헬라어 문장 검색 - ΑριστόΕυδεμιά2́

(아리스토텔레스, 에우데모스 윤리학, Book 2)

μετὰ δὲ ταῦτ’ ἄλλην λαβοῦσιν ἀρχὴν περὶ τῶν ἑπομένων λεκτέον. πάντα δὴ τὰ ἀγαθὰ ἢ ἐκτὸσ ἢ <ἐν> ψυχῇ, καὶ τούτων αἱρετώτερα τὰ ἐν τῇ ψυχῇ, καθάπερ διαιρούμεθα καὶ ἐν τοῖσ ἐξωτερικοῖσ λόγοισ· φρόνησισ γὰρ καὶ ἀρετὴ καὶ ἡδονὴ ἐν ψυχῇ, ὧν ἢ ἔνια ἢ πάντα τέλοσ εἶναι δοκεῖ πᾶσιν. τῶν δὲ ἐν ψυχῇ τὰ μὲν ἕξεισ ἢ δυνάμεισ εἰσί, τὰ δ’ ἐνέργειαι καὶ κινήσεισ.

ταῦτα δὴ οὕτωσ ὑποκείσθω καὶ περὶ ἀρετῆσ, ὅτι ἐστὶν ἡ βελτίστη διάθεσισ ἢ ἕξισ ἢ δύναμισ ἑκάστων, ὅσων ἐστί τισ χρῆσισ ἢ ἔργον.

δῆλον δ’ ἐκ τῆσ ἐπαγωγῆσ.

ἐπὶ πάντων γὰρ οὕτω τίθεμεν. οἱο͂ν ἱματίου ἀρετὴ ἐστίν· καὶ γὰρ ἔργον τι καὶ χρῆσισ ἐστίν· καὶ ἡ βελτίστη ἕξισ τοῦ ἱματίου ἀρετὴ ἐστίν. ὁμοίωσ δὲ καὶ πλοίου καὶ οἰκίασ καὶ τῶν ἄλλων. ὥστε καὶ ψυχῆσ·

ἔστι γάρ τι ἔργον αὐτῆσ. καὶ τῆσ βελτίονοσ δὴ ἕξεωσ ἔστω βέλτιον τὸ ἔργον· καὶ ὡσ ἔχουσιν. αἱ ἕξεισ πρὸσ ἀλλήλασ, οὕτω καὶ τὰ ἔργα τὰ ἀπὸ τούτων πρὸσ ἄλληλα ἐχέτω. καὶ τέλοσ ἑκάστου τὸ ἔργον. φανερὸν τοίνυν ἐκ τούτων ὅτι βέλτιον τὸ ἔργον τῆσ ἕξεωσ· τὸ γὰρ τέλοσ ἄριστον ὡσ τέλοσ·

ὑπόκειται γὰρ τέλοσ τὸ βέλτιστον καὶ τὸ ἔσχατον, οὗ ἕνεκα τἆλλα πάντα. ὅτι μὲν τοίνυν τὸ ἔργον βέλτιον τῆσ ἕξεωσ καὶ τῆσ διαθέσεωσ, δῆλον· ἀλλὰ τὸ ἔργον λέγεται διχῶσ. ἀλλ’ οὐκ οἰκοδόμησισ καὶ ἰατρικῆσ ὑγίεια ἀλλ’ οὐχ ὑγίανσισ οὐδ’ ἰάτρευσισ, τῶν δ’ ἡ χρῆσισ ἔργον, οἱο͂ν ὄψεωσ ὁρ́ασισ καὶ μαθηματικῆσ ἐπιστήμησ θεωρία.

ὥστ’ ἀνάγκη, ὧν ἔργον ἡ χρῆσισ, τὴν χρῆσιν βέλτιον εἶναι τῆσ ἕξεωσ. τούτων δὲ τοῦτον τὸν τρόπον διωρισμένων, λέγομεν ὅτι <ταὐτὸ> τὸ ἔργον τοῦ πράγματοσ καὶ τῆσ ἀρετῆσ, ἀλλ’ οὐχ ὡσαύτωσ.

οἱο͂ν σκυτοτομικῆσ καὶ σκυτεύσεωσ ὑπόδημα·

εἰ δή τίσ ἐστιν ἀρετὴ σκυτικῆσ καὶ σπουδαίου σκυτέωσ, τὸ ἔργον ἐστὶ σπουδαῖον ὑπόδημα. τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ἔτι ἔστω ψυχῆσ ἔργον τὸ ζῆν ποιεῖν, τοῦ δὲ χρῆσισ καὶ ἐγρήγορσισ·

ὁ γὰρ ὕπνοσ ἀργία τισ καὶ ἡσυχία.

ὥστ’ ἐπεὶ τὸ ἔργον ἀνάγκη ἓν καὶ ταὐτὸ εἶναι τῆσ ψυχῆσ καὶ τῆσ ἀρετῆσ, ἔργον ἂν εἰή τῆσ ἀρετῆσ ζωὴ σπουδαία. τοῦτ’ ἄρα ἐστὶ τὸ τέλεον ἀγαθόν, ὅπερ ἦν ἡ εὐδαιμονία. τέλη ἐν ψυχῇ καὶ τὰ ἄριστα τῶν ἀγαθῶν, αὐτὴ δὲ ἢ ἕξισ ἢ ἐνέργεια, ἐπεὶ βέλτιον ἡ ἐνέργεια τῆσ διαθέσεωσ καὶ τῆσ βελτίστησ ἕξεωσ ἡ βελτίστη ἐνέργεια, ἡ δ’ ἀρετὴ βελτίστη ἕξισ, τῆσ ἀρετῆσ ἐνέργειαν τῆσ ψυχῆσ ἄριστον εἶναι.

ἦν δὲ καὶ ἡ εὐδαιμονία τὸ ἄριστον.

ἔστιν ἄρα ἡ εὐδαιμονία ψυχῆσ ἀγαθῆσ ἐνέργεια. ἐπεὶ δὲ ἦν ἡ εὐδαιμονία τέλεόν τι, καὶ ἔστι ζωὴ καὶ τελέα καὶ ἀτελήσ, καὶ ἀρετὴ ὡσαύτωσ ἣ μὲν γὰρ ὅλη, ἣ δὲ μόριον, ἡ δὲ τῶν ἀτελῶν ἐνέργεια ἀτελήσ, εἰή ἂν ἡ εὐδαιμονία ζωῆσ τελείασ ἐνέργεια κατ’ ἀρετὴν τελείαν.

ὅτι δὲ τὸ γένοσ καὶ τὸν ὁρ́ον αὐτῆσ λέγομεν καλῶσ, μαρτύρια τὰ δοκοῦντα πᾶσιν ἡμῖν.

τό τε γὰρ εὖ πράττειν καὶ τὸ εὖ ζῆν τὸ αὐτὸ τῷ εὐδαιμονεῖν, ὧν ἕκαστον χρῆσίσ ἐστι καὶ ἐνέργεια, καὶ ἡ ζωὴ καὶ ἡ πρᾶξισ καὶ γὰρ ἡ πρακτικὴ χρηστικὴ ἐστίν·

ὁ μὲν γὰρ χαλκεὺσ ποιεῖ χαλινόν, χρῆται δ’ ὁ ἱππικόσ καὶ τὸ μήτε μίαν ἡμέραν εἶναι εὐδαίμονα μήτε παῖδα μήθ’ ἡλικίαν πᾶσαν διὸ καὶ τὸ Σόλωνοσ ἔχει καλῶσ, τὸ μὴ ζῶντ’ εὐδαιμονίζειν, ἀλλ’ ὅταν λάβῃ τέλοσ· οὐθὲν γὰρ ἀτελὲσ εὔδαιμον·

οὐ γὰρ ὅλον· ἔτι δ’ οἱ ἔπαινοι τῆσ ἀρετῆσ διὰ τὰ ἔργα, καὶ τὰ ἐγκώμια τῶν ἔργων· καὶ στεφανοῦνται οἱ νικῶντεσ, ἀλλ’ οὐχ οἱ δυνάμενοι νικᾶν, μὴ νικῶντεσ δέ· καὶ τὸ κρίνειν ἐκ τῶν ἔργων ὁποῖόσ τισ ἐστίν·

ἔτι διὰ τί ἡ εὐδαιμονία οὐκ ἐπαινεῖται; ὅτι διὰ ταύτην τἆλλα, ἢ τῷ εἰσ ταύτην ἀναφέρεσθαι ἢ τῷ μόρια εἶναι αὐτῆσ. διὸ ἕτερον εὐδαιμονισμὸσ καὶ ἔπαινοσ καὶ ἐγκώμιον. τὸ μὲν γὰρ ἐγκώμιον λόγοσ τοῦ καθ’ ἕκαστον ἔργου· ὁ δ’ ἔπαινοσ τοιοῦτον εἶναι καθόλου·

ὁ δ’ εὐδαιμονισμὸσ τέλουσ. καὶ τὸ ἀπορούμενον δ’ ἐνίοτε δῆλον ἐκ τούτων, διὰ τί ποτ’ οὐθὲν βελτίουσ οἱ σπουδαῖοι τῶν φαύλων τὸν ἥμισυν τοῦ βίου· ὅμοιοι γὰρ καθεύδοντεσ πάντεσ. αἴτιον δ’ ὅτι ἀργία ψυχῆσ ὁ ὕπνοσ, ἀλλ’ οὐκ ἐνέργεια. διὸ καὶ ἄλλο εἴ τι μόριόν ἐστι ψυχῆσ, οἱο͂ν τὸ θρεπτικόν, ἡ τούτου ἀρετὴ οὐκ ἔστι μόριον τῆσ ὅλησ ἀρετῆσ, ὥσπερ οὐδ’ ἡ τοῦ σώματοσ·

ἐν τῷ ὕπνῳ γὰρ μᾶλλον ἐνεργεῖ τὸ θρεπτικόν, τὸ δ’ αἰσθητικὸν καὶ ὀρεκτικὸν ἀτελῆ ἐν τῷ ὕπνῳ. φαντασίαι βελτίουσ αἱ τῶν σπουδαίων, ἐὰν μὴ διὰ νόσον ἢ πήρωσιν.

μετὰ ταῦτα περὶ ψυχῆσ θεωρητέον·

ἡ γὰρ ἀρετὴ ψυχῆσ, οὐ κατὰ συμβεβηκόσ. ἐπεὶ δ’ ἀνθρωπίνην ἀρετὴν ζητοῦμεν, ὑποκείσθω δύο μέρη ψυχῆσ τὰ λόγου μετέχοντα, οὐ τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον μετέχειν λόγου ἄμφω, ἀλλὰ τὸ μὲν τῷ ἐπιτάττειν, τὸ δὲ τῷ πείθεσθαι καὶ ἀκούειν πεφυκέναι· εἰ δέ τί ἐστιν ἑτέρωσ ἄλογον, ἀφείσθω τοῦτο τὸ μόριον.

διαφέρει δ’ οὐδὲν οὔτ’ εἰ μεριστὴ ἡ ψυχὴ οὔτ’ εἰ ἀμερήσ, ἔχει μέντοι δυνάμεισ διαφόρουσ καὶ τὰσ εἰρημένασ, ὥσπερ ἐν τῷ καμπύλῳ τὸ κοῖλον καὶ τὸ κυρτὸν ἀδιαχώριστον, καὶ τὸ εὐθὺ καὶ τὸ λευκόν· καίτοι τὸ εὐθὺ οὐ λευκόν, ἀλλὰ κατὰ συμβεβηκὸσ καὶ οὐκ οὐσία τοῦ αὐτοῦ.

ἀφῄρηται δὲ καὶ εἴ τι ἄλλο ἐστὶ μέροσ ψυχῆσ, οἱο͂ν τὸ φυτικόν. ἀνθρωπίνησ γὰρ ψυχῆσ τὰ εἰρημένα μόρια ἴδια· διὸ οὐδ’ αἱ ἀρεταὶ αἱ τοῦ θρεπτικοῦ καὶ αὐξητικοῦ ἀνθρώπου· ᾗ ἄνθρωποσ, λογισμὸν ἐνεῖναι καὶ ἀρχὴν καὶ πρᾶξιν, ἄρχει δ’ ὁ λογισμὸσ οὐ λογισμοῦ ἀλλ’ ὀρέξεωσ καὶ παθημάτων, ἀνάγκη ἄρα ταῦτ’ ἔχειν τὰ μέρη.

καὶ ὥσπερ ἡ εὐεξία σύγκειται ἐκ τῶν κατὰ μόριον ἀρετῶν, οὕτω καὶ ἡ τῆσ ψυχῆσ ἀρετὴ ᾗ τέλοσ.

ἀρετῆσ δ’ εἴδη δύο, ἡ μὲν ἠθικὴ ἡ δὲ διανοητική.

ἐπαινοῦμεν γὰρ οὐ μόνον τοὺσ δικαίουσ ἀλλὰ καὶ τοὺσ συνετοὺσ καὶ τοὺσ σοφούσ· ἐπαινετὸν γὰρ ὑπέκειτο ἡ ἀρετὴ ἢ τὸ ἔργον, ταῦτα δ’ οὐκ ἐνεργεῖ, ἀλλ’ εἰσὶν αὐτῶν ἐνέργειαι. ἐπεὶ δ’ αἱ διανοητικαὶ μετὰ λόγου, αἱ μὲν τοιαῦται τοῦ λόγον ἔχοντοσ, ὃ ἐπιτακτικόν ἐστι τῆσ ψυχῆσ ᾗ λόγον ἔχει, αἱ δ’ ἠθικαὶ τοῦ ἀλόγου μέν, ἀκολουθητικοῦ δὲ κατὰ φύσιν τῷ λόγον ἔχοντι· οὐ γὰρ λέγομεν ποῖόσ τισ τὸ ἦθοσ, ὅτι σοφὸσ ἢ δεινόσ, ἀλλ’ ὅτι πρᾶοσ ἢ θρασύσ.

μετὰ ταῦτα σκεπτέον πρῶτον περὶ ἀρετῆσ ἠθικῆσ, τί ἐστι, καὶ ποῖα μόρια αὐτῆσ εἰσ τοῦτο γὰρ ἀνῆκται, καὶ γίνεται διὰ τίνων.

δεῖ δὴ ζητεῖν ὥσπερ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ἔχοντέσ τι ζητοῦσι πάντεσ, ὥστε ἀεὶ διὰ τῶν ἀληθῶσ μὲν λεγομένων οὐ σαφῶσ δὲ πειρᾶσθαι λαβεῖν καὶ τὸ ἀληθῶσ καὶ σαφῶσ.

νῦν γὰρ ὁμοίωσ ἔχομεν ὥσπερ ἂν εἰ καὶ ὑγίειαν, ὅτι ἡ ἀρίστη διάθεσισ τοῦ σώματοσ, καὶ Κορίσκοσ ὁ τῶν ἐν τῇ ἀγορᾷ μελάντατοσ· τί μὲν γὰρ ἑκάτερον τούτων οὐκ ἴσμεν, πρὸσ μέντοι τὸ εἰδέναι τί ἑκάτερον αὐτῆσ πρὸ ἔργου τὸ οὕτωσ ἔχειν.

‐ ὑποκείσθω δὴ πρῶτον ἡ βελτίστη διάθεσισ ὑπὸ τῶν βελτίστων γίγνεσθαι, καὶ πράττεσθαι ἄριστα περὶ ἕκαστον ἀπὸ τῆσ ἑκάστου ἀρετῆσ, οἱο͂ν πόνοι τε ἄριστοι καὶ τροφὴ ἀφ’ ὧν γίνεται εὐεξία, καὶ ἀπὸ τῆσ εὐεξίασ πονοῦσιν ἄριστα· ἔτι πᾶσαν διάθεσιν ὑπὸ τῶν αὐτῶν γίγνεσθαι καὶ φθείρεσθαι πὼσ προσφερομένων, ὥσπερ ὑγίεια ὑπὸ τροφῆσ καὶ πόνων καὶ ὡρ́ασ.

ταῦτα δὲ δῆλα ἐκ τῆσ ἐπαγωγῆσ. καὶ ἡ ἀρετὴ ἄρα ἡ τοιαύτη διάθεσισ ἐστίν, ἣ γίνεταί τε ὑπὸ τῶν ἀρίστων περὶ ψυχὴν κινήσεων καὶ ἀφ’ ἧσ πράττεται τὰ ἄριστα τῆσ ψυχῆσ ἔργα καὶ πάθη, καὶ ὑπὸ τῶν αὐτῶν πὼσ μὲν γίνεται, πὼσ δὲ φθείρεται, καὶ πρὸσ ταὐτὰ ἡ χρῆσισ αὐτῆσ ὑφ’ ὧν καὶ αὔξεται καὶ φθείρεται, πρὸσ ἃ βέλτιστα διατίθησιν. σημεῖον δ’ ὅτι περὶ ἡδέα καὶ λυπηρὰ καὶ ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ κακία·

αἱ γὰρ κολάσεισ ἰατρεῖαι οὖσαι καὶ γινόμεναι διὰ τῶν ἐναντίων, καθάπερ ἐπὶ τῶν ἄλλων, διὰ τούτων εἰσίν.

ὅτι μὲν τοίνυν ἡ ἠθικὴ ἀρετὴ περὶ ἡδέα καὶ λυπηρά ἐστι, δῆλον·

ἐθίζεται δὲ τὸ ὑπ’ ἀγωγῆσ μὴ ἐμφύτου τῷ πολλάκισ κινεῖσθαι πώσ, οὕτωσ ἤδη τὸ ἐνεργητικόν, ὃ ἐν τοῖσ ἀψύχοισ οὐχ ὁρῶμεν οὐδὲ γὰρ ἂν μυριάκισ ῥίψῃσ ἄνω τὸν λίθον, οὐδέποτε ποιήσει τοῦτο μὴ βίᾳ, διὸ ἔστω <τὸ> ἦθοσ τοῦτο ψυχῆσ κατὰ ἐπιτακτικὸν λόγον <τοῦ ἀλόγου μέν,> δυναμένου δ’ ἀκολουθεῖν τῷ λόγῳ ποιότησ.

λεκτέον δὴ κατὰ τί τῆσ ψυχῆσ ποιότησ τὰ ἤθη.

ἔστι δὲ κατά τε τὰσ δυνάμεισ τῶν παθημάτων, καθ’ ἃσ ὡσ παθητικοὶ λέγονται, καὶ κατὰ τὰσ ἕξεισ, καθ’ ἃσ πρὸσ τὰ πάθη ταῦτα λέγονται τῷ πάσχειν πωσ ἢ ἀπαθεῖσ εἶναι. μετὰ ταῦτα ἡ διαίρεσισ ἐν τοῖσ ἀπηλλαγμένοισ τῶν παθημάτων καὶ τῶν δυνάμεων καὶ τῶν ἕξεων.

λέγω δὲ πάθη μὲν τὰ τοιαῦτα, θυμὸν φόβον αἰδῶ ἐπιθυμίαν, ὅλωσ οἷσ ἕπεται ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ ἡ αἰσθητικὴ ἡδονὴ ἢ λύπη καθ’ αὑτά. καὶ κατὰ μὲν ταῦτα οὐκ ἔστι ποιότησ, ἀλλὰ πάσχει, κατὰ δὲ τὰσ δυνάμεισ ποιότησ. λέγω δὲ τὰσ δυνάμεισ καθ’ ἃσ λέγονται κατὰ τὰ πάθη οἱ ἐνεργοῦντεσ, οἱο͂ν ὀργίλοσ ἀνάλγητοσ ἐρωτικὸσ αἰσχυντηλὸσ ἀναίσχυντοσ.

δειλία ἀκολασία.

διωρισμένων δὲ τούτων, ληπτέον ὅτι ἐν ἅπαντι συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἐστιν ὑπεροχὴ καὶ ἔλλειψισ καὶ μέσον, καὶ ταῦτα ἢ πρὸσ ἄλληλα ἢ πρὸσ ἡμᾶσ, οἱο͂ν ἐν γυμναστικῇ, ἐν ἰατρικῇ, ἐν οἰκοδομικῇ, ἐν κυβερνητικῇ, καὶ ἐν ὁποιᾳοῦν πράξει, καὶ ἐπιστημονικῇ καὶ ἀνεπιστημονικῇ, καὶ τεχνικῇ καὶ ἀτέχνῳ.

ἡ μὲν γὰρ κίνησισ συνεχέσ, ἡ δὲ πρᾶξισ κίνησισ. ἐν πᾶσι δὲ τὸ μέσον τὸ πρὸσ ἡμᾶσ βέλτιστον·

τοῦτο γάρ ἐστιν ὡσ ἡ ἐπιστήμη κελεύει καὶ ὁ λόγοσ. πανταχοῦ δὲ τοῦτο καὶ ποιεῖ τὴν βελτίστην ἕξιν. καὶ τοῦτο δῆλον διὰ τῆσ ἐπαγωγῆσ καὶ τοῦ λόγου. τὰ γὰρ ἐναντία φθείρει ἄλληλα·

τὰ δ’ ἄκρα καὶ ἀλλήλοισ καὶ τῷ μέσῳ ἐναντία.

τὸ γὰρ μέσον ἑκάτερον πρὸσ ἑκάτερον ἐστίν, οἱο͂ν τὸ ἴσον τοῦ μὲν ἐλάττονοσ μεῖζον, τοῦ μείζονοσ δὲ ἔλαττον. ὥστ’ ἀνάγκη τὴν ἠθικὴν ἀρετὴν περὶ μέσ’ ἄττα εἶναι καὶ μεσότητα τινά. ληπτέον ἄρα ἡ ποία μεσότησ ἀρετή, καὶ περὶ ποῖα μέσα. εἰλήφθω δὴ παραδείγματοσ χάριν, καὶ θεωρείσθω ἕκαστον ἐκ τῆσ ὑπογραφῆσ.

ὀργιλότησἀναλγησίαπραότησ. θρασύτησδειλίαἀνδρεία. ἀναισχυντίακατάπληξισαἰδώσ.

ἀκολασίαἀναισθησίασωφροσύνη. φθόνοσἀνώνυμοννέμεσισ. κέρδοσζημίαδίκαιον. ἀσωτίαἀνελευθερίαἐλευθεριότησ.

ἀλαζονείαεἰρωνείαἀλήθεια. κολακείαἀπέχθειαφιλία. ἀρέσκειααὐθάδειασεμνότησ. τρυφερότησκακοπάθειακαρτερία. χαυνότησμικροψυχίαμεγαλοψυχία.

δαπανηρίαμικροπρέπειαμεγαλοπρέπεια. πανουργίαεὐήθειαφρόνησισ. τὰ μὲν πάθη ταῦτα καὶ τοιαῦτα συμβαίνει ταῖσ ψυχαῖσ, πάντα δὲ λέγεται τὰ μὲν τῷ ὑπερβάλλειν τὰ δὲ τῷ ἐλλείπειν. ὀργίλοσ μὲν γάρ ἐστιν ὁ μᾶλλον ἢ δεῖ ὀργιζόμενοσ καὶ θᾶττον καὶ πλείοσιν ἢ οἷσ δεῖ, ἀνάλγητοσ δὲ ὁ ἐλλείπων καὶ οἷσ καὶ ὅτε καὶ ὥσ·

καὶ θρασὺσ μὲν ὁ μήτε ἃ χρὴ φοβούμενοσ μήθ’ ὅτε μήθ’ ὥσ, δειλὸσ δὲ ὁ καὶ ἃ μὴ δεῖ καὶ ὅτ’ οὐ δεῖ καὶ ὡσ οὐ δεῖ· ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ ἀκόλαστοσ καὶ ὁ ἐπιθυμητικὸσ καὶ ὁ ὑπερβάλλων πᾶσιν ὅσοισ ἐνδέχεται, ἀναίσθητοσ δὲ ὁ ἐλλείπων καὶ μηδ’ ὅσον βέλτιον καὶ κατὰ τὴν φύσιν ἐπιθυμῶν, ἀλλ’ ἀπαθὴσ ὥσπερ λίθοσ· κερδαλέοσ δὲ ὁ πανταχόθεν πλεονεκτικόσ, ζημιώδησ δὲ ὁ μηδαμόθεν, ἀλλ’ ὀλιγαχόθεν·

ἀλαζὼν δὲ ὁ πλείω τῶν ὑπαρχόντων προσποιούμενοσ, εἴρων δὲ ὁ ἐλάττω· καὶ κόλαξ μὲν ὁ πλείω συνεπαινῶν ἢ καλῶσ ἔχει, ἀπεχθητικὸσ δὲ ὁ ἐλάττω·

καὶ τὸ μὲν λίαν πρὸσ ἡδονὴν ἀρέσκεια, τὸ δ’ ὀλίγα καὶ μόγισ εὐθάδεια· ἔτι δ’ ὁ μὲν μηδεμίαν ὑπομένων λύπην, μηδ’ εἰ βέλτιον, τρυφερόσ, ὁ δὲ πᾶσαν ὁμοίωσ ὡσ μὲν ἁπλῶσ εἰπεῖν ἀνώνυμοσ, μεταφορᾷ δὲ λέγεται σκληρὸσ καὶ ταλαίπωροσ καὶ κακοπαθητικόσ· χαῦνοσ δ’ ὁ μειζόνων ἀξιῶν αὑτόν, μικρόψυχοσ δ’ ὁ ἐλαττόνων·

ἔτι δ’ ἄσωτοσ ὁ πρὸσ ἅπασαν δαπάνην ὑπερβάλλων, ἀνελεύθεροσ δὲ ὁ πρὸσ ἅπασαν ἐλλείπων· ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ μικροπρεπὴσ καὶ ὁ σαλάκων, ὁ μὲν γὰρ ὑπερβάλλει τὸ πρέπον, ὁ δ’ ἐλλείπει τοῦ πρέποντοσ· καὶ ὁ μὲν πανοῦργοσ πάντωσ καὶ πάντοθεν πλεονεκτικόσ, ὁ δ’ εὐήθησ οὐδ’ ὅθεν δεῖ·

ἔστι δ’ ὁ ὑπερβάλλων ἐπὶ τῷ μὴ λυπεῖσθαι μηδ’ ἐπὶ τοῖσ ἀναξίοισ εὖ πράττουσιν, ἀλλ’ εὐχερὴσ ὥσπερ οἱ γαστρίμαργοι πρὸσ τροφήν, ὃ δὲ δυσχερὴσ κατὰ τὸν φθόνον ἐστίν.

‐ τὸ δὲ πρὸσ ἕκαστον μὴ κατὰ συμβεβηκὸσ οὕτωσ ἔχειν περίεργον διορίζειν· οὐδεμία γὰρ ἐπιστήμη, οὔτε θεωρητικὴ οὔτε ποιητική, οὔτε λέγει οὔτε πράττει τοῦτο προσδιορίζουσα, ἀλλὰ τοῦτ’ ἐστι πρὸσ τὰσ συκοφαντίασ τῶν τεχνῶν τὰσ λογικάσ.

ἁπλῶσ μὲν οὖν διωρίσθω τὸν τρόπον τοῦτον, ἀκριβέστερον δ’, ὅταν περὶ τῶν ἕξεων λέγωμεν τῶν ἀντικειμένων. αὐτῶν δὲ τούτων τῶν παθημάτων εἴδη κατονομάζεται τῷ διαφέρειν κατὰ τὴν ὑπερβολὴν ἢ χρόνου ἢ τοῦ μᾶλλον ἢ πρόσ τι τῶν ποιούντων τὰ πάθη.

λοιδορητικὸσ ταῖσ κολάσεσι ταῖσ ἀπὸ τῆσ ὀργῆσ.

ὀψοφάγοι δὲ καὶ γαστρίμαργοι καὶ οἰνόφλυγεσ τῷ πρὸσ ὁποτέρασ τροφῆσ ἀπόλαυσιν ἔχειν τὴν δύναμιν παθητικὴν παρὰ τὸν λόγον. οὐ δεῖ δὲ ἀγνοεῖν ὅτι ἔνια τῶν λεγομένων οὐκ ἔστιν ἐν τῷ πῶσ λαμβάνειν, ἂν πῶσ λαμβάνηται τῷ μᾶλλον πάσχειν.

οἱο͂ν μοιχὸσ οὐ τῷ μᾶλλον ἢ δεῖ πρὸσ τὰσ γαμετὰσ πλησιάζειν οὐ γὰρ ἐστίν, ἀλλὰ μοχθηρία τισ αὐτὴ δὴ ἐστίν.

συνειλημμένον γὰρ τό τε πάθοσ λέγεται καὶ τὸ τοιόνδε εἶναι. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἡ ὕβρισ. διὸ καὶ ἀμφισβητοῦσι, συγγενέσθαι μὲν φάσκοντεσ, ἀλλ’ οὐ μοιχεῦσαι· ἀγνοοῦντεσ γὰρ ἢ ἀναγκαζόμενοι καὶ πατάξαι μέν, ἀλλ’ οὐχ’ ὑβρίσαι· ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τὰ ἄλλα τὰ τοιαῦτα.

εἰλημμένων δὲ τούτων, μετὰ ταῦτα λεκτέον ὅτι ἐπειδὴ δύο μέρη τῆσ ψυχῆσ, καὶ αἱ ἀρεταὶ κατὰ ταῦτα διῄρηνται, καὶ αἱ μὲν τοῦ λόγον ἔχοντοσ διανοητικαί, ὧν ἔργον ἀλήθεια, ἢ περὶ τοῦ πῶσ ἔχει ἢ περὶ γενέσεωσ, αἱ δὲ τοῦ ἀλόγου, ἔχοντοσ δ’ ὄρεξιν οὐ γὰρ ὁτιοῦν μέροσ ἔχει τῆσ ψυχῆσ ὄρεξιν, εἰ μεριστὴ ἐστίν, ἀνάγκη δὴ φαῦλον τὸ ἦθοσ καὶ σπουδαῖον εἶναι τῷ διώκειν καὶ φεύγειν ἡδονάσ τινασ καὶ λύπασ.

δῆλον δὲ τοῦτο ἐκ τῶν διαιρέσεων τῶν περὶ τὰ πάθη καὶ τὰσ δυνάμεισ καὶ τὰσ ἕξεισ.

αἱ μὲν γὰρ δυνάμεισ καὶ αἱ ἕξεισ τῶν παθημάτων, τὰ δὲ πάθη λύπῃ καὶ ἡδονῇ διώρισται·

ὥστε διά τε ταῦτα καὶ διὰ τὰσ ἔμπροσθεν θέσεισ συμβαίνει πᾶσαν ἠθικὴν ἀρετὴν περὶ ἡδονὰσ εἶναι καὶ λύπασ. χείρων καὶ βελτίων, πρὸσ ταῦτα καὶ περὶ ταῦτά ἐστιν ἡ ἡδονή.

δι’ ἡδονὰσ δὲ καὶ λύπασ φαύλουσ εἶναι φαμέν, τῷ διώκειν καὶ φεύγειν ἢ ὡσ μὴ δεῖ ἢ ἃσ μὴ δεῖ.

τῶν ἐναντίων.

ἐπεὶ δ’ ὑπόκειται ἀρετὴ εἶναι ἡ τοιαύτη ἕξισ ἀφ’ ἧσ πρακτικοὶ τῶν βελτίστων καὶ καθ’ ἣν ἄριστα διάκεινται περὶ τὸ βέλτιστον, βέλτιστον δὲ καὶ ἄριστον τὸ κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον, τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ μέσον ὑπερβολῆσ καὶ ἐλλείψεωσ τῆσ πρὸσ ἡμᾶσ·

ἀναγκαῖον ἂν εἰή τὴν ἠθικὴν ἀρετὴν καθ’ αὑτὸν ἕκαστον μεσότητα εἶναι καὶ περὶ μέσ’ ἄττα ἐν ἡδοναῖσ καὶ λύπαισ καὶ ἡδέσι καὶ λυπηροῖσ.

ἔσται δ’ ἡ μεσότησ ὁτὲ μὲν ἐν ἡδοναῖσ καὶ γὰρ ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ, ὁτὲ δ’ ἐν λύπαισ, ὁτὲ δ’ ἐν ἀμφοτέραισ. ὁ γὰρ ὑπερβάλλων τῷ χαίρειν τῷ ἡδεῖ ὑπερβάλλει καὶ ὁ τῷ λυπεῖσθαι τῷ ἐναντίῳ, καὶ ταῦτα ἢ ἁπλῶσ ἢ πρόσ τινα ὁρ́ον, οἱο͂ν ὅταν μὴ ὡσ οἱ πολλοί· ὁ δ’ ἀγαθὸσ ὡσ δεῖ.

τὴν ἔλλειψιν, ἀνάγκη, ὡσ ταῦτ’ ἀλλήλοισ ἐναντία καὶ τῷ μέσῳ, οὕτω καὶ τὰσ ἕξεισ ἀλλήλαισ ἐναντίασ εἶναι καὶ τῇ ἀρετῇ.

συμβαίνει μέντοι τὰσ ἀντιθέσεισ ἔνθα μὲν φανερωτέρασ εἶναι πάσασ, ἔνθα δὲ τὰσ ἐπὶ τὴν ὑπερβολήν, ἐνιαχοῦ δὲ τὰσ ἐπὶ τὴν ἔλλειψιν.

ἐλλείψεωσ καὶ ἐγγύτερον τοῦ μέσου, ἐν δὲ τῇ τροφῇ ἡ ἔλλειψισ ὑπερβολῆσ.

καὶ οὐχ ὁ πεινητικόσ.

συμβαίνει δὲ τοῦτο, διότι ἡ φύσισ εὐθὺσ οὐ πρὸσ ἅπαντα ὁμοίωσ ἀφέστηκε τοῦ μέσου, ἀλλ’ ἧττον μὲν φιλόπονοι ἐσμέν, μᾶλλον δ’ ἀπολαυστικοί. ὁμοίωσ δὲ ταῦτ’ ἔχει καὶ περὶ ψυχῆσ. ἐναντίαν δὲ τίθεμεν τὴν ἕξιν ἐφ’ ἥν τε ἁμαρτάνομεν μᾶλλον καὶ ἐφ’ ἣν οἱ πολλοί ἡ δ’ ἑτέρα ὥσπερ οὐκ οὖσα λανθάνει· διὰ γὰρ τὸ ὀλίγον ἀναίσθητοσ ἐστίν, οἱο͂ν ὀργὴν πραότητι καὶ τὸν ὀργίλον τῷ πράῳ.

καίτοι ἐστὶν ὑπερβολὴ καὶ ἐπὶ τὸ ἵλεων εἶναι καὶ τὸ καταλλακτικὸν εἶναι καὶ μὴ ὀργίζεσθαι ῥαπιζόμενον.

ἀλλ’ ὀλίγοι οἱ τοιοῦτοι, ἐπ’ ἐκεῖνο δὲ πάντεσ ῥέπουσι μᾶλλον. διὸ καὶ οὐ κολακικὸν ὁ θυμόσ. ἐπεὶ δ’ εἴληπται ἡ διαλογὴ τῶν ἕξεων καθ’ ἕκαστα τὰ πάθη, καὶ αἱ ὑπερβολαὶ καὶ ἐλλείψεισ, καὶ τῶν ἐναντίων ἕξεων, καθ’ ἃσ ἔχουσι κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον τίσ δ’ ὁ ὀρθὸσ λόγοσ, καὶ πρὸσ τίνα δεῖ ὁρ́ον ἀποβλέποντασ λέγειν τὸ μέσον, ὕστερον ἐπισκεπτέον, φανερὸν ὅτι πᾶσαι αἱ ἠθικαὶ ἀρεταὶ καὶ κακίαι περὶ ἡδονῶν καὶ λυπῶν ὑπερβολὰσ καὶ ἐλλείψεισ εἰσί, καὶ ἡδοναὶ καὶ λῦπαι ἀπὸ τῶν εἰρημένων ἕξεων καὶ παθημάτων γίνονται.

ἀλλὰ μὴν ἥ γε βελτίστη ἕξισ ἡ περὶ ἕκαστα μέση ἐστίν.

δῆλον τοίνυν ὅτι αἱ ἀρεταὶ ἢ πᾶσαι ἢ τούτων τινὲσ ἔσονται τῶν μεσοτήτων. λάβωμεν οὖν ἄλλην ἀρχὴν τῆσ ἐπιούσησ σκέψεωσ.

εἰσὶ δὴ πᾶσαι μὲν αἱ οὐσίαι κατὰ φύσιν τινὲσ ἀρχαί, διὸ καὶ ἑκάστη πολλὰ δύναται τοιαῦτα γεννᾶν, οἱο͂ν ἄνθρωποσ ἀνθρώπουσ καὶ ζῷον ὂν ὅλωσ ζῷα καὶ φυτὸν φυτά. πρὸσ δὲ τούτοισ ὅ γ’ ἄνθρωποσ καὶ πράξεών τινών ἐστιν ἀρχὴ μόνον τῶν ζῴων· τῶν γὰρ ἄλλων οὐθὲν εἴποιμεν ἂν πράττειν.

τῶν δ’ ἀρχῶν ὅσαι τοιαῦται, ὅθεν πρῶτον αἱ κινήσεισ, κύριαι λέγονται, μάλιστα δὲ δικαίωσ ἀφ’ ὧν μὴ ἐνδέχεται ἄλλωσ, ἣν ἴσωσ ὁ θεὸσ ἄρχει. ἐν δὲ ταῖσ ἀκινήτοισ ἀρχαῖσ, οἱο͂ν ἐν ταῖσ μαθηματικαῖσ, οὐκ ἔστι τὸ κύριον, καίτοι λέγεταί γε καθ’ ὁμοιότητα· καὶ γὰρ ἐνταῦθα κινουμένησ τῆσ ἀρχῆσ πάντα μάλιστ’ ἂν τὰ δεικνύμενα μεταβάλλοι, αὐτὰ δ’ αὑτὰ οὐ μεταβάλλει ἀναιρουμένου θατέρου ὑπὸ θατέρου, ἂν μὴ τῷ τὴν ὑπόθεσιν ἀνελεῖν καὶ δι’ ἐκείνησ δεῖξαι.

ὁ δ’ ἄνθρωποσ ἀρχὴ κινήσεωσ τινόσ· ἡ γὰρ πρᾶξισ κίνησισ. ἐπεὶ δ’ ὥσπερ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ἡ ἀρχὴ αἰτία ἐστὶ τῶν δι’ αὐτὴν ὄντων ἢ γινομένων, δεῖ νοῆσαι καθάπερ ἐπὶ τῶν ἀποδείξεων. εἰ γὰρ ἔχοντοσ τοῦ τριγώνου δύο ὀρθὰσ ἀνάγκη τὸ τετράγωνον ἔχειν τέτταρασ ὀρθάσ, φανερὸν ὡσ αἴτιον τούτου τὸ δύο ὀρθὰσ ἔχειν τὸ τρίγωνον.

εἰ δέ γε μεταβάλλει τὸ τρίγωνον, ἀνάγκη καὶ τὸ τετράγωνον μεταβάλλειν, οἱο͂ν εἰ τρεῖσ, ἕξ, εἰ δὲ τέτταρεσ, ὀκτώ. κἂν εἰ μὴ μεταβάλλοι, τοιοῦτον δ’ ἐστί, κακεῖνο τοιοῦτον ἀναγκαῖον εἶναι. δῆλον δ’ ὃ ἐπιχειροῦμεν ὅτι ἀναγκαῖον, ἐκ τῶν ἀναλυτικῶν·

νῦν δ’ οὔτε μὴ λέγειν οὔτε λέγειν ἀκριβῶσ οἱο͂́ν τε, πλὴν τοσοῦτον. εἰ γὰρ μηθὲν ἄλλο αἴτιον τοῦ τὸ τρίγωνον οὕτωσ ἔχειν, ἀρχή τισ ἂν εἰή τοῦτο καὶ αἴτιον τῶν ὕστερον. ὥστ’ εἴπερ ἐστὶν ἔνια τῶν ὄντων ἐνδεχόμενα ἐναντίωσ ἔχειν, ἀνάγκη καὶ τὰσ ἀρχὰσ αὐτῶν εἶναι τοιαύτασ.

ἐκ γὰρ τῶν ἐξ ἀνάγκησ ἀναγκαῖον τὸ συμβαῖνον ἐστί, τὰ δέ γε ἐντεῦθεν ἐνδέχεται γενέσθαι τἀναντία, καὶ ὃ ἐφ’ αὑτοῖσ ἐστι τοῖσ ἀνθρώποισ, πολλὰ τῶν τοιούτων, καὶ ἀρχαὶ τῶν τοιούτων εἰσὶν αὐτοί.

ὥστε ὅσων πράξεων ὁ ἄνθρωπόσ ἐστιν ἀρχὴ καὶ κύριοσ, φανερὸν ὅτι ἐνδέχεται καὶ γίνεσθαι καὶ μή, καὶ ὅτι ἐφ’ αὑτῷ ταῦτ’ ἐστι γίνεσθαι καὶ μή, ὧν γε κύριόσ ἐστι τοῦ εἶναι καὶ τοῦ μὴ εἶναι. ὅσα δ’ ἐφ’ αὑτῷ ἐστι ποιεῖν ἢ μὴ ποιεῖν, αἴτιοσ τούτων αὐτὸσ ἐστίν·

καὶ ὅσων αἴτιοσ, ἐφ’ αὑτῷ. ἐπεὶ δ’ ἥ τε ἀρετὴ καὶ ἡ κακία καὶ τὰ ἀπ’ αὐτῶν ἔργα τὰ μὲν ἐπαινετὰ τὰ δὲ ψεκτά ψέγεται γὰρ καὶ ἐπαινεῖται οὐ διὰ τὰ ἐξ ἀνάγκησ ἢ τύχησ ἢ φύσεωσ ὑπάρχοντα, ἀλλ’ ὅσων αὐτοὶ αἴτιοι ἐσμέν· ὅσων γὰρ ἄλλοσ αἴτιοσ, ἐκεῖνοσ καὶ τὸν ψόγον καὶ τὸν ἔπαινον ἔχει, δῆλον ὅτι καὶ ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ κακία περὶ ταῦτ’ ἐστιν ὧν αὐτὸσ αἴτιοσ καὶ ἀρχὴ πράξεων.

ληπτέον ἄρα ποίων αὐτὸσ αἴτιοσ καὶ ἀρχὴ πράξεων.

πάντεσ μὲν δὴ ὁμολογοῦμεν, ὅσα μὲν ἑκούσια καὶ κατὰ προαίρεσιν τὴν ἑκάστου, ἐκεῖνον αἴτιον εἶναι, ὅσα δ’ ἀκούσια, οὐκ αὐτὸν αἴτιον. πάντα δ’ ὅσα προελόμενοσ, καὶ ἑκὼν δῆλον ὅτι. κακία τῶν ἑκουσίων ἂν εἰήσαν.

ληπτέον ἄρα τί τὸ ἑκούσιον καὶ τί τὸ ἀκούσιον, καὶ τί ἐστιν ἡ προαίρεσισ, ἐπειδὴ ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ κακία ὁρίζεται τούτοισ.

πρῶτον σκεπτέον τὸ ἑκούσιον καὶ τὸ ἀκούσιον. τριῶν δὴ τούτων ἕν τι δόξειεν <ἂν> εἶναι, ἤτοι κατ’ ὄρεξιν ἢ κατὰ προαίρεσιν ἢ κατὰ διάνοιαν, τὸ μὲν ἑκούσιον κατὰ τούτων τι, τὸ δ’ ἀκούσιον παρὰ τούτων τι. ἀλλὰ μὴν ἡ ὄρεξισ εἰσ τρία διαιρεῖται, εἰσ βούλησιν καὶ θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν·

ὥστε ταῦτα διαιρετέον, καὶ πρῶτον κατ’ ἐπιθυμίαν. δόξειε δ’ ἂν πᾶν τὸ κατ’ ἐπιθυμίαν ἑκούσιον εἶναι.

τὸ γὰρ ἀκούσιον πᾶν δοκεῖ εἶναι βίαιον, τὸ δὲ βίαιον λυπηρόν, καὶ πᾶν ὃ ἀναγκαζόμενοι ποιοῦσιν ἢ πάσχουσιν, ὥσπερ καὶ Εὐήνοσ φησίπᾶν γὰρ ἀναγκαῖον πρᾶγμ’ ἀνιαρὸν ἔφυ. ὥστ’ εἴ τι λυπηρόν, βίαιον, καὶ εἰ βίαιον, λυπηρόν.

τὸ δὲ παρὰ τὴν ἐπιθυμίαν πᾶν λυπηρόν ἡ γὰρ ἐπιθυμία τοῦ ἡδέοσ, ὥστε βίαιον καὶ ἀκούσιον. τὸ ἄρα κατ’ ἐπιθυμίαν ἑκούσιον·

ἐναντία γὰρ ταῦτ’ ἀλλήλοισ. ἔτι ἡ μοχθηρία ἀδικώτερον πᾶσα ποιεῖ, ἡ δ’ ἀκρασία μοχθηρία δοκεῖ εἶναι, ὁ δ’ ἀκρατὴσ ὁ κατὰ τὴν ἐπιθυμίαν παρὰ τὸν λογισμὸν οἱο͂σ πράττειν, ἀκρατεύεται δ’ ὅταν ἐνεργῇ κατ’ αὐτήν, τὸ δ’ ἀδικεῖν ἑκούσιον, ὥσθ’ ὁ ἀκρατὴσ ἀδικήσει τῷ πράττειν κατ’ ἐπιθυμίαν· ἑκὼν ἄρα πράξει, καὶ ἑκούσιον τὸ κατ’ ἐπιθυμίαν·

καὶ γὰρ ἄτοπον εἰ δικαιότεροι ἔσονται οἱ ἀκρατεῖσ γινόμενοι. ‐ ἐκ μὲν τοίνυν τούτων δόξειεν ἂν τὸ κατ’ ἐπιθυμίαν ἑκούσιον εἶναι, ἐκ δὲ τῶνδε τοὐναντίον. ἅπαν γὰρ ὃ ἑκών τισ πράττει, βουλόμενοσ πράττει, καὶ ὃ βούλεται, ἑκών.

βούλεται δ’ οὐθεὶσ ὃ οἰέται εἶναι κακόν. ἀλλὰ μὴν ὁ ἀκρατευόμενοσ οὐχ ἃ βούλεται ποιεῖ· τὸ γὰρ παρ’ ὃ οἰέται βέλτιστον εἶναι πράττειν δι’ ἐπιθυμίαν ἀκρατεύεσθαι ἐστίν. ὥστε ἅμα συμβήσεται τὸν αὐτὸν ἑκόντα καὶ ἄκοντα πράττειν· τοῦτο δ’ ἀδύνατον.

ἔτι δ’ ὁ ἐγκρατὴσ δικαιοπραγήσει, καὶ μᾶλλον τῆσ ἀκρασίασ. ἡ γὰρ ἐγκράτεια ἀρετή, ἡ δ’ ἀρετὴ δικαιοτέρουσ ποιεῖ. ἐγκρατεύεται δ’ ὅταν πράττῃ παρὰ τὴν ἐπιθυμίαν κατὰ τὸν λογισμόν. ἀδικεῖν ἄμφω γὰρ δοκεῖ ταῦτα ἑκούσια εἶναι, καὶ ἀνάγκη, εἰ θάτερον ἑκούσιον, καὶ θάτερον, τὸ δὲ παρὰ τὴν ἐπιθυμίαν ἀκούσιον, ἅμα ἄρα ὁ αὐτὸσ τὸ αὐτὸ πράξει ἑκὼν καὶ ἄκων.

ὁ δ’ αὐτὸσ λόγοσ καὶ περὶ θυμοῦ.

ἀκρασία γὰρ καὶ ἐγκράτεια καὶ θυμοῦ δοκεῖ εἶναι, ὥσπερ καὶ ἐπιθυμίασ· καὶ τὸ παρὰ τὸν θυμὸν λυπηρόν, καὶ βίαιον ἡ κάθεξισ, ὥστ’ εἰ τὸ βίαιον ἀκούσιον, τὸ κατὰ τὸν θυμὸν ἑκούσιον ἂν εἰή πᾶν. ἐοίκε δὲ καὶ Ἡράκλειτοσ λέγειν εἰσ τὴν ἰσχὺν τοῦ θυμοῦ βλέψασ ὅτι λυπηρὰ ἡ κώλυσισ αὐτοῦ· "χαλεπὸν γάρ" φησι "θυμῷ μάχεσθαι·

ψυχῆσ γὰρ ὠνεῖται. " εἰ δ’ ἀδύνατον τὸ αὐτὸν ἑκόντα καὶ ἄκοντα πράττειν ἅμα τὸ κατὰ τὸ αὐτὸ τοῦ πράγματοσ, μᾶλλον ἑκούσιον τὸ κατὰ βούλησιν τοῦ κατ’ ἐπιθυμίαν καὶ θυμόν. τεκμήριον δέ· πολλὰ γὰρ πράττομεν ἑκόντεσ ἄνευ ὀργῆσ καὶ ἐπιθυμίασ.

λείπεται ἄρα, εἰ τὸ βουλόμενον καὶ ἑκούσιον ταὐτό, σκέψασθαι.

φαίνεται δὲ καὶ τοῦτο ἀδύνατον.

ὑπόκειται γὰρ ἡμῖν καὶ δοκεῖ ἡ μοχθηρία ἀδικωτέρουσ ποιεῖν, ἡ δ’ ἀκρασία μοχθηρία τισ φαίνεται· συμβήσεται δὲ τοὐναντίον. βούλεται μὲν γὰρ οὐθεὶσ ἃ οἰέται εἶναι κακά, πράττει δ’ ὅταν γίνηται ἀκρατήσ· ἀκρατὴσ γένηται, οὐκέτι ἀδικήσει, ἀλλ’ ἔσται δικαιότεροσ ἢ πρὶν γενέσθαι ἀκρατήσ.

τοῦτο δ’ ἀδύνατον. ὅτι μὲν τοίνυν οὐκ ἔστι τὸ ἑκούσιον τὸ κατὰ ὄρεξιν πράττειν, οὐδ’ ἀκούσιον τὸ παρὰ τὴν ὄρεξιν, φανερόν·

ὅτι δ’ οὐδὲ κατὰ προαίρεσιν, πάλιν ἐκ τῶνδε δῆλον. τὸ μὲν γὰρ κατὰ βούλησιν ὡσ οὐκ ἀκούσιον ἀπεδείχθη, ἀλλὰ μᾶλλον πᾶν ὃ βούλεται καὶ ἑκούσιον ἀλλ’ ὅτι καὶ μὴ βουλόμενον ἐνδέχεται πράττειν ἑκόντα, τοῦτο δέδεικται μόνον· πολλὰ δὲ βουλόμενοι πράττομεν ἐξαίφνησ, προαιρεῖται δ’ οὐδεὶσ οὐδὲν ἐξαίφνησ.

εἰ δὲ ἀνάγκη μὲν ἦν τριῶν τούτων ἕν τι εἶναι τὸ ἑκούσιον, ἢ κατ’ ὄρεξιν ἢ κατὰ προαίρεσιν ἢ κατὰ διάνοιαν, τούτων δὲ τὰ δύο μὴ ἐστί, λείπεται ἐν τῷ διανοούμενόν πωσ πράττειν εἶναι τὸ ἑκούσιον.

ἔτι δὲ μικρὸν προαγαγόντεσ τὸν λόγον, ἐπιθῶμεν τέλοσ τῷ περὶ τοῦ ἑκουσίου καὶ ἀκουσίου διορισμῷ. δοκεῖ γὰρ τὸ βίᾳ καὶ μὴ βίᾳ τι ποιεῖν οἰκεῖα τοῖσ εἰρημένοισ εἶναι· τό τε γὰρ βίαιον ἀκούσιον, καὶ τὸ ἀκούσιον πᾶν βίαιον εἶναι φαμέν.

ὥστε περὶ τοῦ βίᾳ σκεπτέον πρῶτον, τί ἐστι καὶ πῶσ ἔχει πρὸσ τὸ ἑκούσιον καὶ ἀκούσιον. δοκεῖ δὴ τὸ βίαιον καὶ τὸ ἀναγκαῖον ἀντικεῖσθαι, καὶ ἡ βία καὶ ἡ ἀνάγκη, τῷ ἑκουσίῳ καὶ τῇ πειθοῖ ἐπὶ τῶν πραττομένων. καθόλου δὲ τὸ βίαιον καὶ τὴν ἀνάγκην καὶ ἐπὶ τῶν ἀψύχων λέγομεν·

καὶ γὰρ τὸν λίθον ἄνω καὶ τὸ πῦρ κάτω βίᾳ καὶ ἀναγκαζόμενα φέρεσθαι φαμέν. ταῦτα δ’ ὅταν κατὰ τὴν φύσει καὶ τὴν καθ’ αὑτὰ ὁρμὴν φέρηται, οὐ βίᾳ, οὐ μὴν οὐδ’ ἑκούσια λέγεται, ἀλλ’ ἀνώνυμοσ ἡ ἀντίθεσισ. ὅταν δὲ παρὰ ταύτην, βίᾳ φαμέν.

ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ ἐμψύχων καὶ ἐπὶ τῶν ζῴων ὁρῶμεν βίᾳ πολλὰ καὶ πάσχοντα καὶ ποιοῦντα, ὅταν παρὰ τὴν ἐν αὐτῷ ὁρμὴν ἔξωθέν τι κινῇ. ἐν μὲν τοῖσ ἀψύχοισ ἁπλῆ ἡ ἀρχή, ἐν δὲ τοῖσ ἐμψύχοισ πλεονάζει· οὐ γὰρ ἀεὶ ἡ ὄρεξισ καὶ ὁ λόγοσ συμφωνεῖ. ὥστ’ ἐπὶ μὲν τῶν ἄλλων ζῴων ἁπλοῦν τὸ βίαιον, ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἀψύχων οὐ γὰρ ἔχει λόγον καὶ ὄρεξιν ἐναντίαν, ἀλλὰ τῇ ὀρέξει ζῇ· ἐν δ’ ἀνθρώπῳ ἔνεστιν ἄμφω, καὶ ἔν τινι ἡλικίᾳ, ᾗ καὶ τὸ πράττειν ἀποδίδομεν.

οὐ γάρ φαμεν τὸ παιδίον πράττειν, οὐδὲ τὸ θηρίον, ἀλλὰ τὸν ἤδη διὰ λογισμὸν πράττοντα. δοκεῖ δὴ τὸ βίαιον ἅπαν λυπηρὸν εἶναι, καὶ οὐθεὶσ βίᾳ μὲν ποιεῖ, χαίρων δέ.

διὸ περὶ τὸν ἐγκρατῆ καὶ τὸν ἀκρατῆ πλείστη ἀμφισβήτησισ ἐστίν. ἐναντίασ γὰρ ὁρμὰσ ἔχων αὐτὸσ ἕκαστοσ αὑτῷ πράττει, ὥσθ’ ὅ τ’ ἐγκρατὴσ βίᾳ, φασίν, ἀφέλκει αὑτὸν ἀπὸ τῶν ἡδέων ἐπιθυμιῶν ἀλγεῖ γὰρ ἀφέλκων πρὸσ ἀντιτείνουσαν τὴν ὄρεξιν, ὅ τ’ ἀκρατὴσ βίᾳ παρὰ τὸν λογισμόν. ἧττον δὲ δοκεῖ λυπεῖσθαι· ἡ γὰρ ἐπιθυμία τοῦ ἡδέοσ, ᾗ ἀκολουθεῖ χαίρων, ὥστε ὁ ἀκρατὴσ μᾶλλον ἑκὼν καὶ οὐ βίᾳ, ὅτι οὐ λυπηρῶσ.

ἡ δὲ πειθὼ τῇ βίᾳ καὶ ἀνάγκῃ ἀντιτίθεται. ὁ δ’ ἐγκρατὴσ ἐφ’ ἃ πέπεισται ἄγει, καὶ πορεύεται οὐ βίᾳ, ἀλλ’ ἑκών. ἡ δὲ ἐπιθυμία οὐ πείσασα ἄγει·

οὐ γὰρ μετέχει λόγου. ὅτι μὲν οὖν δοκοῦσιν οὗτοι μόνοι βίᾳ καὶ ἄκοντεσ ποιεῖν, καὶ διὰ τίν’ αἰτίαν, ὅτι καθ’ ὁμοιότητά τινα τοῦ βίᾳ, καθ’ ἣν καὶ ἐπὶ τῶν ἀψύχων λέγομεν, εἴρηται· οὐ μὴν ἀλλ’ εἴ τισ προσθῇ τὸ ἐν τῷ διορισμῷ προσκείμενον, κἀκεῖ λύεται τὸ λεχθέν.

ὅταν μὲν γάρ τι τῶν ἔξωθεν παρὰ τὴν ἐν αὐτῷ ὁρμὴν κινῇ ἢ ἠρεμίζῃ, βίᾳ φαμέν, ὅταν δὲ μή, οὐ βίᾳ· ἐν δὲ τῷ ἀκρατεῖ καὶ ἐγκρατεῖ ἡ καθ’ αὑτὸν ὁρμὴ ἐνοῦσα ἄγει ἄμφω γὰρ ἔχει· ὥστ’ οὐ βίᾳ οὐδέτεροσ, ἀλλ’ ἑκὼν διά γε ταῦτα πράττοι ἄν, οὐδ’ ἀναγκαζόμενοσ.

τὴν γὰρ ἔξωθεν ἀρχήν, τὴν παρὰ τὴν ὁρμὴν ἢ ἐμποδίζουσαν ἢ κινοῦσαν, ἀνάγκην λέγομεν, ὥσπερ εἴ τισ λαβὼν τὴν χεῖρα τύπτοι τινὰ ἀντιτείνοντοσ καὶ τῷ βούλεσθαι καὶ τῷ ἐπιθυμεῖν· ὅταν δ’ ἔσωθεν ἡ ἀρχή, οὐ βίᾳ. ἔτι καὶ ἡδονὴ καὶ λύπη ἐν ἀμφοτέροισ ἔνεστι. καὶ γὰρ ὁ ἐγκρατευόμενοσ λυπεῖται παρὰ τὴν ἐπιθυμίαν πράττων ἤδη, καὶ χαίρει τὴν ἀπ’ ἐλπίδοσ ἡδονήν, ὅτι ὕστερον ὠφεληθήσεται, ἢ καὶ ἤδη ὠφελεῖται ὑγιαίνων·

καὶ ὁ ἀκρατὴσ χαίρει μὲν τυγχάνων ἀκρατευόμενοσ οὗ ἐπιθυμεῖ, λυπεῖται δὲ τὴν ἀπ’ ἐλπίδοσ λύπην, οἰέται γὰρ κακὸν πράττειν. ὥστε τὸ μὲν βίᾳ ἑκάτερον φάναι ποιεῖν ἔχει λόγον, καὶ διὰ τὴν ὄρεξιν καὶ διὰ τὸν λογισμὸν ἑκάτερον ἄκοντα ποτὲ πράττειν·

κεχωρισμένα γὰρ ὄντα ἑκάτερα ἐκκρούεται ὑπ’ ἀλλήλων. ὅθεν καὶ ἐπὶ τὴν ὅλην μεταφέρουσι ψυχήν, ὅτι τῶν ἐν ψυχῇ τι τοιοῦτον ὁρῶσιν. ἐπὶ μὲν οὖν τῶν μορίων ἐνδέχεται τοῦτο λέγειν·

ἡ δ’ ὅλη ἑκοῦσα ψυχὴ καὶ τοῦ ἀκρατοῦσ καὶ τοῦ ἐγκρατοῦσ πράττει, βίᾳ δ’ οὐδέτεροσ, ἀλλὰ τῶν ἐν ἐκείνοισ τι, ἐπεὶ καὶ φύσει ἀμφότερα ἔχομεν. καὶ γὰρ ὁ λόγοσ φύσει ὑπάρχει, ὅτι ἐωμένησ τῆσ γενέσεωσ καὶ μὴ πηρωθείσησ ἐνέσται, καὶ ἡ ἐπιθυμία, ὅτι εὐθὺσ ἐκ γενετῆσ ἀκολουθεῖ καὶ ἔνεστιν. σχεδὸν δὲ τούτοισ δυσὶ τὸ φύσει διορίζομεν, τῷ τε ὅσα εὐθὺσ γιγνομένοισ ἀκολουθεῖ πᾶσι, καὶ ὅσα ἐωμένησ τῆσ γενέσεωσ εὐθυπορεῖν γίγνεται ἡμῖν, οἱο͂ν πολιὰ καὶ γῆρασ καὶ τἆλλα τὰ τοιαῦτα.

ὥστε μὴ κατὰ φύσιν ἑκάτεροσ πράττει, ἁπλῶσ δὲ κατὰ φύσιν ἑκάτεροσ, οὐ τὴν αὐτήν.

αἱ μὲν οὖν περὶ τὸν ἀκρατῆ καὶ ἐγκρατῆ ἀπορίαι <αὗται> περὶ τοῦ βίᾳ πράττειν ἢ ἀμφοτέρουσ ἢ τὸν ἕτερον, ὥστε ἢ μὴ ἑκόντασ ἢ ἅμα βίᾳ καὶ ἑκόντασ, εἰ δὲ τὸ βίᾳ ἀκούσιον, ἅμα ἑκόντασ καὶ ἄκοντασ πράττειν· σχεδὸν δὲ ἐκ τῶν εἰρημένων δῆλον ἡμῖν ὡσ ἀπαντητέον. λέγονται δὲ κατ’ ἄλλον τρόπον βίᾳ καὶ ἀναγκασθέντεσ πρᾶξαι, οὐ διαφωνοῦντοσ τοῦ λόγου καὶ τῆσ ὀρέξεωσ, ὅταν πράττωσιν ὃ καὶ λυπηρὸν καὶ φαῦλον ὑπολαμβάνουσιν, ἀλλ’ ἂν μὴ τοῦτο πράττωσι, πληγαὶ ἢ δεσμοὶ ἢ θάνατοι ὦσιν.

ταῦτα γάρ φασιν ἀναγκασθέντεσ πρᾶξαι.

ἢ οὔ, ἀλλὰ πάντεσ ἑκόντεσ ποιοῦσιν αὐτὸ τοῦτο; ἔξεστι γὰρ μὴ ποιεῖν, ἀλλ’ ἐκεῖνο ὑπομεῖναι τὸ πάθοσ. ἔτι ἴσωσ τούτων τὰ μὲν φαίη τισ ἂν τὰ δ’ οὔ. ὅσα μὲν γὰρ ἐφ’ αὑτῷ τῶν τοιούτων μὴ ὑπάρξαι ἢ ὑπάρξαι, ἀεὶ ὅσα πράττει ἃ μὴ βούλεται, ἑκὼν πράττει, καὶ οὐ βίᾳ· ὅσα δὲ μὴ ἐφ’ αὑτῷ τῶν τοιούτων, βίᾳ πώσ, οὐ μέντοι γ’ ἁπλῶσ, ὅτι οὐκ αὐτὸ τοῦτο προαιρεῖται ὃ πράττει, ἀλλ’ οὗ ἕνεκα, ἐπεὶ καὶ ἐν τούτοισ ἐστί τισ διαφορά.

εἰ γὰρ ἵνα μὴ λάβῃ ψηλαφῶν ἀποκτείνοι, γελοῖοσ ἂν εἰή, εἰ λέγοι ὅτι βίᾳ καὶ ἀναγκαζόμενοσ, ἀλλὰ δεῖ μεῖζον κακὸν καὶ λυπηρότερον εἶναι, ὃ πείσεται μὴ ποιήσασ. οὕτω γὰρ ἀναγκαζόμενοσ καὶ μὴ βίᾳ πράξει, ἢ οὐ φύσει, ὅταν κακὸν ἀγαθοῦ ἕνεκα ἢ μείζονοσ κακοῦ ἀπολύσεωσ πράττῃ, καὶ ἄκων γε·

οὐ γὰρ ἐφ’ αὑτῷ ταῦτα. διὸ καὶ τὸν ἔρωτα πολλοὶ ἀκούσιον τιθέασιν, καὶ θυμοὺσ ἐνίουσ καὶ τὰ φυσικά, ὅτι ἰσχυρὰ καὶ ὑπὲρ τὴν φύσιν· καὶ συγγνώμην ἔχομεν ὡσ πεφυκότα βιάζεσθαι τὴν φύσιν.

μὴ χαίρῃ.

τὸ γὰρ ἐφ’ αὑτῷ, εἰσ ὃ ἀνάγεται ὅλον, τοῦτ’ ἐστιν ὃ ἡ αὐτοῦ φύσισ οἱά τε φέρειν· ὃ δὲ μὴ οἱά τε, μήδ’ ἐστὶ τῆσ ἐκείνου φύσει ὀρέξεωσ ἢ λογισμοῦ, οὐκ ἐφ’ αὑτῷ.

διὸ καὶ τοὺσ ἐνθουσιῶντασ καὶ προλέγοντασ, καίπερ διανοίασ ἔργον ποιοῦντασ, ὅμωσ οὔ φαμεν ἐφ’ αὑτοῖσ εἶναι, οὔτ’ εἰπεῖν ἃ εἶπον, οὔτε πρᾶξαι ἃ ἔπραξαν. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ δι’ ἐπιθυμίαν·

ὥστε καὶ διάνοιαί τινεσ καὶ πάθη οὐκ ἐφ’ ἡμῖν εἰσίν, ἢ πράξεισ αἱ κατὰ τὰσ τοιαύτασ διανοίασ καὶ λογισμούσ, ἀλλ’ ὥσπερ Φιλόλαοσ ἔφη εἶναί τινασ λόγουσ κρείττουσ ἡμῶν. ὥστ’ εἰ τὸ ἑκούσιον καὶ ἀκούσιον καὶ πρὸσ τὸ βίᾳ ἔδει σκέψασθαι, τοῦτο μὲν οὕτω διῃρήσθω οἱ γὰρ μάλιστ’ ἐμποδίζοντεσ τὸ ἑκούσιον ὡσ βίᾳ πράττοντεσ, ἀλλ’ ἑκόντεσ·

ἐπεὶ δὲ τοῦτ’ ἔχει τέλοσ, καὶ οὔτε τῇ ὀρέξει οὔτε τῇ προαιρέσει τὸ ἑκούσιον ὡρ́ισται, λοιπὸν δὴ ὁρίσασθαι τὸ κατὰ τὴν διάνοιαν.

δοκεῖ δὴ ἐναντίον εἶναι τὸ ἑκούσιον τῷ ἀκουσίῳ, καὶ τὸ εἰδότα ἢ ὃν ἢ ᾧ ἢ οὗ ἕνεκα ἐνίοτε γὰρ οἶδε μὲν ὅτι πατήρ, ἀλλ’ οὐχ ἵνα ἀποκτείνῃ, ἀλλ’ ἵνα σώσῃ, ὥσπερ αἱ Πελιάδεσ, ἤτοι ὡσ τοδὶ μὲν πόμα, ἀλλ’ ὡσ φίλτρον καὶ οἶνον, τὸ δ’ ἦν κώνειον τῷ ἀγνοοῦντα καὶ ὃν καὶ ᾧ καὶ ὃ δι’ ἄγνοιαν, μὴ κατὰ συμβεβηκόσ·

τὸ δὲ δι’ ἄγνοιαν, καὶ ὃ καὶ ᾧ καὶ ὅν, ἀκούσιον·

τὸ ἐναντίον ἄρ’ ἑκούσιον. ὅσα μὲν οὖν ἐφ’ ἑαυτῷ ὂν μὴ πράττειν πράττει μὴ ἀγνοῶν καὶ δι’ αὑτόν, ἑκούσια ταῦτ’ ἀνάγκη εἶναι, καὶ τὸ ἑκούσιον τοῦτ’ ἐστίν· ὅσα δ’ ἀγνοῶν καὶ διὰ τὸ ἀγνοεῖν, ἄκων.

ἐπεὶ δὲ τὸ ἐπίστασθαι καὶ τὸ εἰδέναι διττόν, ἓν μὲν τὸ ἔχειν, ἓν δὲ τὸ χρῆσθαι τῇ ἐπιστήμη, ὁ ἔχων μὴ χρώμενοσ δὲ ἔστι μὲν ὡσ δικαίωσ <ἂν> ἀγνοῶν λέγοιτο, ἔστι δὲ ὡσ οὐ δικαίωσ, οἱο͂ν εἰ δι’ ἀμέλειαν μὴ ἐχρῆτο. ὁμοίωσ δὲ καὶ μὴ ἔχων τισ ψέγοιτο ἄν, εἰ ὃ ῥᾴδιον ἢ ἀναγκαῖον ἦν, μὴ ἔχει δι’ ἀμέλειαν ἢ ἡδονὴν ἢ λύπην. ταῦτ’ οὖν προσδιοριστέον.

περὶ μὲν οὖν τοῦ ἑκουσίου καὶ ἀκουσίου διωρίσθω τοῦτον τὸν τρόπον·

περὶ δὲ προαιρέσεωσ μετὰ τοῦτο λέγωμεν, διαπορήσαντεσ πρῶτον τῷ λόγῳ περὶ αὐτῆσ. διστάσειε γὰρ ἄν τισ ἐν τῷ γένει πέφυκε καὶ ἐν ποίῳ θεῖναι αὐτὴν χρή, καὶ πότερον οὐ ταὐτὸν τὸ ἑκούσιον καὶ τὸ προαιρετὸν ἢ ταὐτὸν ἐστίν. μάλιστα δὲ λέγεται παρά τινων, καὶ ζητοῦντι δόξειε δ’ ἂν δυοῖν εἶναι θάτερον ἡ προαίρεσισ, ἤτοι δόξα ἢ ὄρεξισ· ἀμφότερα γὰρ φαίνεται παρακολουθοῦντα.

ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστιν ὄρεξισ φανερόν. ἢ γὰρ βούλησισ ἂν εἰή ἢ ἐπιθυμία ἢ θυμόσ· οὐθεὶσ γὰρ ὀρέγεται μηθὲν πεπονθὼσ τούτων.

θυμὸσ μὲν οὖν καὶ ἐπιθυμία καὶ τοῖσ θηρίοισ ὑπάρχει, προαίρεσισ δ’ οὔ. ἔτι δὲ καὶ οἷσ ὑπάρχει ἄμφω ταῦτα, πολλὰ καὶ ἄνευ θυμοῦ καὶ ἐπιθυμίασ προαιροῦνται· καὶ ἐν τοῖσ πάθεσιν ὄντεσ οὐ προαιροῦνται, ἀλλὰ καρτεροῦσιν. ἔτι ἐπιθυμία μὲν καὶ θυμὸσ ἀεὶ μετὰ λύπησ, προαιρούμεθα δὲ πολλὰ καὶ ἄνευ λύπησ.

ἀλλὰ μὴν οὐδὲ βούλησισ καὶ προαίρεσισ ταὐτόν. βούλονται μὲν γὰρ ἔνια ταὐτὸν καὶ τῶν ἀδυνάτων εἰδότεσ, οἱο͂ν βασιλεύειν τε πάντων ἀνθρώπων καὶ ἀθάνατοι εἶναι, προαιρεῖται δ’ οὐθεὶσ μὴ ἀγνοῶν ὅτι ἀδύνατον, οὐδ’ ὅλωσ ἃ δυνατὸν μέν, μὴ ἐφ’ αὑτῷ δ’ οἰέται πρᾶξαι ἢ μὴ πρᾶξαι. ὥστε τοῦτο μὲν φανερόν, ὅτι ἀνάγκη τὸ προαιρετὸν τῶν ἐφ’ αὑτῷ τι εἶναι.

ὁμοίωσ δὲ δῆλον ὅτι οὐδὲ δόξα, οὐδ’ ἁπλῶσ εἴ τισ οἰέταί τι.

τῶν γὰρ ἐφ’ αὑτῷ τι ἦν τὸ προαιρετόν, δοξάζομεν δὲ πολλὰ καὶ τῶν οὐκ ὄντων ἐφ’ ἡμῖν, οἱο͂ν τὴν διάμετρον σύμμετρον. ἔτι οὐκ ἔστι προαίρεσισ ἀληθὴσ ἢ ψευδήσ. οὐδὲ δὴ ἡ τῶν ἐφ’ αὑτῷ ὄντων πρακτῶν δόξα, ᾗ τυγχάνομεν οἰόμενοι δεῖν τι πράττειν ἢ οὐ πράττειν. κοινὸν δὲ περὶ δόξησ τοῦτο καὶ βουλήσεωσ·

οὐθεὶσ γὰρ τέλοσ οὐδὲν προαιρεῖται, ἀλλὰ τὰ πρὸσ τὸ τέλοσ· λέγω δ’ οἱο͂ν οὐθεὶσ ὑγιαίνειν προαιρεῖται, ἀλλὰ περιπατεῖν ἢ καθῆσθαι τοῦ ὑγιαίνειν ἕνεκεν, οὐδ’ εὐδαιμονεῖν, ἀλλὰ χρηματίζεσθαι ἢ κινδυνεύειν τοῦ εὐδαιμονεῖν ἕνεκα· καὶ ὅλωσ δηλοῖ ἀεὶ προαιρούμενοσ τί τε καὶ τίνοσ ἕνεκα προαιρεῖται, ἔστι δὲ τὸ μὲν τίνοσ, οὗ ἕνεκα προαιρεῖται ἄλλο, τὸ δὲ τί, ὃ προαιρεῖται ἕνεκα ἄλλου.

βούλεται δέ γε μάλιστα τὸ τέλοσ, καὶ δοξάζει δεῖν καὶ ὑγιαίνειν καὶ εὖ πράττειν. ὥστε φανερὸν διὰ τούτων ὅτι ἄλλο καὶ δόξησ καὶ βουλήσεωσ.

βούλεσθαι μὲν <γὰρ> καὶ δόξα μάλιστα τοῦ τέλουσ, προαίρεσισ δ’ οὐκ ἔστιν. ὅτι μὲν οὖν οὐκ ἔστιν οὔτε βούλησισ οὔτε δόξα οὔθ’ ὑπόληψισ ἁπλῶσ ἡ προαίρεσισ, δῆλον·

τί δὲ διαφέρει τούτων, καὶ πῶσ ἔχει πρὸσ τὸ ἑκούσιον; ἅμα δὲ δῆλον ἔσται, καὶ τί ἐστι προαίρεσισ.

ἔστι δὴ τῶν δυνατῶν καὶ εἶναι καὶ μὴ τὰ μὲν τοιαῦτα ὥστε ἐνδέχεσθαι βουλεύσασθαι περὶ αὐτῶν· περὶ ἐνίων δ’ οὐκ ἐνδέχεται. τὰ μὲν γὰρ δυνατὰ μέν ἐστι καὶ εἶναι καὶ μὴ εἶναι, ἀλλ’ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν αὐτῶν ἡ γένεσισ ἐστίν, ἀλλὰ τὰ μὲν διὰ φύσιν τὰ δὲ δι’ ἄλλασ αἰτίασ γίνεται, περὶ ὧν οὐδεὶσ ἂν ἐγχειρήσειε βουλεύεσθαι μὴ ἀγνοῶν· περὶ ὧν δ’ ἐνδέχεται μὴ μόνον τὸ εἶναι καὶ μή, ἀλλὰ καὶ τὸ βουλεύσασθαι τοῖσ ἀνθρώποισ, ταῦτα δ’ ἐστὶν ὅσα ἐφ’ ἡμῖν ἐστι πρᾶξαι ἢ μὴ πρᾶξαι.

διὸ οὐ βουλευόμεθα περὶ τῶν ἐν Ἰνδοῖσ, οὐδὲ πῶσ ἂν ὁ κύκλοσ τετραγωνισθείη. τὰ μὲν γὰρ οὐκ ἐφ’ ἡμῖν· τὸ δ’ ὅλωσ οὐ πρακτόν ἀλλ’ οὐδὲ περὶ τῶν ἐφ’ ἡμῖν πρακτῶν περὶ ἁπάντων.

8 ᾗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδὲ δόξα ἁπλῶσ ἡ προαίρεσισ ἐστίν· , τὰ δὲ προαιρετὰ καὶ πρακτὰ τῶν ἐφ’ ἡμῖν ὄντων ἐστίν. διὸ καὶ ἀπορήσειεν ἄν τισ, τί δή ποθ’ οἱ μὲν ἰατροὶ βουλεύονται περὶ ὧν ἔχουσι τὴν ἐπιστήμην, οἱ δὲ γραμματικοὶ οὔ; αἴτιον δ’ ὅτι διχῇ γινομένησ τῆσ ἁμαρτίασ ἢ γὰρ λογιζόμενοι ἁμαρτάνομεν ἢ κατὰ τὴν αἴσθησιν αὐτὸ δρῶντεσ ἐν μὲν τῇ ἰατρικῇ ἀμφοτέρωσ ἐνδέχεται ἁμαρτεῖν, ἐν δὲ τῇ γραμματικῇ κατὰ τὴν αἴσθησιν καὶ πρᾶξιν, περὶ ἧσ ἂν σκοπῶσιν, εἰσ ἄπειρον ἥξουσιν.

ἐπειδὴ οὖν οὔτε δόξα οὔτε βούλησίσ ἐστι προαίρεσίσ ἐστιν ὡσ ἑκάτερον, οὐδ’ ἄμφω ἐξαίφνησ γὰρ προαιρεῖται μὲν οὐθείσ, δοκεῖ δὲ πράττειν καὶ βούλονται·

ὡσ ἐξ ἀμφοῖν ἄρα. ἄμφω γὰρ ὑπάρχει τῷ προαιρουμένῳ ταῦτα.

ἀλλὰ πῶσ ἐκ τούτων σκεπτέον; δηλοῖ δέ πωσ καὶ τὸ ὄνομα αὐτό. ἡ γὰρ προαίρεσισ αἱρ́εσισ μὲν ἐστίν, οὐχ ἁπλῶσ δέ, ἀλλ’ ἑτέρου πρὸ ἑτέρου· τοῦτο δὲ οὐχ οἱο͂́ν τε ἄνευ σκέψεωσ καὶ βουλῆσ. διὸ ἐκ δόξησ βουλευτικῆσ ἐστιν ἡ προαίρεσισ. περὶ μὲν δὴ τοῦ τέλουσ οὐδεὶσ βουλεύεται, ἀλλὰ τοῦτο κεῖται πᾶσι, περὶ δὲ τῶν εἰσ τοῦτο τεινόντων, πότερον τόδε ἢ τόδε συντείνει, ἢ δεδογμένου τοῦτο πῶσ ἔσται.

βουλευόμεθα δὲ τοῦτο πάντεσ, ἑώσ ἂν εἰσ ἡμᾶσ ἀναγάγωμεν τῆσ γενέσεωσ τὴν ἀρχήν. εἰ δὴ προαιρεῖται μὲν μηθεὶσ μὴ παρασκευασάμενοσ μηδὲ βουλευσάμενοσ, εἰ χεῖρον ἢ βέλτιον, βουλεύεται δὲ ὅσα ἐφ’ ἡμῖν ἐστι τῶν δυνατῶν καὶ εἶναι καὶ μὴ τῶν πρὸσ τὸ τέλοσ, δῆλον ὅτι ἡ προαίρεσισ μέν ἐστιν ὄρεξισ τῶν ἐφ’ αὑτῷ βουλευτική. ἅπαντεσ γὰρ βουλευόμεθα ἃ καὶ προαιρούμεθα, οὐ μέντοι γε ἃ βουλευόμεθα, πάντα προαιρούμεθα. λέγω δὲ βουλευτικήν, ἧσ ἀρχὴ καὶ αἰτία βούλευσίσ ἐστι, καὶ ὀρέγεται διὰ τὸ βουλεύσασθαι.

διὸ οὔτε ἐν τοῖσ ἄλλοισ ζῴοισ ἐστὶν ἡ προαίρεσισ, οὔτε ἐν πάσῃ ἡλικίᾳ, οὔτε πάντωσ ἔχοντοσ ἀνθρώπου.

οὐδὲ γὰρ τὸ βουλεύσασθαι, οὐδ’ ὑπόληψισ τοῦ διὰ τί· ἀλλὰ δοξάσαι μὲν εἰ ποιητέον ἢ μὴ ποιητέον οὐθὲν κωλύει πολλοῖσ ὑπάρχειν, τὸ δὲ διὰ λογισμοῦ οὐκέτι. ἔστι γὰρ βουλευτικὸν τῆσ ψυχῆσ τὸ θεωρητικὸν αἰτίασ τινόσ.

ἡ γὰρ οὗ ἕνεκα μία τῶν αἰτιῶν ἐστίν· τὸ μὲν γὰρ διὰ τί αἰτία· οὗ δ’ ἕνεκά ἐστιν ἢ γίγνεταί τι, τοῦτ’ αἴτιόν φαμεν εἶναι, οἱο͂ν τοῦ βαδίζειν ἡ κομιδὴ τῶν χρημάτων, εἰ τούτου ἕνεκα βαδίζει. σκοπόσ, οὐ βουλευτικοί.

ὥστ’ ἐπεὶ τὸ μὲν ἐφ’ αὑτῷ ὂν ἢ πράττειν ἢ μὴ πράττειν, ἐάν τισ πράττῃ ἢ ἀπρακτῇ δι’ αὑτὸν καὶ μὴ δι’ ἄγνοιαν, ἑκὼν πράττει ἢ ἀπρακτεῖ, πολλὰ δὲ τῶν τοιούτων πράττομεν οὐ βουλευσάμενοι οὐδὲ προνοήσαντεσ, ἀνάγκη τὸ μὲν προαιρετὸν ἅπαν ἑκούσιον εἶναι, τὸ δ’ ἑκούσιον μὴ προαιρετόν, καὶ τὰ μὲν κατὰ προαίρεσιν πάντα ἑκούσια εἶναι, τὰ δ’ ἀκούσια μὴ πάντα κατὰ προαίρεσιν. ἅμα δ’ ἐκ τούτων φανερὸν καὶ ὅτι καλῶσ διορίζονται οἳ τῶν παθημάτων τὰ μὲν ἑκούσια τὰ δ’ ἀκούσια τὰ δ’ ἐκ προνοίασ νομοθετοῦσιν·

εἰ γὰρ καὶ μὴ διακριβοῦσιν, ἀλλ’ ἅπτονταί γέ πῃ τῆσ ἀληθείασ.

ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων ἐροῦμεν ἐν τῇ περὶ τῶν δικαίων ἐπισκέψει· ἐκ τοῦ βουλεύσασθαι συμπερανθῶσιν.

ἐπεὶ δὲ βουλεύεται ἀεὶ ὁ βουλευόμενοσ ἕνεκα τινόσ, καὶ ἐστὶ σκοπόσ τισ ἀεὶ τῷ βουλευομένῳ πρὸσ ὃν σκοπεῖ τὸ συμφέρον, περὶ μὲν τοῦ τέλουσ οὐθεὶσ βουλεύεται, ἀλλὰ τοῦτ’ ἐστιν ἀρχὴ καὶ ὑπόθεσισ, ὥσπερ ἐν ταῖσ θεωρητικαῖσ ἐπιστήμαισ ὑποθέσεισ εἴρηται δὲ περὶ αὐτῶν ἐν μὲν τοῖσ ἐν ἀρχῇ βραχέωσ, ἐν δὲ τοῖσ ἀναλυτικοῖσ δι’ ἀκριβείασ, περὶ δὲ τῶν πρὸσ τὸ τέλοσ φερόντων ἡ σκέψισ καὶ μετὰ τέχνησ καὶ ἄνευ τέχνησ πᾶσιν ἐστίν, οἱο͂ν εἰ πολεμῶσιν ἢ μὴ πολεμῶσιν τοῦτο βουλευομένοισ.

ἐκ προτέρου δὲ μᾶλλον ἔσται τὸ δι’ ὅ, τοῦτ’ ἐστι τὸ οὗ ἕνεκα, οἱο͂ν πλοῦτοσ ἢ ἡδονὴ ἤ τι ἄλλο τοιοῦτον ὃ τυγχάνει οὗ ἕνεκα.

βουλεύεται γὰρ ὁ βουλευόμενοσ, εἰ ἀπὸ τοῦ τέλουσ ἔσκεπται, <ἢ> ὅ τι ἐκεῖ συντείνει ὅπωσ εἰσ αὑτὸν ἀγάγῃ, ἢ αὐτὸσ δύναται πρὸσ τὸ τέλοσ.

τὸ δὲ τέλοσ ἐστὶ φύσει μὲν ἀεὶ ἀγαθόν, καὶ περὶ οὗ κατὰ μέροσ βουλεύονται, οἱο͂ν ἰατρὸσ βουλεύσαιτο ἂν εἰ δῴη φάρμακον, καὶ στρατηγὸσ ποῦ στρατοπεδεύσηται, οἷσ ἀγαθὸν τὸ τέλοσ τὸ ἁπλῶσ ἄριστον ἐστίν· παρὰ φύσιν δὲ καὶ διαστροφὴν οὐ τὸ ἀγαθόν, ἀλλὰ τὸ φαινόμενον ἀγαθόν.

αἴτιον δ’ ὅτι τῶν ὄντων τὰ μὲν οὐκ ἔστιν ἐπ’ ἄλλῳ χρήσασθαι ἢ πρὸσ ἃ πέφυκεν, οἱο͂ν ὄψει· οὐ γὰρ οἱο͂́ν τ’ ἰδεῖν οὗ μή ἐστιν ὄψισ, οὐδ’ ἀκοῦσαι οὗ μή ἐστιν ἀκοή· ἀλλ’ ἀπὸ ἐπιστήμησ ποιῆσαι καὶ οὗ μή ἐστιν ἡ ἐπιστήμη.

οὐ γὰρ ὁμοίωσ τῆσ ὑγιείασ ἡ αὐτὴ ἐπιστήμη καὶ νόσου, ἀλλὰ τῆσ μὲν κατὰ φύσιν τῆσ δὲ παρὰ φύσιν. φύσει μὲν τὸ ἀγαθόν, παρὰ φύσιν δὲ καὶ διαστροφὴν καὶ τὸ κακόν.

ἀλλὰ μὴν ἑκάστου γε φθορὰ καὶ διαστροφὴ οὐκ εἰσ τὸ τυχόν, ἀλλ’ εἰσ τὰ ἐναντία καὶ τὰ μεταξύ.

οὐ γὰρ ἔστιν ἐκβῆναι ἐκ τούτων, ἐπεὶ καὶ ἡ ἀπάτη οὐκ εἰσ τὰ τυχόντα γίνεται, ἀλλ’ εἰσ τὰ ἐναντία ὅσοισ ἐστὶν ἐναντία, καὶ εἰσ ταῦτα τῶν ἐναντίων ἃ κατὰ τὴν ἐπιστήμην ἐναντία ἐστίν. ἀνάγκη ἄρα καὶ τὴν ἀπάτην καὶ τὴν προαίρεσιν ἀπὸ τοῦ μέσου ἐπὶ τὰ ἐναντία γίνεσθαι ἐναντία δὲ τῷ μέσῳ καὶ τὸ πλέον καὶ τὸ ἔλαττον. ‐ αἴτιον δὲ τὸ ἡδὺ καὶ τὸ λυπηρόν·

καὶ τὸ ἥδιον ἄμεινον, καὶ τὸ λυπηρὸν κακὸν καὶ τὸ λυπηρότερον χεῖρον.

ὥστε καὶ ἐκ τούτων δῆλον ὅτι περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ κακία.

περὶ μὲν γὰρ τὰ προαιρετὰ τυγχάνουσιν οὖσαι, ἡ δὲ προαίρεσισ περὶ τὸ ἀγαθὸν καὶ κακὸν καὶ τὰ φαινόμενα, τοιαῦτα δὲ φύσει ἡδονὴ καὶ λύπη. ἀνάγκη τοίνυν, ἐπειδὴ ἡ ἀρετὴ μὲν ἡ ἠθικὴ αὐτή τε μεσότησ τίσ ἐστι καὶ περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ πᾶσα, ἡ δὲ κακία ἐν ὑπερβολῇ καὶ ἐλλείψει καὶ περὶ ταὐτὰ τῇ ἀρετῇ, τὴν ἀρετὴν εἶναι τὴν ἠθικὴν ἕξιν προαιρετικὴν μεσότητοσ τῆσ πρὸσ ἡμᾶσ ἐν ἡδέσι καὶ λυπηροῖσ, καθ’ ὅσα ποῖόσ τισ λέγεται τὸ ἦθοσ, ἢ χαίρων ἢ λυπούμενοσ·

ὁ γὰρ φιλόγλυκυσ ἢ φιλόπικροσ οὐ λέγεται ποῖόσ τισ τὸ ἦθοσ.

τούτων δὲ διωρισμένων, λέγωμεν πότερον ἡ ἀρετὴ ἀναμάρτητον ποιεῖ τὴν προαίρεσιν καὶ τὸ τέλοσ ὀρθόν, οὕτωσ ὥστε οὗ ἕνεκα δεῖ προαιρεῖσθαι, ἢ ὥσπερ δοκεῖ τισί, τὸν λόγον.

ἔστι δὲ τοῦτο ἐγκράτεια·

αὕτη γὰρ οὐ διαφθείρει τὸν λόγον. ἔστι δ’ ἀρετὴ καὶ ἐγκράτεια ἕτερον. λεκτέον δ’ ὕστερον περὶ αὐτῶν, ἐπεὶ ὅσοισ γε δοκεῖ τὸν λόγον ὀρθὸν παρέχειν ἡ ἀρετή, τοῦτο αἴτιον. ἡ μὲν <γὰρ> ἐγκράτεια τοιοῦτον, τῶν ἐπαινετῶν δ’ ἡ ἐγκράτεια. λέγομεν δὲ προαπορήσαντεσ. ἔστι γὰρ τὸν μὲν σκοπὸν ὀρθὸν εἶναι, ἐν δὲ τοῖσ πρὸσ τὸν σκοπὸν διαμαρτάνειν· ἔστι δὲ τὸν μὲν σκοπὸν ἡμαρτῆσθαι, τὰ δὲ πρὸσ ἐκεῖνον περαίνοντα ὀρθῶσ ἔχειν, καὶ μηδέτερον.

πότερον δ’ ἡ ἀρετὴ ποιεῖ τὸν σκοπὸν ἢ τὰ πρὸσ τὸν σκοπόν; τιθέμεθα δὴ ὅτι τὸν σκοπόν, διότι τούτου οὐκ ἔστι συλλογισμὸσ οὐδὲ λόγοσ. ἀλλὰ δὴ ὥσπερ ἀρχὴ τοῦτο ὑποκείσθω.

οὔτε γὰρ ἰατρὸσ σκοπεῖ εἰ δεῖ ὑγιαίνειν ἢ μή, ἀλλ’ εἰ περιπατεῖν ἢ μή, οὔτε ὁ γυμναστικὸσ εἰ δεῖ εὖ ἔχειν ἢ μή, ἀλλ’ εἰ παλαῖσαι ἢ μή. ὁμοίωσ δ’ οὐδ’ ἄλλη οὐδεμία περὶ τοῦ τέλουσ· ὥσπερ γὰρ ταῖσ θεωρητικαῖσ αἱ ὑποθέσεισ ἀρχαί, οὕτω καὶ ταῖσ ποιητικαῖσ τὸ τέλοσ ἀρχὴ καὶ ὑπόθεσισ. ἐπειδὴ δεῖ τόδε ὑγιαίνειν, ἀνάγκη τοδὶ ὑπάρξαι, εἰ ἔσται ἐκεῖνο, ὥσπερ ἐκεῖ, εἰ ἔστι τὸ τρίγωνον δύο ὀρθαί, ἀνάγκη τοδὶ εἶναι.

τῆσ μὲν οὖν νοήσεωσ ἀρχὴ τὸ τέλοσ, τῆσ δὲ πράξεωσ ἡ τῆσ νοήσεωσ τελευτή. εἰ οὖν πάσησ ὀρθότητοσ ἢ ὁ λόγοσ ἢ ἡ ἀρετὴ αἰτία, εἰ μὴ ὁ λόγοσ, διὰ τὴν ἀρετὴν ἂν ὀρθὸν εἰή τὸ τέλοσ, ἀλλ’ οὐ τὰ πρὸσ τὸ τέλοσ. τέλοσ δ’ ἐστὶ τὸ οὗ ἕνεκα.

ἔστι γὰρ πᾶσα προαίρεσισ τινὸσ καὶ ἕνεκα τινόσ. οὗ μὲν οὖν ἕνεκα τὸ μέσον ἐστίν, οὗ αἰτία ἡ ἀρετὴ τῷ προαιρεῖσθαι οὗ ἕνεκα. ἔστι μέντοι ἡ προαίρεσισ οὐ τούτου, ἀλλὰ τῶν τούτου ἕνεκα. τυγχάνειν τούτων ἄλλησ δυνάμεωσ, ὅσα ἕνεκα τοῦ τέλουσ δεῖ πράττειν·

τοῦ δὲ τὸ τέλοσ ὀρθὸν εἶναι τῆσ προαιρέσεωσ οὗ ἡ ἀρετὴ αἰτία.

καὶ διὰ τοῦτο ἐκ τῆσ προαιρέσεωσ κρίνομεν ποῖόσ τισ· τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ τίνοσ ἕνεκα πράττει, ἀλλ’ οὐ τί πράττει. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἡ κακία τῶν ἐναντίων ἕνεκα ποιεῖ τὴν προαίρεσιν. εἰ δή τισ, ἐφ’ αὑτῷ ὂν πράττειν μὲν τὰ καλὰ ἀπρακτεῖν δὲ τὰ αἰσχρά, τοὐναντίον ποιεῖ, δῆλον ὅτι οὐ σπουδαῖόσ ἐστιν οὗτοσ ὁ ἄνθρωποσ.

ὥστ’ ἀνάγκη τήν τε κακίαν ἑκούσιον εἶναι καὶ τὴν ἀρετήν· οὐδεμία γὰρ ἀνάγκη τὰ μοχθηρὰ πράττειν. διὰ ταῦτα καὶ ψεκτὸν ἡ κακία καὶ ἡ ἀρετὴ ἐπαινετόν· τὰ γὰρ ἀκούσια αἰσχρὰ καὶ κακὰ οὐ ψέγεται οὐδὲ τὰ ἀγαθὰ ἐπαινεῖται, ἀλλὰ τὰ ἑκούσια.

ἔτι πάντασ ἐπαινοῦμεν καὶ ψέγομεν εἰσ τὴν προαίρεσιν βλέποντεσ μᾶλλον ἢ εἰσ τὰ ἔργα· καίτοι αἱρετώτερον ἡ ἐνέργεια τῆσ ἀρετῆσ, ὅτι πράττουσι μὲν φαῦλα καὶ ἀναγκαζόμενοι, προαιρεῖται δ’ οὐδείσ. ἔτι διὰ τὸ μὴ ῥᾴδιον εἶναι ἰδεῖν τὴν προαίρεσιν ὁποία τισ, διὰ ταῦτα ἐκ τῶν ἔργων ἀναγκαζόμεθα κρίνειν ποῖόσ τισ. αἱρετώτερον μὲν οὖν ἡ ἐνέργεια, ἐπαινετώτερον δ’ ἡ προαίρεσισ.

ἔκ τε τῶν κειμένων οὖν συμβαίνει ταῦτα, καὶ ἔτι ὁμολογεῖται τοῖσ φαινομένοισ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

헬라어 텍스트

Aristotle, Eudemian Ethics, Book 2

(아리스토텔레스, 에우데모스 윤리학, Book 2)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION