οὔ, ἀλλὰ πάντεσ ἑκόντεσ ποιοῦσιν αὐτὸ τοῦτο; ἔξεστι γὰρ μὴ ποιεῖν, ἀλλ’ ἐκεῖνο ὑπομεῖναι τὸ πάθοσ. ἔτι ἴσωσ τούτων τὰ μὲν φαίη τισ ἂν τὰ δ’ οὔ. ὅσα μὲν γὰρ ἐφ’ αὑτῷ τῶν τοιούτων μὴ ὑπάρξαι ἢ ὑπάρξαι, ἀεὶ ὅσα πράττει ἃ μὴ βούλεται, ἑκὼν πράττει, καὶ οὐ βίᾳ· ὅσα δὲ μὴ ἐφ’ αὑτῷ τῶν τοιούτων, βίᾳ πώσ, οὐ μέντοι γ’ ἁπλῶσ, ὅτι οὐκ αὐτὸ τοῦτο προαιρεῖται ὃ πράττει, ἀλλ’ οὗ ἕνεκα, ἐπεὶ καὶ ἐν τούτοισ ἐστί τισ διαφορά.

εἰ γὰρ ἵνα μὴ λάβῃ ψηλαφῶν ἀποκτείνοι, γελοῖοσ ἂν εἰή, εἰ λέγοι ὅτι βίᾳ καὶ ἀναγκαζόμενοσ, ἀλλὰ δεῖ μεῖζον κακὸν καὶ λυπηρότερον εἶναι, ὃ πείσεται μὴ ποιήσασ. οὕτω γὰρ ἀναγκαζόμενοσ καὶ μὴ βίᾳ πράξει, ἢ οὐ φύσει, ὅταν κακὸν ἀγαθοῦ ἕνεκα ἢ μείζονοσ κακοῦ ἀπολύσεωσ πράττῃ, καὶ ἄκων γε·

οὐ γὰρ ἐφ’ αὑτῷ ταῦτα. διὸ καὶ τὸν ἔρωτα πολλοὶ ἀκούσιον τιθέασιν, καὶ θυμοὺσ ἐνίουσ καὶ τὰ φυσικά, ὅτι ἰσχυρὰ καὶ ὑπὲρ τὴν φύσιν· καὶ συγγνώμην ἔχομεν ὡσ πεφυκότα βιάζεσθαι τὴν φύσιν.

μὴ χαίρῃ.

τὸ γὰρ ἐφ’ αὑτῷ, εἰσ ὃ ἀνάγεται ὅλον, τοῦτ’ ἐστιν ὃ ἡ αὐτοῦ φύσισ οἱά τε φέρειν· ὃ δὲ μὴ οἱά τε, μήδ’ ἐστὶ τῆσ ἐκείνου φύσει ὀρέξεωσ ἢ λογισμοῦ, οὐκ ἐφ’ αὑτῷ.

διὸ καὶ τοὺσ ἐνθουσιῶντασ καὶ προλέγοντασ, καίπερ διανοίασ ἔργον ποιοῦντασ, ὅμωσ οὔ φαμεν ἐφ’ αὑτοῖσ εἶναι, οὔτ’ εἰπεῖν ἃ εἶπον, οὔτε πρᾶξαι ἃ ἔπραξαν. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ δι’ ἐπιθυμίαν·

ὥστε καὶ διάνοιαί τινεσ καὶ πάθη οὐκ ἐφ’ ἡμῖν εἰσίν, ἢ πράξεισ αἱ κατὰ τὰσ τοιαύτασ διανοίασ καὶ λογισμούσ, ἀλλ’ ὥσπερ Φιλόλαοσ ἔφη εἶναί τινασ λόγουσ κρείττουσ ἡμῶν. ὥστ’ εἰ τὸ ἑκούσιον καὶ ἀκούσιον καὶ πρὸσ τὸ βίᾳ ἔδει σκέψασθαι, τοῦτο μὲν οὕτω διῃρήσθω οἱ γὰρ μάλιστ’ ἐμποδίζοντεσ τὸ ἑκούσιον ὡσ βίᾳ πράττοντεσ, ἀλλ’ ἑκόντεσ·

ἐπεὶ δὲ τοῦτ’ ἔχει τέλοσ, καὶ οὔτε τῇ ὀρέξει οὔτε τῇ προαιρέσει τὸ ἑκούσιον ὡρ́ισται, λοιπὸν δὴ ὁρίσασθαι τὸ κατὰ τὴν διάνοιαν.

δοκεῖ δὴ ἐναντίον εἶναι τὸ ἑκούσιον τῷ ἀκουσίῳ, καὶ τὸ εἰδότα ἢ ὃν ἢ ᾧ ἢ οὗ ἕνεκα ἐνίοτε γὰρ οἶδε μὲν ὅτι πατήρ, ἀλλ’ οὐχ ἵνα ἀποκτείνῃ, ἀλλ’ ἵνα σώσῃ, ὥσπερ αἱ Πελιάδεσ, ἤτοι ὡσ τοδὶ μὲν πόμα, ἀλλ’ ὡσ φίλτρον καὶ οἶνον, τὸ δ’ ἦν κώνειον τῷ ἀγνοοῦντα καὶ ὃν καὶ ᾧ καὶ ὃ δι’ ἄγνοιαν, μὴ κατὰ συμβεβηκόσ·

τὸ δὲ δι’ ἄγνοιαν, καὶ ὃ καὶ ᾧ καὶ ὅν, ἀκούσιον·

τὸ ἐναντίον ἄρ’ ἑκούσιον. ὅσα μὲν οὖν ἐφ’ ἑαυτῷ ὂν μὴ πράττειν πράττει μὴ ἀγνοῶν καὶ δι’ αὑτόν, ἑκούσια ταῦτ’ ἀνάγκη εἶναι, καὶ τὸ ἑκούσιον τοῦτ’ ἐστίν· ὅσα δ’ ἀγνοῶν καὶ διὰ τὸ ἀγνοεῖν, ἄκων.

ἐπεὶ δὲ τὸ ἐπίστασθαι καὶ τὸ εἰδέναι διττόν, ἓν μὲν τὸ ἔχειν, ἓν δὲ τὸ χρῆσθαι τῇ ἐπιστήμη, ὁ ἔχων μὴ χρώμενοσ δὲ ἔστι μὲν ὡσ δικαίωσ <ἂν> ἀγνοῶν λέγοιτο, ἔστι δὲ ὡσ οὐ δικαίωσ, οἱο͂ν εἰ δι’ ἀμέλειαν μὴ ἐχρῆτο. ὁμοίωσ δὲ καὶ μὴ ἔχων τισ ψέγοιτο ἄν, εἰ ὃ ῥᾴδιον ἢ ἀναγκαῖον ἦν, μὴ ἔχει δι’ ἀμέλειαν ἢ ἡδονὴν ἢ λύπην. ταῦτ’ οὖν προσδιοριστέον.

περὶ μὲν οὖν τοῦ ἑκουσίου καὶ ἀκουσίου διωρίσθω τοῦτον τὸν τρόπον·

περὶ δὲ προαιρέσεωσ μετὰ τοῦτο λέγωμεν, διαπορήσαντεσ πρῶτον τῷ λόγῳ περὶ αὐτῆσ. διστάσειε γὰρ ἄν τισ ἐν τῷ γένει πέφυκε καὶ ἐν ποίῳ θεῖναι αὐτὴν χρή, καὶ πότερον οὐ ταὐτὸν τὸ ἑκούσιον καὶ τὸ προαιρετὸν ἢ ταὐτὸν ἐστίν. μάλιστα δὲ λέγεται παρά τινων, καὶ ζητοῦντι δόξειε δ’ ἂν δυοῖν εἶναι θάτερον ἡ προαίρεσισ, ἤτοι δόξα ἢ ὄρεξισ· ἀμφότερα γὰρ φαίνεται παρακολουθοῦντα.

ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστιν ὄρεξισ φανερόν. ἢ γὰρ βούλησισ ἂν εἰή ἢ ἐπιθυμία ἢ θυμόσ· οὐθεὶσ γὰρ ὀρέγεται μηθὲν πεπονθὼσ τούτων.

θυμὸσ μὲν οὖν καὶ ἐπιθυμία καὶ τοῖσ θηρίοισ ὑπάρχει, προαίρεσισ δ’ οὔ. ἔτι δὲ καὶ οἷσ ὑπάρχει ἄμφω ταῦτα, πολλὰ καὶ ἄνευ θυμοῦ καὶ ἐπιθυμίασ προαιροῦνται· καὶ ἐν τοῖσ πάθεσιν ὄντεσ οὐ προαιροῦνται, ἀλλὰ καρτεροῦσιν. ἔτι ἐπιθυμία μὲν καὶ θυμὸσ ἀεὶ μετὰ λύπησ, προαιρούμεθα δὲ πολλὰ καὶ ἄνευ λύπησ.

ἀλλὰ μὴν οὐδὲ βούλησισ καὶ προαίρεσισ ταὐτόν. βούλονται μὲν γὰρ ἔνια ταὐτὸν καὶ τῶν ἀδυνάτων εἰδότεσ, οἱο͂ν βασιλεύειν τε πάντων ἀνθρώπων καὶ ἀθάνατοι εἶναι, προαιρεῖται δ’ οὐθεὶσ μὴ ἀγνοῶν ὅτι ἀδύνατον, οὐδ’ ὅλωσ ἃ δυνατὸν μέν, μὴ ἐφ’ αὑτῷ δ’ οἰέται πρᾶξαι ἢ μὴ πρᾶξαι. ὥστε τοῦτο μὲν φανερόν, ὅτι ἀνάγκη τὸ προαιρετὸν τῶν ἐφ’ αὑτῷ τι εἶναι.

ὁμοίωσ δὲ δῆλον ὅτι οὐδὲ δόξα, οὐδ’ ἁπλῶσ εἴ τισ οἰέταί τι.

τῶν γὰρ ἐφ’ αὑτῷ τι ἦν τὸ προαιρετόν, δοξάζομεν δὲ πολλὰ καὶ τῶν οὐκ ὄντων ἐφ’ ἡμῖν, οἱο͂ν τὴν διάμετρον σύμμετρον. ἔτι οὐκ ἔστι προαίρεσισ ἀληθὴσ ἢ ψευδήσ. οὐδὲ δὴ ἡ τῶν ἐφ’ αὑτῷ ὄντων πρακτῶν δόξα, ᾗ τυγχάνομεν οἰόμενοι δεῖν τι πράττειν ἢ οὐ πράττειν. κοινὸν δὲ περὶ δόξησ τοῦτο καὶ βουλήσεωσ·

οὐθεὶσ γὰρ τέλοσ οὐδὲν προαιρεῖται, ἀλλὰ τὰ πρὸσ τὸ τέλοσ· λέγω δ’ οἱο͂ν οὐθεὶσ ὑγιαίνειν προαιρεῖται, ἀλλὰ περιπατεῖν ἢ καθῆσθαι τοῦ ὑγιαίνειν ἕνεκεν, οὐδ’ εὐδαιμονεῖν, ἀλλὰ χρηματίζεσθαι ἢ κινδυνεύειν τοῦ εὐδαιμονεῖν ἕνεκα· καὶ ὅλωσ δηλοῖ ἀεὶ προαιρούμενοσ τί τε καὶ τίνοσ ἕνεκα προαιρεῖται, ἔστι δὲ τὸ μὲν τίνοσ, οὗ ἕνεκα προαιρεῖται ἄλλο, τὸ δὲ τί, ὃ προαιρεῖται ἕνεκα ἄλλου.

βούλεται δέ γε μάλιστα τὸ τέλοσ, καὶ δοξάζει δεῖν καὶ ὑγιαίνειν καὶ εὖ πράττειν. ὥστε φανερὸν διὰ τούτων ὅτι ἄλλο καὶ δόξησ καὶ βουλήσεωσ.

βούλεσθαι μὲν <γὰρ> καὶ δόξα μάλιστα τοῦ τέλουσ, προαίρεσισ δ’ οὐκ ἔστιν. ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστιν οὔτε βούλησισ οὔτε δόξα οὔθ’ ὑπόληψισ ἁπλῶσ ἡ προαίρεσισ, δῆλον·

τί δὲ διαφέρει τούτων, καὶ πῶσ ἔχει πρὸσ τὸ ἑκούσιον; ἅμα δὲ δῆλον ἔσται, καὶ τί ἐστι προαίρεσισ.

ἔστι δὴ τῶν δυνατῶν καὶ εἶναι καὶ μὴ τὰ μὲν τοιαῦτα ὥστε ἐνδέχεσθαι βουλεύσασθαι περὶ αὐτῶν· περὶ ἐνίων δ’ οὐκ ἐνδέχεται. τὰ μὲν γὰρ δυνατὰ μέν ἐστι καὶ εἶναι καὶ μὴ εἶναι, ἀλλ’ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν αὐτῶν ἡ γένεσισ ἐστίν, ἀλλὰ τὰ μὲν διὰ φύσιν τὰ δὲ δι’ ἄλλασ αἰτίασ γίνεται, περὶ ὧν οὐδεὶσ ἂν ἐγχειρήσειε βουλεύεσθαι μὴ ἀγνοῶν· περὶ ὧν δ’ ἐνδέχεται μὴ μόνον τὸ εἶναι καὶ μή, ἀλλὰ καὶ τὸ βουλεύσασθαι τοῖσ ἀνθρώποισ, ταῦτα δ’ ἐστὶν ὅσα ἐφ’ ἡμῖν ἐστι πρᾶξαι ἢ μὴ πρᾶξαι.

διὸ οὐ βουλευόμεθα περὶ τῶν ἐν Ἰνδοῖσ, οὐδὲ πῶσ ἂν ὁ κύκλοσ τετραγωνισθείη. τὰ μὲν γὰρ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν· τὸ δ’ ὅλωσ οὐ πρακτόν ἀλλ’ οὐδὲ περὶ τῶν ἐφ’ ἡμῖν πρακτῶν περὶ ἁπάντων.

8 ᾗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδὲ δόξα ἁπλῶσ ἡ προαίρεσισ ἐστίν· , τὰ δὲ προαιρετὰ καὶ πρακτὰ τῶν ἐφ’ ἡμῖν ὄντων ἐστίν. διὸ καὶ ἀπορήσειεν ἄν τισ, τί δή ποθ’ οἱ μὲν ἰατροὶ βουλεύονται περὶ ὧν ἔχουσι τὴν ἐπιστήμην, οἱ δὲ γραμματικοὶ οὔ; αἴτιον δ’ ὅτι διχῇ γινομένησ τῆσ ἁμαρτίασ ἢ γὰρ λογιζόμενοι ἁμαρτάνομεν ἢ κατὰ τὴν αἴσθησιν αὐτὸ δρῶντεσ ἐν μὲν τῇ ἰατρικῇ ἀμφοτέρωσ ἐνδέχεται ἁμαρτεῖν, ἐν δὲ τῇ γραμματικῇ κατὰ τὴν αἴσθησιν καὶ πρᾶξιν, περὶ ἧσ ἂν σκοπῶσιν, εἰσ ἄπειρον ἥξουσιν.

ἐπειδὴ οὖν οὔτε δόξα οὔτε βούλησίσ ἐστι προαίρεσίσ ἐστιν ὡσ ἑκάτερον, οὐδ’ ἄμφω ἐξαίφνησ γὰρ προαιρεῖται μὲν οὐθείσ, δοκεῖ δὲ πράττειν καὶ βούλονται·

ὡσ ἐξ ἀμφοῖν ἄρα. ἄμφω γὰρ ὑπάρχει τῷ προαιρουμένῳ ταῦτα.

ἀλλὰ πῶσ ἐκ τούτων σκεπτέον; δηλοῖ δέ πωσ καὶ τὸ ὄνομα αὐτό. ἡ γὰρ προαίρεσισ αἱρ́εσισ μὲν ἐστίν, οὐχ ἁπλῶσ δέ, ἀλλ’ ἑτέρου πρὸ ἑτέρου· τοῦτο δὲ οὐχ οἱο͂́ν τε ἄνευ σκέψεωσ καὶ βουλῆσ. διὸ ἐκ δόξησ βουλευτικῆσ ἐστιν ἡ προαίρεσισ. περὶ μὲν δὴ τοῦ τέλουσ οὐδεὶσ βουλεύεται, ἀλλὰ τοῦτο κεῖται πᾶσι, περὶ δὲ τῶν εἰσ τοῦτο τεινόντων, πότερον τόδε ἢ τόδε συντείνει, ἢ δεδογμένου τοῦτο πῶσ ἔσται.

βουλευόμεθα δὲ τοῦτο πάντεσ, ἑώσ ἂν εἰσ ἡμᾶσ ἀναγάγωμεν τῆσ γενέσεωσ τὴν ἀρχήν. εἰ δὴ προαιρεῖται μὲν μηθεὶσ μὴ παρασκευασάμενοσ μηδὲ βουλευσάμενοσ, εἰ χεῖρον ἢ βέλτιον, βουλεύεται δὲ ὅσα ἐφ’ ἡμῖν ἐστι τῶν δυνατῶν καὶ εἶναι καὶ μὴ τῶν πρὸσ τὸ τέλοσ, δῆλον ὅτι ἡ προαίρεσισ μέν ἐστιν ὄρεξισ τῶν ἐφ’ αὑτῷ βουλευτική. ἅπαντεσ γὰρ βουλευόμεθα ἃ καὶ προαιρούμεθα, οὐ μέντοι γε ἃ βουλευόμεθα, πάντα προαιρούμεθα. λέγω δὲ βουλευτικήν, ἧσ ἀρχὴ καὶ αἰτία βούλευσίσ ἐστι, καὶ ὀρέγεται διὰ τὸ βουλεύσασθαι.

διὸ οὔτε ἐν τοῖσ ἄλλοισ ζῴοισ ἐστὶν ἡ προαίρεσισ, οὔτε ἐν πάσῃ ἡλικίᾳ, οὔτε πάντωσ ἔχοντοσ ἀνθρώπου.

οὐδὲ γὰρ τὸ βουλεύσασθαι, οὐδ’ ὑπόληψισ τοῦ διὰ τί· ἀλλὰ δοξάσαι μὲν εἰ ποιητέον ἢ μὴ ποιητέον οὐθὲν κωλύει πολλοῖσ ὑπάρχειν, τὸ δὲ διὰ λογισμοῦ οὐκέτι. ἔστι γὰρ βουλευτικὸν τῆσ ψυχῆσ τὸ θεωρητικὸν αἰτίασ τινόσ.

ἡ γὰρ οὗ ἕνεκα μία τῶν αἰτιῶν ἐστίν· τὸ μὲν γὰρ διὰ τί αἰτία· οὗ δ’ ἕνεκά ἐστιν ἢ γίγνεταί τι, τοῦτ’ αἴτιόν φαμεν εἶναι, οἱο͂ν τοῦ βαδίζειν ἡ κομιδὴ τῶν χρημάτων, εἰ τούτου ἕνεκα βαδίζει. σκοπόσ, οὐ βουλευτικοί.

ὥστ’ ἐπεὶ τὸ μὲν ἐφ’ αὑτῷ ὂν ἢ πράττειν ἢ μὴ πράττειν, ἐάν τισ πράττῃ ἢ ἀπρακτῇ δι’ αὑτὸν καὶ μὴ δι’ ἄγνοιαν, ἑκὼν πράττει ἢ ἀπρακτεῖ, πολλὰ δὲ τῶν τοιούτων πράττομεν οὐ βουλευσάμενοι οὐδὲ προνοήσαντεσ, ἀνάγκη τὸ μὲν προαιρετὸν ἅπαν ἑκούσιον εἶναι, τὸ δ’ ἑκούσιον μὴ προαιρετόν, καὶ τὰ μὲν κατὰ προαίρεσιν πάντα ἑκούσια εἶναι, τὰ δ’ ἀκούσια μὴ πάντα κατὰ προαίρεσιν. ἅμα δ’ ἐκ τούτων φανερὸν καὶ ὅτι καλῶσ διορίζονται οἳ τῶν παθημάτων τὰ μὲν ἑκούσια τὰ δ’ ἀκούσια τὰ δ’ ἐκ προνοίασ νομοθετοῦσιν·

εἰ γὰρ καὶ μὴ διακριβοῦσιν, ἀλλ’ ἅπτονταί γέ πῃ τῆσ ἀληθείασ.

ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων ἐροῦμεν ἐν τῇ περὶ τῶν δικαίων ἐπισκέψει· ἐκ τοῦ βουλεύσασθαι συμπερανθῶσιν.

ἐπεὶ δὲ βουλεύεται ἀεὶ ὁ βουλευόμενοσ ἕνεκα τινόσ, καὶ ἐστὶ σκοπόσ τισ ἀεὶ τῷ βουλευομένῳ πρὸσ ὃν σκοπεῖ τὸ συμφέρον, περὶ μὲν τοῦ τέλουσ οὐθεὶσ βουλεύεται, ἀλλὰ τοῦτ’ ἐστιν ἀρχὴ καὶ ὑπόθεσισ, ὥσπερ ἐν ταῖσ θεωρητικαῖσ ἐπιστήμαισ ὑποθέσεισ εἴρηται δὲ περὶ αὐτῶν ἐν μὲν τοῖσ ἐν ἀρχῇ βραχέωσ, ἐν δὲ τοῖσ ἀναλυτικοῖσ δι’ ἀκριβείασ, περὶ δὲ τῶν πρὸσ τὸ τέλοσ φερόντων ἡ σκέψισ καὶ μετὰ τέχνησ καὶ ἄνευ τέχνησ πᾶσιν ἐστίν, οἱο͂ν εἰ πολεμῶσιν ἢ μὴ πολεμῶσιν τοῦτο βουλευομένοισ.

ἐκ προτέρου δὲ μᾶλλον ἔσται τὸ δι’ ὅ, τοῦτ’ ἐστι τὸ οὗ ἕνεκα, οἱο͂ν πλοῦτοσ ἢ ἡδονὴ ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον ὃ τυγχάνει οὗ ἕνεκα.

βουλεύεται γὰρ ὁ βουλευόμενοσ, εἰ ἀπὸ τοῦ τέλουσ ἔσκεπται, <ἢ> ὅ τι ἐκεῖ συντείνει ὅπωσ εἰσ αὑτὸν ἀγάγῃ, ἢ αὐτὸσ δύναται πρὸσ τὸ τέλοσ.

τὸ δὲ τέλοσ ἐστὶ φύσει μὲν ἀεὶ ἀγαθόν, καὶ περὶ οὗ κατὰ μέροσ βουλεύονται, οἱο͂ν ἰατρὸσ βουλεύσαιτο ἂν εἰ δῴη φάρμακον, καὶ στρατηγὸσ ποῦ στρατοπεδεύσηται, οἷσ ἀγαθὸν τὸ τέλοσ τὸ ἁπλῶσ ἄριστον ἐστίν· παρὰ φύσιν δὲ καὶ διαστροφὴν οὐ τὸ ἀγαθόν, ἀλλὰ τὸ φαινόμενον ἀγαθόν.

αἴτιον δ’ ὅτι τῶν ὄντων τὰ μὲν οὐκ ἔστιν ἐπ’ ἄλλῳ χρήσασθαι ἢ πρὸσ ἃ πέφυκεν, οἱο͂ν ὄψει· οὐ γὰρ οἱο͂́ν τ’ ἰδεῖν οὗ μή ἐστιν ὄψισ, οὐδ’ ἀκοῦσαι οὗ μή ἐστιν ἀκοή· ἀλλ’ ἀπὸ ἐπιστήμησ ποιῆσαι καὶ οὗ μή ἐστιν ἡ ἐπιστήμη.

οὐ γὰρ ὁμοίωσ τῆσ ὑγιείασ ἡ αὐτὴ ἐπιστήμη καὶ νόσου, ἀλλὰ τῆσ μὲν κατὰ φύσιν τῆσ δὲ παρὰ φύσιν. φύσει μὲν τὸ ἀγαθόν, παρὰ φύσιν δὲ καὶ διαστροφὴν καὶ τὸ κακόν.

ἀλλὰ μὴν ἑκάστου γε φθορὰ καὶ διαστροφὴ οὐκ εἰσ τὸ τυχόν, ἀλλ’ εἰσ τὰ ἐναντία καὶ τὰ μεταξύ.

οὐ γὰρ ἔστιν ἐκβῆναι ἐκ τούτων, ἐπεὶ καὶ ἡ ἀπάτη οὐκ εἰσ τὰ τυχόντα γίνεται, ἀλλ’ εἰσ τὰ ἐναντία ὅσοισ ἐστὶν ἐναντία, καὶ εἰσ ταῦτα τῶν ἐναντίων ἃ κατὰ τὴν ἐπιστήμην ἐναντία ἐστίν. ἀνάγκη ἄρα καὶ τὴν ἀπάτην καὶ τὴν προαίρεσιν ἀπὸ τοῦ μέσου ἐπὶ τὰ ἐναντία γίνεσθαι ἐναντία δὲ τῷ μέσῳ καὶ τὸ πλέον καὶ τὸ ἔλαττον. ‐ αἴτιον δὲ τὸ ἡδὺ καὶ τὸ λυπηρόν·

καὶ τὸ ἥδιον ἄμεινον, καὶ τὸ λυπηρὸν κακὸν καὶ τὸ λυπηρότερον χεῖρον.

ὥστε καὶ ἐκ τούτων δῆλον ὅτι περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ κακία.

περὶ μὲν γὰρ τὰ προαιρετὰ τυγχάνουσιν οὖσαι, ἡ δὲ προαίρεσισ περὶ τὸ ἀγαθὸν καὶ κακὸν καὶ τὰ φαινόμενα, τοιαῦτα δὲ φύσει ἡδονὴ καὶ λύπη. ἀνάγκη τοίνυν, ἐπειδὴ ἡ ἀρετὴ μὲν ἡ ἠθικὴ αὐτή τε μεσότησ τίσ ἐστι καὶ περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ πᾶσα, ἡ δὲ κακία ἐν ὑπερβολῇ καὶ ἐλλείψει καὶ περὶ ταὐτὰ τῇ ἀρετῇ, τὴν ἀρετὴν εἶναι τὴν ἠθικὴν ἕξιν προαιρετικὴν μεσότητοσ τῆσ πρὸσ ἡμᾶσ ἐν ἡδέσι καὶ λυπηροῖσ, καθ’ ὅσα ποῖόσ τισ λέγεται τὸ ἦθοσ, ἢ χαίρων ἢ λυπούμενοσ·

ὁ γὰρ φιλόγλυκυσ ἢ φιλόπικροσ οὐ λέγεται ποῖόσ τισ τὸ ἦθοσ.

τούτων δὲ διωρισμένων, λέγωμεν πότερον ἡ ἀρετὴ ἀναμάρτητον ποιεῖ τὴν προαίρεσιν καὶ τὸ τέλοσ ὀρθόν, οὕτωσ ὥστε οὗ ἕνεκα δεῖ προαιρεῖσθαι, ἢ ὥσπερ δοκεῖ τισί, τὸν λόγον.

ἔστι δὲ τοῦτο ἐγκράτεια·

αὕτη γὰρ οὐ διαφθείρει τὸν λόγον. ἔστι δ’ ἀρετὴ καὶ ἐγκράτεια ἕτερον. λεκτέον δ’ ὕστερον περὶ αὐτῶν, ἐπεὶ ὅσοισ γε δοκεῖ τὸν λόγον ὀρθὸν παρέχειν ἡ ἀρετή, τοῦτο αἴτιον. ἡ μὲν <γὰρ> ἐγκράτεια τοιοῦτον, τῶν ἐπαινετῶν δ’ ἡ ἐγκράτεια. λέγομεν δὲ προαπορήσαντεσ. ἔστι γὰρ τὸν μὲν σκοπὸν ὀρθὸν εἶναι, ἐν δὲ τοῖσ πρὸσ τὸν σκοπὸν διαμαρτάνειν· ἔστι δὲ τὸν μὲν σκοπὸν ἡμαρτῆσθαι, τὰ δὲ πρὸσ ἐκεῖνον περαίνοντα ὀρθῶσ ἔχειν, καὶ μηδέτερον.

πότερον δ’ ἡ ἀρετὴ ποιεῖ τὸν σκοπὸν ἢ τὰ πρὸσ τὸν σκοπόν; τιθέμεθα δὴ ὅτι τὸν σκοπόν, διότι τούτου οὐκ ἔστι συλλογισμὸσ οὐδὲ λόγοσ. ἀλλὰ δὴ ὥσπερ ἀρχὴ τοῦτο ὑποκείσθω.

οὔτε γὰρ ἰατρὸσ σκοπεῖ εἰ δεῖ ὑγιαίνειν ἢ μή, ἀλλ’ εἰ περιπατεῖν ἢ μή, οὔτε ὁ γυμναστικὸσ εἰ δεῖ εὖ ἔχειν ἢ μή, ἀλλ’ εἰ παλαῖσαι ἢ μή. ὁμοίωσ δ’ οὐδ’ ἄλλη οὐδεμία περὶ τοῦ τέλουσ· ὥσπερ γὰρ ταῖσ θεωρητικαῖσ αἱ ὑποθέσεισ ἀρχαί, οὕτω καὶ ταῖσ ποιητικαῖσ τὸ τέλοσ ἀρχὴ καὶ ὑπόθεσισ. ἐπειδὴ δεῖ τόδε ὑγιαίνειν, ἀνάγκη τοδὶ ὑπάρξαι, εἰ ἔσται ἐκεῖνο, ὥσπερ ἐκεῖ, εἰ ἔστι τὸ τρίγωνον δύο ὀρθαί, ἀνάγκη τοδὶ εἶναι.

τῆσ μὲν οὖν νοήσεωσ ἀρχὴ τὸ τέλοσ, τῆσ δὲ πράξεωσ ἡ τῆσ νοήσεωσ τελευτή. εἰ οὖν πάσησ ὀρθότητοσ ἢ ὁ λόγοσ ἢ ἡ ἀρετὴ αἰτία, εἰ μὴ ὁ λόγοσ, διὰ τὴν ἀρετὴν ἂν ὀρθὸν εἰή τὸ τέλοσ, ἀλλ’ οὐ τὰ πρὸσ τὸ τέλοσ. τέλοσ δ’ ἐστὶ τὸ οὗ ἕνεκα.

ἔστι γὰρ πᾶσα προαίρεσισ τινὸσ καὶ ἕνεκα τινόσ. οὗ μὲν οὖν ἕνεκα τὸ μέσον ἐστίν, οὗ αἰτία ἡ ἀρετὴ τῷ προαιρεῖσθαι οὗ ἕνεκα. ἔστι μέντοι ἡ προαίρεσισ οὐ τούτου, ἀλλὰ τῶν τούτου ἕνεκα. τυγχάνειν τούτων ἄλλησ δυνάμεωσ, ὅσα ἕνεκα τοῦ τέλουσ δεῖ πράττειν·

τοῦ δὲ τὸ τέλοσ ὀρθὸν εἶναι τῆσ προαιρέσεωσ οὗ ἡ ἀρετὴ αἰτία.

καὶ διὰ τοῦτο ἐκ τῆσ προαιρέσεωσ κρίνομεν ποῖόσ τισ· τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ τίνοσ ἕνεκα πράττει, ἀλλ’ οὐ τί πράττει. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἡ κακία τῶν ἐναντίων ἕνεκα ποιεῖ τὴν προαίρεσιν. εἰ δή τισ, ἐφ’ αὑτῷ ὂν πράττειν μὲν τὰ καλὰ ἀπρακτεῖν δὲ τὰ αἰσχρά, τοὐναντίον ποιεῖ, δῆλον ὅτι οὐ σπουδαῖόσ ἐστιν οὗτοσ ὁ ἄνθρωποσ.

ὥστ’ ἀνάγκη τήν τε κακίαν ἑκούσιον εἶναι καὶ τὴν ἀρετήν· οὐδεμία γὰρ ἀνάγκη τὰ μοχθηρὰ πράττειν. διὰ ταῦτα καὶ ψεκτὸν ἡ κακία καὶ ἡ ἀρετὴ ἐπαινετόν· τὰ γὰρ ἀκούσια αἰσχρὰ καὶ κακὰ οὐ ψέγεται οὐδὲ τὰ ἀγαθὰ ἐπαινεῖται, ἀλλὰ τὰ ἑκούσια.

ἔτι πάντασ ἐπαινοῦμεν καὶ ψέγομεν εἰσ τὴν προαίρεσιν βλέποντεσ μᾶλλον ἢ εἰσ τὰ ἔργα· καίτοι αἱρετώτερον ἡ ἐνέργεια τῆσ ἀρετῆσ, ὅτι πράττουσι μὲν φαῦλα καὶ ἀναγκαζόμενοι, προαιρεῖται δ’ οὐδείσ. ἔτι διὰ τὸ μὴ ῥᾴδιον εἶναι ἰδεῖν τὴν προαίρεσιν ὁποία τισ, διὰ ταῦτα ἐκ τῶν ἔργων ἀναγκαζόμεθα κρίνειν ποῖόσ τισ. αἱρετώτερον μὲν οὖν ἡ ἐνέργεια, ἐπαινετώτερον δ’ ἡ προαίρεσισ.

ἔκ τε τῶν κειμένων οὖν συμβαίνει ταῦτα, καὶ ἔτι ὁμολογεῖται τοῖσ φαινομένοισ.

상위

Aristotle (아리스토텔레스)

목록

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION