Flavius Josephus, Antiquitates Judaicae, Book 19

(플라비우스 요세푸스, Antiquitates Judaicae, Book 19)

Γάιοσ δὲ οὐκ εἰσ μόνουσ Ιοὐδαίουσ τοὺσ ἐν Ιἑροσολύμοισ καὶ τοὺσ ὁπόσοι τῇδε οἰκοῦσιν ἐπεδείκνυτο τῆσ ὕβρεωσ τὴν μανίαν, ἀλλὰ διὰ πάσησ ἐσομένην γῆσ καὶ θαλάσσησ ἔστελλεν αὐτήν, ὁπόση Ῥωμαίοισ ὑπακούει, μυρίων τε ἀνέπλησεν αὐτὴν κακῶν ὁπόσα μὴ ἱστόρητο πρότερον. μάλιστα δὲ ᾐσθάνετο τοῦ δεινοῦ τῶν πρασσομένων ἡ Ῥώμη κατ’ οὐδὲν αὐτὴν τιμιωτέραν τῶν λοιπῶν πόλεων ἡγουμένου, ἀλλὰ τούσ τε ἄλλουσ ἄγοντοσ καὶ φέροντοσ καὶ μάλιστα τὴν σύγκλητον καὶ ὁπόσοι τούτων εὐπατρίδαι καὶ προγόνων ἐπιφανείαισ τιμώμενοι.

μυρία τε εὑρίσκετο καὶ κατὰ τῶν ἱππέων μὲν καλουμένων, ἀξιώματι δὲ καὶ δυνάμει χρημάτων ὅμοια τοῖσ συγκλητικοῖσ ὑπὸ τῆσ πόλεωσ ἀγομένων διὰ τὸ ἐκ τούτων εἰσ τὴν βουλὴν εἶναι κατακλήσεισ·

ὧν ἀτίμωσισ ἦν καὶ μετανάστασισ κτεινομένων τε καὶ τὰ χρήματα συλωμένων διὰ τὸ καὶ τὰσ σφαγὰσ ὡσ τὸ πολὺ ἐπ’ ἀφαιρέσει τῶν χρημάτων αὐτοῖσ συντυγχάνειν. ἐξεθείαζέν τε ἑαυτὸν καὶ τὰσ τιμὰσ οὐκέτ’ ἀνθρωπίνωσ ἠξίου γίνεσθαι παρὰ τῶν ὑπηκόων αὐτῷ·

εἴσ τε τοῦ Διὸσ φοιτῶν τὸ ἱερόν, ὃ Καπετώλιον μὲν καλοῦσιν τιμιώτατον δ’ ἄρα αὐτοῖσ ἐστιν ἱερῶν, ἀδελφὸν ἐτόλμησε προσαγορεύειν τὸν Δία· καὶ τἆλλα ἔπρασσεν μανίασ οὐδὲν ἀπολελειμμένα, ἐπεὶ καὶ ἀπὸ Δικαιαρχείασ τῆσ πόλεωσ ἐν Καμπανίᾳ κειμένησ εἰσ Μισηνοὺσ ἑτέραν πόλιν ἐπιθαλάσσιον, καὶ τὴν διάβασιν δεινὸν ἡγούμενοσ τριήρει περατοῦν, καὶ ἄλλωσ ἐπιβάλλειν ἡγούμενοσ αὐτῷ δεσπότῃ ὄντι τῆσ θαλάσσησ ταῦτα καὶ ὁποῖα καὶ παρὰ γῆσ ἀπαιτεῖν, ἀπ’ ἄκρων ἐπ’ ἄκρα σταδίουσ τριάκοντα μέτρον τῆσ θαλάσσησ [ζεύξασ] καὶ εἴσω τὸν κόλπον ἀπολαβὼν πάντα ἤλαυνεν ἐπὶ τῇ γεφύρᾳ τὸ ἁρ́μα·

θεῷ γὰρ ὄντι τοιαύτασ ποιεῖσθαι καλῶσ ἔχειν τὰσ ὁδούσ.

τῶν τε ἱερῶν τῶν Ἑλληνικῶν οὐδὲν ἔτι ἀσύλητον κατέλιπεν, ὁπόσα γραφῆσ ἢ γλυφῆσ ἐχόμενα καὶ τὰσ λοιπὰσ κατασκευὰσ ἀνδριάντων καὶ ἀναθημάτων ἄγεσθαι κελεύσασ παρ’ αὐτόν·

οὐ γὰρ ἐν ἑτέρῳ τὰ καλὰ κεῖσθαι καλῶσ ἔχειν ἢ ἐν τῷ καλλίστῳ, τυγχάνειν δὲ τοῦτο οὖσαν τὴν Ῥωμαίων πόλιν. ἐκόσμει τε τοῖσ ἐνθένδε ἀγομένοισ τήν τε οἰκίαν καὶ τοὺσ κήπουσ ὁπόσαι τε αὐτῷ καταγωγαὶ διὰ γῆσ τῆσ τῶν Ἰταλῶν.

ἐπεὶ καὶ τὸν Ὀλύμπιον τιμώμενον Δία ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων καὶ οὕτωσ ὠνομασμένον Ὀλύμπιον Φειδίου τοῦ Ἀθηναίου πεποιηκότοσ ἐτόλμησε κελεῦσαι εἰσ τὴν Ῥώμην μεταφέρειν. οὐ μὴν ἔπραξέν γε τῶν ἀρχιτεκτόνων φαμένων πρὸσ Μέμμιον Ῥῆγλον, ὃσ ἐπετέτακτο τῇ κινήσει τοῦ Διόσ, ἀπολεῖσθαι τοὖργον κινήσεωσ αὐτοῦ γενομένησ.

λέγεται δὲ Μέμμιον διὰ ταῦτα καὶ σημείων μειζόνων γενομένων, ἢ ὡσ ἄν τινα μὴ πιστὰ ἡγεῖσθαι, ὑπερβαλέσθαι τὴν ἀναίρεσιν. καὶ γράφει τάδε πρὸσ τὸν Γάιον ἐπ’ ἀπολογίᾳ τοῦ ἐκλιπεῖν ἀδιακόνητον τὴν ἐπιστολήν, ἀπολέσθαι τε ἐκ τούτων αὐτῷ κινδύνου γενομένου σώζεται φθάνοντοσ ἤδη Γαί̈ου τελευτῆσαι.

Εἰσ τοῦτο δὲ προύβη τὸ μανικὸν αὐτῷ, ὥστε δὴ καὶ θυγατρὸσ αὐτῷ γενομένησ ἀνακομίσασ ἐπὶ τὸ Καπετώλιον ἐπὶ τοῖσ γόνασι κατατίθεται τοῦ ἀγάλματοσ, κοινὸν αὐτῷ τε καὶ τῷ Διὶ γεγονέναι τὸ τέκνον καὶ δύο χειροτονεῖν αὐτῆσ πατέρασ, ὁπότερον μείζονα φάμενοσ ἐν μέσῳ τε καταλιμπάνειν.

καὶ τάδε ἠνείχοντο πράσσοντα αὐτὸν οἱ ἄνθρωποι.

ἐπεχείρησε δὲ καὶ τοῖσ οἰκέταισ κατηγορίασ ποιεῖσθαι τῶν δεσποτῶν ἐφ’ οἷστισιν ἐθελήσειαν ἐγκλήμασιν· ὥστε ἤδη καὶ Κλαυδίου ἐτόλμα ποιήσασθαι Πολυδεύκησ ὁ δοῦλοσ κατηγορίαν, καὶ Γάιοσ ἠνείχετο κατὰ πατρῴου τοῦ αὐτοῦ δίκησ θανάτου λεγομένησ ἐπ’ ἀκροάσει συνελθεῖν ἐλπίδι τοῦ παραλαβεῖν δύναμιν ἀνελεῖν αὐτόν.

οὐ μὴν ἐξεγένετό γε αὐτῷ.

ἀναπεπληρωκότι δὲ αὐτῷ συκοφαντιῶν καὶ κακῶν πᾶσαν τὴν οἰκουμένην, ἧσ ἐπῆρχεν, καὶ πολλὴν τὴν δουλοκρατίαν ἐπῃρμένου τοῖσ δεσπόταισ ἐπιβουλαὶ τὰ πολλὰ ἤδη συνίσταντο, τῶν μὲν ἐπ’ ἀμύνῃ ὧν πάθοιεν ὀργὴν ποιουμένων, τῶν δὲ πρὶν ἐμπεσόντεσ κακῶν τυχεῖν μεγάλων τιθεμένων τὸ μεταχειρίσασθαι τὸν ἄνθρωπον. ἄλλωσ τε ἐπειδὴ καὶ πολλὴν ἔχει πίστιν τοῦ θεοῦ τῆσ δυνάμεωσ καὶ παραμυθίαν τοῖσ ἐν τύχαισ κειμένοισ καὶ σωφρονισμὸν τοῖσ οἰομένοισ ἀίδιον τὴν εὐτυχίαν, ἀλλὰ μὴ ἐπιμεταφέρειν κακῶσ ἀρετῆσ αὐτῇ μὴ παραγενομένησ.

Ὁδοὺσ μὲν δὴ τρεῖσ ὁ θάνατοσ αὐτοῦ παρεσκευάζετο καὶ τούτων ἑκάστησ ἄνδρεσ ἀγαθοὶ τὴν ἡγεμονίαν εἶχον.

Αἰμίλιόσ τε γὰρ Ῥῆγλοσ ἐκ Κορδύβησ τῆσ ἐν Ἰβηρίᾳ γένοσ συνεῖχέν τινασ ἢ δι’ ἐκείνων ἢ δι’ αὐτοῦ πρόθυμοσ ὢν ἄρασθαι Γάιον. ἑτέρα δὲ αὐτοῖσ συνεκροτεῖτο, ἧσ Χαιρέασ Κάσσιοσ χιλίαρχοσ ἡγεμὼν ἦν.

Μινουκιανὸσ δὲ Ἄννιοσ οὐκ ὀλίγη μοῖρα τῶν ἐπὶ τὴν τυραννίδα παρεσκευασμένων ἦν. αἰτία δ’ αὐτοῖσ μίσουσ τοῦ πρὸσ Γάιον συνελθεῖν, Ῥήγλῳ μὲν τὸ ἐπὶ πᾶσιν ὀργίλον καὶ μίσει χρώμενον πρὸσ τὰ μετ’ ἀδικίασ ἐξαγόμενα·

καὶ γὰρ ἔχει τι θυμοειδὲσ ἐν τῇ διανοίᾳ καὶ ἐλευθέριον, ὑφ’ οὗ μηδὲ στέγειν προστίθεσθαι τῶν βουλευμάτων· πολλοῖσ γοῦν ἀνεκοινώσατο καὶ φίλοισ καὶ ἄλλοισ δοκοῦσιν αὐτῷ δραστηρίοισ. Μινουκιανὸσ δὲ τὰ μὲν Λεπίδου τε ἐκδικία, φίλον γὰρ αὐτῷ τὰ μάλιστα ὄντα τοῦτον καὶ τῶν πολιτῶν σὺν ὀλίγοισ ἀναιρεῖ Γάιοσ, καὶ ἄλλωσ φοβηθεὶσ τὰ περὶ αὐτὸν διὰ τὸ πᾶσιν ὁμοίωσ τὸν Γάιον ἐπὶ θάνατον ἀνακειμένην ἐπαφιέναι τὴν ὀργὴν ἐπὶ τὴν ἐγχείρησιν ἐλθεῖν.

Χαιρέαν δὲ αἰσχύνην φέροντα ὀνείδη τε εἰσ τὴν ἀνανδρίαν ὑπὸ τοῦ Γαί̈ου προφερομένου, καὶ ἄλλωσ τὸ ἐφ’ ἡμέρᾳ κινδυνεύειν φιλίᾳ καὶ θεραπείᾳ τὴν Γαί̈ου τελευτὴν οὐ πάντ’ ἐλεύθερον ὑπολαμβάνων.

οἱ δὲ καὶ πᾶσι κοινῇ προτεθῆναι τὴν ἐπὶ τῷ πράγματι σκέψιν τήν τε ὕβριν θεωμένοισ καὶ ἐπιθυμοῦσιν ἀκμὴν ἐπ’ ἀλλήλων ἀκμάζουσαν διαφυγεῖν ἀραμένοισ τὸν Γάιον·

ἴσωσ μὲν γὰρ ἂν κατορθῶσαι, καλῶσ δὲ κατορθοῦσι τηλικούτων ἀγαθῶν σχεῖν ἐπὶ σωτηρίᾳ τῆσ τε πόλεωσ καὶ τῆσ ἡγεμονίασ πονοῦσι καὶ μετὰ ὀλέθρου ἅπτεσθαι τοῦ πράγματοσ. παρὰ πάντα δὲ Χαιρέαν ἐπείγεσθαι ὀνόματόσ τε ἐπιθυμίᾳ μείζονοσ καὶ ἄλλωσ ὑπὸ τοῦ ἀδεέστερον προσιέναι τῷ Γαί̈ῳ διὰ τὴν χιλιαρχίαν ῥᾳστώνησ αὐτῷ κτείνειν ἐσομένησ.

Ἐν τούτῳ δ’ ἱπποδρομίαι ἦσαν·

καὶ σπουδάζεται γὰρ Ῥωμαίοισ ἥδε ἡ θεωρία δεινῶσ, συνίασίν τε προθύμωσ εἰσ τὸν ἱππόδρομον καὶ ἐφ’ οἷσ χρῄζοιεν δέονται τῶν αὐτοκρατόρων κατὰ πλῆθοσ συνελθόντεσ, οἱ δὲ ἀναντιλέκτουσ τὰσ δεήσεισ κρίνοντεσ οὐδαμῶσ ἀχαριστοῦσιν. ἐκέλευον δὴ καὶ τὸν Γάιον ἐκθύμῳ τῇ ἱκετείᾳ χρώμενοι τῶν τε τελῶν ἐπανιέναι καὶ τῶν φόρων ἐπικουφίζειν τι τοῦ ἐπαχθοῦσ.

ὁ δ’ οὐκ ἠνείχετο, καὶ πλέον τι τῇ βοῇ χρωμένων ἄλλουσ ἄλλῃ διαπέμψασ κελεύει τοὺσ βοῶντασ λαβεῖν τε καὶ μηδὲν εἰσ ἀναβολὰσ ἀνελεῖν προαγαγόντασ. καὶ ὁ μὲν ἐκέλευε ταῦτα καὶ οἷσ προσετέτακτο ἔπρασσον, πλεῖστοί τε ἦσαν οἱ ἐπὶ τοιούτοισ ἀποθανόντεσ.

καὶ ὁ δῆμοσ ἑώρα μέν, ἠνείχετο δὲ παυσάμενοσ τῆσ βοῆσ, ἐν ὀλίγῳ ἕνεκα τῶν χρημάτων ὀφθαλμοῖσ ὁρῶντεσ τὴν ἐπὶ τοιούτοισ παραίτησιν εἰσ θάνατον αὐτοῖσ φέρουσαν. ταῦτα Χαιρέαν ἐνήγαγεν μειζόνωσ ἅπτεσθαί τε τῆσ ἐπιβουλῆσ καὶ παύειν κατὰ τῶν ἀνθρώπων ἐξηγριωκότα τὸν Γάιον, καὶ πολλάκισ μὲν καὶ παρὰ τὰσ ἑστιάσεισ ἐμέλλησεν ἐπιχειρεῖν, οὐ μὴν ἀλλ’ ἐπείχετο λογισμῷ, τὸ μὲν κτείνειν οὐκέτ’ ἐνδοιαστὸν κεκρικώσ, τὸν δὲ καιρὸν περισκοπῶν, ὅπωσ μὴ εἰσ κενόν, ἀλλ’ ἐπὶ καταπράξει τῶν βεβουλευμένων ταῖσ χερσὶ χρῷτο.

Ἐστρατεύετο δὲ πολὺν ἤδη χρόνον οὐχ ἡδονῇ φέρων Γαί̈ου τὴν ἀναστροφήν.

ἐπεὶ δὲ αὐτὸν ἵσταται Γάιοσ εἰσπραξόμενον τούσ τε φόρουσ καὶ ὅσα ἄλλα καταβαλλόμενα εἰσ τὸν Καίσαροσ θησαυρὸν ἐφυστερήκει τοῖσ καιροῖσ διὰ τὸ ἐπιδιπλασιάζεσθαι τὴν δύναμιν αὐτῶν, χρόνον ἐκεῖ ποιεῖται τῇ εἰσπράξει τρόπῳ τῷ αὐτοῦ χρώμενοσ μᾶλλον ἢ τῇ Γαί̈ου προστάξει, διὰ τὸ φειδοῖ χρῆσθαι τὰσ τύχασ οἴκτῳ λαμβάνων τῶν ὑπὸ τὴν εἴσπραξιν εἰσ ὀργὴν προυκαλεῖτο τὸν Γάιον μαλακίαν ἐπικαλοῦντα αὐτῷ τοῦ σχολῇ συνάγεσθαι αὐτῷ τὰ χρήματα. καὶ ταῦτα αἰσχύνησ ἀνάπλεα καὶ ταῦτα ἔπρασσεν αὐτὸσ οὐκ ἀπηλλαγμένοσ ἔν τινων τελεταῖσ μυστηρίων, ἃσ αὐτὸσ συνίστατο, στολάσ τε ἐνδυόμενοσ γυναικείουσ καί τινων περιθέσεισ πλοκαμίδων ἐπινοῶν ἄλλα τε ὁπόσα ἐπικαταψεύσασθαι θηλύτητα τῆσ ὄψεωσ ἔμελλεν, αὐτὸσ τὴν ἐπὶ τοιούτοισ αἰσχύνην ἐτόλμα Χαιρέᾳ προσκαλεῖν.

Χαιρέᾳ δὲ καὶ ὁπότε μὲν παραλαμβάνοι τὸ σημεῖον ὀργὴ παρίστατο, μειζόνωσ δ’ ὁπότε παραδιδοίη, γελώμενοσ ὑπὸ τῶν παραλαμβανόντων, ὥστε καὶ οἱ συγχιλίαρχοι παιδιὰν ἐποιοῦντο αὐτόν·

ὁπότε γὰρ αὐτὸσ μέλλοι τὸ σημεῖον παρ’ αὐτοῦ Καίσαροσ κομίζειν, προύλεγόν τινα τῶν εἰωθότων φέρειν εἰσ παιδιάν. διὰ ταῦτα δὲ αὐτῷ καὶ θάρσοσ παρίστατο κοινωνούσ τινασ παραλαμβάνειν, ὡσ οὐκ ἐπ’ ὀλίγοισ ὀργῇ χρώμενοσ.

καὶ ἦν γὰρ Πομπήδιοσ συγκλητικὸσ μέν, τὰσ ἀρχὰσ δὲ διεληλυθὼσ σχεδὸν ἁπάσασ, Ἐπικούρειοσ δ’ ἄλλωσ καὶ δι’ αὐτὸ ἀπράγμονοσ ἐπιτηδευτὴσ βίου. τοῦτον ἐνδείκνυσιν Τιμίδιοσ ἐχθρὸσ ὢν ὡσ λοιδορίᾳ χρησάμενον ἀπρεπεῖ κατὰ τοῦ Γαί̈ου μάρτυρα παραλαμβάνων Κυιντιλίαν γυναῖκα τῶν ἐπὶ τῆσ σκηνῆσ ἐπιφανείᾳ τοῦ ὡραίου περισπούδαστον πολλοῖσ τε οὖσαν καὶ τῷ Πομπηδίῳ.

καὶ τῆσ ἀνθρώπου, ψεῦδοσ γὰρ ἦν, δεινὸν ἡγουμένησ μαρτυρίαν ἐπὶ θανάτῳ τοῦ ἐραστοῦ παρασχεῖν, βασάνων ἔχρῃζεν ὁ Τιμίδιοσ, καὶ Γάιοσ παρωξυμμένοσ κελεύει τὸν Χαιρέαν μηδὲν εἰσ ἀναβολὰσ ἀλλ’ εὐθέωσ βασανίζειν τὴν Κυιντιλίαν, χρώμενοσ τῷ Χαιρέᾳ πρόσ τε τὰ φονικὰ καὶ ὁπόσα στρεβλώσεωσ δέοιτο ὑπὸ τοῦ νομίζειν ὠμότερον διακονήσεσθαι τὴν λοιδορίαν φεύγοντα τῆσ μαλακίασ.

Κυιντιλία δ’ ἐπὶ τὴν βάσανον ἀγομένη τῶν συνιστόρων τινὸσ ἐπιβαίνει τῷ ποδὶ ἀποσημαίνουσα θαρσεῖν καὶ μὴ τὰσ βασάνουσ αὐτῆσ δεδιέναι·

διοίσειν γὰρ μετ’ ἀνδραγαθίασ. βασανίζει δ’ αὐτὴν ὠμῶσ ὁ Χαιρέασ, ἄκων μέν, κατ’ ἀνάγκασ δὲ τὰσ ὑπὲρ αὐτοῦ, καὶ μηδὲν ἐνδοῦσαν ἦγεν εἰσ τὴν ὄψιν τὴν Γαί̈ου διακειμένην οὐκ ἐν ἡδονῇ τοῖσ θεωροῦσι. καὶ ὁ Γάιοσ παθών τι πρὸσ τὴν ὄψιν τῆσ Κυιντιλίασ δεινῶσ ὑπὸ τῶν ἀλγηδόνων διακειμένησ τοῦ τε ἐγκλήματοσ ἠφίει καὶ αὐτὴν καὶ τὸν Πομπήδιον, ἐκείνην δὲ καὶ χρημάτων δόσει τιμᾷ παραμυθίασ ἐσομένων λώβησ τε ἣν ἐλελώβητο εἰσ τὴν εὐπρέπειαν τοῦ ἀφορήτου τῶν ἀλγηδόνων.

Ταῦτα δεινῶσ ἠνίασεν τὸν Χαιρέαν ὡσ αἴτιον ἀνθρώποισ καὶ ὑπὸ Γαί̈ου παρηγορίασ ἀξίοισ ἐν αἰτίᾳ κακῶν τὸ ὅσον ἐπ’ αὐτοῖσ γεγενημένοισ, φησίν τε πρὸσ Κλήμεντά τε καὶ Παπίνιον, ὧν Κλήμησ μὲν ἦν ἐπὶ τῶν στρατοπέδων, Παπίνιοσ δὲ καὶ αὐτὸσ ἦν χιλιαρχῶν, "ἀλλ’ ἐπὶ φυλακῇ γε, ὦ Κλήμησ, τὰ πάντα τοῦ αὐτοκράτοροσ ἡμῖν πράσσειν οὐκ ἐλλέλειπται·

τῶν γὰρ συνομωμοκότων αὐτοῦ κατὰ τῆσ ἡγεμονίασ προνοίᾳ καὶ πόνοισ τοὺσ μὲν ἀπεκτείναμεν, τοὺσ δὲ ἐστρεβλώσαμεν ἐπὶ τοσοῦτον, ὡσ ἐλεεινοὺσ κἀκείνῳ γενέσθαι, μετὰ πόσησ τε ἀρετῆσ ἡμῖν ἐξάγεται τῶν στρατιῶν;

εἰ παρὸν παῦσαι τοσαύτῃ ἤδη χρώμενον ὕβρει εἴσ τε τοὺσ πολίτασ καὶ τοὺσ ὑπηκόουσ διακονούμεθα, δορυφόροι καὶ δήμιοι καθεστηκότεσ ἀντὶ στρατιωτῶν καὶ τὰ ὅπλα ταυτὶ φέροντεσ οὐχ ὑπὲρ ἐλευθερίασ οὐδ’ ἀρχῆσ τῶν Ῥωμαίων, ἀλλ’ ἐπὶ σωτηρίᾳ τοῦ δουλουμένου τά τε σώματα αὐτῶν καὶ τὰ φρονήματα, μιαινόμενοι τῷ καθ’ ἡμέραν αἵματι σφαγῆσ καὶ βασάνου τῆσ ἐκείνων, μέχρι δή τισ καὶ καθ’ ἡμῶν διακονήσεται τοιαῦτα Γαί̈ῳ.

οὐ γὰρ εὐνοίᾳ γε πολιτεύσει διὰ τάδε πρὸσ ἡμᾶσ, δι’ ὑφοράσεωσ δὲ μᾶλλον καὶ ἄλλωσ τοῦ πολλοῦ τῶν ἀπολλυμένων ἀποδεδωκότοσ·

οὐ γὰρ δὴ στήσεταί ποτε Γαί̈ῳ τὰ τῆσ ὀργῆσ διὰ τὸ μὴ δίκην ἀλλ’ ἡδονὴν πέρασ αὐτῆσ τυγχάνειν· σκοποὶ δὲ προσκεισόμεθα καὐτοί, δέον καὶ τοῖσ πᾶσιν τὸ ἀνεπιβούλευτόν τε καὶ ἐλεύθερον βεβαιοῦν καὶ ἡμῖν κινδύνων ἀπαλλαγὰσ ψηφίσασθαι. Κλήμησ δὲ τὴν μὲν διάνοιαν τὴν Χαιρέου φανερὸσ ἦν ἐπαινῶν, σιγᾶν δ’ ἐκέλευε, μὴ καὶ φοιτῶντοσ εἰσ πλείονασ τοῦ λόγου καὶ διαχεομένων ὁπόσα κρύπτεσθαι καλῶσ ἔχοι πρὶν τυχεῖν πράξαντασ ἐκπύστου τοῦ ἐπιβουλεύματοσ γενομένου κολασθεῖεν, χρόνῳ δὲ τῷ αὖθισ καὶ τῇ ἀπ’ αὐτοῦ ἐλπίδι παραδιδόναι τὰ πάντα ὡσ παραγενησομένησ τινὸσ αὐτοῖσ ἐπικουρίασ τυχαίου·

αὐτὸν μὲν γὰρ ὑπὸ γήρωσ ἀφῃρῆσθαι τὴν ἐπὶ τοιοῖσδε τόλμαν, τῶν μέντοι γε ὑπὸ σοῦ, Χαιρέα, συντεθέντων τε καὶ ῥηθέντων ἀσφαλέστερα μὲν ἴσωσ ἂν ὑποθοίμην, εὐπρεπέστερα δὲ πῶσ ἄν τισ καὶ δύναιτο;

καὶ Κλήμησ μὲν ὡσ αὑτὸν ἀναλύει διὰ λογισμῶν τῶν τε ἀκροαθέντων καὶ ὁπόσων αὐτὸσ εἰρήκει περιφερόμενοσ.

χρῄζων ἐκ τοῦ ὀξέοσ ἔχεσθαι τῶν ἐγνωσμένων τῆσ ἐγχειρήσεωσ ὑπ’ αὐτοῦ καλὰ νομίσασ εἶναι προσθέσθαι καὶ δέει, μὴ ὑπὸ Κλήμεντοσ ἐκφοίτησισ γένοιτο αὐτῶν, ἄλλωσ τε τὰσ μελλήσεισ καὶ τῶν καιρῶν τὰσ ὑπερβολὰσ πρὸσ τῶν ὑπερβαλλομένων τιθέμενοσ.

Ἐπεὶ δὲ ἀσμένῳ καὶ τῷ Σαβίνῳ τὰ πάντα ἦν, ἅτε καὶ αὐτῷ γνώμησ μὲν οὐχ ὑστεροῦντι τῆσ ἴσησ, ἀπορίᾳ δὲ πρὸσ ὅντινα εἰπὼν ἀσφαλὴσ εἰή τὰ πρὸσ ἐκείνουσ σιγῇ παραδιδόντοσ, ἐπεί τε ἀνδρὸσ ηὐπόρητο οὐ μόνον στέγειν ὧν πύθοιτο προσθησομένου, ἀλλὰ καὶ γνώμην φανεροῦντοσ τὴν αὐτοῦ, πολλῷ μᾶλλον ἦρτο, καὶ μηδὲν εἰσ ἀναβολὰσ ἐδεῖτο τοῦ Χαιρέου.

τρέπονταί τε ὡσ Μινουκιανόν, αὐτοῖσ μὲν ἐπιτηδεύσει ἀρετῆσ καὶ τῷ ὁμοζήλῳ τοῦ μεγαλόφρονοσ συγγενῆ, Γαί̈ῳ δ’ ὕποπτον τῆσ Λεπίδου τελευτῆσ, πάνυ γὰρ δὴ φίλοι ἐγένοντο Μινουκιανόσ τε καὶ Λέπιδοσ, καὶ δείματι κινδύνων τῶν καθ’ αὑτόν.

φανεροί τε ἀλλήλοισ ἦσαν τῆσ ἐπὶ πράγμασιν ἀχθηδόνοσ, διασαφεῖν μὲν ἀλλήλοισ ἄντικρυσ τὴν διάνοιαν καὶ μῖσοσ τὸ πρὸσ Γάιον φόβῳ τε κινδύνων ἀφέμενοι ἄλλωσ τε αἰσθανόμενοι τοῦ ἀλλήλων μίσουσ πρὸσ τὸν Γάιον καὶ δι’ αὐτὸ εὐνοίᾳ χρῆσθαι τὰ πρὸσ ἀλλήλουσ μὴ ἀπηλλαγμένοι.

Γενομένων δ’ αὐτοῖσ ἀξιώσεων ἐπείπερ συνέβαλον, εἰωθότεσ καὶ πρότερον ὁπότε συνέλθοιεν τίμιον ἡγεῖσθαι τὸν Μινουκιανὸν ὑπεροχῇ τε ἀξιώματοσ, γενναιότατοσ γὰρ ἦν τῶν πολιτῶν, καὶ τῷ ἐπὶ πᾶσιν ἐπαινουμένῳ, μᾶλλον ὡσ ἅπτοιτό τινοσ λόγου φθάσαι κἀκεῖνοσ εἴ ποτε Χαιρέαν, ὅ τι καὶ παραλάβοι σημεῖον τῆσ ἡμέρασ ἐκείνησ·

ἀοίδιμοσ γὰρ διὰ τῆσ πόλεωσ ἦν ἡ εἰσ τὸν Χαιρέαν διὰ τῶν σημείων τῆσ δόσεωσ πρασσομένη ὕβρισ.

ὁ δὲ χάρματι τοῦ λόγου μηδὲν μελλήσασ ἠμείβετο τοῦ Μινουκιανοῦ τὸ ἐπὶ τοιοῖσδε πιστεῦσαν ὁμιλίᾳ χρήσασθαι πρὸσ αὐτόν, καί "σύ μοι δίδωσ, εἶπεν, σημεῖον ἐλευθερίασ, χάρισ δέ σοι τοῦ ἀνεγείραντόσ με μειζόνωσ ἤπερ εἰώθα ἐμαυτὸν ὁρμᾶν, οὐδέν μοι χρεία πλειόνων ἔτι λόγων, οἵ με θαρσοῖεν, εἰ δὴ καὶ σοὶ ταῦτα δοκεῖ, γνώμησ τε τῆσ αὐτῆσ κοινωνοὶ καὶ πρότερον ἢ συνελθεῖν γεγόναμεν.

καὶ ἓν μὲν ὑπέζωμαι ξίφοσ, ἀμφοῖν δ’ ἂν ἀρκέσειεν.

ὥστε ἴθι καὶ ἔργων ἐχώμεθα, ἡγεμών τ’ ἴσθι, ᾗ βούλοιο αὐτὸσ κελεύων με χωρεῖν, ᾗ καὶ προσοίσομαι, ἐπικουρίᾳ τῇ σῇ συμπράσσοντοσ τε πίσυνοσ.

οὐδὲ ἀπορία σιδήρου τοῖσ τὴν ψυχὴν εἰσ τὰ ἔργα προσφερομένοισ, δι’ ἣν καὶ ὁ σίδηροσ δραστήριοσ εἰώθεν εἶναι. ὡρ́μηκά τε εἰσ τὴν πρᾶξιν οὐχ ὧν ἂν αὐτὸσ πάθοιμι ἐλπίδι περιφερόμενοσ·

οὐ γὰρ σχολὴ κινδύνουσ μοι κατανοεῖν τοὺσ ἐμαυτοῦ δουλώσει τε πατρίδοσ ἐλευθερωτάτησ ἐπαλγοῦντι τῶν νόμων τῆσ ἀρετῆσ ἀφῃρημένησ τούσ τε πάντασ ἀνθρώπουσ ὀλέθρου διὰ Γάιον κατειληφότοσ. ἄξιοσ δ’ ἂν εἰήν παρὰ σοὶ δικαστῇ πίστεωσ ἐπὶ τοιούτοισ τυγχάνειν ὑπὸ τοῦ ὅμοια φρονεῖν αὐτοῖσ καὶ σὲ μὴ ἀπηλλάχθαι.

Μινουκιανὸσ δὲ τὴν ὁρμὴν τῶν λόγων θεασάμενοσ ἠσπάζετό τε ἀσμένωσ καὶ προσπαρίστατο τὴν τόλμαν αὐτοῦ ἐπαινέσασ τε καὶ ἀσπασάμενοσ μετ’ εὐχῶν καὶ ἱκετείασ ἀπελύοντο.

καὶ ἰσχυρίζοντό τινεσ ὡσ βεβαιοῦν τὰ εἰρημένα εἰσιόντοσ γὰρ εἰσ τὸ βουλευτήριον Χαιρέου φωνὴν ἐκ τοῦ πλήθουσ γενέσθαι τινὸσ ἐπ’ ἐξορμήσει κελεύοντοσ περαίνειν μὲν δὴ τὸ πρακτέον καὶ προσλαμβάνειν τὸ δαιμόνιον.

καὶ τὸν Χαιρέαν τὸ μὲν πρῶτον ὑπιδέσθαι, μὴ καί τινοσ τῶν συνωμοτῶν προδότου γεγονότοσ ἁλίσκοιτο, καὶ τέλοσ συνέντα ἐπὶ προτροπῇ φέρειν πρῶτον εἴτε παραινέσει τῶν συνεγνωκότων ἀντισημαίνοντόσ τινοσ, εἴτε δὴ καὶ τοῦ θεοῦ, ὃσ ἐφορᾷ τὰ ἀνθρώπινα, αἴροντοσ αὐτόν.

διεληλύθει δὲ διὰ πολλῶν τὸ ἐπιβούλευμα καὶ πάντεσ ἐν ὅπλοισ παρῆσαν, οἱ μὲν τῶν βουλευτῶν ὄντεσ οἱ δὲ ἱππεῖσ καὶ ὁπόσοι τοῦ στρατιωτικοῦ συνῄδεσαν·

οὐδεὶσ γὰρ ἦν, ὃσ μὴ ἐν εὐδαιμονίᾳ ἂν ἠρίθμει τὴν Γαί̈ου μετάστασιν· ἐπεὶ καὶ Κάλλιστοσ, ἀπελεύθεροσ δ’ ἦν Γαί̈ου πλεῖστά τε ἀνὴρ εἷσ οὗτοσ ἐπὶ μέγιστον δυνάμεωσ ἀφίκετο καὶ οὐδὲν ἄλλο ἢ ἰσοτύραννον εἶχε τὴν δύναμιν φόβῳ τε τῶν πάντων καὶ μεγέθει χρημάτων, ἅπερ ἐγένετο αὐτῷ·

δωροδοκώτατοσ γὰρ ἦν καὶ ὑβριστότατοσ παρ’ ὁντινοῦν γίνεται, ἐξουσίᾳ χρησάμενοσ παρὰ τὸ εἰκόσ·

καὶ ἄλλωσ τε τοῦ Γαί̈ου τὴν φύσιν ἐξεπιστάμενοσ ἀνήκεστον οὖσαν καὶ ἐφ’ οἷστισι κρίνειεν οὐδαμῶσ ἀντισπάσματι χρωμένην, αὐτῷ τε πολλὰσ μὲν καὶ ἄλλασ αἰτίασ τοῦ κινδυνεύειν, οὐχ ἥκιστα δὲ τὸ μέγεθοσ τῶν χρημάτων· ὥστε δὴ καὶ Κλαύδιον ἐθεράπευε κρυπτῶσ μετακαθίζων πρὸσ αὐτὸν ἐλπίδι τοῦ κἂν εἰσ ἐκεῖνον ἥξειν τὴν ἡγεμονίαν Γαί̈ου μεταστάντοσ, αὐτῷ τὴν ὑπόθεσιν τῆσ τιμῆσ τὴν ἐφ’ ὁμοίοισ ἰσχὺν προκαταθέμενοσ χάριν καὶ φιλανθρωπίασ λόγον.

ἐτόλμησεν γοῦν εἰπεῖν, ὡσ κελευσθεὶσ διαχρήσασθαι φαρμάκῳ τὸν Κλαύδιον μυρίασ εὑρ́οιτο τοῦ χρήματοσ τὰσ ὑπερβολάσ.

δοκεῖν δὲ προσεποιεῖτο Κάλλιστοσ ἐπὶ θήρᾳ τῇ Κλαυδίου τὸν λόγον τοῦτον, ἔπειτα οὔτε Γάιοσ ὡρμηκὼσ μεταχειρίσασθαι Κλαύδιον ἠνείχετο τῶν Καλλίστου προφάσεων οὔτε Κάλλιστοσ κελευσθείσ που τὴν πρᾶξιν εὐκτὸν ὑπελάμβανεν ἢ κακουργῶν εἰσ τοῦ δεσπότου τὰσ ἐπιστολὰσ οὐκ ἂν ἐκ τοῦ παραχρῆμα τὸν μισθὸν ἐκομίζετο.

ἀλλὰ δὴ Κλαυδίῳ μὲν ἔκ τινοσ θείασ δυνάμεωσ χρήσασθαι μανιῶν τῶν Γαί̈ου, Κάλλιστοσ προσποιήσασθαι χάριτοσ κατάθεσιν μηδαμῶσ ὑπ’ αὐτοῦ γενομένησ.

Τοῖσ ἀμφὶ τὸν Χαιρέαν ὑπερβολαὶ τὸ καθ’ ἡμέραν ἦσαν ὀκνούντων πολλῶν οὐ γὰρ Χαιρέασ ἔσται ἑκὼν εἶναι τοῦ πράσσειν ἀναβολὴν ἐποιεῖτο, πάντα καιρὸν ἐπιτήδειον τῇ πράξει νομίζων.

καὶ γὰρ εἰσ τὸ Καπετώλιον ἀνιόντα καὶ τὰσ θυσίασ ὑπὲρ τῆσ θυγατρὸσ ἐπιτελουμένασ ὑπὸ τοῦ Γαί̈ου παρῆν πολλάκισ καιρόσ, καὶ ὑπὲρ τῆσ βασιλικῆσ ἱστάμενον καὶ τῷ δήμῳ χρυσίου καὶ ἀργυρίου χρήματα διαρριπτοῦντα ὦσαι κατὰ κεφαλῆσ, ὑψηλὸν δ’ ἐστὶ τὸ τέγοσ εἰσ τὴν ἀγορὰν φέρον, ἐπί τε τῶν μυστηρίων ταῖσ ποιήσεσιν ἃ συνίστατο·

πάντων γὰρ αὐτὸν ἀπερίοπτον εἶναι προνοίᾳ τοῦ ἐν αὐτοῖσ εὐπρεπῶσ ἀναστραφησομένου καὶ ἀπογνώσει τοῦ ἐν ἐπιχειρήσει τινὶ γενέσθαι πιστεύοντα εἰ δὲ μηδὲν τίμιον ὡσ τῶν θεῶν αὐτῷ δύναμιν τοῦ θανάτου παρατυγχάνειν, αὐτῷ δ’ ἂν ἰσχὺν ἐγγενέσθαι καὶ μὴ σιδηροφορουμένῳ διαχρήσασθαι τότε Γάιον.

οὕτωσ εὐχῆσ εἶχε τοὺσ συνωμότασ ὁ Χαιρέασ δεδιὼσ τοὺσ καιροὺσ μὴ διαρρυεῖεν.

οἱ δὲ ἑώρων μὲν νομίμων τε χρῄζοντα καὶ ἐπ’ ἀγαθοῖσ τοῖσ αὐτῶν ἐπειγόμενον, οὐ μὴν ἀλλ’ ἠξίουν εἰσ ὀλίγον γοῦν ὑπερβολῇ χρήσασθαι, μὴ καί πῃ σφάλματοσ τῇ ἐπιχειρήσει συνελθόντοσ ταράξαιεν τὴν πόλιν ζητήσεων τῶν συνεγνωκότων τὴν πρᾶξιν γινομένων καὶ τοῖσ αὐτοῖσ μελλήσουσιν ἐπιχειρεῖν ἄπορον τὴν ἀνδραγαθίαν φραξαμένου Γαί̈ου πρὸσ αὐτοὺσ μειζόνωσ.

καλῶσ οὖν ἔχειν θεωριῶν ἐν τῷ Παλατίῳ ἐπιτελουμένων ἅπτεσθαι τοῦ χρήματοσ·

ἄγονται δὲ ἐπὶ τιμῇ τοῦ πρώτου μεταστησαμένου τὴν ἀρχὴν τοῦ δήμου Καίσαροσ εἰσ αὐτὸν μικρόν τε πρὸ τοῦ βασιλείου καλύβησ πηκτοῦ γενομένησ, καὶ Ῥωμαίων τε οἱ εὐπατρίδαι θεωροῦσιν ὁμοῦ παισὶν καὶ γυναιξὶν καὶ ὁ Καῖσαρ· ῥᾳστώνην τε αὐτοῖσ ἔσεσθαι πολλῶν μυριάδων ἀνθρώπων εἰσ ὀλίγον χωρίον καθειργνυμένων ὥστε εἰσιόντι τὴν ἐπιχείρησιν ποιήσασθαι δυνάμεωσ τοῖσ ὑπασπισταῖσ, εἰ καί τινεσ προθυμοῖντο, μὴ παρατευξομένησ αὐτῷ βοηθεῖν.

Εἴχετο δὲ Χαιρέασ, καὶ τῶν θεωριῶν ἐπελθουσῶν τῇ πρώτῃ δεδογμένον ἅπτεσθαι τῆσ πράξεωσ ἰσχυρότερον ἦν τοῦ κατ’ ἐκείνουσ προβεβουλευκότοσ τὸ τῆσ τύχησ συγχωροῦν ὑπερβολάσ, καὶ τὰσ τρεῖσ ὑπερβαλλομένου ταῖσ νομίμοισ ἡμέραισ μόλισ κατὰ τὴν τελευταίαν αὐτοῖσ ἐπράχθη τὸ ἔργον.

Χαιρέασ δὲ συγκαλέσασ τοὺσ συνωμότασ "πολὺσ μέν, εἶπεν, καὶ ὁ παρεληλυθὼσ χρόνοσ ὀνειδίσαι τὸ ἐπιμέλλον ἡμῶν ἐπὶ τοῖσ οὕτω βουλευθεῖσιν μετ’ ἀρετῆσ, δεινὸν δέ, εἰ καὶ μηνύματοσ γενομένου διαπεσεῖται ἡ πρᾶξισ καὶ Γάιοσ ὑβριεῖ μειζόνωσ.

ἢ οὐχ ὁρῶμεν, ὡσ τῆσ ἐλευθερίασ ἀφαιροῦμεν ὁπόσασ τῶν ἡμερῶν προσθήκην τῇ Γαί̈ου τυραννίδι χαριζόμεθα, δέον αὐτούσ τ’ ἀδεεῖσ τὸ λοιπὸν εἶναι καὶ τοῖσ ἄλλοισ αἰτίαν τοῦ εὐδαίμονοσ παρασχόντασ δι’ αἰῶνοσ τοῦ ἅπαντοσ τοῖσ αὖθισ ἐν θαύματι μεγάλῳ καὶ τιμῇ καταστῆναι;

τῶν δὲ οὔτε ἀντειπεῖν ὡσ οὐ πάνυ καλοῖσ δυναμένων οὔτε τὴν πρᾶξιν ἄντικρυσ δεχομένων σιγῇ δὲ καταπεπληγότων "τί, φησίν, ὦ γενναῖοι, διαμέλλομεν;

ἢ οὐχ ὁρᾶτε τὴν σήμερον τῶν θεωριῶν ἡμέραν ὑστάτην οὖσαν καὶ Γάιον ἐκπλευσού μενον; ἐπὶ γὰρ Ἀλεξανδρείασ παρεσκεύαστο πλεῖν κατὰ θεωρίαν τῆσ Αἰγύπτου.

"καλὸν δὲ ἡμῖν προέσθαι τῶν χειρῶν τὸ ὄνειδοσ τῇ Ῥωμαίων μεγαλαυχίᾳ πομπεῦσον διά τε γῆσ καὶ θαλάσσησ. πῶσ δ’ οὐκ ἂν δικαίωσ κρίνοιμεν αὐτοὺσ αἰσχύνῃ τῶν γενησομένων, εἴ τισ αὐτὸν Αἰγύπτιοσ κτείνειεν τὴν ὕβριν οὐχ ἡγησάμενοσ ἀνασχετὸν τοῖσ ἐλευθέροισ γεγονόσιν;

ἐγὼ μὲν οὖν οὐκέτι εἰσ πλείονα ἀνέξομαι τὰσ σκήψεισ ὑμῶν, χωρήσω δὲ τοῖσ κινδύνοισ ὁμοῦ σήμερον ἡδονῇ φέρων πᾶν ὅ τι καὶ γένοιτο ἐξ αὐτῶν, οὐδ’ ἂν ὑπερβαλλοίμην εἴπερ εἰή·

τί γὰρ δὴ καὶ γένοιτ’ ἂν ἀνδρὶ φρόνημα ἔχοντι τούτου σχετλιώτερον, ἕτερον Γάιον ἀναιρεῖν ἐμοῦ ζῶντοσ ἐμὲ τὴν ἐπὶ τῷδε ἀρετὴν ἀφῃρημένον; Καὶ ὁ μὲν ταῦτα εἰπὼν αὐτόσ τε ὡρμήκει πράξων τὸ ἔργον καὶ τοῖσ λοιποῖσ ἐνεποίησε θάρσοσ πᾶσίν τε ἦν ἔρωσ ἅπτεσθαι τοῦ ἐγχειρήματοσ μηδὲν ὑπερβαλλομένοισ, ἑώθέν τε ἐπὶ τοῦ Παλατίου εἰώθει τὸ ξίφοσ ὑπεζωσμένοσ τῶν ἱππικῶν·

ἔθοσ γὰρ δὴ τοῖσ χιλιάρχοισ τοῦτο ἐζωσμένοισ αἰτεῖν παρὰ τοῦ αὐτοκράτοροσ τὸ σημεῖον, ἦν τε ἡ ἡμέρα καθήκουσα εἰσ αὐτὸν τῆσ παραλήψεωσ τοῦ σημείου.

ἄρτι τε συνῄει πληθὺσ εἰσ τὸ Παλάτιον ἐπὶ προκαταλήψει θέασ πολλῷ θορύβῳ καὶ ὠθισμῷ, χαρᾷ φέροντοσ Γαί̈ου τὴν ἐπὶ τοιοῖσδε τῶν πολλῶν σπουδήν, παρὸ καὶ διακέκριτο οὐδὲν οὔτε τῇ συγκλήτῳ χωρίον οὔτε τοῖσ ἱππεῦσιν, φύρδην δὲ ἕζοντο καὶ τοῖσ ἀνδράσιν ὁμοῦ αἱ γυναῖκεσ καὶ τῷ δούλῳ ἀναμεμιγμένον τὸ ἐλεύθερον.

Γάιοσ δὲ προόδων αὐτῷ γενομένων ἔθυσε τῷ Σεβαστῷ Καίσαρι, ᾧ δὴ καὶ τὰ τῆσ θεωρίασ ἤγετο, καὶ πίπτοντοσ τῶν ἱερείων τινὸσ συνέβη αἵματι τὴν Ἀσπρήνα στολὴν ἑνὸσ τῶν συγκλητικῶν ἀνάπλεων γενέσθαι.

τοῦτο Γαί̈ῳ γέλωτα μὲν παρέσχεν, ἦν δ’ ἄρα εἰσ οἰωνὸν τῷ Ἀσπρήνᾳ φανερόν· ἐπικατασφάζεται γὰρ τῷ Γαί̈ῳ. Γάιον δ’ ἱστορεῖται παρὰ φύσιν τὴν ἑαυτοῦ εὐπροσηγορώτατον γενέσθαι κατ’ ἐκείνην τὴν ἡμέραν καὶ δεξιότητι χρώμενον ὁμιλίασ πάνθ’ ὁντινοῦν ἐκπλῆξαι τῶν παρατυγχανόντων.

μετὰ δὲ τὴν θυσίαν ἐπὶ τὴν θεωρίαν τραπεὶσ ἐκαθέζετο καὶ περὶ αὐτὸν τῶν ἑταίρων οἱ ἀξιολογώτατοι.

κατεσκεύαστο δὲ τὸ θέατρον, πηκτὸν δὲ ἐγίνετο κατὰ ἕκαστον ἐνιαυτόν, τοιόνδε τρόπον·

θύρασ ἔχει δύο φερούσασ τὴν μὲν εἰσ αἴθριον, τὴν δ’ εἰσ στοὰν εἰσόδοισ καὶ ἀποχωρήσεσιν, ὅπωσ μὴ ταράσσοιντο οἱ ἔνδον ἀπειλημμένοι, ἐκ δ’ αὐτῆσ τῆσ καλύβησ ἐνδοτέρω διαφράγμασιν ἑτέραν ἀπειληφυίαισ ἐπ’ ἀναστροφῇ τοῖσ ἀνταγωνισταῖσ καὶ ὁπόσα ἀκροάματα. συγκαθημένησ δὲ τῆσ πληθύοσ καὶ τοῦ Χαιρέου σὺν τοῖσ χιλιάρχοισ οὐκ ἄπωθεν τοῦ Γαί̈ου, δεξιὸν δὲ τοῦ θεάτρου κέρασ ὁ Καῖσαρ εἶχεν, Βαθύβιόσ τισ τῶν συγκλητικῶν ἀνὴρ ἐστρατηγηκὼσ ἤρετο Κλούιον παρακαθεζόμενον αὐτῷ καὶ τοῦτον ὑπατικόν, εἰ δή τισ αὐτῷ νεωτέρων πραγμάτων πέρι ἀφίκοιτο πύστισ, προμηθὴσ γενόμενοσ τοῦ μὴ ἐξάκουστοσ εἶναι τάδε λέγων.

τοῦ δὲ φαμένου μηδὲν πεπύσθαι σημεῖον "τοιγαροῦν, ὦ Κλούιε, τυραννοκτονίασ ἀγὼν πρόκειται.

Ἀχαιῶν μῦθον ἀκούσῃ.

" πολλῆσ δ’ ὀπώρασ ἐπιχεομένησ τοῖσ θεωροῖσ καὶ πολλῶν ὀρνέων ὁπόσα τῷ σπανίῳ τίμια τοῖσ κτωμένοισ, ὁ Γάιοσ ἡδονῇ τὰσ περὶ αὐτοῖσ ἐθεώρει μάχασ καὶ διαρπαγὰσ οἰκειουμένων αὐτὰ τῶν θεωρῶν. ἔνθα δὲ καὶ σημεῖα μανθάνει δύο γενέσθαι·

καὶ γὰρ μῖμοσ εἰσάγεται, καθ’ ὃν σταυροῦται ληφθεὶσ ἡγεμών, ὅ τε ὀρχηστὴσ δρᾶμα εἰσάγει Κινύραν, ἐν ᾧ αὐτόσ τε ἐκτείνετο καὶ ἡ θυγάτηρ Μύρρα, αἷμά τε ἦν τεχνητὸν πολὺ καὶ περὶ τὸν σταυρωθέντα ἐκκεχυμένον καὶ τῶν περὶ τὸν Κινύραν. ὁμολογεῖται δὲ καὶ τὴν ἡμέραν ἐκείνην γενέσθαι, ἐν ᾗ Φίλιππον τὸν Ἀμύντου Μακεδόνων βασιλέα κτείνει Παυσανίασ εἷσ τῶν ἑταίρων εἰσ τὸ θέατρον εἰσιόντα.

Γαί̈ου δ’ ἐνδοιάζοντοσ, εἴτε παραμείνειεν εἰσ τέλοσ τῇ θεωρίᾳ διὰ τὸ τελευταίαν εἶναι τὴν ἡμέραν εἴτε λουτρῷ χρησάμενοσ καὶ σίτῳ εἶτα ἐπανίοι καθὰ καὶ οἱ πρότερον, Μινουκιανὸσ ὑπὲρ τοῦ Γαί̈ου καθεζόμενοσ καὶ δεδιώσ, μὴ διαλυθείη τὰ τῶν καιρῶν εἰσ κενόν, ἐξαναστὰσ ἐπειδὴ καὶ Χαιρέαν ἑώρα προεξεληλυθότα, ἠπείγετο θαρσύνειν αὐτὸν προελθών.

λαμβάνεται δ’ αὐτοῦ τῆσ στολῆσ Γάιοσ κατὰ φιλοφροσύνην δῆθεν καί "ποῖ δή, φησίν, ὦ μακάριε;

καὶ ὁ μὲν αἰδοῖ δοκεῖν τοῦ Καίσαροσ καθίζει, κρείσσων δ’ ὁ φόβοσ ἦν ὀλίγον τε διαλιπὼν εἶτα διανίσταται. καὶ ὁ Γάιοσ οὐδὲν ἐμποδὼν ἦν ἐξιόντι δοκῶν ἐπί τινι τῶν ἀναγκαίων ποιεῖσθαι τὴν ἔξοδον.

Ἀμβρώνασ δὲ καὶ αὐτὸσ παρῄνει τῷ Γαί̈ῳ καθὸ πρότερον ὑπεξελθόντι πρόσ τε λουτρῷ καὶ ἀρίστῳ γενέσθαι καὶ ἔπειτα δὲ εἰσελθεῖν, χρῄζων ἐπὶ πέρασ ἀχθῆναι τὰ ἐγνωσμένα. Καὶ οἱ περὶ τὸν Χαιρέαν ἔτασσον μὲν ἀλλήλουσ ᾗ καιρόσ τε καὶ ἐχρῆν ἕκαστον στάντα ᾗ προσταχθείη μὴ ἀπολιμπάνεσθαι ἐπιπονοῦντεσ.

ἤχθοντο δὲ τῇ διατριβῇ καὶ τῷ μέλλεσθαι τὰ ἐν χερσίν, ἐπεὶ καὶ περὶ ἐνάτην ὡρ́αν ἤδη τὰ τῆσ ἡμέρασ ἦν. καὶ Χαιρέασ βραδύνοντοσ Γαί̈ου πρόθυμοσ ἦν ἐπεισελθεῖν ἐν τῇ καθέδρᾳ προσπεσὼν μέντοι προῄδει τοῦτο σὺν πολλῷ φόνῳ τῶν τε βουλευτῶν καὶ ὁπόσοι τῶν ἱππέων παρῆσαν καίπερ δεδιὼσ πρόθυμοσ ἦν, καλῶσ ἔχειν ἡγούμενοσ πᾶσιν ἀσφάλειαν καὶ ἐλευθερίαν ὠνούμενοσ ἐν ὀλίγῳ τίθεσθαι τὰ κατὰ τοὺσ ἀπολουμένουσ.

καὶ δὴ τετραμμένων εἰσ τὸ θέατρον εἰσόδῳ σημαίνεται Γάιοσ ἐξαναστὰσ καὶ θόρυβοσ ἦν, ἀνέστρεφον δὲ καὶ οἱ συνωμόται καὶ ἀνεωθοῦντο τὴν πληθύν, λόγῳ μὲν διὰ τὸ δυσχεραίνειν τὸν Γάιον, ἔργῳ δὲ ἐπ’ ἀδείασ βουλόμενοι ἐν ἐρημίᾳ τῶν ἀμυνουμένων καταστήσαντεσ αὐτὸν ἅπτεσθαι τῆσ σφαγῆσ.

προεξῄεσαν δὲ Κλαύδιοσ μὲν ὁ πάτρωσ αὐτοῦ καὶ Μᾶρκοσ Βινίκιοσ ὁ τῆσ ἀδελφῆσ ἀνὴρ ἔτι δὲ Οὐαλέριοσ Ἀσιατικόσ, οὓσ οὐδὲ βουλομένοισ διακλεῖσαι δύναμισ ἦν αἰδοῖ τῆσ ἀξιώσεωσ, εἵπετο δ’ αὐτὸσ σὺν Παύλῳ Ἀρουντίῳ.

ἐπεὶ δ’ ἐντὸσ ἦν τοῦ βασιλείου, τὰσ μὲν ἐπ’ εὐθείασ ὁδοὺσ λείπει, καθ’ ἃσ διεστήκεσαν τῶν δούλων οἱ θεραπεύοντεσ αὐτὸν καὶ προῄεσαν οἱ περὶ τὸν Κλαύδιον·

τρέπεται δὲ κατὰ στενωπὸν ἠρεμηκότα καὶ ἐπὶ τόπον πρὸσ λουτροῖσ γενησόμενοσ ἅμα καὶ παῖδασ οἳ ἥκεσαν ἐκ τῆσ Ἀσίασ κατανοήσων, πομπῆσ αὐτῶν ἐκεῖθεν γενομένησ ἐπὶ ὕμνοισ μυστηρίων ἃ ἐπετέλει, ἔνιοι δὲ κατὰ πυρριχισμούσ, οἳ ἐν τοῖσ θεάτροισ ἔσοιντο.

ὑπαντιάζει δ’ αὐτὸν Χαιρέασ καὶ ᾔτησεν σημεῖον.

τοῦ δὲ τῶν εἰσ χλεύην ἀνακειμένων εἰπόντοσ οὐδὲν ἐνδοιάσασ λοιδορίαισ τε ἐχρᾶτο κατὰ τοῦ Γαί̈ου καὶ σπασάμενοσ τὸ ξίφοσ ἐπάγει πληγὴν σφοδράν· οὐ μήν γε ἦν καίριοσ. καίτοι γέ φασίν τινεσ προνοίᾳ τοῦ Χαιρέου γενέσθαι τοῦ μὴ μιᾷ πληγῇ διεργάσασθαι τὸν Γάιον, ἀλλὰ τιμωρεῖσθαι μειζόνωσ πλήθει τραυμάτων.

ὅπου γε καὶ πράξαντι καλῶσ ἂν εἶχε σιγῇ χρωμένῳ διαδιδράσκειν τὰσ ὀργὰσ τῶν ἀμυνομένων, οὐχ ὅπωσ ἄδηλον εἰ τύχοι κατορθῶν ἐπ’ ἀλόγοισ χρῄζειν αὐτόν τε ἀπολέσαι καὶ τὸν καιρόν.

καὶ τάδε μὲν εἰκάζειν παρέστω τοῖσ βουλομένοισ ᾗ καὶ θέλοιεν. ὁ δὲ Γάιοσ ἀλγηδόνι τῆσ πληγῆσ περιφερόμενοσ, μεσσηγὺσ γὰρ τοῦ τε ὤμου καὶ τοῦ τραχήλου φερόμενον τὸ ξίφοσ ἐπέσχεν ἡ κλεὶσ προσωτέρω χωρεῖν, οὔτε ἀνεβόησεν ὑπ’ ἐκπλήξεωσ οὔτε ἐπεκαλέσατό τινασ τῶν φίλων εἴτε ἀπιστίᾳ εἴτε καὶ ἄλλωσ ἀφρονήσει, στόνῳ δὲ χρησάμενοσ πρὸσ τῆσ ἀλγηδόνοσ τὸ περιὸν εἰσ τὸ πρόσθεν ἱέτο φυγῇ.

καὶ δεξάμενοσ αὐτὸν Κορνήλιοσ Σαβῖνοσ τὴν διάνοιαν ἤδη προκατειργασμένον ὠθεῖ καὶ κλιθέντα ἐπὶ γόνυ πολλοὶ περιστάντεσ ἀφ’ ἑνὸσ ἐγκελεύσματοσ ἔκοπτον τοῖσ ξίφεσιν, παρακελευσμόσ τε τὰ πρὸσ ἀλλήλουσ καὶ πρὸσ ἔρισ αὐτοῖσ ἦν.

τελευταῖα δὲ Ἀκύλασ, ὁμολογεῖται δὲ ὑπὸ πάντων πληγὴν ἐπαγαγών, μεθίστησιν αὐτὸν ἀκριβῶσ. ἀναθείη δ’ ἄν τισ τὴν πρᾶξιν Χαιρέᾳ·

ἐπεί τε καιρὸσ ἐλάμβανεν χειρὶ χρήσασθαι, φαίνεται κἀνταῦθα πρῶτόσ τε ὁρμήσασ καὶ ἁψάμενοσ ἀρετῇ τοῦ φόνου καὶ τοῖσ ἄλλοισ εὐεπίβατον παρασχὼν καὶ προτεθνεῶτα Γάιον, ὥστ’ ἂν δικαίωσ καὶ ὁπόσα τοῖσ λοιποῖσ εἰή πεπραγμένα τῇ Χαιρέου γνώμῃ τε καὶ ἀρετῇ προστίθεσθαι καὶ πόνῳ τῶν χειρῶν.

Καὶ Γάιοσ μὲν τοιούτῳ τρόπῳ χρησάμενοσ τῆσ τελευτῆσ ὑπὸ τοῦ πολλοῦ τῶν τραυμάτων ἀποψυχθεὶσ ἔκειτο.

ὁδούσ τε ἑτέρασ χωροῦντεσ παρῆσαν εἰσ τὴν Γερμανικοῦ μὲν οἰκίαν τοῦ Γαί̈ου πατρόσ, ὃν τότε ἀνῃρήκεσαν, συνημμένη δὲ ἐκείνη, διὰ τὸ ἓν τὸ βασίλειον ὂν ἐπ’ οἰκοδομίαισ ἑκάστου τῶν ἐν τῇ ἡγεμονίᾳ γεγονότων ἀσκηθὲν ἀπὸ μέρουσ ὀνόματι τῶν οἰκοδομηθησομένων ἢ καί τι τῶν ἡμερῶν οἰκήσεισ ἀρξάντων τὴν ἐπωνυμίαν παρασχέσθαι.

καὶ διεκπεσόμενοι ἐκ τοῦ πλήθουσ τὴν ἔφοδον ἐν ἀδείᾳ τὸ παρὸν ἦσαν λανθάνοντοσ ἀκμὴν κακοῦ τοῦ τὸν αὐτοκράτορα παρειληφότοσ.

πρώτουσ δὲ εἰσ τοὺσ Γερμανοὺσ ἡ αἴσθησισ ἀφίκετο τῆσ Γαί̈ου τελευτῆσ.

δορυφόροι δ’ ἦσαν οὗτοι ὁμώνυμοι τῷ ἔθνει ἀφ’ οὗ κατειλέχατο Κελτικοῦ τάγμα παρεχόμενοι τὸ αὐτῶν. θυμῷ δὲ χρῆσθαι πάτριόν ἐστιν αὐτοῖσ, ὥσπερ σπάνιον εἴ τισιν ἑτέροισ βαρβάρων διὰ τὸ ἡσσόνωσ λογισμὸν ἐπιδέχεσθαι τῶν ποιουμένων, ῥωμαλέοι τε τοῖσ σώμασι καὶ τῇ πρώτῃ ὁρμῇ συνιόντεσ τοῖσ πολεμίοισ, οὓσ ἂν νομίσωσι, μεγάλα κατορθοῦντεσ.

σπασάμενοι τὰ ξίφη, προειστήκει δ’ αὐτῶν Σαβῖνοσ χιλιαρχῶν οὐ δι’ ἀρετὴν καὶ γενναιότητα προγόνων, μονομάχοσ γὰρ ἦν, ἰσχύι δὲ σώματοσ τὴν ἐπὶ τοιούτοισ κτησάμενοσ ἄθροισιν ἀρετήν, διεξῄεσαν τῆσ οἰκίασ ἀνερευνώμενοι τοὺσ σφαγέασ τοῦ Καίσαροσ.

Ἀσπρήναν τε κρεουργήσασιν αὐτοῖσ διὰ τὸ πρώτῳ περιπεσεῖν, οὗ τὴν στολὴν μιᾶναν τὸ αἷμα τῶν θυμάτων, ὥσ μοι λέλεκται πρότερον, οὐκ ἐπ’ ἀγαθῷ τὴν συντυχίαν ἀπεσήμαινε τοῦ γεγονότοσ δεύτεροσ, Νωρβανὸσ ὑπηντίαζεν ἐν τοῖσ γενναιοτάτοισ τῶν πολιτῶν καὶ πολλοὺσ αὐτοκράτορασ παρεχόμενοσ τῶν προπατόρων.

καὶ μηδὲν αἰδουμένων αὐτοῦ τὴν ἀξίωσιν ἰσχύι προύχων ἀφαιρεῖται τὸ ξίφοσ τῷ πρώτῳ τῶν ἐπιόντων συμπλακεὶσ φανερόσ τε ἦν οὐκ ἀπραγμόνωσ τεθνηξόμενοσ, μέχρι δὴ περισχεθεὶσ πολλοῖσ τῶν ἐπιφερομένων ἔπεσεν ὑπὸ πλήθουσ τραυμάτων.

τρίτοσ δὲ Ἀντήιοσ τῶν ἐκ τῆσ βουλῆσ σὺν ὀλίγοισ, οὐ τυχαίωσ τοῖσ Γερμανοῖσ καθάπερ οἱ πρότερον περιπεσών, ὑπὸ δὲ φιλοθεαμοσύνησ καὶ ἡδονῆσ τοῦ αὐτόπτησ γενόμενοσ Γαί̈ου κειμένου μῖσοσ εὐφρᾶναι τὸ πρὸσ αὐτόν·

τὸν γὰρ πατέρα τοῦ Ἀντηίου καὶ ὁμώνυμον φυγάδα ἐλάσασ καὶ μὴ ἀρκεσθεὶσ κτείνει στρατιώτασ ἀποπέμψασ. καὶ παρῆν μὲν διὰ τάδε εὐφρανούμενοσ θεωρίᾳ τοῦ νεκροῦ, θορυβουμένησ δὲ τῆσ οἰκίασ κρύπτειν αὑτὸν ἐνθυμησάμενοσ οὐ διαφυγγάνει τῶν Γερμανῶν τό τε εἰσ τὴν ἔρευναν ἀκριβὲσ κἀπὶ τοῖσ φόνοισ ὁμοίωσ τῶν τε αἰτίων καὶ μὴ ἐξαγριωσάντων.

καὶ οἵδε μὲν ταύτῃ τεθνήκεσαν. Εἰσ δὲ τὸ θέατρον ἐπεὶ ἀφίκετο ὁ λόγοσ περὶ τῆσ Γαί̈ου τελευτῆσ, ἔκπληξίσ τε καὶ ἀπιστία ἦν·

οἱ μὲν γὰρ καὶ πάνυ ἡδονῇ δεχόμενοι τὸν ὄλεθρον αὐτοῦ κἂν πρὸ πολλοῦ ἡγησάμενοι σφίσιν ἀγαθὸν συνελθεῖν ὑπὸ δέουσ ἐν ἀπιστίᾳ ἦσαν. εἰσὶ δ’ οἷσ καὶ πάνυ ἀπ’ ἐλπίδων ἦν διὰ τὸ μὴ ἐθέλειν τι τοιόνδε περὶ τῷ Γαί̈ῳ γεγονέναι μηδὲ ἀληθείᾳ προστίθεσθαι διὰ τὸ μὴ οἱο͂́ν τε ἀνθρώπῳ εἶναι τοιᾷδε ἀρετῇ χρῆσθαι.

ἡ δὲ αὖ γυναικωνῖτισ καὶ τὸ νεώτερον, ὅπερ ὄχλοσ φιλεῖ, θεωρίαισ τε καὶ μονομαχιῶν δόσεσιν καί τινων κρεανομιῶν ἡδοναῖσ ἀνειλημμένοι, ἃ ἐπράσσετο λόγῳ μὲν ἐπὶ θεραπείᾳ τῆσ πληθύοσ, τὸ δ’ ἀληθὲσ ἐκπιμπλάντα τῆσ μανίασ Γαί̈ου τὴν ὠμότητα·

οἱ δὲ δοῦλοι διὰ τὸ ἐν προσηγορίᾳ τε εἶναι καὶ καταφρονήματι τῶν δεσποτῶν, ἀποστροφῆσ τῷ ὑβρίζοντι αὐτὴν οὔσησ τῆσ κατ’ ἐκεῖνον ἐπικουρίασ·

ῥᾴδιον γὰρ ψευσαμένοισ τε κατὰ τῶν κυρίων πεπιστεῦσθαι καὶ τὰ χρήματα ἐνδείξασιν αὐτῶν ἅμα ἐλευθέροισ τε εἶναι καὶ πλουσίοισ μισθῷ τῶν κατηγοριῶν διὰ τὸ ἆθλα αὐτοῖσ προκεῖσθαι τὰσ ὀγδόασ τῶν οὐσιῶν. οἱ μὲν δεδιότεσ, μὴ καὶ ψευσθεῖσιν ἐλπίδοσ τιμωρίᾳ συνέλθοιεν ὡσ προεξορμήσασιν ἀποφήνασθαι τὴν διάνοιαν ἑαυτῶν, οἱ δ’ ἐξεπιστάμενοι διὰ τὸ τῆσ ἐπιβουλῆσ μετασχεῖν μειζόνωσ ἔκρυπτον ἀλλήλων ἀγνοίᾳ καὶ δεδιότεσ, μὴ πρόσ τινα εἰπόντεσ, οἷσ ἡ τυραννὶσ ἑστῶσα ὠφέλιμοσ ἦν, ζῶντοσ Γαί̈ου κολασθεῖεν ἐνδείξεωσ γενομένησ.

ἐπεὶ καὶ ἕτεροσ ἐπεφοιτήκει λόγοσ ὡμιληκέναι μὲν τραύμασιν, οὐ μὴν ἀποθανεῖν, ἀλλὰ ζῶντα ἐν θεραπείαισ ὑπὸ τῶν ἰατρῶν εἶναι.

ἦν τε πιστὸσ οὐθεὶσ οὐδενί, ᾧ κἂν θαρσήσασ γνώμην ἀποφαίνοιτο τὴν αὐτοῦ·

ἢ γὰρ φίλοσ ὢν ὕποπτοσ ἐγίνετο εὐνοίᾳ τῆσ τυραννίδοσ ἢ καὶ μίσει πρὸσ ἐκεῖνον χρώμενοσ τῷ πρὸσ αὐτὸν οὐδαμόθεν εὐνοίᾳ χρωμένῳ διαφθείρειν τὴν ἐπὶ τοῖσ λεγομένοισ πίστιν. ἐλέγετο δὲ ὑπό τινων, οἳ καὶ μάλιστα τοῖσ εὐπατρίδαισ ἠφάνιζον τὸ εὐθυμοῦν τῆσ ἐλπίδοσ, ἐν ἀμελείᾳ κινδύνων γεγονότα καὶ ἄφροντιν κομιδῇ τῶν τραυμάτων, ὥσπερ εἶχεν ᾑματωμένον ἐπὶ τῆσ ἀγορᾶσ διεκπεσεῖν κἀν δημηγορίαισ εἶναι.

καὶ τάδε μὲν εἰκάζετο βουλήσει τῇ ἀλογίστῳ τῶν θροεῖν προθεμένων καὶ ἐπ’ ἀμφότερα δόξῃ τῶν ἀκουόντων λαμβανόμενα·

οὐ μὴν τήν γ’ ἐνέδραν ἐξέλιπον δεδιότεσ τὴν ἐπενεχθησομένην προεξιοῦσιν αἰτίαν· οὐ γὰρ ἐφ’ ἧσ ἀξιοῖεν διανοίασ γενήσεσθαι περὶ αὐτοῖσ τὴν κρίσιν, ἀλλ’ ἀφ’ ἧσ εἰκάζειν ἐθελήσειαν τούσ τε κατηγορήσοντασ καὶ τοὺσ δικάζοντασ. Ἐπεὶ δὲ καὶ πλῆθοσ τῶν Γερμανῶν περιέσχε τὸ θέατρον ἐσπασμένων τὰ ξίφη, πᾶσι τοῖσ θεωροῖσ ἐλπὶσ ἦν ἀπολεῖσθαι, καὶ πρὸσ πᾶσαν οὗτινοσ εἴσοδον πτοία εἶχεν αὐτούσ, ὡσ αὐτίκα μάλα συγκοπήσοιντο, ἐν ἀμηχάνοισ τε ἦσαν οὔτ’ ἀπιέναι θάρσοσ εἰσφερόμενοι οὔτε ἀκίνδυνον τὴν διατριβὴν τὴν ἐπὶ τοῦ θεάτρου πεπιστευκότεσ.

εἰσπιπτόντων τε ἤδη βοὴ τοῦ θεάτρου ῥήγνυται καθ’ ἱκετείαν τρεπομένου τῶν στρατιωτῶν, ὡσ πάντων ἀγνοίασ αὐτῇ γενομένησ καὶ τῶν βουλευθέντων τοῖσ ἐπαναστᾶσιν, εἰ δή τισ καὶ γέγονεν ἐπανάστασισ, καὶ τῶν γεγονότων.

φείδεσθαι οὖν καὶ μὴ τόλμησ ἀλλοτρίασ παρὰ τῶν οὐδ’ ἐν αἰτίᾳ γενομένων ἀπολαμβάνειν τιμωρίαν, παρέντασ ἐρεύνην τῶν πεπραχότων ὅ τι καὶ πεπραγμένον εἰή καταστῆναι.

καὶ οἱ μὲν ταῦτά τε καὶ περαιτέρω μετὰ δακρύων καὶ τύψεωσ προσώπων ἐπιθειάζοντεσ καὶ ποτνιώμενοι ὁπόσα ἀνεδίδασκεν αὐτοὺσ ὁ κίνδυνοσ ἑστὼσ πλησίον, καὶ ὡσ ἄν τισ ἀγωνιζόμενοσ περὶ τῆσ ψυχῆσ εἴποι τι, ἔλεγον.

θραύεται δὲ τῶν στρατιωτῶν πρὸσ ταῦτα ἡ ὀργὴ καὶ μεταμελῆσαν αὐτοῖσ τοῦ ἐπὶ τοῖσ θεωροῖσ βουλεύματοσ, ὠμόν τε γὰρ ἦν τοῦτο καὶ ἐκείνοισ καίπερ ἐξηγριωκόσιν ἐδόκει, τὰσ κεφαλὰσ τῶν περὶ τὸν Ἀσπρήναν ἐπὶ τὸν βωμὸν ἀπερεισαμένοισ.

πρὸσ ἃσ μειζόνωσ ἔπαθον οἱ θεωροὶ λογισμῷ τε ἀξιώσεωσ τῶν ἀνδρῶν καὶ ἐλέῳ τοῦ πάθουσ, ὥστε παρ’ ὀλίγον καὶ αὐτοῖσ οὐδὲν ἐλλιπεστέρωσ τὰ τῶν κινδύνων ὁμιλήσαντα ἐπανασεσεῖσθαι, ὧν ἄδηλον εἶναι τὴν συμφορὰν εἴπερ εἰσ τέλοσ φευχθῆναι δύναιτ’ ἄν.

ὥστε κἂν εἴ τινεσ τῶν προθύμωσ μισούντων καὶ μετὰ δίκησ τὸν Γάιον ἀφαιρεῖσθαι τῶν ἐπ’ αὐτῷ εὐφροσυνῶν τῆσ χώρασ, διὰ τὸ ἐν ῥοπῇ μὲν τοῦ συναπολουμένου γεγονέναι, τὸ δὲ πιστὸν τοῦ περιεῖναι μηδέπω καὶ τότε ἐχέγγυον συνελθεῖν.

Ἦν δὲ Εὐάρεστοσ Ἀρούντιοσ τῶν κηρυσσόντων τὰ πωλούμενα καὶ δι’ αὐτὸ φωνῆσ τε μεγέθει χρώμενοσ καὶ χρήματα περιβεβλημένοσ ὅμοια τοῖσ Ῥωμαίων πλουσιωτάτοισ, δύναμίσ τε αὐτῷ ἦν ἐφ’ οἷσ ἐθελήσειε πράσσειν κατὰ τὴν πόλιν ἔν τε τῷ τότε κἀν τοῖσ ὕστερον.

πάντα κόσμον ἐπιτηδεύσασ ὡσ ἄν τισ ἐπὶ τοῖσ τιμιωτάτοισ παρεσκεύαστο ἀπολωλόσιν, ἀποσημαίνει τοῦ Γαί̈ου τὸν θάνατον ἐπὶ τὸ θέατρον παρελθὼν καὶ ἔπαυσεν τοὺσ ἀνθρώπουσ ἐπὶ πλέον ἀγνοίᾳ συμπεριφέρεσθαι τοῦ γεγονότοσ.

ἤδη δὲ καὶ Στήλασ Ἀρούντιοσ παρῆν ἀνακαλῶν τοὺσ Γερμανοὺσ καὶ οἱ χιλίαρχοι σὺν αὐτῷ κελεύοντεσ κατατίθεσθαι τὸν σίδηρον καὶ διασαφοῦντεσ Γαί̈ου τὴν τελευτήν.

τοῦτο καὶ σαφέστατα ἔσωσεν τοὺσ ἐν τῷ θεάτρῳ συνειλεγμένουσ καὶ πάντασ, οἳ καὶ ὁπωσοῦν τοῖσ Γερμανοῖσ περιτύχοιεν·

ἐλπίδοσ γὰρ αὐτοῖσ παραγενομένησ ἔμπνουν κεῖσθαι τὸν Γάιον οὐκ ἔσθ’ οὗτινοσ κακῶν ἂν ἀπέσχοντο. τοσόνδε ἐπερίσσευσεν αὐτοῖσ εὐνοίασ τῆσ πρὸσ αὐτόν, ὡσ κἂν μετὰ τοῦ καθ’ αὑτοὺσ ἀπολουμένου τῆσ ψυχῆσ κτήσασθαι τὸ ἀνεπιβούλευτον αὐτῷ καὶ τοσαύτῃ δυστυχίᾳ συνεσόμενον.

παύονται δὲ τοῦ ὠργηκότοσ εἰσ τὴν τιμωρίαν μαθήσεωσ σαφοῦσ παραγενομένησ αὐτοῖσ ἐπὶ τῇ τελευτῇ, διά τε τὸ εἰσ ἀχρεῖον ἐπιδείξεσθαι τὸ πρόθυμον τῆσ εὐνοίασ, ὃσ ἀμείψαιτο αὐτοὺσ ἀπολωλότοσ, καὶ δέει, μὴ καὶ περαιτέρω τῇ ὕβρει χρωμένων ἐπιστροφὴ γένοιτο ὑπὸ τῆσ βουλῆσ, εἴπερ εἰσ ἐκείνην περισταίη τὸ κράτοσ, ἢ ὑπὸ τοῦ ἐπικαταστάντοσ ἄρχοντοσ.

καὶ Γερμανοὶ εἰ καὶ μόλισ, ἀλλ’ οὖν ἐπαύσαντο λύσσησ τῆσ ἐπὶ Γαί̈ου τῷ θανάτῳ καταλαμβανομένησ αὐτούσ.

Χαιρέασ δέ, σφόδρα γὰρ περὶ Μινουκιανῷ ἔδεισε, μὴ διαφθαρείη μανίᾳ τῶν Γερμανῶν περιπεσών, ἕκαστόν τε τῶν στρατιωτῶν μετῄει προμηθεῖσθαι τῆσ σωτηρίασ αὐτοῦ δεόμενοσ καὶ μὴ ἀπολώλοι πολλὴν ἐξέτασιν ποιούμενοσ.

καὶ Μινουκιανὸν μὲν Κλήμησ, ἀνάγεται γὰρ ἐπὶ τοῦτον, μεθίησιν πολλῶν μετ’ ἄλλων συγκλητικῶν δικαιοσύνην τῇ πράξει συμμαρτυρῶν καὶ ἀρετὴν τοῖσ ἐντεθυμημένοισ καὶ πράσσειν μὴ ἀποδεδειλιακόσι·

ἀλλὰ μετὰ τοιαύτησ δυστυχίασ, ὁποίᾳ δὴ Γάιον συνελθεῖν πρὸ τῶν ἐπαναστάντων καὶ συνθέντων τὴν ἐπίθεσιν αὐτὸν ἐπίβουλον αὐτῷ γενόμενον καὶ διδάξαντα οἷσ ὑβρίζων ἀφόρητοσ ἦν ἀφανίζων τοῦ νόμου τὴν πρόνοιαν πολέμῳ πρὸσ αὐτὸν χρῆσθαι τοὺσ φιλτάτουσ, καὶ νῦν λόγῳ μὲν εἶναι τούτουσ οἳ ἀνῃρήκασι Γάιον, ἔργῳ δὲ αὐτὸν ὑφ’ ἑαυτοῦ κεῖσθαι διολωλότα.

Ἤδη δὲ καὶ τὸ θέατρον ἐξανίστατο τῶν φυλακῶν αἳ τὸ κατ’ ἀρχὰσ πάνυ πικραὶ ἐγένοντο ὑπανίσωσ.

αἰτία δ’ ἦν τοῦ προθύμωσ καὶ διαφευξομένου τῶν θεωρῶν Ἀλκύων ὁ ἰατρόσ, συναρπασθεὶσ μὲν ὡσ ἐπὶ θεραπείᾳ τινῶν τραυματιῶν, ἐκπέμψασ δὲ τοὺσ συνόντασ λόγῳ μὲν ὡσ καὶ μετελευσομένουσ ὁπόσα εἰσ τὴν ἰάσιν τοῖσ τραυματίαισ πρόσφορα, τὸ δ’ ἀληθὲσ ὡσ πείσοιντο κινδύνου τοῦ κατειληφότοσ. ἐν τούτῳ δὲ βουλῆσ τε γίνεται σύνοδοσ καὶ ὁ δῆμοσ ᾗπερ καὶ εἰώθασιν ἐκκλησιάζειν ἐπὶ τῆσ ἀγορᾶσ καταστὰσ ἐν ζητήσει τῶν σφαγέων τῶν Γαί̈ου ἦσαν, ὁ μὲν δῆμοσ καὶ πάνυ ἐκθύμωσ, δοκεῖν δὲ καὶ ἡ βουλή.

καὶ ἦν γὰρ Ἀσιατικὸσ Οὐαλέριοσ ὑπατικὸσ ἀνήρ, οὗτοσ ἐπὶ τὸν δῆμον καταστάσ, θορυβούντων καὶ δεινὸν τιθεμένων τὸ ἔτι λανθάνον τῶν τὸν αὐτοκράτορα ἀπεκτονότων, ἐπεὶ προθύμωσ πάντεσ αὐτὸν ἤροντο, τίσ ὁ πράξασ τυγχάνει, "εἴθε γὰρ ἔγωγε" φησί.

καὶ προύθεσαν δὲ καὶ οἱ ὕπατοι διάγραμμα Γαί̈ου μὲν κατηγορίασ ποιούμενοι, κελεύοντεσ δὲ τῷ τε δήμῳ καὶ τοῖσ στρατιώταισ ἐπὶ τὰ αὐτῶν ἀπιέναι, τῷ μὲν δήμῳ πολλὴν ἀνέσεωσ ἐπαγγελλόμενοι ἐλπίδα, τῷ στρατιωτικῷ δὲ τιμῶν, εἰ ἐν κόσμῳ μείνειαν τῷ εἰωθότι μηδὲν ὑβρίζειν ἐξαγόμενοι·

δέοσ γὰρ ἦν, μὴ ἐξαγριωσάντων ἀπολαύσειεν τοῦ κακοῦ ἡ πόλισ καθ’ ἁρπαγὰσ αὐτῶν καὶ συλήσεισ τῶν ἱερῶν τρεπομένων. ἐφθάκει δὲ ἤδη τῶν βουλευτῶν τὸ πᾶν πλῆθοσ συνειλεγμένον καὶ μάλιστα οἱ εἰσ τοῦ Γαί̈ου συνελθόντεσ τὸν φόνον θράσει τε ἤδη χρώμενοι κἀν καταφρονήματι μεγάλῳ ὄντεσ ὡσ εἰσ αὐτοὺσ ἀνακειμένων δὴ τῶν πραγμάτων.

Ἐν τούτῳ δὴ ὄντων τῶν πραγμάτων αἰφνίδιον ἀρπάζεται Κλαύδιοσ ἐκ τῆσ οἰκίασ·

εἴ τέ τισ τῶν κατὰ ἕνα σχήσοι τὴν ἡγεμονίαν, εἰσ πάντα λυπηρὸν αὐτοῖσ εἶναι μὴ οὐ συνεργοῖσ τῆσ ἀρχῆσ καταστᾶσιν.

καὶ σταθέντα αὐτοκράτορα τιμήσειν τε τὰ εἰκότα καὶ ἀμείψεσθαι δωρεαῖσ.

" ταῦτα διανοοῦνταί τε καὶ ἔπραξαν ἐκ τοῦ παραχρῆμα. ἡρ́παστο μὲν δὴ Κλαύδιοσ ὑπὸ τοῦ στρατιωτικοῦ.

Ναῖοσ δὲ Σέντιοσ Σατορνῖνοσ καίτοι πεπυσμένοσ τὴν Κλαυδίου ἁρπαγήν, καὶ ὡσ ἐπιδικάζοιτο τῆσ ἀρχῆσ ἄκων μὲν δοκεῖν, τὸ δὲ ἀληθὲσ καὶ βουλήσει τῇ αὐτοῦ, καταστὰσ ἐπὶ τῆσ συγκλήτου καὶ μηδὲν ἐκπλαγεὶσ ἐλευθέροισ τε καὶ γενναίοισ ἀνδράσι πρεπόντωσ ποιεῖται παραίνεσιν τάδε λέγων. "Εἰ καὶ ἄπιστον, ὦ Ῥωμαῖοι, διὰ τὸ χρόνῳ πολλῷ ἥκειν ἀνέλπιστον οὖσαν ἡμῖν, ἀλλ’ οὖν ἔχομεν τοῦ ἐλευθέρου τὴν ἀξίωσιν, ἄδηλον μὲν ἐφ’ ὁπόσον παρατείνουσαν καὶ γνώμῃ θεῶν οἳ ἐχαρίσαντο αὐτὴν κειμένην, εὐφραίνειν δὲ ἀρκοῦσαν καὶ εἴπερ ἀφαιρεθείημεν αὐτῆσ εὐδαιμονίᾳ συνάγουσαν·

ἱκανὴ γὰρ καὶ μία ὡρ́α τοῖσ ἀρετῆσ αἰσθανομένοισ καὶ μετ’ αὐτοτελοῦσ τῆσ διανοίασ ἐν αὐτοδίκῳ τῇ πατρίδι καὶ μετὰ νόμων, οἷσ ποτε ἤνθησε, διαιτωμένῃ βιωθεῖσα.

ἐμοὶ δὲ τῆσ μὲν πρότερον ἐλευθερίασ ἀμνημονεῖν ἔστι διὰ τὸ κατόπιν αὐτῆσ γεγονέναι, τῆσ δὲ νῦν ἀπλήστωσ πιμπλαμένῳ μακαριστούσ τε ἡγεῖσθαι τοὺσ ἐγγενηθέντασ καὶ ἐντραφέντασ αὐτῇ καὶ τῶν θεῶν οὐδὲν μειόνωσ ἀξίουσ τιμῆσ τούσδε τοὺσ ἄνδρασ, οἳ ὀψὲ γοῦν κἀν τούτῳ τῆσ ἡλικίασ ἡμᾶσ γεύσαντασ αὐτῆσ.

νεωτέροισ παίδευμα ἀρετῆσ καταστάσεωσ ἀγαθὸν ἀνδράσι τοῖσδε ἀφ’ ὧν γεγόναμεν, νῦν δὲ ἤδη καὶ ἡμῖν διὰ τὴν ἄρτι ὡρ́αν οὐδὲν προυργιαίτερον εἰή τοῦ ζῆν μετὰ ἀρετῆσ, ἣ μόνη ἐκφροντίζει τῷ ἀνθρωπείῳ τὸ ἐλεύθερον·

ἐγὼ γὰρ τὰ παλαιὰ οἶδα ἀκοῇ παραλαβών, οἷσ δὲ ὄψει ὁμιλήσασ ᾐσθόμην, οἱών κακῶν τὰσ πολιτείασ ἀναπιμπλᾶσιν αἱ τυραννίδεσ, κωλύουσαι μὲν πᾶσαν ἀρετὴν καὶ τοῦ μεγαλόφρονοσ ἀφαιρούμεναι τὸ ἐλεύθερον, κολακείασ δὲ καὶ φόβου διδάσκαλοι καθιστάμεναι διὰ τὸ μὴ ἐπὶ σοφίᾳ τῶν νόμων, ἀλλ’ ἐπὶ τῇ ὀργῇ τῶν ἐφεστηκότων καταλιπεῖν τὰ πράγματα.

τῶν ἁπάντων ἀριθμῷ τε πολλῶν ὄντων καὶ βαρύτητα ἀνύποιστον ἐπιδειξαμένων καθ’ ἃ ἕκαστοσ ἦρξεν εἷσ ὢν ὁ Γάιοσ ὁ σήμερον τεθνεὼσ πλέω τε τῶν πάντων δεινὰ ἀπεδείξατο οὐ μόνον εἰσ τοὺσ συμπολίτασ, ἀλλὰ καὶ εἰσ τοὺσ συγγενεῖσ καὶ φίλουσ ἀπαίδευτον τὴν ὀργὴν ἐπαφιείσ, ὁμοίωσ τοῖσ ἅπασι καὶ μείζω κακὰ ἐντριβόμενοσ ἀδίκωσ τὴν τιμωρίαν εἰσπράσσεσθαι, ὠργικότων ὁμοίωσ εἴσ τε ἀνθρώπουσ ἐξαγριώσασ καὶ τοὺσ θεούσ.

τυραννίδι γὰρ οὐ κερδαίνεται τὸ ἡδὺ οὐδὲ μεθ’ ὕβρεωσ ἀποχρῆται, οὐκ εἰσ τὰ χρήματα λελυπῆσθαι καὶ γαμετάσ, ἀλλὰ τὸ πᾶν κέρδοσ ἐκ τοῦ πανοικεσίᾳ διοχλουμένου τῶν ἐχθρῶν.

ἐχθρὸν δὲ τυραννίδι πᾶν τὸ ἐλεύθερον, εἰσ εὔνοιάν τε ἐκκαλεῖσθαι αὐτὴν καὶ τοῖσ ἐν ὀλίγῳ τιθεμένοισ ὁπόσα πεπόνθοιεν οὐκ ἔστιν.

ἐξεπιστάμενοι γὰρ ὧν ἀναπλήσειαν κακῶν ἔστιν οὓσ κἀκεῖνοι μεγαλοφρόνωσ καταφρονημάτων τε πρὸσ τὴν τύχην, αὐτοὶ λανθάνειν αὐτοὺσ ὧν πράξειαν μὴ δυνάμενοι μόνωσ πιστεύουσιν κτήσεσθαι τοῦ ὑπόπτου τὸ ἀδεέσ, εἰ παντελὲσ αἱρεῖσθαι δυνηθεῖεν αὐτούσ. οἷσ μὴ ἀρέσκοιτο τὰ προεισηγημένα, οὐδαμῶσ εἰσ κίνδυνον φέρον, διὰ τὸ μὴ δεσπότην εἶναι τὸν ἐφεστηκότα, ᾧ ἀνεύθυνόν τε βλάπτοντι τὴν πόλιν καὶ αὐτοκράτορι μεταστήσασθαι τοὺσ εἰρηκότασ.

καὶ τέτροφε τὴν τυραννίδα οὐδὲν νεώτερον πλὴν ἥ τε ἀργία καὶ τὸ πρὸσ οὐδὲν τῶν ἐκείνῃ θελομένων ἀντιλογίᾳ χρώμενον·

τῆσ γὰρ εἰρήνησ τοῦ τερπνοῦ ἡσσώμενοι καὶ μεμαθηκότεσ ἀνδραπόδων ἐν τρόπῳ ζῆν ὁπόσοι τε ἐπαί̈ομεν συμφορὰσ ἀνηκέστουσ κακοῖσ τε τοῖσ πέλασ ἐπείδομεν φόβῳ τοῦ μετ’ ἀρετῆσ τελευτᾶν μετὰ αἰσχύνησ τῆσ ὑστάτησ ὑπομένοντεσ τὰσ τελευτάσ.

πρῶτον δὲ τοῖσ ἀραμένοισ τὸν τύραννον τιμὰσ αἵτινεσ μέγισται ταύτασ εἰσενεγκεῖν, μάλιστα δὲ Χαιρέᾳ τῷ Κασσίῳ·

σὺν γὰρ τοῖσ θεοῖσ εἷσ ἀνὴρ οὗτοσ ποριστὴσ ἡμῖν καὶ γνώμῃ καὶ χερσὶ τῆσ ἐλευθερίασ πέφηνεν. οὗ καλὸν μὴ ἀμνημονεῖν, ἀλλ’ ἐπὶ τῆσ τυραννίδοσ ὑπὲρ ἐλευθερίασ τῆσ ἡμετέρασ προβεβουλευκότοσ τε ἅμα καὶ προκεκινδυνευκότοσ, ἐπὶ τῆσ ἐλευθερίασ ψηφίσασθαι τὰσ τιμὰσ πρῶτόν τε ἀνεπιτάκτουσ τοῦτο ἂν ἀποφήνασθαι.

ἔργον δὲ κάλλιστον καὶ ἐλευθέροισ ἀνδράσι πρέπον ἀμείβεσθαι τοὺσ εὐεργέτασ, οἱο͂σ δὴ καὶ ἀνὴρ οὗτοσ περὶ ἡμᾶσ πάντασ γέγονεν οὐδὲν παραπλήσιοσ Κασσίῳ καὶ Βρούτῳ τοῖσ Γάιον Ιοὔλιον ἀνῃρηκόσιν, ἐπεί γε οἱ μὲν στάσεωσ καὶ πολέμων ἐμφυλίων ἀρχὰσ ἐπανερρίπισαν τῇ πόλει, οὗτοσ δὲ μετὰ τῆσ τυραννοκτονίασ καὶ τῶν ἐντεῦθεν δεινῶν ἀπήλλαξεν τὴν πόλιν.

Σέντιοσ μὲν τοιούτοισ ἐχρῆτο τοῖσ λόγοισ καὶ τῶν βουλευτῶν ἡδονῇ δεχομένων καὶ ὁπόσοι τῶν ἱππέων παρῆσαν.

ἀναπηδήσασ δέ τισ Τρεβέλλιοσ Μάξιμοσ περιαιρεῖται τὸν δακτύλιον τοῦ Σεντίου, λίθοσ δὲ εἰκόνα Γαί̈ου ἐγγεγλυμμένοσ ἐδεσμεύετο αὐτῷ, καὶ σπουδῇ τῶν λεγομένων καὶ ὧν ἐπενόει πράξειν, ὅπερ ᾤετο, ἐν λήθῃ γεγονότι καὶ ἡ μὲν γλυφὴ κατάγνυται. προεληλύθει δὲ ἡ νὺξ ἐπὶ μέγα, καὶ Χαιρέασ δὲ σημεῖον ᾔτει τοὺσ ὑπάτουσ, οἱ δὲ ἐλευθερίαν ἔδοσαν.

ἐν θαύματι δὲ ἦν αὐτοῖσ καὶ ὅμοια ἀπιστίᾳ τὰ δρώμενα· ἔτει γὰρ ἑκατοστῷ, μεθ’ ὃ τὴν δημοκρατίαν τὸ πρῶτον ἀφῃρέθησαν, ἐπὶ τοὺσ ὑπάτουσ σημείου ἡ παράδοσισ·

οὗτοι γὰρ πρότερον ἢ τυραννηθῆναι τὴν πόλιν κύριοι τῶν στρατιωτικῶν ἦσαν. Χαιρέασ δὲ τὸ σημεῖον λαβὼν παρεδίδου τῶν στρατιωτῶν τοῖσ πρὸσ τὴν σύγκλητον συνεστηκόσιν.

ἦσαν δὲ εἰσ σπείρασ τέσσαρασ, οἷσ τὸ ἀβασίλευτον τιμιώτερον τῆσ τυραννίδοσ προύκειτο. καὶ οἵδε μὲν ἀπῄεσαν μετὰ τῶν χιλιάρχων, ἀνεχώρει δὲ ἤδη καὶ ὁ δῆμοσ περιχαρὴσ καὶ ἐλπίδοσ καὶ φρονήματοσ ἐπὶ τῷ κτησαμένῳ τὴν ἡγεμονίαν αὐτοῖσ, οὐκέτι ἐπὶ τῷ ἐφεστηκότι.

καὶ τὰ πάντα ἦν ὁ Χαιρέασ αὐτοῖσ. Χαιρέασ δὲ ἐν δεινῷ τιθέμενοσ περιεῖναι τὴν θυγατέρα Γαί̈ου καὶ τὴν γυναῖκα, ἀλλὰ μὴ πανοικὶ τὸν ὄλεθρον αὐτῷ συντυχεῖν, ἐπεὶ καὶ πᾶν ὅ τι ὑπολείποιτο αὐτῶν ἐπ’ ὀλέθρῳ τῆσ πόλεωσ λειφθήσεσθαι καὶ τῶν νόμων, ἄλλωσ τε πρόθεσιν ἐσπουδακὼσ τελειώσασθαι τὴν αὐτοῦ καὶ πάνυ εὐφρᾶναι μῖσοσ τὸ πρὸσ Γάιον, Ιοὔλιον ἐκπέμπει Λοῦππον ἕνα τῶν χιλιάρχων κτενοῦντα τήν τε γυναῖκα Γαί̈ου καὶ τὴν θυγατέρα.

Κλήμεντοσ δ’ ὄντι συγγενεῖ τῷ Λούππῳ τὴν ἐπὶ τοιοῖσδε προύθεσαν λειτουργίαν, ὅπωσ μετασχὼν κἂν ἐπὶ τοιούτοισ τῆσ τυραννοκτονίασ ἀγάλλοιτο ἀρετῇ πρὸσ τῶν πολιτικῶν, ὡσ καὶ τοῦ παντὸσ ἐπιβουλεύματοσ δόξειε κοινωνεῖν τὸ πρῶτον συνθεμένων.

ἐνίοισ δὲ τῶν συνωμοτῶν καὶ ὠμὸν ἐδόκει τὸ ἐπὶ τῇ γυναικὶ θράσει χρησόμενον αὐτῷ διὰ τὸ Γάιον φύσει τῇ αὐτοῦ χρώμενον ἢ συμβουλῇ τῇ ἐκείνησ τὰ πάντα πρᾶξαι, ἐξ ὧν ἥ τε πόλισ ἀπηγορεύκει τοῖσ κατειληφόσι κακοῖσ καὶ τῶν πολιτῶν ὅ τι καὶ ἄνθοσ ἦν ἀπώλετο.

οἱ δὲ καὶ τῶν μὲν ἐπὶ τοιούτοισ ἐνεκάλουν αὐτῇ γνώμην τὸ δὲ πᾶν καὶ τῶν ὑπὸ Γαί̈ου πεπραγμένων κακῶν ἐκείνῃ τὴν αἰτίαν ἐπέφερον φάρμακον τῷ Γαί̈ῳ δοῦσαν ἐννοιῶν δούλωσιν καὶ ἐρώτων ἐπαγωγὰσ αὐτῇ ψηφιούμενον, εἰσ μανίαν μεταστάντοσ τὰ πάντα αὐτὴν εἶναι τὴν νεναυπηγημένην ἐπὶ ταῖσ Ῥωμαίων τύχαισ καὶ τῆσ ὑποτελούσησ αὐτοῖσ οἰκουμένησ.

καὶ πέρασ κυρωθὲν ὥστε αὐτὴν τελευτᾶν, οὐδὲν γὰρ οἱ ἀποσπεύδοντεσ οἱοῖ́ τε ὠφελεῖν ἦσαν, ἐστέλλετο ὁ Λοῦπποσ·

ἐβραδύνετο δὲ οὐδὲν μελλήσει τῇ κατ’ αὐτόν, ὥστε μὴ οὐκ εἰσ καιρὸν δεδιακονῆσθαι τοῖσ ἀπεσταλκόσιν, θέλων ἐπ’ οὐδαμοῖσ μεμπτὸσ εἶναι τῶν ἐπ’ ὠφελείᾳ τοῦ δήμου πεποιημένων. παρελθὼν δὲ ἐπὶ τοῦ βασιλείου λαμβάνει τὴν Καισωνίαν, γυνὴ δ’ ἦν τοῦ Γαί̈ου, παρακατακειμένην τῷ σώματι τοῦ ἀνδρὸσ χαμαιπετεῖ καὶ πάντων ἐν ἀτυχίᾳ ὧν χαρίζοιτ’ ἂν ὁ νόμοσ τοῖσ μεταστᾶσιν, αἵματί τε ἀναπεφυρμένην ἐκ τῶν τραυμάτων καὶ πολλῇ τῇ ταλαιπωρίᾳ συμφερομένην τῆσ θυγατρὸσ παρερριμμένησ·

ἠκούετό τε ἐν τοῖσ τοιοῖσδε οὐδὲν ἕτερον ἢ κατάμεμψισ τοῦ Γαί̈ου, ὡσ πιθανὴν οὐ σχόντοσ πολλάκισ προηγορευκυῖαν αὐτήν. ἐπ’ ἀμφότερα δὲ οὗτοσ ὁ λόγοσ καὶ τότε εἰκάζετο καὶ νῦν ἐφ’ ὁμοίοισ πρόκειται τῇ διανοίᾳ τῶν ἀκροατῶν πρὸσ ὅ τι θελήσειαν ῥοπὰσ τὰσ αὐτοῦ προστιθέμενοι.

οἱ μὲν γὰρ ἀποσημαίνειν ἔφασαν τὸν λόγον, ὡσ συμβουλευομένησ ἀποστάντα μανιῶν καὶ τοῦ εἰσ τοὺσ πολίτασ ὠμοῦ μετρίωσ καὶ μετ’ ἀρετῆσ ἐξηγεῖσθαι τῶν πραγμάτων, καὶ παρ’ αὐτὸν ἀπολέσθαι τρόπῳ τῷ αὐτοῦ χρώμενον. οἱ δέ, ὡσ λόγου τοῦ περὶ τῶν συνωμοτῶν ἐπιφοιτήσαντοσ Γαί̈ῳ κελεύσειεν μηδὲν εἰσ ἀναβολὰσ ἀλλ’ ἐκ τοῦ ὀξέοσ πάντασ μεταχειρισάμενον αὐτούσ, κἂν εἰ μηδὲν ἀδικοῖεν, ἐν ἀδεεῖ κινδύνων καταστῆναι, καὶ τοῦτ’ εἶναι τὸ ἐπονειδιζόμενον, ὡσ προηγορευκυίασ διαπράξασθαι μαλακῷ γεγονότι.

καὶ τὰ μὲν λεχθέντα ὑπὸ τῆσ Καισωνίασ καὶ ὁποῖα οἱ ἄνθρωποι περὶ αὐτῆσ ἐφρόνουν ταῦτα ἦν.

ἡ δὲ ἐπεὶ θεᾶται τὴν πρόσοδον τοῦ Λούππου τό τε σῶμα τοῦ Γαί̈ου προυδείκνυεν καὶ ἆσσον ἰέναι παρεκάλει μετ’ ὀλοφυρμοῦ καὶ δακρύων. ἐπεὶ δὲ τῇ διανοίᾳ συνεστηκότα ἑώρα τὸν Λοῦππον, καὶ μηδὲν προσιόντα ὡσ ἐπὶ πρᾶξιν οὐκ αὐτῷ κεχαρισμένην, γνωρίσασα ἐφ’ ὅ τι ἐχώρει τήν τε σφαγὴν ἐγύμνου καὶ πάνυ προθύμωσ ποτνιωμένη ὁποῖα εἰκὸσ τοὺσ οὕτω σαφῶσ ἐν ἀπογνώσει τοῦ ζῆν γεγονότασ καὶ κελεύουσα μὴ μέλλειν ἐπὶ τελειώσει τοῦ δράματοσ οὗ ἐπ’ αὐτοῖσ συνέθεσαν.

καὶ ἥδε μὲν εὐψύχωσ ταύτῃ τελευτᾷ ὑπὸ τοῦ Λούππου καὶ ἐπ’ αὐτῇ τὸ θυγάτριον.

καὶ Λοῦπποσ ταῦτα προαπαγγέλλων ἔσπευδεν τοῖσ περὶ τὸν Χαιρέαν. Γάιοσ μὲν δὴ τέταρτον ἐνιαυτὸν ἡγεμονεύσασ Ῥωμαίων λείποντα τεσσάρων μηνῶν οὕτωσ τελευτᾷ, ἀνὴρ καὶ πρότερον ἢ τῇ ἀρχῇ συνῆλθεν σκαιόσ τε καὶ κακοτροπίασ εἰσ τὸ ἄκρον ἀφιγμένοσ, ἡδονῇ τε ἡσσώμενοσ καὶ φίλοσ διαβολῇ, καὶ τὰ μὲν φοβερὰ καταπεπληγμένοσ καὶ διὰ τοῦτο ἐφ’ οἷσ θαρσήσειε φονικώτατοσ, τῆσ τε ἐξουσίασ ἐφ’ ἑνὶ μόνῳ πιμπλάμενοσ τῷ ὑβρίζειν, εἰσ οὓσ ἥκιστα ἐχρῆν ἀλόγῳ μεγαλοψυχίᾳ χρώμενοσ καὶ ποριστὴσ ἐκ τοῦ κτείνειν καὶ παρανομεῖν.

καὶ τοῦ μὲν θείου καὶ νομίμου μείζων ἐσπουδακὼσ εἶναί τε καὶ δοκεῖν, ἡσσώμενοσ δὲ ἐπαίνων τῆσ πληθύοσ καὶ πάντα, ὁπόσα αἰσχρὰ κρίνασ ὁ νόμοσ ἐπιτιμᾷ τιμωρίαν, ἐνόμισεν ἀρετῆσ.

καὶ φιλίασ ἀμνήμων, εἰ καὶ πλείστη τε καὶ διὰ μεγίστων γένοιτο, οἷσ τότε ὀργισθείη ἐκπλήξει κολάσεωσ καὶ ἐλαχίσταισ, πολέμιον δὲ ἡγούμενοσ πᾶν τὸ ἀρετῇ συνερχόμενον, ἀναντίλεκτον ἐπὶ πᾶσιν οἷσ κελεύσειε τὴν ἐπιθυμίαν λαμβάνων·

ὅθεν καὶ ἀδελφῇ γνησίᾳ συνῆν, ἐξ οὗ καὶ μάλιστα αὐτῷ φύεσθαι παρὰ τοῖσ πολίταισ ἤρξατο σφοδρότερον τὸ μῖσοσ διὰ τὸ πολλοῦ χρόνου μὴ ἱστορημένον εἴσ τε ἀπιστίαν καὶ ἔχθραν τὴν πρὸσ τὸν πράξαντα παρακαλεῖν.

ἔργον δὲ μέγα ἢ βασίλειον οὐδὲν αὐτῷ πεπραγμένον εἴποι ἄν τισ ἢ ἐπ’ ὠφελείᾳ τῶν συνόντων καὶ αὖθισ ἀνθρώπων ἐσομένων, πλήν γε τοῦ περὶ Ῥήγιον καὶ Σικελίαν ἐπινοηθέντοσ ἐν ὑποδοχῇ τῶν ἀπ’ Αἰγύπτου σιτηγῶν πλοίων·

τοῦτο δὲ ὁμολογουμένωσ μέγιστόν τε καὶ ὠφελιμώτατον τοῖσ πλέουσιν·

οὐ μὴν ἐπὶ τέλοσ γε ἀφίκετο, ἀλλ’ ἡμίεργον ὑπὸ τοῦ ἀμβλυτέρωσ αὐτῷ ἐπιπονεῖν κατελείφθη. αἴτιον δ’ ἦν ἡ περὶ τὰ ἀχρεῖα σπουδὴ καὶ τὸ δαπανῶντα εἰσ ἡδονάσ, αἳ καταμόνασ ἔμελλον ὠφελεῖν, αὐτῷ ὑφαιρεῖν τῆσ ἐπὶ τοῖσ κρείσσοσιν ἀνωμολογημένοισ φιλοτιμίασ.

ἄλλωσ δὲ ῥήτωρ τε ἄριστοσ καὶ γλώσσῃ τῇ Ἑλλάδι καὶ τῇ Ῥωμαίοισ πατρίῳ σφόδρα ἠσκημένοσ συνίει τ’ ἐκ τοῦ παραχρῆμα καὶ τοῖσ ὑφ’ ἑτέρων συντεθεῖσίν τε καὶ ἐκ πλείονοσ προσυγκειμένοισ ἀντειπὼν ἐκ τοῦ ὀξέοσ φανῆναι πιθανώτεροσ ἐν μεγίστῳ πράγματι παρ’ ὁντινοῦν γενόμενοσ, εὐκολίᾳ τε εἰσ αὐτὸ τῆσ φύσεωσ καὶ τῷ εἰσ ἰσχὺν αὐτῇ προσλαβεῖν μελέτην τοῦ ἐπιπονεῖν.

ἀδελφοῦ γὰρ παιδὸσ υἱεῖ γεγονότι Τιβερίου, οὗ καὶ διάδοχοσ γίνεται, μέγα ἀνάγκασμα παιδείασ ἀντέχεσθαι διὰ τὸ καὶ αὐτὸσ εἰσ τὰ πρῶτα ἐν αὐτῇ κατορθῶν διαπρέπειν, καὶ συνεφιλοκάλει Γάιοσ συγγενοῦσ τε ἀνδρὸσ καὶ ἡγεμόνοσ εἴκων ἐπιστολαῖσ ἐπρώτευσέν τε τῶν κατ’ αὐτὸν πολιτῶν.

οὐ μὴν ἀντισχεῖν οἱᾶ́ τε ἐγένετο αὐτῷ τὰ ἐκ τῆσ παιδείασ συλλεγέντα ἀγαθὰ πρὸσ τὸν ἐπελθόντα ὄλεθρον αὐτῷ ὑπὸ τῆσ ἐξουσίασ·

οὕτωσ ἄρα δυσπόριστον ἡ ἀρετὴ τοῦ σωφρονεῖν, οἷσ ἀνυπεύθυνον τὸ πράσσειν ῥᾳστώνῃ πάρεστιν. φίλοισ μὲν κεχρῆσθαι καὶ πάντα ἀξιολόγοισ ὑποσπουδασθεὶσ τὸ κατ’ ἀρχὰσ ὑπό τε παιδείασ καὶ δόξησ ζήλου τῶν κρειττόνων, μέχρι δὴ τῷ περιόντι τοῦ ὑβρίζειν ἀπαμφίασισ εὐνοίᾳ τῇ πρὸσ αὐτὸν ἐχρήσαντο μίσουσ ὑποφυέντοσ ὑπ’ αὐτῶν ἐπιβουλευθεὶσ τελευτᾷ.

Κλαύδιοσ δέ, καθάπερ ἀνώτερον ἔφην, ἀπορρήξεωσ αὐτῷ τῶν Γαί̈ου ὁδῶν γενομένησ καὶ τοῦ οἴκου θορυβηθέντοσ πάθει τῆσ Καίσαροσ τελευτῆσ, ἐν ἀμηχάνοισ ὢν περὶ τῆσ σωτηρίασ ἔν τινι στενωπῷ κατειλημμένοσ ἔκρυπτεν ἑαυτὸν οὐδεμίαν κινδύνων αἰτίαν πλὴν τῆσ γενναιότητοσ ὑφορώμενοσ·

μέτριον γὰρ ἰδιώτησ ὢν ἦγεν αὑτὸν καὶ τοῖσ πᾶσιν ἀρκῶν ἦν, παιδείᾳ τε συνιὼν καὶ μάλιστα τῇ Ἑλληνίδι καὶ παντὸσ τοῦ εἰσ θόρυβον ἀνακειμένου παντοίωσ ἀπαλλάσσων αὑτόν.

τὰ δὲ περὶ αὐτοὺσ ἀνεσκοποῦντο μᾶλλον ὃν τρόπον σχήσοι καλῶσ καὶ τῶν Γερμανῶν τε ἐν τιμωρίαισ τῶν σφαγέων ὄντων ὠμότητοσ χάριτι τῆσ ἑαυτῶν μᾶλλον ἢ τοῦ συμφέροντοσ τοῖσ πᾶσιν.

ὑφ’ ὧν ἁπάντων ὁ Κλαύδιοσ ἐθορυβεῖτο δεδιὼσ περὶ τῆσ σωτηρίασ, ἄλλωσ τ’ ἐπειδὴ καὶ τῶν περὶ τὸν Ἀσπρήναν ἐτεθέατο τὰσ κεφαλὰσ παραφερομένασ·

εἱστήκει δὲ κατά τι προσβατὸν ὀλίγαισ βαθμῖσι χωρίον ὑπεσταλκὼσ τῷ κατ’ αὐτὸ σκότῳ. καὶ Γρᾶτοσ τῶν περὶ τὸ βασίλειόν τισ στρατιωτῶν θεασάμενοσ καὶ τοῦ μὲν ἀκριβωσομένου τὴν ὄψιν ἀμαθὴσ ὢν διὰ τὸν σκότον, τοῦ δὲ ἄνθρωπον εἶναι τὸν ὑπολοχῶντα κριτὴσ εἶναι μὴ ἀπηλλαγμένοσ, προσῄει τε ἐγγύτερον καὶ ὑποχωρεῖν ἠξιωκότοσ ἐπέκειτο καὶ καταλαβὼν ἐπιγνωρίζει "Γερμανικὸσ μὲν οὗτοσ, φησὶν πρὸσ τοὺσ ἑπομένουσ, καὶ στησώμεθα τοῦτον ἡγεμόνα φερό μενοι.

" Κλαύδιοσ δὲ ἐφ’ ἁρπαγῇ παρεσκευασμένουσ ὁρῶν καὶ δείσασ, μὴ κατὰ φωνὴν ἀποθάνοι τὴν Γαί̈ου, φειδὼ σχεῖν ἠξίου τοῦ κατ’ αὐτὸν ἀνεπαχθοῦσ ἀνάμνησιν αὐτοῖσ ὑποτιθεὶσ καὶ τοῦ ἀπρομηθοῦσ τῶν γεγονότων.

καὶ ὁ Γρᾶτοσ μειδιάσασ ἐπισπᾶται τῆσ δεξιᾶσ, καί "παῦσαι, φησίν, μικρολογούμενοσ περὶ τῆσ σωτηρίασ δέον σε μεγαλοφρονεῖσθαι περὶ τῆσ ἡγεμονίασ, ἣν οἱ θεοὶ Γάιον ἀφῃρημένοι τῇ σῇ συνεχώρησαν ἀρετῇ πρόνοιαν τῆσ οἰκουμένησ λαβόντεσ.

ἀλλ’ ἴθι καὶ τῶν προγόνων ἀπολάμβανε τὸν θρόνον.

" ἀνεβάσταζέν τε αὐτὸν οὐ πάνυ τοῖσ ποσὶ βαίνειν δυνάμενον ὑπό τε φόβου καὶ χάρματοσ τῶν εἰρημένων. Συνεστρέφοντο δὲ περὶ τὸν Γρᾶτον ἤδη καὶ πλείουσ τῶν σωματοφυλάκων καὶ θεωροῦντεσ τὸν Κλαύδιον ἀγόμενον δόξῃ τοῦ ἐπὶ κόλασιν ἕλκεσθαι τῶν ἐπὶ τοιοῖσδε ζημιῶν ὡσ ἄνδρα ἀπράγμονα διὰ βίου τοῦ παντὸσ καὶ κινδύνοισ οὔτι μετρίωσ ἐπὶ τῆσ Γαί̈ου ἀρχῆσ ὡμιληκότα, τινὲσ δὲ καὶ αὐτῶν τοῖσ ὑπάτοισ ἐντρέπειν κρίσιν ἠξίουν τὴν περὶ αὐτόν.

καὶ πλειόνων τοῦ στρατιωτικοῦ συστρεφομένων φυγαί τε ἦσαν τοῦ ὁμίλου καὶ προόδων ἀπορία τῷ Κλαυδίῳ δι’ ἀσθένειαν τοῦ σώματοσ, ἐπεὶ καὶ οἱ τὸ φορεῖον αὐτοῦ φέροντεσ περὶ τὴν ἁρπαγὴν αὐτοῦ παραγενομένησ φυγῆσ ἔσωζον αὑτοὺσ ἀπ’ ἐλπίδοσ θέμενοι τὴν σωτηρίαν τοῦ δεσπότου.

ἐν εὐρυχωρίᾳ δὲ τοῦ Παλατίου γενομένοισ, πρῶτον δὲ οἰκηθῆναι τῆσ Ῥωμαίων πόλεωσ τοῦτο παραδίδωσιν ὁ περὶ αὐτῆσ λόγοσ, καὶ ἤδη τοῦ δημοσίου ἀντιλαμβανομένοισ πολὺ πλείων ἡ ἐπιφοίτησισ ἦν τῶν στρατιωτῶν χαρᾷ τὴν ὄψιν δεχομένοισ τοῦ Κλαυδίου, περὶ πλείστου τε ἦν αὐτοῖσ αὐτοκράτορα στήσασθαι τὸν ἄνθρωπον εὐνοίᾳ τε τῇ Γερμανικοῦ, ἀδελφὸσ δὲ ἦν αὐτοῦ ἐπὶ μέγα πᾶσιν τοῖσ ὡμιληκόσιν καταλελοιπὼσ κλέοσ τὸ αὐτοῦ.

ἀναλογισμόσ τε αὐτοὺσ εἰσῄει τῆσ τε πλεονεξίασ τῶν ἐν τῇ συγκλήτῳ δυναστευόντων καὶ ὁπόσα ἐπὶ τῆσ πρὶν ἀρχῆσ ἡμάρτητο αὐτῇ.

πρὸσ δὲ καὶ τὸ ἀμήχανον τοῦ πράγματοσ κατενόουν, καὶ πάλιν εἰσ ἑνὸσ ἀρχὴν μεθισταμένων τῶν ὅλων κινδύνουσ αὐτοῖσ φέρειν δι’ ἑνὸσ κτησαμένου τὴν ἀρχὴν [μεθισταμένων τῶν ὅλων] παρ’ ὃν ἐπιχωρήσει καὶ εὐνοίᾳ τῇ αὐτῶν λαβόντα Κλαύδιον μνημονεύσεισ τε χάριτοσ αὐτοῖσ ἀποδιδόντα τιμήν, ἣ ἐπὶ τοιούτοισ γένοιτ’ ἂν ἀρκοῦσα.

Ταῦτα πρόσ τε ἀλλήλουσ καὶ δι’ ἑαυτοὺσ διεξῄεσαν καὶ τοῖσ ἀεὶ προσπίπτουσιν διηγοῦντο.

οἱ δὲ πυνθανόμενοι προθύμωσ ἐδέχοντο τὴν πρόκλησιν, συμφράξαντέσ τε καὶ περικλάσαντεσ ἦγον ἐπὶ τοῦ στρατοπέδου φοράδην ἀναβαστάσαντεσ, ὡσ μὴ ἐμποδίζοιτο αὐτοῖσ ἡ ἔπειξισ. διειστήκεσαν δὲ αἱ γνῶμαι τοῦ δήμου καὶ τῶν ἐκ τῆσ βουλῆσ·

ὁ δὲ δῆμοσ φθόνῳ τε πρὸσ ἐκείνην καθιστάμενοσ καὶ τῶν πλεονεξιῶν αὐτῆσ ἐπιστόμισμα τοὺσ αὐτοκράτορασ εἰδὼσ καὶ αὐτοῦ καταφυγὴν ἔχαιρεν Κλαυδίου τῇ ἁρπαγῇ στάσιν τε ἔμφυλον, ὁποία καὶ ἐπὶ Πομπηίου γένοιτο, ἀπαλλάξειν αὐτῶν ὑπελάμβανον τοῦτον αὐτοκράτορα καθισταμένου.

παραχωρεῖν δὲ τῇ συγκλήτῳ τοσῶνδε ἀνδρῶν ἕνα ὄντα ἡσσώμενον καὶ τῷ νόμῳ παραχωροῦντα τοῦ ἐπὶ τοῖσ κοινοῖσ κόσμου τὴν πρόνοιαν, μνημονεύοντα ὧν οἱ πρότεροι τύραννοι κακώσειαν τὴν πόλιν καὶ ὧν ὑπὸ Γαί̈ου καὶ αὐτὸσ κινδυνεύσειεν σὺν αὐτοῖσ, μηδὲ μισήσαντα τὴν βαρύτητα τῆσ τυραννίδοσ ὑφ’ ἑτέρων πρασσομένησ τῆσ ὕβρεωσ αὐτὸν ἐθελουσίωσ ἐπὶ παροινίᾳ θαρσεῖν τῆσ πατρίδοσ.

καὶ πειθομένῳ μὲν τοῦ πρότερον ἀπράγμονοσ τὴν ἀρετὴν ἐπιδεικνυμένῳ βέβαιον τιμάσ τε ὑπάρξειν, αἳ ὑπὸ ἐλευθέρων ψηφισθεῖεν τῶν πολιτῶν, καὶ ἐπιχωρήσει τοῦ νόμου τὸ μέροσ ἄρχοντά τε καὶ ἀρχόμενον κερδανεῖν ἔπαινον ἀρετῆσ.

εἰ δὲ ἀπονοοῖτο μηδὲν ἐκ τῆσ Γαί̈ου τελευτῆσ σωφρονιζόμενοσ οὔτι γε αὐτοὶ ἐπιτρέψειν τῆσ τε γὰρ στρατιᾶσ πολὺ εἶναι τὸ συνεστηκὸσ αὐτοῖσ ὅπλων τε εὐπορίαν καὶ πληθὺν οἰκετῶν, οἳ χρήσαιντο αὐτοῖσ.

μέγα δὲ μέροσ τήν τε ἐλπίδα εἶναι καὶ τὴν τύχην, τούσ τε θεοὺσ οὐκ ἄλλοισ συμμαχεῖν, ἀλλὰ τοῖσ μετ’ ἀρετῆσ καὶ τοῦ καλοῦ τοὺσ ἀγῶνασ ποιουμένοισ.

εἶναι δὲ τούτουσ, οἳ ἂν περὶ ἐλευθερίασ μάχωνται τῆσ πατρίδοσ. Καὶ οἱ μὲν πρεσβευταὶ Οὐηράνιόσ τε καὶ Βρόγχοσ, δήμαρχοι δὲ ἦσαν ἀμφότεροι, τοῖσδε ἐχρῶντο τοῖσ λόγοισ καὶ καθικέτευον τοῖσ γόνασιν αὐτοῦ προσπεσόντεσ μηδαμῶσ πολέμοισ καὶ κακοῖσ ἐμβαλεῖν τὴν πόλιν, θεωροῦντεσ στρατιᾶσ πληθύι τὸν Κλαύδιον πεφραγμένον καὶ τὸ μηδὲν τοὺσ ὑπάτουσ ὄντασ συγκρίσει τῇ πρὸσ αὐτόν.

εἴ τε τῆσ ἀρχῆσ ὀρέγοιτο, παρὰ τῆσ βουλῆσ δέχεσθαι διδομένην·

αἰσιώτερον γὰρ καὶ εὐδαιμονέστερον χρῆσθαι τὸν μὴ μετὰ ὕβρεωσ ἀλλ’ εὐνοίᾳ τῶν διδόντων παραλαμβάνοντα. Κλαύδιοσ δέ, ἠπίστατο γὰρ μεθ’ οἱάσ αὐθαδείασ ἀποσταλεῖεν, καὶ πρὸσ τὸ παρὸν γνώμῃ τῇ αὐτῶν ἐπὶ τὸ μετριώτερον τρεπόμενοσ, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τῷ περὶ αὐτοὺσ φόβῳ διαναστὰσ ἅμα μὲν θάρσει τῶν στρατιωτῶν ἅμα δὲ Ἀγρίππου τοῦ βασιλέωσ κελεύοντοσ μὴ προέσθαι τῶν χειρῶν τηλικαύτην ἀρχὴν ἥκουσαν αὐτόματον.

πράξασ μὲν καὶ περὶ Γάιον οἱο͂ν εἰκὸσ ἄνδρα ὑπ’ αὐτοῦ διὰ τιμῆσ ἠγμένον, καὶ γὰρ τὸν νεκρὸν περιέσπεν τοῦ Γαί̈ου καὶ ἀναθέμενοσ ἐπὶ κλίνησ καὶ περιστείλασ ἐκ τῶν ἐνδεχομένων εἰσ τοὺσ σωματοφύλακασ ὑπεχώρει, ζῆν μὲν τὸν Γάιον ἀπαγγέλλων κακοπαθοῦντί γε ὑπὸ τραυμάτων ἰατροὺσ μετέσεσθαι λέγων·

πυθόμενοσ δὲ τοῦ Κλαυδίου τὴν ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν ἁρπαγὴν ὠθεῖτο πρὸσ αὐτὸν καὶ καταλαβὼν τεταραγμένον καὶ οἱο͂́ν τε ἐκχωρεῖν τῇ συγκλήτῳ ἀνήγειρεν ἀντιλαμβάνεσθαι κελεύων τῆσ ἡγεμονίασ.

ταῦτα δὲ πρὸσ τὸν Κλαύδιον εἰπὼν προσεχώρει πρὸσ αὐτόν, καὶ μετακαλούσησ αὐτὸν τῆσ βουλῆσ χρισάμενοσ μύροισ τὴν κεφαλὴν ὡσ ἀπὸ συνουσίασ γινομένησ ἀναλύσεωσ αὐτῷ παρῆν καὶ ἤρετο τοὺσ βουλευτάσ, τί πέπραχε Κλαύδιοσ.

τῶν δὲ τὰ ὄντα φαμένων καὶ προσανερομένων, ἥντινα γνώμην ἔχοι περὶ τοῖσ ὅλοισ, τελευτᾶν μὲν ὑπὲρ τοῦ κατ’ ἐκείνην εὐκλεοῦσ ἕτοιμοσ ἦν τοῖσ λόγοισ, σκοπεῖν δὲ ἐκέλευε περὶ τῷ συμφέροντι πᾶν ὅ τι καὶ εἰσ ἡδονὴν φέροι ὑπεξελομένουσ·

χρείαν γὰρ εἶναι τοῖσ ἀρχῆσ μεταποιουμένοισ καὶ ὅπλων καὶ στρατιωτῶν, οἳ φράξαιντο αὐτοῖσ, μὴ καὶ ἀπαράσκευοι καταστάντεσ εἰσ τάδε σφαλεῖεν.

ἀποκριναμένησ δὲ τῆσ βουλῆσ ὅπλων τε εὐπορίαν καὶ χρήματα εἰσοίσειν, καὶ στρατιᾶσ τὸ μέν τι αὐτοῖσ εἶναι συνεστηκόσ, τὸ δὲ συγκροτήσειν ἐλευθερώσεωσ δούλων γενομένησ.

"εἰή μέν, ὦ βουλή, φησὶν ὁ Ἀγρίππασ ὑποτυχών, πράσσειν ὁπόσα θυμὸσ ὑμῖν, λεκτέον δὲ οὐδὲν ἐνδοιάσαντί μοι διὰ τὸ ἐπὶ σωτηρίᾳ φέρειν τὸν λόγον. ἴστε μὴν στρατόν, ὃσ ὑπὲρ Κλαυδίου μαχεῖται, πλήθει χρόνου ὁπλιτεύειν μεμελετηκότα, τὰ δ’ ἡμέτερα, συγκλύδων ἀνθρώπων πλῆθοσ δ’ ἔσται καὶ τῶν παρὰ δόξαν τῆσ δουλείασ ἀπηλλαγμένων, δυσκράτητα.

πρὸσ δὲ τεχνίτασ μαχούμεθα προαγαγόντεσ ἄνδρασ μηδ’ ὅπωσ σπάσαι τὰ ξίφη εἰδότασ. ὥστε μοι δοκεῖ πέμπειν ὡσ Κλαύδιον πείσοντασ κατατίθεσθαι τὴν ἀρχήν, πρεσβεύειν τε ἕτοιμόσ εἰμι.

Καὶ ὁ μὲν ταῦτα εἶπεν, καὶ συγκαταθεμένων πεμφθεὶσ σὺν ἑτέροισ τήν τε ταραχὴν τῆσ βουλῆσ διηγεῖται καταμόνασ πρὸσ τὸν Κλαύδιον ἐδίδασκέν τε ἡγεμονικώτερον ἀποκρίνασθαι καὶ τῷ ἀξιώματι τῆσ ἐξουσίασ χρώμενον.

ἔλεγεν οὖν Κλαύδιοσ, οὐ θαυμάζειν τὴν βουλὴν ἡδονῇ μὴ φέρουσαν ἄρχεσθαι διὰ τὸ ὠμότητι τετρῦσθαι τῶν πρότερον ἐπὶ τὸ ἡγεμονεύειν καταστάντων, γεύσειν τε αὐτοὺσ ἐπιεικείᾳ τῇ καθ’ αὑτὸν μετρίων καιρῶν, ὀνόματι μὲν μόνῳ τῆσ ἀρχῆσ ἐσομένησ, ἔργῳ δὲ κοινῆσ πᾶσι προκεισομένησ εἰσ μέσον.

διὰ πολλῶν δὲ καὶ ποικίλων ὡδευκότι πραγμάτων ἐν ὄψει τῇ ἐκείνων καλῶσ ἔχειν μὴ ἀπιστεῖν. καὶ οἱ μὲν πρέσβεισ τοιούτων ἀκροάσει λόγων καθομιληθέντεσ ἐξεπέμποντο.

Κλαύδιοσ δὲ τῷ στρατῷ συλλεχθέντι διελέγετο ὁρ́κουσ λαμβάνων ἦ μὴν ἐμμενεῖν πίστει τῇ πρὸσ αὐτόν, δωρεῖται τοὺσ σωματοφύλακασ πεντακισχιλίαισ δραχμαῖσ κατὰ ἕκαστον ἄνδρα, τοῖσ τε ἡγεμόσιν αὐτῶν ἀνάλογον τοῦ ἀριθμοῦ καὶ τοῖσ ὅποι ποτὲ στρατοπέδοισ ὑπισχνεῖτο τὰ ὅμοια. Συνεκάλουν δὲ οἱ ὕπατοι τὴν βουλὴν εἰσ τὸ ἱερὸν τοῦ νικηφόρου Διόσ·

ἔτι δὲ νὺξ ἦν. τῶν δὲ οἱ μὲν ἐν τῇ πόλει κλέπτοντεσ ἑαυτοὺσ ἐνεδοίαζον πρὸσ τὴν ἀκρόασιν, τοῖσ δὲ ἐπὶ τῶν ἰδίων ἀγρῶν ἐγεγόνεισαν ἔξοδοι προορωμένοισ ᾗ χωρήσει τὸ πᾶν ἐν ἀπογνώσει τοῦ ἐλευθέρου γεγονότοσ, καὶ πολὺ κρεῖττον ἐν ἀκινδύνῳ τοῦ δουλεύειν ὑπειληφότεσ διαβιοῦν ἀργίᾳ τοῦ πονεῖν ἢ κτώμενοι τὸ ἀξίωμα τῶν πατέρων περὶ τῆσ σωτηρίασ ἀμφίβολοι καταστῆναι. συνελέγησαν δ’ ὅμωσ ἑκατὸν οὐ πλείουσ, καὶ διαβουλευομένων περὶ τῶν ἐν χερσὶν αἰφνίδιον αἴρεται βοὴ τοῦ συνεστηκότοσ αὐτοῖσ στρατιωτικοῦ στρατηγὸν αὐτοκράτορα κελευόντων τὴν βουλὴν ἑλέσθαι καὶ μὴ φθείρειν πολυαρχίᾳ τὴν ἡγεμονίαν.

καὶ τὸ μὲν καθ’ ἑαυτοὺσ ἀπεφαίνοντο περὶ τοῦ μὴ πᾶσιν, ἀλλ’ ἑνὶ τὴν ἀρχὴν ἐφέσιμον εἶναι, ὁρᾶν δὲ ἐκείνοισ ἐπιτρέπειν, ὅστισ τοσαύτησ προστασίασ ἄξιοσ.

ὥστε ἐν ἀνίᾳ τὰ τῶν συγκλητικῶν ἦν πολὺ πλέον δι’ ἁμαρτίαν μὲν τοῦ κατὰ τὴν ἐλευθερίαν αὐχήματοσ, φόβῳ δὲ τοῦ Κλαυδίου. οὐ μὴν ἀλλ’ ἦσαν οἱ ἐφιέμενοι γένουσ τε ἀξιώματι καὶ οἰκειότησιν γάμου·

καὶ γὰρ Μινουκιανὸσ Μᾶρκον καὶ τὸ καθ’ αὑτὸν γενναιότητι ἀξιόλογον ὄντα καὶ δὴ ἀδελφὴν Γαί̈ου γεγαμηκότα Ιοὐλίαν, πρόθυμόσ τε ἦν ἀντιποιεῖσθαι τῶν πραγμάτων, κατεῖχον δὲ οἱ ὕπατοι πρόφασιν ἐκ προφάσεωσ ἀναρτῶντεσ. Οὐαλέριον δὲ Ἀσιατικὸν Μινουκιανὸσ ἐκ τῶν Γαί̈ου σφαγέων ἀνεῖχε τοιούτων διανοιῶν.

πλῆθοσ δ’ ἦν αὐτῶν ἀξιόλογον, καὶ τῶν στρατιωτῶν οἱ νυκτοφυλακοῦντεσ ἐπὶ τῆσ πόλεωσ ἐρέται τε ὁπόσοι συνέρρεον εἰσ τὸ στρατόπεδον, ὥστε τῶν μετιόντων τὴν ἀρχὴν οἱ μὲν φειδοῖ τῆσ πόλεωσ, οἱ δὲ καὶ φόβῳ τῷ ὑπὲρ αὐτῶν ἀπέστησαν.

Ὑπὸ δὲ πρώτην ἀρχὴν τῆσ ἡμέρασ καὶ Χαιρέασ καὶ οἱ σὺν αὐτῷ παρελθόντεσ ἐν ἐπιχειρήσει λόγων ἦσαν πρὸσ τοὺσ στρατιώτασ.

τῶν δὲ τὸ πλῆθοσ ὡσ ὁρᾷ παύοντασ αὐτοὺσ ταῖσ χερσὶ καὶ τοῦ εἰπεῖν οἱούσ τε ἄρχεσθαι, ἀνεθορύβησεν μὴ ἐφιέναι ὥστε εἰπεῖν διὰ τὸ ὡρμῆσθαι πάντασ ἐπὶ τῷ μοναρχεῖσθαι, τὸν δὲ ἡγησόμενον ἐκάλουν ὡσ οὐκ ἀνεξόμενοι τὰσ τριβάσ. τῇ συγκλήτῳ δὲ ἀπορία ἄρχειν τε καὶ ὃν ἀρχθεῖεν ἂν τρόπον οὔτε δεχομένων αὐτοὺσ τῶν στρατιωτῶν καὶ τῶν Γαί̈ου σφαγέων συγχωρεῖν τοῖσ στρατιώταισ οὐκ ἐφιέντων.

ἐν τοιούτοισ δὲ ὄντων Χαιρέασ τὴν ὀργὴν οὐκ ἀνασχόμενοσ πρὸσ τὴν αἴτησιν τοῦ αὐτοκράτοροσ δώσειν ἐπηγγέλλετο στρατηγόν, εἴ τισ αὐτῷ σημεῖον παρὰ Εὐτύχου κομίσειεν.

ἦν δὲ ὁ Εὔτυχοσ οὗτοσ ἡνίοχοσ τοῦ καλουμένου πρασίνου περισπούδαστοσ Γαί̈ῳ, καὶ περὶ τὰσ οἰκοδομὰσ τῶν στάσεων τοῦ περὶ ἐκεῖνον ἱππικοῦ τὸ στρατιωτικὸν ἐτρίβετο ἀτίμοισ ἐργασίαισ ἐπικείμενον.

εἰσ ἅπερ ὁ Χαιρέασ ὠνείδιζεν αὐτοὺσ καὶ ἕτερα πολλὰ τοιαῦτα, τήν τε κεφαλὴν κομιεῖν τοῦ Κλαυδίου·

δεινὸν γάρ, εἰ μετὰ μανίαν παραφροσύνῃ δώσουσι τὴν ἡγεμονίαν. οὐ μὴν διετράπησάν γε ὑπὸ τῶν λόγων, ἀλλὰ σπασάμενοι τὰσ μαχαίρασ καὶ τὰ σημεῖα ἀράμενοι ᾤχοντο ὡσ τὸν Κλαύδιον κοινωνήσοντεσ τοῖσ ὀμνύουσιν αὐτῷ.

κατελείπετο δὲ ἥ τε σύγκλητοσ ἐπ’ ἐρημίασ τῶν ἀμυνούντων καὶ οἱ ὕπατοι μηδὲν ἰδιωτῶν διαφέροντεσ. ἔκπληξίσ τε καὶ κατήφεια ἦν, οὐδ’ ὅτι χρήσαιντο αὐτοῖσ τῶν ἀνθρώπων εἰδότων διὰ τὸ ἀνηρεθίσθαι τὸν Κλαύδιον ἐπ’ αὐτοῖσ, ἀλλήλοισ τε ἐλοιδοροῦντο, καὶ μετάμελοσ ἦν αὐτοῖσ.

καὶ Σαβῖνοσ εἷσ τῶν Γαί̈ου σφαγέων σφάζειν πρότερον αὑτὸν ἠπείλει παρελθὼν εἰσ μέσουσ ἢ Κλαύδιον ἄρχοντα στήσεσθαι καὶ δουλοκρατίαν ἐπόψεσθαι καταλαβοῦσαν, τόν τε Χαιρέαν εἰσ φιλοψυχίαν ἐπέπλησσεν, εἰ καταφρονήσασ Γαί̈ου πρῶτοσ ἀγαθὸν ὑπολαμβάνοι τὸ ζῆν τῆσ ἐλευθερίασ οὐδ’ οὕτωσ ἀποδοθῆναι δυναμένησ τῇ πατρίδι.

Χαιρέασ δὲ περὶ μὲν τοῦ θνήσκειν ἐνδοιαστὸν οὐδὲν φρονεῖν ἔλεγεν, βούλεσθαι μέντοι διακωδωνίζειν διάνοιαν τὴν Κλαυδίου.

Καὶ οἱ μὲν ἐν τοῖσδε ἦσαν.

ἐπὶ δὲ τοῦ στρατοπέδου πανταχόθεν ὠθεῖτο κατὰ θεραπείαν. καὶ τῶν ὑπάτων ὁ ἕτεροσ Κόιντοσ Πομπώνιοσ δι’ αἰτίασ ἦν τῷ στρατιωτικῷ μᾶλλον ὡσ ἐπ’ ἐλευθερίᾳ τὴν σύγκλητον παρακαλῶν, ὡρ́μησάν τε σπασάμενοι τὰ ξίφη, κἂν ἐπέπρακτο αὐτοῖσ μὴ Κλαυδίου διακεκωλυκότοσ. παρακαθίζεται δὲ αὐτῷ τὸν ὕπατον ἐξαρπάσασ τοῦ κινδύνου, τῶν δὲ συγκλητικῶν ὅσον ἦν σὺν τῷ Κοί̈ντῳ οὐ μεθ’ ὁμοίασ ἐδέχετο τιμῆσ·

τινὲσ δὲ καὶ πληγὰσ ἔλαβον αὐτῶν ἀνωθούμενοι τῆσ πρὸσ αὐτὸν ἐντεύξεωσ, Ἀπώνιοσ δὲ τραυματίασ ἀνεχώρει, ἦν τε κίνδυνοσ περὶ πάντασ αὐτούσ. καὶ Ἀγρίππασ ὁ βασιλεὺσ προσελθὼν τῷ Κλαυδίῳ ἀξιοῖ τοῖσ συγκλητικοῖσ ἠπιώτερον καταστῆναι·

γενομένου γάρ τινοσ κακοῦ περὶ τὴν βουλὴν οὐχ ἕξειν ὧν ἄρξειεν ἑτέρων. πείθεται δὲ Κλαύδιοσ καὶ συγκαλεῖ τὴν βουλὴν ἐπὶ τοῦ Παλατίου διὰ τῆσ πόλεωσ φερόμενοσ παραπέμποντοσ αὐτὸν τοῦ στρατιωτικοῦ σὺν πολλῇ πάνυ κακώσει τῆσ πληθύοσ.

προεξῄεσαν δὲ τῶν Γαί̈ου σφαγέων εἰσ τὸ φανερώτερον Χαιρέασ καὶ Σαβῖνοσ εἰργόμενοι προόδων κατ’ ἐπιστολὰσ Πολλίωνοσ, ὃν μικρῷ πρότερον Κλαύδιοσ στρατηγὸν ᾕρητο τῶν σωματοφυλάκων.

Κλαύδιοσ δέ, ἐπείπερ εἰσ τὸ Παλάτιον ἀφικνεῖται συναγαγὼν τοὺσ ἑταίρουσ ψῆφον ἀνεδίδου περὶ Χαιρέου.

τοῖσ δὲ τὸ μὲν ἔργον λαμπρὸν ἐδόκει, ἀπιστίαν δ’ ἐπεκάλουν τῷ πεπραχότι καὶ αὐτῷ τιμωρίαν ἐπιβάλλειν δίκαιον ἡγοῦντο ἐπ’ ἀποτροπῇ τοῦ μέλλοντοσ χρόνου. ἀπήγετο οὖν τὴν ἐπὶ θανάτῳ καὶ σὺν αὐτῷ Λοῦππόσ τε καὶ Ῥωμαίων πλείουσ.

λέγεται δὲ Χαιρέασ μεγαλοφρόνωσ ἐνεγκεῖν τὴν συμφορὰν οὐ μόνον τῷ κατ’ αὐτὸν ἀμεταπτώτῳ τοῦ σχήματοσ, ἀλλὰ καὶ οἷσ ὀνειδίσειεν Λοῦππον εἰσ δάκρυα ἐκτετραμμένον. ἀποτιθεμένου γέ τοι τὴν στολὴν τοῦ Λούππου καὶ τὸ ῥῖγοσ αἰτιωμένου φησίν, ὡσ οὐκ ἂν ἐναντία τοῦ Λούππου ποιήσαιτο πώποτε ῥῖγοσ.

πλήθουσ τε ἀνθρώπων ἑπομένου κατὰ θέαν, ὡσ ἧκεν ἐπὶ τὸ χωρίον, ἤρετο τὸν στρατιώτην, εἰ διὰ μελέτησ αὐτῷ γεγόνοιεν αἱ σφαγαὶ ἢ εἰ πρῶτον ἔχοι τὸ ξίφοσ ἐκέλευε κομίζειν ᾧ Γάιον μεταχειρίσαιτο αὐτόσ· θνήσκει δὲ εὐδαιμόνωσ μιᾶσ πληγῆσ αὐτῷ γενομένησ.

Λοῦπποσ δὲ οὐ πάνυ δεξιῶσ ὑπεξῆλθεν ἀθυμίᾳ καὶ πληγῶν πλειόνων γενομένων διὰ τὸ μαλακῶσ τὸν τράχηλον παρασχεῖν. Ὀλίγαισ δὲ ὕστερον ἡμέραισ ἐναγισμῶν ἐνεστηκότων Ῥωμαίων τὸ πλῆθοσ τοῖσ αὐτῶν ἐπιφέροντεσ καὶ Χαιρέαν μοίραισ ἐτίμησαν εἰσ τὸ πῦρ τιθεμέναισ, ἵλεων καὶ ἄμηνιν εἶναι τῆσ εἰσ αὐτὸν ἀχαριστίασ παρακαλοῦντεσ.

καὶ Χαιρέᾳ μὲν τοιαύτη τελευτὴ τοῦ βίου συνέτυχεν. Σαβῖνοσ δὲ Κλαυδίου μὴ μόνον τῆσ αἰτίασ παραλύοντοσ αὐτὸν ἀλλὰ καὶ τὴν ἀρχὴν ἣν εἶχεν ἐφιέντοσ, ἄδικον ἡγεῖτο τὴν ἐκλειπίαν τῆσ πρὸσ τοὺσ συνωμότασ πίστεωσ, σφάζει ἑαυτὸν περιπεσὼν τῷ ξίφει μέχρι δὴ καὶ τὴν κώπην τῷ τραύματι συνελθεῖν.

Κλαύδιοσ δὲ τοῦ στρατιωτικοῦ πᾶν ὅ τι ἦν ὕποπτον ἐκ τοῦ ὀξέοσ ἀποσκευασάμενοσ διάγραμμα προυτίθει τήν τε ἀρχὴν Ἀγρίππα βεβαιῶν, ἣν ὁ Γάιοσ παρέσχε, καὶ δι’ ἐγκωμίων ἄγων τὸν βασιλέα.

προσθήκην τε αὐτῷ ποιεῖται πᾶσαν τὴν ὑπὸ Ἡρώδου βασιλευθεῖσαν, ὃσ ἦν πάπποσ αὐτοῦ, Ιοὐδαίαν καὶ Σαμάρειαν. καὶ ταῦτα μὲν ὡσ ὀφειλόμενα τῇ οἰκειότητι τοῦ γένουσ ἀπεδίδου·

Ἄβιλαν δὲ τὴν Λυσανίου καὶ ὁπόσα ἐν τῷ Λιβάνῳ ὄρει ἐκ τῶν αὐτοῦ προσετίθει, ὁρ́κιά τε αὐτῷ τέμνεται πρὸσ τὸν Ἀγρίππαν ἐπὶ τῆσ ἀγορᾶσ μέσησ ἐν τῇ Ῥωμαίων πόλει. Ἀντίοχον δὲ ἣν εἶχεν βασιλείαν ἀφελόμενοσ Κιλικίασ μέρει τινὶ καὶ Κομμαγηνῇ δωρεῖται.

λύει δὲ καὶ Ἀλέξανδρον τὸν ἀλαβάρχην φίλον ἀρχαῖον αὐτῷ γεγονότα καὶ Ἀντωνίαν αὐτοῦ ἐπιτροπεύσαντα τὴν μητέρα ὀργῇ τῇ Γαί̈ου δεδεμένον, καὶ αὐτοῦ υἱὸσ Βερενίκην τὴν Ἀγρίππου γαμεῖ θυγατέρα. καὶ ταύτην μέν, τελευτᾷ γὰρ Μᾶρκοσ ὁ τοῦ Ἀλεξάνδρου υἱὸσ παρθένον λαβών, ἀδελφῷ τῷ αὐτοῦ Ἀγρίππασ Ἡρώδῃ δίδωσιν Χαλκίδοσ αὐτῷ τὴν βασιλείαν εἶναι αἰτησάμενοσ παρὰ Κλαυδίου.

Στασιάζεται δὲ κατ’ αὐτὸν τὸν χρόνον Ιοὐδαίων τὰ πρὸσ Ἕλληνασ ἐπὶ τῆσ Ἀλεξανδρέων πόλεωσ.

τελευτήσαντοσ γὰρ τοῦ Γαί̈ου τὸ Ιοὐδαίων ἔθνοσ ἐπὶ ἀρχῆσ τῆσ ἐκείνου τεταπεινωμένον καὶ δεινῶσ ὑπὸ τῶν Ἀλεξανδρέων ὑβρισμένον ἀνεθάρσησέ τε καὶ ἐν ὅπλοισ εὐθέωσ ἦν. καὶ Κλαύδιοσ ἐπιστέλλει τῷ ἐπαρχοῦντι κατὰ τὴν Αἴγυπτον ὥστε τὴν στάσιν καταστεῖλαι, πέμπει δὲ καὶ διάγραμμα παρακεκληκότων αὐτὸν Ἀγρίππου τε καὶ Ἡρώδου τῶν βασιλέων εἴσ τε τὴν Ἀλεξάνδρειαν καὶ Συρίαν γεγραμμένον τοῦτον τὸν τρόπον·

"Τιβέριοσ Κλαύδιοσ Καῖσαρ Σεβαστὸσ Γερμανικὸσ δημαρχικῆσ ἐξουσίασ λέγει.

Ἀλεξανδρεῖσ δὲ ἐπαρθῆναι κατὰ τῶν παρ’ αὐτοῖσ Ιοὐδαίων ἐπὶ τῶν Γαί̈ου Καίσαροσ χρόνων τοῦ διὰ τὴν πολλὴν ἀπόνοιαν καὶ παραφροσύνην, ὅτι μὴ παραβῆναι ἠθέλησεν τὸ Ιοὐδαίων ἔθνοσ τὴν πάτριον θρησκείαν καὶ θεὸν προσαγορεύειν αὐτόν, ταπεινώσαντοσ αὐτούσ·

βούλομαι μηδὲν διὰ τὴν Γαί̈ου παραφροσύνην τῶν δικαίων τῷ Ιοὐδαίων ἔθνει παραπεπτωκέναι, φυλάσσεσθαι δ’ αὐτοῖσ καὶ τὰ πρότερον δικαιώματα ἐμμένουσι τοῖσ ἰδίοισ ἔθεσιν, ἀμφοτέροισ τε διακελεύομαι τοῖσ μέρεσι πλείστην ποιήσασθαι πρόνοιαν, ὅπωσ μηδεμία ταραχὴ γένηται μετὰ τὸ προτεθῆναί μου τὸ διάταγμα.

Τὸ μὲν οὖν εἰσ Ἀλεξάνδρειαν ὑπὲρ τῶν Ιοὐδαίων διάταγμα τοῦτον ἦν τὸν τρόπον γεγραμμένον·

τὸ δ’ εἰσ τὴν ἄλλην οἰκουμένην εἶχεν οὕτωσ· "Τιβέριοσ Κλαύδιοσ Καῖσαρ Σεβαστὸσ Γερμανικὸσ ἀρχιερεὺσ μέγιστοσ δημαρχικῆσ ἐξουσίασ ὕπατοσ χειροτονηθεὶσ τὸ δεύτερον λέγει.

ἀλλὰ καὶ αὐτοὺσ ὑπὲρ ὧν παρεκλήθην ἀξίουσ κρίνασ διὰ τὴν πρὸσ Ῥωμαίουσ πίστιν καὶ φιλίαν, μάλιστα δὲ δίκαιον κρίνων μηδεμίαν μηδὲ Ἑλληνίδα πόλιν τῶν δικαίων τούτων ἀποτυγχάνειν, ἐπειδὴ καὶ ἐπὶ τοῦ θείου Σεβαστοῦ αὐταῖσ ἦν τετηρημένα.

καλῶσ οὖν ἔχειν καὶ Ιοὐδαίουσ τοὺσ ἐν παντὶ τῷ ὑφ’ ἡμᾶσ κόσμῳ τὰ πάτρια ἔθη ἀνεπικωλύτωσ φυλάσσειν, οἷσ καὶ αὐτοῖσ ἤδη νῦν παραγγέλλω μου ταύτῃ τῇ φιλανθρωπίᾳ ἐπιεικέστερον χρῆσθαι καὶ μὴ τὰσ τῶν ἄλλων ἐθνῶν δεισιδαιμονίασ ἐξουθενίζειν, τοὺσ ἰδίουσ δὲ νόμουσ φυλάσσειν.

τοῦτό μου τὸ διάταγμα τοὺσ ἄρχοντασ τῶν πόλεων καὶ τῶν κολωνιῶν καὶ μουνικιπίων τῶν ἐν τῇ Ἰταλίᾳ καὶ τῶν ἐκτόσ, βασιλεῖσ τε καὶ δυνάστασ διὰ τῶν ἰδίων πρεσβευτῶν ἐγγράψασθαι βούλομαι ἐκκείμενόν τε ἔχειν οὐκ ἔλαττον ἡμερῶν τριάκοντα ὅθεν ἐξ ἐπιπέδου καλῶσ ἀναγνωσθῆναι δύναται.

Τούτοισ μὲν δὴ τοῖσ διατάγμασιν εἰσ Ἀλεξάνδρειάν τε καὶ τὴν οἰκουμένην πᾶσαν ἀποσταλεῖσιν ἐδήλωσεν ἣν περὶ Ιοὐδαίων ἔχοι γνώμην Κλαύδιοσ Καῖσαρ·

αὐτίκα δὲ Ἀγρίππαν κομιούμενον τὴν βασιλείαν ἐπὶ τιμαῖσ λαμπροτέραισ ἐξέπεμψε τοῖσ ἐπὶ τῶν ἐπαρχιῶν ἡγεμόσιν καὶ τοῖσ ἐπιτρόποισ διὰ γραμμάτων ἐπιστείλασ ἐράσμιον ἄγειν αὐτόν. ὁ δ’, ὡσ εἰκὸσ ἦν τὸν ἐπὶ κρείττοσιν τύχαισ ἀνερχόμενον, μετὰ τάχουσ ὑπέστρεψεν, εἰσ Ιἑροσόλυμα δ’ ἐλθὼν χαριστηρίουσ ἐξεπλήρωσε θυσίασ οὐδὲν τῶν κατὰ νόμον παραλιπών.

διὸ καὶ ναζιραίων ξυρᾶσθαι διέταξε μάλα συχνούσ, τὴν δὲ χρυσῆν ἅλυσιν τὴν δοθεῖσαν αὐτῷ ὑπὸ Γαί̈ου ἰσόσταθμον τῇ σιδηρᾷ, ᾗ τὰσ ἡγεμονίδασ χεῖρασ ἐδέθη, τῆσ στυγνῆσ εἶναι τύχησ ὑπόμνημα καὶ τῆσ ἐπὶ τὰ κρείττω μαρτυρίαν μεταβολῆσ τῶν ἱερῶν ἐντὸσ ἀνεκρέμασεν περιβόλων ὑπὲρ τὸ γαζοφυλάκιον, ἵν’ ᾖ δεῖγμα καὶ τοῦ τὰ μεγάλα δύνασθαί ποτε πεσεῖν καὶ τοῦ τὸν θεὸν ἐγείρειν τὰ πεπτωκότα·

πᾶσι γὰρ τοῦτ’ ἐνεφάνιζεν ἡ τῆσ ἁλύσεωσ ἀνάθεσισ, ὅτι βασιλεὺσ Ἀγρίππασ ἀπὸ μικρᾶσ αἰτίασ εἰσ δεσμώτην ἀπέδυ τὸ πρὶν ἀξίωμα καὶ μετ’ ὀλίγον τῆσ πέδησ ἐκβὰσ εἰσ βασιλέα τοῦ πάλαι λαμπρότερον ἠγέρθη.

διὰ τοῦτ’ οὖν ἐννοεῖσθαι, ὅτι τῆσ ἀνθρωπίνησ φύσεωσ καὶ [πεσεῖν] ὀλισθάνειν τὰ μεγέθη καὶ τὰ κλιθέντα δύναται περιφανὲσ λαβεῖν πάλιν ὕψοσ.

Ἐντελῶσ δ’ οὖν θρησκεύσασ τὸν θεὸν Ἀγρίππασ Θεόφιλον μὲν τὸν Ἀνάνου τῆσ ἀρχιερωσύνησ μετέστησεν, τῷ δὲ Βοηθοῦ Σίμωνι, τούτῳ Κανθηρᾶσ ἐπίκλησισ ἦν, τὴν ἐκείνου προσένειμε τιμήν.

δύο δ’ ἦσαν ἀδελφοὶ τῷ Σίμωνι καὶ πατὴρ Βοηθόσ, οὗ τῇ θυγατρὶ βασιλεὺσ συνῴκησεν Ἡρώδησ, ὡσ ἀνωτέρω δεδήλωται. σὺν τοῖσ ἀδελφοῖσ οὖν τὴν ἱερωσύνην ἔσχεν ὁ Σίμων καὶ σὺν τῷ πατρί, καθὰ καὶ πρότερον ἔσχον οἱ Σίμωνοσ τοῦ Ὀνία παῖδεσ τρεῖσ ὄντεσ ἐπὶ τῆσ τῶν Μακεδόνων ἀρχῆσ, ὅπερ ἐν ταῖσ προαγούσαισ γραφαῖσ παρέδομεν.

Καταστησάμενοσ δὲ τὰ περὶ τοὺσ ἀρχιερεῖσ οὕτωσ ὁ βασιλεὺσ τοὺσ Ιἑροσολυμίτασ ἠμείψατο τῆσ εἰσ αὐτὸν εὐνοίασ·

ἀνῆκε γοῦν αὐτοῖσ τὰ ὑπὲρ ἑκάστησ οἰκίασ, ἐν καλῷ τιθέμενοσ ἀντιδοῦναι τοῖσ ἠγαπηκόσιν στοργήν. ἔπαρχον δὲ ἀπέδειξεν παντὸσ τοῦ στρατεύματοσ Σίλαν ἄνδρα πολλῶν αὐτῷ πόνων συμμετασχόντα. παντάπασιν δὲ ὀλίγου χρόνου διελθόντοσ Δωρῖται νεανίσκοι τῆσ ὁσιότητοσ προτιθέμενοι τόλμαν καὶ πεφυκότεσ εἶναι παραβόλωσ θρασεῖσ Καίσαροσ ἀνδριάντα κομίσαντεσ εἰσ τὴν τῶν Ιοὐδαίων συναγωγὴν ἀνέστησαν.

σφόδρα τοῦτο Ἀγρίππαν παρώξυνεν·

κατάλυσιν γὰρ τῶν πατρίων αὐτοῦ νόμων ἐδύνατο. ἀμελλητὶ δὲ πρὸσ Πούπλιον Πετρώνιον, ἡγεμὼν δὲ τῆσ Συρίασ οὗτοσ ἦν, παραγίνεται καὶ καταλέγει τῶν Δωριτῶν. ὁ δ’ οὐχ ἧττον ἐπὶ τῷ πραχθέντι χαλεπήνασ, καὶ γὰρ αὐτὸσ ἔκρινεν ἀσέβειαν τὴν τῶν ἐννόμων παράβασιν, τοῖσ ἀποστᾶσι τῶν Δωριτῶν σὺν ὀργῇ ταῦτ’ ἔγραψεν·

"Πούπλιοσ Πετρώνιοσ πρεσβευτὴσ Τιβερίου Κλαυδίου Καίσαροσ Σεβαστοῦ Γερμανικοῦ Δωριέων τοῖσ πρώτοισ λέγει.

τἀναντία δὲ πάντα πρᾶξαι, συναγωγὴν Ιοὐδαίων κωλύοντασ εἶναι διὰ τὸ μεταθεῖναι ἐν αὐτῇ τὸν Καίσαροσ ἀνδριάντα, παρανομοῦντασ οὐκ εἰσ μόνουσ Ιοὐδαίουσ, ἀλλὰ καὶ εἰσ τὸν αὐτοκράτορα, οὗ ὁ ἀνδριὰσ βέλτιον ἐν τῷ ἰδίῳ ναῷ ἢ ἐν ἀλλοτρίῳ ἐτίθετο καὶ ταῦτα ἐν τῷ τῆσ συναγωγῆσ τόπῳ, τοῦ φύσει δικαιοῦντοσ ἕνα ἕκαστον τῶν ἰδίων τόπων κυριεύειν κατὰ τὸ Καίσαροσ ἐπίκριμα·

τοῦ γὰρ ἐμοῦ ἐπικρίματοσ μιμνήσκεσθαι γελοῖόν ἐστιν μετὰ τὸ τοῦ αὐτοκράτοροσ διάταγμα τοῦ ἐπιτρέψαντοσ Ιοὐδαίοισ τοῖσ ἰδίοισ ἔθεσι χρῆσθαι, ἔτι μέντοι γε καὶ συμπολιτεύεσθαι τοῖσ Ἕλλησιν κεκελευκότοσ·

κἀμοῦ καὶ τοῦ τιμιωτάτου μοι βασιλέωσ Ἀγρίππου οὐδενὸσ μᾶλλον προνοουμένων, ἢ ἵνα μὴ ἀφορμῆσ δραξάμενοι τὸ τῶν Ιοὐδαίων ἔθνοσ ὑπὸ τῆσ ἀμύνησ προφάσει συναθροισθὲν εἰσ ἀπόνοιαν χωρῇ.

ἵνα δὲ γνωριμώτερον ᾖ, τί καὶ ὁ Σεβαστὸσ περὶ ὅλου τοῦ πράγματοσ ἐφρόνησε, τὰ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ αὐτοῦ διατάγματα προτεθέντα προσέθηκα, ἅπερ εἰ καὶ γνώριμα πᾶσιν εἶναι δοκεῖ, τότε καὶ ἐπὶ τοῦ βήματοσ ἀνέγνω ὁ τιμιώτατόσ μοι βασιλεὺσ Ἀγρίππασ δικαιολογησάμενοσ περὶ τοῦ μὴ δεῖν αὐτοὺσ ἀφαιρεθῆναι τῆσ τοῦ Σεβαστοῦ δωρεᾶσ.

εἴσ τε οὖν τὸ λοιπὸν παραγγέλλω μηδεμίαν πρόφασιν στάσεωσ μηδὲ ταραχῆσ ζητεῖν, ἀλλ’ ἑκάστουσ τὰ ἴδια ἔθη θρησκεύειν.

Πετρώνιοσ μὲν οὖν οὕτω προυνόησε διορθώσεωσ μὲν τὸ παρανομηθὲν ἤδη τυχεῖν, γενέσθαι δὲ παραπλήσιον μηδὲν εἰσ αὐτούσ.

Ἀγρίππασ δὲ ὁ βασιλεὺσ ἀφείλετο μὲν τὴν ἀρχιερωσύνην τὸν Κανθηρᾶν Σίμωνα, Ιὠνάθην δὲ πάλιν ἐπ’ αὐτὴν ἦγεν τὸν Ἀνάνου τοῦτον ἀξιώτερον τῆσ τιμῆσ ὁμολογῶν εἶναι.

τῷ δὲ οὐκ ἀσμενιστὸν ἐφάνη τὴν τοσαύτην ἀπολαβεῖν τιμήν, παρῃτεῖτο δ’ οὖν ταῦτα λέγων· "σοὶ μέν, ὦ βασιλεῦ, τετιμημένοσ χαίρω διὰ ψυχῆσ ἔχων τοῦθ’ ὅ μοι γέρασ δίδωσιν ἡ σὴ βουλὴ, καὶ πρὸσ οὐδέν με τῆσ ἀρχιερωσύνησ ἄξιον ἔκρινεν ὁ θεόσ.

ἅπαξ δ’ ἐνδὺσ στολισμὸν ἱερὸν ἀρκοῦμαι· τότε γὰρ αὐτὸν ἠμφιασάμην ὁσιώτερον ἢ νῦν ἀπολήψομαι. σὺ δ’, εἰ βούλει τὸν ἀξιώτερον ἐμοῦ νῦν τὸ γέρασ λαβεῖν, διδάχθητι·

πάσησ καὶ πρὸσ τὸν θεὸν ἁμαρτίασ καὶ πρὸσ σέ, βασιλεῦ, καθαρὸσ ἀδελφὸσ ἔστι μοι· πρέποντα τῇ τιμῇ τοῦτον συνίστημι. " τούτοισ ὁ βασιλεὺσ ἡσθεὶσ τοῖσ λόγοισ τὸν Ιὠνάθην μὲν ἠγάσατο τῆσ γνώμησ, τἀδελφῷ δὲ αὐτοῦ Ματθίᾳ τὴν ἱερωσύνην ἔδωκε.

καὶ μετ’ οὐ πολὺ Πετρώνιον μὲν Μάρσοσ διεδέξατο καὶ διεῖπε Συρίαν. Σίλασ δ’ ὁ τοῦ βασιλέωσ ἔπαρχοσ ἐπεὶ διὰ πάσησ αὐτῷ τύχησ ἐγεγόνει πιστὸσ οὐδένα κίνδυνόν ποτε κοινωνεῖν ἀνηνάμενοσ, ἀλλὰ καὶ τοὺσ σφαλερωτάτουσ ὑποδὺσ πολλάκισ πόνουσ, πεποιθήσεωσ ἦν ἀνάπλεωσ, προσήκειν ὑπολαμβάνων ἰσοτιμίαν βεβαιότητι φιλίασ.

οὐδαμῆ τοίνυν ὑποκατεκλίνετο βασιλεῖ, παρρησίαν δὲ διὰ πάσησ ὁμιλίασ ἦγεν, κἀν ταῖσ φιλοφρονήσεσιν ἐγίνετο φορτικὸσ σεμνύνων ἑαυτὸν ἀμέτρωσ καὶ πολλάκισ τῷ βασιλεῖ τὰ στυγνὰ τῆσ τύχησ ἄγων εἰσ ἀνάμνησιν, ἵνα τὴν ἑαυτοῦ τότε σπουδὴν παραδεικνύῃ, συνεχῶσ δ’ ἦν, ὡσ ὑπὲρ αὐτοῦ κάμοι, πολλὰ διεξιών.

τούτων οὖν τὸ πλεονάζον ὀνειδισμὸσ ἐδόκει·

διὸ προσάντωσ ὁ βασιλεὺσ ἐδέχετο τὴν ἀταμίευτον παρρησίαν τἀνδρόσ· οὐχ ἡδεῖαι γὰρ αἱ τῶν ἀδόξων χρόνων ἀναμνήσεισ, εὐήθησ δὲ ὁ διηνεκῶσ ἅ ποτε ὠφέλησεν προφέρων. τέλοσ γοῦν ἀνηρέθισε σφόδρα ὁ Σίλασ τοῦ βασιλέωσ τὸν θυμὸν κἀκεῖνοσ ὀργῇ πλέον ἢ λογισμῷ διδοὺσ οὐ τῆσ ἐπαρχίασ μόνον μετέστησε τὸν Σίλαν, ἀλλὰ καὶ παρέδωκεν δεθησόμενον εἰσ τὴν ἐκείνου πατρίδα πέμψασ.

χρόνῳ δὲ τὸν θυμὸν ἠμβλύνθη καὶ λογισμοῖσ εἰλικρινέσι τὴν περὶ τἀνδρὸσ κρίσιν ἐφῆκεν ἐν νῷ λαμβάνων ὅσουσ ὑπὲρ ἐκείνου πόνουσ ἐκεῖνοσ ἀνέτλη.

ἡμέραν οὖν ἑορτάζων αὐτοῦ γενέθλιον, ὅτε πᾶσιν ὧν ἦρχεν εὐφροσύνη ᾗ καθίσταντο θαλίαι, τὸν Σίλαν ἀνεκάλει παραυτίκα συνέστιον αὐτῷ γενησόμενον. τῷ δέ, τρόποσ γὰρ ἐλευθέριοσ ἦν, ἐδόκει προσειληφέναι δικαίαν αἰτίαν ὀργῆσ, ἣν οὐκ ἀπεκρύπτετο πρὸσ τοὺσ μετιόντασ αὐτὸν λέγων·

"ἐπὶ ποίαν ὁ βασιλεὺσ τιμὴν ἀνακαλεῖ με τὴν μετὰ μικρὸν ἀπολουμένην;

οὐδὲ γὰρ τὰ πρῶτά μοι γέρα τῆσ εἰσ αὐτὸν εὐνοίασ ἐτήρησεν, ἀπεσύλησεν δ’ ὑβρίσασ. ἢ πεπαῦσθαι νενόμικέ με τῆσ παρρησίασ, ἣν ἀπὸ ποίου συνειδότοσ ἔχων βοήσομαι μᾶλλον, ὅσων αὐτὸν ἐξελυσάμην δεινῶν, ὅσουσ ἤνεγκα πόνουσ ἐκείνῳ ποριζόμενοσ σωτηρίαν τε καὶ τιμήν, ὧν γέρασ ἠνεγκάμην δεσμὰ καὶ σκότιον εἱρκτήν.

οὐκ ἐγώ ποτε τούτων λήσομαι·

τάχα μοι τὴν τῆσ ἀριστείασ συνεποίσεται μνήμην καὶ μεταστᾶσα τῆσ σαρκὸσ ἡ ψυχή. " ταῦτα ἀνεβόα καὶ διετάττετο τῷ βασιλεῖ λέγειν. ὁ δ’ ὡσ ἀνιάτωσ ἑώρα διακείμενον, πάλιν εἰάσεν ἐν φρουρᾷ. Τὰ δὲ τῶν Ιἑροσολύμων τείχη τὰ πρὸσ τὴν καινὴν νεύοντα πόλιν δημοσίαισ ὠχύρου δαπάναισ, τῇ μὲν εὐρύνων εἰσ πλάτοσ τῇ δὲ εἰσ ὕψοσ ἐξαίρων, κἂν ἐξειργάσατο ταῦτα πάσησ ἀνθρωπίνησ κρείττονα βίασ, εἰ μὴ Μάρσοσ ὁ τῆσ Συρίασ ἡγεμὼν Κλαυδίῳ Καίσαρι διὰ γραμμάτων ἐδήλωσε τὸ πραττόμενον.

καὶ νεωτερισμόν τινα Κλαύδιοσ ὑποπτεύσασ ἐπέστειλεν Ἀγρίππᾳ μετὰ σπουδῆσ παύσασθαι τῆσ τῶν τειχῶν ἐξοικοδομήσεωσ·

ὁ δ’ ἀπειθεῖν οὐκ ἔκρινεν. Ἐπεφύκει δ’ ὁ βασιλεὺσ οὗτοσ εὐεργετικὸσ εἶναι ἐν δωρεαῖσ καὶ μεγαλοφρονῆσαι ἔθνη φιλότιμοσ καὶ πολλοῖσ ἀθρόωσ δαπανήμασιν ἀνιστὰσ αὑτὸν εἰσ ἐπιφάνειαν ἡδόμενοσ τῷ χαρίζεσθαι καὶ τῷ βιοῦν ἐν εὐφημίᾳ χαίρων, κατ’ οὐδὲν Ἡρώδῃ τῷ πρὸ ἑαυτοῦ βασιλεῖ τὸν τρόπον συμφερόμενοσ·

ἐκείνῳ γὰρ πονηρὸν ἦν ἦθοσ ἐπὶ τιμωρίαν ἀπότομον καὶ κατὰ τῶν ἀπηχθημένων ἀταμίευτον, Ἕλλησι πλέον ἢ Ιοὐδαίοισ οἰκείωσ ἔχειν ὁμολογούμενοσ·

ἀλλοφύλων γέ τοι πόλεισ ἐσέμνυνεν δόσει χρημάτων βαλανείων θεάτρων τε ἄλλοτε κατασκευαῖσ, ἔστιν αἷσ ναοὺσ ἀνέστησε, στοὰσ ἄλλαισ, ἀλλὰ Ιοὐδαίων οὐδεμίαν πόλιν οὐδ’ ὀλίγησ ἐπισκευῆσ ἠξίωσεν οὐδὲ δόσεωσ ἀξίασ μνημονευθῆναι. πραὺ̈σ δ’ ὁ τρόποσ Ἀγρίππᾳ καὶ πρὸσ πάντασ τὸ εὐεργετικὸν ὅμοιον.

τοῖσ ἀλλοεθνέσιν ἦν φιλάνθρωποσ κἀκείνοισ ἐνδεικνύμενοσ τὸ φιλόδωρον τοῖσ ὁμοφύλοισ ἀναλόγωσ χρηστὸσ καὶ συμπαθὴσ μᾶλλον. ἡδεῖα γοῦν αὐτῷ δίαιτα καὶ συνεχὴσ ἐν τοῖσ Ιἑροσολύμοισ ἦν καὶ τὰ πάτρια καθαρῶσ ἐτήρει.

διὰ πάσησ γοῦν αὑτὸν ἦγεν ἁγνείασ οὐδ’ ἡμέρα τισ παρώδευεν αὐτῷ τὰ νόμιμα χηρεύουσα θυσίασ. Καὶ δή τισ ἐν τοῖσ Ιἑροσολύμοισ ἀνὴρ ἐπιχώριοσ ἐξακριβάζειν δοκῶν τὰ νόμιμα, Σίμων ἦν ὄνομα τούτῳ, πλῆθοσ εἰσ ἐκκλησίαν ἁλίσασ τηνικάδε τοῦ βασιλέωσ εἰσ Καισάρειαν ἐκδεδημηκότοσ ἐτόλμησεν αὐτοῦ κατειπεῖν, ὡσ οὐχ ὅσιοσ εἰή, δικαίωσ δ’ ἂν εἴργοιτο τοῦ ναοῦ τῆσ εἰσόδου προσηκούσησ τοῖσ ἐγγενέσιν.

δηλοῦται μὲν δὴ διὰ γραμμάτων ὑπὸ τοῦ στρατηγοῦ τῆσ πόλεωσ τῷ βασιλεῖ δημηγορήσασ Σίμων ταῦτα, μεταπέμπεται δὲ αὐτὸν ὁ βασιλεὺσ καί, καθέζετο γὰρ ἐν τῷ θεάτρῳ τότε, καθεσθῆναι παρ’ αὐτὸν ἐκέλευσεν.

ἠρέμα τε καὶ πρᾴωσ "εἰπέ μοι, φησίν, τί τῶν ἐνθάδε γινομένων ἐστὶ παράνομον; ὁ δὲ εἰπεῖν ἔχων οὐδὲν τυχεῖν ἐδεῖτο συγγνώμησ.

ἀλλὰ ὁ βασιλεὺσ αὐτῷ ἢ προσεδόκησέν τισ διηλλάττετο τὴν πρᾳότητα κρίνων βασιλικωτέραν ὀργῆσ καὶ πρέπειν εἰδὼσ τοῖσ μεγέθεσι θυμοῦ πλέον ἐπιείκειαν. τὸν Σίμωνα γοῦν καὶ δωρεᾶσ τινοσ ἀξιώσασ ἀπεπέμπετο. Πολλοῖσ δὲ κατασκευάσασ πολλὰ Βηρυτίουσ ἐξαιρέτωσ ἐτίμησεν·

θέατρον γὰρ αὐτοῖσ κατεσκεύασε πολυτελείᾳ τε καὶ κάλλει πολλῶν διαφέρον ἀμφιθέατρόν τε πολλῶν ἀναλωμάτων βαλανεῖα πρὸσ τούτοισ καὶ στοάσ, ἐν οὐδενὶ τῶν ἔργων στενότητι δαπανημάτων ἢ τὸ κάλλοσ ἀδικήσασ ἢ τὸ μέγεθοσ. ἐπεδαψιλεύσατο δ’ αὐτῶν τὴν καθιέρωσιν μεγαλοπρεπῶσ, ἐν τῷ θεάτρῳ μὲν θεωρίασ ἐπιτελῶν πάνθ’ ὅσα μουσικῆσ ἔργα παράγων καὶ ποικίλησ ποιητικὰ τέρψεωσ, ἐν δὲ τῷ ἀμφιθεάτρῳ πλήθει μονομάχων τὴν αὐτοῦ δεικνὺσ μεγαλόνοιαν.

ἔνθα καὶ τὴν κατὰ πλῆθοσ ἀντίταξιν βουληθεὶσ γενέσθαι τῶν θεωμένων τέρψιν ἑπτακοσίουσ ἄνδρασ ἑπτακοσίοισ μαχησομένουσ εἰσέπεμψεν κακούργουσ ὅσουσ εἶχεν ἀποτάξασ εἰσ τήνδε τὴν πρᾶξιν, ἵν’ οἱ μὲν κολασθῶσιν, τὸ πολέμου δ’ ἔργον γένηται τέρψισ εἰρήνησ.

τούτουσ μὲν οὖν πασσυδὶ διέφθειρεν. Ἐν Βηρυτῷ δὲ τελέσασ τὰ προειρημένα μετῆλθεν εἰσ Τιβεριάδα πόλιν τῆσ Γαλιλαίασ.

ἦν δὲ ἄρα τοῖσ ἄλλοισ βασιλεῦσιν περίβλεπτοσ. ἧκε γοῦν παρ’ αὐτὸν Κομμαγηνῆσ μὲν βασιλεὺσ Ἀντίοχοσ, Ἐμεσῶν δὲ Σαμψιγέραμοσ καὶ Κότυσ, τῆσ μικρᾶσ Ἀρμενίασ οὗτοσ ἐβασίλευσεν, καὶ Πολέμων τὴν Πόντου κεκτημένοσ δυναστείαν Ἡρώδησ τε· οὗτοσ ἀδελφὸσ ἦν αὐτοῦ, ἦρχεν δὲ τῆσ Χαλκίδοσ. ὡμίλησε δὲ πᾶσιν κατά τε τὰσ ὑποδοχὰσ καὶ φιλοφρονήσεισ ὡσ μάλιστα διαδείξασ φρονήσεωσ ὕψοσ καὶ διὰ τοῦτό γε δοκεῖν δικαίωσ τῇ τοῦ βασιλέωσ παρουσίᾳ τετιμῆσθαι.

ἀλλὰ γὰρ τούτων διατριβόντων ἔτι παρ’ αὐτῷ Μάρσοσ ὁ τῆσ Συρίασ ἡγεμὼν παρεγένετο.

πρὸσ Ῥωμαίουσ οὖν τιμητικὸν τηρῶν ὑπαντησόμενοσ αὐτῷ τῆσ πόλεωσ ἀπωτέρω σταδίουσ ἑπτὰ προῆλθεν ὁ βασιλεύσ. τοῦτο δὲ ἄρα ἔμελλεν τῆσ πρὸσ Μάρσον ἀρχὴ γενήσεσθαι διαφορᾶσ·

συγκαθεζόμενοσ γὰρ ἐπὶ τῆσ ἀπήνησ ἐπήγετο τοὺσ ἄλλουσ βασιλέασ, Μάρσῳ δ’ ἡ τούτων ὁμόνοια καὶ μέχρι τοσοῦδε φιλία πρὸσ ἀλλήλουσ ὑπωπτεύθη συμφέρειν οὐχ ὑπολαμβάνοντι Ῥωμαίοισ δυναστῶν τοσούτων συμφρόνησιν. εὐθὺσ οὖν ἑκάστῳ τῶν ἐπιτηδείων τινὰσ πέμπων ἐπέστελλεν ἐπὶ τὰ ἑαυτοῦ δίχα μελλήσεωσ ἀπέρχεσθαι. ταῦτα Ἀγρίππασ ἀνιαρῶσ ἐξεδέχετο·

καὶ Μάρσῳ μὲν ἐκ τούτου διαφόρωσ ἔσχεν, τὴν ἀρχιερωσύνην δὲ Ματθίαν ἀφελόμενοσ ἀντ’ αὐτοῦ κατέστησεν ἀρχιερέα Ἐλιωναῖον τὸν τοῦ Κιθαίρου παῖδα. Τρίτον δὲ ἔτοσ αὐτῷ βασιλεύοντι τῆσ ὅλησ Ιοὐδαίασ πεπλήρωτο, καὶ παρῆν εἰσ πόλιν Καισάρειαν, ἣ τὸ πρότερον Στράτωνοσ πύργοσ ἐκαλεῖτο.

συνετέλει δ’ ἐνταῦθα θεωρίασ εἰσ τὴν Καίσαροσ τιμὴν ὑπὲρ τῆσ ἐκείνου σωτηρίασ ἑορτήν τινα ταύτην ἐπιστάμενοσ, καὶ παρ’ αὐτὴν ἤθροιστο τῶν κατὰ τὴν ἐπαρχίαν ἐν τέλει καὶ προβεβηκότων εἰσ ἀξίαν πλῆθοσ. δευτέρᾳ δὴ τῶν θεωριῶν ἡμέρᾳ στολὴν ἐνδὺσ ἐξ ἀργύρου πεποιημένην πᾶσαν, ὡσ θαυμάσιον ὑφὴν εἶναι, παρῆλθεν εἰσ τὸ θέατρον ἀρχομένησ ἡμέρασ.

ἔνθα ταῖσ πρώταισ τῶν ἡλιακῶν ἀκτίνων ἐπιβολαῖσ ὁ ἄργυροσ καταυγασθεὶσ θαυμασίωσ ἀπέστιλβε μαρμαίρων τι φοβερὸν καὶ τοῖσ εἰσ αὐτὸν ἀτενίζουσι φρικῶδεσ. εὐθὺσ δὲ οἱ κόλακεσ τὰσ οὐδὲ ἐκείνῳ πρὸσ ἀγαθοῦ ἄλλοσ ἄλλοθεν φωνὰσ ἀνεβόων, θεὸν προσαγορεύοντεσ εὐμενήσ τε εἰήσ ἐπιλέγοντεσ, εἰ καὶ μέχρι νῦν ὡσ ἄνθρωπον ἐφοβήθημεν, ἀλλὰ τοὐντεῦθεν κρείττονά σε θνητῆσ φύ σεωσ ὁμολογοῦμεν.

" οὐκ ἐπέπληξεν τούτοισ ὁ βασιλεὺσ οὐδὲ τὴν κολακείαν ἀσεβοῦσαν ἀπετρίψατο.

ἀνακύψασ δ’ οὖν μετ’ ὀλίγον τὸν βουβῶνα τῆσ ἑαυτοῦ κεφαλῆσ ὑπερκαθιζόμενον εἶδεν ἐπὶ σχοινίου τινόσ. ἄγγελον τοῦτον εὐθὺσ ἐνόησεν κακῶν εἶναι τὸν καί ποτε τῶν ἀγαθῶν γενόμενον, καὶ διακάρδιον ἔσχεν ὀδύνην, ἄθρουν δ’ αὐτῷ τῆσ κοιλίασ προσέφυσεν ἄλγημα μετὰ σφοδρότητοσ ἀρξάμενον. ἀναθορὼν οὖν πρὸσ τοὺσ φίλουσ, "ὁ θεὸσ ὑμῖν ἐγώ, φησίν, ἤδη καταστρέφειν ἐπιτάττομαι τὸν βίον, παραχρῆμα τῆσ εἱμαρμένησ τὰσ ἄρτι μου κατεψευσμένασ φωνὰσ ἐλεγχούσησ·

ὁ κληθεὶσ ἀθάνατοσ ὑφ’ ὑμῶν ἤδη θανεῖν ἀπάγομαι. δεκτέον δὲ τὴν πεπρωμένην, ᾗ θεὸσ βεβούληται· καὶ γὰρ βεβιώκαμεν οὐδαμῇ φαύλωσ, ἀλλ’ ἐπὶ τῆσ μακαριζομένησ λαμπρότητοσ. " ταῦθ’ ἅμα λέγων ἐπιτάσει τῆσ ὀδύνησ κατεπονεῖτο·

μετὰ σπουδῆσ οὖν εἰσ τὸ βασίλειον ἐκομίσθη καὶ διῇξε λόγοσ εἰσ πάντασ, ὡσ ἔχοι τοῦ τεθνάναι παντάπασι μετ’ ὀλίγον. ἡ πληθὺσ δ’ αὐτίκα σὺν γυναιξὶν καὶ παισὶν ἐπὶ σάκκων καθεσθεῖσα τῷ πατρίῳ νόμῳ τὸν θεὸν ἱκέτευεν ὑπὲρ τοῦ βασιλέωσ, οἰμωγῆσ δὲ πάντ’ ἦν ἀνάπλεα καὶ θρήνων.

ἐν ὑψηλῷ δ’ ὁ βασιλεὺσ δωματίῳ κατακείμενοσ καὶ κάτω βλέπων αὐτοὺσ πρηνεῖσ καταπίπτοντασ ἄδακρυσ οὐδ’ αὐτὸσ διέμενεν. συνεχεῖσ δ’ ἐφ’ ἡμέρασ πέντε τῷ τῆσ γαστρὸσ ἀλγήματι διεργασθεὶσ τὸν βίον κατέστρεψεν, ἀπὸ γενέσεωσ ἄγων πεντηκοστὸν ἔτοσ καὶ τέταρτον, τῆσ βασιλείασ δ’ ἕβδομον.

τέτταρασ μὲν οὖν ἐπὶ Γαί̈ου Καίσαροσ ἐβασίλευσεν ἐνιαυτοὺσ τῆσ Φιλίππου μὲν τετραρχίασ εἰσ τριετίαν ἄρξασ, τῷ τετάρτῳ δὲ καὶ τὴν Ἡρώδου προσειληφώσ, τρεῖσ δ’ ἐπιλαβὼν τῆσ Κλαυδίου Καίσαροσ αὐτοκρατορίασ, ἐν οἷσ τῶν τε προειρημένων ἐβασίλευσεν καὶ τὴν Ιοὐδαίαν προσέλαβεν Σαμάρειάν τε καὶ Καισάρειαν.

προσωδεύσατο δ’ ὅτι πλείστασ αὐτῶν προσφορὰσ διακοσίασ ἐπὶ χιλίαισ μυριάδασ, πολλὰ μέντοι προσεδανείσατο·

τῷ γὰρ φιλόδωροσ εἶναι δαψιλέστερα τῶν προσιόντων ἀνήλισκεν, ἦν δὲ ἀφειδὲσ αὐτοῦ τὸ φιλότιμον. Ἀγνοουμένησ γε μὴν τοῖσ πλήθεσιν τῆσ ἐκπνοῆσ αὐτοῦ συμφρονήσαντεσ Ἡρώδησ τε ὁ τῆσ Χαλκίδοσ δυναστεύων καὶ Ἑλκίασ ὁ ἔπαρχοσ καὶ φίλοσ τοῦ βασιλέωσ Ἀρίστωνα ἔπεμψαν τῶν ὑπηρετῶν τὸν ἐπιτήδειον καὶ Σίλαν, ἐχθρὸσ γὰρ ἦν αὐτοῖσ, ἀπέσφαξαν ὡσ δὴ τοῦ βασιλέωσ κελεύσαντοσ.

Ἀγρίππασ μὲν οὖν ὁ βασιλεὺσ τρόπῳ τοιούτῳ κατέστρεψεν τὸν βίον, γένει δὲ αὐτῷ κατελέλειπτο υἱὸσ μὲν Ἀγρίππασ ἄγων ἔτοσ ἑπτακαιδέκατον, τρεῖσ δὲ θυγατέρεσ, ὧν ἡ μὲν Ἡρώδῃ τοῦ πατρὸσ ἀδελφῷ γεγάμητο Βερενίκη τὸ ἑκκαιδέκατον ἔτοσ γεγονυῖα, παρθένοι δ’ ἦσαν αἱ δύο Μαριάμμη τε καὶ Δρούσιλλα, δεκαετὴσ μὲν ἡ ἑτέρα, ἑξαετὴσ δὲ Δρούσιλλα·

καθωμολόγηντο δ’ ὑπὸ τοῦ πατρὸσ πρὸσ γάμον Ιοὐλίῳ μὲν Ἀρχελάῳ τοῦ Χελκίου παιδὶ Μαριάμμη, Δρούσιλλα δὲ Ἐπιφανεῖ, τοῦ δὲ τῆσ Κομμαγηνῆσ βασιλέωσ Ἀντιόχου υἱὸσ ἦν οὗτοσ.

ἀλλὰ γὰρ ὅτε ἐγνώσθη τὸν βίον ἐκλιπὼν Ἀγρίππασ, Καισαρεῖσ καὶ Σεβαστηνοὶ τῶν εὐποιιῶν αὐτοῦ λαθόμενοι τὰ τῶν δυσμενεστάτων ἐποίησαν·

ἐπί τε τοῖσ δημοσίοισ κατακλινόμενοι τόποισ πανδήμουσ ἑστιάσεισ ἐπετέλουν στεφανούμενοι καὶ μυριζόμενοι καὶ σπένδοντεσ τῷ Χάρωνι προπόσεισ τῆσ τοῦ βασιλέωσ ἐκπνοῆσ ἀλλήλοισ ἀνταποδιδόντεσ.

ἀμνήμονεσ δ’ ἦσαν οὐκ Ἀγρίππα μόνον χρησαμένου πολλαῖσ εἰσ αὐτοὺσ φιλοτιμίαισ, καὶ τοῦ πάππου δὲ Ἡρώδου·

τὰσ πόλεισ ἐκεῖνοσ αὐτοῖσ ἔκτισεν λιμένασ τε καὶ ναοὺσ κατεσκεύασεν λαμπροῖσ δαπανήμασιν. Ὁ δὲ τοῦ τεθνεῶτοσ υἱὸσ Ἀγρίππασ ἐπὶ Ῥώμησ ἦν ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ τρεφόμενοσ παρὰ Κλαυδίῳ Καίσαρι.

πυθόμενόσ γε μὴν Καῖσαρ, ὅτι τέθνηκεν Ἀγρίππασ, Σεβαστηνοὶ δὲ καὶ Καισαρεῖσ ὑβρίκασιν εἰσ αὐτόν, ἐπ’ ἐκείνῳ μὲν ἤλγησεν, ἐπὶ δὲ τοὺσ ἀχαριστήσαντασ ὠργίσθη.

πέμπειν οὖν εὐθέωσ ὡρ́μητο τὸν νεώτερον Ἀγρίππαν τὴν βασιλείαν διαδεξόμενον ἅμα βουλόμενοσ ἐμπεδοῦν τοὺσ ὀμωμοσμένουσ ὁρ́κουσ, ἀλλὰ τῶν ἐξελευθέρων καὶ φίλων οἱ πολὺ παρ’ αὐτῷ δυνάμενοι ἀπέτρεψαν, σφαλερὸν εἶναι λέγοντεσ κομιδῇ νέῳ μηδὲ τοὺσ παιδὸσ ἐκβεβηκότι χρόνουσ ἐπιτρέπειν βασιλείασ τηλικοῦτον μέγεθοσ, ᾧ μὴ δυνατὸν τὰσ τῆσ διοικήσεωσ φροντίδασ ἐνεγκεῖν, καὶ τελείῳ δ’ οὖν εἶναι βαρὺ βάσταγμα βασιλείαν.

ἔδοξεν οὖν αὐτοὺσ εἰκότα λέγειν ὁ Καῖσαρ.

ἔπαρχον οὖν τῆσ Ιοὐδαίασ καὶ τῆσ ἁπάσησ βασιλείασ ἀπέστειλεν Κούσπιον Φᾶδον τῷ κατοιχομένῳ διδοὺσ τιμὴν τὸ μὴ Μάρσον ἐπαγαγεῖν εἰσ βασιλείαν αὐτῷ διάφορον. τὴν ἴλην δὲ τῶν Καισαρέων καὶ τῶν Σεβαστηνῶν καὶ τὰσ πέντε σπείρασ εἰσ Πόντον μεταγαγεῖν, ἵν’ ἐκεῖ στρατεύοιντο, τῶν δ’ ἐν Συρίᾳ Ῥωμαϊκῶν ταγμάτων ἐπιλέξαι στρατιώτασ κατ’ ἀριθμοὺσ καὶ τὸν ἐκείνων ἀναπληρῶσαι τόπον.

οὐ μὴν οἱ κελευσθέντεσ μετέστησαν·

πρεσβευσάμενοι γὰρ Κλαύδιον ἀπεμειλίξαντο καὶ μένειν ἐπὶ τῆσ Ιοὐδαίασ ἐπέτυχον, οἳ καὶ τοῖσ ἐπιοῦσι χρόνοισ τῶν μεγίστων Ιοὐδαίοισ ἐγένοντο συμφορῶν ἀρχὴ τοῦ κατὰ Φλῶρον πολέμου σπέρματα βαλόντεσ. ὅθεν Οὐεσπασιανὸσ κρατήσασ, ὡσ μετ’ ὀλίγον ἐροῦμεν, ἐξήγαγεν αὐτοὺσ τῆσ ἐπαρχίασ.

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION