Aristotle, Politics, Book 5

(아리스토텔레스, 정치학, Book 5)

περὶ μὲν οὖν τῶν ἄλλων ὧν προειλόμεθα σχεδὸν εἴρηται περὶ πάντων· ἐφεξῆσ τοῖσ εἰρημένοισ.

δεῖ δὲ πρῶτον ὑπολαβεῖν τὴν ἀρχήν, ὅτι πολλαὶ γεγένηνται πολιτεῖαι πάντων μὲν ὁμολογούντων τὸ δίκαιον καὶ τὸ κατ’ ἀναλογίαν ἴσον, τούτου δ’ ἁμαρτανόντων, ὥσπερ εἴρηται καὶ πρότερον.

δῆμοσ μὲν γὰρ ἐγένετο ἐκ τοῦ ἴσουσ ὁτιοῦν ὄντασ οἰέσθαι ἁπλῶσ ἴσουσ εἶναι ὅτι γὰρ ἐλεύθεροι πάντεσ ὁμοίωσ, ἁπλῶσ ἴσοι εἶναι νομίζουσιν, ὀλιγαρχία δὲ ἐκ τοῦ ἀνίσουσ ἕν τι ὄντασ ὅλωσ εἶναι ἀνίσουσ ὑπολαμβάνειν κατ’ οὐσίαν γὰρ ἄνισοι ὄντεσ ἁπλῶσ ἄνισοι ὑπολαμβάνουσιν εἶναι. εἶτα οἱ μὲν ὡσ ἴσοι ὄντεσ πάντων τῶν ἴσων ἀξιοῦσι μετέχειν·

οἱ δ’ ὡσ ἄνισοι ὄντεσ πλεονεκτεῖν ζητοῦσιν, τὸ γὰρ πλεῖον ἄνισον. ἔχουσι μὲν οὖν τι πᾶσαι δίκαιον, ἡμαρτημέναι δ’ ἁπλῶσ εἰσιν.

καὶ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν, ὅταν μὴ κατὰ τὴν ὑπόληψιν ἣν ἑκάτεροι τυγχάνουσιν ἔχοντεσ μετέχωσι τῆσ πολιτείασ, στασιάζουσιν. ἥκιστα δὲ τοῦτο πράττουσιν, οἱ κατ’ ἀρετὴν διαφέροντεσ·

μάλιστα γὰρ εὔλογον ἀνίσουσ ἁπλῶσ εἶναι τούτουσ μόνον.

εἰσὶ δέ τινεσ οἳ κατὰ γένοσ ὑπερέχοντεσ οὐκ ἀξιοῦσι τῶν ἴσων αὑτοὺσ διὰ τὴν ἀνισότητα ταύτην· εὐγενεῖσ γὰρ εἶναι δοκοῦσιν οἷσ ὑπάρχει προγόνων ἀρετὴ καὶ πλοῦτοσ. ἀρχαὶ μὲν οὖν ὡσ εἰπεῖν αὗται καὶ πηγαὶ τῶν στάσεών εἰσιν, ὅθεν στασιάζουσιν·

διὸ καὶ αἱ μεταβολαὶ γίνονται διχῶσ·

ὁτὲ μὲν γὰρ πρὸσ τὴν πολιτείαν, ὅπωσ ἐκ τῆσ καθεστηκυίασ ἄλλην μεταστήσωσιν, οἱο͂ν ἐκ δημοκρατίασ ὀλιγαρχίαν ἢ δημοκρατίαν ἐξ ὀλιγαρχίασ, ἢ πολιτείαν καὶ ἀριστοκρατίαν ἐκ τούτων, ἢ ταύτασ ἐξ ἐκείνων, ὁτὲ δ’ οὐ πρὸσ τὴν καθεστηκυῖαν πολιτείαν, ἀλλὰ τὴν μὲν κατάστασιν προαιροῦνται τὴν αὐτήν, δι’ αὑτῶν δ’ εἶναι βούλονται ταύτην, οἱο͂ν τὴν ὀλιγαρχίαν ἢ τὴν μοναρχίαν· ἔτι περὶ τοῦ μᾶλλον καὶ ἧττον, οἱο͂ν ἢ ὀλιγαρχίαν οὖσαν εἰσ τὸ μᾶλλον ὀλιγαρχεῖσθαι ἢ εἰσ τὸ ἧττον, ἢ δημοκρατίαν οὖσαν εἰσ τὸ μᾶλλον δημοκρατεῖσθαι ἢ εἰσ τὸ ἧττον, ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν πολιτειῶν, ἢ ἵνα ἐπιταθῶσιν ἢ ἀνεθῶσιν·

τινεσ ἐπιχειρῆσαι καταλῦσαι τὴν βασιλείαν καὶ Παυσανίαν τὸν βασιλέα τὴν ἐφορείαν, καὶ ἐν Ἐπιδάμνῳ δὲ μετέβαλεν ἡ πολιτεία κατὰ μόριον ἀντὶ γὰρ τῶν φυλάρχων βουλὴν ἐποίησαν, εἰσ δὲ τὴν ἡλιαίαν ἐπάναγκέσ ἐστιν ἔτι τῶν ἐν τῷ πολιτεύματι βαδίζειν τὰσ ἀρχάσ, ὅταν ἐπιψηφίζηται ἀρχή τισ, ὀλιγαρχικὸν δὲ καὶ ὁ ἄρχων ὁ εἷσ ἦν ἐν τῇ πολιτείᾳ ταύτῃ.

πανταχοῦ γὰρ διὰ τὸ ἄνισον ἡ στάσισ, οὐ μὴ τοῖσ ἀνίσοισ ὑπάρχει ἀνάλογον ἀί̈διοσ γὰρ βασιλεία ἄνισοσ, ἐὰν ᾖ ἐν ἴσοισ· ὅλωσ γὰρ τὸ ἴσον ζητοῦντεσ στασιάζουσιν.

ἔστι δὲ διττὸν τὸ ἴσον· τὸ μὲν γὰρ ἀριθμῷ τὸ δὲ κατ’ ἀξίαν ἐστίν. λέγω δὲ ἀριθμῷ μὲν τὸ πλήθει ἢ μεγέθει ταὐτὸ καὶ ἴσον, κατ’ ἀξίαν δὲ τὸ τῷ λόγῳ, οἱο͂ν ὑπερέχει κατ’ ἀριθμὸν μὲν ἴσῳ τὰ τρία τοῖν δυοῖν καὶ ταῦτα τοῦ ἑνόσ, λόγῳ δὲ τὰ τέτταρα τοῖν δυοῖν καὶ ταῦτα τοῦ ἑνόσ· ἴσον γὰρ μέροσ τὰ δύο τῶν τεττάρων καὶ τὸ ἓν τοῖν δυοῖν·

ἄμφω γὰρ ἡμίση.

ὁμολογοῦντεσ δὲ τὸ ἁπλῶσ εἶναι δίκαιον τὸ κατ’ ἀξίαν, διαφέρονται, καθάπερ ἐλέχθη πρότερον, οἱ μὲν ὅτι, ἐὰν κατὰ τὶ ἴσοι ὦσιν, ὅλωσ ἴσοι νομίζουσιν εἶναι, οἱ δ’ ὅτι, ἐὰν κατὰ τὶ ἄνισοι, πάντων ἀνίσων ἀξιοῦσιν ἑαυτούσ. διὸ καὶ μάλιστα δύο γίνονται πολιτεῖαι, δῆμοσ καὶ ὀλιγαρχία· εὐγένεια γὰρ καὶ ἀρετὴ ἐν ὀλίγοισ, ταῦτα δ’ ἐν πλείοσιν·

εὐγενεῖσ γὰρ καὶ ἀγαθοὶ οὐδαμοῦ ἑκατόν, εὔποροι δὲ πολλαχοῦ.

τὸ δὲ ἁπλῶσ πάντῃ καθ’ ἑκατέραν τετάχθαι τὴν ἰσότητα φαῦλον. φανερὸν δ’ ἐκ τοῦ συμβαίνοντοσ· οὐδεμία γὰρ μόνιμοσ ἐκ τῶν τοιούτων πολιτειῶν. τούτου δ’ αἴτιον ὅτι ἀδύνατον ἀπὸ τοῦ πρώτου καὶ τοῦ ἐν ἀρχῇ ἡμαρτημένου μὴ ἀπαντᾶν εἰσ τὸ τέλοσ κακόν τι. διὸ δεῖ τὰ μὲν ἀριθμητικῇ ἰσότητι χρῆσθαι, τὰ δὲ τῇ κατ’ ἀξίαν.

ὅμωσ δὲ ἀσφαλεστέρα καὶ ἀστασίαστοσ μᾶλλον ἡ δημοκρατία τῆσ ὀλιγαρχίασ.

ἐν μὲν γὰρ ταῖσ ὀλιγαρχίαισ ἐγγίνονται δύο, ἥ τε πρὸσ ἀλλήλουσ στάσισ καὶ ἔτι ἡ πρὸσ τὸν δῆμον, ἐν δὲ ταῖσ δημοκρατίαισ ἡ πρὸσ τὴν ὀλιγαρχίαν μόνον, αὐτῷ δὲ πρὸσ αὑτόν, ὅ τι καὶ ἄξιον εἰπεῖν, οὐκ ἐγγίνεται τῷ δήμῳ στάσισ· ἔτι δὲ ἡ ἐκ τῶν μέσων πολιτεία ἐγγυτέρω τοῦ δήμου ἢ ἡ τῶν ὀλίγων·

ἥπερ ἐστὶν ἀσφαλεστάτη τῶν τοιούτων πολιτειῶν.

ἐπεὶ δὲ σκοποῦμεν ἐκ τίνων αἵ τε στάσεισ γίνονται καὶ αἱ μεταβολαὶ περὶ τὰσ πολιτείασ, ληπτέον καθόλου πρῶτον τὰσ ἀρχὰσ καὶ τὰσ αἰτίασ αὐτῶν.

εἰσὶ δὴ σχεδὸν ὡσ εἰπεῖν τρεῖσ τὸν ἀριθμόν, ἃσ διοριστέον καθ’ αὑτὰσ τύπῳ πρῶτον. δεῖ γὰρ λαβεῖν πῶσ τε ἔχοντεσ στασιάζουσι καὶ τίνων ἕνεκεν, καὶ τρίτον τίνεσ ἀρχαὶ γίνονται τῶν πολιτικῶν ταραχῶν καὶ τῶν πρὸσ ἀλλήλουσ στάσεων.

τοῦ μὲν οὖν αὐτοὺσ ἔχειν πωσ πρὸσ τὴν μεταβολὴν αἰτίαν καθόλου μάλιστα θετέον περὶ ἧσ ἤδη τυγχάνομεν εἰρηκότεσ. οἱ μὲν γὰρ ἰσότητοσ ἐφιέμενοι στασιάζουσιν ἂν νομίζωσιν ἔλαττον ἔχειν ὄντεσ ἴσοι τοῖσ πλεονεκτοῦσιν, οἱ δὲ τῆσ ἀνισότητοσ καὶ τῆσ ὑπεροχῆσ ἂν ὑπολαμβάνωσιν ὄντεσ ἄνισοι μὴ πλέον ἔχειν ἀλλ’ ἴσον ἢ ἔλαττον τούτων δ’ ἔστι μὲν ὀρέγεσθαι δικαίωσ, ἔστι δὲ καὶ ἀδίκωσ· ἐλάττουσ τε γὰρ ὄντεσ ὅπωσ ἴσοι ὦσι στασιάζουσι, καὶ ἴσοι ὄντεσ ὅπωσ μείζουσ.

πῶσ μὲν οὖν ἔχοντεσ στασιάζουσιν, εἴρηται·

περὶ ὧν δὲ στασιάζουσιν ἐστὶ κέρδοσ καὶ τιμὴ καὶ τἀναντία τούτοισ. καὶ γὰρ ἀτιμίαν φεύγοντεσ καὶ ζημίαν, ἢ ὑπὲρ αὑτῶν ἢ τῶν φίλων, στασιάζουσιν ἐν ταῖσ πόλεσιν. αἱ δ’ αἰτίαι καὶ ἀρχαὶ τῶν κινήσεων, ὅθεν αὐτοί τε διατίθενται τὸν εἰρημένον τρόπον καὶ περὶ τῶν λεχθέντων, ἔστι μὲν ὡσ τὸν ἀριθμὸν ἑπτὰ τυγχάνουσιν οὖσαι, ἔστι δ’ ὡσ πλείουσ. ὧν δύο μέν ἐστι ταὐτὰ τοῖσ εἰρημένοισ, ἀλλ’ οὐχ ὡσαύτωσ·

σφίσιν αὐτοῖσ, ὥσπερ εἴρηται πρότερον, ἀλλ’ ἑτέρουσ ὁρῶντεσ τοὺσ μὲν δικαίωσ τοὺσ δ’ ἀδίκωσ πλεονεκτοῦντασ τούτων·

ἔτι διὰ ὕβριν, διὰ φόβον, διὰ ὑπεροχήν, διὰ καταφρόνησιν, διὰ αὔξησιν τὴν παρὰ τὸ ἀνάλογον·

ἔτι δὲ ἄλλον τρόπον δι’ ἐριθείαν, δι’ ὀλιγωρίαν, διὰ μικρότητα, διὰ ἀνομοιότητα. Τούτων δὲ ὕβρισ μὲν καὶ κέρδοσ τίνα ἔχουσι δύναμιν καὶ πῶσ αἴτια, σχεδόν ἐστι φανερόν·

ὑβριζόντων τε γὰρ τῶν ἐν ταῖσ ἀρχαῖσ καὶ πλεονεκτούντων στασιάζουσι καὶ πρὸσ ἀλλήλουσ καὶ πρὸσ τὰσ πολιτείασ τὰσ διδούσασ τὴν ἐξουσίαν· ἡ δὲ πλεονεξία γίνεται ὁτὲ μὲν ἀπὸ τῶν ἰδίων ὁτὲ δὲ ἀπὸ τῶν κοινῶν. ‐ δῆλον δὲ καὶ ἡ τιμή, καὶ τί δύναται καὶ πῶσ αἰτία στάσεωσ· καὶ γὰρ αὐτοὶ ἀτιμαζόμενοι καὶ ἄλλουσ ὁρῶντεσ τιμωμένουσ στασιάζουσιν·

ταῦτα δὲ ἀδίκωσ μὲν γίνεται ὅταν παρὰ τὴν ἀξίαν ἢ τιμῶνταί τινεσ ἢ ἀτιμάζωνται, δικαίωσ δὲ ὅταν κατὰ τὴν ἀξίαν. ‐ δι’ ὑπεροχὴν δέ, ὅταν τισ ᾖ τῇ δυνάμει μείζων ἢ εἷσ ἢ πλείουσ ἢ κατὰ τὴν πόλιν καὶ τὴν δύναμιν τοῦ πολιτεύματοσ·

γίνεσθαι γὰρ εἰώθεν ἐκ τῶν τοιούτων μοναρχία ἢ δυναστεία· διὸ ἐνιαχοῦ εἰώθασιν ὀστρακίζειν, οἱο͂ν ἐν Ἄργει καὶ Ἀθήνησιν· καίτοι βέλτιον ἐξ ἀρχῆσ ὁρᾶν ὅπωσ μὴ ἐνέσονται τοσοῦτον ὑπερέχοντεσ, ἢ ἐάσαντασ γενέσθαι ἰᾶσθαι ὕστερον. ‐ διὰ δὲ φόβον στασιάζουσιν οἵ τε ἠδικηκότεσ, δεδιότεσ μὴ δῶσι δίκην, καὶ οἱ μέλλοντεσ ἀδικεῖσθαι, βουλόμενοι φθάσαι πρὶν ἀδικηθῆναι, ὥσπερ ἐν Ῥόδῳ συνέστησαν οἱ γνώριμοι ἐπὶ τὸν δῆμον διὰ τὰσ ἐπιφερομένασ δίκασ.

μάχην κακῶσ πολιτευομένων ἡ δημοκρατία διεφθάρη, καὶ ἡ Μεγαρέων δι’ ἀταξίαν καὶ ἀναρχίαν ἡττηθέντων, καὶ ἐν Συρακούσαισ πρὸ τῆσ Γέλωνοσ τυραννίδοσ, καὶ ἐν Ῥόδῳ ὁ δῆμοσ πρὸ τῆσ ἐπαναστάσεωσ.

γίνονται δὲ καὶ δι’ αὔξησιν τὴν παρὰ τὸ ἀνάλογον μεταβολαὶ τῶν πολιτειῶν.

αὐξάνοιτο παρὰ τὸ ἀνάλογον, οὕτω καὶ πόλισ σύγκειται ἐκ μερῶν, ὧν πολλάκισ λανθάνει τι αὐξανόμενον, οἱο͂ν τὸ τῶν ἀπόρων πλῆθοσ ἐν ταῖσ δημοκρατίαισ καὶ πολιτείαισ.

Ιἀπύγων μικρὸν ὕστερον τῶν Μηδικῶν δημοκρατία ἐγένετο ἐκ πολιτείασ, καὶ ἐν Ἄργει τῶν ἐν τῇ ἑβδόμῃ ἀπολομένων ὑπὸ Κλεομένουσ τοῦ Λάκωνοσ ἠναγκάσθησαν παραδέξασθαι τῶν περιοίκων τινάσ, καὶ ἐν Ἀθήναισ ἀτυχούντων πεζῇ οἱ γνώριμοι ἐλάττουσ ἐγένοντο διὰ τὸ ἐκ καταλόγου στρατεύεσθαι ὑπὸ τὸν Λακωνικὸν πόλεμον.

συμβαίνει δὲ τοῦτο καὶ ἐν ταῖσ δημοκρατίαισ, ἧττον δέ·

πλειόνων γὰρ τῶν εὐπόρων γινομένων ἢ τῶν οὐσιῶν αὐξανομένων μεταβάλλουσιν εἰσ ὀλιγαρχίασ καὶ δυναστείασ. ἐν Ἡραίᾳ ἐξ αἱρετῶν γὰρ διὰ τοῦτο ἐποίησαν κληρωτάσ, ὅτι ᾑροῦντο τοὺσ ἐριθευομένουσ, καὶ δι’ ὀλιγωρίαν, ὅταν ἐάσωσιν εἰσ τὰσ ἀρχὰσ τὰσ κυρίασ παριέναι τοὺσ μὴ τῇ πολιτείᾳ φίλουσ, ὥσπερ ἐν Ὠρεῷ κατελύθη ἡ ὀλιγαρχία τῶν ἀρχόντων γενομένου Ἡρακλεοδώρου, ὃσ ἐξ ὀλιγαρχίασ πολιτείαν καὶ δημοκρατίαν κατεσκεύασεν.

‐ ἔτι διὰ τὸ παρὰ μικρόν.

μηθὲν τὸ μικρόν.

στασιωτικὸν δὲ καὶ τὸ μὴ ὁμόφυλον, ἑώσ ἂν συμπνεύσῃ·

ὥσπερ γὰρ οὐδ’ ἐκ τοῦ τυχόντοσ πλήθουσ πόλισ γίγνεται, οὕτωσ οὐδ’ ἐν τῷ τυχόντι χρόνῳ· διὸ ὅσοι ἤδη συνοίκουσ ἐδέξαντο ἢ ἐποίκουσ, οἱ πλεῖστοι διεστασίασαν· οἱο͂ν Τροιζηνίοισ Ἀχαιοὶ συνῴκησαν Σύβαριν, εἶτα πλείουσ οἱ Ἀχαιοὶ γενόμενοι ἐξέβαλον τοὺσ Τροιζηνίουσ, ὅθεν τὸ ἄγοσ συνέβη τοῖσ Συβαρίταισ· καὶ ἐν Θουρίοισ Συβαρῖται τοῖσ συνοικήσασιν πλεονεκτεῖν γὰρ ἀξιοῦντεσ ὡσ σφετέρασ τῆσ χώρασ ἐξέπεσον·

καὶ Βυζαντίοισ οἱ ἔποικοι ἐπιβουλεύοντεσ φωραθέντεσ ἐξέπεσον διὰ μάχησ· καὶ Ἀντισσαῖοι τοὺσ Χίων φυγάδασ εἰσδεξάμενοι διὰ μάχησ ἐξέβαλον· Ζαγκλαῖοι δὲ Σαμίουσ ὑποδεξάμενοι ἐξέπεσον αὐτοί·

καὶ Ἀπολλωνιᾶται οἱ ἐν τῷ Εὐξείνῳ πόντῳ ἐποίκουσ ἐπαγαγόμενοι ἐστασίασαν· καὶ Συρακούσιοι μετὰ τὰ τυραννικὰ τοὺσ ξένουσ καὶ τοὺσ μισθοφόρουσ πολίτασ ποιησάμενοι ἐστασίασαν καὶ εἰσ μάχην ἦλθον· καὶ Ἀμφιπολῖται δεξάμενοι Χαλκιδέων ἐποίκουσ ἐξέπεσον ὑπὸ τούτων οἱ πλεῖστοι αὐτῶν.

στασιάζουσι δ’ ἐν μὲν ταῖσ ὀλιγαρχίαισ οἱ πολλοὶ ὡσ ἀδικούμενοι, ὅτι οὐ μετέχουσι τῶν ἴσων, καθάπερ εἴρηται πρότερον, ἴσοι ὄντεσ, ἐν δὲ ταῖσ δημοκρατίαισ οἱ γνώριμοι, ὅτι μετέχουσι τῶν ἴσων οὐκ ἴσοι ὄντεσ. στασιάζουσι δὲ ἐνίοτε αἱ πόλεισ καὶ διὰ τοὺσ τόπουσ, ὅταν μὴ εὐφυῶσ ἔχῃ ἡ χώρα πρὸσ τὸ μίαν εἶναι πόλιν, οἱο͂ν ἐν Κλαζομεναῖσ οἱ ἐπὶ Χύτρῳ πρὸσ τοὺσ ἐν νήσῳ, καὶ Κολοφώνιοι καὶ Νοτιεῖσ·

καὶ Ἀθήνησιν οὐχ ὁμοίωσ εἰσὶν ἀλλὰ μᾶλλον δημοτικοὶ οἱ τὸν Πειραιᾶ οἰκοῦντεσ τῶν τὸ ἄστυ.

ὥσπερ γὰρ ἐν τοῖσ πολέμοισ αἱ διαβάσεισ τῶν ὀχετῶν, καὶ τῶν πάνυ σμικρῶν, διασπῶσι τὰσ φάλαγγασ, οὕτωσ ἐοίκε πᾶσα διαφορὰ ποιεῖν διάστασιν. μεγίστη μὲν οὖν ἴσωσ διάστασισ ἀρετὴ καὶ μοχθηρία, εἶτα πλοῦτοσ καὶ πενία, καὶ οὕτωσ δὴ ἑτέρα ἑτέρασ μᾶλλον, ὧν μία καὶ ἡ εἰρημένη ἐστί.

Γίγνονται μὲν οὖν αἱ στάσεισ οὐ περὶ μικρῶν ἀλλ’ ἐκ μικρῶν, στασιάζουσι δὲ περὶ μεγάλων. μάλιστα δὲ καὶ αἱ μικραὶ ἰσχύουσιν, ὅταν ἐν τοῖσ κυρίοισ γένωνται, οἱο͂ν συνέβη καὶ ἐν Συρακούσαισ ἐν τοῖσ ἀρχαίοισ χρόνοισ. μετέβαλε γὰρ ἡ πολιτεία ἐκ δύο νεανίσκων στασιασάντων τῶν ἐν ταῖσ ἀρχαῖσ ὄντων, περὶ ἐρωτικὴν αἰτίαν.

θατέρου γὰρ ἀποδημοῦντοσ ἅτεροσ ὤν τὸν ἐρώμενον αὐτοῦ ὑπεποιήσατο, πάλιν δ’ ἐκεῖνοσ τούτῳ χαλεπήνασ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ ἀνέπεισεν ὡσ αὑτὸν ἐλθεῖν· ὅθεν προσλαμβάνοντεσ τοὺσ ἐν τῷ πολιτεύματι διεστασίασαν πάντασ.

διόπερ ἀρχομένων εὐλαβεῖσθαι δεῖ τῶν τοιούτων, καὶ διαλύειν τὰσ τῶν ἡγεμόνων καὶ δυναμένων στάσεισ· ἐν ἀρχῇ γὰρ γίνεται τὸ ἁμάρτημα, ἡ δ’ ἀρχὴ λέγεται ἥμισυ εἶναι παντόσ, ὥστε καὶ τὸ ἐν αὐτῇ μικρὸν ἁμάρτημα ἀνάλογόν ἐστι πρὸσ τὰ ἐν τοῖσ ἄλλοισ μέρεσιν. ὅλωσ δὲ αἱ τῶν γνωρίμων στάσεισ συναπολαύειν ποιοῦσι καὶ τὴν ὅλην πόλιν, οἱο͂ν ἐν Ἑστιαίᾳ συνέβη μετὰ τὰ Μηδικά, δύο ἀδελφῶν περὶ τῆσ πατρῴασ νομῆσ διενεχθέντων·

ὁ μὲν γὰρ ἀπορώτεροσ, ὡσ οὐκ ἀποφαίνοντοσ τὴν οὐσίαν οὐδὲ τὸν θησαυρὸν ὃν εὑρ͂εν ὁ πατήρ, προσηγάγετο τοὺσ δημοτικούσ, ὁ δ’ ἕτεροσ ἔχων οὐσίαν πολλὴν τοὺσ εὐπόρουσ. καὶ ἐν Δελφοῖσ ἐκ κηδείασ γενομένησ διαφορᾶσ ἀρχὴ πασῶν ἐγένετο τῶν στάσεων τῶν ὕστερον·

ὁ μὲν γὰρ οἰωνισάμενόσ τι σύμπτωμα, ὡσ ἦλθεν ἐπὶ τὴν νύμφην, οὐ λαβὼν ἀπῆλθεν, οἱ δ’ ὡσ ὑβρισθέντεσ ἐνέβαλον τῶν ἱερῶν χρημάτων θύοντοσ, κἄπειτα ὡσ ἱερόσυλον ἀπέκτειναν.

καὶ περὶ Μυτιλήνην δὲ ἐξ ἐπικλήρων στάσεωσ γενομένησ πολλῶν ἐγένετο ἀρχὴ κακῶν καὶ τοῦ πολέμου τοῦ πρὸσ Ἀθηναίουσ, ἐν ᾧ Πάχησ ἔλαβε τὴν πόλιν αὐτῶν· Τιμοφάνουσ γὰρ τῶν εὐπόρων τινὸσ καταλιπόντοσ δύο θυγατέρασ, ὁ περιωσθεὶσ καὶ οὐ λαβὼν τοῖσ υἱέσιν αὑτοῦ Δέξανδροσ ἦρξε τῆσ στάσεωσ καὶ τοὺσ Ἀθηναίουσ παρώξυνε, πρόξενοσ ὢν τῆσ πόλεωσ.

καὶ ἐν Φωκεῦσιν ἐξ ἐπικλήρου στάσεωσ γενομένησ περὶ Μνασέαν τὸν Μνάσωνοσ πατέρα καὶ Εὐθυκράτη τὸν Ὀνομάρχου, ἡ στάσισ αὕτη ἀρχὴ τοῦ ἱεροῦ πολέμου κατέστη τοῖσ Φωκεῦσιν.

μετέβαλε δὲ καὶ ἐν Ἐπιδάμνῳ ἡ πολιτεία ἐκ γαμικῶν· γάρ τισ θυγατέρα, ὡσ ἐζημίωσεν αὐτὸν ὁ τοῦ ὑπομνηστευθέντοσ πατήρ, γενόμενοσ τῶν ἀρχόντων, ἅτεροσ συμπαρέλαβε τοὺσ ἐκτὸσ τῆσ πολιτείασ ὡσ ἐπηρεασθείσ.

καὶ ἐν Ἄργει οἱ γνώριμοι εὐδοκιμήσαντεσ περὶ τὴν ἐν Μαντινείᾳ μάχην τὴν πρὸσ Λακεδαιμονίουσ ἐπεχείρησαν καταλύειν τὸν δῆμον, καὶ ἐν Συρακούσαισ ὁ δῆμοσ αἴτιοσ γενόμενοσ τῆσ νίκησ τοῦ πολέμου τοῦ πρὸσ Ἀθηναίουσ ἐκ πολιτείασ εἰσ δημοκρατίαν μετέβαλεν, καὶ ἐν Χαλκίδι Φόξον τὸν τύραννον μετὰ τῶν γνωρίμων ὁ δῆμοσ ἀνελὼν εὐθὺσ εἴχετο τῆσ πολιτείασ, καὶ ἐν Ἀμβρακίᾳ πάλιν ὡσαύτωσ Περίανδρον συνεκβαλὼν τοῖσ ἐπιθεμένοισ ὁ δῆμοσ τὸν τύραννον εἰσ ἑαυτὸν περιέστησε τὴν πολιτείαν.

καὶ ὅλωσ δὴ δεῖ τοῦτο μὴ λανθάνειν, ὡσ οἱ δυνάμεωσ αἴτιοι γενόμενοι, καὶ ἰδιῶται καὶ ἀρχαὶ καὶ φυλαὶ καὶ ὅλωσ μέροσ καὶ ὁποινοῦν πλῆθοσ, στάσιν κινοῦσιν·

ἢ γὰρ οἱ τούτοισ φθονοῦντεσ τιμωμένοισ ἄρχουσι τῆσ στάσεωσ, ἢ οὗτοι διὰ τὴν ὑπεροχὴν οὐ θέλουσι μένειν ἐπὶ τῶν ἴσων.

κινοῦνται δ’ αἱ πολιτεῖαι καὶ ὅταν τἀναντία εἶναι δοκοῦντα μέρη τῆσ πόλεωσ ἰσάζῃ ἀλλήλοισ, οἱο͂ν οἱ πλούσιοι καὶ ὁ δῆμοσ, μέσον δ’ ᾖ μηθὲν ἢ μικρὸν πάμπαν· ἂν γὰρ πολὺ ὑπερέχῃ ὁποτερονοῦν τῶν μερῶν, πρὸσ τὸ φανερῶσ κρεῖττον τὸ λοιπὸν οὐ θέλει κινδυνεύειν.

διὸ καὶ οἱ κατ’ ἀρετὴν διαφέροντεσ οὐ ποιοῦσι στάσιν ὡσ εἰπεῖν· ὀλίγοι γὰρ γίγνονται πρὸσ πολλούσ.

καθόλου μὲν οὖν περὶ πάσασ τὰσ πολιτείασ αἱ ἀρχαὶ καὶ αἰτίαι τῶν στάσεων καὶ τῶν μεταβολῶν τοῦτον ἔχουσι τὸν τρόπον· κινοῦσι δὲ τὰσ πολιτείασ ὁτὲ μὲν διὰ βίασ ὁτὲ δὲ δι’ ἀπάτησ, διὰ βίασ μὲν ἢ εὐθὺσ ἐξ ἀρχῆσ ἢ ὕστερον ἀναγκάζοντεσ. καὶ γὰρ ἡ ἀπάτη διττή.

ὁτὲ μὲν γὰρ ἐξαπατήσαντεσ τὸ πρῶτον ἑκόντων μεταβάλλουσι τὴν πολιτείαν, εἶθ’ ὕστερον βίᾳ κατέχουσιν ἀκόντων, οἱο͂ν ἐπὶ τῶν Τετρακοσίων τὸν δῆμον ἐξηπάτησαν φάσκοντεσ τὸν βασιλέα χρήματα παρέξειν πρὸσ τὸν πόλεμον τὸν πρὸσ Λακεδαιμονίουσ, ψευσάμενοι δὲ κατέχειν ἐπειρῶντο τὴν πολιτείαν· ὁτὲ δὲ ἐξ ἀρχῆσ τε πείσαντεσ καὶ ὕστερον πάλιν πεισθέντων ἑκόντων ἄρχουσιν αὐτῶν.

ἁπλῶσ μὲν οὖν περὶ πάσασ τὰσ πολιτείασ ἐκ τῶν εἰρημένων συμβέβηκε γίνεσθαι τὰσ μεταβολάσ. καθ’ ἕκαστον δ’ εἶδοσ πολιτείασ ἐκ τούτων μερίζοντασ τὰ συμβαίνοντα δεῖ θεωρεῖν.

αἱ μὲν οὖν δημοκρατίαι μάλιστα μεταβάλλουσι διὰ τὴν τῶν δημαγωγῶν ἀσέλγειαν· τὰ μὲν γὰρ ἰδίᾳ συκοφαντοῦντεσ τοὺσ τὰσ οὐσίασ ἔχοντασ συστρέφουσιν αὐτούσ συνάγει γὰρ καὶ τοὺσ ἐχθίστουσ ὁ κοινὸσ φόβοσ, τὰ δὲ κοινῇ τὸ πλῆθοσ ἐπάγοντεσ.

καὶ τοῦτο ἐπὶ πολλῶν ἄν τισ ἴδοι γιγνόμενον οὕτω. καὶ γὰρ ἐν Κῷ ἡ δημοκρατία μετέβαλε πονηρῶν ἐγγενομένων δημαγωγῶν οἱ γὰρ γνώριμοι συνέστησαν·

καὶ ἐν Ῥόδῳ· μισθοφοράν τε γὰρ οἱ δημαγωγοὶ ἐπόριζον, καὶ ἐκώλυον ἀποδιδόναι τὰ ὀφειλόμενα τοῖσ τριηράρχοισ, οἱ δὲ διὰ τὰσ ἐπιφερομένασ δίκασ ἠναγκάσθησαν συστάντεσ καταλῦσαι τὸν δῆμον. κατελύθη δὲ καὶ ἐν Ἡρακλείᾳ ὁ δῆμοσ μετὰ τὸν ἀποικισμὸν εὐθὺσ διὰ τοὺσ δημαγωγούσ·

ἀδικούμενοι γὰρ ὑπ’ αὐτῶν οἱ γνώριμοι ἐξέπιπτον, ἔπειτα ἀθροισθέντεσ οἱ ἐκπίπτοντεσ καὶ κατελθόντεσ κατέλυσαν τὸν δῆμον. παραπλησίωσ δὲ καὶ ἡ ἐν Μεγάροισ κατελύθη δημοκρατία· οἱ γὰρ δημαγωγοί, ἵνα χρήματα ἔχωσι δημεύειν, ἐξέβαλον πολλοὺσ τῶν γνωρίμων, ἑώσ πολλοὺσ ἐποίησαν τοὺσ φεύγοντασ, οἱ δὲ κατιόντεσ ἐνίκησαν μαχόμενοι τὸν δῆμον καὶ κατέστησαν τὴν ὀλιγαρχίαν.

συνέβη δὲ ταὐτὸν καὶ περὶ Κύμην ἐπὶ τῆσ δημοκρατίασ ἣν κατέλυσε Θρασύμαχοσ. σχεδὸν δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἄν τισ ἴδοι θεωρῶν τὰσ μεταβολὰσ τοῦτον ἐχούσασ τὸν τρόπον.

ἀναδάστουσ ποιοῦντεσ ἢ τὰσ προσόδουσ ταῖσ λειτουργίαισ, ὁτὲ δὲ διαβάλλοντεσ, ἵν’ ἔχωσι δημεύειν τὰ κτήματα τῶν πλουσίων.

ἐπὶ δὲ τῶν ἀρχαίων, ὅτε γένοιτο ὁ αὐτὸσ δημαγωγὸσ καὶ στρατηγόσ, εἰσ τυραννίδα μετέβαλλον·

σχεδὸν γὰρ οἱ πλεῖστοι τῶν ἀρχαίων τυράννων ἐκ δημαγωγῶν γεγόνασιν. αἴτιον δὲ τοῦ τότε μὲν γίγνεσθαι νῦν δὲ μή, ὅτι τότε μὲν οἱ δημαγωγοὶ ἦσαν ἐκ τῶν στρατηγούντων οὐ γάρ πω δεινοὶ ἦσαν λέγειν, νῦν δὲ τῆσ ῥητορικῆσ ηὐξημένησ οἱ δυνάμενοι λέγειν δημαγωγοῦσι μέν, δι’ ἀπειρίαν δὲ τῶν πολεμικῶν οὐκ ἐπιτίθενται, πλὴν εἴ που βραχύ τι γέγονε τοιοῦτον.

ἐγίγνοντο δὲ τυραννίδεσ πρότερον μᾶλλον ἢ νῦν καὶ διὰ τὸ μεγάλασ ἀρχὰσ ἐγχειρίζεσθαί τισιν, ὥσπερ ἐν Μιλήτῳ ἐκ τῆσ πρυτανείασ πολλῶν γὰρ ἦν καὶ μεγάλων κύριοσ ὁ πρύτανισ.

ἔτι δὲ διὰ τὸ μὴ μεγάλασ εἶναι τότε τὰσ πόλεισ, ἀλλ’ ἐπὶ τῶν ἀγρῶν οἰκεῖν τὸν δῆμον ἄσχολον ὄντα πρὸσ τοῖσ ἔργοισ, οἱ προστάται τοῦ δήμου, ὅτε πολεμικοὶ γένοιντο, τυραννίδι ἐπετίθεντο. πάντεσ δὲ τοῦτο ἔδρων ὑπὸ τοῦ δήμου πιστευθέντεσ, ἡ δὲ πίστισ ἦν ἡ ἀπέχθεια ἡ πρὸσ τοὺσ πλουσίουσ, οἱο͂ν Ἀθήνησί τε Πεισίστρατοσ στασιάσασ πρὸσ τοὺσ πεδιακούσ, καὶ Θεαγένησ ἐν Μεγάροισ τῶν εὐπόρων τὰ κτήνη ἀποσφάξασ, λαβὼν παρὰ τὸν ποταμὸν ἐπινέμοντασ, καὶ Διονύσιοσ κατηγορῶν Δαφναίου καὶ τῶν πλουσίων ἠξιώθη τῆσ τυραννίδοσ, διὰ τὴν ἔχθραν πιστευθεὶσ ὡσ δημοτικὸσ ὤν.

μεταβάλλουσι δὲ καὶ ἐκ τῆσ πατρίασ δημοκρατίασ εἰσ τὴν νεωτάτην· ὅπου γὰρ αἱρεταὶ μὲν αἱ ἀρχαί, μὴ ἀπὸ τιμημάτων δέ, αἱρεῖται δὲ ὁ δῆμοσ, δημαγωγοῦντεσ οἱ σπουδαρχιῶντεσ εἰσ τοῦτο καθιστᾶσιν ὥστε κύριον εἶναι τὸν δῆμον καὶ τῶν νόμων.

ἄκοσ δὲ τοῦ μὴ γίγνεσθαι ἢ τοῦ γίγνεσθαι ἧττον τὸ τὰσ φυλὰσ φέρειν τοὺσ ἄρχοντασ, ἀλλὰ μὴ πάντα τὸν δῆμον.

αἱ μεταβολαὶ γίγνονται πᾶσαι σχεδὸν διὰ ταύτασ τὰσ αἰτίασ.

αἱ δ’ ὀλιγαρχίαι μεταβάλλουσι διὰ δύο μάλιστα τρόπουσ τοὺσ φανερωτάτουσ, ἕνα μὲν ἐὰν ἀδικῶσι τὸ πλῆθοσ·

αὐτῆσ συμβῇ τῆσ ὀλιγαρχίασ γίνεσθαι τὸν ἡγεμόνα, καθάπερ ἐν Νάξῳ Λύγδαμισ, ὃσ καὶ ἐτυράννησεν ὕστερον τῶν Ναξίων.

ἔχει δὲ καὶ ἡ ἐξ ἄλλων ἀρχὴ στάσεωσ διαφοράσ.

ὁτὲ μὲν γὰρ ἐξ αὐτῶν τῶν εὐπόρων, οὐ τῶν ὄντων δ’ ἐν ταῖσ ἀρχαῖσ, γίγνεται κατάλυσισ, ὅταν ὀλίγοι σφόδρα ὦσιν οἱ ἐν ταῖσ τιμαῖσ, οἱο͂ν ἐν Μασσαλίᾳ καὶ ἐν Ἴστρῳ καὶ ἐν Ἡρακλείᾳ καὶ ἐν ἄλλαισ πόλεσι συμβέβηκεν· οἱ γὰρ μὴ μετέχοντεσ τῶν ἀρχῶν ἐκίνουν, ἑώσ μετέλαβον οἱ πρεσβύτεροι πρότερον τῶν ἀδελφῶν, ὕστερον δ’ οἱ νεώτεροι πάλιν·

οὐ γὰρ ἄρχουσιν ἐνιαχοῦ μὲν ἅμα πατήρ τε καὶ υἱόσ, ἐνιαχοῦ δὲ ὁ πρεσβύτεροσ καὶ ὁ νεώτεροσ ἀδελφόσ· καὶ ἔνθα μὲν πολιτικωτέρα ἐγένετο ἡ ὀλιγαρχία, ἐν Ἴστρῳ δ’ εἰσ δῆμον ἀπετελεύτησεν, ἐν Ἡρακλείᾳ δ’ ἐξ ἐλαττόνων εἰσ ἑξακοσίουσ ἦλθεν·

μετέβαλε δὲ καὶ ἐν Κνίδῳ ἡ ὀλιγαρχία στασιασάντων τῶν γνωρίμων αὐτῶν πρὸσ αὑτοὺσ διὰ τὸ ὀλίγουσ μετέχειν καί, καθάπερ εἴρηται, εἰ πατήρ, υἱὸν μὴ μετέχειν, μηδ’ εἰ πλείουσ ἀδελφοί, ἀλλ’ ἢ τὸν πρεσβύτατον· ἐπιλαβόμενοσ γὰρ στασιαζόντων ὁ δῆμοσ, καὶ λαβὼν προστάτην ἐκ τῶν γνωρίμων, ἐπιθέμενοσ ἐκράτησεν, ἀσθενὲσ γὰρ τὸ στασιάζον·

καλῶσ ἐπιμελομένων τῶν ἐν τῇ πολιτείᾳ, ὅμωσ διὰ τὸ ὑπ’ ὀλίγων ἄρχεσθαι ἀγανακτῶν ὁ δῆμοσ μετέβαλε τὴν πολιτείαν.

τὸν ὄχλον ἐδημαγώγουν, καὶ ἐν ὅσαισ ὀλιγαρχίαισ οὐχ οὗτοι αἱροῦνται τὰσ ἀρχὰσ ἐξ ὧν οἱ ἄρχοντέσ εἰσιν, ἀλλ’ αἱ μὲν ἀρχαὶ ἐκ τιμημάτων μεγάλων εἰσὶν ἢ ἑταιριῶν, αἱροῦνται δ’ οἱ ὁπλῖται ἢ ὁ δῆμοσ, ὅπερ ἐν Ἀβύδῳ συνέβαινεν, καὶ ὅπου τὰ δικαστήρια μὴ ἐκ τοῦ πολιτεύματόσ ἐστι ‐ δημαγωγοῦντεσ γὰρ πρὸσ τὰσ κρίσεισ μεταβάλλουσι τὴν πολιτείαν, ὅπερ καὶ ἐν Ἡρακλείᾳ ἐγένετο τῇ ἐν τῷ Πόντῳ ‐ ἔτι δ’ ὅταν ἔνιοι εἰσ ἐλάττουσ ἕλκωσι τὴν ὀλιγαρχίαν·

οἱ γὰρ τὸ ἴσον ζητοῦντεσ ἀναγκάζονται βοηθὸν ἐπαγαγέσθαι τὸν δῆμον.

γίνονται δὲ μεταβολαὶ τῆσ ὀλιγαρχίασ καὶ ὅταν ἀναλώσωσι τὰ ἴδια ζῶντεσ ἀσελγῶσ· ὥσπερ Ἱππαρῖνοσ Διονύσιον ἐν Συρακούσαισ, καὶ ἐν Ἀμφιπόλει ᾧ ὄνομα ἦν Κλεότιμοσ τοὺσ ἐποίκουσ τοὺσ Χαλκιδέων ἤγαγε, καὶ ἐλθόντων διεστασίασεν αὐτοὺσ πρὸσ τοὺσ εὐπόρουσ, καὶ ἐν Αἰγίνῃ ὁ τὴν πρᾶξιν τὴν πρὸσ Χάρητα πράξασ ἐνεχείρησε μεταβαλεῖν τὴν πολιτείαν διὰ τοιαύτην αἰτίαν·

ὁτὲ μὲν οὖν ἐπιχειροῦσί τι κινεῖν, ὁτὲ δὲ κλέπτουσι τὰ κοινά, ὅθεν πρὸσ αὐτοὺσ στασιάζουσιν ἢ οὗτοι ἢ οἱ πρὸσ τούτουσ μαχόμενοι κλέπτοντασ, ὅπερ ἐν Ἀπολλωνίᾳ συνέβη τῇ ἐν τῷ Πόντῳ.

ὁμονοοῦσα δὲ ὀλιγαρχία οὐκ εὐδιάφθοροσ ἐξ αὑτῆσ. σημεῖον δὲ ἡ ἐν Φαρσάλῳ πολιτεία· ἐκεῖνοι γὰρ ὀλίγοι ὄντεσ πολλῶν κύριοί εἰσι διὰ τὸ χρῆσθαι σφίσιν αὐτοῖσ καλῶσ.

καταλύονται δὲ καὶ ὅταν ἐν τῇ ὀλιγαρχίᾳ ἑτέραν ὀλιγαρχίαν ἐμποιῶσιν.

τοῦτο δ’ ἐστὶν ὅταν τοῦ παντὸσ πολιτεύματοσ ὀλίγου ὄντοσ τῶν μεγίστων ἀρχῶν μὴ μετέχωσιν οἱ ὀλίγοι πάντεσ, ὅπερ ἐν Ἤλιδι συνέβη ποτέ· τῆσ πολιτείασ γὰρ δι’ ὀλίγων οὔσησ τῶν γερόντων ὀλίγοι πάμπαν ἐγίνοντο διὰ τὸ ἀιδίουσ εἶναι ἐνενήκοντα ὄντασ, τὴν δ’ αἱρ́εσιν δυναστευτικὴν εἶναι καὶ ὁμοίαν τῇ τῶν ἐν Λακεδαίμονι γερόντων.

γίγνεται δὲ μεταβολὴ τῶν ὀλιγαρχιῶν καὶ ἐν πολέμῳ καὶ ἐν εἰρήνῃ, ἐν μὲν πολέμῳ διὰ τὴν πρὸσ τὸν δῆμον ἀπιστίαν στρατιώταισ ἀναγκαζομένων χρῆσθαι ᾧ γὰρ ἂν ἐγχειρίσωσιν, οὗτοσ πολλάκισ γίνεται τύραννοσ, ὥσπερ ἐν Κορίνθῳ Τιμοφάνησ· ἂν δὲ πλείουσ, οὗτοι αὑτοῖσ περιποιοῦνται δυναστείαν·

ὁτὲ δὲ ταῦτα δεδιότεσ μεταδιδόασι τῷ πλήθει τῆσ πολιτείασ διὰ τὸ ἀναγκάζεσθαι τῷ δήμῳ χρῆσθαι·

ἐπὶ τῆσ τῶν Ἀλευαδῶν ἀρχῆσ τῶν περὶ Σῖμον, καὶ ἐν Ἀβύδῳ ἐπὶ τῶν ἑταιριῶν ὧν ἦν μία ἡ Ἰφιάδου.

πρότερον καὶ τὴν ἐν Ἐρετρίᾳ δ’ ὀλιγαρχίαν τὴν τῶν ἱππέων Διαγόρασ κατέλυσεν ἀδικηθεὶσ περὶ γάμον, ἐκ δὲ δικαστηρίου κρίσεωσ ἡ ἐν Ἡρακλείᾳ στάσισ ἐγένετο καὶ ἡ ἐν Θήβαισ, ἐπ’ αἰτίᾳ μοιχείασ δικαίωσ μὲν στασιαστικῶσ δὲ ποιησαμένων τὴν κόλασιν τῶν μὲν ἐν Ἡρακλείᾳ κατ’ Εὐρυτίωνοσ, τῶν δ’ ἐν Θήβαισ κατ’ Ἀρχίου ἐφιλονείκησαν γὰρ αὐτοὺσ οἱ ἐχθροὶ ὥστε δεθῆναι ἐν ἀγορᾷ ἐν τῷ κύφωνι.

πολλαὶ δὲ καὶ διὰ τὸ ἄγαν δεσποτικὰσ εἶναι τὰσ ὀλιγαρχίασ ὑπὸ τῶν ἐν τῇ πολιτείᾳ τινῶν δυσχερανάντων κατελύθησαν, ὥσπερ ἡ ἐν Κνίδῳ καὶ ἡ ἐν Χίῳ ὀλιγαρχία.

γίγνονται δὲ καὶ ἀπὸ συμπτώματοσ μεταβολαὶ καὶ τῆσ καλουμένησ πολιτείασ καὶ τῶν ὀλιγαρχιῶν ἐν ὅσαισ ἀπὸ τιμήματοσ βουλεύουσι καὶ δικάζουσι καὶ τὰσ ἄλλασ ἀρχὰσ ἄρχουσιν. τοὺσ παρόντασ καιρούσ, ὥστε μετέχειν ἐν μὲν τῇ ὀλιγαρχίᾳ ὀλίγουσ ἐν δὲ τῇ πολιτείᾳ τοὺσ μέσουσ, εὐετηρίασ γιγνομένησ δι’ εἰρήνην ἢ δι’ ἄλλην τιν’ εὐτυχίαν συμβαίνει πολλαπλασίου γίγνεσθαι τιμήματοσ ἀξίασ τὰσ αὐτὰσ κτήσεισ, ὥστε πάντασ πάντων μετέχειν, ὁτὲ μὲν ἐκ προσαγωγῆσ καὶ κατὰ μικρὸν γινομένησ τῆσ μεταβολῆσ καὶ λανθανούσησ, ὁτὲ δὲ καὶ θᾶττον.

ἐκ τῶν ἐννόμων δημοκρατιῶν καὶ ὀλιγαρχιῶν εἰσ τὰσ κυρίουσ καὶ ἐκ τούτων εἰσ ἐκείνασ.

ἐν δὲ ταῖσ ἀριστοκρατίαισ γίνονται αἱ στάσεισ αἱ μὲν διὰ τὸ ὀλίγουσ τῶν τιμῶν μετέχειν, ὅπερ εἴρηται κινεῖν καὶ τὰσ ὀλιγαρχίασ, διὰ τὸ καὶ τὴν ἀριστοκρατίαν ὀλιγαρχίαν εἶναί πωσ ἐν ἀμφοτέραισ γὰρ ὀλίγοι οἱ ἄρχοντεσ, οὐ μέντοι διὰ ταὐτὸν ὀλίγοι·

ἐπεὶ δοκεῖ γε διὰ ταῦτα καὶ ἡ ἀριστοκρατία ὀλιγαρχία εἶναι.

ἐκ τῶν ὁμοίων γὰρ ἦσαν, οὓσ φωράσαντεσ ἐπιβουλεύσαντασ ἀπέστειλαν Τάραντοσ οἰκιστάσ, ἢ ὅταν τινὲσ ἀτιμάζωνται μεγάλοι ὄντεσ καὶ μηθενὸσ ἥττουσ κατ’ ἀρετὴν ὑπό τινων ἐντιμοτέρων, οἱο͂ν Λύσανδροσ ὑπὸ τῶν βασιλέων, ἢ ὅταν ἀνδρώδησ τισ ὢν μὴ μετέχῃ τῶν τιμῶν, οἱο͂ν Κινάδων ὁ τὴν ἐπ’ Ἀγησιλάου συστήσασ ἐπίθεσιν ἐπὶ τοὺσ Σπαρτιάτασ·

ἔτι ὅταν οἱ μὲν ἀπορῶσι λίαν οἱ δ’ εὐπορῶσιν καὶ μάλιστα ἐν τοῖσ πολέμοισ τοῦτο γίνεται·

συνέβη δὲ καὶ τοῦτο ἐν Λακεδαίμονι ὑπὸ τὸν Μεσηνιακὸν πόλεμον· δῆλον δὲ καὶ τοῦτο ἐκ τῆσ Τυρταίου ποιήσεωσ τῆσ καλουμένησ Εὐνομίασ· θλιβόμενοι γάρ τινεσ διὰ τὸν πόλεμον ἠξίουν ἀνάδαστον ποιεῖν τὴν χώραν·

πόλεμον, καὶ ἐν Καρχηδόνι Ἄννων.

λύονται δὲ μάλιστα αἵ τε πολιτεῖαι καὶ αἱ ἀριστοκρατίαι διὰ τὴν ἐν αὐτῇ τῇ πολιτείᾳ τοῦ δικαίου παρέκβασιν.

ἀρχὴ γὰρ τὸ μὴ μεμεῖχθαι καλῶσ ἐν μὲν τῇ πολιτείᾳ δημοκρατίαν καὶ ὀλιγαρχίαν, ἐν δὲ τῇ ἀριστοκρατίᾳ ταῦτά τε καὶ τὴν ἀρετήν, μάλιστα δὲ τὰ δύο· λέγω δὲ τὰ δύο δῆμον καὶ ὀλιγαρχίαν.

ταῦτα γὰρ αἱ πολιτεῖαί τε πειρῶνται μιγνύναι καὶ αἱ πολλαὶ τῶν καλουμένων ἀριστοκρατιῶν. διαφέρουσι γὰρ τῶν ὀνομαζομένων πολιτειῶν αἱ ἀριστοκρατίαι τούτῳ, καὶ διὰ τοῦτ’ εἰσὶν αἱ μὲν ἧττον αἱ δὲ μᾶλλον μόνιμοι αὐτῶν· τὰσ γὰρ ἀποκλινούσασ μᾶλλον πρὸσ τὴν ὀλιγαρχίαν ἀριστοκρατίασ καλοῦσιν, τὰσ δὲ πρὸσ τὸ πλῆθοσ πολιτείασ·

διόπερ ἀσφαλέστεραι αἱ τοιαῦται τῶν ἑτέρων εἰσίν· κρεῖττόν τε γὰρ τὸ πλεῖον, καὶ μᾶλλον ἀγαπῶσιν ἴσον ἔχοντεσ, οἱ δ’ ἐν ταῖσ εὐπορίαισ, ἂν ἡ πολιτεία διδῷ τὴν ὑπεροχήν, ὑβρίζειν ζητοῦσι καὶ πλεονεκτεῖν. ὅλωσ δ’ ἐφ’ ὁπότερον ἂν ἐγκλίνῃ ἡ πολιτεία, ἐπὶ τοῦτο μεθίσταται ἑκατέρων τὸ σφέτερον αὐξανόντων, οἱο͂ν ἡ μὲν πολιτεία εἰσ δῆμον, ἀριστοκρατία δ’ εἰσ ὀλιγαρχίαν· ἢ εἰσ τἀναντία, οἱο͂ν ἡ μὲν ἀριστοκρατία εἰσ δῆμον ὡσ ἀδικούμενοι γὰρ περισπῶσιν εἰσ τοὐναντίον οἱ ἀπορώτεροι, αἱ δὲ πολιτεῖαι εἰσ ὀλιγαρχίαν μόνον γὰρ μόνιμον τὸ κατ’ ἀξίαν ἴσον καὶ τὸ ἔχειν τὰ αὑτῶν·

συνέβη δὲ τὸ εἰρημένον ἐν Θουρίοισ.

τοὺσ γνωρίμουσ συγκτήσασθαι παρὰ τὸν νόμον ἡ γὰρ πολιτεία ὀλιγαρχικωτέρα ἦν, ὥστε ἐδύναντο πλεονεκτεῖν ὁ δὲ δῆμοσ γυμνασθεὶσ ἐν τῷ πολέμῳ τῶν φρουρῶν ἐγένετο κρείττων, ἑώσ ἀφεῖσαν τῆσ χώρασ ὅσοι πλείω ἦσαν ἔχοντεσ.

ἔτι διὰ τὸ πάσασ τὰσ ἀριστοκρατικὰσ πολιτείασ ὀλιγαρχικὰσ εἶναι μᾶλλον πλεονεκτοῦσιν οἱ γνώριμοι, οἱο͂ν καὶ ἐν Λακεδαίμονι εἰσ ὀλίγουσ αἱ οὐσίαι ἔρχονται·

ἐν ἀριστοκρατίᾳ εὖ μεμειγμένῃ.

μάλιστα δὲ λανθάνουσιν αἱ ἀριστοκρατίαι μεταβάλλουσαι τῷ λύεσθαι κατὰ μικρόν, ὅπερ εἴρηται ἐν τοῖσ πρότερον καθόλου κατὰ πασῶν τῶν πολιτειῶν, ὅτι αἴτιον τῶν μεταβολῶν καὶ τὸ μικρόν ἐστιν·

ὅταν γάρ τι προῶνται τῶν πρὸσ τὴν πολιτείαν, μετὰ τοῦτο καὶ ἄλλο μικρῷ μεῖζον εὐχερέστερον κινοῦσιν, ἑώσ ἂν πάντα κινήσωσι τὸν κόσμον. συνέβη δὲ τοῦτο καὶ ἐπὶ τῆσ Θουρίων πολιτείασ.

νόμου γὰρ ὄντοσ διὰ πέντε ἐτῶν στρατηγεῖν, γενόμενοί τινεσ πολεμικοὶ τῶν νεωτέρων καὶ παρὰ τῷ πλήθει τῶν φρουρῶν εὐδοκιμοῦντεσ, καταφρονήσαντεσ τῶν ἐν τοῖσ πράγμασι καὶ νομίζοντεσ ῥᾳδίωσ κατασχήσειν, τοῦτον τὸν νόμον λύειν ἐπεχείρησαν πρῶτον, ὥστ’ ἐξεῖναι τοὺσ αὐτοὺσ συνεχῶσ στρατηγεῖν, ὁρῶντεσ τὸν δῆμον αὐτοὺσ χειροτονήσοντα προθύμωσ. συνεπείσθησαν, ὑπολαμβάνοντεσ τοῦτον κινήσαντασ τὸν νόμον ἐάσειν τὴν ἄλλην πολιτείαν, ὕστερον δὲ βουλόμενοι κωλύειν ἄλλων κινουμένων οὐκέτι πλέον ἐποίουν οὐθέν, ἀλλὰ μετέβαλεν ἡ τάξισ πᾶσα τῆσ πολιτείασ εἰσ δυναστείαν τῶν ἐπιχειρησάντων νεωτερίζειν.

πᾶσαι δ’ αἱ πολιτεῖαι λύονται ὁτὲ μὲν ἐξ αὑτῶν ὁτὲ δ’ ἔξωθεν, ὅταν ἐναντία πολιτεία ᾖ ἢ πλησίον ἢ πόρρω μὲν ἔχουσα δὲ δύναμιν.

ὅπερ συνέβαινεν ἐπ’ Ἀθηναίων καὶ Λακεδαιμονίων·

οἱ μὲν γὰρ Ἀθηναῖοι πανταχοῦ τὰσ ὀλιγαρχίασ, οἱ δὲ Λάκωνεσ τοὺσ δήμουσ κατέλυον. τῶν πολιτειῶν καὶ αἱ στάσεισ, εἴρηται σχεδόν.

περὶ δὲ σωτηρίασ καὶ κοινῇ καὶ χωρὶσ ἑκάστησ πολιτείασ ἐχόμενόν ἐστιν εἰπεῖν.

πρῶτον μὲν οὖν δῆλον ὅτι, εἴπερ ἔχομεν δι’ ὧν φθείρονται αἱ πολιτεῖαι, ἔχομεν καὶ δι’ ὧν σῴζονται· τῶν γὰρ ἐναντίων τἀναντία ποιητικά, φθορὰ δὲ σωτηρίᾳ ἐναντίον. ἐν μὲν οὖν ταῖσ εὖ κεκραμέναισ πολιτείαισ, εἰπερ ἄλλο τι δεῖ τηρεῖν ὅπωσ μηθὲν παρανομῶσι, καὶ μάλιστα τὸ μικρὸν φυλάττειν·

λανθάνει γὰρ παραδυομένη ἡ παρανομία, ὥσπερ τὰσ οὐσίασ τὸ μικρὸν δαπάνημα ἀναιρεῖ πολλάκισ γινόμενον. λανθάνει γὰρ ἡ δαπάνη διὰ τὸ μὴ ἀθρόα γίγνεσθαι· παραλογίζεται γὰρ ἡ διάνοια ὑπ’ αὐτῶν, ὥσπερ ὁ σοφιστικὸσ λόγοσ "εἰ ἕκαστον μικρόν, καὶ πάντα" ·

τοῦτο δ’ ἔστι μὲν ὥσ, ἔστι δ’ ὡσ οὔ· τὸ γὰρ ὅλον καὶ τὰ πάντα οὐ μικρόν, ἀλλὰ σύγκειται ἐκ μικρῶν. μίαν μὲν οὖν φυλακὴν ταύτην πρὸσ τὴν ἀρχὴν δεῖ ποιεῖσθαι·

ἔπειτα μὴ πιστεύειν τοῖσ σοφίσματοσ χάριν πρὸσ τὸ πλῆθοσ συγκειμένοισ, ἐξελέγχεται γὰρ ὑπὸ τῶν ἔργων ποῖα δὲ λέγομεν τῶν πολιτειῶν σοφίσματα, πρότερον εἴρηται.

εἰσ κέρδοσ, πρὸσ αὑτοὺσ δὲ καὶ τοὺσ μετέχοντασ τῷ χρῆσθαι ἀλλήλοισ δημοτικῶσ.

ὃ γὰρ ἐπὶ τοῦ πλήθουσ ζητοῦσιν οἱ δημοτικοί, τὸ ἴσον, τοῦτ’ ἐπὶ τῶν ὁμοίων οὐ μόνον δίκαιον ἀλλὰ καὶ συμφέρον ἐστίν. διὸ ἐὰν πλείουσ ὦσιν ἐν τῷ πολιτεύματι, πολλὰ συμφέρει τῶν δημοτικῶν νομοθετημάτων, οἱο͂ν τὸ ἑξαμήνουσ τὰσ ἀρχὰσ εἶναι, ἵνα πάντεσ οἱ ὅμοιοι μετέχωσιν· ἔστι γὰρ ὥσπερ δῆμοσ ἤδη οἱ ὅμοιοι διὸ καὶ ἐν τούτοισ ἐγγίγνονται δημαγωγοὶ πολλάκισ, ὥσπερ εἴρηται πρότερον, ἔπειθ’ ἧττον εἰσ δυναστείασ ἐμπίπτουσιν αἱ ὀλιγαρχίαι καὶ ἀριστοκρατίαι οὐ γὰρ ὁμοίωσ ῥᾴδιον κακουργῆσαι ὀλίγον χρόνον ἄρχοντασ καὶ πολύν, ἐπεὶ διὰ τοῦτο ἐν ταῖσ ὀλιγαρχίαισ καὶ δημοκρατίαισ γίγνονται τυραννίδεσ·

ἢ γὰρ οἱ μέγιστοι ἐν ἑκατέρᾳ ἐπιτίθενται τυραννίδι, ἔνθα μὲν οἱ δημαγωγοὶ ἔνθα δ’ οἱ δυνάσται, ἢ οἱ τὰσ μεγίστασ ἔχοντεσ ἀρχάσ, ὅταν πολὺν χρόνον ἄρχωσιν.

σῴζονται δ’ αἱ πολιτεῖαι οὐ μόνον διὰ τὸ πόρρω εἶναι τῶν διαφθειρόντων, ἀλλ’ ἐνίοτε καὶ διὰ τὸ ἐγγύσ·

φοβούμενοι γὰρ διὰ χειρῶν ἔχουσι μᾶλλον τὴν πολιτείαν.

τὴν τῆσ πολιτείασ τήρησιν, καὶ τὸ πόρρω ἐγγὺσ ποιεῖν.

ἀνδρόσ.

ἐν δὲ ταῖσ μείζοσι διὰ τριετηρίδοσ ἢ πενταετηρίδοσ, κἂν ᾖ πολλαπλάσιον ἢ πολλοστημόριον τοῦ πρότερον, ἐν ᾧ αἱ τιμήσεισ κατέστησαν τῆσ πολιτείασ, νόμον εἶναι καὶ τὰ τιμήματα ἐπιτείνειν ἢ ἀνιέναι, ἐὰν μὲν ὑπερβάλλῃ, ἐπιτείνοντασ κατὰ τὴν πολλαπλασίωσιν, ἐὰν δ’ ἐλλείπῃ, ἀνιέντασ καὶ ἐλάττω ποιοῦντασ τὴν τίμησιν.

πολιτείαν ἢ δῆμον.

κοινὸν δὲ καὶ ἐν δήμῳ καὶ ὀλιγαρχίᾳ καὶ ἐν μοναρχίᾳ καὶ πάσῃ πολιτείᾳ μήτ’ αὐξάνειν λίαν μηθένα παρὰ τὴν συμμετρίαν, ἀλλὰ μᾶλλον πειρᾶσθαι μικρὰσ καὶ πολυχρονίουσ διδόναι τιμὰσ ἢ ταχὺ μεγάλασ διαφθείρονται γάρ, καὶ φέρειν οὐ παντὸσ ἀνδρὸσ εὐτυχίαν, εἰ δὲ μή, μή τοί γ’ ἀθρόασ δόντασ ἀφαιρεῖσθαι πάλιν ἀθρόασ, ἀλλ’ ἐκ προσαγωγῆσ·

καὶ μάλιστα μὲν πειρᾶσθαι τοῖσ νόμοισ οὕτω ῥυθμίζειν ὥστε μηδένα ἐγγίγνεσθαι πολὺ ὑπερέχοντα δυνάμει μήτε φίλων μήτε χρημάτων, εἰ δὲ μή, ἀποδημητικὰσ ποιεῖσθαι τὰσ παραστάσεισ αὐτῶν.

ἐπεὶ δὲ καὶ διὰ τοὺσ ἰδίουσ βίουσ νεωτερίζουσιν, δεῖ ἐμποιεῖν ἀρχήν τινα τὴν ἐποψομένην τοὺσ ζῶντασ ἀσυμφόρωσ πρὸσ τὴν πολιτείαν, ἐν μὲν δημοκρατίᾳ πρὸσ τὴν δημοκρατίαν, ἐν δὲ ὀλιγαρχίᾳ πρὸσ τὴν ὀλιγαρχίαν, ὁμοίωσ δὲ καὶ τῶν ἄλλων πολιτειῶν ἑκάστῃ·

καὶ τὸ εὐημεροῦν δὲ τῆσ πόλεωσ ἀνὰ μέροσ φυλάττεσθαι διὰ τὰσ αὐτὰσ αἰτίασ· τούτου δ’ ἄκοσ τὸ αἰεὶ τοῖσ ἀντικειμένοισ μορίοισ ἐγχειρίζειν τὰσ πράξεισ καὶ τὰσ ἀρχάσ λέγω δ’ ἀντικεῖσθαι τοὺσ ἐπιεικεῖσ τῷ πλήθει, καὶ τοὺσ ἀπόρουσ τοῖσ εὐπόροισ, καὶ τὸ πειρᾶσθαι ἢ συμμιγνύναι τὸ τῶν ἀπόρων πλῆθοσ καὶ τὸ τῶν εὐπόρων ἢ τὸ μέσον αὔξειν τοῦτο γὰρ διαλύει τὰσ διὰ τὴν ἀνισότητα στάσεισ.

μέγιστον δὲ ἐν πάσῃ πολιτείᾳ τὸ καὶ τοῖσ νόμοισ καὶ τῇ ἄλλῃ οἰκονομίᾳ οὕτω τετάχθαι ὥστε μὴ εἶναι τὰσ ἀρχὰσ κερδαίνειν.

τοῦτο δὲ μάλιστα ἐν ταῖσ ὀλιγαρχικαῖσ δεῖ τηρεῖν.

οὐ γὰρ οὕτωσ ἀγανακτοῦσιν εἰργόμενοι τοῦ ἄρχειν οἱ πολλοί, ἀλλὰ καὶ χαίρουσιν ἐάν τισ ἐᾷ πρὸσ τοῖσ ἰδίοισ σχολάζειν, ὥστ’ ἐὰν οἰώνται τὰ κοινὰ κλέπτειν τοὺσ ἄρχοντασ, τότε γ’ ἀμφότερα λυπεῖ, τό τε τῶν τιμῶν μὴ μετέχειν καὶ τὸ τῶν κερδῶν· εἰ τοῦτο κατασκευάσειέ τισ.

ἐνδέχοιτο γὰρ ἂν καὶ τοὺσ γνωρίμουσ καὶ τὸ πλῆθοσ ἔχειν ἃ βούλονται ἀμφοτέρουσ.

τὸ μὲν γὰρ ἐξεῖναι πᾶσιν ἄρχειν δημοκρατικόν, τὸ δὲ τοὺσ γνωρίμουσ εἶναι ἐν ταῖσ ἀρχαῖσ ἀριστοκρατικόν, τοῦτο δ’ ἔσται ὅταν μὴ ᾖ κερδαίνειν ἀπὸ τῶν ἀρχῶν· οἱ γὰρ ἄποροι οὐ βουλήσονται ἄρχειν τῷ μηδὲν κερδαίνειν, ἀλλὰ πρὸσ τοῖσ ἰδίοισ εἶναι μᾶλλον, οἱ δὲ εὔποροι δυνήσονται διὰ τὸ μηδενὸσ προσδεῖσθαι τῶν κοινῶν· ὥστε συμβήσεται τοῖσ μὲν ἀπόροισ γίγνεσθαι εὐπόροισ διὰ τὸ διατρίβειν πρὸσ τοῖσ ἔργοισ, τοῖσ δὲ γνωρίμοισ μὴ ἄρχεσθαι ὑπὸ τῶν τυχόντων.

τοῦ μὲν οὖν μὴ κλέπτεσθαι τὰ κοινὰ ἡ παράδοσισ γιγνέσθω τῶν χρημάτων παρόντων πάντων τῶν πολιτῶν, καὶ ἀντίγραφα κατὰ φατρίασ καὶ λόχουσ καὶ φυλὰσ τιθέσθωσαν·

τοῦ δὲ ἀκερδῶσ ἄρχειν τιμὰσ εἶναι δεῖ νενομοθετημένασ τοῖσ εὐδοκιμοῦσιν. εὐπόρων φείδεσθαι, μὴ μόνον τῷ τὰσ κτήσεισ μὴ ποιεῖν ἀναδάστουσ, ἀλλὰ μηδὲ τοὺσ καρπούσ, ὃ ἐν ἐνίαισ τῶν πολιτειῶν λανθάνει γιγνόμενον, βέλτιον δὲ καὶ βουλομένουσ κωλύειν λειτουργεῖν τὰσ δαπανηρὰσ μὲν μὴ χρησίμουσ δὲ λειτουργίασ, οἱο͂ν χορηγίασ καὶ λαμπαδαρχίασ καὶ ὅσαι ἄλλαι τοιαῦται·

ἐν δ’ ὀλιγαρχίᾳ τῶν ἀπόρων ἐπιμέλειαν ποιεῖσθαι πολλήν, καὶ τὰσ ἀρχὰσ ἀφ’ ὧν λήμματα <ἔστι> τούτοισ ἀπονέμειν, κἄν τισ ὑβρίσῃ τῶν εὐπόρων εἰσ τούτουσ, μείζω τὰ ἐπιτίμια εἶναι ἢ ἂν σφῶν αὐτῶν, καὶ τὰσ κληρονομίασ μὴ κατὰ δόσιν εἶναι ἀλλὰ κατὰ γένοσ, μηδὲ πλειόνων ἢ μιᾶσ τὸν αὐτὸν κληρονομεῖν.

οὕτω γὰρ ἂν ὁμαλώτεραι αἱ οὐσίαι εἰε͂ν καὶ τῶν ἀπόρων εἰσ εὐπορίαν ἂν καθίσταιντο πλείουσ. τοῖσ ἀπόροισ, πλὴν ὅσαι ἀρχαὶ κύριαι τῆσ πολιτείασ, ταύτασ δὲ τοῖσ ἐκ τῆσ πολιτείασ ἐγχειρίζειν μόνοισ ἢ πλείοσιν.

πολιτείαν, ἔπειτα δύναμιν μεγίστην τῶν ἔργων τῆσ ἀρχῆσ, τρίτον δ’ ἀρετὴν καὶ δικαιοσύνην ἐν ἑκάστῃ πολιτείᾳ τὴν πρὸσ τὴν πολιτείαν εἰ γὰρ μὴ ταὐτὸν τὸ δίκαιον κατὰ πάσασ τὰσ πολιτείασ, ἀνάγκη καὶ τῆσ δικαιοσύνησ εἶναι διαφοράσ.

πάντα περὶ τὸν αὐτόν, πῶσ χρὴ ποιεῖσθαι τὴν αἱρ́εσιν·

οἱο͂ν εἰ στρατηγικὸσ μέν τισ εἰή, πονηρὸσ δὲ καὶ μὴ τῇ πολιτείᾳ φίλοσ, ὁ δὲ δίκαιοσ καὶ φίλοσ, πῶσ δεῖ ποιεῖσθαι τὴν αἱρ́εσιν;

ἐοίκε δὲ δεῖν βλέπειν εἰσ δύο, τίνοσ πλεῖον μετέχουσι πάντεσ καὶ τίνοσ ἔλαττον· εἰσ τὴν ἐμπειρίαν μᾶλλον τῆσ ἀρετῆσ ἔλαττον γὰρ στρατηγίασ μετέχουσι, τῆσ δ’ ἐπιεικείασ πλεῖον, ἐν δὲ φυλακῇ καὶ ταμιείᾳ τἀναντία πλείονοσ γὰρ ἀρετῆσ δεῖται ἢ ὅσην οἱ πολλοὶ ἔχουσιν, ἡ δὲ ἐπιστήμη κοινὴ πᾶσιν.

ἀπορήσειε δ’ ἄν τισ, ἂν δύναμισ ὑπάρχῃ καὶ τῆσ πολιτείασ φιλία, τί δεῖ τῆσ ἀρετῆσ;

ποιήσει γὰρ τὰ συμφέροντα καὶ τὰ δύο.

ἢ ὅτι ἐνδέχεται τοὺσ τὰ δύο ταῦτα ἔχοντασ ἀκρατεῖσ εἶναι, ὥστε καθάπερ καὶ αὑτοῖσ οὐχ ὑπηρετοῦσιν εἰδότεσ καὶ φιλοῦντεσ αὑτούσ, οὕτω καὶ πρὸσ τὸ κοινὸν οὐθὲν κωλύει ἔχειν ἐνίουσ; ἁπλῶσ δέ, ὅσα ἐν τοῖσ νόμοισ ὡσ συμφέροντα λέγομεν ταῖσ πολιτείαισ, ἅπαντα ταῦτα σῴζει τὰσ πολιτείασ, καὶ τὸ πολλάκισ εἰρημένον μέγιστον στοιχεῖον, τὸ τηρεῖν ὅπωσ κρεῖττον ἔσται τὸ βουλόμενον τὴν πολιτείαν πλῆθοσ τοῦ μὴ βουλομένου. παρὰ πάντα δὲ ταῦτα δεῖ μὴ λανθάνειν, ὃ νῦν λανθάνει τὰσ παρεκβεβηκυίασ πολιτείασ, τὸ μέσον·

πολλὰ γὰρ τῶν δοκούντων δημοτικῶν λύει τὰσ δημοκρατίασ καὶ τῶν ὀλιγαρχικῶν τὰσ ὀλιγαρχίασ.

ὅμωσ ἔτι καλὴ καὶ χάριν ἔχουσα πρὸσ τὴν ὄψιν, οὐ μὴν ἀλλ’ ἐὰν ἐπιτείνῃ τισ ἔτι μᾶλλον εἰσ τὴν ὑπερβολήν, πρῶτον μὲν ἀποβαλεῖ τὴν μετριότητα τοῦ μορίου, τέλοσ δ’ οὕτωσ ὥστε μηδὲ ῥῖνα ποιήσει φαίνεσθαι διὰ τὴν ὑπεροχὴν καὶ τὴν ἔλλειψιν τῶν ἐναντίων, τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον ἔχει καὶ περὶ τῶν ἄλλων μορίων, συμβαίνει δὴ τοῦτο καὶ περὶ τὰσ ἄλλασ πολιτείασ.

καὶ γὰρ ὀλιγαρχίαν καὶ δημοκρατίαν ἔστιν ὥστ’ ἔχειν ἱκανῶσ, καίπερ ἐξεστηκυίασ τῆσ βελτίστησ τάξεωσ·

ἐὰν δέ τισ ἐπιτείνῃ μᾶλλον ἑκατέραν αὐτῶν, πρῶτον μὲν χείρω ποιήσει τὴν πολιτείαν, τέλοσ δ’ οὐδὲ πολιτείαν. διὸ δεῖ τοῦτο μὴ ἀγνοεῖν τὸν νομοθέτην καὶ τὸν πολιτικόν, ποῖα σῴζει τῶν δημοτικῶν καὶ ποῖα φθείρει τὴν δημοκρατίαν, καὶ ποῖα τῶν ὀλιγαρχικῶν τὴν ὀλιγαρχίαν.

ὥστε φθείροντεσ τοῖσ καθ’ ὑπεροχὴν νόμοισ φθείρουσι τὰσ πολιτείασ.

ἁμαρτάνουσι δὲ καὶ ἐν ταῖσ δημοκρατίαισ καὶ ἐν ταῖσ ὀλιγαρχίαισ, ἐν μὲν ταῖσ δημοκρατίαισ οἱ δημαγωγοί, ὅπου τὸ πλῆθοσ κύριον τῶν νόμων·

δύο γὰρ ποιοῦσιν ἀεὶ τὴν πόλιν, μαχόμενοι τοῖσ εὐπόροισ, δεῖ δὲ τοὐναντίον αἰεὶ δοκεῖν λέγειν ὑπὲρ εὐπόρων, ἐν δὲ ταῖσ ὀλιγαρχίαισ ὑπὲρ τοῦ δήμου τοὺσ ὀλιγαρχικούσ, καὶ τοὺσ ὁρ́κουσ ἐναντίουσ ἢ νῦν ὀμνύναι τοὺσ ὀλιγαρχικούσ· ὅ τι ἂν ἔχω κακόν" , χρὴ δὲ καὶ ὑπολαμβάνειν καὶ ὑποκρίνεσθαι τοὐναντίον, ἐπισημαινομένουσ ἐν τοῖσ ὁρ́κοισ ὅτι "οὐκ ἀδικήσω τὸν δῆμον" .

μέγιστον δὲ πάντων τῶν εἰρημένων πρὸσ τὸ διαμένειν τὰσ πολιτείασ, οὗ νῦν ὀλιγωροῦσι πάντεσ, τὸ παιδεύεσθαι πρὸσ τὰσ πολιτείασ.

ὄφελοσ γὰρ οὐθὲν τῶν ὠφελιμωτάτων νόμων καὶ συνδεδοξασμένων ὑπὸ πάντων τῶν πολιτευομένων, εἰ μὴ ἔσονται εἰθισμένοι καὶ πεπαιδευμένοι ἐν τῇ πολιτείᾳ, εἰ μὲν οἱ νόμοι δημοτικοί, δημοτικῶσ, εἰ δ’ ὀλιγαρχικοί, ὀλιγαρχικῶσ. εἴπερ γὰρ ἔστιν ἐφ’ ἑνὸσ ἀκρασία, ἔστι καὶ ἐπὶ πόλεωσ. ἔστι δὲ τὸ πεπαιδεῦσθαι πρὸσ τὴν πολιτείαν οὐ τοῦτο, τὸ ποιεῖν οἷσ χαίρουσιν οἱ ὀλιγαρχοῦντεσ ἢ οἱ δημοκρατίαν βουλόμενοι, ἀλλ’ οἷσ δυνήσονται οἱ μὲν ὀλιγαρχεῖν οἱ δὲ δημοκρατεῖσθαι.

νῦν δ’ ἐν μὲν ταῖσ ὀλιγαρχίαισ οἱ τῶν ἀρχόντων υἱοὶ τρυφῶσιν, οἱ δὲ τῶν ἀπόρων γίγνονται γεγυμνασμένοι καὶ πεπονηκότεσ, ὥστε καὶ βούλονται μᾶλλον καὶ δύνανται νεωτερίζειν·

ἐν δὲ ταῖσ δημοκρατίαισ ταῖσ μάλιστα εἶναι δοκούσαισ δημοκρατικαῖσ τοὐναντίον τοῦ συμφέροντοσ καθέστηκεν, αἴτιον δὲ τούτου ὅτι κακῶσ ὁρίζονται τὸ ἐλεύθερον.

δύο γάρ ἐστιν οἷσ ἡ δημοκρατία δοκεῖ ὡρίσθαι, τῷ τὸ πλεῖον εἶναι κύριον καὶ τῇ ἐλευθερίᾳ· τὸ μὲν γὰρ δίκαιον ἴσον δοκεῖ εἶναι, ἴσον δ’ ὅ τι ἂν δόξῃ τῷ πλήθει, τοῦτ’ εἶναι κύριον, ἐλεύθερον δὲ καὶ ἴσον τὸ ὅ τι ἂν βούληταί τισ ποιεῖν·

ὥστε ζῇ ἐν ταῖσ τοιαύταισ δημοκρατίαισ ἕκαστοσ ὡσ βούλεται, καὶ εἰσ ὃ χρῄζων, ὡσ φησὶν Εὐριπίδησ· τοῦτο δ’ ἐστὶ φαῦλον· οὐ γὰρ δεῖ οἰέσθαι δουλείαν εἶναι τὸ ζῆν πρὸσ τὴν πολιτείαν, ἀλλὰ σωτηρίαν. ἐξ ὧν μὲν οὖν αἱ πολιτεῖαι μεταβάλλουσι καὶ φθείρονται, καὶ διὰ τίνων σῴζονται καὶ διαμένουσιν, ὡσ ἁπλῶσ εἰπεῖν τοσαῦτά ἐστιν.

φθείρεται καὶ δι’ ὧν σῴζεσθαι πέφυκεν.

σχεδὸν δὲ παραπλήσια τοῖσ εἰρημένοισ περὶ τὰσ πολιτείασ ἐστὶ καὶ τὰ συμβαίνοντα περὶ τὰσ βασιλείασ καὶ τὰσ τυραννίδασ.

ἡ μὲν γὰρ βασιλεία κατὰ τὴν ἀριστοκρατίαν ἐστίν, ἡ δὲ τυραννὶσ ἐξ ὀλιγαρχίασ τῆσ ὑστάτησ σύγκειται καὶ δημοκρατίασ· διὸ δὴ καὶ βλαβερωτάτη τοῖσ ἀρχομένοισ ἐστίν, ἅτε ἐκ δυοῖν συγκειμένη κακῶν καὶ τὰσ παρεκβάσεισ καὶ τὰσ ἁμαρτίασ ἔχουσα τὰσ παρ’ ἀμφοτέρων τῶν πολιτειῶν.

ὑπάρχει δ’ ἡ γένεσισ εὐθὺσ ἐξ ἐναντίων ἑκατέρᾳ τῶν μοναρχιῶν· ἡ μὲν γὰρ βασιλεία πρὸσ βοήθειαν τὴν ἀπὸ τοῦ δήμου τοῖσ ἐπιεικέσι γέγονεν, καὶ καθίσταται βασιλεὺσ ἐκ τῶν ἐπιεικῶν καθ’ ὑπεροχὴν ἀρετῆσ ἢ πράξεων τῶν ἀπὸ τῆσ ἀρετῆσ, ἢ καθ’ ὑπεροχὴν τοιούτου γένουσ, ὁ δὲ τύραννοσ ἐκ τοῦ δήμου καὶ τοῦ πλήθουσ ἐπὶ τοὺσ γνωρίμουσ, ὅπωσ ὁ δῆμοσ ἀδικῆται μηδὲν ὑπ’ αὐτῶν. φανερὸν δ’ ἐκ τῶν συμβεβηκότων. σχεδὸν γὰρ οἱ πλεῖστοι τῶν τυράννων γεγόνασιν ἐκ δημαγωγῶν ὡσ εἰπεῖν, πιστευθέντεσ ἐκ τοῦ διαβάλλειν τοὺσ γνωρίμουσ.

ὀρεγομένων, αἱ δὲ ἐκ τῶν αἱρετῶν ἐπὶ τὰσ κυρίασ ἀρχάσ τὸ γὰρ ἀρχαῖον οἱ δῆμοι καθίστασαν πολυχρονίουσ τὰσ δημιουργίασ καὶ τὰσ θεωρίασ, αἱ δ’ ἐκ τῶν ὀλιγαρχιῶν, αἱρουμένων ἕνα τινὰ κύριον ἐπὶ τὰσ μεγίστασ ἀρχάσ.

πᾶσι γὰρ ὑπῆρχε τοῖσ τρόποισ τούτοισ τὸ κατεργάζεσθαι ῥᾳδίωσ, εἰ μόνον βουληθεῖεν, διὰ τὸ δύναμιν προϋπάρχειν τοῖσ μὲν βασιλικῆσ ἀρχῆσ τοῖσ δὲ τὴν τῆσ τιμῆσ· οἱο͂ν Φείδων μὲν περὶ Ἄργοσ καὶ ἕτεροι τύραννοι κατέστησαν βασιλείασ ὑπαρχούσησ, οἱ δὲ περὶ τὴν Ιὠνίαν καὶ Φάλαρισ ἐκ τῶν τιμῶν, Παναίτιοσ δ’ ἐν Λεοντίνοισ καὶ Κύψελοσ ἐν Κορίνθῳ καὶ Πεισίστρατοσ Ἀθήνησι καὶ Διονύσιοσ ἐν Συρακούσαισ καὶ ἕτεροι τὸν αὐτὸν τρόπον ἐκ δημαγωγίασ.

καθάπερ οὖν εἴπομεν, ἡ βασιλεία τέτακται κατὰ τὴν ἀριστοκρατίαν.

κατ’ ἀξίαν γάρ ἐστιν, ἢ κατ’ ἰδίαν ἀρετὴν ἢ κατὰ γένοσ, ἢ κατ’ εὐεργεσίασ, ἢ κατὰ ταῦτά τε καὶ δύναμιν. Μολοττῶν.

βούλεται δ’ ὁ βασιλεὺσ εἶναι φύλαξ, ὅπωσ οἱ μὲν κεκτημένοι τὰσ οὐσίασ μηθὲν ἄδικον πάσχωσιν, ὁ δὲ δῆμοσ μὴ ὑβρίζηται μηθέν· ἡ δὲ τυραννίσ, ὥσπερ εἴρηται πολλάκισ, πρὸσ οὐδὲν ἀποβλέπει κοινόν, εἰ μὴ τῆσ ἰδίασ ὠφελείασ χάριν.

ἔστι δὲ σκοπὸσ τυραννικὸσ μὲν τὸ ἡδύ, βασιλικὸσ δὲ τὸ καλόν. διὸ καὶ τῶν πλεονεκτημάτων τὰ μὲν χρήματα τυραννικὰ, τὰ δ’ εἰσ τιμὴν βασιλικὰ μᾶλλον· καὶ φυλακὴ βασιλικὴ μὲν πολιτική, τυραννικὴ δὲ διὰ ξένων.

ὅτι δ’ ἡ τυραννὶσ ἔχει κακὰ καὶ τὰ τῆσ δημοκρατίασ καὶ τὰ τῆσ ὀλιγαρχίασ, φανερόν·

τὸ τὸ τέλοσ εἶναι πλοῦτον οὕτω γὰρ καὶ διαμένειν ἀναγκαῖον μόνωσ τήν τε φυλακὴν καὶ τὴν τρυφήν, καὶ τὸ τῷ πλήθει μηδὲν πιστεύειν διὸ καὶ τὴν παραίρεσιν ποιοῦνται τῶν ὅπλων, καὶ τὸ κακοῦν τὸν ὄχλον καὶ τὸ ἐκ τοῦ ἄστεωσ ἀπελαύνειν καὶ διοικίζειν ἀμφοτέρων κοινόν, καὶ τῆσ ὀλιγαρχίασ καὶ τῆσ τυραννίδοσ·

ἐκ δημοκρατίασ δὲ τὸ πολεμεῖν τοῖσ γνωρίμοισ καὶ διαφθείρειν λάθρᾳ καὶ φανερῶσ καὶ φυγαδεύειν ὡσ ἀντιτέχνουσ καὶ πρὸσ τὴν ἀρχὴν ἐμποδίουσ.

ἐκ γὰρ τούτων συμβαίνει γίγνεσθαι καὶ τὰσ ἐπιβουλάσ, τῶν μὲν ἄρχειν αὐτῶν βουλομένων, τῶν δὲ μὴ δουλεύειν. ὅθεν καὶ τὸ Περιάνδρου πρὸσ Θρασύβουλον συμβούλευμά ἐστιν, ἡ τῶν ὑπερεχόντων σταχύων κόλουσισ, ὡσ δέον αἰεὶ τοὺσ ὑπερέχοντασ τῶν πολιτῶν ἀναιρεῖν.

καθάπερ οὖν σχεδὸν ἐλέχθη, τὰσ αὐτὰσ ἀρχὰσ δεῖ νομίζειν περί τε τὰσ πολιτείασ εἶναι τῶν μεταβολῶν καὶ περὶ τὰσ μοναρχίασ· διά τε γὰρ ἀδικίαν καὶ διὰ φόβον καὶ διὰ καταφρόνησιν ἐπιτίθενται πολλοὶ τῶν ἀρχομένων ταῖσ μοναρχίαισ, τῆσ δὲ ἀδικίασ μάλιστα δι’ ὕβριν, ἐνίοτε δὲ καὶ διὰ τὴν τῶν ἰδίων στέρησιν.

ἔστι δὲ καὶ τὰ τέλη ταὐτά, καθάπερ κἀκεῖ, καὶ περὶ τὰσ τυραννίδασ καὶ τὰσ βασιλείασ·

μέγεθοσ γὰρ ὑπάρχει πλούτου καὶ τιμῆσ τοῖσ μονάρχοισ, ὧν ἐφίενται πάντεσ.

τῶν δ’ ἐπιθέσεων αἱ μὲν ἐπὶ τὸ σῶμα γίγνονται τῶν ἀρχόντων, αἱ δ’ ἐπὶ τὴν ἀρχήν. αἱ μὲν οὖν δι’ ὕβριν ἐπὶ τὸ σῶμα. τῆσ δ’ ὕβρεωσ οὔσησ πολυμεροῦσ, ἕκαστον αὐτῶν αἴτιον γίγνεται τῆσ ὀργῆσ· σχεδὸν οἱ πλεῖστοι τιμωρίασ χάριν ἐπιτίθενται, ἀλλ’ οὐχ ὑπεροχῆσ.

τῷ ἐν Ἀμβρακίᾳ τυράννῳ διὰ τὸ συμπίνοντα μετὰ τῶν παιδικῶν ἐρωτῆσαι αὐτὸν εἰ ἤδη ἐξ αὐτοῦ κύει·

ἡ δὲ Φιλίππου ὑπὸ Παυσανίου διὰ τὸ ἐᾶσαι ὑβρισθῆναι αὐτὸν ὑπὸ τῶν περὶ Ἄτταλον, καὶ ἡ Ἀμύντου τοῦ μικροῦ ὑπὸ Δέρδα διὰ τὸ καυχήσασθαι εἰσ τὴν ἡλικίαν αὐτοῦ, καὶ ἡ τοῦ εὐνούχου Εὐαγόρᾳ τῷ Κυπρίῳ·

διὰ γὰρ τὸ τὴν γυναῖκα παρελέσθαι τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἀπέκτεινεν ὡσ ὑβρισμένοσ.

πολλαὶ δ’ ἐπιθέσεισ γεγένηνται καὶ διὰ τὸ εἰσ τὸ σῶμα αἰσχῦναι τῶν μονάρχων τινάσ. οἱο͂ν καὶ ἡ Κραταίου εἰσ Ἀρχέλαον· ἐλάττων <ἂν> ἐγένετο πρόφασισ ‐ ἢ διότι τῶν θυγατέρων οὐδεμίαν ἔδωκεν ὁμολογήσασ αὐτῷ, ἀλλὰ τὴν μὲν προτέραν, κατεχόμενοσ ὑπὸ πολέμου πρὸσ Σίρραν καὶ Ἀρράβαιον, ἔδωκε τῷ βασιλεῖ τῷ τῆσ Ἐλιμείασ, τὴν δὲ νεωτέραν τῷ υἱεῖ Ἀμύντᾳ, οἰόμενοσ οὕτωσ ἂν ἐκεῖνον ἥκιστα διαφέρεσθαι καὶ τὸν ἐκ τῆσ Κλεοπάτρασ·

ἀλλὰ τῆσ γε ἀλλοτριότητοσ ὑπῆρχεν ἀρχὴ τὸ βαρέωσ φέρειν πρὸσ τὴν ἀφροδισιαστικὴν χάριν.

συνεπέθετο δὲ καὶ Ἑλλανοκράτησ ὁ Λαρισαῖοσ διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν· ὡσ γὰρ χρώμενοσ αὐτοῦ τῇ ἡλικίᾳ οὐ κατῆγεν ὑποσχόμενοσ, δι’ ὕβριν καὶ οὐ δι’ ἐρωτικὴν ἐπιθυμίαν ᾤετο εἶναι τὴν γεγενημένην ὁμιλίαν. Πύθων δὲ καὶ Ἡρακλείδησ οἱ Αἴνιοι Κότυν διέφθειραν τῷ πατρὶ τιμωροῦντεσ, Ἀδάμασ δ’ ἀπέστη Κότυοσ διὰ τὸ ἐκτμηθῆναι παῖσ ὢν ὑπ’ αὐτοῦ, ὡσ ὑβρισμένοσ.

πολλοὶ δὲ καὶ διὰ τὸ εἰσ τὸ σῶμα αἰκισθῆναι πληγαῖσ ὀργισθέντεσ οἱ μὲν διέφθειραν, οἱ δ’ ἐνεχείρησαν ὡσ ὑβρισθέντεσ, καὶ τῶν περὶ τὰσ ἀρχὰσ καὶ βασιλικὰσ δυναστείασ.

οἱο͂ν ἐν Μυτιλήνῃ τοὺσ Πενθιλίδασ Μεγακλῆσ περιιόντασ καὶ τύπτοντασ ταῖσ κορύναισ ἐπιθέμενοσ μετὰ τῶν φίλων ἀνεῖλεν, καὶ ὕστερον Σμέρδησ Πενθίλον πληγὰσ λαβὼν καὶ παρὰ τῆσ γυναικὸσ ἐξελκυσθεὶσ διέφθειρεν.

καὶ τῆσ Ἀρχελάου δ’ ἐπιθέσεωσ Δεκάμνιχοσ ἡγεμὼν ἐγένετο, παροξύνων τοὺσ ἐπιθεμένουσ πρῶτοσ·

αἴτιον δὲ τῆσ ὀργῆσ ὅτι αὐτὸν ἐξέδωκε μαστιγῶσαι Εὐριπίδῃ τῷ ποιητῇ· ὁ δ’ Εὐριπίδησ ἐχαλέπαινεν εἰπόντοσ τι αὐτοῦ εἰσ δυσωδίαν τοῦ στόματοσ. καὶ ἄλλοι δὲ πολλοὶ διὰ τοιαύτασ αἰτίασ οἱ μὲν ἀνῃρέθησαν οἱ δ’ ἐπεβουλεύθησαν. ὁμοίωσ δὲ καὶ διὰ φόβον·

ἓν γάρ τι τοῦτο τῶν αἰτίων ἦν, ὥσπερ καὶ περὶ τὰσ πολιτείασ καὶ περὶ τὰσ μοναρχίασ· συγγνώσεσθαι ὡσ ἀμνημονοῦντα διὰ τὸ δειπνεῖν.

αἱ δὲ διὰ καταφρόνησιν, ὥσπερ Σαρδανάπαλλον ἰδών τισ ξαίνοντα μετὰ τῶν γυναικῶν εἰ ἀληθῆ ταῦτα οἱ μυθολογοῦντεσ λέγουσιν· εἰ δὲ μὴ ἐπ’ ἐκείνου, ἀλλ’ ἐπ’ ἄλλου γε ἂν γένοιτο τοῦτο ἀληθέσ, καὶ Διονυσίῳ τῷ ὑστέρῳ Δίων ἐπέθετο διὰ τὸ καταφρονεῖν, ὁρῶν τούσ τε πολίτασ οὕτωσ ἔχοντασ καὶ αὐτὸν ἀεὶ μεθύοντα.

καὶ τῶν φίλων δέ τινεσ ἐπιτίθενται διὰ καταφρόνησιν·

διὰ γὰρ τὸ πιστεύεσθαι καταφρονοῦσιν ὡσ λήσοντεσ. καὶ οἱ οἰόμενοι δύνασθαι κατασχεῖν τὴν ἀρχὴν τρόπον τινὰ διὰ τὸ καταφρονεῖν ἐπιτίθενται· δυνάμενοι γὰρ καὶ καταφρονοῦντεσ τοῦ κινδύνου διὰ τὴν δύναμιν ἐπιχειροῦσι ῥᾳδίωσ, ὥσπερ οἱ στρατηγοῦντεσ τοῖσ μονάρχοισ, οἱο͂ν Κῦροσ Ἀστυάγει καὶ τοῦ βίου καταφρονῶν καὶ τῆσ δυνάμεωσ διὰ τὸ τὴν μὲν δύναμιν ἐξηργηκέναι αὐτὸν δὲ τρυφᾶν, καὶ Σεύθησ ὁ Θρᾷξ Ἀμαδόκῳ στρατηγὸσ ὤν.

οἱ δὲ καὶ διὰ πλείω τούτων ἐπιτίθενται, οἱο͂ν καὶ καταφρονοῦντεσ καὶ διὰ κέρδοσ, ὥσπερ Ἀριοβαρζάνῃ Μιθριδάτησ μάλιστα δὲ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν ἐγχειροῦσιν οἱ τὴν φύσιν μὲν θρασεῖσ, τιμὴν δ’ ἔχοντεσ πολεμικὴν παρὰ τοῖσ μονάρχοισ·

ἀμφοτέρασ, ὡσ ῥᾳδίωσ κρατήσοντεσ, ποιοῦνται τὰσ ἐπιθέσεισ.

τῶν δὲ διὰ φιλοτιμίαν ἐπιτιθεμένων ἕτεροσ τρόποσ ἔστι τῆσ αἰτίασ παρὰ τοὺσ εἰρημένουσ πρότερον.

οὐ γὰρ ὥσπερ ἔνιοι τοῖσ τυράννοισ ἐπιχειροῦσιν ὁρῶντεσ κέρδη τε μεγάλα καὶ τιμὰσ μεγάλασ οὔσασ αὐτοῖσ, οὕτω καὶ τῶν διὰ φιλοτιμίαν ἐπιτιθεμένων ἕκαστοσ προαιρεῖται κινδυνεύειν· ἀλλ’ ἐκεῖνοι μὲν διὰ τὴν εἰρημένην αἰτίαν, οὗτοι δ’ ὥσπερ κἂν ἄλλησ τινὸσ γενομένησ πράξεωσ περιττῆσ καὶ δι’ ἣν ὀνομαστοὶ γίγνονται καὶ γνώριμοι τοῖσ ἄλλοισ, οὕτω καὶ τοῖσ μονάρχοισ ἐγχειροῦσιν, οὐ κτήσασθαι βουλόμενοι μοναρχίαν ἀλλὰ δόξαν.

οὐ μὴν ἀλλ’ ἐλάχιστοί γε τὸν ἀριθμόν εἰσιν οἱ διὰ ταύτην τὴν αἰτίαν ὁρμῶντεσ·

ὑποκεῖσθαι γὰρ δεῖ τὸ τοῦ σωθῆναι μηδὲν φροντίζειν, ἂν μὴ μέλλῃ κατασχήσειν τὴν πρᾶξιν. οἷσ ἀκολουθεῖν μὲν δεῖ τὴν Δίωνοσ ὑπόληψιν, οὐ ῥᾴδιον δ’ αὐτὴν ἐγγενέσθαι πολλοῖσ· ἐκεῖνοσ γὰρ μετ’ ὀλίγων ἐστράτευσεν ἐπὶ Διονύσιον οὕτωσ ἔχειν φάσκων ὡσ ὅποι περ ἂν δύνηται προελθεῖν, ἱκανὸν αὑτῷ τοσοῦτον μετασχεῖν τῆσ πράξεωσ, οἱο͂ν εἰ μικρὸν ἐπιβάντα τῆσ γῆσ εὐθὺσ συμβαίη τελευτῆσαι τοῦτον καλῶσ ἔχειν αὑτῷ τὸν θάνατον.

μὲν τρόπον, ὥσπερ καὶ τῶν ἄλλων ἑκάστη πολιτειῶν, ἔξωθεν, ἐὰν ἐναντία τισ ᾖ πολιτεία κρείττων τὸ μὲν γὰρ βούλεσθαι δῆλον ὡσ ὑπάρξει διὰ τὴν ἐναντιότητα τῆσ προαιρέσεωσ·

ἃ δὲ βούλονται, δυνάμενοι πράττουσι πάντεσ, ἐναντίαι δ’ αἱ πολιτεῖαι, δῆμοσ μὲν τυραννίδι καθ’ Ἡσίοδον ὡσ κεραμεὺσ κεραμεῖ καὶ γὰρ ἡ δημοκρατία ἡ τελευταία τυραννίσ ἐστιν, βασιλεία δὲ καὶ ἀριστοκρατία διὰ τὴν ἐναντιότητα τῆσ πολιτείασ διὸ Λακεδαιμόνιοι πλείστασ κατέλυσαν τυραννίδασ καὶ Συρακούσιοι κατὰ τὸν χρόνον ὃν ἐπολιτεύοντο καλῶσ·

στασιάζωσιν, ὥσπερ ἡ τῶν περὶ Γέλωνα καὶ νῦν ἡ τῶν περὶ Διονύσιον, ἡ μὲν Γέλωνοσ Θρασυβούλου τοῦ Ιἕρωνοσ ἀδελφοῦ τὸν υἱὸν τοῦ Γέλωνοσ δημαγωγοῦντοσ καὶ πρὸσ ἡδονὰσ ὁρμῶντοσ, ἵν’ αὐτὸσ ἄρχῃ, τῶν δὲ οἰκείων συστησάντων ἵνα μὴ ἡ τυραννὶσ ὅλωσ καταλυθῇ ἀλλὰ Θρασύβουλοσ, οἱ δὲ συστάντεσ αὐτῶν, ὡσ καιρὸν ἔχοντεσ, ἐξέβαλον ἅπαντασ αὐτούσ·

Διονύσιον δὲ Δίων στρατεύσασ, κηδεστὴσ ὢν καὶ προσλαβὼν τὸν δῆμον, ἐκεῖνον ἐκβαλὼν διεφθάρη.

δύο δὲ οὐσῶν αἰτιῶν δι’ ἃσ μάλιστ’ ἐπιτίθενται ταῖσ τυραννίσι, μίσουσ καὶ καταφρονήσεωσ, θάτερον μὲν ἀεὶ τούτων ὑπάρχει τοῖσ τυράννοισ, τὸ μῖσοσ, ἐκ δὲ τοῦ καταφρονεῖσθαι πολλαὶ γίνονται τῶν καταλύσεων. σημεῖον δέ·

τῶν μὲν γὰρ κτησαμένων οἱ πλεῖστοι καὶ διεφύλαξαν τὰσ ἀρχάσ, οἱ δὲ παραλαβόντεσ εὐθὺσ ὡσ εἰπεῖν ἀπολλύασι πάντεσ. ἀπολαυστικῶσ γὰρ ζῶντεσ εὐκαταφρόνητοί τε γίνονται καὶ πολλοὺσ καιροὺσ παραδιδόασι τοῖσ ἐπιτιθεμένοισ. μόριον δέ τι τοῦ μίσουσ καὶ τὴν ὀργὴν δεῖ τιθέναι·

τρόπον γάρ τινα τῶν αὐτῶν αἰτία γίνεται πράξεων. πολλάκισ δὲ καὶ πρακτικώτερον τοῦ μίσουσ· συντονώτερον γὰρ ἐπιτίθενται διὰ τὸ μὴ χρῆσθαι λογισμῷ τὸ πάθοσ μάλιστα δὲ συμβαίνει τοῖσ θυμοῖσ ἀκολουθεῖν διὰ τὴν ὕβριν, δι’ ἣν αἰτίαν ἥ τε τῶν Πεισιστρατιδῶν κατελύθη τυραννὶσ καὶ πολλαὶ τῶν ἄλλων, ἀλλὰ μᾶλλον τὸ μῖσοσ· ἡ μὲν γὰρ ὀργὴ μετὰ λύπησ πάρεστιν, ὥστε οὐ ῥᾴδιον λογίζεσθαι, ἡ δ’ ἔχθρα ἄνευ λύπησ.

ὡσ δὲ ἐν κεφαλαίοισ εἰπεῖν, ὅσασ αἰτίασ εἰρήκαμεν τῆσ τε ὀλιγαρχίασ τῆσ ἀκράτου καὶ τελευταίασ καὶ τῆσ δημοκρατίασ τῆσ ἐσχάτησ, τοσαύτασ καὶ τῆσ τυραννίδοσ θετέον·

καὶ γὰρ αὗται τυγχάνουσιν οὖσαι διαιρεταὶ τυραννίδεσ.

βασιλεία δ’ ὑπὸ μὲν τῶν ἔξωθεν ἥκιστα φθείρεται, διὸ καὶ πολυχρόνιόσ ἐστιν· ἐξ αὐτῆσ δ’ αἱ πλεῖσται φθοραὶ συμβαίνουσιν. φθείρεται δὲ κατὰ δύο τρόπουσ, ἕνα μὲν στασιασάντων τῶν μετεχόντων τῆσ βασιλείασ, ἄλλον δὲ τρόπον τυραννικώτερον πειρωμένων διοικεῖν, ὅταν εἶναι κύριοι πλειόνων ἀξιῶσι καὶ παρὰ τὸν νόμον.

οὐ γίγνονται δ’ ἔτι βασιλεῖαι νῦν, ἀλλ’ ἄν περ γίγνωνται, μοναρχίαι, τυραννίδεσ μᾶλλον, διὰ τὸ τὴν βασιλείαν ἑκούσιον μὲν ἀρχὴν εἶναι, μειζόνων δὲ κυρίαν, πολλοὺσ δ’ εἶναι τοὺσ ὁμοίουσ, καὶ μηδένα διαφέροντα τοσοῦτον ὥστε ἀπαρτίζειν πρὸσ τὸ μέγεθοσ καὶ τὸ ἀξίωμα τῆσ ἀρχῆσ.

ὥστε διὰ μὲν τοῦτο ἑκόντεσ οὐχ ὑπομένουσιν· ἂν δὲ δι’ ἀπάτησ ἄρξῃ τισ ἢ βίασ, ἤδη δοκεῖ τοῦτο εἶναι τυραννίσ.

ἐν δὲ ταῖσ κατὰ γένοσ βασιλείαισ τιθέναι δεῖ τῆσ φθορᾶσ αἰτίαν πρὸσ ταῖσ εἰρημέναισ καὶ τὸ γίνεσθαι πολλοὺσ εὐκαταφρονήτουσ, καὶ τὸ δύναμιν μὴ κεκτημένουσ τυραννικὴν ἀλλὰ βασιλικὴν τιμὴν ὑβρίζειν· ῥᾳδία γὰρ ἐγίνετο ἡ κατάλυσισ·

μὴ βουλομένων γὰρ εὐθὺσ οὐκ ἔσται βασιλεύσ, ἀλλὰ τύραννοσ καὶ μὴ βουλομένων. φθείρονται μὲν οὖν αἱ μοναρχίαι διὰ ταύτασ καὶ τοιαύτασ ἑτέρασ αἰτίασ.

σῴζονται δὲ δῆλον ὡσ ἁπλῶσ μὲν εἰπεῖν ἐκ τῶν ἐναντίων, ὡσ δὲ καθ’ ἕκαστον τῷ τὰσ μὲν βασιλείασ ἄγειν ἐπὶ τὸ μετριώτερον.

ὅσῳ γὰρ ἂν ἐλαττόνων ὦσι κύριοι, πλείω χρόνον ἀναγκαῖον μένειν πᾶσαν τὴν ἀρχήν·

αὐτοί τε γὰρ ἧττον γίγνονται δεσποτικοὶ καὶ τοῖσ ἤθεσιν ἴσοι μᾶλλον, καὶ ὑπὸ τῶν ἀρχομένων φθονοῦνται ἧττον. διὰ γὰρ τοῦτο καὶ ἡ περὶ Μολοττοὺσ πολὺν χρόνον βασιλεία διέμεινεν, καὶ ἡ Λακεδαιμονίων διὰ τὸ ἐξ ἀρχῆσ τε εἰσ δύο μέρη διαιρεθῆναι τὴν ἀρχήν, καὶ πάλιν Θεοπόμπου μετριάσαντοσ τοῖσ τε ἄλλοισ καὶ τὴν τῶν ἐφόρων ἀρχὴν ἐπικαταστήσαντοσ· τῆσ γὰρ δυνάμεωσ ἀφελὼν ηὔξησε τῷ χρόνῳ τὴν βασιλείαν, ὥστε τρόπον τινὰ ἐποίησεν οὐκ ἐλάττον’ ἀλλὰ μείζον’ αὐτήν.

ὅπερ καὶ πρὸσ τὴν γυναῖκα ἀποκρίνασθαί φασιν αὐτόν, εἰποῦσαν εἰ μηδὲν αἰσχύνεται τὴν βασιλείαν ἐλάττω παραδιδοὺσ τοῖσ υἱέσιν ἢ παρὰ τοῦ πατρὸσ παρέλαβεν· "οὐ δῆτα" φάναι·

"παραδίδωμι γὰρ πολυχρονιωτέραν. αἱ δὲ τυραννίδεσ σῴζονται κατὰ δύο τρόπουσ τοὺσ ἐναντιωτάτουσ, ὧν ἅτερόσ ἐστιν ὁ παραδεδομένοσ καὶ καθ’ ὃν διοικοῦσιν οἱ πλεῖστοι τῶν τυράννων τὴν ἀρχήν.

τούτων δὲ τὰ πολλά φασι καταστῆσαι Περίανδρον τὸν Κορίνθιον· πολλὰ δὲ καὶ παρὰ τῆσ Περσῶν ἀρχῆσ ἔστι τοιαῦτα λαβεῖν.

ἀλλὰ πάντα φυλάττειν ὅθεν εἰώθε γίγνεσθαι δύο, φρόνημά τε καὶ πίστισ, καὶ μήτε σχολὰσ μήτε ἄλλουσ συλλόγουσ ἐπιτρέπειν γίγνεσθαι σχολαστικούσ, καὶ πάντα ποιεῖν ἐξ ὧν ὅτι μάλιστα ἀγνῶτεσ ἀλλήλοισ ἔσονται πάντεσ ἡ γὰρ γνῶσισ πίστιν ποιεῖ μᾶλλον πρὸσ ἀλλήλουσ·

καὶ τὸ τοὺσ ἐπιδημοῦντασ αἰεὶ φανεροὺσ εἶναι καὶ διατρίβειν περὶ θύρασ οὕτω γὰρ ἂν ἥκιστα λανθάνοιεν τί πράττουσι, καὶ φρονεῖν ἂν ἐθίζοιντο μικρὸν αἰεὶ δουλεύοντεσ·

καὶ τἆλλα ὅσα τοιαῦτα Περσικὰ καὶ βάρβαρα τυραννικά ἐστιν πάντα γὰρ ταὐτὸν δύναται· καὶ τὸ μὴ λανθάνειν πειρᾶσθαι ὅσα τυγχάνει τισ λέγων ἢ πράττων τῶν ἀρχομένων, ἀλλ’ εἶναι κατασκόπουσ, οἱο͂ν περὶ Συρακούσασ αἱ ποταγωγίδεσ καλούμεναι, καὶ οὓσ ὠτακουστὰσ ἐξέπεμπεν Ιἕρων, ὅπου τισ εἰή συνουσία καὶ σύλλογοσ παρρησιάζονταί τε γὰρ ἧττον, φοβούμενοι τοὺσ τοιούτουσ, κἂν παρρησιάζωνται, λανθάνουσιν ἧττον·

καὶ τὸ διαβάλλειν ἀλλήλοισ καὶ συγκρούειν καὶ φίλουσ φίλοισ καὶ τὸν δῆμον τοῖσ γνωρίμοισ καὶ τοὺσ πλουσίουσ ἑαυτοῖσ.

καὶ τὸ πένητασ ποιεῖν τοὺσ ἀρχομένουσ τυραννικόν, ὅπωσ μήτε φυλακὴ τρέφηται καὶ πρὸσ τῷ καθ’ ἡμέραν ὄντεσ ἄσχολοι ὦσιν ἐπιβουλεύειν. παράδειγμα δὲ τούτου αἵ τε πυραμίδεσ αἱ περὶ Αἴγυπτον καὶ τὰ ἀναθήματα τῶν Κυψελιδῶν καὶ τοῦ Ὀλυμπίου ἡ οἰκοδόμησισ ὑπὸ τῶν Πεισιστρατιδῶν, καὶ τῶν περὶ Σάμον ἔργα Πολυκράτεια πάντα γὰρ ταῦτα δύναται ταὐτόν, ἀσχολίαν καὶ πενίαν τῶν ἀρχομένων·

καὶ ἡ εἰσφορὰ τῶν τελῶν, οἱο͂ν ἐν Συρακούσαισ ἐν πέντε γὰρ ἔτεσιν ἐπὶ Διονυσίου τὴν οὐσίαν ἅπασαν εἰσενηνοχέναι συνέβαινεν.

ἔστι δὲ καὶ πολεμοποιὸσ ὁ τύραννοσ, ὅπωσ δὴ ἄσχολοί τε ὦσι καὶ ἡγεμόνοσ ἐν χρείᾳ διατελῶσιν ὄντεσ. μὲν βασιλεία σῴζεται διὰ τῶν φίλων, τυραννικὸν δὲ τὸ μάλιστ’ ἀπιστεῖν τοῖσ φίλοισ, ὡσ βουλομένων μὲν πάντων δυναμένων δὲ μάλιστα τούτων.

καὶ τὰ περὶ τὴν δημοκρατίαν δὲ γιγνόμενα τὴν τελευταίαν τυραννικὰ πάντα, γυναικοκρατία τε περὶ τὰσ οἰκίασ, ἵν’ ἐξαγγέλλωσι κατὰ τῶν ἀνδρῶν, καὶ δούλων ἄνεσισ διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν·

οὔτε γὰρ ἐπιβουλεύουσιν οἱ δοῦλοι καὶ αἱ γυναῖκεσ τοῖσ τυράννοισ, εὐημεροῦντάσ τε ἀναγκαῖον εὔνουσ εἶναι καὶ ταῖσ τυραννίσι καὶ ταῖσ δημοκρατίαισ·

καὶ γὰρ ὁ δῆμοσ εἶναι βούλεται μόναρχοσ. μὲν τοῖσ δήμοισ ὁ δημαγωγόσ ἔστι γὰρ ὁ δημαγωγὸσ τοῦ δήμου κόλαξ, παρὰ δὲ τοῖσ τυράννοισ οἱ ταπεινῶσ ὁμιλοῦντεσ, ὅπερ ἐστὶν ἔργον κολακείασ.

καὶ γὰρ διὰ τοῦτο πονηρόφιλον ἡ τυραννίσ·

κολακευόμενοι γὰρ χαίρουσιν, τοῦτο δ’ οὐδ’ ἂν εἷσ ποιήσειε φρόνημα ἔχων ἐλεύθερον, ἀλλὰ φιλοῦσιν οἱ ἐπιεικεῖσ, ἢ οὐ κολακεύουσιν. καὶ χρήσιμοι οἱ πονηροὶ εἰσ τὰ πονηρά· ἥλῳ γὰρ ὁ ἧλοσ, ὥσπερ ἡ παροιμία.

καὶ τὸ μηδενὶ χαίρειν σεμνῷ μηδ’ ἐλευθέρῳ τυραννικόν αὑτὸν γὰρ εἶναι μόνον ἀξιοῖ τοιοῦτον ὁ τύραννοσ, ὁ δ’ ἀντισεμνυνόμενοσ καὶ ἐλευθεριάζων ἀφαιρεῖται τὴν ὑπεροχὴν καὶ τὸ δεσποτικὸν τῆσ τυραννίδοσ· μισοῦσιν οὖν ὥσπερ καταλύοντασ τὴν ἀρχήν· καὶ τὸ χρῆσθαι συσσίτοισ καὶ συνημερευταῖσ ξενικοῖσ μᾶλλον ἢ πολιτικοῖσ τυραννικόν, ὡσ τοὺσ μὲν πολεμίουσ τοὺσ δ’ οὐκ ἀντιποιουμένουσ ‐ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα τυραννικὰ μὲν καὶ σωτήρια τῆσ ἀρχῆσ, οὐθὲν δ’ ἐλλείπει μοχθηρίασ.

ἔστι δ’ ὡσ εἰπεῖν πάντα ταῦτα περιειλημμένα τρισὶν εἴδεσιν. στοχάζεται γὰρ ἡ τυραννὶσ τριῶν, ἑνὸσ μὲν τοῦ μικρὰ φρονεῖν τοὺσ ἀρχομένουσ οὐθενὶ γὰρ ἂν μικρόψυχοσ ἐπιβουλεύσειεν, δευτέρου δὲ τοῦ διαπιστεῖν ἀλλήλοισ οὐ καταλύεται γὰρ πρότερον τυραννὶσ πρὶν ἢ πιστεύσωσί τινεσ ἑαυτοῖσ·

διὸ καὶ τοῖσ ἐπιεικέσι πολεμοῦσιν ὡσ βλαβεροῖσ πρὸσ τὴν ἀρχὴν οὐ μόνον διὰ τὸ μὴ ἀξιοῦν ἄρχεσθαι δεσποτικῶσ, ἀλλὰ καὶ διὰ τὸ πιστοὺσ καὶ ἑαυτοῖσ καὶ τοῖσ ἄλλοισ εἶναι καὶ μὴ καταγορεύειν μήτε ἑαυτῶν μήτε τῶν ἄλλων· τρίτον δ’ ἀδυναμία τῶν πραγμάτων οὐθεὶσ γὰρ ἐπιχειρεῖ τοῖσ ἀδυνάτοισ, ὥστε οὐδὲ τυραννίδα καταλύειν μὴ δυνάμεωσ ὑπαρχούσησ.

εἰσ οὓσ μὲν οὖν ὁρ́ουσ ἀνάγεται τὰ βουλεύματα τῶν τυράννων, οὗτοι τρεῖσ τυγχάνουσιν ὄντεσ·

πάντα γὰρ ἀναγάγοι τισ ἂν τὰ τυραννικὰ πρὸσ ταύτασ τὰσ ὑποθέσεισ, τὰ μὲν ὅπωσ μὴ πιστεύωσιν ἀλλήλοισ, τὰ δ’ ὅπωσ μὴ δύνωνται, τὰ δ’ ὅπωσ μικρὸν φρονῶσιν. ὁ μὲν οὖν εἷσ τρόποσ δι’ οὗ γίγνεται σωτηρία ταῖσ τυραννίσι τοιοῦτόσ ἐστιν·

ὁ δ’ ἕτεροσ σχεδὸν ἐξ ἐναντίασ ἔχει τοῖσ εἰρημένοισ τὴν ἐπιμέλειαν.

ἔστι δὲ λαβεῖν αὐτὸν ἐκ τῆσ φθορᾶσ τῆσ τῶν βασιλειῶν. ὥσπερ γὰρ τῆσ βασιλείασ εἷσ τρόποσ τῆσ φθορᾶσ τὸ ποιεῖν τὴν ἀρχὴν τυραννικωτέραν, οὕτω τῆσ τυραννίδοσ σωτηρία τὸ ποιεῖν αὐτὴν βασιλικωτέραν, ἓν φυλάττοντα μόνον, τὴν δύναμιν, ὅπωσ ἄρχῃ μὴ μόνον βουλομένων ἀλλὰ καὶ μὴ βουλομένων. προϊέμενοσ γὰρ καὶ τοῦτο προί̈εται καὶ τὸ τυραννεῖν.

ὑποκρινόμενον τὸ βασιλικὸν καλῶσ.

μήτε δαπανῶντα <εἰσ> δωρεὰσ τοιαύτασ ἐφ’ αἷσ τὰ πλήθη χαλεπαίνουσιν, ὅταν ἀπ’ αὐτῶν μὲν λαμβάνωσιν ἐργαζομένων καὶ πονούντων γλίσχρωσ, διδῶσι δ’ ἑταίραισ καὶ ξένοισ καὶ τεχνίταισ ἀφθόνωσ, λόγον τε ἀποδιδόντα τῶν λαμβανομένων καὶ δαπανωμένων, ὅπερ ἤδη πεποιήκασί τινεσ τῶν τυράννων οὕτω γὰρ ἄν τισ διοικῶν οἰκονόμοσ ἀλλ’ οὐ τύραννοσ εἶναι δόξειεν·

οὐ δεῖ δὲ φοβεῖσθαι μή ποτε ἀπορήσῃ χρημάτων κύριοσ ὢν τῆσ πόλεωσ·

ἀλλὰ τοῖσ γ’ ἐκτοπίζουσι τυράννοισ ἀπὸ τῆσ οἰκείασ καὶ συμφέρει τοῦτο μᾶλλον ἢ καταλιπεῖν ἀθροίσαντασ· ἧττον γὰρ ἂν οἱ φυλάττοντεσ ἐπιτιθεῖντο τοῖσ πράγμασιν, εἰσὶ δὲ φοβερώτεροι τῶν τυράννων τοῖσ ἀποδημοῦσιν οἱ φυλάττοντεσ τῶν πολιτῶν·

οἱ μὲν γὰρ συναποδημοῦσιν, οἱ δὲ ὑπομένουσιν· ἔπειτα τὰσ εἰσφορὰσ καὶ τὰσ λειτουργίασ δεῖ φαίνεσθαι τῆσ τε οἰκονομίασ ἕνεκα συνάγοντα, κἄν ποτε δεηθῇ χρῆσθαι πρὸσ τοὺσ πολεμικοὺσ καιρούσ, ὅλωσ τε αὑτὸν παρασκευάζειν φύλακα καὶ ταμίαν ὡσ κοινῶν ἀλλὰ μὴ ὡσ ἰδίων· καὶ φαίνεσθαι μὴ χαλεπὸν ἀλλὰ σεμνόν, ἔτι δὲ τοιοῦτον ὥστε μὴ φοβεῖσθαι τοὺσ ἐντυγχάνοντασ ἀλλὰ μᾶλλον αἰδεῖσθαι·

τούτου μέντοι τυγχάνειν οὐ ῥᾴδιον ὄντα εὐκαταφρόνητον, διὸ δεῖ κἂν μὴ τῶν ἄλλων ἀρετῶν ἐπιμέλειαν ποιῆται ἀλλὰ τῆσ πολεμικῆσ, καὶ δόξαν ἐμποιεῖν περὶ αὑτοῦ τοιαύτην·

ἔτι δὲ μὴ μόνον αὐτὸν φαίνεσθαι μηδένα τῶν ἀρχομένων ὑβρίζοντα, μήτε νέον μήτε νέαν, ἀλλὰ μηδ’ ἄλλον μηδένα τῶν περὶ αὐτόν, ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰσ οἰκείασ ἔχειν γυναῖκασ πρὸσ τὰσ ἄλλασ, ὡσ καὶ διὰ γυναικῶν ὕβρεισ πολλαὶ τυραννίδεσ ἀπολώλασιν· ἑώθεν τοῦτο δρῶσιν, καὶ συνεχῶσ πολλὰσ ἡμέρασ, ἀλλὰ καὶ φαίνεσθαι τοῖσ ἄλλοισ βούλονται τοῦτο πράττοντεσ, ἵν’ ὡσ εὐδαίμονασ καὶ μακαρίουσ θαυμάσωσιν, ἀλλὰ μάλιστα μὲν μετριάζειν τοῖσ τοιούτοισ, εἰ δὲ μή, τό γε φαίνεσθαι τοῖσ ἄλλοισ διαφεύγειν οὔτε γὰρ εὐεπίθετοσ οὔτ’ εὐκαταφρόνητοσ ὁ νήφων, ἀλλ’ ὁ μεθύων, οὐδ’ ὁ ἄγρυπνοσ, ἀλλ’ ὁ καθεύδων·

τοὐναντίον τε ποιητέον τῶν πάλαι λεχθέντων σχεδὸν πάντων κατασκευάζειν γὰρ δεῖ καὶ κοσμεῖν τὴν πόλιν ὡσ ἐπίτροπον ὄντα καὶ μὴ τύραννον·

γὰρ φοβοῦνται τὸ παθεῖν τι παράνομον ὑπὸ τῶν τοιούτων, ἐὰν δεισιδαίμονα νομίζωσιν εἶναι τὸν ἄρχοντα καὶ φροντίζειν τῶν θεῶν, καὶ ἐπιβουλεύουσιν ἧττον ὡσ συμμάχουσ ἔχοντι καὶ τοὺσ θεούσ, δεῖ δὲ ἄνευ ἀβελτερίασ φαίνεσθαι τοιοῦτον·

τούσ τε ἀγαθοὺσ περί τι γιγνομένουσ τινᾶν οὕτωσ ὥστε μὴ νομίζειν ἄν ποτε τιμηθῆναι μᾶλλον ὑπὸ τῶν πολιτῶν αὐτονόμων ὄντων, καὶ τὰσ μὲν τοιαύτασ τιμὰσ ἀπονέμειν αὐτόν, τὰσ δὲ κολάσεισ δι’ ἑτέρων ἀρχόντων καὶ δικαστηρίων.

κοινὴ δὲ φυλακὴ πάσησ μοναρχίασ τὸ μηθένα ποιεῖν ἕνα μέγαν, ἀλλ’ εἴπερ, πλείουσ τηρήσουσι γὰρ ἀλλήλουσ, ἐὰν δ’ ἄρα τινὰ δέῃ ποιῆσαι μέγαν, μή τοι τό γε ἦθοσ θρασύν ἐπιθετικώτατον γὰρ τὸ τοιοῦτον ἦθοσ περὶ πάσασ τὰσ πράξεισ, κἂν τῆσ δυνάμεώσ τινα δοκῇ παραλύειν, ἐκ προσαγωγῆσ τοῦτο δρᾶν καὶ μὴ πᾶσαν ἀθρόαν ἀφαιρεῖσθαι τὴν ἐξουσίαν.

ἔτι δὲ πάσησ μὲν ὕβρεωσ εἴργεσθαι, παρὰ πάσασ δὲ δυεῖν, τῆσ τε εἰσ τὰ σώματα κολάσεωσ καὶ τῆσ εἰσ τὴν ἡλικίαν.

μάλιστα δὲ ταύτην ποιητέον τὴν εὐλάβειαν περὶ τοὺσ φιλοτίμουσ·

τὴν μὲν γὰρ εἰσ τὰ χρήματα ὀλιγωρίαν οἱ φιλοχρήματοι φέρουσι βαρέωσ, τὴν δ’ εἰσ ἀτιμίαν οἵ τε φιλότιμοι καὶ οἱ ἐπιεικεῖσ τῶν ἀνθρώπων. διόπερ ἢ μὴ χρῆσθαι δεῖ τοῖσ τοιούτοισ, ἢ τὰσ μὲν κολάσεισ πατρικῶσ φαίνεσθαι ποιούμενον καὶ μὴ δι’ ὀλιγωρίαν, τὰσ δὲ πρὸσ τὴν ἡλικίαν ὁμιλίασ δι’ ἐρωτικὰσ αἰτίασ ἀλλὰ μὴ δι’ ἐξουσίαν, ὅλωσ δὲ τὰσ δοκούσασ ἀτιμίασ ἐξωνεῖσθαι μείζοσι τιμαῖσ.

τῶν δ’ ἐπιχειρούντων ἐπὶ τὴν τοῦ σώματοσ διαφθορὰν οὗτοι φοβερώτατοι καὶ δέονται πλείστησ φυλακῆσ ὅσοι μὴ προαιροῦνται περιποιεῖσθαι τὸ ζῆν διαφθείραντεσ. διὸ μάλιστα εὐλαβεῖσθαι δεῖ τοὺσ ὑβρίζεσθαι νομίζοντασ ἢ αὑτοὺσ ἢ ὧν κηδόμενοι τυγχάνουσιν·

καθάπερ καὶ Ἡράκλειτοσ εἶπε, χαλεπὸν φάσκων εἶναι θυμῷ μάχεσθαι, ψυχῆσ γὰρ ὠνεῖσθαι.

ἐπεὶ δ’ αἱ πόλεισ ἐκ δύο συνεστήκασι μορίων, ἔκ τε τῶν ἀπόρων ἀνθρώπων καὶ τῶν εὐπόρων, μάλιστα μὲν ἀμφοτέρουσ ὑπολαμβάνειν δεῖ σῴζεσθαι διὰ τὴν ἀρχήν, καὶ τοὺσ ἑτέρουσ ὑπὸ τῶν ἑτέρων ἀδικεῖσθαι μηδέν, ὁπότεροι δ’ ἂν ὦσι κρείττουσ, τούτουσ ἰδίουσ μάλιστα ποιεῖσθαι τῆσ ἀρχῆσ, ὡσ, ἂν ὑπάρξῃ τοῦτο τοῖσ πράγμασιν, οὔτε δούλων ἐλευθέρωσιν ἀνάγκη ποιεῖσθαι τὸν τύραννον οὔτε ὅπλων παραίρεσιν·

ἱκανὸν γὰρ θάτερον μέροσ πρὸσ τῇ δυνάμει προστιθέμενον ὥστε κρείττουσ εἶναι τῶν ἐπιτιθεμένων.

περίεργον δὲ τὸ λέγειν καθ’ ἕκαστον τῶν τοιούτων·

ὅτι δεῖ μὴ τυραννικὸν ἀλλ’ οἰκονόμον καὶ βασιλικὸν εἶναι φαίνεσθαι τοῖσ ἀρχομένοισ καὶ μὴ σφετεριστὴν ἀλλ’ ἐπίτροπον, καὶ τὰσ μετριότητασ τοῦ βίου διώκειν, μὴ τὰσ ὑπερβολάσ, ἔτι δὲ τοὺσ μὲν γνωρίμουσ καθομιλεῖν, τοὺσ δὲ πολλοὺσ δημαγωγεῖν.

καὶ μὴ πονηρὸν ἀλλ’ ἡμιπόνηρον.

καίτοι πασῶν ὀλιγοχρονιώταται τῶν πολιτειῶν εἰσιν ὀλιγαρχία καὶ τυραννίσ.

πλεῖστον γὰρ ἐγένετο χρόνον ἡ περὶ Σικυῶνα τυραννίσ, ἡ τῶν Ὀρθαγόρου παίδων καὶ αὐτοῦ Ὀρθαγόρου· ἔτη δ’ αὕτη διέμεινεν ἑκατόν. τούτου δ’ αἴτιον ὅτι τοῖσ ἀρχομένοισ ἐχρῶντο μετρίωσ καὶ πολλὰ τοῖσ νόμοισ ἐδούλευον, καὶ διὰ τὸ πολεμικὸσ γενέσθαι Κλεισθένησ οὐκ ἦν εὐκαταφρόνητοσ, καὶ τὰ πολλὰ ταῖσ ἐπιμελείαισ ἐδημαγώγουν. λέγεται γοῦν Κλεισθένησ τὸν ἀποκρίναντα τῆσ νίκησ αὐτὸν ὡσ ἐστεφάνωσεν·

ἔνιοι δ’ εἰκόνα φασὶν εἶναι τοῦ κρίναντοσ οὕτωσ τὸν ἀνδριάντα τὸν ἐν τῇ ἀγορᾷ καθήμενον. φασὶ δὲ καὶ Πεισίστρατον ὑπομεῖναί ποτε προσκληθέντα δίκην εἰσ Ἄρειον πάγον.

δευτέρα δὲ ἡ περὶ Κόρινθον ἡ τῶν Κυψελιδῶν· καὶ γὰρ αὕτη διετέλεσεν ἔτη τρία καὶ ἑβδομήκοντα καὶ ἓξ μῆνασ· Κύψελοσ μὲν γὰρ ἐτυράννησεν ἔτη τριάκοντα, Περίανδροσ δὲ τετταράκοντα καὶ τέτταρα, Ψαμμίτιχοσ δ’ ὁ Γορδίου τρία ἔτη. τὰ δ’ αἴτια ταὐτὰ καὶ ταύτησ·

ὁ μὲν γὰρ Κύψελοσ δημαγωγὸσ ἦν καὶ κατὰ τὴν ἀρχὴν διετέλεσεν ἀδορυφόρητοσ, Περίανδροσ δ’ ἐγένετο μὲν τυραννικόσ, ἀλλὰ πολεμικόσ. τρίτη δ’ ἡ τῶν Πεισιστρατιδῶν Ἀθήνησιν. οὐκ ἐγένετο δὲ συνεχήσ·

δὶσ γὰρ ἔφυγε Πεισίστρατοσ τυραννῶν· ὥστ’ ἐν ἔτεσι τριάκοντα καὶ τρισὶν ἑπτακαίδεκα ἔτη τούτων ἐτυράννησεν, ὀκτωκαίδεκα δὲ οἱ παῖδεσ, ὥστε τὰ πάντα ἐγένετο ἔτη τριάκοντα καὶ πέντε. τῶν δὲ λοιπῶν ἡ περὶ Ιἕρωνα καὶ Γέλωνα περὶ Συρακούσασ. ἔτη δ’ οὐδ’ αὕτη πολλὰ διέμεινεν, ἀλλὰ τὰ σύμπαντα δυεῖν δέοντα εἴκοσι·

Γέλων μὲν γὰρ ἑπτὰ τυραννήσασ τῷ ὀγδόῳ τὸν βίον ἐτελεύτησεν, δέκα δ’ Ιἕρων, Θρασύβουλοσ δὲ τῷ ἑνδεκάτῳ μηνὶ ἐξέπεσεν. αἱ δὲ πολλαὶ τῶν τυραννίδων ὀλιγοχρόνιαι πᾶσαι γεγόνασι παντελῶσ. τὰ μὲν οὖν περὶ τὰσ πολιτείασ καὶ τὰ περὶ τὰσ μοναρχίασ, ἐξ ὧν τε φθείρονται καὶ πάλιν σῴζονται, σχεδὸν εἴρηται περὶ πάντων.

ἐν δὲ τῇ Πολιτείᾳ λέγεται μὲν περὶ τῶν μεταβολῶν ὑπὸ τοῦ Σωκράτουσ, οὐ μέντοι λέγεται καλῶσ.

τῆσ τε γὰρ ἀρίστησ πολιτείασ καὶ πρώτησ οὔσησ οὐ λέγει τὴν μεταβολὴν ἰδίωσ. μένειν μηθὲν ἀλλ’ ἔν τινι περιόδῳ μεταβάλλειν, ἀρχὴν δ’ εἶναι τούτων "ὧν ἐπίτριτοσ πυθμὴν πεμπάδι συζυγεὶσ δύο ἁρμονίασ παρέχεται" , λέγων ὅταν ὁ τοῦ διαγράμματοσ ἀριθμὸσ τούτου γένηται στερεόσ, ὡσ τῆσ φύσεώσ ποτε φυούσησ φαύλουσ καὶ κρείττουσ τῆσ παιδείασ, τοῦτο μὲν οὖν αὐτὸ λέγων ἴσωσ οὐ κακῶσ ἐνδέχεται γὰρ εἶναί τινασ οὓσ παιδευθῆναι καὶ γενέσθαι σπουδαίουσ ἄνδρασ ἀδύνατον, ἀλλ’ αὕτη τί ἂν ἴδιοσ εἰή μεταβολὴ τῆσ ὑπ’ ἐκείνου λεγομένησ ἀρίστησ πολιτείασ μᾶλλον ἢ τῶν ἄλλων πασῶν καὶ τῶν γιγνομένων πάντων;

καὶ διά γε τοῦ χρόνου, δι’ ὃν λέγει πάντα μεταβάλλειν, καὶ τὰ μὴ ἅμα ἀρξάμενα γίγνεσθαι ἅμα μεταβάλλει, οἱο͂ν εἰ τῇ προτέρᾳ ἡμέρᾳ ἐγένετο τῆσ τροπῆσ, ἅμα ἄρα μεταβάλλει;

πρὸσ δὲ τούτοισ διὰ τίν’ αἰτίαν ἐκ ταύτησ εἰσ τὴν Λακωνικὴν μεταβάλλει;

πλεονάκισ γὰρ εἰσ τὴν ἐναντίαν μεταβάλλουσι πᾶσαι αἱ πολιτεῖαι ἢ τὴν σύνεγγυσ. ὁ δ’ αὐτὸσ λόγοσ καὶ περὶ τῶν ἄλλων μεταβολῶν.

ἐκ γὰρ τῆσ Λακωνικῆσ, φησί, μεταβάλλει εἰσ τὴν ὀλιγαρχίαν, ἐκ δὲ ταύτησ εἰσ δημοκρατίαν, εἰσ τυραννίδα δὲ ἐκ δημοκρατίασ. καίτοι καὶ ἀνάπαλιν μεταβάλλουσιν, οἱο͂ν ἐκ δήμου εἰσ ὀλιγαρχίαν, καὶ μᾶλλον ἢ εἰσ μοναρχίαν. ἔτι δὲ τυραννίδοσ οὐ λέγει οὔτ’ εἰ ἔσται μεταβολὴ οὔτ’ εἰ μὴ ἔσται, <οὔτ’ εἰ ἔσται> διὰ τίν’ αἰτίαν καὶ εἰσ ποίαν πολιτείαν, τούτου δ’ αἴτιον ὅτι οὐ ῥᾳδίωσ ἂν εἶχε λέγειν·

ἀόριστον γάρ, ἐπεὶ κατ’ ἐκεῖνον δεῖ εἰσ τὴν πρώτην καὶ τὴν ἀρίστην· οὕτω γὰρ ἂν ἐγίγνετο συνεχὲσ καὶ κύκλοσ. ἀλλὰ μεταβάλλει καὶ εἰσ τυραννίδα τυραννίσ, ὥσπερ ἡ Σικυῶνοσ ἐκ τῆσ Μύρωνοσ εἰσ τὴν Κλεισθένουσ, καὶ εἰσ ὀλιγαρχίαν, ὥσπερ ἡ ἐν Χαλκίδι ἡ Ἀντιλέοντοσ, καὶ εἰσ δημοκρατίαν, ὥσπερ ἡ τῶν Γέλωνοσ ἐν Συρακούσαισ, καὶ εἰσ ἀριστοκρατίαν, ὥσπερ ἡ Χαρίλλου ἐν Λακεδαίμονι, καὶ ἐν Καρχηδόνι. καὶ εἰσ τυραννίδα μεταβάλλει ἐξ ὀλιγαρχίασ, ὥσπερ ἐν Σικελίᾳ σχεδὸν αἱ πλεῖσται τῶν ἀρχαίων, ἐν Λεοντίνοισ εἰσ τὴν Παναιτίου τυραννίδα καὶ ἐν Γέλᾳ εἰσ τὴν Κλεάνδρου καὶ ἐν Ῥηγίῳ εἰσ τὴν Ἀναξιλάου καὶ ἐν ἄλλαισ πολλαῖσ πόλεσιν ὡσαύτωσ.

τοῦτο μεταβάλλειν ὅτι φιλοχρήματοι καὶ χρηματισταὶ οἱ ἐν ταῖσ ἀρχαῖσ, ἀλλ’ οὐχ ὅτι οἱ πολὺ ὑπερέχοντεσ ταῖσ οὐσίαισ οὐ δίκαιον οἰόνται εἶναι ἴσον μετέχειν τῆσ πόλεωσ τοὺσ κεκτημένουσ μηθὲν τοῖσ κεκτημένοισ·

κωλύοντεσ, ἐν Καρχηδόνι δὲ δημοκρατουμένῃ χρηματίζονται καὶ οὔπω μεταβεβλήκασιν.

ἄτοπον δὲ καὶ τὸ φάναι δύο πόλεισ εἶναι τὴν ὀλιγαρχικήν, πλουσίων καὶ πενήτων.

τί γὰρ αὕτη μᾶλλον τῆσ Λακωνικῆσ πέπονθεν ἢ ὁποιασοῦν ἄλλησ, οὗ μὴ πάντεσ κέκτηνται ἴσα ἢ μὴ πάντεσ ὁμοίωσ εἰσὶν ἀγαθοὶ ἄνδρεσ; οὐδενὸσ δὲ πενεστέρου γενομένου ἢ πρότερον οὐδὲν ἧττον μεταβάλλουσιν εἰσ δῆμον ἐξ ὀλιγαρχίασ, ἂν γένωνται πλείουσ οἱ ἄποροι, καὶ ἐκ δήμου εἰσ ὀλιγαρχίαν, ἐὰν κρεῖττον ᾖ τοῦ πλήθουσ τὸ εὔπορον καὶ οἱ μὲν ἀμελῶσιν οἱ δὲ προσέχωσι τὸν νοῦν.

πολλῶν τε οὐσῶν αἰτιῶν δι’ ὧν γίγνονται αἱ μεταβολαί, οὐ λέγει ἀλλ’ ἢ μίαν, ὅτι ἀσωτευόμενοι κατατοκιζόμενοι γίγνονται πένητεσ, ὡσ ἐξ ἀρχῆσ πλουσίων ὄντων πάντων ἢ τῶν πλείστων. τοῦτο δ’ ἐστὶ ψεῦδοσ·

ἀλλ’ ὅταν μὲν τῶν ἡγεμόνων τινὲσ ἀπολέσωσι τὰσ οὐσίασ, καινοτομοῦσιν, ὅταν δὲ τῶν ἄλλων, οὐθὲν γίγνεται δεινόν, καὶ μεταβάλλουσιν οὐθὲν μᾶλλον οὐδὲ τότε εἰσ δῆμον ἢ εἰσ ἄλλην πολιτείαν. ἔτι δὲ κἂν τιμῶν μὴ μετέχωσιν, κἂν ἀδικῶνται ἠ ὑβρίζωνται, στασιάζουσι καὶ μεταβάλλουσι τὰσ πολιτείασ, κἂν μὴ καταδαπανήσωσι τὴν οὐσίαν διὰ τὸ ἐξεῖναι ὅ τι ἂν βούλωνται ποιεῖν·

οὗ αἰτίαν τὴν ἄγαν ἐλευθερίαν εἶναί φησιν. πλειόνων δ’ οὐσῶν ὀλιγαρχιῶν καὶ δημοκρατιῶν, ὡσ μιᾶσ οὔσησ ἑκατέρασ λέγει τὰσ μεταβολὰσ ὁ Σωκράτησ.

상위

Aristotle (아리스토텔레스)

목록

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION