Strabo, Geography, book 17, chapter 1

(스트라본, 지리학, book 17, chapter 1)

ἐπεὶ δὲ τὴν Ἀραβίαν ἐφοδεύοντεσ καὶ τοὺσ κόλπουσ συμπεριελάβομεν τοὺσ σφίγγοντασ αὐτὴν καὶ ποιοῦντασ χερρόνησον, τὸν Περσικὸν καὶ τὸν Ἀράβιον, τούτῳ δέ τινα συμπεριωδεύθη καὶ τῆσ Αἰγύπτου καὶ τῆσ Αἰθιοπίασ, τὰ τῶν Τρωγλοδυτῶν καὶ τῶν ἑξῆσ μέχρι τῶν ἐσχάτων τῆσ κινναμωμοφόρου· τὰ λειπόμενα καὶ συνεχῆ τοῖσ ἔθνεσι τούτοισ, ταῦτα δ’ ἐστὶ τὰ περὶ τὸν Νεῖλον, ἐκθετέον· μετὰ δὲ ταῦτα τὴν Λιβύην ἔπιμεν, ἥπερ ἐστὶ λοιπὴ τῆσ συμπάσησ γεωγραφίασ. κἀνταῦθα δ’ Ἐρατοσθένουσ ἀποφάσεισ προεκθετέον. φησὶ δὴ τοῦ Ἀραβίου κόλπου πρὸσ τὴν ἑσπέραν χιλίουσ σταδίουσ διέχειν τὸν Νεῖλον, παραπλήσιον ὄντα τῷ γράμματι τῷ Ν κειμένῳ ἀνάπαλιν.

ῥυεὶσ γάρ, φησίν, ἀπὸ Μερόησ ἐπὶ τὰσ ἄρκτουσ ὡσ δισχιλίουσ καὶ ἑπτακοσίουσ σταδίουσ, πάλιν ἀναστρέφει πρὸσ μεσημβρίαν καὶ τὴν χειμερινὴν δύσιν ὡσ τρισχιλίουσ καὶ ἑπτακοσίουσ σταδίουσ, καὶ σχεδόν [τι] ἀντάρασ τοῖσ κατὰ Μερόην τόποισ καὶ εἰσ τὴν Λιβύην πολὺ προπεσὼν καὶ τὴν ἑτέραν ἐπιστροφὴν ποιησάμενοσ πρὸσ τὰσ ἄρκτουσ φέρεται πεντακισχιλίουσ μὲν καὶ τριακοσίουσ σταδίουσ ἐπὶ τὸν μέγαν καταράκτην μικρὸν παρεπιστρέφων πρὸσ τὴν ἑώ, χιλίουσ δὲ καὶ διακοσίουσ τοὺσ ἐπὶ τὸν ἐλάττω τὸν κατὰ Συήνην, πεντακισχιλίουσ δὲ ἄλλουσ καὶ τριακοσίουσ ἐπὶ τὴν θάλατταν. ἐμβάλλουσι δ’ εἰσ αὐτὸν δύο ποταμοί, φερόμενοι μὲν ἔκ τινων λιμνῶν ἀπὸ τῆσ ἑώ, περιλαμβάνοντεσ δὲ νῆσον εὐμεγέθη τὴν Μερόην· ὧν ὁ μὲν Ἀσταβόρασ καλεῖται κατὰ τὸ πρὸσ ἑώ πλευρὸν ῥέων, ἅτεροσ δ’ Ἀστάπουσ· οἱ δ’ Ἀστασόβαν καλοῦσι, τὸν δ’ Ἀστάπουν ἄλλον εἶναι, ῥέοντα ἔκ τινων λιμνῶν ἀπὸ μεσημβρίασ καὶ σχεδόν [τι] τὸ κατ’ εὐθεῖαν σῶμα τοῦ Νείλου τοῦτον ποιεῖν· τὴν δὲ πλήρωσιν αὐτοῦ τοὺσ θερινοὺσ ὄμβρουσ παρασκευάζειν. ὑπὲρ δὲ τὰσ συμβολὰσ τοῦ Ἀσταβόρα καὶ τοῦ Νείλου σταδίοισ ἑπτακοσίοισ Μερόην εἶναι πόλιν ὁμώνυμον τῇ νήσῳ· ἄλλην δ’ εἶναι νῆσον ὑπὲρ τῆσ Μερόησ, ἣν ἔχουσιν οἱ Αἰγυπτίων φυγάδεσ οἱ ἀποστάντεσ ἀπὸ Ψαμμιτίχου, καλοῦνται δὲ Σεμβρῖται, ὡσ ἂν ἐπήλυδεσ· βασιλεύονται δὲ ὑπὸ γυναικόσ, ὑπακούουσι δὲ τῶν ἐν Μερόῃ. τὰ δὲ κατωτέρω ἑκατέρωθεν Μερόησ παρὰ μὲν τὸν Νεῖλον πρὸσ τὴν Ἐρυθρὰν Μεγάβαροι καὶ Βλέμμυεσ, Αἰθιόπων ὑπακούοντεσ, Αἰγυπτίοισ δ’ ὅμοροι· παρὰ θάλατταν δὲ Τρωγλοδύται· διεστᾶσι δὲ εἰσ δέκα ἢ δώδεκα ἡμερῶν ὁδὸν οἱ κατὰ τὴν Μερόην Τρωγλοδύται τοῦ Νείλου. ἐξ ἀριστερῶν δὲ τῆσ ῥύσεωσ τοῦ Νείλου Νοῦβαι κατοικοῦσιν ἐν τῇ Λιβύῃ, μέγα ἔθνοσ, ἀπὸ τῆσ Μερόησ ἀρξάμενοι μέχρι τῶν ἀγκώνων, οὐχ ὑποταττόμενοι τοῖσ Αἰθίοψιν, ἀλλ’ ἰδίᾳ κατὰ πλείουσ βασιλείασ διειλημμένοι. τῆσ δ’ Αἰγύπτου τὸ παρὰ τὴν θάλαττάν ἐστιν ἀπὸ τοῦ Πηλουσιακοῦ στόματοσ πρὸσ τὸ Κανωβικὸν στάδιοι χίλιοι τριακόσιοι. ἐρατοσθένησ μὲν οὖν οὕτωσ.

δεῖ δὲ ἐπὶ πλέον εἰπεῖν καὶ πρῶτον τὰ περὶ τὴν Αἴγυπτον, ὅπωσ ἀπὸ τῶν γνωριμωτέρων ἐπὶ τὰ ἑξῆσ προί̈ωμεν. κοινὰ μὲν γάρ τινα καὶ ταύτῃ τῇ χώρᾳ καὶ τῇ συνεχεῖ καὶ ὑπὲρ αὐτὴν τῇ τῶν Αἰθιόπων ὁ Νεῖλοσ παρασκευάζει, ποτίζων τε αὐτὰσ κατὰ τὰσ ἀναβάσεισ καὶ τοῦτ’ οἰκήσιμον αὐτῶν τὸ μέροσ ἀπολείπων μόνον τὸ καλυπτόμενον ἐν ταῖσ πλημμυρίσι, τὸ δ’ ὑπερδέξιον καὶ μετεωρότερον τοῦ ῥεύματοσ πᾶν ἀοίκητον διεξιὼν ἑκατέρωθεν καὶ ἔρημον διὰ τὴν αὐτὴν ἀνυδρίαν. ἀλλὰ τὴν μὲν Αἰθιοπίαν οὔτε πᾶσαν διέξεισιν ὁ Νεῖλοσ οὔτε μόνοσ οὔτ’ ἐπ’ εὐθείασ οὔτ’ οἰκουμένην καλῶσ· τὴν δὲ Αἴγυπτον καὶ μόνοσ καὶ πᾶσαν καὶ ἐπ’ εὐθείασ ἀπὸ τοῦ μικροῦ καταράκτου ὑπὲρ Συήνησ καὶ Ἐλεφαντίνησ ἀρξάμενοσ, οἵπερ εἰσὶν ὁρ́οι τῆσ Αἰγύπτου καὶ τῆσ Αἰθιοπίασ, ἑώσ τῶν ἐπὶ θάλατταν ἐκβολῶν. καὶ μὴν οἵ γε Αἰθίοπεσ τὸ πλέον νομαδικῶσ ζῶσι καὶ ἀπόρωσ διά τε τὴν λυπρότητα τῆσ χώρασ καὶ τὴν τῶν ἀέρων ἀσυμμετρίαν καὶ τὸν ἀφ’ ἡμῶν ἐκτοπισμόν, τοῖσ δ’ Αἰγυπτίοισ ἅπαντα τἀναντία συμβέβηκε· καὶ γὰρ πολιτικῶσ καὶ ἡμέρωσ ἐξ ἀρχῆσ ζῶσι καὶ ἐν γνωρίμοισ ἵδρυνται τόποισ, ὥστε καὶ αἱ διατάξεισ αὐτῶν μνημονεύονται· καὶ ἐπαινοῦνταί γε δοκοῦντεσ ἀξίωσ χρήσασθαι τῇ τῆσ χώρασ εὐδαιμονίᾳ, μερίσαντέσ τε εὖ καὶ ἐπιμεληθέντεσ. βασιλέα γὰρ ἀποδείξαντεσ τριχῆ τὸ πλῆθοσ διεῖλον καὶ τοὺσ μὲν στρατιώτασ ἐκάλεσαν τοὺσ δὲ γεωργοὺσ τοὺσ δὲ ἱερέασ· καὶ τοὺσ μὲν τῶν ἱερῶν ἐπιμελητὰσ τοὺσ δ’ ἄλλουσ τῶν περὶ τὸν ἄνθρωπον· καὶ τοὺσ μὲν [τὰ] ἐν τῷ πολέμῳ τοὺσ δ’ ὅσα ἐν εἰρήνῃ, γῆν τε καὶ τέχνασ ἐργαζομένων· ἀφ’ ὧνπερ καὶ αἱ πρόσοδοι συνήγοντο τῷ βασιλεῖ. οἱ δ’ ἱερεῖσ καὶ φιλοσοφίαν ἤσκουν καὶ ἀστρονομίαν, ὁμιληταί τε τῶν βασιλέων ἦσαν. ἡ δὲ χώρα τὴν μὲν πρώτην διαίρεσιν εἰσ νομοὺσ ἔσχε, δέκα μὲν ἡ Θηβαί̈σ, δέκα δ’ ἡ ἐν τῷ Δέλτα, ἑκκαίδεκα δ’ ἡ μεταξύ· ὡσ δέ τινεσ, τοσοῦτοι ἦσαν οἱ σύμπαντεσ νομοὶ ὅσαι αἱ ἐν τῷ λαβυρίνθῳ αὐλαί· αὗται δ’ ἐλάττουσ τῶν τριάκοντα [καὶ ἕξ]· πάλιν δ’ οἱ νομοὶ τομὰσ ἄλλασ ἔσχον· εἰσ γὰρ τοπαρχίασ οἱ πλεῖστοι διῄρηντο, καὶ αὗται δ’ εἰσ ἄλλασ τομάσ· ἐλάχισται δ’ αἱ ἄρουραι μερίδεσ. ἐδέησε δὲ τῆσ ἐπ’ ἀκριβὲσ καὶ κατὰ λεπτὸν διαιρέσεωσ διὰ τὰσ συνεχεῖσ τῶν ὁρ́ων συγχύσεισ ἃσ ὁ Νεῖλοσ ἀπεργάζεται κατὰ τὰσ αὐξήσεισ, ἀφαιρῶν καὶ προστιθεὶσ καὶ ἐναλλάττων τὰ σχήματα καὶ τἆλλα σημεῖα ἀποκρύπτων οἷσ διακρίνεται τό τε ἀλλότριον καὶ τὸ ἴδιον· ἀνάγκη δὴ ἀναμετρεῖσθαι πάλιν καὶ πάλιν. ἐντεῦθεν δὲ καὶ τὴν γεωμετρίαν συστῆναί φασιν, ὡσ τὴν λογιστικὴν καὶ ἀριθμητικὴν παρὰ Φοινίκων διὰ τὰσ ἐμπορίασ. τριχῆ δὲ διῄρητο ὥσπερ τὸ σύμπαν καὶ τὸ ἐν ἑκάστῳ τῷ νομῷ πλῆθοσ, εἰσ τρία ἴσα μερισθείσησ τῆσ χώρασ. ἡ δὲ περὶ τὸν ποταμὸν πραγματεία διαφέρει τοσοῦτον ὅσον τῇ ἐπιμελείᾳ νικᾶν τὴν φύσιν. φύσει γὰρ πλείονα φέρει καρπὸν καὶ ποτισθεῖσα μᾶλλον φύσει δὲ καὶ ἡ μείζων ἀνάβασισ τοῦ ποταμοῦ πλείω ποτίζει γῆν, ἀλλ’ ἡ ἐπιμέλεια πολλάκισ καὶ τῆσ φύσεωσ ἐξίσχυσεν ἐπιλιπούσησ, ὥστε καὶ κατὰ τὰσ ἐλάττουσ ἀναβάσεισ τοσαύτην ποτισθῆναι γῆν ὅσην ἐν ταῖσ μείζοσι, διά τε τῶν διωρύγων καὶ τῶν παραχωμάτων· ἐπὶ γοῦν τῶν πρὸ Πετρωνίου χρόνων ἡ μεγίστη μὲν ἦν φορὰ καὶ ἀνάβασισ, ἡνίκα ἐπὶ τεσσαρεσκαίδεκα πήχεισ ἀνέβαινεν ὁ Νεῖλοσ, ἡνίκα δ’ ἐπ’ ὀκτώ, συνέβαινε λιμόσ· ἐπ’ ἐκείνου δὲ ἄρξαντοσ τῆσ χώρασ καὶ δώδεκα μόνον πληρώσαντοσ πήχεισ τοῦ Νείλου μέτρου, μεγίστη ἦν ἡ φορά, καὶ ὀκτώ ποτε μόνον πληρώσαντοσ λιμοῦ οὐδεὶσ ᾔσθετο. τοιαύτη μὲν ἡ διάταξισ· τὰ δ’ ἑξῆσ λέγωμεν νυνί. ἀπὸ γὰρ τῶν Αἰθιοπικῶν τερμόνων ῥεῖ ἐπ’ εὐθείασ ὁ Νεῖλοσ πρὸσ ἄρκτουσ ἑώσ τοῦ καλουμένου χωρίου Δέλτα·

εἶτ’ ἐπὶ κορυφὴν σχιζόμενοσ, ὥσ φησιν ὁ Πλάτων, ὡσ ἂν τριγώνου κορυφὴν ἀποτελεῖ τὸν τόπον τοῦτον· πλευρὰσ δὲ τοῦ τριγώνου τὰ σχιζόμενα ἐφ’ ἑκάτερα ῥεῖθρα καθήκοντα μέχρι τῆσ θαλάττησ, τὸ μὲν ἐν δεξιᾷ τῆσ κατὰ Πηλούσιον, τὸ δ’ ἐν ἀριστερᾷ τῆσ κατὰ Κάνωβον καὶ τὸ πλησίον Ἡράκλειον προσαγορευόμενον· βάσιν δὲ τὴν παραλίαν τὴν μεταξὺ τοῦ Πηλουσίου καὶ τοῦ Ἡρακλείου. γέγονε δὴ νῆσοσ ἔκ τε τῆσ θαλάττησ καὶ τῶν ῥευμάτων ἀμφοῖν τοῦ ποταμοῦ, καὶ καλεῖται Δέλτα διὰ τὴν ὁμοιότητα τοῦ σχήματοσ· τὸ δ’ ἐπὶ τῇ κορυφῇ χωρίον ὁμωνύμωσ κέκληται διὰ τὸ ἀρχὴν εἶναι τοῦ λεχθέντοσ σχήματοσ, καὶ ἡ κώμη δὲ ἡ ἐπ’ αὐτῷ καλεῖται Δέλτα. δύο μὲν οὖν ταῦτα τοῦ Νείλου στόματα, ὧν τὸ μὲν Πηλουσιακὸν καλεῖται, τὸ δὲ Κανωβικὸν καὶ Ἡρακλειωτικόν· μεταξὺ δὲ τούτων ἄλλαι πέντε εἰσὶν ἐκβολαὶ αἵ γε ἀξιόλογοι, λεπτότεραι δὲ πλείουσ· ἀπὸ γὰρ τῶν πρώτων μερῶν ἀπορρῶγεσ πολλαὶ καθ’ ὅλην μερισθεῖσαι τὴν νῆσον πολλὰ καὶ ῥεῖθρα καὶ νήσουσ ἐποίησαν, ὥσθ’ ὅλην γενέσθαι πλωτὴν διωρύγων ἐπὶ διώρυξι τμηθεισῶν, αἳ κατὰ ῥᾳστώνην πλέονται τοσαύτην ὥστε καὶ ὀστράκινα ἐνίοισ εἶναι πορθμεῖα· τὴν μὲν οὖν περίμετρον ὅσον τρισχιλίων σταδίων ἐστὶν ἡ σύμπασα νῆσοσ· καλοῦσι δ’ αὐτὴν καὶ τὴν κάτω χώραν σὺν ταῖσ ἀπαντικρὺ ποταμίαισ τοῦ Δέλτα· ἐν δὲ ταῖσ ἀναβάσεσι τοῦ Νείλου καλύπτεται πᾶσα καὶ πελαγίζει πλὴν τῶν οἰκήσεων· αὗται δ’ ἐπὶ λόφων αὐτοφυῶν ἢ χωμάτων ἵδρυνται, πόλεισ τε ἀξιόλογοι καὶ κῶμαι, νησίζουσαι κατὰ τὴν πόρρωθεν ὄψιν. πλείουσ δὲ τετταράκοντα ἡμέρασ τοῦ θέρουσ διαμεῖναν τὸ ὕδωρ ἔπειθ’ ὑπόβασιν λαμβάνει κατ’ ὀλίγον, καθάπερ καὶ τὴν αὔξησιν ἔσχεν· ἐν ἑξήκοντα δὲ ἡμέραισ τελέωσ γυμνοῦται καὶ ἀναψύχεται τὸ πεδίον· ὅσῳ δὲ θᾶττον ἡ ἀνάψυξισ, τοσῷδε θᾶττον ὁ ἄροτοσ καὶ ὁ σπόροσ· θᾶττον δέ, παρ’ οἷσ τὰ μείζω θάλπη. τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τὰ ἐπάνω τοῦ Δέλτα ποτίζεται, πλὴν ὅτι ἐπ’ εὐθείασ ὅσον τετρακισχιλίοισ σταδίοισ δι’ ἑνὸσ ῥείθρου τοῦ ποταμοῦ φερομένου, πλὴν εἴ πού τισ ἐντρέχει νῆσοσ, ὧν ἀξιολογωτάτη ἡ τὸν Ἡρακλειωτικὸν νομὸν περιέχουσα, ἢ εἴ πού τισ ἐκτροπὴ διώρυγι ἐπὶ πλέον εἰσ λίμνην μεγάλην καὶ χώραν, ἣν ποτίζειν δύναται, καθάπερ ἐπὶ τῆσ τὸν Ἀρσινοί̈την νομὸν ποτιζούσησ καὶ τὴν Μοίριδοσ λίμνην καὶ τῶν εἰσ τὴν Μαρεῶτιν ἀναχεομένων. συλλήβδην δ’ εἰπεῖν, ἡ ποταμία μόνον ἐστὶν Αἴγυπτοσ ἡ ἑκατέρωθεν ἐσχάτη τοῦ Νείλου, σπάνιον εἴ που τριακοσίων σταδίων ἐπέχουσα συνεχῶσ πλάτοσ τὸ οἰκήσιμον ἀρξαμένη ἀπὸ τῶν ὁρ́ων τῆσ Αἰθιοπίασ μέχρι τῆσ κορυφῆσ τοῦ Δέλτα. ἐοίκεν οὖν κειρία ψυχομένη ἐπὶ μῆκοσ, ὑπεξαιρουμένων τῶν ἐπὶ πλέον ἐκτροπῶν. ποιεῖ δὲ τὸ σχῆμα τοῦτο τῆσ ποταμίασ ἧσ λέγω καὶ τῆσ χώρασ τὰ ὄρη τὰ ἑκατέρωθεν ἀπὸ τῶν περὶ Συήνην τόπων καταγόμενα μέχρι τοῦ Αἰγυπτίου πελάγουσ· ἐφ’ ὅσον γὰρ ταῦτα παρατείνει καὶ διέστηκεν ἀπ’ ἀλλήλων, ἐπὶ τοσοῦτον καὶ ὁ ποταμὸσ συνάγεταί τε καὶ διαχεῖται καὶ διασχηματίζει τὴν χώραν διαφόρωσ τὴν οἰκήσιμον· ἡ δὲ ὑπὲρ τῶν ὀρῶν ἐπὶ συχνὸν ἀοίκητόσ ἐστιν. οἱ μὲν οὖν ἀρχαῖοι στοχασμῷ τὸ πλέον, οἱ δ’ ὕστερον αὐτόπται γενηθέντεσ ᾔσθοντο ὑπὸ ὄμβρων θερινῶν πληρούμενον τὸν Νεῖλον, τῆσ Αἰθιοπίασ τῆσ ἄνω κλυζομένησ, καὶ μάλιστα ἐν τοῖσ ἐσχάτοισ ὄρεσι, παυσαμένων δὲ τῶν ὄμβρων παυομένην κατ’ ὀλίγον τὴν πλημμυρίδα·

τοῦτο δ’ ὑπῆρξε μάλιστα δῆλον τοῖσ πλέουσι τὸν Ἀράβιον κόλπον μέχρι τῆσ κινναμωμοφόρου καὶ τοῖσ ἐκπεμπομένοισ ἐπὶ τὴν τῶν ἐλεφάντων θήραν, καὶ εἴ τινεσ ἄλλαι χρεῖαι παρώξυνον ἐκεῖσε ἄνδρασ προχειρίζεσθαι τοὺσ τῆσ Αἰγύπτου βασιλέασ τοὺσ Πτολεμαϊκούσ. οὗτοι γὰρ ἐφρόντισαν τῶν τοιούτων, διαφερόντωσ δ’ ὁ Φιλάδελφοσ ἐπικληθείσ, φιλιστορῶν καὶ διὰ τὴν ἀσθένειαν τοῦ σώματοσ διαγωγὰσ ἀεί τινασ καὶ τέρψεισ ζητῶν καινοτέρασ. οἱ πάλαι δὲ βασιλεῖσ οὐ πάνυ ἐφρόντισαν τῶν τοιούτων· καίπερ οἰκεῖοι σοφίασ γεγονότεσ καὶ αὐτοὶ καὶ οἱ ἱερεῖσ, μεθ’ ὧν ἦν αὐτοῖσ ὁ πλείων βίοσ· ὥστε καὶ θαυμάζειν ἄξιον καὶ διὰ τοῦτο καὶ διότι Σέσωστρισ τὴν Αἰθιοπίαν ἐπῆλθεν ἅπασαν μέχρι τῆσ κινναμωμοφόρου, καὶ ὑπομνήματα τῆσ στρατείασ αὐτοῦ καὶ νῦν ἔτι δείκνυται στῆλαι καὶ ἐπιγραφαί. Καμβύσησ τε τὴν Αἴγυπτον κατασχὼν προῆλθε καὶ μέχρι τῆσ Μερόησ μετὰ τῶν Αἰγυπτίων· καὶ δὴ καὶ τοὔνομα τῇ τε νήσῳ καὶ τῇ πόλει τοῦτο παρ’ ἐκείνου τεθῆναί φασιν, ἐκεῖ τῆσ ἀδελφῆσ ἀποθανούσησ αὐτῷ Μερόησ· οἱ δὲ γυναῖκά φασι· τὴν ἐπωνυμίαν οὖν ἐχαρίσατο αὐτῇ τιμῶν τὴν ἄνθρωπον, θαυμαστὸν οὖν πῶσ ἐκ τῶν τοιούτων ἀφορμῶν οὐ τελέωσ ἐναργὴσ ἦν ἡ περὶ τῶν ὄμβρων ἱστορία τοῖσ τότε, καὶ ταῦτα τῶν ἱερέων φιλοπραγμονέστερον ἀναφερόντων εἰσ τὰ ἱερὰ γράμματα καὶ ἀποτιθεμένων, ὅσα μάθησιν περιττὴν ἐπιφαίνει. εἰ γὰρ ἄρα, τοῦτ’ ἐχρῆν ζητεῖν ὅπερ καὶ νῦν ἔτι ζητεῖται, τί δή ποτε θέρουσ, χειμῶνοσ δὲ οὔ, καὶ ἐν τοῖσ νοτιωτάτοισ, ἐν δὲ τῇ Θηβαί̈δι καὶ τῇ περὶ Συήνην οὐ συμπίπτουσιν ὄμβροι· τὸ δ’ ὅτι ἐξ ὄμβρων αἱ ἀναβάσεισ μὴ ζητεῖν, μηδὲ τοιούτων δεῖσθαι μαρτύρων οἱούσ Ποσειδώνιοσ εἴρηκε. φησὶ γὰρ Καλλισθένη λέγειν τὴν ἐκ τῶν ὄμβρων αἰτίαν τῶν θερινῶν παρὰ Ἀριστοτέλουσ λαβόντα, ἐκεῖνον δὲ παρὰ Θρασυάλκου τοῦ Θασίου τῶν ἀρχαίων δὲ φυσικῶν εἷσ οὗτοσ ἐκεῖνον δὲ παρ’ ἄλλου, τὸν δὲ παρ’ Ὁμήρου διιπετέα φάσκοντοσ τὸν Νεῖλον "ἂψ δ’ "εἰσ Αἰγύπτοιο διιπετέοσ ποταμοῖο. " ἀλλ’ ἐῶ ταῦτα πολλῶν εἰρηκότων ὧν ἀρκέσει δύο μηνῦσαι τοὺσ ποιήσαντασ καθ’ ἡμᾶσ τὸ περὶ τοῦ Νείλου βιβλίον, Εὔδωρόν τε καὶ Ἀρίστωνα τὸν ἐκ τῶν περιπάτων· πλὴν γὰρ τῆσ τάξεωσ τά γε ἄλλα καὶ τῇ φράσει καὶ τῇ ἐπιχειρήσει ταὐτά ἐστι κείμενα παρ’ ἀμφοτέροισ. ἐγὼ γοῦν ἀπορούμενοσ ἀντιγράφων εἰσ τὴν ἀντιβολὴν ἐκ θατέρου θάτερον ἀντέβαλον· πότεροσ δ’ ἦν ὁ τἀλλότρια ὑποβαλλόμενοσ, ἐν Ἄμμωνοσ εὑρ́οι τισ ἄν. Εὔδωροσ δ’ ᾐτιᾶτο τὸν Ἀρίστωνα· ἡ μέντοι φράσισ Ἀριστώνειοσ μᾶλλόν ἐστιν. οἱ μὲν οὖν ἀρχαῖοι τὸ οἰκούμενον αὐτὸ καὶ ποτιζόμενον ὑπὸ τοῦ Νείλου μόνον Αἴγυπτον ἐκάλουν ἀπὸ τῶν περὶ Συήνην τόπων ἀρξάμενοι μέχρι τῆσ θαλάττησ, οἱ δ’ ὕστερον μέχρι νῦν προσέλαβον ἐκ μὲν τῶν πρὸσ ἑώ μερῶν [τὰ] μεταξὺ τοῦ Ἀραβίου κόλπου καὶ τοῦ Νείλου σχεδόν τι πάντα οἱ δ’ Αἰθίοπεσ οὐ πάνυ χρῶνται τῇ Ἐρυθρᾷ θαλάττῃ, ἐκ δὲ τῶν ἑσπερίων τὰ μέχρι τῶν αὐάσεων καὶ ἐν τῇ παραλίᾳ τὰ ἀπὸ τοῦ Κανωβικοῦ στόματοσ μέχρι Καταβαθμοῦ καὶ τῆσ Κυρηναίων ἐπικρατείασ. οἵ τε γὰρ ἀπὸ τοῦ Πτολεμαίου βασιλεῖσ ἴσχυσαν τοσοῦτον, οἵ γε καὶ τὴν Κυρηναίαν αὐτὴν κατέσχον καὶ διενείμαντο πρὸσ τὴν Αἴγυπτον καὶ τὴν Κύπρον, Ῥωμαῖοί τε οἱ διαδεξάμενοι τὴν ἐκείνων ἐπαρχίαν κρίναντεσ τὴν Αἴγυπτον ἐν τοῖσ αὐτοῖσ ὁρ́οισ διεφύλαξαν. αὐάσεισ δ’ οἱ Αἰγύπτιοι καλοῦσι τὰσ οἰκουμένασ χώρασ περιεχομένασ κύκλῳ μεγάλαισ ἐρημίαισ ὡσ ἂν νήσουσ πελαγίασ· πολὺ δὲ τοῦτ’ ἔστι κατὰ τὴν Λιβύην, τρεῖσ δ’ εἰσὶν αἱ πρόσχωροι τῇ Αἰγύπτῳ καὶ ὑπ’ αὐτῇ τεταγμέναι. τὰ μὲν οὖν καθ’ ὅλου καὶ ἀνωτάτω περὶ τῆσ Αἰγύπτου ταῦτα λέγομεν, τὰ καθ’ ἕκαστα δὲ καὶ τὰσ ἀρετὰσ αὐτῆσ νῦν διέξιμεν.

ἐπεὶ δὲ τὸ πλεῖστον τοῦ ἔργου τούτου καὶ τὸ κυριώτατον ἡ Ἀλεξάνδρειά ἐστι καὶ τὰ περὶ αὐτήν, ἐντεῦθεν ἀρκτέον. ἔστι τοίνυν ἡ ἀπὸ Πηλουσίου παραλία πρὸσ τὴν ἑσπέραν πλέουσι μέχρι μὲν τοῦ Κανωβικοῦ στόματοσ χιλίων που καὶ τριακοσίων σταδίων, ὃ δὴ καὶ βάσιν τοῦ Δέλτα ἔφαμεν· ἐντεῦθεν δ’ ἐπὶ Φάρον τὴν νῆσον ἄλλοι στάδιοι πεντήκοντα πρὸσ τοῖσ ἑκατόν. ἡ δὲ Φάροσ νησίον ἐστὶ παράμηκεσ, προσεχέστατον τῇ ἠπείρῳ, λιμένα πρὸσ αὐτὴν ποιοῦν ἀμφίστομον. ᾐὼν γάρ ἐστι κολπώδησ, ἄκρασ εἰσ τὸ πέλαγοσ προβεβλημένη δύο· τούτων δὲ μεταξὺ ἡ νῆσοσ ἵδρυται κλείουσα τὸν κόλπον, παραβέβληται γὰρ αὐτῷ κατὰ μῆκοσ· τῶν δ’ ἄκρων τῆσ Φάρου τὸ μὲν ἑῷον μᾶλλόν ἐστι προσεχὲσ τῇ ἠπείρῳ καὶ τῇ κατ’ αὐτὴν ἄκρᾳ καλεῖται δ’ ἄκρα Λοχιάσ, καὶ ποιεῖ τὸν λιμένα ἀρτίστομον· πρὸσ δὲ τῇ στενότητι τοῦ μεταξὺ πόρου καὶ πέτραι εἰσὶν αἱ μὲν ὕφαλοι αἱ δὲ καὶ ἐξέχουσαι, τραχύνουσαι πᾶσαν ὡρ́αν τὸ προσπῖπτον ἐκ τοῦ πελάγουσ κλυδώνιον. ἔστι δὲ καὶ αὐτὸ τὸ τῆσ νησῖδοσ ἄκρον πέτρα περίκλυστοσ, ἔχουσα πύργον θαυμαστῶσ κατεσκευασμένον λευκοῦ λίθου πολυώροφον, ὁμώνυμον τῇ νήσῳ· τοῦτον δ’ ἀνέθηκε Σώστρατοσ Κνίδιοσ, φίλοσ τῶν βασιλέων, τῆσ τῶν πλοιζομένων σωτηρίασ χάριν, ὥσ φησιν ἡ ἐπιγραφή. ἀλιμένου γὰρ οὔσησ καὶ ταπεινῆσ τῆσ ἑκατέρωθεν παραλίασ, ἐχούσησ δὲ καὶ χοιράδασ καὶ βράχη τινά, ἔδει σημείου τινὸσ ὑψηλοῦ καὶ λαμπροῦ τοῖσ ἀπὸ τοῦ πελάγουσ προσπλέουσιν ὥστ’ εὐστοχεῖν τῆσ εἰσβολῆσ τοῦ λιμένοσ. καὶ τὸ ἑσπέριον δὲ στόμα οὐκ εὐείσβολόν ἐστιν, οὐ μὴν τοσαύτησ γε δεῖται προνοίασ· ποιεῖ δὲ καὶ τοῦτο ἄλλον λιμένα τὸν τοῦ Εὐνόστου καλούμενον· πρόκειται δ’ οὗτοσ τοῦ ὀρυκτοῦ καὶ κλειστοῦ λιμένοσ· ὁ μὲν γὰρ ἐκ τοῦ λεχθέντοσ πύργου τῆσ Φάρου τὸν εἴσπλουν ἔχων ὁ μέγασ ἐστὶ λιμήν· οὗτοι δὲ συνεχεῖσ ἐν βάθει ἐκείνῳ, τῷ ἑπτασταδίῳ καλουμένῳ χώματι διειργόμενοι ἀπ’ αὐτοῦ παράκεινται· τὸ δὲ χῶμά ἐστιν ἀπὸ τῆσ ἠπείρου γέφυρα ἐπὶ τὴν νῆσον κατὰ τὸ ἑσπέριον αὐτῆσ μέροσ ἐκτεταμένη, δύο διάπλουσ ἀπολείπουσα μόνον εἰσ τὸν Εὐνόστου λιμένα καὶ αὐτοὺσ γεγεφυρωμένουσ· ἦν δ’ οὐ γέφυρα μόνον ἐπὶ τὴν νῆσον τὸ ἔργον τοῦτο, ἀλλὰ καὶ ὑδραγώγιον, ὅτε γε ᾠκεῖτο· νῦν δ’ ἠρήμωσεν αὐτὴν ὁ θεὸσ Καῖσαρ ἐν τῷ πρὸσ Ἀλεξανδρέασ πολέμῳ τεταγμένην μετὰ τῶν βασιλέων· ὀλίγοι δ’ οἰκοῦσι πρὸσ τῷ πύργῳ ναυτικοὶ ἄνδρεσ. ὁ γοῦν μέγασ λιμὴν πρὸσ τῷ κεκλεῖσθαι καλῶσ τῷ τε χώματι καὶ τῇ φύσει ἀγχιβαθήσ τέ ἐστιν ὥστε τὴν μεγίστην ναῦν ἐπὶ κλίμακοσ ὁρμεῖν, καὶ εἰσ πλείουσ σχίζεται λιμένασ. οἱ μὲν οὖν πρότεροι τῶν Αἰγυπτίων βασιλεῖσ ἀγαπῶντεσ οἷσ εἶχον καὶ οὐ πάνυ ἐπεισάκτων δεόμενοι, διαβεβλημένοι πρὸσ ἅπαντασ τοὺσ πλέοντασ καὶ μάλιστα τοὺσ Ἕλληνασ πορθηταὶ γὰρ ἦσαν καὶ ἐπιθυμηταὶ τῆσ ἀλλοτρίασ κατὰ σπάνιν γῆσ, ἐπέστησαν φυλακὴν τῷ τόπῳ τούτῳ κελεύσαντεσ ἀπείργειν τοὺσ προσιόντασ· κατοικίαν δ’ αὐτοῖσ ἔδοσαν τὴν προσαγορευομένην Ῥακῶτιν, ἣ νῦν μὲν τῆσ Ἀλεξανδρέων πόλεώσ ἐστι μέροσ τὸ ὑπερκείμενον τῶν νεωρίων, τότε δὲ κώμη ὑπῆρχε· τὰ δὲ κύκλῳ τῆσ κώμησ βουκόλοισ παρέδοσαν δυναμένοισ καὶ αὐτοῖσ κωλύειν τοὺσ ἔξωθεν ἐπιόντασ. ἐπελθὼν δὲ Ἀλέξανδροσ, ἰδὼν τὴν εὐκαιρίαν ἔγνω τειχίζειν ἐπὶ τῷ λιμένι τὴν πόλιν· τῆσ δ’ ὕστερον ἐπηκολουθηκυίασ εὐδαιμονίασ τῇ πόλει μνημονεύουσί τι σημεῖον κατὰ τὴν ὑπογραφὴν τοῦ κτίσματοσ συμβάν· τῶν γὰρ ἀρχιτεκτόνων γῇ λευκῇ διασημαινομένων τὴν τοῦ περιβόλου γραμμήν, ἐπιλιπούσησ τῆσ γῆσ καὶ τοῦ βασιλέωσ ἐπιόντοσ, οἱ διοικηταὶ τῶν ἀλφίτων μέροσ τῶν παρεσκευασμένων τοῖσ ἐργάταισ παρέσχον, δι’ ὧν καὶ αἱ ὁδοὶ κατετμήθησαν εἰσ πλείουσ· τοῦτ’ οὖν οἰωνίσθαι λέγονται πρὸσ ἀγαθοῦ γεγονόσ. ἡ δ’ εὐκαιρία πολύτροποσ·

ἀμφίκλυστόν τε γάρ ἐστι τὸ χωρίον δυσὶ πελάγεσι, τῷ μὲν ἀπὸ τῶν ἄρκτων τῷ Αἰγυπτίῳ λεγομένῳ τῷ δ’ ἀπὸ μεσημβρίασ τῷ τῆσ λίμνησ τῆσ Μαρείασ ἣ καὶ Μαρεῶτισ λέγεται· πληροῖ δὲ ταύτην πολλαῖσ διώρυξιν ὁ Νεῖλοσ ἄνωθέν τε καὶ ἐκ πλαγίων, δι’ ὧν τὰ εἰσκομιζόμενα πολλῷ πλείω τῶν ἀπὸ θαλάττησ ἐστὶν ὥσθ’ ὁ λιμὴν ὁ λιμναῖοσ ὑπῆρχε πλουσιώτεροσ τοῦ θαλαττίου· ταύτῃ δὲ καὶ τὰ ἐκκομιζόμενα ἐξ Ἀλεξανδρείασ πλείω τῶν εἰσκομιζομένων ἐστί· γνοίη δ’ ἄν τισ ἔν τε τῇ Ἀλεξανδρείᾳ καὶ τῇ Δικαιαρχείᾳ γενόμενοσ, ὁρῶν τὰσ ὁλκάδασ ἔν τε τῷ κατάπλῳ καὶ ἐν ταῖσ ἀναγωγαῖσ ὅσον βαρύτεραί τε καὶ κουφότεραι δεῦρο κἀκεῖσε πλέοιεν. πρὸσ δὲ τῷ πλούτῳ τῶν καταγομένων ἑκατέρωσε εἴσ τε τὸν κατὰ θάλατταν λιμένα καὶ εἰσ τὸν λιμναῖον καὶ τὸ εὐάερον ἄξιον σημειώσεώσ ἐστιν, ὃ καὶ αὐτὸ συμβαίνει διὰ τὸ ἀμφίκλυστον καὶ τὸ εὔκαιρον τῆσ ἀναβάσεωσ τοῦ Νείλου. αἱ μὲν γὰρ ἄλλαι πόλεισ αἱ ἐπὶ λιμνῶν ἱδρυμέναι βαρεῖσ καὶ πνιγώδεισ ἔχουσι τοὺσ ἀέρασ ἐν τοῖσ καύμασι τοῦ θέρουσ· ἐπὶ γὰρ τοῖσ χείλεσιν αἱ λίμναι τελματοῦνται διὰ τὴν ἐκ τῶν ἡλίων ἀναθυμίασιν· βορβορώδουσ οὖν ἀναφερομένησ τοσαύτησ ἰκμάδοσ, νοσώδησ ὁ ἀὴρ ἕλκεται καὶ λοιμικῶν κατάρχει παθῶν. ἐν Ἀλεξανδρείᾳ δὲ τοῦ θέρουσ ἀρχομένου πληρούμενοσ ὁ Νεῖλοσ πληροῖ καὶ τὴν λίμνην καὶ οὐδὲν ἐᾷ τελματῶδεσ τὸ τὴν ἀναφορὰν ποιῆσον μοχθηράν· τότε δὲ καὶ οἱ ἐτησίαι πνέουσιν ἐκ τῶν βορείων καὶ τοῦ τοσούτου πελάγουσ, ὥστε κάλλιστα τοῦ θέρουσ Ἀλεξανδρεῖσ διάγουσιν. ἔστι δὲ χλαμυδοειδὲσ τὸ σχῆμα τοῦ ἐδάφουσ τῆσ πόλεωσ, οὗ τὰ μὲν ἐπὶ μῆκοσ πλευρά ἐστι τὰ ἀμφίκλυστα ὅσον τριάκοντα σταδίων ἔχοντα διάμετρον, τὰ δὲ ἐπὶ πλάτοσ οἱ ἰσθμοί, ἑπτὰ ἢ ὀκτὼ σταδίων ἑκάτεροσ, σφιγγόμενοσ τῇ μὲν ὑπὸ θαλάττησ τῇ δ’ ὑπὸ τῆσ λίμνησ.

ἅπασα μὲν οὖν ὁδοῖσ κατατέτμηται ἱππηλάτοισ καὶ ἁρματηλάτοισ, δυσὶ δὲ πλατυτάταισ ἐπὶ πλέον ἢ πλέθρον ἀναπεπταμέναισ, αἳ δὴ δίχα καὶ πρὸσ ὀρθὰσ τέμνουσιν ἀλλήλασ. ἔχει δ’ ἡ πόλισ τεμένη τε κοινὰ κάλλιστα καὶ τὰ βασίλεια, τέταρτον ἢ καὶ τρίτον τοῦ παντὸσ περιβόλου μέροσ· τῶν γὰρ βασιλέων ἕκαστοσ ὥσπερ τοῖσ κοινοῖσ ἀναθήμασι προσεφιλοκάλει τινὰ κόσμον, οὕτω καὶ οἴκησιν ἰδίᾳ περιεβάλλετο πρὸσ ταῖσ ὑπαρχούσαισ, ὥστε νῦν τὸ τοῦ ποιητοῦ ἐξ ἑτέρων ἕτερ’ ἐστίν· ἅπαντα μέντοι συναφῆ καὶ ἀλλήλοισ καὶ τῷ λιμένι καὶ ὅσα ἔξω αὐτοῦ. τῶν δὲ βασιλείων μέροσ ἐστὶ καὶ τὸ Μουσεῖον, ἔχον περίπατον καὶ ἐξέδραν καὶ οἶκον μέγαν ἐν ᾧ τὸ συσσίτιον τῶν μετεχόντων τοῦ Μουσείου φιλολόγων ἀνδρῶν. ἔστι δὲ τῇ συνόδῳ ταύτῃ καὶ χρήματα κοινὰ καὶ ἱερεὺσ ὁ ἐπὶ τῷ Μουσείῳ τεταγμένοσ τότε μὲν ὑπὸ τῶν βασιλέων νῦν δ’ ὑπὸ Καίσαροσ. μέροσ δὲ τῶν βασιλείων ἐστὶ καὶ τὸ καλούμενον Σῆμα, ὃ περίβολοσ ἦν ἐν ᾧ αἱ τῶν βασιλέων ταφαὶ καὶ ἡ Ἀλεξάνδρου· ἔφθη γὰρ τὸ σῶμα ἀφελόμενοσ Περδίκκαν ὁ τοῦ Λάγου Πτολεμαῖοσ κατακομίζοντα ἐκ τῆσ Βαβυλῶνοσ καὶ ἐκτρεπόμενον ταύτῃ κατὰ πλεονεξίαν καὶ ἐξιδιασμὸν τῆσ Αἰγύπτου· καὶ δὴ καὶ ἀπώλετο διαφθαρεὶσ ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν, ἐπελθόντοσ τοῦ Πτολεμαίου καὶ κατακλείσαντοσ αὐτὸν ἐν νήσῳ ἐρήμῃ· ἐκεῖνοσ μὲν οὖν ἀπέθανεν ἐμπεριπαρεὶσ ταῖσ σαρίσσαισ ἐπελθόντων ἐπ’ αὐτὸν τῶν στρατιωτῶν· σὺν αὐτῷ δὲ . . . καὶ οἱ βασιλεῖσ Ἀριδαῖόσ τε καὶ τὰ παιδία τὰ Ἀλεξάνδρου καὶ ἡ γυνὴ Ῥωξάνη ἀπῆραν εἰσ Μακεδονίαν· τὸ δὲ σῶμα τοῦ Ἀλεξάνδρου κομίσασ ὁ Πτολεμαῖοσ ἐκήδευσεν ἐν τῇ Ἀλεξανδρείᾳ ὅπου νῦν ἔτι κεῖται, οὐ μὴν ἐν τῇ αὐτῇ πυέλῳ· ὑαλίνη γὰρ αὕτη, ἐκεῖνοσ δ’ ἐν χρυσῇ κατέθηκεν· ἐσύλησε δ’ αὐτὴν ὁ Κόκκησ καὶ Παρείσακτοσ ἐπικληθεὶσ Πτολεμαῖοσ, ἐκ τῆσ Συρίασ ἐπελθὼν καὶ ἐκπεσὼν εὐθύσ, ὥστ’ ἀνόνητα αὐτῷ τὰ σῦλα γενέσθαι. ἔστι δ’ ἐν τῷ μεγάλῳ λιμένι κατὰ μὲν τὸν εἴσπλουν ἐν δεξιᾷ ἡ νῆσοσ καὶ ὁ πύργοσ ὁ Φάροσ, κατὰ δὲ τὴν ἑτέραν χεῖρα αἵ τε χοιράδεσ καὶ ἡ Λοχιὰσ ἄκρα ἔχουσα βασίλειον.

ταῦτα μὲν τὰ περὶ τὸν μέγαν λιμένα. εἰσπλεύσαντι δ’ ἐν ἀριστερᾷ ἐστι συνεχῆ τοῖσ ἐν τῇ Λοχιάδι τὰ ἐνδοτέρω βασίλεια, πολλὰσ καὶ ποικίλασ ἔχοντα διαίτασ καὶ ἄλση· τούτοισ δ’ ὑπόκειται ὅ τε ὀρυκτὸσ λιμὴν καὶ κλειστόσ, ἴδιοσ τῶν βασιλέων, καὶ ἡ Ἀντίρροδοσ νησίον προκείμενον τοῦ ὀρυκτοῦ λιμένοσ, βασίλειον ἅμα καὶ λιμένιον ἔχον· ἐκάλεσαν δ’ οὕτωσ ὡσ ἂν τῇ Ῥόδῳ ἐνάμιλλον. ὑπέρκειται δὲ τούτου τὸ θέατρον· εἶτα τὸ Ποσείδιον, ἀγκών τισ ἀπὸ τοῦ ἐμπορίου καλουμένου προπεπτωκώσ, ἔχων ἱερὸν Ποσειδῶνοσ· ᾧ προσθεὶσ χῶμα Ἀντώνιοσ ἔτι μᾶλλον προνεῦον εἰσ μέσον τὸν λιμένα ἐπὶ τῷ ἄκρῳ κατεσκεύασε δίαιταν βασιλικὴν ἣν Τιμώνιον προσηγόρευσε. τοῦτο δ’ ἔπραξε τὸ τελευταῖον, ἡνίκα προλειφθεὶσ ὑπὸ τῶν φίλων ἀπῆρεν εἰσ Ἀλεξάνδρειαν μετὰ τὴν ἐν Ἀκτίῳ κακοπραγίαν, Τιμώνειον αὑτῷ κρίνασ τὸν λοιπὸν βίον, ὃν διάξειν ἔμελλεν ἔρημοσ τῶν τοσούτων φίλων. εἶτα τὸ Καισάρειον καὶ τὸ ἐμπόριον καὶ ἀποστάσεισ, καὶ μετὰ ταῦτα τὰ νεώρια μέχρι τοῦ ἑπτασταδίου. ἑξῆσ δ’ Εὐνόστου λιμὴν μετὰ τὸ ἑπταστάδιον, καὶ ὑπὲρ τούτου ὁ ὀρυκτὸσ ὃν καὶ Κιβωτὸν καλοῦσιν, ἔχων καὶ αὐτὸσ νεώρια.

ἐνδοτέρω δὲ τούτου διῶρυξ πλωτὴ μέχρι τῆσ λίμνησ τεταμένη τῆσ Μαρεώτιδοσ· ἔξω μὲν οὖν τῆσ διώρυγοσ μικρὸν ἔτι λείπεται τῆσ πόλεωσ· εἶθ’ ἡ Νεκρόπολισ τὸ προάστειον, ἐν ᾧ κῆποί τε πολλοὶ καὶ ταφαὶ καὶ καταγωγαὶ πρὸσ τὰσ ταριχείασ τῶν νεκρῶν ἐπιτήδειαι. ἐντὸσ δὲ τῆσ διώρυγοσ τό τε Σαράπειον καὶ ἄλλα τεμένη ἀρχαῖα ἐκλελειμμένα πωσ διὰ τὴν τῶν νέων κατασκευὴν τῶν ἐν Νικοπόλει· καὶ γὰρ ἀμφιθέατρον καὶ στάδιον καὶ οἱ πεντετηρικοὶ ἀγῶνεσ ἐκεῖ συντελοῦνται· τὰ δὲ παλαιὰ ὠλιγώρηται. συλλήβδην δ’ εἰπεῖν ἡ πόλισ μεστή ἐστιν ἀναθημάτων καὶ ἱερῶν· κάλλιστον δὲ τὸ γυμνάσιον μείζουσ ἢ σταδιαίασ ἔχον τὰσ στοάσ· ἐν μέσῳ [δὲ] τό τε δικαστήριον καὶ τὰ ἄλση. ἔστι δὲ καὶ Πάνειον, ὕψοσ τι χειροποίητον στροβιλοειδὲσ ἐμφερὲσ ὄχθῳ πετρώδει διὰ κοχλίου τὴν ἀνάβασιν ἔχον· ἀπὸ δὲ τῆσ κορυφῆσ ἔστιν ἀπιδεῖν ὅλην τὴν πόλιν ὑποκειμένην αὐτῷ πανταχόθεν. ἀπὸ δὲ τῆσ Νεκροπόλεωσ ἡ ἐπὶ τὸ μῆκοσ πλατεῖα διατείνει παρὰ τὸ γυμνάσιον μέχρι τῆσ πύλησ τῆσ Κανωβικῆσ· εἶθ’ ἱππόδρομοσ καλούμενόσ ἐστι καὶ αἱ παρακείμεναι ἄλλαι μέχρι τῆσ διώρυγοσ τῆσ Κανωβικῆσ. διὰ δὲ τοῦ ἱπποδρόμου διελθόντι ἡ Νικόπολισ ἔστιν, ἔχουσα κατοικίαν ἐπὶ θαλάττῃ πόλεωσ οὐκ ἐλάττω· τριάκοντα δέ εἰσιν ἀπὸ τῆσ Ἀλεξανδρείασ στάδιοι. τοῦτον δὲ ἐτίμησεν ὁ Σεβαστὸσ Καῖσαρ τὸν τόπον, ὅτι ἐνταῦθα ἐνίκα τῇ μάχῃ τοὺσ ἐπεξιόντασ ἐπ’ αὐτὸν μετὰ Ἀντωνίου, καὶ λαβὼν ἐξ ἐφόδου τὴν πόλιν ἠνάγκασε τὸν μὲν Ἀντώνιον ἑαυτὸν διαχειρίσασθαι, τὴν δὲ Κλεοπάτραν ζῶσιν ἐλθεῖν εἰσ τὴν ἐξουσίαν· μικρὸν δ’ ὕστερον κἀκείνη ἑαυτὴν ἐν τῇ φρουρᾷ διεχειρίσατο λάθρᾳ δήγματι ἀσπίδοσ ἢ φαρμάκῳ ἐπιχρίστῳ λέγεται γὰρ ἀμφοτέρωσ, καὶ συνέβη καταλυθῆναι τὴν τῶν Λαγιδῶν ἀρχὴν πολλὰ συμμείνασαν ἔτη. πτολεμαῖοσ γὰρ ὁ Λάγου διεδέξατο Ἀλέξανδρον, ἐκεῖνον δὲ [ὁ] Φιλάδελφοσ, τοῦτον δὲ ὁ Εὐεργέτησ, εἶθ’ ὁ Φιλοπάτωρ ὁ τῆσ Ἀγαθοκλείασ, εἶθ’ ὁ Ἐπιφανήσ, εἶθ’ ὁ Φιλομήτωρ, παῖσ παρὰ πατρὸσ ἀεὶ διαδεχόμενοσ·

τοῦτον δ’ ἀδελφὸσ διεδέξατο ὁ δεύτεροσ Εὐεργέτησ ὃν καὶ Φύσκωνα προσαγορεύουσι, τοῦτον δ’ ὁ Λάθουροσ ἐπικληθεὶσ Πτολεμαῖοσ, τοῦτον δ’ ὁ Αὐλητὴσ ὁ καθ’ ἡμᾶσ, ὅσπερ ἦν τῆσ Κλεοπάτρασ πατήρ. ἅπαντεσ μὲν οὖν οἱ μετὰ τὸν τρίτον Πτολεμαῖον ὑπὸ τρυφῆσ διεφθαρμένοι χεῖρον ἐπολιτεύσαντο, χείριστα δ’ ὁ τέταρτοσ καὶ [ὁ] ἕβδομοσ καὶ ὁ ὕστατοσ ὁ Αὐλητήσ, ὃσ χωρὶσ τῆσ ἄλλησ ἀσελγείασ χοραυλεῖν ἤσκησε, καὶ ἐπ’ αὐτῷ γε ἐσεμνύνετο τοσοῦτον ὥστ’ οὐκ ὤκνει συντελεῖν ἀγῶνασ ἐν τοῖσ βασιλείοισ, εἰσ οὓσ παρῄει διαμιλλησόμενοσ τοῖσ ἀνταγωνισταῖσ. τοῦτον μὲν οὖν οἱ Ἀλεξανδρεῖσ ἐξέβαλον, τριῶν δ’ αὐτῷ θυγατέρων οὐσῶν, ὧν μία γνησία ἡ πρεσβυτάτη, ταύτην ἀνέδειξαν βασίλισσαν· οἱ υἱοὶ δ’ αὐτοῦ δύο νήπιοι τῆσ τότε χρείασ ἐξέπιπτον τελέωσ. τῇ δὲ κατασταθείσῃ μετεπέμψαντο ἄνδρα ἐκ τῆσ Συρίασ κυβιοσάκτην τινά, προσποιησάμενον τοῦ γένουσ εἶναι τῶν Συριακῶν βασιλέων· τοῦτον μὲν οὖν ὀλίγων ἡμερῶν ἀπεστραγγάλισεν ἡ βασίλισσα οὐ φέρουσα τὸ βάναυσον καὶ τὸ ἀνελεύθερον. ἧκε δ’ ἀντ’ ἐκείνου προσποιησάμενοσ καὶ αὐτὸσ εἶναι Μιθριδάτου υἱὸσ τοῦ Εὐπάτοροσ Ἀρχέλαοσ, ὃσ ἦν μὲν Ἀρχελάου υἱὸσ τοῦ πρὸσ Σύλλαν διαπολεμήσαντοσ καὶ μετὰ ταῦτα τιμηθέντοσ ὑπὸ Ῥωμαίων, πάπποσ δὲ τοῦ βασιλεύσαντοσ Καππαδόκων ὑστάτου καθ’ ἡμᾶσ, ἱερεὺσ δὲ τῶν ἐν Πόντῳ Κομάνων. Γαβινίῳ δὲ τότε συνδιέτριψεν ὡσ συστρατεύσων ἐπὶ Παρθυαίουσ, λαθὼν δὲ τοῦτον κομίζεται διά τινων εἰσ τὴν βασίλισσαν καὶ ἀναδείκνυται βασιλεύσ. ἐν τούτῳ τὸν Αὐλητὴν ἀφικόμενον εἰσ Ῥώμην δεξάμενοσ Πομπήιοσ Μάγνοσ συνίστησι τῇ συγκλήτῳ καὶ διαπράττεται κάθοδον μὲν τούτῳ, τῶν δὲ πρέσβεων τῶν πλείστων, ἑκατὸν ὄντων, ὄλεθρον τῶν καταπρεσβευσάντων αὐτοῦ· τούτων δ’ ἦν καὶ Δίων ὁ Ἀκαδημαϊκὸσ ἀρχιπρεσβευτὴσ γεγονώσ. καταχθεὶσ οὖν ὑπὸ Γαβινίου Πτολεμαῖοσ τόν τε Ἀρχέλαον ἀναιρεῖ καὶ τὴν θυγατέρα, χρόνον δ’ οὐ πολὺν τῇ βασιλείᾳ προσθεὶσ τελευτᾷ νόσῳ, καταλιπὼν δύο μὲν υἱεῖσ δύο δὲ θυγατέρασ, πρεσβυτάτην δὲ Κλεοπάτραν. οἱ μὲν οὖν Ἀλεξανδρεῖσ ἀπέδειξαν βασιλέασ τόν τε πρεσβύτερον τῶν παίδων καὶ τὴν Κλεοπάτραν, οἱ δὲ συνόντεσ τῷ παιδὶ καταστασιάσαντεσ ἐξέβαλον τὴν Κλεοπάτραν, καὶ ἀπῆρε μετὰ τῆσ ἀδελφῆσ εἰσ τὴν Συρίαν. ἐν τούτῳ Πομπήιοσ Μάγνοσ ἧκε φεύγων ἐκ Παλαιφαρσάλου πρὸσ τὸ Πηλούσιον καὶ τὸ Κάσιον ὄροσ· τοῦτον μὲν οὖν δολοφονοῦσιν οἱ μετὰ τοῦ βασιλέωσ· ἐπελθὼν δὲ Καῖσαρ τόν τε μειρακίσκον διαφθείρει καὶ καθίστησι τῆσ Αἰγύπτου βασίλισσαν τὴν Κλεοπάτραν μεταπεμψάμενοσ ἐκ τῆσ φυγῆσ· συμβασιλεύειν δ’ ἀπέδειξε τὸν λοιπὸν ἀδελφὸν αὐτῇ νέον παντελῶσ ὄντα. μετὰ δὲ τὴν Καίσαροσ τελευτὴν καὶ τὰ ἐν Φιλίπποισ διαβὰσ Ἀντώνιοσ εἰσ τὴν Ἀσίαν ἐξετίμησεν ἐπὶ πλέον τὴν Κλεοπάτραν ὥστε καὶ γυναῖκα ἔκρινε καὶ ἐτεκνοποιήσατο ἐξ αὐτῆσ, τόν τε Ἀκτιακὸν πόλεμον συνήρατο ἐκείνῃ καὶ συνέφυγε· καὶ μετὰ ταῦτα ἐπακολουθήσασ ὁ Σεβαστὸσ Καῖσαρ ἀμφοτέρουσ κατέλυσε καὶ τὴν Αἴγυπτον ἔπαυσε παροινουμένην. ἐπαρχία δὲ νῦν ἐστι, φόρουσ μὲν τελοῦσα ἀξιολόγουσ, ὑπὸ σωφρόνων δὲ ἀνδρῶν διοικουμένη τῶν πεμπομένων ἐπάρχων ἀεί.

ὁ μὲν οὖν πεμφθεὶσ τὴν τοῦ βασιλέωσ ἔχει τάξιν, ὑπ’ αὐτῷ δ’ ἐστὶν ὁ δικαιοδότησ ὁ τῶν πολλῶν κρίσεων κύριοσ· ἄλλοσ δ’ ἐστὶν ὁ προσαγορευόμενοσ ἰδιόλογοσ, ὃσ τῶν ἀδεσπότων καὶ τῶν εἰσ Καίσαρα πίπτειν ὀφειλόντων ἐξεταστήσ ἐστι· παρέπονται δὲ τούτοισ ἀπελεύθεροι Καίσαροσ καὶ οἰκονόμοι, μείζω καὶ ἐλάττω πεπιστευμένοι πράγματα. ἔστι δὲ καὶ στρατιωτικοῦ τρία τάγματα, ὧν τὸ ἓν κατὰ τὴν πόλιν ἵδρυται τἆλλα δ’ ἐν τῇ χώρᾳ· χωρὶσ δὲ τούτων ἐννέα μέν εἰσι σπεῖραι Ῥωμαίων, τρεῖσ μὲν ἐν τῇ πόλει τρεῖσ δ’ ἐπὶ τῶν ὁρ́ων τῆσ Αἰθιοπίασ ἐν Συήνῃ, φρουρὰ τοῖσ τόποισ, τρεῖσ δὲ κατὰ τὴν ἄλλην χώραν. εἰσὶ δὲ καὶ ἱππαρχίαι τρεῖσ ὁμοίωσ διατεταγμέναι κατὰ τοὺσ ἐπικαιρίουσ τόπουσ. τῶν δ’ ἐπιχωρίων ἀρχόντων κατὰ πόλιν μὲν ὅ τε ἐξηγητήσ ἐστι, πορφύραν ἀμπεχόμενοσ καὶ ἔχων πατρίουσ τιμὰσ καὶ ἐπιμέλειαν τῶν τῇ πόλει χρησίμων, καὶ ὁ ὑπομνηματογράφοσ καὶ [ὁ] ἀρχιδικαστήσ, τέταρτοσ δὲ ὁ νυκτερινὸσ στρατηγόσ. ἦσαν μὲν οὖν καὶ ἐπὶ τῶν βασιλέων αὗται αἱ ἀρχαί, κακῶσ δὲ πολιτευομένων τῶν βασιλέων ἠφανίζετο καὶ ἡ τῆσ πόλεωσ εὐκαιρία διὰ τὴν ἀνομίαν. ὁ γοῦν Πολύβιοσ γεγονὼσ ἐν τῇ πόλει βδελύττεται τὴν τότε κατάστασιν καί φησι τρία γένη τὴν πόλιν οἰκεῖν, τό τε Αἰγύπτιον καὶ ἐπιχώριον φῦλον ὀξὺ καὶ πολιτικόν, καὶ τὸ μισθοφορικὸν βαρὺ καὶ πολὺ καὶ ἀνάγωγον· ἐξ ἔθουσ γὰρ παλαιοῦ ξένουσ ἔτρεφον τοὺσ τὰ ὅπλα ἔχοντασ, ἄρχειν μᾶλλον ἢ ἄρχεσθαι δεδιδαγμένουσ διὰ τὴν τῶν βασιλέων οὐδένειαν· τρίτον δ’ ἦν γένοσ τὸ τῶν Ἀλεξανδρέων οὐδ’ αὐτὸ εὐκρινῶσ πολιτικὸν διὰ τὰσ αὐτὰσ αἰτίασ, κρεῖττον δ’ ἐκείνων ὅμωσ· καὶ γὰρ εἰ μιγάδεσ, Ἕλληνεσ ὅμωσ ἀνέκαθεν ἦσαν καὶ ἐμέμνηντο τοῦ κοινοῦ τῶν Ἑλλήνων ἔθουσ· ἠφανισμένου δὲ καὶ τούτου τοῦ πλήθουσ μάλιστα ὑπὸ τοῦ Εὐεργέτου τοῦ Φύσκωνοσ, καθ’ ὃν ἧκεν εἰσ τὴν Ἀλεξάνδρειαν ὁ Πολύβιοσ καταστασιαζόμενοσ γὰρ ὁ Φύσκων πλεονάκισ τοῖσ στρατιώταισ ἐφίει τὰ πλήθη καὶ διέφθειρε, τοιούτων δή, φησίν, ὄντων τῶν ἐν τῇ πόλει λοιπὸν ἦν τῷ ὄντι τὸ τοῦ ποιητοῦ "Αἴγυπτόνδ’ ἰέναι δολιχὴν ὁδὸν ἀργαλέην τε. Τοιαῦτα δ’ ἦν, εἰ μὴ χείρω, καὶ τὰ τῶν ὕστερον βασιλέων.

Ῥωμαῖοι δ’ εἰσ δύναμιν, ὡσ εἰπεῖν, ἐπηνώρθωσαν τὰ πολλά, τὴν μὲν πόλιν διατάξαντεσ ὡσ εἶπον, κατὰ δὲ τὴν χώραν ἐπιστρατήγουσ τινὰσ καὶ νομάρχασ καὶ ἐθνάρχασ καλουμένουσ ἀποδείξαντεσ, πραγμάτων οὐ μεγάλων ἐπιστατεῖν ἠξιωμένουσ. τῆσ δ’ εὐκαιρίασ τῆσ κατὰ τὴν πόλιν τὸ μέγιστόν ἐστιν ὅτι τῆσ Αἰγύπτου πάσησ μόνοσ ἐστὶν οὗτοσ ὁ τόποσ πρὸσ ἄμφω πεφυκὼσ εὖ, τά τε ἐκ θαλάττησ διὰ τὸ εὐλίμενον, καὶ τὰ ἐκ τῆσ χώρασ ὅτι πάντα εὐμαρῶσ ὁ ποταμὸσ πορθμεύει συνάγει τε εἰσ τοιοῦτον χωρίον ὅπερ μέγιστον ἐμπόριον τῆσ οἰκουμένησ ἐστί. τῆσ μὲν οὖν πόλεωσ ταύτασ ἄν τισ λέγοι τὰσ ἀρετάσ· τῆσ Αἰγύπτου δὲ τὰσ προσόδουσ ἔν τινι λόγῳ Κικέρων φράζει φήσασ κατ’ ἐνιαυτὸν τῷ τῆσ Κλεοπάτρασ πατρὶ τῷ Αὐλητῇ προσφέρεσθαι φόρον ταλάντων μυρίων δισχιλίων πεντακοσίων. ὅπου οὖν ὁ κάκιστα καὶ ῥᾳθυμότατα τὴν βασιλείαν διοικῶν τοσαῦτα προσωδεύετο, τί χρὴ νομίσαι τὰ νῦν διὰ τοσαύτησ ἐπιμελείασ οἰκονομούμενα καὶ τῶν Ἰνδικῶν ἐμποριῶν καὶ τῶν Τρωγλοδυτικῶν ἐπηυξημένων ἐπὶ τοσοῦτον; πρότερον μέν γε οὐδ’ εἴκοσι πλοῖα ἐθάρρει τὸν Ἀράβιον κόλπον διαπερᾶν ὥστε ἔξω τῶν στενῶν ὑπερκύπτειν, νῦν δὲ καὶ στόλοι μεγάλοι στέλλονται μέχρι τῆσ Ἰνδικῆσ καὶ τῶν ἄκρων τῶν Αἰθιοπικῶν, ἐξ ὧν ὁ πολυτιμότατοσ κομίζεται φόρτοσ εἰσ τὴν Αἴγυπτον, κἀντεῦθεν πάλιν εἰσ τοὺσ ἄλλουσ ἐκπέμπεται τόπουσ, ὥστε τὰ τέλη διπλάσια συνάγεται τὰ μὲν εἰσαγωγικὰ τὰ δὲ ἐξαγωγικά· τῶν δὲ βαρυτίμων βαρέα καὶ τὰ τέλη. καὶ γὰρ δὴ καὶ μονοπωλίασ ἔχει· μόνη γὰρ ἡ Ἀλεξάνδρεια τῶν τοιούτων ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ καὶ ὑποδοχεῖόν ἐστι καὶ χορηγεῖ τοῖσ ἐκτόσ. ἔτι δὲ μᾶλλον κατιδεῖν ἔστι τὴν εὐφυί̈αν ταύτην περιοδεύοντι τὴν χώραν, καὶ πρῶτον τὴν παραλίαν ἀρξαμένην ἀπὸ τοῦ Καταβαθμοῦ· μέχρι δεῦρο γάρ ἐστιν ἡ Αἴγυπτοσ, ἡ δ’ ἑξῆσ ἐστι Κυρηναία καὶ οἱ περιοικοῦντεσ βάρβαροι Μαρμαρίδαι. ἀπὸ μὲν οὖν Καταβαθμοῦ εἰσ Παραιτόνιον εὐθυπλοοῦντι σταδίων ἐστὶν ἐνακοσίων ὁ δρόμοσ·

πόλισ δ’ ἐστὶ καὶ λιμὴν μέγασ τετταράκοντά που σταδίων· καλοῦσι δ’ οἱ μὲν Παραιτόνιον τὴν πόλιν οἱ δ’ Ἀμμωνίαν. μεταξὺ δὲ ἥ τε Αἰγυπτίων κώμη καὶ ἡ Αἰνησίσφυρα ἄκρα, καὶ Τυνδάρειοι σκόπελοι, νησίδια τέτταρα ἔχοντα λιμένα· εἶθ’ ἑξῆσ ἄκρα Δρέπανον καὶ νῆσοσ Αἰνησίππεια ἔχουσα λιμένα καὶ κώμη Ἆπισ, ἀφ’ ἧσ εἰσ μὲν Παραιτόνιον στάδιοι ἑκατὸν εἰσ δὲ Ἄμμωνοσ ὁδὸσ ἡμερῶν πέντε· ἀπὸ δὲ τοῦ Παραιτονίου [εἰσ Ἀλεξάνδρειαν] χίλιοί που καὶ τριακόσιοι στάδιοι. μεταξὺ δὲ πρῶτον μὲν ἄκρα λευκόγειοσ, Λευκὴ ἀκτὴ καλουμένη· ἔπειτα Φοινικοῦσ λιμὴν καὶ Πνιγεὺσ κώμη· εἶτα νῆσοσ Σιδωνία λιμένα ἔχουσα· εἶτ’ Ἀντίφραι μικρὸν ἀπωτέρω τῆσ θαλάττησ· ἅπασα μὲν ἡ χώρα αὕτη οὐκ εὐοίνοσ, πλείω δεχομένου τοῦ κεράμου θάλατταν ἢ οἶνον ὃν δὴ καλοῦσι Λιβυκόν, ᾧ δὴ καὶ τῷ ζύθῳ τὸ πολὺ φῦλον χρῆται τῶν Ἀλεξανδρέων· σκώπτονται δὲ μάλιστα αἱ Ἀντίφραι. εἶθ’ ὁ Δέρρισ λιμὴν καλούμενοσ οὕτωσ διὰ τὴν πλησίον πέτραν μέλαιναν δέρρει ἐοικυῖαν· ὀνομάζουσι δὲ καὶ Ζεφύριον τὸν πλησίον τόπον· εἶτ’ ἄλλοσ λιμὴν Λεύκασπισ καὶ ἄλλοι πλείουσ· εἶτα Κυνὸσ σῆμα· εἶτα Ταπόσειρισ οὐκ ἐπὶ θαλάττῃ, πανήγυριν δεχομένη μεγάλην· καὶ ἄλλη δ’ ἐστὶ Ταπόσειρισ ἐπέκεινα τῆσ πόλεωσ ἱκανῶσ· αὐτῆσ δὲ πλησίον πετρῶδεσ ἐπὶ τῇ θαλάττῃ χωρίον καὶ αὐτὸ δεχόμενον πολλοὺσ τοὺσ κωμάζοντασ ἅπασαν ὡρ́αν ἔτουσ· εἶθ’ ἡ Πλινθίνη καὶ Νικίου κώμη καὶ Χερρόνησοσ φρούριον, πλησίον ἤδη τῆσ Ἀλεξανδρείασ καὶ τῆσ Νεκροπόλεωσ ἐν ἑβδομήκοντα σταδίοισ. ἡ δὲ Μάρεια λίμνη παρατείνουσα μέχρι καὶ δεῦρο πλάτοσ μὲν ἔχει πλειόνων ἢ πεντήκοντα καὶ ἑκατὸν σταδίων, μῆκοσ δ’ ἐλαττόνων ἢ τριακοσίων. ἔχει δ’ ὀκτὼ νήσουσ καὶ τὰ κύκλῳ πάντ’ οἰκούμενα καλῶσ· εὐοινία τέ ἐστι περὶ τοὺσ τόπουσ ὥστε καὶ διαχεῖσθαι πρὸσ παλαίωσιν τὸν Μαρεώτην οἶνον. φύεται δ’ ἐν τοῖσ Αἰγυπτιακοῖσ ἕλεσι καὶ ταῖσ λίμναισ ἥ τε βύβλοσ καὶ ὁ Αἰγύπτιοσ κύαμοσ ἐξ οὗ τὸ κιβώριον, σχεδόν τι ἰσού̈ψεισ ῥάβδοι ὅσον δεκάποδεσ.

ἀλλ’ ἡ μὲν βύβλοσ ψιλὴ ῥάβδοσ ἐστὶν ἐπ’ ἄκρῳ χαίτην ἔχουσα, ὁ δὲ κύαμοσ κατὰ πολλὰ μέρη φύλλα καὶ ἄνθη ἐκφέρει καὶ καρπὸν ὅμοιον τῷ παρ’ ἡμῖν κυάμῳ, μεγέθει μόνον καὶ γεύσει διαλλάττοντα. οἱ οὖν κυαμῶνεσ ἡδεῖαν ὄψιν παρέχουσι καὶ τέρψιν τοῖσ ἐνευωχεῖσθαι βουλομένοισ· εὐωχοῦνται δ’ ἐν σκάφαισ θαλαμηγοῖσ, ἐνδύνοντεσ εἰσ τὸ πύκνωμα τῶν κυάμων καὶ σκιαζόμενοι τοῖσ φύλλοισ· ἔστι γὰρ σφόδρα μεγάλα ὥστε καὶ ἀντὶ ποτηρίων καὶ τρυβλίων χρῆσθαι· ἔχει γάρ τινα καὶ κοιλότητα ἐπιτηδείαν πρὸσ τοῦτο· καὶ δὴ καὶ ἡ Ἀλεξάνδρεια μεστὴ τούτων ἐστὶ κατὰ τὰ ἐργαστήρια ὡσ σκεύεσι χρωμένων· καὶ οἱ ἀγροὶ μίαν τινὰ τῶν προσόδων καὶ ταύτην ἔχουσι τὴν ἀπὸ τῶν φύλλων. ὁ μὲν δὴ κύαμοσ τοιοῦτοσ, ἡ δὲ βύβλοσ ἐνταῦθα μὲν οὐ πολλὴ φύεται οὐ γὰρ ἀσκεῖται, ἐν δὲ τοῖσ κάτω μέρεσι τοῦ Δέλτα πολλή, ἡ μὲν χείρων, ἡ δὲ βελτίων ἡ ἱερατική· κἀνταῦθα δέ τινεσ τῶν τὰσ προσόδουσ ἐπεκτείνειν βουλομένων μετήνεγκαν τὴν Ιοὐδαϊκὴν ἐντρέχειαν, ἣν ἐκεῖνοι παρεῦρον ἐπὶ τοῦ φοίνικοσ καὶ μάλιστα τοῦ καρυωτοῦ, καὶ τοῦ βαλσάμου· οὐ γὰρ ἐῶσι πολλαχοῦ φύεσθαι, τῇ δὲ σπάνει τιμὴν ἐπιτιθέντεσ τὴν πρόσοδον οὕτωσ αὔξουσι, τὴν δὲ κοινὴν χρείαν διαλυμαίνονται. ἐν δεξιᾷ δὲ τῆσ Κανωβικῆσ πύλησ ἐξιόντι ἡ διῶρυξ ἔστιν ἡ ἐπὶ Κάνωβον συνάπτουσα τῇ λίμνῃ·

ταύτῃ δὲ καὶ ἐπὶ Σχεδίαν ὁ πλοῦσ ἐπὶ τὸν μέγαν ποταμὸν καὶ ἐπὶ τὸν Κάνωβον, πρῶτον δὲ ἐπὶ τὴν Ἐλευσῖνα· ἔστι δ’ αὕτη κατοικία πλησίον τῆσ τε Ἀλεξανδρείασ καὶ τῆσ Νικοπόλεωσ ἐπ’ αὐτῇ τῇ Κανωβικῇ διώρυγι κειμένη, διαίτασ ἔχουσα καὶ ἀπόψεισ τοῖσ καπυρίζειν βουλομένοισ καὶ ἀνδράσι καὶ γυναιξίν, ἀρχή τισ Κανωβισμοῦ καὶ τῆσ ἐκεῖ λαμυρίασ. ἀπὸ δὲ τῆσ Ἐλευσῖνοσ προελθοῦσι μικρὸν ἐν δεξιᾷ ἐστιν ἡ διῶρυξ ἀνάγουσα ἐπὶ τὴν Σχεδίαν· διέχει δὲ τετράσχοινον τῆσ Ἀλεξανδρείασ ἡ Σχεδία, κατοικία πόλεωσ, ἐν ᾗ τὸ ναύσταθμον τῶν θαλαμηγῶν πλοίων, ἐφ’ οἷσ οἱ ἡγεμόνεσ εἰσ τὴν ἄνω χώραν ἀναπλέουσιν· ἐνταῦθα δὲ καὶ τὸ τελώνιον τῶν ἄνωθεν καταγομένων καὶ ἀναγομένων· οὗ χάριν καὶ σχεδία ἔζευκται ἐπὶ τῷ ποταμῷ, ἀφ’ ἧσ καὶ τοὔνομα τῷ τόπῳ. μετὰ δὲ τὴν διώρυγα τὴν ἐπὶ Σχεδίαν ἄγουσαν ὁ ἑξῆσ ἐπὶ τὸν Κάνωβον πλοῦσ ἐστι παράλληλοσ τῇ παραλίᾳ τῇ ἀπὸ Φάρου μέχρι τοῦ Κανωβικοῦ στόματοσ· στενὴ γάρ τισ ταινία μεταξὺ διήκει τοῦ τε πελάγουσ καὶ τῆσ διώρυγοσ, ἐν ᾗ ἔστιν ἥ τε μικρὰ Ταπόσειρισ μετὰ τὴν Νικόπολιν καὶ τὸ Ζεφύριον, ἄκρα ναί̈σκον ἔχουσα Ἀρσινόησ Ἀφροδίτησ· τὸ δὲ παλαιὸν καὶ Θῶνίν τινα πόλιν ἐνταῦθά φασιν, ἐπώνυμον τοῦ βασιλέωσ τοῦ δεξαμένου Μενέλαόν τε καὶ Ἑλένην ξενίᾳ. περὶ οὖν τῶν τῆσ Ἑλένησ φαρμάκων φησὶν οὕτωσ ὁ ποιητήσ "ἐσθλά, τά οἱ Πολύδαμνα πόρεν Θῶνοσ παράκοιτισ. Κάνωβοσ δ’ ἐστὶ πόλισ ἐν εἴκοσι καὶ ἑκατὸν σταδίοισ ἀπὸ Ἀλεξανδρείασ πεζῇ ἰοῦσιν, ἐπώνυμοσ Κανώβου τοῦ Μενελάου κυβερνήτου ἀποθανόντοσ αὐτόθι, ἔχουσα τὸ τοῦ Σαράπιδοσ ἱερὸν πολλῇ ἁγιστείᾳ τιμώμενον καὶ θεραπείασ ἐκφέρον, ὥστε καὶ τοὺσ ἐλλογιμωτάτουσ ἄνδρασ πιστεύειν καὶ ἐγκοιμᾶσθαι αὐτοὺσ ὑπὲρ ἑαυτῶν ἢ ἑτέρουσ.

συγγράφουσι δέ τινεσ καὶ τὰσ θεραπείασ, ἄλλοι δὲ ἀρετὰσ τῶν ἐνταῦθα λογίων. ἀντὶ πάντων δ’ ἐστὶν ὁ τῶν πανηγυριστῶν ὄχλοσ τῶν ἐκ τῆσ Ἀλεξανδρείασ κατιόντων τῇ διώρυγι· πᾶσα γὰρ ἡμέρα καὶ πᾶσα νὺξ πληθύει τῶν ἐν τοῖσ πλοιαρίοισ καταυλουμένων καὶ κατορχουμένων ἀνέδην μετὰ τῆσ ἐσχάτησ ἀκολασίασ καὶ ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, τῶν δ’ ἐν αὐτῷ τῷ Κανώβῳ καταγωγὰσ ἐχόντων ἐπικειμένασ τῇ διώρυγι εὐφυεῖσ πρὸσ τὴν τοιαύτην ἄνεσιν καὶ εὐωχίαν. μετὰ δὲ τὸν Κάνωβον ἔστι τὸ Ἡράκλειον Ἡρακλέουσ ἔχον ἱερόν·

εἶτα τὸ Κανωβικὸν στόμα καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ Δέλτα. τὰ δ’ ἐν δεξιᾷ τῆσ Κανωβικῆσ διώρυγοσ ὁ Μενελαί̈τησ ἐστὶ νομὸσ ἀπὸ τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ πρώτου Πτολεμαίου καλούμενοσ, οὐ μὰ Δία ἀπὸ τοῦ ἡρ́ωοσ, ὡσ ἔνιοί φασιν ὧν καὶ Ἀρτεμίδωροσ. μετὰ δὲ τὸ Κανωβικὸν στόμα ἔστι τὸ Βολβιτικόν, εἶτα τὸ Σεβεννυτικὸν καὶ τὸ Φατνιτικόν, τρίτον ὑπάρχον τῷ μεγέθει παρὰ τὰ πρῶτα δύο, οἷσ ὡρ́ισται τὸ Δέλτα· καὶ γὰρ οὐ πόρρω τῆσ κορυφῆσ σχίζεται εἰσ τὸ ἐντὸσ τοῦ Δέλτα. τῷ δὲ Φατνιτικῷ συνάπτει τὸ Μενδήσιον, εἶτα τὸ Τανιτικὸν καὶ τελευταῖον τὸ Πηλουσιακόν. ἔστι δὲ καὶ ἄλλα τούτων μεταξὺ ὡσ ἂν ψευδοστόματα ἀσημότερα. ἔχει μὲν οὖν εἰσαγωγὰσ τὰ στόματα, ἀλλ’ οὐκ εὐφυεῖσ οὐδὲ μεγάλοισ πλοίοισ ἀλλ’ ὑπηρετικοῖσ διὰ τὸ βραχέα εἶναι καὶ ἑλώδη. μάλιστα μέντοι τῷ Κανωβικῷ στόματι ἐχρῶντο ὡσ ἐμπορίῳ, τῶν κατ’ Ἀλεξάνδρειαν λιμένων ἀποκεκλειμένων, ὡσ προείπομεν. μετὰ δὲ τὸ Βολβίτινον στόμα ἐπὶ πλέον ἔκκειται ταπεινὴ καὶ ἀμμώδησ ἄκρα· καλεῖται δὲ Ἀγνοῦ κέρασ· εἶθ’ ἡ Περσέωσ σκοπὴ καὶ τὸ Μιλησίων τεῖχοσ· πλεύσαντεσ γὰρ ἐπὶ Ψαμμιτίχου τριάκοντα ναυσὶ Μιλήσιοι κατὰ Κυαξάρη δ’ οὗτοσ ἦν τὸν Μῆδον κατέσχον εἰσ τὸ στόμα τὸ Βολβίτινον, εἶτ’ ἐκβάντεσ ἐτείχισαν τὸ λεχθὲν κτίσμα· χρόνῳ δ’ ἀναπλεύσαντεσ εἰσ τὸν Σαϊτικὸν νομὸν καταναυμαχήσαντεσ Ἰνάρων πόλιν ἔκτισαν Ναύκρατιν οὐ πολὺ τῆσ Σχεδίασ ὕπερθεν. μετὰ δὲ τὸ τῶν Μιλησίων τεῖχοσ ἐπὶ τὸ Σεβεννυτικὸν προϊόντι στόμα λίμναι εἰσίν, ὧν ἡ ἑτέρα Βουτικὴ καλεῖται ἀπὸ Βούτου πόλεωσ, καὶ ἡ Σεβεννυτικὴ δὲ πόλισ καὶ ἡ Σάισ, μητρόπολισ τῆσ κάτω χώρασ, ἐν ᾗ τιμῶσι τὴν Ἀθηνᾶν· ἐν δὲ τῷ ἱερῷ αὐτῆσ ἡ θήκη κεῖται τοῦ Ψαμμιτίχου· περὶ δὲ τὴν Βοῦτον καὶ Ἑρμοῦ πόλισ ἐν νήσῳ κειμένη· ἐν δὲ τῇ Βούτῳ Λητοῦσ ἐστι μαντεῖον. ἐν δὲ τῇ μεσογείῳ τῇ ὑπὲρ τοῦ Σεβεννυτικοῦ καὶ Φατνιτικοῦ στόματοσ Ξόισ ἐστὶ καὶ νῆσοσ καὶ πόλισ ἐν τῷ Σεβεννυτικῷ νομῷ.

ἔστι δὲ καὶ Ἑρμοῦ πόλισ καὶ Λύκου πόλισ καὶ Μένδησ, ὅπου τὸν Πᾶνα τιμῶσι καὶ τῶν ζῴων τράγον· ὡσ δὲ Πίνδαρόσ φησιν, οἱ τράγοι ἐνταῦθα γυναιξὶ μίγνυνται. πλησίον δὲ Μένδητοσ καὶ Διὸσ πόλισ καὶ αἱ περὶ αὐτὴν λίμναι καὶ Λεοντόπολισ· εἶτ’ ἀπωτέρω ἡ Βούσιρισ πόλισ ἐν τῷ Βουσιρίτῃ νομῷ καὶ Κυνὸσ πόλισ. φησὶ δ’ Ἐρατοσθένησ κοινὸν μὲν εἶναι τοῖσ βαρβάροισ πᾶσιν ἔθοσ τὴν ξενηλασίαν, τοὺσ δ’ Αἰγυπτίουσ ἐλέγχεσθαι διὰ τῶν περὶ τὸν Βούσιριν μεμυθευμένων ἐν τῷ Βουσιρίτῃ νομῷ, διαβάλλειν τὴν ἀξενίαν βουλομένων τοῦ τόπου τούτου τῶν ὕστερον, οὐ βασιλέωσ μὰ Δία οὐδὲ τυράννου γενομένου τινὸσ Βουσίριδοσ· προσεπιφημισθῆναι δὲ καὶ τὸ "Αἴγυπτόνδ’ ἰέναι δολιχὴν ὁδὸν ἀργαλέην τε," προσλαμβάνοντοσ πρὸσ τοῦτο πάμπολυ καὶ τοῦ ἀλιμένου καὶ τοῦ μηδὲ τὸν ὄντα λιμένα ἀνεῖσθαι τὸν πρὸσ τῇ Φάρῳ, φρουρεῖσθαι δ’ ὑπὸ βουκόλων λῃστῶν ἐπιτιθεμένων τοῖσ προσορμιζομένοισ, Καρχηδονίουσ δὲ καταποντοῦν εἴ τισ τῶν ξένων εἰσ Σαρδὼ παραπλεύσειεν ἢ ἐπὶ στήλασ· διὰ δὲ ταῦτ’ ἀπιστεῖσθαι τὰ πολλὰ τῶν ἑσπερίων· καὶ τοὺσ Πέρσασ δὲ κακῶσ ἡγεῖσθαι τοῖσ πρέσβεσι τὰσ ὁ δοὺσ κύκλῳ καὶ διὰ δυσκόλων. συνάπτει δὲ καὶ ὁ Ἀθριβίτησ νομὸσ καὶ Ἄθριβισ πόλισ καὶ ἔτι ὁ Προσωπίτησ νομόσ, ἐν ᾧ Ἀφροδίτησ πόλισ.

ὑπὲρ δὲ τὸ Μενδήσιον στόμα καὶ τὸ Τανιτικὸν λίμνη μεγάλη καὶ ὁ Μενδήσιόσ ἐστι νομὸσ καὶ ὁ Λεοντοπολίτησ καὶ πόλισ Ἀφροδίτησ καὶ ὁ Φαρβητίτησ νομόσ· εἶτα τὸ Τανιτικὸν στόμα ὅ τινεσ Σαϊτικὸν λέγουσι, καὶ ὁ Τανίτησ νομὸσ καὶ πόλισ ἐν αὐτῷ μεγάλη Τάνισ. μεταξὺ δὲ τοῦ Τανιτικοῦ καὶ τοῦ Πηλουσιακοῦ λίμναι καὶ ἕλη μεγάλα καὶ συνεχῆ κώμασ πολλὰσ ἔχοντα·

πρὸσ δὲ τῷ ἄνυδροσ εἶναι καὶ ἀμμώδησ ἑρπετῶν πλῆθοσ ἔχει τῶν ἀμμοδυτῶν. καὶ αὐτὸ δὲ τὸ Πηλούσιον κύκλῳ περικείμενα ἔχει ἕλη, ἅ τινεσ βάραθρα καλοῦσι, καὶ τέλματα· ᾤκισται δ’ ἀπὸ θαλάττησ ἐν πλείοσιν ἢ εἴκοσι σταδίοισ, τὸν δὲ κύκλον ἔχει τοῦ τείχουσ σταδίων εἴκοσιν· ὠνόμασται δ’ ἀπὸ τοῦ πηλοῦ καὶ τῶν τελμάτων. ταύτῃ δὲ καὶ δυσείσβολόσ ἐστιν ἡ Αἴγυπτοσ ἐκ τῶν ἑωθινῶν τόπων τῶν κατὰ Φοινίκην καὶ τὴν Ιοὐδαίαν· καὶ ἐκ τῆσ Ἀραβίασ δὲ τῆσ Ναβαταίων ἥπερ ἐστὶ προσεχήσ, διὰ τούτων ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον ἡ ὁδόσ. ἡ δὲ μεταξὺ τοῦ Νείλου καὶ τοῦ Ἀραβίου κόλπου Ἀραβία μέν ἐστι, καὶ ἐπί γε τῶν ἄκρων αὐτῆσ ἵδρυται τὸ Πηλούσιον· ἀλλ’ ἔρημοσ ἅπασά ἐστι καὶ ἄβατοσ στρατοπέδῳ. ὁ δὲ μεταξὺ ἰσθμὸσ Πηλουσίου καὶ τοῦ μυχοῦ τοῦ καθ’ Ἡρώων πόλιν χιλίων μέν ἐστι σταδίων, ὡσ δὲ Ποσειδώνιόσ φησιν ἐλαττόνων ἢ χιλίων καὶ πεντακοσίων· ἀπὸ δὲ Σχεδίασ ἀναπλέουσιν ἐπὶ Μέμφιν ἐν δεξιᾷ μέν εἰσι πάμπολλαι κῶμαι μέχρι τῆσ Μαρείασ λίμνησ, ὧν ἐστι καὶ ἡ Χαβρίου κώμη καλουμένη·

ἐπὶ δὲ τῷ ποταμῷ Ἑρμοῦ πόλισ ἐστίν· εἶτα Γυναικῶν πόλισ καὶ νομὸσ Γυναικοπολίτησ· ἐφεξῆσ δὲ Μώμεμφισ καὶ Μωμεμφίτησ νομόσ· μεταξὺ δὲ διώρυγεσ πλείουσ εἰσ τὴν Μαρεῶτιν. οἱ δὲ Μωμεμφῖται τὴν Ἀφροδίτην τιμῶσι, καὶ τρέφεται θήλεια βοῦσ ἱερά, καθάπερ ἐν Μέμφει ὁ Ἆπισ, ἐν Ἡλίου δὲ πόλει ὁ Μνεῦισ· οὗτοι μὲν οὖν θεοὶ νομίζονται, οἱ δὲ παρὰ τοῖσ ἄλλοισ, παρὰ πολλοῖσ γὰρ δὴ ἔν τε τῷ Δέλτα καὶ ἔξω αὐτοῦ τοῖσ μὲν ἄρρην τοῖσ δὲ θήλεια τρέφεται, οὗτοι δὲ θεοὶ μὲν οὐ νομίζονται ἱεροὶ δέ. ὑπὲρ δὲ Μωμέμφεώσ εἰσι δύο νιτρίαι πλεῖστον νίτρον ἔχουσαι καὶ νομὸσ Νιτριώτησ.

τιμᾶται δ’ ἐνταῦθα ὁ Σάραπισ καὶ παρὰ μόνοισ τούτοισ θύεται ἐν Αἰγύπτῳ πρόβατον· πλησίον δὲ καὶ ἐνταῦθα πόλισ Μενέλαοσ, ἐν ἀριστερᾷ δὲ ἐν τῷ Δέλτα ἐπὶ μὲν τῷ ποταμῷ Ναύκρατισ, ἀπὸ δὲ τοῦ ποταμοῦ δίσχοινον διέχουσα ἡ Σάισ καὶ μικρὸν ταύτησ ὕπερθε τὸ τοῦ Ὀσίριδοσ ἄσυλον, ἐν ᾧ κεῖσθαι τὸν Ὄσιρίν φασιν. ἀμφισβητοῦσι δὲ τούτου πολλοί, καὶ μάλιστα οἱ τὰσ Φιλὰσ οἰκοῦντεσ τὰσ ὑπὲρ Συήνησ καὶ τῆσ Ἐλεφαντίνησ. μυθεύουσι γὰρ δὴ διότι ἡ Ἶσισ κατὰ πολλοὺσ τόπουσ κατὰ γῆσ θείη σοροὺσ τοῦ Ὀσίριδοσ μία δὲ τούτων ἦν ἔχουσα τὸν Ὄσιριν ἀφανὴσ πᾶσι, τοῦτο δὲ πράξειε λαθεῖν βουλομένη τὸν Τυφῶνα, μὴ ἐπελθὼν ἐκρίψειε τὸ σῶμα τῆσ θήκησ. ἀπὸ μὲν δὴ τῆσ Ἀλεξανδρείασ ἐπὶ τὴν τοῦ Δέλτα κορυφὴν αὕτη ἡ περιήγησισ.

εἰσ δὲ τὰσ αὐτὰσ λίμνασ συμβάλλουσι καὶ ἄλλαι δύο διώρυγεσ. φησὶ δ’ ὁ Ἀρτεμίδωροσ σχοίνων ὀκτὼ καὶ εἴκοσι τὸν ἀνάπλουν, τοῦτο δ’ εἶναι σταδίουσ ὀκτακοσίουσ τετταράκοντα, λογιζόμενοσ τριακονταστάδιον τὴν σχοῖνον· ἡμῖν μέντοι πλέουσιν ἄλλοτ’ ἄλλῳ μέτρῳ χρώμενοι τῶν σχοίνων ἀπεδίδοσαν τὰ διαστήματα, ὥστε καὶ τετταρακοντασταδίουσ καὶ ἔτι μείζουσ κατὰ τόπουσ ὁμολογεῖσθαι παρ’ αὐτῶν. καὶ διότι παρὰ τοῖσ Αἰγυπτίοισ ἄστατόν ἐστι τὸ τῆσ σχοίνου μέτρον, αὐτὸσ ὁ Ἀρτεμίδωροσ ἐν τοῖσ ἑξῆσ δηλοῖ. ἀπὸ μὲν γὰρ Μέμφεωσ μέχρι Θηβαί̈δοσ τὴν σχοῖνον ἑκάστην φησὶν εἶναι σταδίων ἑκατὸν εἴκοσιν, ἀπὸ δὲ τῆσ Θηβαί̈δοσ μέχρι Συήνησ ἑξήκοντα, ἀπὸ δὲ Πηλουσίου πρὸσ τὴν αὐτὴν ἀναπλέουσι κορυφὴν σχοίνουσ μὲν πέντε καὶ εἴκοσί φησι σταδίουσ δὲ ἑπτακοσίουσ πεντήκοντα, τῷ αὐτῷ μέτρῳ χρησάμενοσ. πρώτην δ’ ἐκ τοῦ Πηλουσίου προελθοῦσιν εἶναι διώρυγα τὴν πληροῦσαν τὰσ κατὰ τὰ ἕλη καλουμένασ λίμνασ, αἳ δύο μέν εἰσιν, ἐν ἀριστερᾷ δὲ κεῖνται τοῦ μεγάλου ποταμοῦ ὑπὲρ τὸ Πηλούσιον ἐν τῇ Ἀραβίᾳ· καὶ ἄλλασ δὲ λέγει λίμνασ καὶ διώρυγασ ἐν τοῖσ αὐτοῖσ μέρεσιν ἔξω τοῦ Δέλτα. ἔστι δὲ καὶ νομὸσ Σεθρωίτησ παρὰ τὴν ἑτέραν λίμνην· ἕνα δὲ τῶν δέκα τῶν ἐν τῷ Δέλτα διαριθμεῖται καὶ τοῦτον· ἄλλη δ’ ἐστὶν ἐκδιδοῦσα εἰσ τὴν Ἐρυθρὰν καὶ τὸν Ἀράβιον κόλπον κατὰ πόλιν Ἀρσινόην ἣν ἔνιοι Κλεοπατρίδα καλοῦσι.

διαρρεῖ δὲ καὶ διὰ τῶν πικρῶν καλουμένων λιμνῶν, αἳ πρότερον μὲν ἦσαν πικραί, τμηθείσησ δὲ τῆσ διώρυγοσ τῆσ λεχθείσησ μετεβάλοντο τῇ κράσει τοῦ ποταμοῦ, καὶ νῦν εἰσιν εὐόψοι, μεσταὶ δὲ καὶ τῶν λιμναίων ὀρνέων. ἐτμήθη δὲ ἡ διῶρυξ κατ’ ἀρχὰσ μὲν ὑπὸ Σεσώστριοσ πρὸ τῶν Τρωικῶν, οἱ δὲ ὑπὸ τοῦ Ψαμμιτίχου παιδόσ, ἀρξαμένου μόνον, εἶτ’ ἐκλιπόντοσ τὸν βίον, ὕστερον δὲ ὑπὸ Δαρείου τοῦ πρώτου, διαδεξαμένου τὸ ἑξῆσ ἔργον. καὶ οὗτοσ δὲ δόξῃ ψευδεῖ πεισθεὶσ ἀφῆκε τὸ ἔργον περὶ συντέλειαν ἤδη· ἐπείσθη γὰρ μετεωροτέραν εἶναι τὴν Ἐρυθρὰν θάλατταν τῆσ Αἰγύπτου καὶ εἰ διακοπείη πᾶσ ὁ μεταξὺ ἰσθμόσ, ἐπικλυσθήσεσθαι τῇ θαλάττῃ τὴν Αἴγυπτον· οἱ μέντοι Πτολεμαϊκοὶ βασιλεῖσ διακόψαντεσ κλειστὸν ἐποίησαν τὸν εὔριπον ὥστε ὅτε βούλοιντο ἐκπλεῖν ἀκωλύτωσ εἰσ τὴν ἔξω θάλατταν καὶ εἰσπλεῖν πάλιν. εἴρηται δὲ καὶ περὶ τῆσ τῶν ὑδάτων ἐπιφανείασ καὶ ἐν τοῖσ πρώτοισ ὑπομνήμασι. πλησίον δὲ τῆσ Ἀρσινόησ καὶ ἡ τῶν Ἡρώων ἐστὶ πόλισ καὶ ἡ Κλεοπατρὶσ ἐν τῷ μυχῷ τοῦ Ἀραβίου κόλπου τῷ πρὸσ Αἴγυπτον καὶ λιμένεσ καὶ κατοικίαι διώρυγέσ τε πλείουσ καὶ λίμναι πλησιάζουσαι τούτοισ·

ἐνταῦθα δ’ ἐστὶ καὶ ὁ Φαγρωριοπολίτησ νομὸσ καὶ πόλισ Φαγρωριόπολισ. ἡ δὲ ἀρχὴ τῆσ διώρυγοσ τῆσ ἐκδιδούσησ εἰσ τὴν Ἐρυθρὰν ἀπὸ κώμησ ἄρχεται Φακούσησ, ᾗ συνεχήσ ἐστι καὶ ἡ Φίλωνοσ κώμη· πλάτοσ δ’ ἔχει πηχῶν ἑκατὸν ἡ διῶρυξ, βάθοσ δ’ ὅσον ἀρκεῖν μυριοφόρῳ νηί· οὗτοι δ’ οἱ τόποι πλησιάζουσι τῇ κορυφῇ τοῦ Δέλτα. αὐτοῦ δὲ καὶ ἡ Βούβαστοσ πόλισ καὶ ὁ Βουβαστίτησ νομὸσ καὶ ὑπὲρ αὐτὸν ὁ Ἡλιοπολίτησ νομόσ.

ἐνταῦθα δ’ ἐστὶν ἡ τοῦ Ἡλίου πόλισ ἐπὶ χώματοσ ἀξιολόγου κειμένη, τὸ ἱερὸν ἔχουσα τοῦ Ἡλίου καὶ τὸν βοῦν τὸν Μνεῦιν ἐν σηκῷ τινι τρεφόμενον, ὃσ παρ’ αὐτοῖσ νενόμισται θεόσ, ὥσπερ καὶ ἐν Μέμφει ὁ Ἆπισ. πρόκεινται δὲ τοῦ χώματοσ λίμναι τὴν ἀνάχυσιν ἐκ τῆσ πλησίον διώρυγοσ ἔχουσαι. νυνὶ μὲν οὖν ἐστι πανέρημοσ ἡ πόλισ, τὸ ἱερὸν ἔχουσα τῷ Αἰγυπτίῳ τρόπῳ κατεσκευασμένον ἀρχαῖον, ἔχον πολλὰ τεκμήρια τῆσ Καμβύσου μανίασ καὶ ἱεροσυλίασ, ὃσ τὰ μὲν πυρὶ τὰ δὲ σιδήρῳ διελωβᾶτο τῶν ἱερῶν, ἀκρωτηριάζων καὶ περικαίων, καθάπερ καὶ τοὺσ ὀβελίσκουσ, ὧν δύο καὶ εἰσ Ῥώμην ἐκομίσθησαν οἱ μὴ κεκακωμένοι τελέωσ, ἄλλοι δ’ εἰσὶ κἀκεῖ καὶ ἐν Θήβαισ, τῇ νῦν Διοσπόλει, οἱ μὲν ἑστῶτεσ ἀκμὴν πυρίβρωτοι οἱ δὲ καὶ κείμενοι. τῆσ δὲ κατασκευῆσ τῶν ἱερῶν ἡ διάθεσισ τοιαύτη·

κατὰ τὴν εἰσβολὴν τὴν εἰσ τὸ τέμενοσ λιθόστρωτόν ἐστιν ἔδαφοσ, πλάτοσ μὲν ὅσον πλεθριαῖον ἢ καὶ ἔλαττον, μῆκοσ δὲ καὶ τριπλάσιον καὶ τετραπλάσιον, ἔστιν ὅπου καὶ μεῖζον· καλεῖται δὲ τοῦτο δρόμοσ, καθάπερ Καλλίμαχοσ εἴρηκεν "ὁ δρόμοσ ἱερὸσ οὗτοσ "Ἀνούβιδοσ. " διὰ δὲ τοῦ μήκουσ παντὸσ ἑξῆσ ἐφ’ ἑκάτερα τοῦ πλάτουσ σφίγγεσ ἵδρυνται λίθιναι, πήχεισ εἴκοσιν ἢ μικρῷ πλείουσ ἀπ’ ἀλλήλων διέχουσαι, ὥσθ’ ἕνα μὲν ἐκ δεξιῶν εἶναι στίχον τῶν σφιγγῶν ἕνα δ’ ἐξ εὐωνύμων· μετὰ δὲ τὰσ σφίγγασ πρόπυλον μέγα, εἶτ’ ἄλλο προελθόντι πρόπυλον, εἶτ’ ἄλλο· οὐκ ἔστι δὲ διωρισμένοσ ἀριθμὸσ οὔτε τῶν προπύλων οὔτε τῶν σφιγγῶν· ἄλλα δ’ ἐν ἄλλοισ ἱεροῖσ, ὥσπερ καὶ τὰ μήκη καὶ τὰ πλάτη τῶν δρόμων. μετὰ δὲ τὰ προπύλαια ὁ νεὼσ πρόναον ἔχων μέγα καὶ ἀξιόλογον, τὸν δὲ σηκὸν σύμμετρον, ξόανον δ’ οὐδέν, ἢ οὐκ ἀνθρωπόμορφον, ἀλλὰ τῶν ἀλόγων ζῴων τινόσ· τοῦ δὲ προνάου παρ’ ἑκάτερον πρόκειται τὰ λεγόμενα πτερά· ἔστι δὲ ταῦτα ἰσοϋψῆ τῷ νεῷ τείχη δύο, κατ’ ἀρχὰσ μὲν ἀφεστῶτα ἀπ’ ἀλλήλων μικρὸν πλέον ἢ τὸ πλάτοσ ἐστὶ τῆσ κρηπῖδοσ τοῦ νεώ, ἔπειτ’ εἰσ τὸ πρόσθεν προϊόντι κατ’ ἐπινευούσασ γραμμὰσ μέχρι πηχῶν πεντήκοντα ἢ ἑξήκοντα· ἀναγλυφὰσ δ’ ἔχουσιν οἱ τοῖχοι οὗτοι μεγάλων εἰδώλων, ὁμοίων τοῖσ Τυρρηνικοῖσ καὶ τοῖσ ἀρχαίοισ σφόδρα τῶν παρὰ τοῖσ Ἕλλησι δημιουργημάτων. ἔστι δέ τισ καὶ πολύστυλοσ οἶκοσ, καθάπερ ἐν Μέμφει, βαρβαρικὴν ἔχων τὴν κατασκευήν· πλὴν γὰρ τοῦ μεγάλων εἶναι καὶ πολλῶν καὶ πολυστίχων τῶν στύλων οὐδὲν ἔχει χαρίεν οὐδὲ γραφικόν, ἀλλὰ ματαιοπονίαν ἐμφαίνει μᾶλλον. ἐν δὲ τῇ Ἡλίου πόλει καὶ οἴκουσ εἴδομεν μεγάλουσ ἐν οἷσ διέτριβον οἱ ἱερεῖσ·

μάλιστα γὰρ δὴ ταύτην κατοικίαν ἱερέων γεγονέναι φασὶ τὸ παλαιὸν φιλοσόφων ἀνδρῶν καὶ ἀστρονομικῶν· ἐκλέλοιπε δὲ καὶ τοῦτο νυνὶ τὸ σύστημα καὶ ἡ ἄσκησισ. ἐκεῖ μὲν οὖν οὐδεὶσ ἡμῖν ἐδείκνυτο τῆσ τοιαύτησ ἀσκήσεωσ προεστώσ, ἀλλ’ οἱ ἱεροποιοὶ μόνον καὶ ἐξηγηταὶ τοῖσ ξένοισ τῶν περὶ τὰ ἱερά. παρηκολούθει δέ τισ ἐξ Ἀλεξανδρείασ ἀναπλέοντι εἰσ τὴν Αἴγυπτον Αἰλίῳ Γάλλῳ τῷ ἡγεμόνι Χαιρήμων τοὔνομα, προσποιούμενοσ τοιαύτην τινὰ ἐπιστήμην, γελώμενοσ δὲ τὸ πλέον ὡσ ἀλαζὼν καὶ ἰδιώτησ· ἐκεῖ δ’ οὖν ἐδείκνυντο οἵ τε τῶν ἱερέων οἶκοι καὶ Πλάτωνοσ καὶ Εὐδόξου διατριβαί. συνανέβη γὰρ δὴ τῷ Πλάτωνι ὁ Εὔδοξοσ δεῦρο, καὶ συνδιέτριψαν τοῖσ ἱερεῦσιν ἐνταῦθα ἐκεῖνοι τρισκαίδεκα ἔτη, ὡσ εἴρηταί τισι· περιττοὺσ γὰρ ὄντασ κατὰ τὴν ἐπιστήμην τῶν οὐρανίων, μυστικοὺσ δὲ καὶ δυσμεταδότουσ, τῷ χρόνῳ καὶ ταῖσ θεραπείαισ ἐξελιπάρησαν ὥστε τινὰ τῶν θεωρημάτων ἱστορῆσαι· τὰ πολλὰ δὲ ἀπεκρύψαντο οἱ βάρβαροι. οὗτοι δὲ τὰ ἐπιτρέχοντα τῆσ ἡμέρασ καὶ τῆσ νυκτὸσ μόρια ταῖσ τριακοσίαισ ἑξήκοντα πέντε ἡμέραισ εἰσ τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ ἐνιαυσίου χρόνου παρέδοσαν· ἀλλ’ ἠγνοεῖτο τέωσ ὁ ἐνιαυτὸσ παρὰ τοῖσ Ἕλλησιν ὡσ καὶ ἄλλα πλείω, ἑώσ οἱ νεώτεροι ἀστρολόγοι παρέλαβον παρὰ τῶν μεθερμηνευσάντων εἰσ τὸ Ἑλληνικὸν τὰ τῶν ἱερέων ὑπομνήματα· καὶ ἔτι νῦν παραλαμβάνουσι τὰ ἀπ’ ἐκείνων, ὁμοίωσ καὶ τὰ τῶν Χαλδαίων. ἐντεῦθεν δὴ ὁ Νεῖλόσ ἐστιν ὁ ὑπὲρ τοῦ Δέλτα·

τούτου δὴ τὰ μὲν δεξιὰ καλοῦσι Λιβύην ἀναπλέοντι, ὥσπερ καὶ τὰ περὶ τὴν Ἀλεξάνδρειαν καὶ τὴν Μαρεῶτιν, τὰ δ’ ἐν ἀριστερᾷ Ἀραβίαν. ἡ μὲν οὖν Ἡλίου πόλισ ἐν τῇ Ἀραβίᾳ ἐστίν, ἐν δὲ τῇ Λιβύῃ Κερκέσουρα πόλισ κατὰ τὰσ Εὐδόξου κειμένη σκοπάσ· δείκνυται γὰρ σκοπή τισ πρὸ τῆσ Ἡλίου πόλεωσ, καθάπερ καὶ πρὸ τῆσ Κνίδου, πρὸσ ἣν ἐσημειοῦτο ἐκεῖνοσ τῶν οὐρανίων τινὰσ κινήσεισ· ὁ δὲ νομὸσ Λητοπολίτησ οὗτοσ. ἀναπλεύσαντι δ’ ἐστὶ Βαβυλών, φρούριον ἐρυμνόν, ἀποστάντων ἐνταῦθα Βαβυλωνίων τινῶν, εἶτα διαπραξαμένων ἐνταῦθα κατοικίαν παρὰ τῶν βασιλέων· νυνὶ δ’ ἐστὶ στρατόπεδον ἑνὸσ τῶν τριῶν ταγμάτων τῶν φρουρούντων τὴν Αἴγυπτον· ῥάχισ δ’ ἐστὶν ἀπὸ τοῦ στρατοπέδου καὶ μέχρι Νείλου καθήκουσα, δι’ ἧσ ἀπὸ τοῦ ποταμοῦ τροχοὶ καὶ κοχλίαι τὸ ὕδωρ ἀνάγουσιν, ἀνδρῶν ἑκατὸν πεντήκοντα ἐργαζομένων δεσμίων· ἀφορῶνται δ’ ἐνθένδε τηλαυγῶσ αἱ πυραμίδεσ ἐν τῇ περαίᾳ ἐν Μέμφει καὶ εἰσὶ πλησίον. ἐγγὺσ δὲ καὶ ἡ Μέμφισ αὐτὴ τὸ βασίλειον τῶν Αἰγυπτίων·

ἔστι γὰρ ἀπὸ τοῦ Δέλτα τρίσχοινον εἰσ αὐτήν· ἔχει δὲ ἱερά, τό τε τοῦ Ἄπιδοσ ὅσ ἐστιν ὁ αὐτὸσ καὶ Ὄσιρισ, ὅπου ὁ βοῦσ ὁ Ἆπισ ἐν σηκῷ τινι τρέφεται, θεὸσ ὡσ ἔφην νομιζόμενοσ, διάλευκοσ τὸ μέτωπον καὶ ἄλλα τινὰ μικρὰ τοῦ σώματοσ, τἆλλα δὲ μέλασ· οἷσ σημείοισ ἀεὶ κρίνουσι τὸν ἐπιτήδειον εἰσ τὴν διαδοχήν, ἀπογενομένου τοῦ τὴν τιμὴν ἔχοντοσ. ἔστι δ’ αὐλὴ προκειμένη τοῦ σηκοῦ, ἐν ᾗ καὶ ἄλλοσ σηκὸσ τῆσ μητρὸσ τοῦ βοόσ· εἰσ ταύτην δὲ τὴν αὐλὴν ἐξαφιᾶσι τὸν Ἆπιν καθ’ ὡρ́αν τινὰ καὶ μάλιστα πρὸσ ἐπίδειξιν τοῖσ ξένοισ· ὁρῶσι μὲν γὰρ καὶ διὰ θυρίδοσ ἐν τῷ σηκῷ, βούλονται δὲ καὶ ἔξω· ἀποσκιρτήσαντα δ’ ἐν αὐτῇ μικρὰ ἀναλαμβάνουσι πάλιν εἰσ τὴν οἰκείαν στάσιν. τό τε δὴ τοῦ Ἄπιδόσ ἐστιν ἱερὸν παρακείμενον τῷ Ἡφαιστείῳ καὶ αὐτὸ τὸ Ἡφαίστειον πολυτελῶσ κατεσκευασμένον ναοῦ τε μεγέθει καὶ τοῖσ ἄλλοισ. πρόκειται δ’ ἐν τῷ δρόμῳ καὶ μονόλιθοσ κολοσσόσ· ἔθοσ δ’ ἐστὶν ἐν τῷ δρόμῳ τούτῳ ταύρων ἀγῶνασ συντελεῖσθαι πρὸσ ἀλλήλουσ, οὓσ ἐπίτηδεσ τρέφουσί τινεσ, ὥσπερ οἱ ἱπποτρόφοι· συμβάλλουσι γὰρ εἰσ μάχην ἀφέντεσ, ὁ δὲ κρείττων νομισθεὶσ ἄθλου τυγχάνει. ἔστι δ’ ἐν Μέμφει καὶ Ἀφροδίτησ ἱερόν, θεᾶσ Ἑλληνίδοσ νομιζομένησ· τινὲσ δὲ Σελήνησ ἱερὸν εἶναί φασιν. ἔστι δὲ καὶ Σαράπειον ἐν ἀμμώδει τόπῳ σφόδρα ὥσθ’ ὑπ’ ἀνέμων θῖνασ ἄμμων σωρεύεσθαι, ὑφ’ ὧν αἱ σφίγγεσ αἱ μὲν καὶ μέχρι κεφαλῆσ ἑωρῶντο ὑφ’ ἡμῶν κατακεχωσμέναι αἱ δ’ ἡμιφανεῖσ·

ἐξ ὧν εἰκάζειν παρῆν τὸν κίνδυνον, εἰ τῷ βαδίζοντι πρὸσ τὸ ἱερὸν λαῖλαψ ἐπιπέσοι. πόλισ δ’ ἐστὶ μεγάλη τε καὶ εὐάνδροσ, δευτέρα μετὰ Ἀλεξάνδρειαν, μιγάδων ἀνδρῶν, καθάπερ καὶ τῶν ἐκεῖ συνῳκισμένων· πρόκεινται δὲ καὶ λίμναι τῆσ πόλεωσ καὶ τῶν βασιλείων, ἃ νῦν μὲν κατέσπασται καί ἐστιν ἔρημα· ἵδρυται δ’ ἐφ’ ὕψουσ καθήκοντα μέχρι τοῦ κάτω τῆσ πόλεωσ ἐδάφουσ· συνάπτει δ’ ἄλσοσ αὐτῷ καὶ λίμνη. τετταράκοντα δ’ ἀπὸ τῆσ πόλεωσ σταδίουσ προελθόντι ὀρεινή τισ ὀφρύσ ἐστιν, ἐφ’ ᾗ πολλαὶ μέν εἰσι πυραμίδεσ, τάφοι τῶν βασιλέων, τρεῖσ δ’ ἀξιόλογοι·

τὰσ δὲ δύο τούτων καὶ ἐν τοῖσ ἑπτὰ θεάμασι καταριθμοῦνται· εἰσὶ γὰρ σταδιαῖαι τὸ ὕψοσ, τετράγωνοι τῷ σχήματι, τῆσ πλευρᾶσ ἑκάστησ μικρῷ μεῖζον τὸ ὕψοσ ἔχουσαι· μικρῷ δὲ καὶ ἡ ἑτέρα τῆσ ἑτέρασ ἐστὶ μείζων· ἔχει δ’ ἐν ὕψει μέσωσ πωσ [μιᾶσ] τῶν πλευρῶν λίθον ἐξαιρέσιμον· ἀρθέντοσ δὲ σῦρίγξ ἐστι σκολιὰ μέχρι τῆσ θήκησ· αὗται μὲν οὖν ἐγγὺσ ἀλλήλων ἐπὶ τῷ αὐτῷ ἐπιπέδῳ, ἀπωτέρω δ’ ἐστὶν ἐν ὕψει μείζονι τῆσ ὀρεινῆσ ἡ τρίτη πολὺ ἐλάττων τῶν δυεῖν, πολὺ δὲ μείζονοσ δαπάνησ κατεσκευασμένη· ἀπὸ γὰρ θεμελίων μέχρι μέσου σχεδόν τι μέλανοσ λίθου ἐστίν, ἐξ οὗ καὶ τὰσ θυί̈ασ κατασκευάζουσι, κομίζοντεσ πόρρωθεν· ἀπὸ γὰρ τῶν τῆσ Αἰθιοπίασ ὀρῶν· καὶ τῷ σκληρὸσ εἶναι καὶ δυσκατέργαστοσ πολυτελῆ τὴν πραγματείαν παρέσχε· λέγεται δὲ τῆσ ἑταίρασ τάφοσ γεγονὼσ ὑπὸ τῶν ἐραστῶν, ἣν Σαπφὼ μὲν ἡ τῶν μελῶν ποιήτρια καλεῖ Δωρίχαν, ἐρωμένην τοῦ ἀδελφοῦ αὐτῆσ Χαράξου γεγονυῖαν, οἶνον κατάγοντοσ εἰσ Ναύκρατιν Λέσβιον κατ’ ἐμπορίαν, ἄλλοι δ’ ὀνομάζουσι Ῥοδῶπιν· μυθεύουσι δ’ ὅτι λουομένησ αὐτῆσ ἓν τῶν ὑποδημάτων αὐτῆσ ἁρπάσασ ἀετὸσ παρὰ τῆσ θεραπαίνησ κομίσειεν εἰσ Μέμφιν καὶ τοῦ βασιλέωσ δικαιοδοτοῦντοσ ὑπαιθρίου, γενόμενοσ κατὰ κορυφὴν αὐτοῦ ῥίψειε τὸ ὑπόδημα εἰσ τὸν κόλπον· ὁ δὲ καὶ τῷ ῥυθμῷ τοῦ ὑποδήματοσ καὶ τῷ παραδόξῳ κινηθεὶσ περιπέμψειεν εἰσ τὴν χώραν κατὰ ζήτησιν τῆσ φορούσησ ἀνθρώπου τοῦτο, εὑρεθεῖσα δ’ ἐν τῇ πόλει τῶν Ναυκρατιτῶν ἀναχθείη καὶ γένοιτο γυνὴ τοῦ βασιλέωσ, τελευτήσασα δὲ τοῦ λεχθέντοσ τύχοι τάφου. ἓν δέ τι τῶν ὁραθέντων ὑφ’ ἡμῶν ἐν ταῖσ πυραμίσι παραδόξων οὐκ ἄξιον παραλιπεῖν.

εἴρηται δ’ ἐν ἄλλοισ καὶ διότι περὶ τὸ μέταλλον τῶν λίθων, ἐξ ὧν αἱ πυραμίδεσ γεγόνασιν, ἐν ὄψει ταῖσ πυραμίσιν ὂν πέραν ἐν τῇ Ἀραβίᾳ, Τρωικόν τι καλεῖται πετρῶδεσ ἱκανῶσ ὄροσ καὶ σπήλαια ὑπ’ αὐτῷ καὶ κώμη πλησίον καὶ τούτοισ καὶ τῷ ποταμῷ, Τροία καλουμένη, κατοικία παλαιὰ τῶν Μενελάῳ συγκατακολουθησάντων αἰχμαλώτων Τρώων, καταμεινάντων δ’ αὐτόθι. ἐκ γὰρ τῆσ λατύπησ σωροί τινεσ πρὸ τῶν πυραμίδων κεῖνται· ἐν τούτοισ δ’ εὑρίσκεται ψήγματα καὶ τύπῳ καὶ μεγέθει φακοειδῆ· ἐνίοισ δὲ καὶ ὡσ ἂν πτίσμα οἱο͂ν ἡμιλεπίστων ὑποτρέχει· φασὶ δ’ ἀπολιθωθῆναι λείψανα τῆσ τῶν ἐργαζομένων τροφῆσ· οὐκ ἀπέοικε δέ· καὶ γὰρ οἴκοι παρ’ ἡμῖν λόφοσ ἐστὶν ἐν πεδίῳ παραμήκησ, οὗτοσ δ’ ἐστὶ μεστὸσ ψήφων φακοειδῶν λίθου πωρείασ· καὶ αἱ θαλάττιαι δὲ καὶ αἱ ποτάμιαι ψῆφοι σχεδόν τι τὴν αὐτὴν ἀπορίαν ὑπογράφουσιν· ἀλλ’ αὗται μὲν ἐν τῇ κινήσει τῇ διὰ τοῦ ῥεύματοσ εὑρεσιλογίαν τινὰ ἔχουσιν, ἐκεῖ δ’ ἀπορωτέρα ἡ σκέψισ. μετὰ δὲ Μέμφιν Ἄκανθοσ πόλισ ὁμοίωσ ἐν τῇ Λιβύῃ καὶ τὸ τοῦ Ὀσίριδοσ ἱερὸν καὶ τὸ τῆσ ἀκάνθησ ἄλσοσ τῆσ Θηβαϊκῆσ ἐξ ἧσ τὸ κόμμι.

καὶ τοὺσ αἰγιαλοὺσ δὲ ἔστιν ὁρᾶν ἐοικότασ τοῖσ θαλαττίοισ, ὡσ ὑπονοεῖν τὰ αὐτὰ περὶ τῶν κατὰ Ἄμμωνα τόπων καὶ τούτων καὶ γὰρ οὐδὲ πάμπολυ ἀφεστᾶσιν ἀλλήλων καὶ τοῦ Παραιτονίου μὴ ὥσπερ τὸ ἱερὸν ἐκεῖνο εἰκάζειν ἔστι πρότερον ἐπὶ τῇ θαλάττῃ ἱδρῦσθαι διὰ τὸ πλῆθοσ τῶν τεκμηρίων, καὶ ταῦθ’ ὁμοίωσ τὰ χωρία πρότερον ἐπὶ τῇ θαλάττῃ ὑπῆρχεν, ἡ δὲ κάτω Αἴγυπτοσ καὶ τὰ μέχρι τῆσ λίμνησ τῆσ Σιρβωνίτιδοσ πέλαγοσ ἦν, σύρρουν τυχὸν ἴσωσ τῇ Ἐρυθρᾷ τῇ κατὰ Ἡρώων πόλιν καὶ τὸν Αἰλανίτην μυχόν. εἶθ’ ὁ Ἀφροδιτοπολίτησ νομὸσ καὶ ἡ ὁμώνυμοσ πόλισ ἐν τῇ Ἀραβίᾳ, ἐν ᾗ λευκὴ βοῦσ ἱερὰ τρέφεται. εἶθ’ ὁ Ἡρακλεώτησ νομὸσ ἐν νήσῳ μεγάλῃ, καθ’ ἣν ἡ διῶρύξ ἐστιν ἐν δεξιᾷ εἰσ τὴν Λιβύην ἐπὶ τὸν Ἀρσινοί̈την νομόν, ὥστε καὶ δίστομον εἶναι τὴν διώρυγα, μεταξὺ μέρουσ τινὸσ τῆσ νήσου παρεμπίπτοντοσ. ἔστι δ’ ὁ νομὸσ οὗτοσ ἀξιολογώτατοσ τῶν ἁπάντων κατά τε τὴν ὄψιν καὶ τὴν ἀρετὴν καὶ τὴν κατασκευήν· ἐλαιόφυτόσ τε γὰρ μόνοσ ἐστὶ μεγάλοισ καὶ τελείοισ δένδρεσι καὶ καλλικάρποισ, εἰ δὲ συγκομίζοι καλῶσ τισ, καὶ εὐέλαιοσ· ὀλιγωροῦντεσ δὲ τούτου πολὺ μὲν ποιοῦσιν ἔλαιον, μοχθηρὸν δὲ κατὰ τὴν ὀδμήν· ἡ δ’ ἄλλη Αἴγυπτοσ ἀνέλαιόσ ἐστι πλὴν τῶν κατ’ Ἀλεξάνδρειαν κήπων, οἳ μέχρι τοῦ ἐλαίαν χορηγεῖν ἱκανοί εἰσιν, ἔλαιον δ’ οὐχ ὑπουργοῦσιν· οἶνόν τε οὐκ ὀλίγον ἐκφέρει σῖτόν τε καὶ ὄσπρια καὶ τὰ ἄλλα σπέρματα πάμπολλα. θαυμαστὴν δὲ καὶ τὴν λίμνην ἔχει τὴν Μοίριδοσ καλουμένην, πελαγίαν τῷ μεγέθει καὶ τῇ χρόᾳ θαλαττοειδῆ· εἴρηται δὲ περὶ τούτων διὰ πλειόνων ἐν τῷ πρώτῳ ὑπομνήματι τῆσ γεωγραφίασ, καὶ νῦν δ’ ἐπὶ τοσοῦτον ὑπομνηστέον [τὸ] τῆσ φύσεωσ ἅμα καὶ τὸ τῆσ προνοίασ ἔργον εἰσ ἓν συμφέροντασ·

τὸ μὲν τῆσ φύσεωσ, ὅτι τῶν πάντων ὑφ’ ἓν συννευόντων τὸ τοῦ ὅλου μέσον καὶ σφαιρουμένων περὶ τοῦτο, τὸ μὲν πυκνότατον καὶ μεσαίτατόν ἐστιν ἡ γῆ, τὸ δ’ ἧττον τοιοῦτον καὶ ἐφεξῆσ τὸ ὕδωρ, ἑκάτερον δὲ σφαῖρα, ἡ μὲν στερεά, ἡ δὲ κοίλη ἐντὸσ ἔχουσα τὴν γῆν· τὸ δὲ τῆσ προνοίασ, ὅτι βεβούληται καὶ αὐτὴ ποικίλτριά τισ οὖσα καὶ μυρίων ἔργων δημιουργὸσ ἐν τοῖσ πρώτοισ ζῷα γεννᾶν ὡσ πολὺ διαφέροντα τῶν ἄλλων καὶ τούτων τὰ κράτιστα θεούσ τε καὶ ἀνθρώπουσ, ὧν ἕνεκεν καὶ τὰ ἄλλα συνέστηκε. τοῖσ μὲν οὖν θεοῖσ ἀπέδειξε τὸν οὐρανὸν τοῖσ δ’ ἀνθρώποισ τὴν γῆν, τὰ ἄκρα τῶν τοῦ κόσμου μερῶν· ἄκρα δὲ τῆσ σφαίρασ τὸ μέσον καὶ τὸ ἐξωτάτω. ἀλλ’ ἐπειδὴ τῇ γῇ περίκειται τὸ ὕδωρ, οὐκ ἔστι δ’ ἔνυδρον ζῷον ὁ ἄνθρωποσ, ἀλλὰ χερσαῖον καὶ ἐναέριον καὶ πολλοῦ κοινωνικὸν φωτόσ, ἐποίησεν ἐξοχὰσ ἐν τῇ γῇ πολλὰσ καὶ εἰσοχάσ, ὥστ’ ἐν αἷσ μὲν ἀπολαμβάνεσθαι τὸ σύμπαν ἢ καὶ τὸ πλέον ὕδωρ ἀποκρύπτον τὴν ὑπ’ αὐτῷ γῆν, ἐν αἷσ δ’ ἐξέχειν τὴν γῆν ἀποκρύπτουσαν ὑφ’ ἑαυτῇ τὸ ὕδωρ, πλὴν ὅσον χρήσιμον τῷ ἀνθρωπείῳ γένει καὶ τοῖσ περὶ αὐτὸ ζῴοισ καὶ φυτοῖσ. ἐπεὶ δ’ ἐν κινήσει συνεχεῖ τὰ σύμπαντα καὶ μεταβολαῖσ μεγάλαισ οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε ἄλλωσ τὰ τοιαῦτα καὶ τοσαῦτα καὶ τηλικαῦτα ἐν τῷ κόσμῳ διοικεῖσθαι, ὑποληπτέον μήτε τὴν γῆν ἀεὶ συμμένειν οὕτωσ ὥστ’ ἀεὶ τηλικαύτην εἶναι μηδὲν προστιθεῖσαν ἑαυτῇ μηδ’ ἀφαιροῦσαν, μήτε τὸ ὕδωρ, μηδὲ τὴν ἕδραν ἔχειν τὴν αὐτὴν ἑκάτερον, καὶ ταῦτα εἰσ ἄλληλα φυσικωτάτησ οὔσησ καὶ ἐγγυτάτω τῆσ μεταπτώσεωσ, ἀλλὰ καὶ τῆσ γῆσ πολλὴν εἰσ ὕδωρ μεταβάλλειν, καὶ τῶν ὑδάτων πολλὰ χερσοῦσθαι τὸν αὐτὸν τρόπον ὅνπερ καὶ ἐν τῇ γῇ, καθ’ ἣν αὐτὴν τοσαῦται διαφοραί· ἡ μὲν γὰρ εὔθρυπτοσ ἡ δὲ στερεὰ καὶ πετρώδησ καὶ σιδηρῖτισ καὶ οὕτωσ ἐπὶ τῶν ἄλλων. ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῆσ ὑγρᾶσ οὐσίασ, ἡ μὲν ἁλμυρὶσ ἡ δὲ γλυκεῖα καὶ πότιμοσ, ἡ δὲ φαρμακώδησ καὶ σωτήριοσ καὶ ὀλέθριοσ καὶ ψυχρὰ καὶ θερμή. τί οὖν θαυμαστὸν εἴ τινα μέρη τῆσ γῆσ ἃ νῦν οἰκεῖται θαλάττῃ πρότερον κατείχετο, τὰ δὲ νῦν πελάγη πρότερον ᾠκεῖτο; καθάπερ καὶ πηγὰσ τὰσ πρότερον ἐκλιπεῖν συνέβη, τὰσ δ’ ἀνεῖσθαι, καὶ ποταμοὺσ καὶ λίμνασ, οὕτω δὲ καὶ ὄρη καὶ πεδία εἰσ ἄλληλα μεταπίπτειν· περὶ ὧν καὶ πρότερον εἰρήκαμεν πολλὰ καὶ νῦν εἰρήσθω. ἡ δ’ οὖν Μοίριδοσ λίμνη διὰ τὸ μέγεθοσ καὶ τὸ βάθοσ ἱκανή ἐστι κατὰ τὰσ ἀναβάσεισ τὴν πλημμυρίδα φέρειν καὶ μὴ ὑπερπολάζειν εἰσ τὰ οἰκούμενα καὶ πεφυτευμένα, εἶτα ἐν τῇ ἀποβάσει τὸ πλεονάζον ἀποδοῦσα τῇ αὐτῇ διώρυγι κατὰ θάτερον τῶν στομάτων ἔχειν ὑπολειπόμενον τὸ χρήσιμον πρὸσ τὰσ ἐποχετείασ καὶ αὐτὴ καὶ ἡ διῶρυξ.

ταῦτα μὲν φυσικά, ἐπίκειται δὲ τοῖσ στόμασιν ἀμφοτέροισ τῆσ διώρυγοσ κλεῖθρα οἷσ ταμιεύουσιν οἱ ἀρχιτέκτονεσ τό τε εἰσρέον ὕδωρ καὶ τὸ ἐκρέον. πρὸσ δὲ τούτοισ ἡ τοῦ λαβυρίνθου κατασκευὴ πάρισον ταῖσ πυραμίσιν ἐστὶν ἔργον καὶ ὁ παρακείμενοσ τάφοσ τοῦ κατασκευάσαντοσ βασιλέωσ τὸν λαβύρινθον. ἔστι δὲ κατὰ τὸν πρῶτον εἴσπλουν τὸν εἰσ τὴν διώρυγα προελθόντι ὅσον τριάκοντα ἢ τετταράκοντα σταδίουσ ἐπίπεδόν τι τραπεζῶδεσ χωρίον, ἔχον κώμην τε καὶ βασίλειον μέγα ἐκ πολλῶν βασιλείων, ὅσοι πρότερον ἦσαν νομοί· τοσαῦται γάρ εἰσιν αὐλαὶ περίστυλοι συνεχεῖσ ἀλλήλαισ ἐφ’ ἕνα στίχον πᾶσαι καὶ ἐφ’ ἑνὸσ τοίχου ὡσ ἂν τείχουσ μακροῦ προκειμένασ ἔχοντοσ τὰσ αὐλάσ· αἱ δ’ εἰσ αὐτὰσ ὁδοὶ καταντικρὺ τοῦ τείχουσ εἰσί· πρόκεινται δὲ τῶν εἰσόδων κρυπταί τινεσ μακραὶ καὶ πολλαί, δι’ ἀλλήλων ἔχουσαι σκολιὰσ τὰσ ὁδοὺσ ὥστε χωρὶσ ἡγεμόνοσ μηδενὶ τῶν ξένων εἶναι δυνατὴν τὴν εἰσ ἑκάστην αὐλὴν πάροδόν τε καὶ ἔξοδον. τὸ δὲ θαυμαστόν, ὅτι αἱ στέγαι τῶν οἴκων ἑκάστου μονόλιθοι, καὶ τῶν κρυπτῶν τὰ πλάτη μονολίθοισ ὡσαύτωσ ἐστέγασται πλαξὶν ὑπερβαλλούσαισ τὸ μέγεθοσ, ξύλων οὐδαμοῦ καταμεμιγμένων οὐδ’ ἄλλησ ὕλησ οὐδεμιᾶσ· ἀναβάντα τε ἐπὶ τὸ στέγοσ οὐ μεγάλῳ ὕψει ἅτε μονοστέγῳ ἔστιν ἰδεῖν πεδίον λίθινον ἐκ τηλικούτων λίθων, ἐντεῦθεν δὲ πάλιν εἰσ τὰσ αὐλὰσ ἐκπίπτοντα ἑξῆσ ὁρᾶν κειμένασ ὑπὸ μονολίθων κιόνων ὑπηρεισμένασ ἑπτὰ καὶ εἴκοσι· καὶ οἱ τοῖχοι δὲ οὐκ ἐξ ἐλαττόνων τῷ μεγέθει λίθων σύγκεινται. ἐπὶ τέλει δὲ τῆσ οἰκοδομίασ ταύτησ πλέον ἢ στάδιον ἐπεχούσησ ὁ τάφοσ ἐστί, πυραμὶσ τετράγωνοσ, ἑκάστην τετράπλεθρον πωσ ἔχουσα τὴν πλευρὰν καὶ τὸ ἴσον ὕψοσ· Ἰμάνδησ δ’ ὄνομα ὁ ταφείσ. πεποιῆσθαι δέ φασι τὰσ αὐλὰσ τοσαύτασ, ὅτι τοὺσ νομοὺσ ἔθοσ ἦν ἐκεῖσε συνέρχεσθαι πάντασ ἀριστίνδην μετὰ τῶν οἰκείων ἱερέων καὶ ἱερειῶν, θυσίασ τε καὶ δικαιοδοσίασ περὶ τῶν μεγίστων χάριν· κατήγετο δὲ τῶν νομῶν ἕκαστοσ εἰσ τὴν ἀποδειχθεῖσαν αὐλὴν αὐτῷ. παραπλεύσαντι δὲ ταῦτα ἐφ’ ἑκατὸν σταδίουσ πόλισ ἐστὶν Ἀρσινόη·

κροκοδείλων δὲ πόλισ ἐκαλεῖτο πρότερον, σφόδρα γὰρ ἐν τῷ νομῷ τούτῳ τιμῶσι τὸν κροκόδειλον, καὶ ἔστιν ἱερὸσ παρ’ αὐτοῖσ ἐν λίμνῃ καθ’ αὑτὸν τρεφόμενοσ, χειροήθησ τοῖσ ἱερεῦσι· καλεῖται δὲ Σοῦχοσ· τρέφεται δὲ σιτίοισ καὶ κρέασι καὶ οἴνῳ, προσφερόντων ἀεὶ τῶν ξένων τῶν ἐπὶ τὴν θέαν ἀφικνουμένων. ὁ γοῦν ἡμέτεροσ ξένοσ, ἀνὴρ τῶν ἐντίμων, αὐτόθι μυσταγωγῶν ἡμᾶσ, συνῆλθεν ἐπὶ τὴν λίμνην, κομίζων ἀπὸ τοῦ δείπνου πλακουντάριόν τι καὶ κρέασ ὀπτὸν καὶ προχοίδιόν τι μελικράτου· εὑρ́ομεν δὲ ἐπὶ τῷ χείλει κείμενον τὸ θηρίον· προσιόντεσ δὲ οἱ ἱερεῖσ οἱ μὲν διέστησαν αὐτοῦ τὸ στόμα, ὁ δὲ ἐνέθηκε τὸ πέμμα καὶ πάλιν τὸ κρέασ, εἶτα τὸ μελίκρατον κατήρασε· καθαλόμενοσ δὲ εἰσ τὴν λίμνην διῇξεν εἰσ τὸ πέραν· ἐπελθόντοσ δὲ καὶ ἄλλου τῶν ξένων κομίζοντοσ ὁμοίωσ ἀπαρχήν, λαβόντεσ περιῆλθον δρόμῳ καὶ καταλαβόντεσ προσήνεγκαν ὁμοίωσ τὰ προσενεχθέντα. μετὰ δὲ τὸν Ἀρσινοί̈την καὶ τὸν Ἡρακλεωτικὸν νομὸν Ἡρακλέουσ πόλισ, ἐν ᾗ ὁ ἰχνεύμων τιμᾶται ὑπεναντίωσ τοῖσ Ἀρσινοί̈ταισ·

οἱ μὲν γὰρ τοὺσ κροκοδείλουσ τιμῶσι, καὶ διὰ τοῦτο ἥ τε διῶρυξ αὐτῶν ἐστι μεστὴ τῶν κροκοδείλων καὶ ἡ τοῦ Μοίριδοσ λίμνη· σέβονται γὰρ καὶ ἀπέχονται αὐτῶν· οἱ δὲ τοὺσ ἰχνεύμονασ τοὺσ ὀλεθριωτάτουσ τοῖσ κροκοδείλοισ, καθάπερ καὶ ταῖσ ἀσπίσι· καὶ γὰρ τὰ ὠὰ διαφθείρουσιν αὐτῶν καὶ αὐτὰ τὰ θηρία, τῷ πηλῷ θωρακισθέντεσ· κυλισθέντεσ γὰρ ἐν αὐτῷ ξηραίνονται πρὸσ τὸν ἥλιον, εἶτα τὰσ ἀσπίδασ μὲν ἢ τῆσ κεφαλῆσ ἢ τῆσ οὐρᾶσ λαβόμενοι κατασπῶσιν εἰσ τὸν ποταμὸν καὶ διαφθείρουσι· τοὺσ δὲ κροκοδείλουσ ἐνεδρεύσαντεσ, ἡνίκ’ ἂν ἡλιάζωνται κεχηνότεσ, ἐμπίπτουσιν εἰσ τὰ χάσματα καὶ διαφαγόντεσ τὰ σπλάγχνα καὶ τὰσ γαστέρασ ἐκδύνουσιν ἐκ νεκρῶν τῶν σωμάτων. ἑξῆσ δ’ ἐστὶν ὁ Κυνοπολίτησ νομὸσ καὶ Κυνῶν πόλισ, ἐν ᾗ ὁ Ἄνουβισ τιμᾶται καὶ τοῖσ κυσὶ τιμὴ καὶ σίτισισ τέτακταί τισ ἱερά.

ἐν δὲ τῇ περαίᾳ Ὀξύρυγχοσ πόλισ καὶ νομὸσ ὁμώνυμοσ· τιμῶσι δὲ τὸν ὀξύρυγχον καὶ ἔστιν αὐτοῖσ ἱερὸν ὀξυρύγχου, καίτοι καὶ τῶν ἄλλων Αἰγυπτίων κοινῇ τιμώντων τὸν ὀξύρυγχον. τινὰ μὲν γὰρ τῶν ζῴων ἅπαντεσ κοινῇ τιμῶσιν Αἰγύπτιοι, καθάπερ τῶν μὲν πεζῶν τρία, βοῦν κύνα αἴλουρον, τῶν δὲ πτηνῶν δύο, ἱέρακα καὶ ἶβιν, τῶν δ’ ἐνύδρων δύο, λεπιδωτὸν ἰχθὺν καὶ ὀξύρυγχον· ἄλλα δ’ ἐστὶν ἃ τιμῶσι καθ’ ἑαυτοὺσ ἕκαστοι, καθάπερ Σα̈ῖται πρόβατον καὶ Θηβα̈ῖται, λάτον δὲ τῶν ἐν τῷ Νείλῳ τινὰ ἰχθὺν Λατοπολῖται, λύκον τε Λυκοπολῖται, κυνοκέφαλον δὲ Ἑρμοπολῖται, κῆβον δὲ Βαβυλώνιοι οἱ κατὰ Μέμφιν· ἔστι δ’ ὁ κῆβοσ τὸ μὲν πρόσωπον ἐοικὼσ σατύρῳ, τἆλλα δὲ κυνὸσ καὶ ἄρκτου μεταξύ, γεννᾶται δ’ ἐν Αἰθιοπίᾳ· ἀετὸν δὲ Θηβαῖοι, λέοντα δὲ Λεοντοπολῖται, αἶγα δὲ καὶ τράγον Μενδήσιοι, μυγαλῆν δὲ Ἀθριβῖται, ἄλλοι δ’ ἄλλο τι· τὰσ δ’ αἰτίασ οὐχ ὁμολογουμένασ λέγουσιν. Ἑξῆσ δ’ ἐστὶν Ἑρμοπολιτικὴ φυλακή, τελώνιόν τι τῶν ἐκ τῆσ Θηβαί̈δοσ καταφερομένων·

ἐντεῦθεν ἀρχὴ τῶν ἑξηκοντασταδίων σχοίνων ἑώσ Συήνησ καὶ Ἐλεφαντίνησ· εἶτα ἡ Θηβαϊκὴ φυλακὴ καὶ διῶρυξ φέρουσα ἐπὶ Τάνιν· εἶτα Λύκων πόλισ καὶ Ἀφροδίτησ καὶ Πανῶν πόλισ, λινουργῶν καὶ λιθουργῶν κατοικία παλαιά. ἔπειτα Πτολεμαϊκὴ πόλισ, μεγίστη τῶν ἐν τῇ Θηβαί̈δι καὶ οὐκ ἐλάττων Μέμφεωσ, ἔχουσα καὶ σύστημα πολιτικὸν ἐν τῷ ἑλληνικῷ τρόπῳ.

καὶ αὗται δὲ κατοικίαι εἰσὶν ἀξιόλογοι. ὑπὲρ δὲ ταύτησ ἡ Ἄβυδοσ, ἐν ᾗ τὸ Μεμνόνιον βασίλειον θαυμαστῶσ κατεσκευασμένον ὁλόλιθον τῇ αὐτῇ κατασκευῇ ᾗπερ τὸν λαβύρινθον ἔφαμεν, οὐ πολλαπλοῦν δέ· καὶ κρήνη ἐν βάθει κειμένη ὥστε καταβαίνειν εἰσ αὐτὴν κατακαμφθεισῶν ψαλίδων διὰ μονολίθων ὑπερβαλλόντων τῷ μεγέθει καὶ τῇ κατασκευῇ. ἔστι δὲ διῶρυξ ἄγουσα ἐπὶ τὸν τόπον ἀπὸ τοῦ μεγάλου ποταμοῦ. περὶ δὲ τὴν διώρυγα ἀκανθῶν τῶν Αἰγυπτίων ἄλσοσ ἐστὶν ἱερὸν τοῦ Ἀπόλλωνοσ. ἐοίκε δὲ ὑπάρξαι ποτὲ ἡ Ἄβυδοσ πόλισ μεγάλη, δευτερεύουσα μετὰ τὰσ Θήβασ, νυνὶ δ’ ἐστὶ κατοικία μικρά· εἰ δ’ ὥσ φασιν ὁ Μέμνων ὑπὸ τῶν Αἰγυπτίων Ἰσμάνδησ λέγεται, καὶ ὁ λαβύρινθοσ Μεμνόνιον ἂν εἰή καὶ τοῦ αὐτοῦ ἔργον οὗπερ καὶ τὰ ἐν Ἀβύδῳ καὶ τὰ ἐν Θήβαισ· καὶ γὰρ ἐκεῖ λέγεταί τινα Μεμνόνια. κατὰ δὲ τὴν Ἄβυδον ἔστιν ἡ πρώτη αὐάσισ ἐκ τῶν λεχθεισῶν τριῶν ἐν τῇ Λιβύῃ, διέχουσα ὁδὸν ἡμερῶν ἑπτὰ ἐνθένδε δι’ ἐρημίασ, εὐύδρόσ τε κατοικία καὶ εὐοίνοσ καὶ τοῖσ ἄλλοισ ἱκανή, δευτέρα δ’ ἡ κατὰ τὴν Μοίριδοσ λίμνην, τρίτη δὲ ἡ κατὰ τὸ μαντεῖον τὸ ἐν Ἄμμωνι· πολλὰ δ’ εἰρηκότεσ περὶ τοῦ Ἄμμωνοσ τοσοῦτον εἰπεῖν βουλόμεθα ὅτι τοῖσ ἀρχαίοισ μᾶλλον ἦν ἐν τιμῇ καὶ ἡ μαντικὴ καθόλου καὶ τὰ χρηστήρια, νυνὶ δ’ ὀλιγωρία κατέχει πολλή, τῶν Ῥωμαίων ἀρκουμένων τοῖσ Σιβύλλησ χρησμοῖσ καὶ τοῖσ Τυρρηνικοῖσ θεοπροπίοισ διά τε σπλάγχνων καὶ ὀρνιθείασ καὶ διοσημιῶν.

διόπερ καὶ τὸ ἐν Ἄμμωνι σχεδόν τι ἐκλέλειπται χρηστήριον, πρότερον δὲ ἐτετίμητο. δηλοῦσι δὲ μάλιστα τοῦτο οἱ τὰσ Ἀλεξάνδρου πράξεισ ἀναγράψαντεσ, προστιθέντεσ μὲν πολὺ καὶ τὸ τῆσ κολακείασ εἶδοσ ἐμφαίνοντεσ δέ τι καὶ πίστεωσ ἄξιον. ὁ γοῦν Καλλισθένησ φησὶ τὸν Ἀλέξανδρον φιλοδοξῆσαι μάλιστα ἀνελθεῖν ἐπὶ τὸ χρηστήριον, ἐπειδὴ καὶ Περσέα ἤκουσε πρότερον ἀναβῆναι καὶ Ἡρακλέα· ὁρμήσαντα δ’ ἐκ Παραιτονίου καίπερ νότων ἐπιπεσόντων βιάσασθαι, πλανώμενον δ’ ὑπὸ τοῦ κονιορτοῦ σωθῆναι γενομένων ὄμβρων καὶ δυεῖν κοράκων ἡγησαμένων τὴν ὁδόν, ἤδη τούτων κολακευτικῶσ λεγομένων· τοιαῦτα δὲ καὶ τὰ ἑξῆσ· μόνῳ γὰρ δὴ τῷ βασιλεῖ τὸν ἱερέα ἐπιτρέψαι παρελθεῖν εἰσ τὸν νεὼ μετὰ τῆσ συνήθουσ στολῆσ, τοὺσ δ’ ἄλλουσ μετενδῦναι τὴν ἐσθῆτα, ἔξωθέν τε τῆσ θεμιστείασ ἀκροάσασθαι πάντασ πλὴν Ἀλεξάνδρου, τοῦτον δ’ ἔνδοθεν. εἶναι δ’ οὐχ ὥσπερ ἐν Δελφοῖσ καὶ Βραγχίδαισ τὰσ ἀποθεσπίσεισ διὰ λόγων, ἀλλὰ νεύμασι καὶ συμβόλοισ τὸ πλέον, ὡσ καὶ παρ’ Ὁμήρῳ "ἦ καὶ κυανέῃσιν ἐπ’ "ὀφρύσι νεῦσε Κρονίων," τοῦ προφήτου τὸν Δία ὑποκριναμένου· τοῦτο μέντοι ῥητῶσ εἰπεῖν τὸν ἄνθρωπον πρὸσ τὸν βασιλέα ὅτι εἰή Διὸσ υἱόσ. προστραγῳδεῖ δὲ τούτοισ ὁ Καλλισθένησ, ὅτι τοῦ Ἀπόλλωνοσ τὸ ἐν Βραγχίδαισ μαντεῖον ἐκλελοιπότοσ, ἐξ ὅτου τὸ ἱερὸν ὑπὸ τῶν Βραγχιδῶν σεσύλητο ἐπὶ Ξέρξου περσισάντων, ἐκλελοιπυίασ δὲ καὶ τῆσ κρήνησ, τότε ἥ τε κρήνη ἀνάσχοι καὶ μαντεῖα πολλὰ οἱ Μιλησίων πρέσβεισ κομίσαιεν εἰσ Μέμφιν περὶ τῆσ ἐκ Διὸσ γενέσεωσ τοῦ Ἀλεξάνδρου καὶ τῆσ ἐσομένησ περὶ Ἄρβηλα νίκησ καὶ τοῦ Δαρείου θανάτου καὶ τῶν ἐν Λακεδαίμονι νεωτερισμῶν· περὶ δὲ τῆσ εὐγενείασ καὶ τὴν Ἐρυθραίαν Ἀθηναί̈δα φησὶν ἀνειπεῖν· καὶ γὰρ ταύτην ὁμοίαν γενέσθαι τῇ παλαιᾷ Σιβύλλῃ τῇ Ἐρυθραίᾳ. τὰ μὲν δὴ τῶν συγγραφέων τοιαῦτα. ἐν δὲ τῇ Ἀβύδῳ τιμῶσι τὸν Ὄσιριν·

ἐν δὲ τῷ ἱερῷ τοῦ Ὀσίριδοσ οὐκ ἔξεστιν οὔτε ᾠδὸν οὔτε αὐλητὴν οὔτε ψάλτην ἀπάρχεσθαι τῷ θεῷ, καθάπερ τοῖσ ἄλλοισ θεοῖσ ἔθοσ. μετὰ δὲ τὴν Ἄβυδον Διὸσ πόλισ ἡ μικρά, εἶτα Τέντυρα πόλισ· ἐνταῦθα δὲ διαφερόντωσ παρὰ τοὺσ ἄλλουσ Αἰγυπτίουσ ὁ κροκόδειλοσ ἠτίμωται καὶ ἔχθιστοσ τῶν ἁπάντων θηρίων νενόμισται. οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι καίπερ εἰδότεσ τὴν κακίαν τοῦ ζῴου καὶ ὡσ ὀλέθριον τῷ ἀνθρωπίνῳ γένει, σέβονται ὅμωσ καὶ ἀπέχονται· οὗτοι δὲ πάντα τρόπον ἀνιχνεύουσι καὶ ἐκφθείρουσιν αὐτούσ· ἔνιοι δ’ ὥσπερ τοὺσ Ψύλλουσ φασὶ τοὺσ πρὸσ τῇ Κυρηναίᾳ φυσικήν τινα ἀντιπάθειαν ἔχειν πρὸσ τὰ ἑρπετά, οὕτω καὶ τοὺσ Τεντυρίτασ πρὸσ τοὺσ κροκοδείλουσ, ὥστε μηδὲν ὑπ’ αὐτῶν πάσχειν ἀλλὰ καὶ κολυμβᾶν ἀδεῶσ καὶ διαπερᾶν, μηδενὸσ ἄλλου θαρροῦντοσ· εἴσ τε τὴν Ῥώμην κομισθεῖσι τοῖσ κροκοδείλοισ ἐπιδείξεωσ χάριν συνηκολούθουν οἱ Τεντυρῖται· γενομένησ τε δεξαμενῆσ καὶ πήγματόσ τινοσ ὑπὲρ μιᾶσ τῶν πλευρῶν, ὥστε τοῖσ θηρίοισ ἐκβᾶσι τοῦ ὕδατοσ ἡλιαστήριον εἶναι, ἐκεῖνοι ἦσαν οἱ τοτὲ μὲν ἐξέλκοντεσ δικτύῳ πρὸσ τὸ ἡλιαστήριον, ὡσ καὶ ὑπὸ τῶν θεατῶν ὁραθῆναι, ἐμβαίνοντεσ ἅμα εἰσ τὸ ὕδωρ, τοτὲ δὲ πάλιν εἰσ τὴν δεξαμενὴν κατασπῶντεσ. τιμῶσι δὲ Ἀφροδίτην· ὄπισθεν δὲ τοῦ νεὼ τῆσ Ἀφροδίτησ Ἴσιδοσ ἔστιν ἱερόν· εἶτα τὰ Τυφώνια καλούμενα καὶ ἡ εἰσ Κοπτὸν διῶρυξ, πόλιν κοινὴν Αἰγυπτίων τε καὶ Ἀράβων. ἐντεῦθέν ἐστιν ἰσθμὸσ εἰσ τὴν Ἐρυθρὰν κατὰ πόλιν Βερενίκην, ἀλίμενον μὲν τῇ δ’ εὐκαιρίᾳ τοῦ ἰσθμοῦ καταγωγὰσ ἐπιτηδείουσ ἔχουσαν.

λέγεται δ’ ὁ Φιλάδελφοσ πρῶτοσ στρατοπέδῳ τεμεῖν τὴν ὁδὸν ταύτην ἄνυδρον οὖσαν, καὶ κατασκευάσαι σταθμούσ, τοῦτο δὲ πρᾶξαι διὰ τὸ τὴν Ἐρυθρὰν δύσπλουν εἶναι καὶ μάλιστα τοῖσ ἐκ τοῦ μυχοῦ πλοϊζομένοισ. ἐφάνη δὴ τῇ πείρᾳ πολὺ τὸ χρήσιμον, καὶ νῦν ὁ Ἰνδικὸσ φόρτοσ ἅπασ καὶ ὁ Ἀράβιοσ καὶ τοῦ Αἰθιοπικοῦ ὁ τῷ Ἀραβίῳ κόλπῳ κατακομιζόμενοσ εἰσ Κοπτὸν φέρεται, καὶ τοῦτ’ ἔστιν ἐμπόριον τῶν τοιούτων φορτίων. οὐκ ἄπωθεν δὲ τῆσ Βερενίκησ ἐστὶ Μυὸσ ὁρ́μοσ, πόλισ ἔχουσα τὸ ναύσταθμον τῶν πλοϊζομένων, καὶ τῆσ Κοπτοῦ οὐ πολὺ ἀφέστηκεν ἡ καλουμένη Ἀπόλλωνοσ πόλισ, ὥστε καὶ αἱ διορίζουσαι τὸν ἰσθμὸν δύο πόλεισ ἑκατέρωθέν εἰσιν. ἀλλὰ νῦν ἡ Κοπτὸσ καὶ ὁ Μυὸσ ὁρ́μοσ εὐδοκιμεῖ, καὶ χρῶνται τοῖσ τόποισ τούτοισ. πρότερον μὲν οὖν ἐνυκτοπόρουν πρὸσ τὰ ἄστρα βλέποντεσ οἱ καμηλέμποροι καὶ καθάπερ οἱ πλέοντεσ ὥδευον κομίζοντεσ καὶ ὕδωρ, νυνὶ δὲ καὶ ὑδρεῖα κατεσκευάκασιν, ὀρύξαντεσ πολὺ βάθοσ, καὶ ἐκ τῶν οὐρανίων καίπερ ὄντων σπανίων ὅμωσ δεξαμενὰσ πεποίηνται· ἡ δ’ ὁδόσ ἐστιν ἓξ ἢ ἑπτὰ ἡμερῶν. ἐπὶ δὲ τῷ ἰσθμῷ τούτῳ καὶ τὰ τῆσ σμαράγδου μέταλλά ἐστι, τῶν Ἀράβων ὀρυττόντων βαθεῖσ τινασ ὑπονόμουσ, καὶ ἄλλων λίθων πολυτελῶν. μετὰ δὲ τὴν Ἀπόλλωνοσ πόλιν αἱ Θῆβαι καλεῖται δὲ νῦν Διὸσ πόλισ "αἵθ’ ἑκατόμπυλοί εἰσι, διηκόσιοι δ’ ἀν’ ἑκάστην ἀνέρεσ ἐξοιχνεῦσι σὺν ἵπποισιν καὶ "ὄχεσφιν.

" Ὅμηροσ μὲν οὕτω· λέγει δὲ καὶ τὸν πλοῦτον "οὐδ’ ὅσα Θήβασ Αἰγυπτίασ, ὅθι πλεῖστα δόμοισ ἐνὶ κτήματα κεῖται. " καὶ ἄλλοι δὲ τοιαῦτα λέγουσι, μητρόπολιν τιθέντεσ τῆσ Αἰγύπτου ταύτην· καὶ νῦν δ’ ἴχνη δείκνυται τοῦ μεγέθουσ αὐτῆσ ἐπὶ ὀγδοήκοντα σταδίουσ τὸ μῆκοσ· ἔστι δ’ ἱερὰ [τὰ] πλείω. καὶ τούτων δὲ τὰ πολλὰ ἠκρωτηρίασε Καμβύσησ· νυνὶ δὲ κωμηδὸν συνοικεῖται, μέροσ μέν τι ἐν τῇ Ἀραβίᾳ ἐν ᾗπερ ἡ πόλισ, μέροσ δέ τι καὶ ἐν τῇ περαίᾳ ὅπου τὸ Μεμνόνιον· ἐνταῦθα δὲ δυεῖν κολοσσῶν ὄντων μονολίθων ἀλλήλων πλησίον, ὁ μὲν σώζεται, τοῦ δ’ ἑτέρου τὰ ἄνω μέρη τὰ ἀπὸ τῆσ καθέδρασ πέπτωκε σεισμοῦ γενηθέντοσ, ὥσ φασι. πεπίστευται δ’ ὅτι ἅπαξ καθ’ ἡμέραν ἑκάστην ψόφοσ ὡσ ἂν πληγῆσ οὐ μεγάλησ ἀποτελεῖται ἀπὸ τοῦ μένοντοσ ἐν τῷ θρόνῳ καὶ τῇ βάσει μέρουσ· κἀγὼ δὲ παρὼν ἐπὶ τῶν τόπων μετὰ Γάλλου Αἰλίου καὶ τοῦ πλήθουσ τῶν συνόντων αὐτῷ φίλων τε καὶ στρατιωτῶν περὶ ὡρ́αν πρώτην ἤκουσα τοῦ ψόφου· εἴτε δὲ ἀπὸ τῆσ βάσεωσ εἴτε ἀπὸ τοῦ κολοσσοῦ εἴτ’ ἐπίτηδεσ τῶν κύκλῳ καὶ περὶ τὴν βάσιν ἱδρυμένων τινὸσ ποιήσαντοσ τὸν ψόφον, οὐκ ἔχω διισχυρίσασθαι· διὰ γὰρ τὸ ἄδηλον τῆσ αἰτίασ πᾶν μᾶλλον ἐπέρχεται πιστεύειν ἢ τὸ ἐκ τῶν λίθων οὕτω τεταγμένων ἐκπέμπεσθαι τὸν ἦχον. ὑπὲρ δὲ τοῦ Μεμνονίου θῆκαι βασιλέων ἐν σπηλαίοισ λατομηταὶ περὶ τετταράκοντα, θαυμαστῶσ κατεσκευασμέναι καὶ θέασ ἄξιαι· ἐν δὲ ταῖσ Θήβαισ ἐπί τινων ὀβελίσκων ἀναγραφαὶ δηλοῦσαι τὸν πλοῦτον τῶν τότε βασιλέων καὶ τὴν ἐπικράτειαν, ὡσ μέχρι Σκυθῶν καὶ Βακτρίων καὶ Ἰνδῶν καὶ τῆσ νῦν Ιὠνίασ διατείνασαν, καὶ φόρων πλῆθοσ καὶ στρατιᾶσ περὶ ἑκατὸν μυριάδασ. λέγονται δὲ καὶ ἀστρονόμοι καὶ φιλόσοφοι μάλιστα οἱ ἐνταῦθα ἱερεῖσ· τούτων δ’ ἐστὶ καὶ τὸ τὰσ ἡμέρασ μὴ κατὰ σελήνην ἄγειν ἀλλὰ κατὰ ἥλιον, τοῖσ τριακονθημέροισ δώδεκα μησὶν ἐπαγόντων πέντε ἡμέρασ κατ’ ἐνιαυτὸν ἕκαστον· εἰσ δὲ τὴν ἐκπλήρωσιν τοῦ ὅλου ἐνιαυτοῦ, ἐπιτρέχοντοσ μορίου τινὸσ τῆσ ἡμέρασ, περίοδόν τινα συντιθέασιν ἐξ ὅλων ἡμερῶν καὶ ὅλων ἐνιαυτῶν τοσούτων ὅσα μόρια τὰ ἐπιτρέχοντα συνελθόντα ποιεῖ ἡμέραν. ἀνατιθέασι δὲ τῷ Ἑρμῇ πᾶσαν τὴν τοιαύτην μάλιστα σοφίαν· τῷ δὲ Διὶ ὃν μάλιστα τιμῶσιν, εὐειδεστάτη καὶ γένουσ λαμπροτάτου παρθένοσ ἱερᾶται, ἃσ καλοῦσιν οἱ Ἕλληνεσ παλλάδασ· αὕτη δὲ καὶ παλλακεύει καὶ σύνεστιν οἷσ βούλεται μέχρι ἂν ἡ φυσικὴ γένηται κάθαρσισ τοῦ σώματοσ· μετὰ δὲ τὴν κάθαρσιν δίδοται πρὸσ ἄνδρα, πρὶν δὲ δοθῆναι πένθοσ αὐτῆσ ἄγεται μετὰ τὸν τῆσ παλλακείασ καιρόν. μετὰ δὲ Θήβασ Ἑρμωνθὶσ πόλισ, ἐν ᾗ ὅ τε Ἀπόλλων τιμᾶται καὶ ὁ Ζεύσ·

τρέφεται δὲ καὶ ἐνταῦθα βοῦσ· ἔπειτα Κροκοδείλων πόλισ τιμῶσα τὸ θηρίον· εἶτα Ἀφροδίτησ πόλισ καὶ μετὰ ταῦτα Λατόπολισ τιμῶσα Ἀθηνᾶν καὶ τὸν λάτον· εἶτα Εἰλειθυίασ πόλισ καὶ ἱερόν· ἐν δὲ τῇ περαίᾳ Ιἑράκων πόλισ τὸν ἱέρακα τιμῶσα· εἶτ’ Ἀπόλλωνοσ πόλισ καὶ αὕτη πολεμοῦσα τοῖσ κροκοδείλοισ. ἡ δὲ Συήνη καὶ [ἡ] Ἐλεφαντίνη ἡ μὲν ἐπὶ τῶν ὁρ́ων τῆσ Αἰθιοπίασ καὶ τῆσ Αἰγύπτου πόλισ, ἡ δ’ ἐν τῷ Νείλῳ προκειμένη τῆσ Συήνησ νῆσοσ ἐν ἡμισταδίῳ καὶ ἐν ταύτῃ πόλισ ἔχουσα ἱερὸν Κνούφιδοσ καὶ νειλομέτριον, καθάπερ Μέμφισ.

ἔστι δὲ τὸ νειλομέτριον συννόμῳ λίθῳ κατεσκευασμένον ἐπὶ τῇ ὄχθῃ τοῦ Νείλου φρέαρ, ἐν ᾧ τὰσ ἀναβάσεισ τοῦ Νείλου σημειοῦνται τὰσ μεγίστασ τε καὶ ἐλαχίστασ καὶ τὰσ μέσασ· συναναβαίνει γὰρ καὶ συνταπεινοῦται τῷ ποταμῷ τὸ ἐν τῷ φρέατι ὕδωρ. εἰσὶν οὖν ἐν τῷ τοίχῳ τοῦ φρέατοσ παραγραφαί, μέτρα τῶν τελείων καὶ τῶν ἄλλων ἀναβάσεων· ἐπισκοποῦντεσ οὖν ταύτασ διασημαίνουσι τοῖσ ἄλλοισ, ὅπωσ εἰδεῖεν· πρὸ πολλοῦ γὰρ ἴσασιν ἐκ τῶν τοιούτων σημείων καὶ τῶν ἡμερῶν τὴν ἐσομένην ἀνάβασιν καὶ προδηλοῦσι. τοῦτο δὲ καὶ τοῖσ γεωργοῖσ χρήσιμον τῆσ τῶν ὑδάτων ταμιείασ χάριν καὶ παραχωμάτων καὶ διωρύγων καὶ ἄλλων τοιούτων, καὶ τοῖσ ἡγεμόσι τῶν προσόδων χάριν· αἱ γὰρ μείζουσ ἀναβάσεισ μείζουσ καὶ τὰσ προσόδουσ ὑπαγορεύουσιν. ἐν δὲ τῇ Συήνῃ καὶ τὸ φρέαρ ἐστὶ τὸ διασημαῖνον τὰσ θερινὰσ τροπάσ, διότι τῷ τροπικῷ κύκλῳ ὑπόκεινται οἱ τόποι οὗτοι· ἀπὸ γὰρ τῶν ἡμετέρων τόπων, λέγω δὲ τῶν Ἑλλαδικῶν, προϊοῦσιν ἐπὶ τὴν μεσημβρίαν ἐνταῦθα πρῶτον ὁ ἥλιοσ κατὰ κορυφὴν ἡμῖν γίνεται καὶ ποιεῖ τοὺσ γνώμονασ ἀσκίουσ κατὰ μεσημβρίαν· ἀνάγκη δὲ κατὰ κορυφὴν ἡμῖν γινομένου καὶ εἰσ τὰ φρέατα βάλλειν μέχρι τοῦ ὕδατοσ τὰσ αὐγάσ, κἂν βαθύτατα ᾖ· κατὰ κάθετον γὰρ ἡμεῖσ τε ἕσταμεν καὶ τὰ ὀρύγματα τῶν φρεάτων κατεσκεύασται. εἰσὶ δ’ ἐνταῦθα τρεῖσ σπεῖραι Ῥωμαίων ἱδρυμέναι φρουρᾶσ χάριν. μικρὸν δ’ ὑπὲρ τῆσ Ἐλεφαντίνησ ἐστὶν ὁ μικρὸσ καταράκτησ, ἐφ’ ᾧ καὶ θέαν τινὰ οἱ σκαφῖται τοῖσ ἡγεμόσιν ἐπιδείκνυνται·

ὁ μὲν γὰρ καταράκτησ ἐστὶ κατὰ μέσον τὸν ποταμόν, πετρώδησ τισ ὀφρύσ, ἐπίπεδοσ μὲν ἄνωθεν ὥστε δέχεσθαι τὸν ποταμόν, τελευτῶσα δ’ εἰσ κρημνόν, καθ’ οὗ καταρρήγνυται τὸ ὕδωρ, ἑκατέρωθεν δὲ πρὸσ τῇ γῇ ῥεῖθρον, ὃ μάλιστα καὶ ἀνάπλουν ἔχει· ἀναπλεύσαντεσ οὖν ταύτῃ καταρρέουσιν ἐπὶ τὸν καταράκτην καὶ ὠθοῦνται μετὰ τῆσ σκάφησ ἐπὶ τὸν κρημνὸν καὶ σώζονται σὺν αὐτῇ ἀπαθεῖσ. τοῦ δὲ καταράκτου μικρὸν ἐπάνω τὰσ Φιλὰσ εἶναι συμβαίνει, κοινὴν κατοικίαν Αἰθιόπων τε καὶ Αἰγυπτίων, κατεσκευασμένην ὥσπερ καὶ τὴν Ἐλεφαντίνην καὶ τὸ μέγεθοσ ἴσην, ἱερὰ ἔχουσαν Αἰγύπτια· ὅπου καὶ ὄρνεον τιμᾶται ὃ καλοῦσι μὲν ἱέρακα, οὐδὲν δὲ ὅμοιον ἔμοιγε ἐφαίνετο ἔχειν τοῖσ παρ’ ἡμῖν καὶ ἐν Αἰγύπτῳ ἱέραξιν, ἀλλὰ καὶ τῷ μεγέθει μεῖζον ἦν καὶ τῇ ποικιλίᾳ πολὺ ἐξηλλαγμένον· Αἰθιοπικὸν δ’ ἔφασαν εἶναι, κἀκεῖθεν κομίζεσθαι, ὅταν ἐκλίπῃ [ἢ] καὶ πρότερον· καὶ δὴ καὶ τότε ἐδείχθη ἡμῖν πρὸσ ἐκλείψει ὂν διὰ νόσον. ἤλθομεν δ’ εἰσ Φιλὰσ ἐκ Συήνησ ἀπήνῃ δι’ ὁμαλοῦ σφόδρα πεδίου σταδίουσ ὁμοῦ τι ἑκατόν.

παρ’ ὅλην δὲ τὴν ὁδὸν ἦν ἰδεῖν ἑκατέρωθεν πολλαχοῦ ὥσπερ ἑρμαῖα πέτρον ἠλίβατον στρογγύλον, λεῖον ἱκανῶσ, ἐγγὺσ σφαιροειδοῦσ, τοῦ μέλανοσ καὶ σκληροῦ λίθου, ἐξ οὗ αἱ θυῖ̈αι γίνονται, ἐπὶ πέτρῳ κείμενον μείζονι καὶ ἐπ’ ἐκείνῳ πάλιν ἄλλον· ἔστι δ’ ὅτε αὐτοὶ καθ’ αὑτοὺσ ἔκειντο οἱ πέτροι· ἦν δ’ ὁ μὲν μέγιστοσ τὴν διάμετρον ποδῶν οὐκ ἐλαττόνων ἢ δώδεκα, ἅπαντεσ δὲ μείζουσ ἢ ἡμίσεισ τούτων. διέβημεν δὲ εἰσ τὴν νῆσον ἐπὶ πάκτωνοσ· ὁ δὲ πάκτων διὰ σκυταλίδων πεπηγόσ ἐστι σκάφιον ὥστ’ ἐοικέναι διαπλοκίνῳ· ἑστῶτεσ δ’ ἐν ὕδατι ἢ καὶ σανιδίοισ τισὶ προσκαθήμενοι ῥᾳδίωσ ἐπεραιώθημεν δεδιότεσ μάτην· ἀκίνδυνα γάρ ἐστιν, ἂν μή τισ ὑπέργομον ποιήσῃ τὸ πορθμεῖον. καθ’ ὅλην δὲ τὴν Αἴγυπτον τοῦ φοίνικοσ ἀγεννοῦσ ὄντοσ καὶ ἐκφέροντοσ καρπὸν οὐκ εὔβρωτον ἐν τοῖσ περὶ τὸ Δέλτα τόποισ καὶ περὶ τὴν Ἀλεξάνδρειαν, ὁ ἐν τῇ Θηβαί̈δι φοῖνιξ ἄριστοσ τῶν ἄλλων φύεται.

θαυμάζειν οὖν ἄξιον πῶσ ταὐτὸ κλίμα οἰκοῦντεσ τῇ Ιοὐδαίᾳ καὶ ὅμοροι οἱ περὶ τὸ Δέλτα καὶ τὴν Ἀλεξάνδρειαν τοσοῦτον διαλλάττουσιν, ἐκείνησ πρὸσ ἄλλῳ φοίνικι καὶ τὸν καρυωτὸν γεννώσησ, οὐ πολὺ κρείττονα τοῦ Βαβυλωνίου. διττὸσ δ’ ἐστὶν ὅ τε ἐν τῇ Θηβαί̈δι καὶ ὁ ἐν τῇ Ιοὐδαίᾳ, ὅ τε ἄλλοσ καὶ ὁ καρυωτόσ· σκληρότεροσ δ’ ὁ Θηβαϊκόσ, ἀλλὰ τῇ γεύσει εὐστομώτεροσ. ἔστι δὲ καὶ νῆσοσ ἡ μάλιστα ἐκφέρουσα τὸν ἄριστον, μεγίστην τελοῦσα πρόσοδον τοῖσ ἡγεμόσι· βασιλικὴ γὰρ ἦν, ἰδιώτῃ δ’ οὐ μετῆν, καὶ νῦν τῶν ἡγεμόνων ἐστί. πολλὰ δ’ Ἡρόδοτόσ τε καὶ ἄλλοι φλυαροῦσιν, ὥσπερ μέλοσ ἢ ῥυθμὸν ἢ ἥδυσμά τι τῷ λόγῳ τὴν τερατείαν προσφέροντεσ·

οἱο͂ν καὶ τὸ φάσκειν περὶ τὰσ νήσουσ τὰσ πρὸσ τῇ Συήνῃ καὶ τῇ Ἐλεφαντίνῃ πλείουσ δ’ εἰσὶ τὰσ πηγὰσ τοῦ Νείλου εἶναι, καὶ βάθοσ ἄβυσσον ἔχειν τὸν πόρον κατὰ τοῦτον τὸν τόπον. νήσουσ δ’ ὁ Νεῖλοσ κατεσπαρμένασ ἔχει παμπόλλασ, τὰσ μὲν καλυπτομένασ ὅλασ ἐν ταῖσ ἀναβάσεσι, τὰσ δ’ ἐκ μέρουσ, ἐποχετεύεται δὲ τοῖσ κοχλίαισ τὰ λίαν ἔξαλα. ἦν μὲν οὖν ἡ Αἴγυπτοσ εἰρηνικὴ τὸ πλέον ἐξ ἀρχῆσ διὰ τὸ αὔταρκεσ τῆσ χώρασ καὶ τὸ δυσείσβολον τοῖσ ἔξωθεν, ἀπὸ μὲν τῶν ἄρκτων ἀλιμένῳ παραλίᾳ καὶ πελάγει τῷ Αἰγυπτίῳ φρουρουμένη, ἀπὸ δὲ τῆσ ἑώ καὶ τῆσ ἑσπέρασ ἐρήμοισ ὄρεσι, τοῖσ τε Λιβυκοῖσ καὶ τοῖσ Ἀραβίοισ, ὥσπερ ἔφαμεν·

λοιπὰ δὲ τὰ πρὸσ νότον Τρωγλοδύται [καὶ] Βλέμμυεσ καὶ Νοῦβαι καὶ Μεγάβαροι οἱ ὑπὲρ Συήνησ Αἰθίοπεσ· εἰσὶ δ’ οὗτοι νομάδεσ καὶ οὐ πολλοὶ οὐδὲ μάχιμοι, δοκοῦντεσ δὲ τοῖσ πάλαι διὰ τὸ λῃστρικῶσ ἀφυλάκτοισ ἐπιτίθεσθαι πολλάκισ· οἱ δὲ πρὸσ μεσημβρίαν καὶ Μερόην ἀνήκοντεσ Αἰθίοπεσ, οὐδ’ οὗτοι πολλοὶ οὔτε ἐν συστροφῇ, ἅτε ποταμίαν μακρὰν καὶ στενὴν καὶ σκολιὰν οἰκοῦντεσ, οἱάν προείπομεν· οὐδὲ παρεσκευασμένοι καλῶσ οὔτε πρὸσ πόλεμον οὔτε πρὸσ τὸν ἄλλον βίον. καὶ νῦν δὲ διάκειται παραπλησίωσ ἡ χώρα πᾶσα· σημεῖον δέ· τρισὶ γοῦν σπείραισ οὐδὲ ταύταισ ἐντελέσιν ἱκανῶσ ὑπὸ τῶν Ῥωμαίων ἡ χώρα φρουρεῖται· τολμήσασι δὲ τοῖσ Αἰθίοψιν ἐπιθέσθαι κινδυνεῦσαι τῇ χώρᾳ συνέπεσε τῇ σφετέρᾳ. καὶ αἱ λοιπαὶ δὲ δυνάμεισ αἱ ἐν Αἰγύπτῳ οὔτε τοσαῦταί τινέσ εἰσιν οὔτε ἀθρόαισ ἐχρήσαντο οὐδ’ ἅπαξ Ῥωμαῖοι· οὐ γάρ εἰσιν οὔτ’ αὐτοὶ Αἰγύπτιοι πολεμισταί, καίπερ ὄντεσ παμπληθεῖσ, οὔτε τὰ πέριξ ἔθνη. Γάλλοσ μέν γε Κορνήλιοσ, ὁ πρῶτοσ κατασταθεὶσ ἔπαρχοσ τῆσ χώρασ ὑπὸ Καίσαροσ, τήν τε Ἡρώων πόλιν ἀποστᾶσαν ἐπελθὼν δι’ ὀλίγων εἷλε, στάσιν τε γενηθεῖσαν ἐν τῇ Θηβαί̈δι διὰ τοὺσ φόρουσ ἐν βραχεῖ κατέλυσε. Πετρώνιόσ τε ὕστερον τοῦ Ἀλεξανδρέων πλήθουσ τοσούτων μυριάδων ὁρμήσαντοσ ἐπ’ αὐτὸν μετὰ λίθων βολῆσ, αὐτοῖσ τοῖσ περὶ ἑαυτὸν στρατιώταισ ἀντέσχε, καὶ διαφθείρασ τινὰσ αὐτῶν τοὺσ λοιποὺσ ἔπαυσε. Γάλλοσ τε Αἴλιοσ μέρει τῆσ ἐν Αἰγύπτῳ φρουρᾶσ εἰσ τὴν Ἀραβίαν ἐμβαλὼν εἴρηται τίνα τρόπον ἐξήλεγξε τοὺσ ἀνθρώπουσ ἀπολέμουσ ὄντασ· εἰ δὴ μὴ ὁ Συλλαῖοσ αὐτὸν προὐδίδου, κἂν κατεστρέψατο τὴν εὐδαίμονα πᾶσαν. ἐπειδὴ δὲ οἱ Αἰθίοπεσ καταφρονήσαντεσ τῷ μέροσ τι τῆσ ἐν Αἰγύπτῳ δυνάμεωσ ἀπεσπάσθαι μετὰ Γάλλου Αἰλίου πολεμοῦντοσ πρὸσ τοὺσ Ἄραβασ, ἐπῆλθον τῇ Θηβαί̈δι καὶ τῇ φρουρᾷ τῶν τριῶν σπειρῶν τῶν κατὰ Συήνην καὶ ἑλόντεσ ἔφθασαν τήν τε Συήνην καὶ τὴν Ἐλεφαντίνην καὶ Φιλὰσ ἐξ ἐφόδου διὰ τὸ αἰφνίδιον καὶ ἐξηνδραποδίσαντο, ἀνέσπασαν δὲ καὶ τοὺσ Καίσαροσ ἀνδριάντασ, ἐπελθὼν ἐλάττοσιν ἢ μυρίοισ πεζοῖσ Πετρώνιοσ, ἱππεῦσι δὲ ὀκτακοσίοισ πρὸσ ἄνδρασ τρισμυρίουσ, πρῶτον μὲν ἠνάγκασεν ἀναφυγεῖν αὐτοὺσ εἰσ Ψέλχιν πόλιν Αἰθιοπικήν, καὶ πρεσβεύεται τά τε ληφθέντα ἀπαιτῶν καὶ τὰσ αἰτίασ δι’ ἃσ ἦρξαν πολέμου·

λεγόντων δ’ ὡσ ἀδικοῖντο ὑπὸ τῶν νομάρχων, ἀλλ’ οὐκ ἔφη τούτουσ ἡγεμόνασ εἶναι τῆσ χώρασ ἀλλὰ Καίσαρα· αἰτησαμένων δ’ ἡμέρασ τρεῖσ εἰσ βουλὴν καὶ μηδὲν ὧν ἐχρῆν ποιούντων, προσβαλὼν ἠνάγκασε προελθεῖν εἰσ μάχην, ταχὺ δὲ τροπὴν ἐποίησε συντεταγμένων τε κακῶσ καὶ ὡπλισμένων· μεγάλουσ γὰρ εἶχον θυρεούσ, καὶ τούτουσ ὠμοβοί̈νουσ, ἀμυντήρια δὲ πελέκεισ, οἱ δὲ κοντούσ, οἱ δὲ καὶ ξίφη. τινὲσ μὲν οὖν εἰσ τὴν πόλιν συνηλάθησαν, οἱ δ’ εἰσ τὴν ἐρημίαν ἔφυγον, τινὰσ δὲ νῆσοσ πλησίον ὑπεδέξατο ἐμβάντασ εἰσ τὸν πόρον· οὐ γὰρ πολλοὶ ἦσαν ἐνταῦθα οἱ κροκόδειλοι διὰ τὸν ῥοῦν. τούτων δ’ ἦσαν καὶ οἱ τῆσ βασιλίσσησ στρατηγοὶ τῆσ Κανδάκησ, ἣ καθ’ ἡμᾶσ ἦρξε τῶν Αἰθιόπων, ἀνδρική τισ γυνὴ πεπηρωμένη τὸν ἕτερον τῶν ὀφθαλμῶν· τούτουσ τε δὴ ζωγρίᾳ λαμβάνει ἅπαντασ ἐπιπλεύσασ σχεδίαισ τε καὶ ναυσί, καὶ καταπέμπει παραχρῆμα εἰσ Ἀλεξάνδρειαν, ἐπελθών τε τὴν Ψέλχιν αἱρεῖ· προσαριθμουμένου δὲ τοῖσ ἑαλωκόσι τοῦ πλήθουσ τῶν πεσόντων ἐν τῇ μάχῃ, τοὺσ σωθέντασ ὀλίγουσ παντάπασι γενέσθαι συνέβη. ἐκ δὲ Ψέλχιοσ ἧκεν εἰσ Πρῆμνιν ἐρυμνὴν πόλιν διελθὼν τοὺσ θῖνασ, ἐν οἷσ ὁ Καμβύσου κατεχώσθη στρατὸσ ἐμπεσόντοσ ἀνέμου· προσβαλὼν δὲ ἐξ ἐφόδου τὸ φρούριον αἱρεῖ, καὶ μετὰ ταῦτα ὡρ́μησεν ἐπὶ Ναπάτων· τοῦτο δ’ ἦν τὸ βασίλειον τῆσ Κανδάκησ, καὶ ἦν ἐνταῦθα υἱὸσ αὐτῆσ· καὶ αὐτὴ δ’ ἔν τινι πλησίον ἵδρυτο χωρίῳ. πρεσβευσαμένησ δὲ περὶ φιλίασ καὶ ἀποδούσησ τοὺσ ἐκ Συήνησ αἰχμαλώτουσ καὶ τοὺσ ἀνδριάντασ, ἐπελθὼν λαμβάνει καὶ τὰ Νάπατα φυγόντοσ τοῦ παιδὸσ καὶ κατασκάπτει· ἐξανδραποδισάμενοσ δ’ ἀναστρέφει πάλιν εἰσ τοὐπίσω μετὰ τῶν λαφύρων, δύσοδα κρίνασ τὰ προσωτέρω· τὴν δὲ Πρῆμνιν τειχίσασ βέλτιον, φρουρὰν ἐμβαλὼν καὶ τροφὴν δυεῖν ἐνιαυτῶν τετρακοσίοισ ἀνδράσιν, ἀπῆρεν εἰσ Ἀλεξάνδρειαν· καὶ τῶν αἰχμαλώτων τοὺσ μὲν ἐλαφυροπώλησε, χιλίουσ δὲ Καίσαρι ἔπεμψε νεωστὶ ἐκ Καντάβρων ἥκοντι, τοὺσ δὲ νόσοι διεχρήσαντο. ἐν τούτῳ μυριάσι Κανδάκη πολλαῖσ ἐπὶ τὴν φρουρὰν ἐπῆλθε· Πετρώνιοσ δ’ ἐξεβοήθησε καὶ φθάνει προσελθὼν εἰσ τὸ φρούριον, καὶ πλείοσι παρασκευαῖσ ἐξασφαλισάμενοσ τὸν τόπον, πρεσβευσαμένων, ἐκέλευσεν ὡσ Καίσαρα πρεσβεύεσθαι· οὐκ εἰδέναι δὲ φασκόντων ὅστισ εἰή Καῖσαρ καὶ ὅπη βαδιστέον εἰή παρ’ αὐτόν, ἔδωκε τοὺσ παραπέμψοντασ· καὶ ἧκον εἰσ Σάμον, ἐνταῦθα τοῦ Καίσαροσ ὄντοσ καὶ μέλλοντοσ εἰσ Συρίαν ἐντεῦθεν προϊέναι, Τιβέριον εἰσ Ἀρμενίαν στέλλοντοσ. πάντων δὲ τυχόντων ὧν ἐδέοντο, ἀφῆκεν αὐτοῖσ καὶ τοὺσ φόρουσ οὓσ ἐπέστησε.

상위

Geography (지리학)

목록

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION