헬라어 문장 검색 - ΠλατόΛαωσΓρέ09́

(플라톤, Laws, book 9)

δίκαι δὴ τὰ μετὰ ταῦτα ἀκόλουθοι ταῖσ ἔμπροσθεν πράξεσιν ἁπάσαισ οὖσαι κατὰ φύσιν γίγνοιντο ἂν τὴν τῆσ διακοσμήσεωσ τῶν νόμων. ὧντινων οὖν δὴ πέρι δεῖ γίγνεσθαι δίκασ, τὰ μὲν εἴρηται, τὰ κατὰ γεωργίασ τε καὶ ὅσα τούτοισ εἵπετο, τὰ δὲ μέγιστα οὔτε εἴρηταί πω, καθ’ ἓν ἕκαστόν τε λεγόμενον, ῥηθὲν ἣν δεῖ λαμβάνειν αὐτὸ τιμωρίαν καὶ τίνων ποτὲ δικαστῶν τυγχάνειν, μετ’ ἐκεῖν’ αὐτὰ ἑξῆσ ταῦτα ῥητέον. ὀρθῶσ.

αἰσχρὸν μὲν δή τινα τρόπον καὶ νομοθετεῖν πάντα ὁπόσα νῦν μέλλομεν τοῦτο δρᾶν, ἐν τοιαύτῃ πόλει ἥν φαμεν οἰκήσεσθαί τε εὖ καὶ τεύξεσθαι πάσησ ὀρθότητοσ πρὸσ ἐπιτήδευσιν ἀρετῆσ· ἐν δὲ τῇ τοιαύτῃ τὸ καὶ ἀξιοῦν τῆσ τῶν ἄλλων μοχθηρίασ τῶν μεγίστων ἐμφύεσθαί τινα μεθέξοντα, ὥστε δεῖν νομοθετεῖν προκαταλαμβάνοντα καὶ ἀπειλοῦντα ἐάν τισ τοιοῦτοσ γίγνηται, καὶ τούτων ἀποτροπῆσ τε ἕνεκα καὶ γενομένων κολάσεωσ τιθέναι ἐπ’ αὐτοῖσ νόμουσ, ὡσ ἐσομένουσ, ὅπερ εἶπον, αἰσχρὸν μέν τινα τρόπον. ἐπειδὴ δὲ οὐ, καθάπερ οἱ παλαιοὶ νομοθέται θεῶν παισὶν νομοθετούμενοι τοῖσ ἡρ́ωσιν, ὡσ ὁ νῦν λόγοσ, αὐτοί τ’ ἐκ θεῶν ὄντεσ ἄλλοισ τε ἐκ τοιούτων γεγονόσιν ἐνομοθέτουν, ἀλλ’ ἄνθρωποί τε καὶ ἀνθρώπων σπέρμασιν νομοθετοῦμεν τὰ νῦν, ἀνεμέσητον δὴ φοβεῖσθαι μή τισ ἐγγίγνηται τῶν πολιτῶν ἡμῖν οἱο͂ν κερασβόλοσ, ὃσ ἀτεράμων εἰσ τοσοῦτον φύσει γίγνοιτ’ ἂν ὥστε μὴ τήκεσθαι·

καθάπερ ἐκεῖνα τὰ σπέρματα πυρί, νόμοισ οὗτοι καίπερ οὕτωσ ἰσχυροῖσ οὖσιν ἄτηκτοι γίγνωνται.

ὧν δὴ χάριν οὐκ ἐπίχαριν λέγοιμ’ ἂν πρῶτον νόμον ἱερῶν περὶ συλήσεων, ἄν τισ τοῦτο δρᾶν τολμᾷ. καὶ πολίτην μὲν τῶν τεθραμμένων ὀρθῶσ οὔτ’ ἂν βουλοίμεθα οὔτε ἐλπιστὸν πάνυ τι νοσῆσαί ποτε ἂν ταύτην τὴν νόσον, οἰκέται δὲ ἂν τούτων καὶ ξένοι καὶ ξένων δοῦλοι πολλὰ ἂν ἐπιχειρήσειαν τοιαῦτα· ὧν ἕνεκα μὲν μάλιστα, ὅμωσ δὲ καὶ σύμπασαν τὴν τῆσ ἀνθρωπίνησ φύσεωσ ἀσθένειαν εὐλαβούμενοσ, ἐρῶ τὸν τῶν ἱεροσύλων πέρι νόμον καὶ τῶν ἄλλων πάντων τῶν τοιούτων ὅσα δυσίατα καὶ ἀνίατα. προοίμια δὲ τούτοισι, κατὰ τὸν ἔμπροσθεν λόγον ὁμολογηθέντα, προρρητέον ἅπασιν ὡσ βραχύτατα.

λέγοι δή τισ ἂν ἐκείνῳ διαλεγόμενοσ ἅμα καὶ παραμυθούμενοσ, ὃν ἐπιθυμία κακὴ παρακαλοῦσα μεθ’ ἡμέραν τε καὶ ἐπεγείρουσα νύκτωρ ἐπί τι τῶν ἱερῶν ἄγει συλήσοντα, τάδε· ὦ θαυμάσιε, οὐκ ἀνθρώπινόν σε κακὸν οὐδὲ θεῖον κινεῖ τὸ νῦν ἐπὶ τὴν ἱεροσυλίαν προτρέπον ἰέναι, οἶστροσ δέ σέ τισ ἐμφυόμενοσ ἐκ παλαιῶν καὶ ἀκαθάρτων τοῖσ ἀνθρώποισ ἀδικημάτων, περιφερόμενοσ ἀλιτηριώδησ, ὃν εὐλαβεῖσθαι χρεὼν παντὶ σθένει·

τίσ δ’ ἐστὶν εὐλάβεια, μαθέ. ὅταν σοι προσπίπτῃ τι τῶν τοιούτων δογμάτων, ἴθι ἐπὶ τὰσ ἀποδιοπομπήσεισ, ἴθι ἐπὶ θεῶν ἀποτροπαίων ἱερὰ ἱκέτησ, ἴθι ἐπὶ τὰσ τῶν λεγομένων ἀνδρῶν ὑμῖν ἀγαθῶν συνουσίασ, καὶ τὰ μὲν ἄκουε, τὰ δὲ πειρῶ λέγειν αὐτόσ, ὡσ δεῖ τὰ καλὰ καὶ τὰ δίκαια πάντα ἄνδρα τιμᾶν· τὰσ δὲ τῶν κακῶν συνουσίασ φεῦγε ἀμεταστρεπτί.

καὶ ἐὰν μέν σοι δρῶντι ταῦτα λωφᾷ τι τὸ νόσημα· εἰ δὲ μή, καλλίω θάνατον σκεψάμενοσ ἀπαλλάττου τοῦ βίου. ταῦτα ἡμῶν ᾀδόντων προοίμια τοῖσ πάντα ταῦτα ἐπινοοῦσιν ὅσα ἀνόσια ἔργα καὶ πολιτοφθόρα, τῷ μὲν πειθομένῳ τὸν νόμον ἐᾶν σιγῇ δεῖ, τῷ δὲ ἀπειθοῦντι μετὰ τὸ προοίμιον ᾄδειν μέγα·

ὃσ δ’ ἂν ἱεροσυλῶν ληφθῇ, ἐὰν μὲν ᾖ δοῦλοσ ἢ ξένοσ, ἐν τῷ προσώπῳ καὶ ταῖσ χερσὶ γραφεὶσ τὴν συμφοράν, καὶ μαστιγωθεὶσ ὁπόσασ ἂν δόξῃ τοῖσ δικασταῖσ, ἐκτὸσ τῶν ὁρ́ων τῆσ χώρασ γυμνὸσ ἐκβληθήτω·

τάχα γὰρ ἂν δοὺσ ταύτην τὴν δίκην γένοιτ’ ἂν βελτίων σωφρονισθείσ. οὐ γὰρ ἐπὶ κακῷ δίκη γίγνεται οὐδεμία γενομένη κατὰ νόμον, δυοῖν δὲ θάτερον ἀπεργάζεται σχεδόν· ἢ γὰρ βελτίονα ἢ μοχθηρότερον ἧττον ἐξηργάσατο τὸν τὴν δίκην παρασχόντα. πολίτησ δὲ ἄν τίσ ποτέ τι τοιοῦτον δρῶν ἀναφανῇ, περὶ θεοὺσ ἢ περὶ γονέασ ἢ περὶ πόλιν ἠδικηκὼσ τῶν μεγάλων τινα καὶ ἀπορρήτων ἀδικιῶν, ὡσ ἀνίατον ἤδη τοῦτον ὄντα ὁ δικαστὴσ διανοείσθω, λογιζόμενοσ οἱάσ παιδείασ τε καὶ τροφῆσ ἐκ παιδὸσ τυγχάνων οὐκ ἀπέσχετο τῶν μεγίστων κακῶν.

δίκη δὴ τούτῳ θάνατοσ, ἐλάχιστον τῶν κακῶν, τοὺσ δὲ ἄλλουσ παράδειγμα ὀνήσει γενόμενοσ, ἀκλεὴσ καὶ ὑπὲρ τοὺσ τῆσ χώρασ ὁρ́ουσ ἀφανισθείσ· παισὶ δὲ καὶ γένει, ἐὰν φύγωσι τὰ πατρῷα ἤθη, κλέοσ ἔστω καὶ λόγοσ ἔντιμοσ λεγόμενοσ, ὡσ εὖ τε καὶ ἀνδρείωσ εἰσ ἀγαθὸν ἐκ κακοῦ διαπεφευγότων.

δημόσια δὲ χρήματα οὐδενὸσ τῶν τοιούτων τῇ πολιτείᾳ πρέπον ἂν εἰή γίγνεσθαι, ἐν ᾗ δεῖ τοὺσ αὐτοὺσ ἀεὶ καὶ ἴσουσ ὄντασ διατελεῖν κλήρουσ. ζημίασ δ’ ἐκτίσεισ, ὅταν ἀδικεῖν ἄξια δοκῇ τισ χρημάτων, ἐκτίνειν, ἂν ᾖ τι τῶν τοῦ κλήρου κατεσκευασμένου περιττεῦον, μέχρι τοσούτου ζημιωθέντα, τὸ δὲ πλέον μή· τὰσ δ’ εἰσ ταῦτα ἀκριβείασ ἐκ τῶν ἀπογραφῶν νομοφύλακεσ σκοποῦντεσ τὸ σαφὲσ ἐξαγγελλόντων ἀεὶ τοῖσ δικασταῖσ, ὅπωσ ἂν τῶν κλήρων ἀργὸσ μηδεὶσ μηδέποτε γίγνηται δι’ ἀπορίαν χρημάτων.

ζημίασ δὲ ἄν τισ πλέονοσ ἄξιοσ εἶναι δοκῇ, ἐὰν ἄρα μή τινεσ ἐθέλωσιν αὐτὸν τῶν φίλων ἐγγυᾶσθαί τε καὶ συνεκτίνοντεσ ἀπελευθεροῦν, δεσμοῖσ τε χρονίοισ καὶ ἐμφανέσι καί τισιν προπηλακισμοῖσ κολάζειν, ἄτιμον δὲ παντάπασιν μηδένα εἶναι μηδέποτε μηδ’ ἐφ’ ἑνὶ τῶν ἁμαρτημάτων, μηδ’ ὑπερορίαν φυγάδα· θάνατον δὲ ἢ δεσμοὺσ ἢ πληγάσ, ἤ τινασ ἀμόρφουσ ἕδρασ ἢ στάσεισ ἢ παραστάσεισ εἰσ ἱερὰ ἐπὶ τὰ τῆσ χώρασ ἔσχατα, ἢ χρημάτων καθάπερ ἔμπροσθεν εἴπομεν ἐκτίσεισ γίγνεσθαι δεῖν τὴν δίκην ταύτην, γιγνέσθω.

δικασταὶ δὲ ἔστωσαν θανάτου πέρι νομοφύλακέσ τε καὶ τὸ τῶν περυσινῶν ἀρχόντων ἀριστίνδην ἀπομερισθὲν δικαστήριον· εἰσαγωγὰσ δὲ τούτων καὶ προσκλήσεισ καὶ ὅσα τοιαῦτα καὶ ὡσ δεῖ γίγνεσθαι, τοῖσ νεωτέροισ νομοθέταισ χρὴ μέλειν, τὴν διαψήφισιν δὲ ἡμέτερον ἔργον νομοθετεῖν.

ἔστω δὴ φανερὰ μὲν ἡ ψῆφοσ τιθεμένη, πρὸ τούτου δὲ κατὰ τὸ στόμα τοῦ διώκοντόσ τε καὶ φεύγοντοσ ὁ δικαστὴσ ἑξῆσ ἡμῖν ἐγγύτατα κατὰ πρέσβιν ἱζέσθω, πάντεσ δ’ οἱ πολῖται, ὅσοιπερ ἂν ἄγωσι σχολήν, ἐπήκοοι ἔστωσαν σπουδῇ τῶν τοιούτων δικῶν. λέγειν δὲ ἕνα λόγον, πρῶτον μὲν τὸν διώκοντα, τὸν δὲ φεύγοντα δεύτερον· μετὰ δὲ τοὺσ λόγουσ τούτουσ ἄρχεσθαι μὲν τὸν γεραίτατον ἀνακρίνοντα, ἰόντα εἰσ τὴν τῶν λεχθέντων σκέψιν ἱκανήν, μετὰ δὲ τὸν πρεσβύτατον ἑξῆσ ἅπαντασ χρὴ διεξελθεῖν ὅτι ἂν παρ’ ἑκατέρου τισ τῶν ἀντιδίκων ῥηθὲν ἢ μὴ ῥηθὲν ἐπιποθῇ τινα τρόπον·

ὁ δὲ μηδὲν ποθῶν ἄλλῳ τὴν ἀνάκρισιν παραδιδότω. τῶν δὲ ῥηθέντων ἐπισφραγισαμένουσ ὅσα ἂν εἶναι καίρια δοκῇ, γράμμασιν σημεῖα ἐπιβάλλοντασ πάντων τῶν δικαστῶν, θεῖναι ἐπὶ τὴν ἑστίαν, καὶ πάλιν αὔριον εἰσ ταὐτὸν συνελθόντασ, ὡσαύτωσ τε ἀνακρίνοντασ διεξελθεῖν τὴν δίκην καὶ σημεῖα ἐπιβάλλοντασ αὖ τοῖσ λεχθεῖσιν· καὶ τρὶσ δράσαντασ τοῦτο, τεκμήριά τε καὶ μάρτυρασ ἱκανῶσ παραλαβόντασ, ψῆφον ἱερὰν ἕκαστον φέροντα καὶ ὑποσχόμενον πρὸσ τῆσ ἑστίασ εἰσ δύναμιν τὰ δίκαια καὶ ἀληθῆ κρίνειν, οὕτω τέλοσ ἐπιθεῖναι τῇ τοιαύτῃ δίκῃ.

μετὰ δὲ τὰ περὶ θεοὺσ τὰ περὶ κατάλυσιν τῆσ πολιτείασ.

ὃσ ἂν ἄγων εἰσ ἀρχὴν ἀνθρώπων δουλῶται μὲν τοὺσ νόμουσ, ἑταιρίασ δὲ τὴν πόλιν ὑπήκοον ποιῇ, καὶ βιαίωσ δὴ πᾶν τοῦτο πράττων καὶ στάσιν ἐγείρων παρανομῇ, τοῦτον δὴ διανοεῖσθαι δεῖ πάντων πολεμιώτατον ὅλῃ τῇ πόλει· τὸν δὲ κοινωνοῦντα μὲν τῶν τοιούτων μηδενί, τῶν μεγίστων δὲ μετέχοντα ἀρχῶν ἐν τῇ πόλει, λεληθότα τε ταῦτα αὐτόν, ἢ μὴ λεληθότα, δειλίᾳ δ’, ὑπὲρ πατρίδοσ αὑτοῦ μὴ τιμωρούμενον, δεῖ δεύτερον ἡγεῖσθαι τὸν τοιοῦτον πολίτην κάκῃ. πᾶσ δὲ ἀνήρ, οὗ καὶ σμικρὸν ὄφελοσ, ἐνδεικνύτω ταῖσ ἀρχαῖσ εἰσ κρίσιν ἄγων τὸν ἐπιβουλεύοντα βιαίου πολιτείασ μεταστάσεωσ ἅμα καὶ παρανόμου· δικασταὶ δὲ ἔστωσαν τούτοισ οἵπερ τοῖσ ἱεροσύλοισ, καὶ πᾶσαν τὴν κρίσιν ὡσαύτωσ αὐτοῖσ γίγνεσθαι καθάπερ ἐκείνοισ, τὴν ψῆφον θάνατον φέρειν τὴν πλήθει νικῶσαν.

ἑνὶ δὲ λόγῳ, πατρὸσ ὀνείδη καὶ τιμωρίασ παίδων μηδενὶ συνέπεσθαι, πλὴν ἐάν τινι πατὴρ καὶ πάπποσ καὶ πάππου πατὴρ ἐφεξῆσ ὄφλωσι θανάτου δίκην· τούτουσ δὲ ἡ πόλισ ἔχοντασ τὴν αὑτῶν οὐσίαν, πλὴν ὅσον κατεσκευασμένου τοῦ κλήρου παντελῶσ, εἰσ τὴν αὑτῶν ἀρχαίαν ἐκπεμπέσθω πατρίδα καὶ πόλιν.

οἷσ δ’ ἂν τῶν πολιτῶν ὑεῖσ ὄντεσ τυγχάνωσιν πλείουσ ἑνόσ, μὴ ἔλαττον δέκα ἔτη γεγονότεσ, κληρῶσαι μὲν τούτων δέκα, οὓσ ἂν ἀποφήνῃ πατὴρ ἢ πάπποσ ὁ πρὸσ πατρὸσ ἢ μητρόσ, τῶν δὲ λαχόντων τὰ ὀνόματα εἰσ Δελφοὺσ πεμφθέντων· ὃν δ’ ἂν ὁ θεὸσ ἀνέλῃ, κληρονόμον εἰσ τὸν οἶκον καταστῆσαι τὸν τῶν ἐκλιπόντων τύχῃ ἀμείνονι.

καλῶσ. κοινὸσ δ’ ἔτι τρίτοσ εἷσ ἔστω νόμοσ περὶ δικαστῶν τε, οὓσ δεῖ δικάζειν αὐτοῖσ, καὶ ὁ τρόποσ τῶν δικῶν, οἷσ ἂν προδόσεωσ αἰτίαν ἐπιφέρων τισ εἰσ δικαστήριον ἄγῃ· καὶ μονῆσ ὡσαύτωσ ἐκγόνοισ καὶ ἐξόδου τῆσ πατρίδοσ εἷσ ἔστω περὶ ταῦτα νόμοσ οὗτοσ τρισί, προδότῃ καὶ ἱεροσύλῳ καὶ τῷ τοὺσ τῆσ πόλεωσ νόμουσ βίᾳ ἀπολλύντι. κλέπτῃ δέ, ἐάντε μέγα ἐάντε σμικρὸν κλέπτῃ τισ, εἷσ αὖ νόμοσ κείσθω καὶ μία δίκησ τιμωρία σύμπασιν·

τὸ μὲν γὰρ κλαπὲν δὴ χρεὼν διπλάσιον πρῶτον ἐκτίνειν, ἐὰν ὄφλῃ τισ τὴν τοιαύτην δίκην καὶ ἱκανὴν ἔχῃ τὴν ἄλλην οὐσίαν ἀποτίνειν ὑπὲρ τὸν κλῆρον, ἐὰν δὲ μή, δεδέσθαι ἑώσ ἂν ἐκτείσῃ ἢ πείσῃ τὸν καταδικασάμενον. ἐὰν δέ τισ ὄφλῃ κλοπῆσ δημοσίᾳ δίκην, πείσασ τὴν πόλιν ἢ τὸ κλέμμα ἐκτείσασ διπλοῦν, ἀπαλλαττέσθω τῶν δεσμῶν.

πῶσ δὴ λέγομεν, ὦ ξένε, μηδὲν διαφέρειν τῷ κλέπτοντι μέγα ἢ σμικρὸν ὑφελομένῳ, καὶ ἐξ ἱερῶν ἢ ὁσίων, καὶ ὅσα ἄλλα ἐστὶν περὶ κλοπὴν πᾶσαν ἀνομοιότητα ἔχοντα, οἷσ δεῖ ποικίλοισ οὖσιν ἕπεσθαι τὸν νομοθέτην μηδὲν ὁμοίαισ ζημίαισ ζημιοῦντα; ἄριστ’, ὦ Κλεινία· σχεδόν τοί με ὥσπερ φερόμενον ἀντικρούσασ ἀνήγειρασ, ἐννενοηκότα δὲ καὶ πρότερον ὑπέμνησασ ὅτι τὰ περὶ τὴν τῶν νόμων θέσιν οὐδενὶ τρόπῳ πώποτε γέγονεν ὀρθῶσ διαπεπονημένα, ὥσ γε ἐν τῷ νῦν παραπεπτωκότι λέγειν. πῶσ δ’ αὖ καὶ τοῦτο λέγομεν;

οὐ κακῶσ ἀπῃκάσαμεν, ὅτε δούλοισ ὡσ ἰατρευομένοισ ὑπὸ δούλων ἀπῃκάζομεν πάντασ τοὺσ νῦν νομοθετουμένουσ. εὖ γὰρ ἐπίστασθαι δεῖ τὸ τοιόνδε, ὡσ εἰ καταλάβοι ποτέ τισ ἰατρὸσ τῶν ταῖσ ἐμπειρίαισ ἄνευ λόγου τὴν ἰατρικὴν μεταχειριζομένων ἐλεύθερον ἐλευθέρῳ νοσοῦντι διαλεγόμενον ἰατρόν, καὶ τοῦ φιλοσοφεῖν ἐγγὺσ χρώμενον μὲν τοῖσ λόγοισ, ἐξ ἀρχῆσ τε ἁπτόμενον τοῦ νοσήματοσ, περὶ φύσεωσ πάσησ ἐπανιόντα τῆσ τῶν σωμάτων, ταχὺ καὶ σφόδρα γελάσειεν ἂν καὶ οὐκ ἂν ἄλλουσ εἴποι λόγουσ ἢ τοὺσ περὶ τὰ τοιαῦτ’ ἀεὶ προχείρουσ ὄντασ τοῖσ πλείστοισ λεγομένοισ ἰατροῖσ· φαίη γὰρ ἂν "ὦ μῶρε, οὐκ ἰατρεύεισ τὸν νοσοῦντα ἀλλὰ σχεδὸν παιδεύεισ, ὡσ ἰατρὸν ἀλλ’ οὐχ ὑγιῆ δεόμενον γίγνεσθαι" .

οὐκοῦν λέγων τὰ τοιαῦτα ὀρθῶσ ἂν λέγοι; τάχ’ ἄν, εἰ προσδιανοοῖτό γε ὡσ ὅστισ περὶ νόμων οὕτω διεξέρχεται, καθάπερ ἡμεῖσ τὰ νῦν, παιδεύει τοὺσ πολίτασ ἀλλ’ οὐ νομοθετεῖ.

ἆρ’ οὖν οὐ καὶ τοῦτ’ ἂν πρὸσ τρόπου λέγειν φαίνοιτο; ἴσωσ. εὐτυχὲσ δὲ ἡμῶν τὸ παρὸν γέγονεν. τὸ ποῖον δή; τὸ μηδεμίαν ἀνάγκην εἶναι νομοθετεῖν, ἀλλ’ αὐτοὺσ ἐν σκέψει γενομένουσ περὶ πάσησ πολιτείασ πειρᾶσθαι κατιδεῖν τό τε ἄριστον καὶ τὸ ἀναγκαιότατον, τίνα τρόπον ἂν γιγνόμενον γίγνοιτο. καὶ δὴ καὶ τὸ νῦν ἔξεστιν ἡμῖν, ὡσ ἐοίκεν, εἰ μὲν βουλόμεθα, τὸ βέλτιστον σκοπεῖν, εἰ δὲ βουλόμεθα, τὸ ἀναγκαιότατον περὶ νόμων·

αἱρώμεθα οὖν πότερον δοκεῖ. γελοίαν, ὦ ξένε, προτιθέμεθα τὴν αἱρ́εσιν, καὶ ἀτεχνῶσ ὥσπερ κατεχομένοισ νομοθέταισ ὅμοιοι γιγνοίμεθ’ ἂν ὑπὸ μεγάλησ τινὸσ ἀνάγκησ ἤδη νομοθετεῖν, ὡσ οὐκέτ’ ἐξὸν εἰσ αὔριον· ἡμῖν δ’ ‐ εἰπεῖν σὺν θεῷ ‐ ἔξεστι, καθάπερ ἢ λιθολόγοισ ἢ καί τινοσ ἑτέρασ ἀρχομένοισ συστάσεωσ, παραφορήσασθαι χύδην ἐξ ὧν ἐκλεξόμεθα τὰ πρόσφορα τῇ μελλούσῃ γενήσεσθαι συστάσει, καὶ δὴ καὶ κατὰ σχολὴν ἐκλέξασθαι.

τιθῶμεν οὖν ἡμᾶσ νῦν εἶναι μὴ τοὺσ ἐξ ἀνάγκησ οἰκοδομοῦντασ, ἀλλὰ τοὺσ ἐπὶ σχολῆσ ἔτι τὰ μὲν παρατιθεμένουσ, τὰ δὲ συνιστάντασ· ὥστε ὀρθῶσ ἔχει τὰ μὲν ἤδη τῶν νόμων λέγειν ὡσ τιθέμενα, τὰ δ’ ὡσ παρατιθέμενα. γένοιτο γοῦν ἄν, ὦ Κλεινία, κατὰ φύσιν μᾶλλον ἡμῖν ἡ σύνοψισ τῶν νόμων.

ἴδωμεν γὰρ οὖν, ὦ πρὸσ θεῶν, τὸ τοιόνδε περὶ νομοθετῶν. τὸ ποῖον δή; γράμματα μέν που καὶ ἐν γράμμασιν λόγοι καὶ ἄλλων εἰσὶ πολλῶν ἐν ταῖσ πόλεσιν γεγραμμένοι, γράμματα δὲ καὶ τὰ τοῦ νομοθέτου καὶ λόγοι. πῶσ γὰρ οὔ; πότερον οὖν τοῖσ μὲν τῶν ἄλλων συγγράμμασιν, ποιητῶν καὶ ὅσοι ἄνευ μέτρων καὶ μετὰ μέτρων τὴν αὑτῶν εἰσ μνήμην συμβουλὴν περὶ βίου κατέθεντο συγγράψαντεσ, προσέχωμεν τὸν νοῦν, τοῖσ δὲ τῶν νομοθετῶν μὴ προσέχωμεν; ἢ πάντων μάλιστα;

πολύ γε. ἀλλὰ δῆτα οὐ χρὴ τὸν νομοθέτην μόνον τῶν γραφόντων περὶ καλῶν καὶ ἀγαθῶν καὶ δικαίων συμβουλεύειν, διδάσκοντα οἱᾶ́ τέ ἐστι καὶ ὡσ ἐπιτηδευτέον αὐτὰ τοῖσ μέλλουσιν εὐδαίμοσιν ἔσεσθαι; καὶ πῶσ οὔ; ἀλλὰ αἰσχρὸν δὴ μᾶλλον Ὁμήρῳ τε καὶ Τυρταίῳ καὶ τοῖσ ἄλλοισ ποιηταῖσ περὶ βίου τε καὶ ἐπιτηδευμάτων κακῶσ θέσθαι γράψαντασ, Λυκούργῳ δὲ ἧττον καὶ Σόλωνι καὶ ὅσοι δὴ νομοθέται γενόμενοι γράμματα ἔγραψαν;

ἢ τό γε ὀρθόν, πάντων δεῖ γραμμάτων τῶν ἐν ταῖσ πόλεσι τὰ περὶ τοὺσ νόμουσ γεγραμμένα φαίνεσθαι διαπτυττόμενα μακρῷ κάλλιστά τε καὶ ἄριστα, τὰ δὲ τῶν ἄλλων ἢ κατ’ ἐκεῖνα συνεπόμενα, ἢ διαφωνοῦντα αὐτοῖσ εἶναι καταγέλαστα; οὕτω διανοώμεθα περὶ νόμων δεῖν γραφῆσ γίγνεσθαι ταῖσ πόλεσιν, ἐν πατρόσ τε καὶ μητρὸσ σχήμασι φιλούντων τε καὶ νοῦν ἐχόντων φαίνεσθαι τὰ γεγραμμένα, ἢ κατὰ τύραννον καὶ δεσπότην τάξαντα καὶ ἀπειλήσαντα γράψαντα ἐν τοίχοισ ἀπηλλάχθαι;

σκοπῶμεν οὖν δὴ καὶ τὰ νῦν ἡμεῖσ πότερα ταύτῃ πειρώμεθα λέγειν διανοηθέντεσ περὶ νόμων, εἴτ’ οὖν δυνάμεθα εἴτε μή, ἀλλ’ οὖν τό γε πρόθυμον παρεχόμενοι· καὶ κατὰ ταύτην τὴν ὁδὸν ἰόντεσ, ἂν ἄρα τι καὶ δέῃ πάσχειν, πάσχωμεν.

ἀγαθὸν δ’ εἰή τε, καὶ ἂν θεὸσ ἐθέλῃ, γίγνοιτ’ ἂν ταύτῃ. καλῶσ εἴρηκασ, ποιῶμέν τε ὡσ λέγεισ. διασκεπτέον ἄρα πρῶτον, ὥσπερ ἐπεχειρήσαμεν, ἀκριβῶσ τὸν περὶ τῶν τε ἱεροσυλούντων καὶ κλοπῆσ πάσησ πέρι καὶ ἀδικημάτων συμπάντων, καὶ οὐ δυσχεραντέον εἰ μεταξὺ νομοθετοῦντεσ τὰ μὲν ἔθεμεν, τῶν δ’ ἔτι διασκοποῦμεν πέρι· νομοθέται γὰρ γιγνόμεθα ἀλλ’ οὐκ ἐσμέν πω, τάχα δὲ ἴσωσ ἂν γενοίμεθα.

εἰ δὴ δοκεῖ περὶ ὧν εἴρηκα ὡσ εἴρηκα σκοπεῖσθαι, σκοπώμεθα. παντάπασι μὲν οὖν. περὶ δὴ καλῶν καὶ δικαίων συμπάντων πειρώμεθα κατιδεῖν τὸ τοιόνδε, ὅπῃ ποτὲ ὁμολογοῦμεν νῦν καὶ ὅπῃ διαφερόμεθα ἡμεῖσ τε ἡμῖν αὐτοῖσ, οἳ δὴ φαῖμεν ἂν προθυμεῖσθαί γε, εἰ μηδὲν ἄλλο, διαφέρειν τῶν πλείστων, οἱ πολλοί τε αὐτοὶ πρὸσ αὑτοὺσ αὖ. τὰσ ποίασ δὲ δὴ διαφορὰσ ἡμῶν ἐννοηθεὶσ λέγεισ; ἐγὼ πειράσομαι φράζειν.

περὶ δικαιοσύνησ ὅλωσ καὶ τῶν δικαίων ἀνθρώπων τε καὶ πραγμάτων καὶ πράξεων πάντεσ πωσ συνομολογοῦμεν πάντα εἶναι ταῦτα καλά, ὥστε οὐδ’ εἴ τισ διισχυρίζοιτο εἶναι τοὺσ δικαίουσ ἀνθρώπουσ, ἂν καὶ τυγχάνωσιν ὄντεσ αἰσχροὶ τὰ σώματα, κατ’ αὐτό γε τὸ δικαιότατον ἦθοσ ταύτῃ παγκάλουσ εἶναι, σχεδὸν οὐδεὶσ ἂν λέγων οὕτω πλημμελῶσ δόξειε λέγειν. οὐκοῦν ὀρθῶσ;

ἴσωσ· ἴδωμεν δὲ ὡσ, εἰ πάντ’ ἐστὶν καλὰ ὅσα δικαιοσύνησ ἔχεται, τῶν πάντων τοι καὶ τὰ παθήματα ἡμῖν ἐστιν, σχεδὸν τοῖσ ποιήμασιν ἴσα. τί οὖν δή; ποίημα μέν, ὅπερ ἂν ᾖ δίκαιον, σχεδὸν ὅσονπερ ἂν τοῦ δικαίου κοινωνῇ, κατὰ τοσοῦτον καὶ τοῦ καλοῦ μετέχον ἐστί. τί μήν; οὐκοῦν καὶ πάθοσ ὅπερ ἂν δικαίου κοινωνῇ, κατὰ τοσοῦτον γίγνεσθαι καλὸν ὁμολογούμενον, οὐκ ἂν διαφωνοῦντα παρέχοι τὸν λόγον; ἀληθῆ.

ἐὰν δέ γε δίκαιον μὲν ὁμολογῶμεν, αἰσχρὸν δὲ εἶναι πάθοσ, διαφωνήσει τό τε δίκαιον καὶ τὸ καλόν, λεχθέντων τῶν δικαίων αἰσχίστων εἶναι. πῶσ τοῦτο εἴρηκασ; οὐδὲν χαλεπὸν ἐννοεῖν· οἱ γὰρ ὀλίγῳ πρόσθεν τεθέντεσ ἡμῖν νόμοι πάντων ἐναντιώτατα παραγγέλλειν δόξειαν ἂν τοῖσ νῦν λεγομένοισ. ποίοισ; τὸν ἱερόσυλόν που ἐτίθεμεν δικαίωσ ἂν ἀποθνῄσκειν καὶ τὸν τῶν εὖ κειμένων νόμων πολέμιον, καὶ μέλλοντεσ δὴ νόμιμα τοιαῦτα τιθέναι πάμπολλα ἐπέσχομεν, ἰδόντεσ ὡσ ταῦτα ἐστὶν μὲν ἄπειρα παθήματα πλήθει καὶ μεγέθεσιν, δικαιότατα δὲ πάντων παθημάτων καὶ συμπάντων αἴσχιστα.

μῶν οὐχ οὕτωσ ἡμῖν τά τε δίκαια καὶ τὰ καλὰ τοτὲ μὲν ὡσ ταὐτὰ σύμπαντα, τοτὲ δὲ ὡσ ἐναντιώτατα φανεῖται; κινδυνεύει. τοῖσ μὲν τοίνυν πολλοῖσ οὕτω περὶ τὰ τοιαῦτα ἀσυμφώνωσ τὰ καλὰ καὶ τὰ δίκαια διερριμμένα προσαγορεύεται.

φαίνεται γοῦν, ὦ ξένε. τὸ τοίνυν ἡμέτερον, ὦ Κλεινία, πάλιν ἴδωμεν πῶσ αὖ περὶ αὐτὰ ταῦτα ἔχει τῆσ συμφωνίασ. ποίασ δὴ πρὸσ ποίαν; ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν λόγοισ οἶμαι διαρρήδην ἐμὲ εἰρηκέναι πωσ, εἰ δ’ οὖν μὴ πρότερον, ἀλλὰ νῦν ὡσ λέγοντα τίθετε ‐ τὸ ποῖον; ὡσ οἱ κακοὶ πάντεσ εἰσ πάντα εἰσὶν ἄκοντεσ κακοί·

τούτου δὲ οὕτωσ ἔχοντοσ, ἀνάγκη που τούτῳ συνέπεσθαι τὸν ἑξῆσ λόγον. τίνα λέγεισ; ὡσ ὁ μὲν ἄδικόσ που κακόσ, ὁ δὲ κακὸσ ἄκων τοιοῦτοσ. ἀκουσίωσ δὲ ἑκούσιον οὐκ ἔχει πράττεσθαί ποτε λόγον· ἄκων οὖν ἐκείνῳ φαίνοιτ’ ἂν ἀδικεῖν ὁ ἀδικῶν τῷ τὴν ἀδικίαν ἀκούσιον τιθεμένῳ, καὶ δὴ καὶ νῦν ὁμολογητέον ἐμοί· σύμφημι γὰρ ἄκοντασ ἀδικεῖν πάντασ ‐ εἰ καί τισ φιλονικίασ ἢ φιλοτιμίασ ἕνεκα ἄκοντασ μὲν ἀδίκουσ εἶναί φησιν, ἀδικεῖν μὴν ἑκόντασ πολλούσ, ὅ γ’ ἐμὸσ λόγοσ ἐκεῖνοσ ἀλλ’ οὐχ οὗτοσ ‐ τίνα οὖν αὖ τρόπον ἔγωγε συμφωνοίην ἂν τοῖσ ἐμαυτοῦ λόγοισ; εἴ με, ὦ Κλεινία καὶ Μέγιλλε, ἐρωτῷτε·

"εἰ δὴ ταῦτα οὕτωσ ἔχοντά ἐστιν, ὦ ξένε, τί συμβουλεύεισ ἡμῖν περὶ τῆσ νομοθεσίασ τῇ τῶν Μαγνήτων πόλει; πότερον νομοθετεῖν ἢ μή; "πῶσ γὰρ οὔ; φήσω. "διοριεῖσ οὖν αὐτοῖσ ἀκούσιά τε καὶ ἑκούσια ἀδικήματα, καὶ τῶν μὲν ἑκουσίων ἁμαρτημάτων τε καὶ ἀδικημάτων μείζουσ τὰσ ζημίασ θήσομεν, τῶν δ’ ἐλάττουσ; ἢ πάντων ἐξ ἴσησ, ὡσ οὐκ ὄντων ἀδικημάτων τὸ παράπαν ἑκουσίων;

ὀρθῶσ μέντοι λέγεισ, ὦ ξένε· καὶ τούτοισ δὴ τί χρησόμεθα τοῖσ νῦν λεγομένοισ; καλῶσ ἤρου. πρῶτον μὲν τοίνυν αὐτοῖσ τόδε χρησώμεθα. τὸ ποῖον; ἀναμνησθῶμεν ὡσ ἔμπροσθεν νυνδὴ καλῶσ ἐλέγομεν ὅτι περὶ τὰ δίκαια εἰή παμπόλλη τισ ἡμῶν ταραχή τε καὶ ἀσυμφωνία. τοῦτο δὲ λαβόντεσ πάλιν ἐρωτῶμεν ἡμᾶσ αὐτούσ· "ἆρ’ οὖν περὶ τὴν τούτων ἀπορίαν οὔτ’ ἐξευπορήσαντεσ οὔτε διορισάμενοι τί ποτ’ ἐστὶν ταῦτα ἀλλήλων διαφέροντα, ἃ δὴ κατὰ πάσασ τὰσ πόλεισ ὑπὸ νομοθετῶν πάντων τῶν πώποτε γενομένων ὡσ δύο εἴδη τῶν ἀδικημάτων ὄντα, τὰ μὲν ἑκούσια, τὰ δὲ ἀκούσια, ταύτῃ καὶ νομοθετεῖται·

ὁ δὲ παρ’ ἡμῶν νυνδὴ ῥηθεὶσ λόγοσ, ὥσπερ παρὰ θεοῦ λεχθείσ, τοσοῦτον μόνον εἰπὼν ἀπαλλάξεται, δοὺσ δὲ οὐδένα λόγον ὡσ ὀρθῶσ εἴρηκεν, κατανομοθετήσει τινὰ τρόπον; οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ ἀνάγκη πωσ ταῦτα ἔμπροσθεν τοῦ νομοθετεῖν δηλῶσαι δύο τε ὄντα καὶ τὴν διαφορὰν ἄλλην, ἵνα, ὅταν ἑκατέρῳ τισ τὴν δίκην ἐπιτιθῇ, πᾶσ ἐπακολουθῇ τοῖσ λεγομένοισ καὶ δυνατὸσ ᾖ τό τε πρεπόντωσ τεθὲν ἁμῇ γέ πῃ κρῖναι καὶ τὸ μή.

καλῶσ ἡμῖν φαίνῃ λέγειν, ὦ ξένε· δυοῖν γὰρ θάτερον ἡμᾶσ χρεών, ἢ μὴ λέγειν ὡσ πάντα ἀκούσια τὰ ἀδικήματα, ἢ τοῦτο ὡσ ὀρθῶσ εἴρηται πρῶτον διορίσαντασ δηλῶσαι. τούτοιν τοίνυν τοῖν δυοῖν τὸ μὲν οὐκ ἀνεκτὸν ἐμοὶ πάντωσ που γίγνεσθαι, τό γε δὴ μὴ λέγειν, οὕτωσ οἰόμενον ἔχειν τἀληθέσ ‐ οὐ γὰρ ἂν νόμιμον οὐδ’ ὅσιον ἂν εἰή ‐ κατὰ τίνα δὲ τρόπον ἐστὸν δύο, εἰ μὴ τῷ τε ἀκουσίῳ καὶ τῷ ἑκουσίῳ διαφέρετον ἑκάτερον;

ἀλλὰ ἄλλῳ τινὶ δή ποτε πειρατέον ἁμῶσ γέ πωσ δηλοῦν. παντάπασι μὲν οὖν, ὦ ξένε, τοῦτό γε οὐχ οἱο͂́ν τε ἄλλωσ πωσ ἡμᾶσ διανοηθῆναι. ταῦτα ἔσται.

φέρε δή, βλάβαι μέν, ὡσ ἐοίκεν, ἀλλήλων τῶν πολιτῶν ἐν ταῖσ κοινωνίαισ τε καὶ ὁμιλίαισ πολλαὶ γίγνονται, καὶ τό γε ἑκούσιόν τε καὶ ἀκούσιον ἐν αὐταῖσ ἄφθονόν ἐστι. πῶσ γὰρ οὔ; μὴ τοίνυν τισ τὰσ βλάβασ πάσασ ἀδικίασ τιθείσ, οὕτωσ οἰήται καὶ τὰ ἄδικα ἐν αὐταῖσι ταύτῃ γίγνεσθαι διπλᾶ, τὰ μὲν ἑκούσια δή, τὰ δ’ ἀκούσια ‐ βλάβαι γὰρ ἀκούσιοι τῶν πάντων οὔτ’ ἀριθμοῖσ οὔτε μεγέθεσιν ἐλάττουσ εἰσὶ τῶν ἑκουσίων ‐ σκοπεῖσθε δὲ εἴτε τι λέγω λέγων ἃ μέλλω λέγειν, εἴτε καὶ μηδὲν τὸ παράπαν. οὐ γάρ φημι ἔγωγε, ὦ Κλεινία καὶ Μέγιλλε, εἴ τίσ τινά τι πημαίνει μὴ βουλόμενοσ ἀλλ’ ἄκων, ἀδικεῖν μέν, ἄκοντα μήν, καὶ ταύτῃ μὲν δὴ νομοθετήσω, τοῦτο ὡσ ἀκούσιον ἀδίκημα νομοθετῶν, ἀλλ’ οὐδὲ ἀδικίαν τὸ παράπαν θήσω τὴν τοιαύτην βλάβην, οὔτε ἂν μείζων οὔτε ἂν ἐλάττων τῳ γίγνηται·

ἐμὴ νικᾷ.

σχεδὸν γάρ, ὦ φίλοι, οὔτ’ εἴ τίσ τῳ δίδωσίν τι τῶν ὄντων οὔτ’ εἰ τοὐναντίον ἀφαιρεῖται, δίκαιον ἁπλῶσ ἢ ἄδικον χρὴ τὸ τοιοῦτον οὕτω λέγειν, ἀλλ’ ἐὰν ἤθει καὶ δικαίῳ τρόπῳ χρώμενόσ τισ ὠφελῇ τινά τι καὶ βλάπτῃ, τοῦτό ἐστιν τῷ νομοθέτῃ θεατέον, καὶ πρὸσ δύο ταῦτα δὴ βλεπτέον, πρόσ τε ἀδικίαν καὶ βλάβην, καὶ τὸ μὲν βλαβὲν ὑγιὲσ τοῖσ νόμοισ εἰσ τὸ δυνατὸν ποιητέον, τό τε ἀπολόμενον σῴζοντα καὶ τὸ πεσὸν ὑπό του πάλιν ἐξορθοῦντα, καὶ τὸ θανατωθὲν ἢ τρωθέν, ὑγιέσ, τὸ δὲ ἀποίνοισ ἐξιλασθὲν τοῖσ δρῶσι καὶ πάσχουσιν ἑκάστασ τῶν βλάψεων, ἐκ διαφορᾶσ εἰσ φιλίαν πειρατέον ἀεὶ καθιστάναι τοῖσ νόμοισ. καλῶσ ταῦτά γε.

τὰσ τοίνυν ἀδίκουσ αὖ βλάβασ καὶ κέρδη δέ, ἐάν τισ ἀδικῶν τινα κερδαίνειν ποιῇ, τούτων ὁπόσα μὲν ἰατά, ὡσ οὐσῶν ἐν ψυχῇ νόσων, ἰᾶσθαι· τὸ δὲ τῆσ ἰάσεωσ ἡμῖν τῆσ ἀδικίασ τῇδε ῥέπειν χρὴ φάναι. πῇ; ὅπωσ ὅτι τισ ἂν ἀδικήσῃ μέγα ἢ σμικρόν, ὁ νόμοσ αὐτὸν διδάξει καὶ ἀναγκάσει τὸ παράπαν εἰσ αὖθισ τὸ τοιοῦτον ἢ μηδέποτε ἑκόντα τολμῆσαι ποιεῖν ἢ διαφερόντωσ ἧττον πολύ, πρὸσ τῇ τῆσ βλάβησ ἐκτίσει.

ταῦτα εἴτε ἔργοισ ἢ λόγοισ, ἢ μεθ’ ἡδονῶν ἢ λυπῶν, ἢ τιμῶν ἢ ἀτιμιῶν, καὶ χρημάτων ζημίασ ἢ καὶ δώρων, ἢ καὶ τὸ παράπαν ᾧτινι τρόπῳ ποιήσει τισ μισῆσαι μὲν τὴν ἀδικίαν, στέρξαι δὲ ἢ μὴ μισεῖν τὴν τοῦ δικαίου φύσιν, αὐτό ἐστιν τοῦτο ἔργον τῶν καλλίστων νόμων. ὃν δ’ ἂν ἀνιάτωσ εἰσ ταῦτα ἔχοντα αἴσθηται νομοθέτησ, δίκην τούτοισι καὶ νόμον θήσει τίνα;

γιγνώσκων που τοῖσ τοιούτοισ πᾶσιν ὡσ οὔτε αὐτοῖσ ἔτι ζῆν ἄμεινον, τούσ τε ἄλλουσ ἂν διπλῇ ὠφελοῖεν ἀπαλλαττόμενοι τοῦ βίου, παράδειγμα μὲν τοῦ μὴ ἀδικεῖν τοῖσ ἄλλοισ γενόμενοι, ποιοῦντεσ δὲ ἀνδρῶν κακῶν ἔρημον τὴν πόλιν, οὕτω δὴ τῶν τοιούτων πέρι νομοθέτῃ κολαστὴν τῶν ἁμαρτημάτων θάνατον ἀνάγκη νέμειν, ἄλλωσ δὲ οὐδαμῶσ. ἐοίκε μέν πωσ λέγεσθαι τὰ παρὰ σοῦ καὶ μάλα μετρίωσ, ἥδιον δ’ ἂν ἔτι σαφέστερον ἀκούσαιμεν ταῦτα ῥηθέντα, τὸ τῆσ ἀδικίασ τε καὶ βλάβησ διάφορον καὶ τὸ τῶν ἑκουσίων καὶ ἀκουσίων ὡσ ἐν τούτοισ διαπεποίκιλται. πειρατέον τοίνυν ὡσ κελεύετε δρᾶν, καὶ λέγειν.

δῆλον γὰρ ὅτι τοσόνδε γε περὶ ψυχῆσ καὶ λέγετε πρὸσ ἀλλήλουσ καὶ ἀκούετε, ὡσ ἓν μὲν ἐν αὐτῇ τῆσ φύσεωσ εἴτε τι πάθοσ εἴτε τι μέροσ ὢν ὁ θυμόσ, δύσερι καὶ δύσμαχον κτῆμα ἐμπεφυκόσ, ἀλογίστῳ βίᾳ πολλὰ ἀνατρέπει.

πῶσ δ’ οὔ; καὶ μὴν ἡδονήν γε οὐ ταὐτὸν τῷ θυμῷ προσαγορεύομεν, ἐξ ἐναντίασ δὲ αὐτῷ φαμεν ῥώμησ δυναστεύουσαν, πειθοῖ μετὰ ἀπάτησ βιαίου πράττειν πᾶν ὅτιπερ ἂν αὐτῆσ ἡ βούλησισ ἐθελήσῃ. καὶ μάλα. τρίτον μὴν ἄγνοιαν λέγων ἄν τισ τῶν ἁμαρτημάτων αἰτίαν οὐκ ἂν ψεύδοιτο·

διχῇ μὴν διελόμενοσ αὐτὸ ὁ νομοθέτησ ἂν βελτίων εἰή, τὸ μὲν ἁπλοῦν αὐτοῦ κούφων ἁμαρτημάτων αἴτιον ἡγούμενοσ, τὸ δὲ διπλοῦν, ὅταν ἀμαθαίνῃ τισ μὴ μόνον ἀγνοίᾳ συνεχόμενοσ ἀλλὰ καὶ δόξῃ σοφίασ, ὡσ εἰδὼσ παντελῶσ περὶ ἃ μηδαμῶσ οἶδεν, μετὰ μὲν ἰσχύοσ καὶ ῥώμησ ἑπομένησ μεγάλων καὶ ἀμούσων ἁμαρτημάτων τιθεὶσ αἴτια τὰ τοιαῦτα, ἀσθενείασ δὲ ἑπομένησ, παίδειά τε ἁμαρτήματα καὶ πρεσβυτέρων γιγνόμενα θήσει μὲν ἁμαρτήματα καὶ ὡσ ἁμαρτάνουσιν νόμουσ τάξει, πρᾳοτάτουσ γε μὴν πάντων καὶ συγγνώμησ πλείστησ ἐχομένουσ. εἰκότα λέγεισ.

ἡδονῆσ μὲν τοίνυν καὶ θυμοῦ λέγομεν σχεδὸν ἅπαντεσ ὡσ ὁ μὲν κρείττων ἡμῶν, ὁ δὲ ἥττων ἐστίν· καὶ ἔχει ταύτῃ. παντάπασι μὲν οὖν. ἀγνοίασ δέ γε ὡσ ὁ μὲν ἡμῶν κρείττων, ὁ δὲ ἥττων, οὐκ ἠκούσαμεν πώποτε. ἀληθέστατα.

πάντα δέ γε προτρέπειν ταῦτά φαμεν εἰσ τὴν αὑτοῦ βούλησιν ἐπισπώμενον ἕκαστον εἰσ τἀναντία πολλάκισ ἅμα. πλειστάκισ μὲν οὖν. νῦν δή σοι τό τε δίκαιον καὶ τὸ ἄδικον, ὅ γε ἐγὼ λέγω, σαφῶσ ἂν διορισαίμην οὐδὲν ποικίλλων. τὴν γὰρ τοῦ θυμοῦ καὶ φόβου καὶ ἡδονῆσ καὶ λύπησ καὶ φθόνων καὶ ἐπιθυμιῶν ἐν ψυχῇ τυραννίδα, ἐάντε τι βλάπτῃ καὶ ἐὰν μή, πάντωσ ἀδικίαν προσαγορεύω· τὴν δὲ τοῦ ἀρίστου δόξαν, ὅπῃπερ ἂν ἔσεσθαι τούτων ἡγήσωνται πόλισ εἴτε ἰδιῶταί τινεσ, ἐὰν αὕτη κρατοῦσα ἐν ψυχαῖσ διακοσμῇ πάντα ἄνδρα, κἂν σφάλληταί τι, δίκαιον μὲν πᾶν εἶναι φατέον τὸ ταύτῃ πραχθὲν καὶ τὸ τῆσ τοιαύτησ ἀρχῆσ γιγνόμενον ὑπήκοον ἑκάστων, καὶ ἐπὶ τὸν ἅπαντα ἀνθρώπων βίον ἄριστον, δοξάζεσθαι δὲ ὑπὸ πολλῶν ἀκούσιον ἀδικίαν εἶναι τὴν τοιαύτην βλάβην.

ἡμῖν δὲ οὐκ ἔστιν τὰ νῦν ὀνομάτων πέρι δύσερισ λόγοσ, ἀλλ’ ἐπειδὴ τῶν ἁμαρτανομένων τρία εἴδη δεδήλωται γιγνόμενα, ταῦτα εἰσ μνήμην πρῶτον ἔτι μᾶλλον ἀναληπτέον. λύπησ μὲν οὖν, ἣν θυμὸν καὶ φόβον ἐπονομάζομεν, ἓν εἶδοσ ἡμῖν ἐστιν.

πάνυ μὲν οὖν. ἡδονῆσ δ’ αὖ καὶ ἐπιθυμιῶν δεύτερον, ἐλπίδων δὲ καὶ δόξησ τῆσ ἀληθοῦσ περὶ τὸ ἄριστον ἔφεσισ τρίτον ἕτερον. τούτου δὲ αὐτοῦ τρία διχῇ τμηθέντοσ πέντε εἴδη γέγονεν, ὡσ νῦν φαμεν· οἷσ νόμουσ διαφέροντασ ἀλλήλων πέντε εἴδεσιν θετέον ἐν δυοῖν γένεσιν.

τίσιν τούτοισ; τὸ μὲν διὰ βιαίων καὶ συμφανῶν πράξεων πραττόμενον ἑκάστοτε, τὸ δὲ μετὰ σκότουσ καὶ ἀπάτησ λαθραίωσ γιγνόμενον, ἔστιν δ’ ὅτε καὶ δι’ ἀμφοῖν τούτοιν πραχθέν· ᾧ δὴ καὶ νόμοι τραχύτατοι γίγνοιντο ἄν, εἰ τὸ προσῆκον μέροσ ἔχοιεν. εἰκὸσ γοῦν. ἰώμεν δὴ τὰ μετὰ ταῦτα ἐκεῖσε ὁπόθεν ἐξέβημεν δεῦρο, περαίνοντεσ τὴν θέσιν τῶν νόμων. ἦν δὲ ἡμῖν κείμενα περί τε τῶν συλώντων, οἶμαι, τοὺσ θεοὺσ καὶ τὰ περὶ προδοτῶν, ἔτι δὲ τῶν τοὺσ νόμουσ διαφθειρόντων ἐπὶ καταλύσει τῆσ παρούσησ πολιτείασ. τούτων δή τισ ἂν ἴσωσ πράξειέν τι μανείσ, ἢ νόσοισ ἢ γήρᾳ ὑπερμέτρῳ συνεχόμενοσ, ἢ παιδίᾳ χρώμενοσ, οὐδέν πω τῶν τοιούτων διαφέρων·

ὧν ἂν γίγνηταί τι φανερὸν τοῖσ ἐκλεχθεῖσιν ἑκάστοτε δικασταῖσ, ἀναφέροντοσ τοῦ δράσαντοσ ἢ τοῦ σκηπτομένου ὑπὲρ τοῦ ποιήσαντοσ, κριθῇ δὲ οὕτω διατεθεὶσ παρανομῆσαι, τὴν μὲν βλάβην ἣν ἄν τινα καταβλάψῃ πάντωσ ἁπλῆν ἀποτινέτω, τῶν δὲ ἄλλων δικαιωμάτων ἀφείσθω, πλὴν ἂν ἄρα τινὰ ἀποκτείνασ μὴ καθαρὸσ ᾖ τὰσ χεῖρασ φόνου· οὕτω δ’ εἰσ ἄλλην χώραν καὶ τόπον ἀπελθὼν οἰκείτω τὸν ἐνιαυτὸν ἐκδημῶν, πρότερον δὲ ἐλθὼν τοῦ χρόνου ὃν ὁ νόμοσ ὡρ́ισεν, ἢ καὶ πάσησ ἐπιβὰσ τῆσ οἰκείασ χώρασ, ἐν δημοσίῳ δεσμῷ δεθεὶσ ὑπὸ τῶν νομοφυλάκων δύο ἐνιαυτούσ, οὕτωσ ἀπαλλαττέσθω τῶν δεσμῶν.

φόνου δὴ καθάπερ ἠρξάμεθα, πειρώμεθα διὰ τέλουσ παντὸσ εἴδουσ πέρι φόνου θεῖναι τοὺσ νόμουσ, καὶ πρῶτον μὲν τὰ βίαια καὶ ἀκούσια λέγωμεν.

εἴ τισ ἐν ἀγῶνι καὶ ἄθλοισ δημοσίοισ ἄκων, εἴτε παραχρῆμα εἴτε καὶ ἐν ὑστέροισ χρόνοισ ἐκ τῶν πληγῶν, ἀπέκτεινέν τινα φίλιον, ἢ κατὰ πόλεμον ὡσαύτωσ ἢ κατὰ μελέτην τὴν πρὸσ πόλεμον, ποιουμένων ἄσκησιν τῶν ἀρχόντων ψιλοῖσ σώμασιν ἢ μετά τινων ὅπλων ἀπομιμουμένων τὴν πολεμικὴν πρᾶξιν, καθαρθεὶσ κατὰ τὸν ἐκ Δελφῶν κομισθέντα περὶ τούτων νόμον ἔστω καθαρόσ· ἰατρῶν δὲ πέρι πάντων, ἂν ὁ θεραπευόμενοσ ὑπ’ αὐτῶν ἀκόντων τελευτᾷ, καθαρὸσ ἔστω κατὰ νόμον.

ἐὰν δὲ αὐτόχειρ μέν, ἄκων δὲ ἀποκτείνῃ τισ ἕτεροσ ἕτερον, εἴτε τῷ ἑαυτοῦ σώματι ψιλῷ εἴτε ὀργάνῳ ἢ βέλει ἢ πώματοσ ἢ σίτου δόσει ἢ πυρὸσ ἢ χειμῶνοσ προσβολῇ ἢ στερήσει πνεύματοσ, αὐτὸσ τῷ ἑαυτοῦ σώματι ἢ δι’ ἑτέρων σωμάτων, πάντωσ ἔστω μὲν ὡσ αὐτόχειρ, δίκασ δὲ τινέτω τὰσ τοιάσδε· ἐὰν μὲν δοῦλον κτείνῃ, νομίζων τὸν ἑαυτοῦ διειργάσθαι τὸν τοῦ τελευτήσαντοσ δεσπότην ἀβλαβῆ παρεχέτω καὶ ἀζήμιον, ἢ δίκην εἰσ τὴν ἀξίαν τοῦ τελευτήσαντοσ ὑπεχέτω διπλῆν, τῆσ δὲ ἀξίασ οἱ δικασταὶ διάγνωσιν ποιείσθωσαν, καθαρμοῖσ δὲ χρήσασθαι μείζοσίν τε καὶ πλείοσι τῶν περὶ τὰ ἆθλα ἀποκτεινάντων, τούτων δ’ ἐξηγητὰσ εἶναι κυρίουσ οὓσ ἂν ὁ θεὸσ ἀνέλῃ·

ἐὰν δὲ αὑτοῦ δοῦλον, καθηράμενοσ ἀπαλλαττέσθω τοῦ φόνου κατὰ νόμον.

ἐὰν δέ τισ ἐλεύθερον ἄκων ἀποκτείνῃ, τοὺσ μὲν καθαρμοὺσ τοὺσ αὐτοὺσ καθαρθήτω τῷ τὸν δοῦλον ἀποκτείναντι, παλαιὸν δέ τινα τῶν ἀρχαίων μύθων λεγόμενον μὴ ἀτιμαζέτω. λέγεται δὲ ὡσ ὁ θανατωθεὶσ ἄρα βιαίωσ, ἐν ἐλευθέρῳ φρονήματι βεβιωκώσ, θυμοῦταί τε τῷ δράσαντι νεοθνὴσ ὤν, καὶ φόβου καὶ δείματοσ ἅμα διὰ τὴν βίαιον πάθην αὐτὸσ πεπληρωμένοσ, ὁρῶν τε τὸν ἑαυτοῦ φονέα ἐν τοῖσ ἤθεσι τοῖσ τῆσ ἑαυτοῦ συνηθείασ ἀναστρεφόμενον, δειμαίνει, καὶ ταραττόμενοσ αὐτὸσ ταράττει κατὰ δύναμιν πᾶσαν τὸν δράσαντα, μνήμην σύμμαχον ἔχων, αὐτόν τε καὶ τὰσ πράξεισ αὐτοῦ. διὸ δὴ χρεών ἐστιν ἄρα ὑπεξελθεῖν τῷ παθόντι τὸν δράσαντα τὰσ ὡρ́ασ πάσασ τοῦ ἐνιαυτοῦ καὶ ἐρημῶσαι πάντασ τοὺσ οἰκείουσ τόπουσ συμπάσησ τῆσ πατρίδοσ· ἐὰν δὲ ξένοσ ὁ τελευτήσασ ᾖ, καὶ τῆσ τοῦ ξένου χώρασ εἰργέσθω τοὺσ αὐτοὺσ χρόνουσ.

τούτῳ δὴ τῷ νόμῳ ἐὰν μὲν ἑκὼν πείθηταί τισ, ὁ τοῦ τελευτήσαντοσ γένει ἐγγύτατα, ἐπίσκοποσ ὢν τούτων πάντων γενομένων, ἐχέτω συγγνώμην τε καὶ ἄγων πρὸσ αὐτὸν εἰρήνην μέτριοσ ἂν εἰή πάντωσ·

ἐὰν δέ τισ ἀπειθῇ καὶ πρῶτον μὲν ἀκάθαρτοσ ὢν εἰσ τὰ ἱερὰ τολμᾷ πορεύεσθαι καὶ θύειν, ἔτι δὲ τοὺσ χρόνουσ μὴ ἐθέλῃ πληροῦν ἀποξενούμενοσ τοὺσ εἰρημένουσ, ὁ τοῦ τελευτήσαντοσ γένει ἐγγύτατα ἐπεξίτω μὲν φόνου τῷ κτείναντι, διπλᾶ δὲ πάντα ἔστω τὰ τιμωρήματα τῷ ὀφλόντι. ἐὰν δ’ ὁ προσήκων ἐγγύτατα μὴ ἐπεξίῃ τῷ παθήματι, τὸ μίασμα ὡσ εἰσ αὐτὸν περιεληλυθόσ, τοῦ παθόντοσ προστρεπομένου τὴν πάθην, ὁ βουλόμενοσ ἐπεξελθὼν τούτῳ δίκην, πέντε ἔτη ἀποσχέσθαι τῆσ αὑτοῦ πατρίδοσ ἀναγκαζέτω κατὰ νόμον.

ἐὰν δὲ ξένοσ ἄκων ξένον κτείνῃ τῶν ἐν τῇ πόλει, ἐπεξίτω μὲν ὁ βουλόμενοσ ἐπὶ τοῖσ αὐτοῖσ νόμοισ, μέτοικοσ δὲ ὢν ἀπενιαυτησάτω, ξένοσ δὲ ἂν ᾖ παντάπασιν, πρὸσ τῷ καθαρμῷ, ἐάντε ξένον ἐάντε μέτοικον ἐάντε ἀστὸν κτείνῃ, τὸν βίον ἅπαντα τῆσ χώρασ τῆσ τῶν νόμων τῶνδε κυρίασ εἰργέσθω· ἐὰν δ’ ἔλθῃ παρανόμωσ, οἱ νομοφύλακεσ θανάτῳ ζημιούντων αὐτόν, καὶ ἐὰν ἔχῃ οὐσίαν τινά, τῷ τοῦ παθόντοσ ἐγγύτατα γένει παραδιδόντων.

ἐὰν δὲ ἄκων ἔλθῃ, ἂν μὲν κατὰ θάλατταν ἐκπίπτῃ πρὸσ τὴν χώραν, σκηνησάμενοσ ἐν θαλάττῃ τέγγων τοὺσ πόδασ πλοῦν ἐπιφυλαττέτω, κατὰ γῆν δὲ ἂν βίᾳ ὑπό τινων ἀχθῇ, ἡ πρώτη προστυχοῦσα ἀρχὴ τῶν ἐν τῇ πόλει λύσασα, εἰσ τὴν ὑπερορίαν ἐκπεμπέτω ἄσυλον. ἐὰν δ’ ἄρα τισ αὐτόχειρ μὲν κτείνῃ ἐλεύθερον, θυμῷ δὲ ᾖ τὸ πεπραγμένον ἐκπραχθέν, διχῇ δεῖ πρῶτον τὸ τοιοῦτον διαλαβεῖν.

θυμῷ γὰρ δὴ πέπρακται καὶ τοῖσ ὅσοι ἂν ἐξαίφνησ μὲν καὶ ἀπροβουλεύτωσ τοῦ ἀποκτεῖναι πληγαῖσ ἤ τινι τοιούτῳ διαφθείρωσί τινα παραχρῆμα τῆσ ὁρμῆσ γενομένησ, μεταμέλειά τε εὐθὺσ τοῦ πεπραγμένου γίγνηται, θυμῷ δὲ καὶ ὅσοι προπηλακισθέντεσ λόγοισ ἢ καὶ ἀτίμοισ ἔργοισ, μεταδιώκοντεσ τὴν τιμωρίαν, ὕστερον ἀποκτείνωσί τινα βουληθέντεσ κτεῖναι καὶ τὸ πεπραγμένον αὐτοῖσ ἀμεταμέλητον γίγνηται. διττοὺσ μὲν δὴ τοὺσ φόνουσ, ὡσ ἐοίκε, θετέον, καὶ σχεδὸν ἀμφοτέρουσ θυμῷ γεγονότασ, μεταξὺ δέ που τοῦ τε ἑκουσίου καὶ ἀκουσίου δικαιότατ’ ἂν λεγομένουσ.

οὐ μὴν ἀλλ’ εἰκών ἐσθ’ ἑκάτεροσ·

ὁ μὲν τὸν θυμὸν φυλάττων καὶ οὐκ ἐκ τοῦ παραχρῆμα ἐξαίφνησ ἀλλὰ μετὰ ἐπιβουλῆσ ὕστερον χρόνῳ τιμωρούμενοσ ἑκουσίῳ ἐοίκεν, ὁ δὲ ἀταμιεύτωσ ταῖσ ὀργαῖσ καὶ ἐκ τοῦ παραχρῆμα εὐθὺσ χρώμενοσ ἀπροβουλεύτωσ ὅμοιοσ μὲν ἀκουσίῳ, ἔστι δὲ οὐδ’ οὗτοσ αὖ παντάπασιν ἀκούσιοσ ἀλλ’ εἰκὼν ἀκουσίου. διὸ χαλεποὶ διορίζειν οἱ τῷ θυμῷ πραχθέντεσ φόνοι, πότερον ἑκουσίουσ αὐτοὺσ ἤ τινασ ὡσ ἀκουσίουσ νομοθετητέον, βέλτιστον μὴν καὶ ἀληθέστατον εἰσ εἰκόνα μὲν ἄμφω θεῖναι, τεμεῖν δὲ αὐτὼ χωρὶσ τῇ ἐπιβουλῇ καὶ ἀπροβουλίᾳ, καὶ τοῖσ μὲν μετ’ ἐπιβουλῆσ τε καὶ ὀργῇ κτείνασιν τὰσ τιμωρίασ χαλεπωτέρασ, τοῖσ δὲ ἀπροβουλεύτωσ τε καὶ ἐξαίφνησ πρᾳοτέρασ νομοθετεῖν·

τὸ γὰρ εἰκὸσ μείζονι κακῷ μειζόνωσ, τὸ δ’ ἐλάττονι τιμωρητέον ἐλαττόνωσ. ποιητέον δὴ καὶ τοῖσ ἡμετέροισ νόμοισ οὕτω.

παντάπασι μὲν οὖν. πάλιν ἐπανελθόντεσ τοίνυν λέγωμεν· ἂν ἄρα τισ αὐτόχειρ μὲν κτείνῃ ἐλεύθερον, τὸ δὲ πεπραγμένον ἀπροβουλεύτωσ ὀργῇ τινι γένηται πραχθέν, τὰ μὲν ἄλλα, καθάπερ ἄνευ θυμοῦ κτείναντι προσῆκέν τῳ πάσχειν, πασχέτω, δύο δ’ ἐξ ἀνάγκησ ἔτη φευγέτω κολάζων τὸν αὑτοῦ θυμόν. ὁ δὲ θυμῷ μέν, μετ’ ἐπιβουλῆσ δὲ κτείνασ τὰ μὲν ἄλλα κατὰ τὸν πρόσθεν αὖ, τρία δὲ ἔτη, καθάπερ ἅτεροσ ἔφευγεν τὰ δύο, φευγέτω, μεγέθει θυμοῦ πλείω τιμωρηθεὶσ χρόνον. καθόδου δὲ πέρι τούτοισ ὧδε ἔστω.

χαλεπὸν μὲν ἀκριβῶσ νομοθετεῖν· ἔστι γὰρ ὅτε τούτοιν ὁ τῷ νόμῳ ταχθεὶσ χαλεπώτεροσ ἡμερώτεροσ ἄν, ὁ δὲ ἡμερώτεροσ χαλεπώτεροσ ἂν εἰή, καὶ τὰ περὶ τὸν φόνον ἀγριωτέρωσ ἂν πράξειεν, ὁ δὲ ἡμερωτέρωσ· ὡσ δὲ τὸ πολὺ κατὰ τὰ νῦν εἰρημένα συμβαίνει γιγνόμενα. τούτων οὖν πάντων ἐπιγνώμονασ εἶναι χρὴ νομοφύλακασ, ἐπειδὰν δὲ ὁ χρόνοσ ἔλθῃ τῆσ φυγῆσ ἑκατέρῳ, πέμπειν αὐτῶν δικαστὰσ δώδεκα ἐπὶ τοὺσ ὁρ́ουσ τῆσ χώρασ, ἐσκεμμένουσ ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ τὰσ τῶν φυγόντων πράξεισ ἔτι σαφέστερον, καὶ τῆσ αἰδοῦσ τε πέρι καὶ καταδοχῆσ τούτων δικαστὰσ γίγνεσθαι, τοὺσ δὲ αὖ τοῖσ δικασθεῖσιν ὑπὸ τῶν τοιούτων ἀρχόντων ἐμμένειν.

ἐὰν δ’ αὖθίσ ποτε κατελθὼν ὁπότεροσ αὐτοῖν ἡττηθεὶσ ὀργῇ πράξῃ ταὐτὸν τοῦτο, φυγὼν μηκέτι κατέλθῃ, κατελθὼν δέ, κατὰ τὴν τοῦ ξένου ἄφιξιν ταύτῃ πασχέτω.

δοῦλον δ’ ὁ κτείνασ ἑαυτοῦ μὲν καθηράσθω, ἐὰν δὲ ἀλλότριον θυμῷ, διπλῇ τὸ βλάβοσ ἐκτεισάτω τῷ κεκτημένῳ. ὅστισ δ’ ἂν τῶν ἀποκτεινάντων πάντων μὴ πείθηται τῷ νόμῳ, ἀλλ’ ἀκάθαρτοσ ὢν ἀγοράν τε καὶ ἆθλα καὶ τὰ ἄλλα ἱερὰ μιαίνῃ, ὁ βουλόμενοσ, τόν τε ἐπιτρέποντα τῶν προσηκόντων τῷ τελευτήσαντι καὶ τὸν ἀποκτείναντα εἰσ δίκην καταστήσασ, τὴν διπλασίαν χρημάτων τε καὶ τῶν ἄλλων πράξεων ἀναγκαζέτω πράττειν τε καὶ ἐκτίνειν, τὸ δὲ ἔκτεισμα αὐτὸσ αὑτῷ κομιζέσθω κατὰ τὸν νόμον. ἐὰν δέ τισ θυμῷ δοῦλοσ δεσπότην αὑτοῦ κτείνῃ, τοὺσ προσήκοντασ τοῦ τελευτήσαντοσ χρωμένουσ τῷ κτείναντι χρείαν ἣν ἂν ἐθέλωσι, πλὴν μηδαμῇ μηδαμῶσ ζωγροῦντασ, καθαροὺσ εἶναι·

ἐὰν δὲ ἄλλοσ τισ δοῦλοσ ἐλεύθερον ἀποκτείνῃ θυμῷ, παραδιδόντων οἱ δεσπόται τὸν δοῦλον τοῖσ προσήκουσι τοῦ τελευτήσαντοσ, οἱ δὲ ἐξ ἀνάγκησ μὲν θανατωσάντων τὸν δράσαντα, τρόπῳ δὲ ᾧ ἂν ἐθέλωσιν.

ἂν δ’, ὃ γίγνεται μέν, ὀλιγάκισ δέ, διὰ θυμὸν πατὴρ ἢ μήτηρ ὑὸν ἢ θυγατέρα πληγαῖσ ἤ τινι τρόπῳ βιαίῳ κτείνῃ, καθάρσεισ μὲν τὰσ αὐτὰσ τοῖσ ἄλλοισ καθαιρέσθω καὶ ἐνιαυτοὺσ τρεῖσ ἀπενιαυτεῖν, κατελθόντων δὲ τῶν κτεινάντων, ἀπαλλάττεσθαι γυναῖκά τε ἀπ’ ἀνδρὸσ καὶ τὸν ἄνδρα ἀπὸ γυναικόσ, καὶ μή ποτ’ ἔτι κοινῇ παιδοποιήσασθαι, μηδὲ συνέστιον ὧν ἔκγονον ἢ ἀδελφὸν ἀπεστέρηκε γίγνεσθαί ποτε μηδὲ κοινωνὸν ἱερῶν· ὁ δὲ ἀσεβῶν τε περὶ ταῦτα καὶ ἀπειθῶν ὑπόδικοσ ἀσεβείασ γιγνέσθω τῷ ἐθέλοντι.

γυναῖκα δὲ γαμετὴν ἐὰν ἀνὴρ δι’ ὀργὴν κτείνῃ τινά τισ, ἢ γυνὴ ἑαυτῆσ ἄνδρα ταὐτὸν τοῦτο ὡσαύτωσ ἐργάσηται, καθαίρεσθαι μὲν τοὺσ αὐτοὺσ καθαρμούσ, τριετεῖσ δὲ ἀπενιαυτήσεισ διατελεῖν. κατελθὼν δὲ ὅ τι τοιοῦτον δράσασ, τοῖσ αὑτοῦ παισὶν ἱερῶν μὴ κοινωνείτω μηδὲ ὁμοτράπεζοσ γιγνέσθω ποτέ· ἀπειθῶν δὲ ὁ γεννήτωρ ἢ ὁ γεννηθεὶσ ἀσεβείασ αὖ ὑπόδικοσ γιγνέσθω τῷ ἐθέλοντι.

καὶ ἐὰν ἀδελφὸσ ἀδελφὸν ἢ ἀδελφήν, ἢ ἀδελφὴ ἀδελφὸν ἢ ἀδελφὴν θυμῷ κτείνῃ, τὰ μὲν τῶν καθαρμῶν καὶ ἀπενιαυτήσεων ὡσαύτωσ, καθάπερ εἴρηται τοῖσ γονεῦσι καὶ τοῖσ ἐκγόνοισ, εἰρήσθω δεῖν γίγνεσθαι καὶ τούτοισ ‐ ὧν ἀδελφούσ τε ἀδελφῶν καὶ γονέασ ἐστέρηκε παίδων, τούτοισ δὲ συνέστιοσ αὐτοῖσ μηδέποτε γιγνέσθω μηδὲ κοινωνὸσ ἱερῶν ‐ ἐὰν δέ τισ ἀπειθῇ, τῷ τῆσ περὶ ταῦτα ἀσεβείασ εἰρημένῳ νόμῳ ὑπόδικοσ ὀρθῶσ ἂν γίγνοιτο μετὰ δίκησ. ἐὰν δ’ ἄρα τισ εἰσ τοσοῦτον ἀκρατὴσ θυμοῦ γίγνηται πρὸσ τοὺσ γεννήσαντασ, ὥστε μανίαισ ὀργῆσ τῶν γεννητόρων τολμῆσαι κτεῖναί τινα, ἐὰν μὲν ὁ τελευτήσασ πρὶν τελευτῆσαι τὸν δράσαντα φόνου ἀφιῇ ἑκών, καθάπερ οἱ τὸν ἀκούσιον φόνον ἐξεργασάμενοι καθαρθείσ, καὶ τἆλλα ὅσαπερ ἐκεῖνοι πράξασ, καθαρὸσ ἔστω, ἐὰν δὲ μὴ ἀφῇ, πολλοῖσ ἔνοχοσ ἔστω νόμοισ ὁ δράσασ τι τοιοῦτον·

καὶ γὰρ αἰκίασ δίκαισ ταῖσ ἐσχάταισ ἔνοχοσ ἂν γίγνοιτο καὶ ἀσεβείασ ὡσαύτωσ καὶ ἱεροσυλίασ, τὴν τοῦ γεννητοῦ ψυχὴν συλήσασ, ὥστ’ εἴπερ οἱο͂́ν τ’ ἦν τὸ πολλάκισ ἀποθνῄσκειν τὸν αὐτόν, καὶ τὸν πατροφόνον ἢ μητροκτόνον, ἐξεργασάμενον θυμῷ τοῦτο, δικαιότατον θανάτων πολλῶν ἦν τυγχάνειν.

ᾧ γὰρ μόνῳ οὐδ’ ἀμυνομένῳ θάνατον, μέλλοντι ὑπὸ τῶν γονέων τελευτήσεσθαι, παρέξει νόμοσ οὐδεὶσ κτεῖναι τὸν πατέρα ἢ μητέρα, τοὺσ εἰσ φῶσ τὴν ἐκείνου φύσιν ἀγαγόντασ, ἀλλ’ ὑπομείναντα τὰ πάντα πάσχειν πρίν τι δρᾶν τοιοῦτον νομοθετήσει, πῶσ τούτῳ δίκησ γε ἄλλωσ προσῆκον τυγχάνειν ἂν γίγνοιτο ἐν νόμῳ; κείσθω δὴ τῷ πατέρα ἢ μητέρα ἀποκτείναντι θυμῷ θάνατοσ ἡ ζημία.

ἀδελφὸσ δὲ ἂν ἀδελφὸν κτείνῃ ἐν στάσεσι μάχησ γενομένησ ἤ τινι τρόπῳ τοιούτῳ, ἀμυνόμενοσ ἄρχοντα χειρῶν πρότερον, καθάπερ πολέμιον ἀποκτείνασ ἔστω καθαρόσ, καὶ ἐὰν πολίτησ πολίτην, ὡσαύτωσ, ἢ ξένοσ ξένον. ἐὰν δὲ ἀστὸσ ξένον ἢ ξένοσ ἀστὸν ἀμυνόμενοσ κτείνῃ, κατὰ ταὐτὰ ἔστω τοῦ καθαρὸσ εἶναι.

καὶ ἐὰν δοῦλοσ δοῦλον, ὡσαύτωσ· ἐὰν δὲ αὖ δοῦλοσ ἐλεύθερον ἀμυνόμενοσ ἀποκτείνῃ, καθάπερ ὁ κτείνασ πατέρα, τοῖσ αὐτοῖσ ἔνοχοσ ἔστω νόμοισ. ὃ δὲ περὶ τῆσ ἀφέσεωσ εἴρηται φόνου πατρί, ταὐτὸν τοῦτο ἔστω περὶ ἁπάσησ τῶν τοιούτων ἀφέσεωσ, ἐὰν ὁστισοῦν ὁτῳοῦν ἀφιῇ τοῦτο ἑκών, ὡσ ἀκουσίου γεγονότοσ τοῦ φόνου, οἵ τε καθαρμοὶ γιγνέσθωσαν τῷ δράσαντι καὶ ἐνιαυτὸσ εἷσ ἔστω τῆσ ἐκδημίασ ἐν νόμῳ. καὶ τὰ μὲν δὴ βίαιά τε καὶ ἀκούσια καὶ κατὰ τὸν θυμὸν γιγνόμενα περὶ φόνουσ μετρίωσ εἰρήσθω· τὰ δὲ περὶ τὰ ἑκούσια καὶ κατ’ ἀδικίαν πᾶσαν γιγνόμενα τούτων πέρι καὶ ἐπιβουλῆσ δι’ ἥττασ ἡδονῶν τε καὶ ἐπιθυμιῶν καὶ φθόνων, ταῦτα μετ’ ἐκεῖνα ἡμῖν λεκτέον.

ὀρθῶσ λέγεισ. πάλιν δὴ πρῶτον περὶ τῶν τοιούτων εἰσ δύναμιν εἴπωμεν ὁπόσα ἂν εἰή. τὸ μὲν δὴ μέγιστον ἐπιθυμία κρατοῦσα ψυχῆσ ἐξηγριωμένησ ὑπὸ πόθων· τοῦτο δ’ ἐστὶν μάλιστα ἐνταῦθα οὗ πλεῖστόσ τε καὶ ἰσχυρότατοσ ἵμεροσ ὢν τυγχάνει τοῖσ πολλοῖσ, ἡ τῶν χρημάτων τῆσ ἀπλήστου καὶ ἀπείρου κτήσεωσ ἔρωτασ μυρίουσ ἐντίκτουσα δύναμισ διὰ φύσιν τε καὶ ἀπαιδευσίαν τὴν κακήν.

τῆσ δὲ ἀπαιδευσίασ ἡ τοῦ κακῶσ ἐπαινεῖσθαι πλοῦτον αἰτία φήμη πρὸσ τῶν Ἑλλήνων τε καὶ βαρβάρων· πρῶτον γὰρ τῶν ἀγαθῶν αὐτὸ προκρίνοντεσ, τρίτον ὄν, τούσ τ’ ἐπιγιγνομένουσ λωβῶνται καὶ ἑαυτούσ. τὸ γὰρ ἀληθὲσ λέγεσθαι περὶ τοῦ πλούτου κατὰ πόλεισ πάσασ πάντων κάλλιστον καὶ ἄριστον, ὡσ ἕνεκα σώματόσ ἐστι, καὶ σῶμα ψυχῆσ ἕνεκα· ἀγαθῶν μὲν οὖν ὄντων ὧν ἕνεκα ὁ πλοῦτοσ εἶναι πέφυκε, τρίτον ἂν εἰή μετὰ σώματοσ ἀρετὴν καὶ ψυχῆσ.

διδάσκαλοσ οὖν ἂν ὁ λόγοσ οὗτοσ γίγνοιτο ὡσ οὐ χρὴ πλουτεῖν ζητεῖν τὸν εὐδαίμονα ἐσόμενον, ἀλλὰ δικαίωσ πλουτεῖν καὶ σωφρόνωσ· καὶ φόνοι οὕτωσ οὐκ ἂν γίγνοιντο ἐν πόλεσιν φόνοισ δεόμενοι καθαίρεσθαι.

νῦν δέ, ὅπερ ἀρχόμενοι τούτων εἴπομεν, ἓν μὲν τοῦτ’ ἐστὶ καὶ μέγιστον ὃ ποιεῖ φόνου ἑκουσίου τὰσ μεγίστασ δίκασ. δεύτερον δὲ φιλοτίμου ψυχῆσ ἕξισ, φθόνουσ ἐντίκτουσα, χαλεποὺσ συνοίκουσ μάλιστα μὲν αὐτῷ τῷ κεκτημένῳ τὸν φθόνον, δευτέροισ δὲ τοῖσ ἀρίστοισ τῶν ἐν τῇ πόλει. τρίτον δὲ οἱ δειλοὶ καὶ ἄδικοι φόβοι πολλοὺσ δὴ φόνουσ εἰσὶν ἐξειργασμένοι, ὅταν ᾖ τῳ πραττόμενα ἢ πεπραγμένα ἃ μηδένα βούλονταί σφισιν συνειδέναι γιγνόμενα ἢ γεγονότα· τοὺσ οὖν τούτων μηνυτὰσ ἀναιροῦσι θανάτοισ, ὅταν ἄλλῳ μηδενὶ δύνωνται τρόπῳ.

τούτων δὴ πάντων πέρι προοίμια μὲν εἰρημένα ταῦτ’ ἔστω, καὶ πρὸσ τούτοισ, ὃν καὶ πολλοὶ λόγον τῶν ἐν ταῖσ τελεταῖσ περὶ τὰ τοιαῦτα ἐσπουδακότων ἀκούοντεσ σφόδρα πείθονται, τὸ τῶν τοιούτων τίσιν ἐν Αἵδου γίγνεσθαι, καὶ πάλιν ἀφικομένοισ δεῦρο ἀναγκαῖον εἶναι τὴν κατὰ φύσιν δίκην ἐκτεῖσαι, τὴν τοῦ παθόντοσ ἅπερ αὐτὸσ ἔδρασεν, ὑπ’ ἄλλου τοιαύτῃ μοίρᾳ τελευτῆσαι τὸν τότε βίον. πειθομένῳ μὲν δὴ καὶ πάντωσ φοβουμένῳ ἐξ αὐτοῦ τοῦ προοιμίου τὴν τοιαύτην δίκην οὐδὲν δεῖ τὸν ἐπὶ τούτῳ νόμον ὑμνεῖν, ἀπειθοῦντι δὲ νόμοσ ὅδε εἰρήσθω τῇ γραφῇ·

ὃσ ἂν ἐκ προνοίασ τε καὶ ἀδίκωσ ὁντιναοῦν τῶν ἐμφυλίων αὐτόχειρ κτείνῃ, πρῶτον μὲν τῶν νομίμων εἰργέσθω, μήτε ἱερὰ μήτε ἀγορὰν μήτε λιμένασ μήτε ἄλλον κοινὸν σύλλογον μηδένα μιαίνων, ἐάντε τισ ἀπαγορεύῃ τῷ δράσαντι ταῦτα ἀνθρώπων καὶ ἐὰν μή ‐ ὁ γὰρ νόμοσ ἀπαγορεύει καὶ ἀπαγορεύων ὑπὲρ πάσησ τῆσ πόλεωσ ἀεὶ φαίνεταί τε καὶ φανεῖται ‐ ὁ δὲ μὴ ἐπεξιὼν δέον, ἢ μὴ προαγορεύων εἴργεσθαι, τῶν ἐντὸσ ἀνεψιότητοσ, πρὸσ ἀνδρῶν τε καὶ γυναικῶν προσήκων τῷ τελευτήσαντι, πρῶτον μὲν τὸ μίασμα εἰσ αὑτὸν καὶ τὴν τῶν θεῶν ἔχθραν δέχοιτο, ὡσ ἡ τοῦ νόμου ἀρὰ τὴν φήμην προτρέπεται, τὸ δὲ δεύτερον ὑπόδικοσ τῷ ἐθέλοντι τιμωρεῖν ὑπὲρ τοῦ τελευτήσαντοσ γιγνέσθω.

ὁ δὲ ἐθέλων τιμωρεῖν, τῶν τε ἐπὶ τούτοισ λουτρῶν φυλακῆσ πέρι καὶ ὅσων ἂν ἑτέρων ὁ θεὸσ περὶ ταῦτα νόμιμα παραδῷ, πάντα ἀποτελῶν, καὶ τὴν πρόρρησιν προαγορεύων, ἴτω ἀναγκάζων τὸν δράσαντα ὑπέχειν τὴν τῆσ δίκησ πρᾶξιν κατὰ νόμον.

ταῦτα δὲ ὅτι μὲν γίγνεσθαι χρεών ἐστι διά τινων ἐπευχῶν καὶ θυσιῶν θεοῖσ τισιν οἷσ τῶν τοιούτων μέλει, φόνουσ μὴ γίγνεσθαι κατὰ πόλεισ, ῥᾴδιον ἀποφαίνεσθαι νομοθέτῃ·

τίνεσ δ’ εἰσὶν οἱ θεοὶ καὶ τίσ ὁ τρόποσ τῶν τοιούτων δικῶν τῆσ εἰσαγωγῆσ ὀρθότατα πρὸσ τὸ θεῖον ἂν γιγνόμενοσ εἰή, νομοφύλακεσ μετ’ ἐξηγητῶν καὶ μάντεων καὶ τοῦ θεοῦ νομοθετησάμενοι, τὰσ δίκασ εἰσαγόντων ταύτασ. δικαστὰσ δὲ αὐτῶν εἶναι τοὺσ αὐτοὺσ οὕσπερ τοῖσ τὰ ἱερὰ συλῶσιν διαδικάζειν ἐρρήθη κυρίωσ·

ὁ δὲ ὀφλὼν θανάτῳ ζημιούσθω καὶ μὴ ἐν τῇ τοῦ παθόντοσ χώρᾳ θαπτέσθω, ἀναιδείασ ἕνεκα πρὸσ τῷ ἀσεβεῖν. φυγὼν δὲ καὶ μὴ ’θελήσασ κρίσιν ὑποσχεῖν φευγέτω ἀειφυγίαν· ἐὰν δέ τισ ἐπιβῇ που τῶν τῆσ τοῦ φονευθέντοσ χώρασ, ὁ προστυχὼν πρῶτοσ τῶν οἰκείων τοῦ ἀποθανόντοσ ἢ καὶ τῶν πολιτῶν ἀνατὶ κτεινέτω, ἢ δήσασ τοῖσ ἄρχουσι τῶν τὴν δίκην κρινάντων κτεῖναι παραδότω. ὁ δὲ ἐπισκηπτόμενοσ ἅμα καὶ κατεγγυάτω τὸν ᾧ ἂν ἐπισκήπτηται·

ὁ δὲ παρεχέτω τοὺσ ἐγγυητάσ, ἀξιόχρεωσ οὓσ ἂν ἡ τῶν περὶ ταῦτα δικαστῶν ἀρχὴ κρίνῃ, τρεῖσ ἐγγυητὰσ ἀξιόχρεωσ παρέξειν ἐγγυωμένουσ εἰσ δίκην· ἐὰν δὲ ἢ μὴ ἐθέλῃ ἢ ἀδυνατῇ τισ καθιστάναι, τὴν ἀρχὴν παραλαβοῦσαν δήσασαν φυλάττειν καὶ παρέχειν εἰσ τὴν κρίσιν τῆσ δίκησ. ἐὰν δὲ αὐτόχειρ μὲν μή, βουλεύσῃ δὲ θάνατόν τισ ἄλλοσ ἑτέρῳ καὶ τῇ βουλήσει τε καὶ ἐπιβουλεύσει ἀποκτείνασ αἴτιοσ ὢν καὶ μὴ καθαρὸσ τὴν ψυχὴν τοῦ φόνου ἐν πόλει ἐνοικῇ, γιγνέσθων καὶ τούτῳ κατὰ ταὐτὰ αἱ κρίσεισ τούτων πέρι πλὴν τῆσ ἐγγύησ, τῷ δὲ ὀφλόντι ταφῆσ τῆσ οἰκείασ ἐξέστω τυχεῖν, τὰ δὲ ἄλλα κατὰ ταὐτὰ ὡσαύτωσ τῷ πρόσθεν ῥηθέντι περὶ αὐτὸν γιγνέσθω. τὰ αὐτὰ δὲ ἔστω ταῦτα ξένοισί τε πρὸσ ξένουσ καὶ ἀστοῖσι καὶ ξένοισ πρὸσ ἀλλήλουσ, δούλοισ τε αὖ πρὸσ δούλουσ, τῆσ τε αὐτοχειρίασ πέρι καὶ ἐπιβουλεύσεωσ, πλὴν τῆσ ἐγγύησ·

ταύτην δέ, καθάπερ εἴρηται, τοὺσ αὐτόχειρασ κατεγγυᾶσθαι, τὸν δὲ προαγορεύοντα τὸν φόνον ἅμα κατεγγυᾶν καὶ τούτουσ.

ἐὰν δὲ δοῦλοσ ἐλεύθερον ἑκών, εἴτε αὐτόχειρ εἴτε βουλεύσασ, ἀποκτείνῃ καὶ ὄφλῃ τὴν δίκην, ὁ τῆσ πόλεωσ κοινὸσ δήμιοσ ἄγων πρὸσ τὸ μνῆμα τοῦ ἀποθανόντοσ, ὅθεν ἂν ὁρᾷ τὸν τύμβον, μαστιγώσασ ὁπόσασ ἂν ὁ ἑλὼν προστάττῃ, ἐάνπερ βιῷ παιόμενοσ ὁ φονεύσ, θανατωσάτω. ἐὰν δέ τισ δοῦλον κτείνῃ μηδὲν ἀδικοῦντα, φόβῳ δὲ μὴ μηνυτὴσ αἰσχρῶν ἔργων καὶ κακῶν αὐτοῦ γίγνηται, ἤ τινοσ ἕνεκα ἄλλου τοιούτου, καθάπερ ἂν εἰ πολίτην κτείνασ ὑπεῖχε φόνου δίκασ, ὡσαύτωσ καὶ τοῦ τοιούτου δούλου κατὰ τὰ αὐτὰ ἀποθανόντοσ οὕτωσ ὑπεχέτω.

ἐὰν δὲ δὴ γίγνηται ἐφ’ οἷσι καὶ νομοθετεῖν δεινὸν καὶ οὐδαμῶσ προσφιλέσ, μὴ νομοθετεῖν δὲ ἀδύνατον, συγγενῶν αὐτόχειρασ φόνουσ ἢ δι’ ἐπιβουλεύσεωσ γενομένουσ, ἑκουσίουσ τε καὶ ἀδίκουσ πάντωσ, οἳ τὰ μὲν πολλὰ ἐν κακῶσ οἰκούσαισ καὶ τρεφομέναισ γίγνονται πόλεσιν, γένοιτο δ’ ἄν πού τι καὶ ἐν ᾗ μή τισ ἂν προσδοκήσειεν χώρᾳ, λέγειν μὲν δὴ χρεὼν αὖ πάλιν τὸν ἔμπροσθε σμικρῷ ῥηθέντα λόγον, ἂν ἄρα τισ ἀκούων ἡμῶν οἱο͂σ ἀποσχέσθαι γένηται μᾶλλον ἑκὼν διὰ τὰ τοιαῦτα φόνων τῶν πάντῃ ἀνοσιωτάτων.

ὁ γὰρ δὴ μῦθοσ ἢ λόγοσ, ἢ ὅτι χρὴ προσαγορεύειν αὐτόν, ἐκ παλαιῶν ἱερέων εἴρηται σαφῶσ, ὡσ ἡ τῶν συγγενῶν αἱμάτων τιμωρὸσ δίκη ἐπίσκοποσ νόμῳ χρῆται τῷ νυνδὴ λεχθέντι καὶ ἔταξεν ἄρα δράσαντί τι τοιοῦτον παθεῖν ταὐτὰ ἀναγκαίωσ ἅπερ ἔδρασεν·

εἰ πατέρα ἀπέκτεινέν ποτέ τισ, αὐτὸν τοῦτο ὑπὸ τέκνων τολμῆσαι βίᾳ πάσχοντα ἔν τισι χρόνοισ, κἂν εἰ μητέρα, γενέσθαι τε αὐτὸν θηλείασ μετασχόντα φύσεωσ ἀναγκαῖον, γενόμενόν τε ὑπὸ τῶν γεννηθέντων λιπεῖν τὸν βίον ἐν χρόνοισ ὑστέροισ·

τοῦ γὰρ κοινοῦ μιανθέντοσ αἵματοσ οὐκ εἶναι κάθαρσιν ἄλλην, οὐδὲ ἔκπλυτον ἐθέλειν γίγνεσθαι τὸ μιανθὲν πρὶν φόνον φόνῳ ὁμοίῳ ὅμοιον ἡ δράσασα ψυχὴ τείσῃ καὶ πάσησ τῆσ συγγενείασ τὸν θυμὸν ἀφιλασαμένη κοιμίσῃ. ταῦτα δὴ παρὰ θεῶν μέν τινα φοβούμενον τὰσ τιμωρίασ εἴργεσθαι χρὴ τὰσ τοιαύτασ· εἰ δέ τινασ οὕτωσ ἀθλία συμφορὰ καταλάβοι, ὥστε πατρὸσ ἢ μητρὸσ ἢ ἀδελφῶν ἢ τέκνων ἐκ προνοίασ ἑκουσίωσ ψυχὴν τολμῆσαι ἀποστερεῖν σώματοσ, ὁ παρὰ τοῦ θνητοῦ νομοθέτου νόμοσ ὧδε περὶ τῶν τοιούτων νομοθετεῖ, Προρρήσεισ μὲν τὰσ περὶ τῶν νομίμων εἴργεσθαι καὶ ἐγγύασ τὰσ αὐτὰσ εἶναι καθάπερ ἐρρήθη τοῖσ ἔμπροσθεν·

ὁρ́ια φέροντεσ ἐκβαλλόντων τῷ νόμῳ ἄταφον.

τὸν δὲ δὴ πάντων οἰκειότατον καὶ λεγόμενον φίλτατον ὃσ ἂν ἀποκτείνῃ, τί χρὴ πάσχειν;

λέγω δὲ ὃσ ἂν ἑαυτὸν κτείνῃ, τὴν τῆσ εἱμαρμένησ βίᾳ ἀποστερῶν μοῖραν, μήτε πόλεωσ ταξάσησ δίκῃ, μήτε περιωδύνῳ ἀφύκτῳ προσπεσούσῃ τύχῃ ἀναγκασθείσ, μηδὲ αἰσχύνησ τινὸσ ἀπόρου καὶ ἀβίου μεταλαχών, ἀργίᾳ δὲ καὶ ἀνανδρίασ δειλίᾳ ἑαυτῷ δίκην ἄδικον ἐπιθῇ. τούτῳ δὴ τὰ μὲν ἄλλα θεὸσ οἶδεν ἃ χρὴ νόμιμα γίγνεσθαι περὶ καθαρμούσ τε καὶ ταφάσ, ὧν ἐξηγητάσ τε ἅμα καὶ τοὺσ περὶ ταῦτα νόμουσ ἐπανερομένουσ χρὴ τοὺσ ἐγγύτατα γένει ποιεῖν αὐτοῖσιν κατὰ τὰ προσταττόμενα· τάφουσ δ’ εἶναι τοῖσ οὕτω φθαρεῖσι πρῶτον μὲν κατὰ μόνασ μηδὲ μεθ’ ἑνὸσ συντάφου, εἶτα ἐν τοῖσ τῶν δώδεκα ὁρίοισι μερῶν τῶν ὅσα ἀργὰ καὶ ἀνώνυμα θάπτειν ἀκλεεῖσ αὐτούσ, μήτε στήλαισ μήτε ὀνόμασι δηλοῦντασ τοὺσ τάφουσ.

ἐὰν δ’ ἄρα ὑποζύγιον ἢ ζῷον ἄλλο τι φονεύσῃ τινά, πλὴν τῶν ὅσα ἐν ἀγῶνι τῶν δημοσίᾳ τιθεμένων ἀθλεύοντά τι τοιοῦτον δράσῃ, ἐπεξίτωσαν μὲν οἱ προσήκοντεσ τοῦ φόνου τῷ κτείναντι, διαδικαζόντων δὲ τῶν ἀγρονόμων οἷσιν ἂν καὶ ὁπόσοισ προστάξῃ ὁ προσήκων, τὸ δὲ ὀφλὸν ἔξω τῶν ὁρ́ων τῆσ χώρασ ἀποκτείναντασ διορίσαι.

καθιζέτω τῶν γειτόνων τὸν ἐγγύτατα ὁ προσήκων γένει, ἀφοσιούμενοσ ὑπὲρ αὑτοῦ τε καὶ ὑπὲρ τῆσ συγγενείασ ὅλησ, τὸ δὲ ὀφλὸν ἐξορίζειν, καθάπερ ἐρρήθη τὸ τῶν ζῴων γένοσ.

ἐὰν δὲ τεθνεὼσ μὲν αὖ τισ φανῇ, ἄδηλοσ δὲ ὁ κτείνασ ᾖ καὶ μὴ ἀμελῶσ ζητοῦσιν ἀνεύρετοσ γίγνηται, τὰσ μὲν προρρήσεισ τὰσ αὐτὰσ γίγνεσθαι καθάπερ τοῖσ ἄλλοισ, προαγορεύειν δὲ τὸν φόνον τῷ δράσαντι, καὶ ἐπιδικασάμενον ἐν ἀγορᾷ κηρῦξαι τῷ κτείναντι τὸν καὶ τὸν καὶ ὠφληκότι φόνου μὴ ἐπιβαίνειν ἱερῶν μηδὲ ὅλησ χώρασ τῆσ τοῦ παθόντοσ, ὡσ, ἂν φανῇ καὶ γνωσθῇ, ἀποθανούμενον καὶ ἔξω τῆσ τοῦ παθόντοσ χώρασ ἐκβληθησόμενον ἄταφον.

οὗτοσ δὴ νόμοσ εἷσ ἡμῖν ἔστω κύριοσ περὶ φόνου κείμενοσ.

καὶ τὰ μὲν περὶ τὰ τοιαῦτα μέχρι τούτων οὕτωσ·

ὧν δὲ ὁ κτείνασ ἐφ’ οἷσ τε ὀρθῶσ ἂν καθαρὸσ εἰή, τάδε ἔστω· Νύκτωρ φῶρα εἰσ οἰκίαν εἰσιόντα ἐπὶ κλοπῇ χρημάτων ἐὰν ἑλὼν κτείνῃ, καθαρὸσ ἔστω· καὶ ἐὰν λωποδύτην ἀμυνόμενοσ ἀποκτείνῃ, καθαρὸσ ἔστω·

καὶ ἐὰν ἐλευθέραν γυναῖκα βιάζηταί τισ ἢ παῖδα περὶ τὰ ἀφροδίσια, νηποινὶ τεθνάτω ὑπό τε τοῦ ὑβρισθέντοσ βίᾳ καὶ ὑπὸ πατρὸσ ἢ ἀδελφῶν ἢ ὑέων· ἐάν τε ἀνὴρ ἐπιτύχῃ γαμετῇ γυναικὶ βιαζομένῃ, κτείνασ τὸν βιαζόμενον ἔστω καθαρὸσ ἐν τῷ νόμῳ· πάντωσ καθαρὸσ ἔστω.

τὰ μὲν τοίνυν περὶ τροφήν τε ζώσησ ψυχῆσ καὶ παιδείαν, ὧν αὐτῇ τυχούσῃ μὲν βιωτόν, ἀτυχησάσῃ δὲ τοὐναντίον, καὶ περὶ θανάτων τῶν βιαίων ἃσ δεῖ τιμωρίασ γίγνεσθαι, νενομοθετήσθω·

τυγχάνουσαι τιμωρήσεων τὸ πρόσφορον ἔχοιεν ἂν ἕκασται, ταῦτα μετ’ ἐκεῖνα, ὡσ ἐοίκεν, ὀρθῶσ ἂν νομοθετοῖτο.

τραύματα δὴ καὶ πηρώσεισ ἐκ τραυμάτων τά γε δεύτερα μετὰ θανάτουσ καὶ ὁ φαυλότατοσ ἂν τάξειεν τῶν ἐπὶ νόμον τρεπομένων.

τὰ δὴ τραύματα, καθάπερ οἱ φόνοι διῄρηντο, διαιρετέον, τὰ μὲν ἀκούσια, τὰ δὲ θυμῷ, τὰ δὲ φόβῳ, τὰ δὲ ὁπόσα ἐκ προνοίασ ἑκούσια συμβαίνει γιγνόμενα· προρρητέον δή τι περὶ πάντων τῶν τοιούτων τοιόνδε, ὡσ ἄρα νόμουσ ἀνθρώποισ ἀναγκαῖον τίθεσθαι καὶ ζῆν κατὰ νόμουσ ἢ μηδὲν διαφέρειν τῶν πάντῃ ἀγριωτάτων θηρίων. ἡ δὲ αἰτία τούτων ἥδε, ὅτι φύσισ ἀνθρώπων οὐδενὸσ ἱκανὴ φύεται ὥστε γνῶναί τε τὰ συμφέροντα ἀνθρώποισ εἰσ πολιτείαν καὶ γνοῦσα, τὸ βέλτιστον ἀεὶ δύνασθαί τε καὶ ἐθέλειν πράττειν.

γνῶναι μὲν γὰρ πρῶτον χαλεπὸν ὅτι πολιτικῇ καὶ ἀληθεῖ τέχνῃ οὐ τὸ ἴδιον ἀλλὰ τὸ κοινὸν ἀνάγκη μέλειν ‐ τὸ μὲν γὰρ κοινὸν συνδεῖ, τὸ δὲ ἴδιον διασπᾷ τὰσ πόλεισ ‐ καὶ ὅτι συμφέρει τῷ κοινῷ τε καὶ ἰδίῳ, τοῖν ἀμφοῖν, ἢν τὸ κοινὸν τιθῆται καλῶσ μᾶλλον ἢ τὸ ἴδιον· δεύτερον δέ, ἐὰν ἄρα καὶ τὸ γνῶναί τισ ὅτι ταῦτα οὕτω πέφυκεν λάβῃ ἱκανῶσ ἐν τέχνῃ, μετὰ δὲ τοῦτο ἀνυπεύθυνόσ τε καὶ αὐτοκράτωρ ἄρξῃ πόλεωσ, οὐκ ἄν ποτε δύναιτο ἐμμεῖναι τούτῳ τῷ δόγματι καὶ διαβιῶναι τὸ μὲν κοινὸν ἡγούμενον τρέφων ἐν τῇ πόλει, τὸ δὲ ἴδιον ἑπόμενον τῷ κοινῷ, ἀλλ’ ἐπὶ πλεονεξίαν καὶ ἰδιοπραγίαν ἡ θνητὴ φύσισ αὐτὸν ὁρμήσει ἀεί, φεύγουσα μὲν ἀλόγωσ τὴν λύπην, διώκουσα δὲ τὴν ἡδονήν, τοῦ δὲ δικαιοτέρου τε καὶ ἀμείνονοσ ἐπίπροσθεν ἄμφω τούτω προστήσεται, καὶ σκότοσ ἀπεργαζομένη ἐν αὑτῇ πάντων κακῶν ἐμπλήσει πρὸσ τὸ τέλοσ αὑτήν τε καὶ τὴν πόλιν ὅλην.

ἐπεὶ ταῦτα εἴ ποτέ τισ ἀνθρώπων φύσει ἱκανὸσ θείᾳ μοίρᾳ γεννηθεὶσ παραλαβεῖν δυνατὸσ εἰή, νόμων οὐδὲν ἂν δέοιτο τῶν ἀρξόντων ἑαυτοῦ·

ἐπιστήμησ γὰρ οὔτε νόμοσ οὔτε τάξισ οὐδεμία κρείττων, οὐδὲ θέμισ ἐστὶν νοῦν οὐδενὸσ ὑπήκοον οὐδὲ δοῦλον ἀλλὰ πάντων ἄρχοντα εἶναι, ἐάνπερ ἀληθινὸσ ἐλεύθερόσ τε ὄντωσ ᾖ κατὰ φύσιν. νῦν δὲ οὐ γάρ ἐστιν οὐδαμοῦ οὐδαμῶσ, ἀλλ’ ἢ κατὰ βραχύ·

διὸ δὴ τὸ δεύτερον αἱρετέον, τάξιν τε καὶ νόμον, ἃ δὴ τὸ μὲν ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ ὁρᾷ καὶ βλέπει, τὸ δ’ ἐπὶ πᾶν ἀδυνατεῖ. ταῦτα δὴ τῶνδε εἵνεκα εἴρηται· νῦν ἡμεῖσ τάξομεν τί χρὴ τὸν τρώσαντα ἤ τι βλάψαντα ἕτερον ἄλλον παθεῖν ἢ ἀποτίνειν. πρόχειρον δὴ παντὶ περὶ παντὸσ ὑπολαβεῖν ὀρθῶσ, "τὸν τί τρώσαντα ἢ τίνα ἢ πῶσ ἢ πότε λέγεισ; μυρία γὰρ ἕκαστά ἐστι τούτων καὶ πάμπολυ διαφέροντα ἀλλήλων.

" ταῦτ’ οὖν δὴ δικαστηρίοισ ἐπιτρέπειν κρίνειν πάντα ἢ μηδὲν ἀδύνατον. ἓν μὲν γὰρ κατὰ πάντων ἀναγκαῖον ἐπιτρέπειν κρῖναι, τὸ πότερον ἐγένετο ἢ οὐκ ἐγένετο ἕκαστον τούτων· τὸ δὲ μηδὲν ἐπιτρέπειν αὖ περὶ τοῦ τί δεῖ ζημιοῦσθαι καὶ πάσχειν τί χρεὼν τὸν ἀδικήσαντα τούτων τι, ἀλλ’ αὐτὸν περὶ πάντων νομοθετῆσαι σμικρῶν καὶ μεγάλων, σχεδὸν ἀδύνατον. τίσ οὖν ὁ μετὰ τοῦτον λόγοσ;

ὅδε, ὅτι τὰ μὲν ἐπιτρεπτέον δικαστηρίοισ, τὰ δὲ οὐκ ἐπιτρεπτέον, ἀλλ’ αὐτῷ νομοθετητέον. ποῖα δὴ νομοθετητέον τε καὶ ποῖα ἀποδοτέον κρίνειν τοῖσ δικαστηρίοισ; πόλει ἐν ᾗ δικαστήρια φαῦλα καὶ ἄφωνα, κλέπτοντα τὰσ αὑτῶν δόξασ, κρύβδην τὰσ κρίσεισ διαδικάζει καί, ὃ τούτου δεινότερον, ὅταν μηδὲ σιγῶντα ἀλλὰ θορύβου μεστὰ καθάπερ θέατρα ἐπαινοῦντά τε βοῇ καὶ ψέγοντα τῶν ῥητόρων ἑκάτερον ἐν μέρει κρίνῃ, χαλεπὸν τότε πάθοσ ὅλῃ τῇ πόλει γίγνεσθαι φιλεῖ.

τοῖσ οὖν δὴ τοιούτοισ δικαστηρίοισ νομοθετεῖν ὑπό τινοσ ἀνάγκησ ληφθέντα οὐκ εὐτυχὲσ μέν, ὅμωσ δὲ ἐξ ἀνάγκησ εἰλημμένον ὅτι περὶ σμικρότατα ἐπιτρεπτέον αὐτοῖσ τάττειν τὰσ ζημίασ, τὰ δὲ πλεῖστα αὐτὸν νομοθετεῖν διαρρήδην, ἄν τισ ἄρα τοιαύτῃ πολιτείᾳ νομοθετῇ ποτε· ἐν ᾗ δὲ ἂν πόλει δικαστήρια εἰσ δύναμιν ὀρθῶσ καθεστῶτα ᾖ, τραφέντων τε εὖ τῶν μελλόντων δικάζειν δοκιμασθέντων τε διὰ πάσησ ἀκριβείασ, ἐνταῦθα ὀρθὸν καὶ ἔχον εὖ καὶ καλῶσ τὸ πολλὰ ἐπιτρέπειν κρίνειν τοῖσ τοιούτοισ δικασταῖσ τῶν ὀφλόντων πέρι, τί χρὴ πάσχειν αὐτοὺσ ἢ ἀποτίνειν.

ἡμῖν δὴ τὰ νῦν ἀνεμέσητον τὸ μὴ νομοθετεῖν αὐτοῖσ τὰ μέγιστα καὶ πλεῖστα, ἃ καὶ φαυλοτέρωσ ἂν πεπαιδευμένοι δικασταὶ δύναιντο κατιδεῖν καὶ προσάπτειν ἑκάστῳ τῶν ἁμαρτημάτων τὴν ἀξίαν τοῦ πάθουσ τε καὶ πράξεωσ· ἐπειδὴ δὲ οἷσ ἡμεῖσ νομοθετοῦμεν, οὐχ ἥκιστα ἐμμελεῖσ αὐτοὺσ οἰόμεθ’ ἂν τῶν τοιούτων γίγνεσθαι κριτάσ, ἐπιτρεπτέον δὴ τὰ πλεῖστα.

οὐ μὴν ἀλλ’ ὅπερ πολλάκισ εἴπομέν τε καὶ ἐδράσαμεν ἐν τῇ τῶν ἔμπροσθεν νομοθετήσει νόμων, τὸ περιγραφήν τε καὶ τοὺσ τύπουσ τῶν τιμωριῶν εἰπόντασ, δοῦναι τὰ παραδείγματα τοῖσι δικασταῖσ τοῦ μήποτε βαίνειν ἔξω τῆσ δίκησ, τότε τε ἦν ὀρθότατα ἔχον καὶ δὴ καὶ νῦν τοῦτο αὐτὸ ποιητέον, ἐπανελθόντα ἤδη πάλιν ἐπὶ τοὺσ νόμουσ. ἡ δὴ γραφὴ περὶ τραύματοσ ὧδε ἡμῖν κείσθω·

ἐάν τισ διανοηθεὶσ τῇ βουλήσει κτεῖναί τινα φίλιον, πλὴν ὧν ὁ νόμοσ ἐφίησιν, τρώσῃ μέν, ἀποκτεῖναι δὲ ἀδυνατήσῃ, τὸν διανοηθέντα τε καὶ τρώσαντα οὕτωσ οὐκ ἄξιον ἐλεεῖν, οὐδὲ αἰδούμενον ἄλλωσ ἢ καθάπερ ἀποκτείναντα ὑπέχειν τὴν δίκην φόνου ἀναγκάζειν· τὴν δὲ οὐ παντάπασι κακὴν τύχην αὐτοῦ σεβόμενον καὶ τὸν δαίμονα, ὃσ αὐτὸν καὶ τὸν τρωθέντα ἐλεήσασ ἀπότροποσ αὐτοῖσ ἐγένετο μὴ τῷ μὲν ἀνίατον ἕλκοσ γενέσθαι, τῷ δὲ ἐπάρατον τύχην καὶ συμφοράν, τούτῳ δὴ χάριν τῷ δαίμονι διδόντα καὶ μὴ ἐναντιούμενον, τὸν μὲν θάνατον ἀφελεῖν τοῦ τρώσαντοσ, μετάστασιν δὲ εἰσ τὴν γείτονα πόλιν αὐτῷ γίγνεσθαι διὰ βίου, καρπούμενον ἅπασαν τὴν αὑτοῦ κτῆσιν.

βλάβοσ δέ, εἰ κατέβλαψεν τὸν τρωθέντα, ἐκτίνειν τῷ βλαφθέντι, τιμᾶν δὲ τὸ δικαστήριον ὅπερ ἂν τὴν δίκην κρίνῃ, κρίνειν δὲ οἵπερ ἂν τοῦ φόνου ἐδίκασαν εἰ ἐτελεύτησεν ἐκ τῆσ πληγῆσ τοῦ τραύματοσ.

γονέασ δ’ ἂν παῖσ ἢ δοῦλοσ δεσπότην ὡσαύτωσ ἐκ προνοίασ τρώσῃ, θάνατον εἶναι τὴν ζημίαν· καὶ ἐὰν ἀδελφὸσ ἀδελφὸν ἢ ἀδελφὴν ἢ ἀδελφὴ ἀδελφὸν ἢ ἀδελφὴν ὡσαύτωσ τρώσῃ, καὶ ὄφλῃ τραύματοσ ἐκ προνοίασ, θάνατον εἶναι τὴν ζημίαν. γυνὴ δὲ ἄνδρα ἑαυτῆσ ἐξ ἐπιβουλῆσ τοῦ ἀποκτεῖναι τρώσασα, ἢ ἀνὴρ τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα, φευγέτω ἀειφυγίαν·

τὴν δὲ κτῆσιν, ἐὰν μὲν ὑεῖσ ἢ θυγατέρεσ αὐτοῖσ ὦσιν παῖδεσ ἔτι, τοὺσ ἐπιτρόπουσ ἐπιτροπεύειν καὶ ὡσ ὀρφανῶν τῶν παίδων ἐπιμελεῖσθαι· ἐὰν δὲ ἄνδρεσ, μὴ ἐπάναγκεσ ἔστω τρέφεσθαι τὸν φεύγοντα ὑπὸ τῶν ἐκγόνων, τὴν δὲ οὐσίαν αὐτοὺσ κεκτῆσθαι. ἄπαισ δὲ ὅστισ ἂν τοιαύταισ συμφοραῖσ περιπέσῃ, τοὺσ συγγενεῖσ συνελθόντασ μέχρι ἀνεψιῶν παίδων τοῦ πεφευγότοσ ἀμφοτέρωθεν, πρόσ τε ἀνδρῶν καὶ πρὸσ γυναικῶν, κληρονόμον εἰσ τὸν οἶκον τοῦτον τῇ πόλει τετταρακοντακαιπεντακισχιλιοστὸν καταστῆσαι βουλευομένουσ μετὰ νομοφυλάκων καὶ ἱερέων, διανοηθέντασ τρόπῳ καὶ λόγῳ τοιῷδε, ὡσ οὐδεὶσ οἶκοσ τῶν τετταράκοντα καὶ πεντακισχιλίων τοῦ ἐνοικοῦντόσ ἐστιν οὐδὲ σύμπαντοσ τοῦ γένουσ οὕτωσ ὡσ τῆσ πόλεωσ δημόσιόσ τε καὶ ἴδιοσ· δεῖ δὴ τήν γε πόλιν τοὺσ αὑτῆσ οἴκουσ ὡσ ὁσιωτάτουσ τε καὶ εὐτυχεστάτουσ κεκτῆσθαι κατὰ δύναμιν.

ὅταν οὖν τισ ἅμα δυστυχηθῇ καὶ ἀσεβηθῇ τῶν οἴκων, ὥστε τὸν κεκτημένον ἐν αὐτῷ παῖδασ μὲν μὴ καταλιπεῖν, ἠίθεον δὲ ἢ καὶ γεγαμηκότα ἄπαιδα τελευτῆσαι φόνου ὀφλόντα ἑκουσίου ἤ τινοσ ἁμαρτήματοσ ἄλλου τῶν περὶ θεοὺσ ἢ πολίτασ ὧν ἂν θάνατοσ ἐν τῷ νόμῳ ζημία διαρρήδην ᾖ κειμένη, ἢ καὶ ἐν ἀειφυγίᾳ τισ φεύγῃ τῶν ἀνδρῶν ἄπαισ, τοῦτον πρῶτον μὲν καθήρασθαι καὶ ἀποδιοπομπήσασθαι τὸν οἶκον χρεὼν ἔστω κατὰ νόμον, ἔπειτα συνελθόντασ, καθάπερ εἴπομεν νυνδή, τοὺσ οἰκείουσ ἅμα νομοφύλαξιν σκέψασθαι γένοσ ὅτιπερ ἂν ᾖ τῶν ἐν τῇ πόλει εὐδοκιμώτατον πρὸσ ἀρετὴν καὶ ἅμα εὐτυχέσ, ἐν ᾧ ἂν παῖδεσ γεγονότεσ ὦσιν πλείουσ·

καταστῆσαι κατὰ νόμον, τὸν δ’ ἐξαμαρτόντα ἀνώνυμον ἐᾶν καὶ ἄπαιδα καὶ ἄμοιρον κεῖσθαι, ὁπόταν αὐτὸν καταλάβωσιν αἱ τοιαῦται συμφοραί.

ἔστιν δὲ οὐ πάντων, ὡσ ἐοίκε, τῶν ὄντων ὁρ́οσ ὁρ́ῳ προσμειγνύσ, ἀλλ’ οἷσ ἔστιν μεθόριον, τοῦτο ἐν μέσῳ ὁρ́ων πρότερον ἑκατέρῳ προσβάλλον γίγνοιτ’ ἂν ἀμφοῖν μεταξύ·

καὶ δὴ καὶ τῶν ἀκουσίων τε καὶ ἑκουσίων τὸ θυμῷ γιγνόμενον ἔφαμεν εἶναι τοιοῦτον. τραυμάτων οὖν ἔστω τῶν ὀργῇ γενομένων· ἐὰν ὄφλῃ τισ, πρῶτον μὲν τίνειν τοῦ βλάβουσ τὴν διπλασίαν, ἂν τὸ τραῦμα ἰάσιμον ἀποβῇ, τῶν δὲ ἀνιάτων τὴν τετραπλασίαν·

ἐὰν δὲ ἰάσιμον μέν, αἰσχύνην δὲ μεγάλην τινὰ προσβάλλῃ τῷ τρωθέντι καὶ ἐπονείδιστον, τὴν τετραπλασίαν ἐκτίνειν. ὅσα δέ τισ τρώσασ τινὰ μὴ μόνον βλάπτῃ τὸν παθόντα ἀλλὰ καὶ τὴν πόλιν, ποιήσασ ἀδύνατον τῇ πατρίδι πρὸσ πολεμίουσ βοηθεῖν, τοῦτον δὲ μετὰ τῶν ἄλλων ζημιῶν ἐκτίνειν καὶ τῇ πόλει τὴν βλάβην· πρὸσ γὰρ ταῖσ αὑτοῦ στρατείαισ καὶ ὑπὲρ τοῦ ἀδυνατοῦντοσ στρατευέσθω καὶ τὰσ ὑπὲρ ἐκείνου πολεμικὰσ ταττέσθω τάξεισ, ἢ μὴ δρῶν ταῦτα ὑπόδικοσ τῷ ἐθέλοντι τῆσ ἀστρατείασ γιγνέσθω κατὰ νόμον. τὴν δὲ δὴ τῆσ βλάβησ ἀξίαν, εἴτε διπλῆν εἴτε τριπλῆν εἴτε καὶ τετραπλασίαν, οἱ καταψηφισάμενοι δικασταὶ ταττόντων.

ἐὰν δὲ ὁμόγονοσ ὁμόγονον τὸν αὐτὸν τρόπον τούτῳ τρώσῃ, τοὺσ γεννήτασ καὶ τοὺσ συγγενεῖσ μέχρι ἀνεψιῶν παίδων πρὸσ γυναικῶν καὶ ἀνδρῶν, γυναῖκάσ τε καὶ ἄνδρασ συνελθόντασ, κρίναντασ παραδιδόναι τιμᾶν τοῖσ γεννήσασι κατὰ φύσιν· ἐὰν δὲ ἀμφισβητήσιμοσ ἡ τίμησισ γίγνηται, τοὺσ πρὸσ ἀνδρῶν εἶναι τιμῶντασ κυρίουσ, ἐὰν δὲ ἀδυνατῶσιν αὐτοί, τοῖσ νομοφύλαξιν τελευτῶντασ ἐπιτρέπειν.

ἐκγόνοισ δὲ πρὸσ γονέασ εἶναι τῶν τοιούτων τραυμάτων δικαστὰσ μὲν τοὺσ ὑπὲρ ἑξήκοντα ἔτη γεγονότασ ἐπάναγκεσ, οἷσ ἂν παῖδεσ μὴ ποιητοί, ἀληθινοὶ δέ, ὦσιν, ἂν δέ τισ ὄφλῃ, τιμᾶν εἰ τεθνάναι χρὴ τὸν τοιοῦτον εἴτε τι μεῖζον ἕτερον τούτου πάσχειν ἢ καὶ μὴ πολλῷ σμικρότερον· καὶ τῶν συγγενῶν τοῦ δράσαντοσ μηδένα δικάζειν, μηδ’ ἐὰν γεγονὼσ ᾖ τὸν χρόνον ὅσον ὁ νόμοσ εἴρηκεν. δοῦλοσ δ’ ἐάν τισ ἐλεύθερον ὀργῇ τρώσῃ, παραδότω τὸν δοῦλον ὁ κεκτημένοσ τῷ τρωθέντι χρῆσθαι ὅτι ἂν ἐθέλῃ·

ἐὰν δὲ μὴ παραδιδῷ, αὐτὸσ τὴν βλάβην ἐξιάσθω. ἐὰν δὲ ἐκ συνθήκησ αἰτιᾶται τοῦ δούλου καὶ τοῦ τρωθέντοσ μηχανὴν εἶναί τισ τὸ γεγονόσ, ἀμφισβητησάτω· ἐὰν δὲ μὴ ἕλῃ, τριπλασίαν ἐκτεισάτω τὴν βλάβην, ἑλὼν δέ, ἀνδραποδισμοῦ ὑπόδικον ἐχέτω τὸν τεχνάζοντα μετὰ τοῦ δούλου. ὃσ δ’ ἂν ἄκων ἄλλοσ ἄλλον τρώσῃ, τὸ βλάβοσ ἁπλοῦν ἀποτινέτω ‐ τύχησ γὰρ νομοθέτησ οὐδεὶσ ἱκανὸσ ἄρχειν ‐ δικασταὶ δὲ ὄντων οἵπερ τοῖσ ἐκγόνοισ πρὸσ τοὺσ γεννήτορασ ἐρρήθησαν, καὶ τιμώντων τὴν ἀξίαν τῆσ βλάβησ.

βίαια μὲν δὴ πάνθ’ ἡμῖν τὰ προειρημένα πάθη, βίαιον δὲ καὶ τὸ τῆσ αἰκίασ πᾶν γένοσ.

ὧδε οὖν χρὴ περὶ τῶν τοιούτων πάντα ἄνδρα καὶ παῖδα καὶ γυναῖκα ἀεὶ διανοεῖσθαι, τὸ πρεσβύτερον ὡσ οὐ σμικρῷ τοῦ νεωτέρου ἐστὶ πρεσβευόμενον ἔν τε θεοῖσι καὶ ἐν ἀνθρώποισ τοῖσ μέλλουσι σῴζεσθαι καὶ εὐδαιμονεῖν. αἰκίαν οὖν περὶ πρεσβύτερον ἐν πόλει γενομένην ὑπὸ νεωτέρου ἰδεῖν αἰσχρὸν καὶ θεομισέσ· ἐοίκεν δὲ νέῳ παντὶ ὑπὸ γέροντοσ πληγέντι ῥᾳθύμωσ ὀργὴν ὑποφέρειν, αὑτῷ τιθεμένῳ τιμὴν ταύτην εἰσ γῆρασ.

ὧδε οὖν ἔστω· πᾶσ ἡμῖν αἰδείσθω τὸν ἑαυτοῦ πρεσβύτερον ἔργῳ τε καὶ ἔπει· τὸν δὲ προέχοντα εἴκοσιν ἡλικίασ ἔτεσιν, ἄρρενα ἢ θῆλυν, νομίζων ὡσ πατέρα ἢ μητέρα διευλαβείσθω, καὶ πάσησ τῆσ δυνατῆσ ἡλικίασ αὐτὸν φιτῦσαι καὶ τεκεῖν ἀπέχοιτο ἀεὶ θεῶν γενεθλίων χάριν. ὡσ δ’ αὕτωσ καὶ ξένου ἀπείργοιτο εἴτε πάλαι ἐνοικοῦντοσ εἴτε νεήλυδοσ ἀφιγμένου·

μήτε γὰρ ὑπάρχων μήτε ἀμυνόμενοσ τὸ παράπαν τολμάτω πληγαῖσ τὸν τοιοῦτον νουθετεῖν. ξένον δὲ ἂν ἀσελγαίνοντα καὶ θρασυνόμενον ἑαυτὸν τύπτοντα οἰήται δεῖν κολασθῆναι, λαβὼν πρὸσ τὴν ἀρχὴν τῶν ἀστυνόμων ἀπαγέτω, τοῦ τύπτειν δὲ εἰργέσθω, ἵνα πόρρω γίγνηται τοῦ τὸν ἐπιχώριον ἂν τολμῆσαί ποτε πατάξαι. οἱ δ’ ἀστυνόμοι παραλαβόντεσ τε καὶ ἀνακρίναντεσ, τὸν ξενικὸν αὖ θεὸν εὐλαβούμενοι, ἐὰν ἄρα ἀδίκωσ δοκῇ ὁ ξένοσ τὸν ἐπιχώριον τύπτειν, τῇ μάστιγι τὸν ξένον ὅσασ ἂν αὐτὸσ πατάξῃ τοσαύτασ δόντεσ, τῆσ θρασυξενίασ παυόντων·

ἐὰν δὲ μὴ ἀδικῇ, ἀπειλήσαντέσ τε καὶ ὀνειδίσαντεσ τῷ ἀπαγαγόντι μεθιέντων ἄμφω. ἧλιξ δὲ ἥλικα καὶ τὸν ἄπαιδα προέχοντα ἡλικίᾳ ἑαυτοῦ ἐὰν τύπτῃ, γέρων τε γέροντα καὶ ἐὰν νέοσ νέον, ἀμυνέσθω κατὰ φύσιν ἄνευ βέλουσ ψιλαῖσ ταῖσ χερσίν· ὁ δὲ ὑπὲρ τετταράκοντα γεγονὼσ ἔτη ἐὰν τολμᾷ τῳ μάχεσθαι, εἴτε ἄρχων εἴτε ἀμυνόμενοσ, ἄγροικοσ καὶ ἀνελεύθεροσ ἂν λεγόμενοσ ἀνδραποδώδησ τε, δίκησ ἂν ἐπονειδίστου τυγχάνων τὸ πρέπον ἔχοι.

καὶ ἐὰν μέν τισ τοιούτοισ παραμυθίοισ εὐπειθὴσ γίγνηται, εὐήνιοσ ἂν εἰή· ὁ δὲ δυσπειθὴσ καὶ μηδὲν προοιμίου φροντίζων δέχοιτ’ ἂν τὸν τοιόνδε ἑτοίμωσ νόμον· ἐάν τισ τύπτῃ τὸν πρεσβύτερον εἴκοσιν ἔτεσιν ἢ πλείοσιν ἑαυτοῦ, πρῶτον μὲν ὁ προστυγχάνων, ἐὰν μὴ ἧλιξ μηδὲ νεώτεροσ ᾖ τῶν μαχομένων, διειργέτω ἢ κακὸσ ἔστω κατὰ νόμον·

ἐὰν δὲ ἐν τῇ τοῦ πληγέντοσ ἡλικίᾳ ἢ ἔτι νεώτεροσ, ἀμυνέτω ὡσ ἀδελφῷ ἢ πατρὶ ἢ ἔτι ἀνωτέρω τῷ ἀδικουμένῳ. πρὸσ δ’ ἔτι δίκην ὑπεχέτω τῆσ αἰκίασ ὁ τὸν πρεσβύτερον, ὡσ εἴρηται, τολμήσασ τύπτειν, καὶ ἐὰν ὄφλῃ τὴν δίκην, δεδέσθω μηδὲν ἐνιαυτοῦ σμικρότερον· ἐὰν δὲ οἱ δικασταὶ τιμήσωσιν πλείονοσ, ἔστω κύριοσ ὁ τιμηθεὶσ αὐτῷ χρόνοσ.

ἐὰν δὲ ξένοσ ἢ τῶν μετοίκων τισ τύπτῃ τὸν πρεσβύτερον εἴκοσιν ἔτεσιν ἢ πλείοσιν ἑαυτοῦ, περὶ μὲν τῶν παραγενομένων τῆσ βοηθείασ ὁ αὐτὸσ νόμοσ ἐχέτω τὴν αὐτὴν δύναμιν, ὁ δὲ τὴν τοιαύτην δίκην ἡττηθείσ, ξένοσ μὲν ὢν καὶ μὴ σύνοικοσ, δύο ἔτη δεδεμένοσ ἐκτινέτω ταύτην αὐτὴν τὴν δίκην, ὁ δὲ μέτοικόσ τε ὢν καὶ ἀπειθῶν τοῖσ νόμοισ τρία ἔτη δεδέσθω, ἐὰν μὴ τὸ δικαστήριον πλείονοσ αὐτῷ χρόνου τιμήσῃ τὴν δίκην. ζημιούσθω δὲ καὶ ὁ παραγενόμενοσ ὁτῳοῦν τούτων καὶ μὴ βοηθήσασ κατὰ νόμον, ὁ μὲν μεγίστου τιμήματοσ ὢν μνᾷ, δευτέρου δὲ ὢν πεντήκοντα δραχμαῖσ, τρίτου δὲ τριάκοντα, εἴκοσι δὲ τοῦ τετάρτου·

δικαστήριον δὲ γιγνέσθω τοῖσ τοιούτοισι στρατηγοὶ καὶ ταξίαρχοι φύλαρχοί τε καὶ ἵππαρχοι. νόμοι δέ, ὡσ ἐοίκεν, οἱ μὲν τῶν χρηστῶν ἀνθρώπων ἕνεκα γίγνονται, διδαχῆσ χάριν τοῦ τίνα τρόπον ὁμιλοῦντεσ ἀλλήλοισ ἂν φιλοφρόνωσ οἰκοῖεν, οἱ δὲ τῶν τὴν παιδείαν διαφυγόντων, ἀτεράμονι χρωμένων τινὶ φύσει καὶ μηδὲν τεγχθέντων ὥστε μὴ ἐπὶ πᾶσαν ἰέναι κάκην.

οὗτοι τοὺσ μέλλοντασ λόγουσ ῥηθήσεσθαι πεποιηκότεσ ἂν εἰε͂ν·

οἷσ δὴ τοὺσ νόμουσ ἐξ ἀνάγκησ ὁ νομοθέτησ ἂν νομοθετοῖ, βουλόμενοσ αὐτῶν μηδέποτε χρείαν γίγνεσθαι. πατρὸσ γὰρ ἢ μητρὸσ ἢ τούτων ἔτι προγόνων ὅστισ τολμήσει ἅψασθαί ποτε βιαζόμενοσ αἰκίᾳ τινί, μήτε τῶν ἄνω δείσασ θεῶν μῆνιν μήτε τῶν ὑπὸ γῆσ τιμωριῶν λεγομένων, ἀλλὰ ὡσ εἰδὼσ ἃ μηδαμῶσ οἶδεν, καταφρονῶν τῶν παλαιῶν καὶ ὑπὸ πάντων εἰρημένων, παρανομεῖ, τούτῳ δεῖ τινοσ ἀποτροπῆσ ἐσχάτησ. θάνατοσ μὲν οὖν οὐκ ἔστιν ἔσχατον, οἱ δὲ ἐν Αἵδου τούτοισι λεγόμενοι πόνοι ἔτι τε τούτων εἰσὶ μᾶλλον ἐν ἐσχάτοισ, καὶ ἀληθέστατα λέγοντεσ οὐδὲν ἀνύτουσιν ταῖσ τοιαύταισ ψυχαῖσ ἀποτροπῆσ ‐ οὐ γὰρ ἂν ἐγίγνοντό ποτε μητραλοῖαί τε καὶ τῶν ἄλλων γεννητόρων ἀνόσιοι πληγῶν τόλμαι ‐ δεῖ δὴ τὰσ ἐνθάδε κολάσεισ περὶ τὰ τοιαῦτα τούτοισι τὰσ ἐν τῷ ζῆν μηδὲν τῶν ἐν Αἵδου λείπεσθαι κατὰ δύναμιν.

ἔστω δὴ λεγόμενον τὸ μετὰ τοῦτο τῇδε·

ὃσ ἂν τολμήσῃ πατέρα ἢ μητέρα ἢ τούτων πατέρασ ἢ μητέρασ τύπτειν μὴ μανίαισ ἐχόμενοσ, πρῶτον μὲν ὁ προστυγχάνων καθάπερ ἐν τοῖσ ἔμπροσθεν βοηθείτω, καὶ ὁ μὲν μέτοικοσ ἢ ξένοσ εἰσ προεδρίαν τῶν ἀγώνων καλείσθω βοηθῶν, μὴ βοηθήσασ δὲ ἀειφυγίαν ἐκ τῆσ χώρασ φευγέτω· ὁ δὲ μὴ μέτοικοσ βοηθῶν μὲν ἔπαινον ἐχέτω, μὴ βοηθῶν δέ, ψόγον·

δοῦλοσ δὲ βοηθήσασ μὲν ἐλεύθεροσ γιγνέσθω, μὴ βοηθήσασ δὲ πληγὰσ ἑκατὸν τῇ μάστιγι τυπτέσθω, ἐν ἀγορᾷ μὲν ἂν γίγνηται τὸ γενόμενον, ὑπ’ ἀγορανόμων, ἐὰν δ’ ἐκτὸσ ἀγορᾶσ ἐν ἄστει, τῶν ἀστυνόμων κολάζειν τὸν ἐπιδημοῦντα, ἐὰν δὲ κατ’ ἀγροὺσ τῆσ χώρασ που, τοὺσ τῶν ἀγρονόμων ἄρχοντασ. ἐὰν δ’ ἐπιχώριοσ ὁ παρατυγχάνων ᾖ τισ, ἐάντε παῖσ ἐάντε ἀνὴρ ἐάντ’ οὖν γυνή, ἀμυνέτω πᾶσ τὸν ἀνόσιον ἐπονομάζων· ὁ δὲ μὴ ἀμύνων ἀρᾷ ἐνεχέσθω Διὸσ ὁμογνίου καὶ πατρῴου κατὰ νόμον.

ἐὰν δέ τισ ὄφλῃ δίκην αἰκίασ γονέων, πρῶτον μὲν φευγέτω ἀειφυγίαν ἐξ ἄστεοσ εἰσ τὴν ἄλλην χώραν καὶ πάντων ἱερῶν εἰργέσθω· μὴ δὲ εἰργόμενον κολαζόντων αὐτὸν ἀγρονόμοι πληγαῖσ καὶ πάντωσ ὡσ ἂν ἐθέλωσιν, κατελθὼν δὲ θανάτῳ ζημιούσθω. ἐὰν δέ τισ τῷ τοιούτῳ, ὅσοι ἐλεύθεροι, συμφάγῃ ἢ συμπίῃ ἤ τινα τοιαύτην ἄλλην κοινωνίαν κοινωνήσῃ, ἢ καὶ μόνον ἐντυγχάνων που προσάπτηται ἑκών, μήτε εἰσ ἱερὸν ἔλθῃ μηδὲν μήτ’ εἰσ ἀγορὰν μήτ’ εἰσ πόλιν ὅλωσ πρότερον ἢ καθήρηται, νομίζων κεκοινωνηκέναι ἀλιτηριώδουσ τύχησ· ἐὰν δὲ ἀπειθῶν νόμῳ ἱερὰ καὶ πόλιν μιαίνῃ παρανόμωσ, ὃσ ἂν τῶν ἀρχόντων αἰσθόμενοσ μὴ ἐπάγῃ δίκην τῷ τοιούτῳ, ἐν εὐθύναισ ἔστω τῶν κατηγορημάτων τῶν μεγίστων ἓν τοῦτο αὐτῷ.

ἐὰν δὲ αὖ δοῦλοσ τύπτῃ τὸν ἐλεύθερον, εἴτ’ οὖν ξένον εἴτε ἀστόν, βοηθείτω μὲν ὁ προστυγχάνων ἢ κατὰ τὸ τίμημα τὴν εἰρημένην ζημίαν ἀποτινέτω, συνδήσαντεσ δὲ οἱ προστυγχάνοντεσ μετὰ τοῦ πληγέντοσ παραδόντων τῷ ἀδικουμένῳ· ὁ δὲ παραλαβών, δήσασ ἐν πέδαισ καὶ μαστιγώσασ ὁπόσασ ἂν ἐθέλῃ, μηδὲν βλάπτων τὸν δεσπότην, παραδότω ἐκείνῳ κεκτῆσθαι κατὰ νόμον.

ὁ δὲ νόμοσ ἔστω·

πρὶν ἂν ὁ δοῦλοσ πείσῃ τὸν πληγέντα ἄξιοσ εἶναι τοῦ λελυμένοσ ζῆν.

τὰ αὐτὰ δὲ γυναιξίν τε ἔστω πρὸσ ἀλλήλασ περὶ πάντων τῶν τοιούτων νόμιμα, καὶ πρὸσ ἄνδρασ γυναιξὶ καὶ ἀνδράσι πρὸσ γυναῖκασ.

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

Ancient Greek Text

Plato, Laws, book 9

(플라톤, Laws, book 9)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION