Aristotle, Nicomachean Ethics, Book 2

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 2)

διττῆσ δὴ τῆσ ἀρετῆσ οὔσησ, τῆσ μὲν διανοητικῆσ τῆσ δὲ ἠθικῆσ, ἡ μὲν διανοητικὴ τὸ πλεῖον ἐκ διδασκαλίασ ἔχει καὶ τὴν γένεσιν καὶ τὴν αὔξησιν, διόπερ ἐμπειρίασ δεῖται καὶ χρόνου, ἡ δ’ ἠθικὴ ἐξ ἔθουσ περιγίνεται, ὅθεν καὶ τοὔνομα ἔσχηκε μικρὸν παρεκκλῖνον ἀπὸ τοῦ ἔθουσ. ἐξ οὗ καὶ δῆλον ὅτι οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται·

γὰρ τῶν φύσει ὄντων ἄλλωσ ἐθίζεται, οἱο͂ν ὁ λίθοσ φύσει κάτω φερόμενοσ οὐκ ἂν ἐθισθείη ἄνω φέρεσθαι, οὐδ’ ἂν μυριάκισ αὐτὸν ἐθίζῃ τισ ἄνω ῥιπτῶν, οὐδὲ τὸ πῦρ κάτω, οὐδ’ ἄλλο οὐδὲν τῶν ἄλλωσ πεφυκότων ἄλλωσ ἂν ἐθισθείη.

οὔτ’ ἄρα φύσει οὔτε παρὰ φύσιν ἐγγίνονται αἱ ἀρεταί, ἀλλὰ πεφυκόσι μὲν ἡμῖν δέξασθαι αὐτάσ, τελειουμένοισ δὲ διὰ τοῦ ἔθουσ. ἔτι ὅσα μὲν φύσει ἡμῖν παραγίνεται, τὰσ δυνάμεισ τούτων πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δὲ τὰσ ἐνεργείασ ἀποδίδομεν ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰσθήσεων δῆλον·

οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκισ ἰδεῖν ἢ πολλάκισ ἀκοῦσαι τὰσ αἰσθήσεισ ἐλάβομεν, ἀλλ’ ἀνάπαλιν ἔχοντεσ ἐχρησάμεθα, οὐ χρησάμενοι ἔσχομεν· τὰσ δ’ ἀρετὰσ λαμβάνομεν ἐνεργήσαντεσ πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν·

ἃ γὰρ δεῖ μαθόντασ ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντεσ μανθάνομεν, οἱο͂ν οἰκοδομοῦντεσ οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντεσ κιθαρισταί· οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντεσ δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονεσ, τὰ δ’ ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι.

μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὸ γινόμενον ἐν ταῖσ πόλεσιν· οἱ γὰρ νομοθέται τοὺσ πολίτασ ἐθίζοντεσ ποιοῦσιν ἀγαθούσ, καὶ τὸ μὲν βούλημα παντὸσ νομοθέτου τοῦτ’ ἐστίν, ὅσοι δὲ μὴ εὖ αὐτὸ ποιοῦσιν ἁμαρτάνουσιν, καὶ διαφέρει τούτῳ πολιτεία πολιτείασ ἀγαθὴ φαύλησ. ἔτι ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ διὰ τῶν αὐτῶν καὶ γίνεται πᾶσα ἀρετὴ καὶ φθείρεται, ὁμοίωσ δὲ καὶ τέχνη·

ἐκ γὰρ τοῦ κιθαρίζειν καὶ οἱ ἀγαθοὶ καὶ κακοὶ γίνονται κιθαρισταί. ἀνάλογον δὲ καὶ οἰκοδόμοι καὶ οἱ λοιποὶ πάντεσ· ἐκ μὲν γὰρ τοῦ εὖ οἰκοδομεῖν ἀγαθοὶ οἰκοδόμοι ἔσονται, ἐκ δὲ τοῦ κακῶσ κακοί.

εἰ γὰρ μὴ οὕτωσ εἶχεν, οὐδὲν ἂν ἔδει τοῦ διδάξοντοσ, ἀλλὰ πάντεσ ἂν ἐγίνοντο ἀγαθοὶ ἢ κακοί. οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν ἔχει· πράττοντεσ γὰρ τὰ ἐν τοῖσ συναλλάγμασι τοῖσ πρὸσ τοὺσ ἀνθρώπουσ γινόμεθα οἳ μὲν δίκαιοι οἳ δὲ ἄδικοι, πράττοντεσ δὲ τὰ ἐν τοῖσ δεινοῖσ καὶ ἐθιζόμενοι φοβεῖσθαι ἢ θαρρεῖν οἳ μὲν ἀνδρεῖοι οἳ δὲ δειλοί. ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰ περὶ τὰσ ἐπιθυμίασ ἔχει καὶ τὰ περὶ τὰσ ὀργάσ· οἳ μὲν γὰρ σώφρονεσ καὶ πρᾶοι γίνονται, οἳ δ’ ἀκόλαστοι καὶ ὀργίλοι, οἳ μὲν ἐκ τοῦ οὑτωσὶ ἐν αὐτοῖσ ἀναστρέφεσθαι, οἳ δὲ ἐκ τοῦ οὑτωσί.

καὶ ἑνὶ δὴ λόγῳ ἐκ τῶν ὁμοίων ἐνεργειῶν αἱ ἕξεισ γίνονται. διὸ δεῖ τὰσ ἐνεργείασ ποιὰσ ἀποδιδόναι·

κατὰ γὰρ τὰσ τούτων διαφορὰσ ἀκολουθοῦσιν αἱ ἕξεισ. ἀλλὰ πάμπολυ, μᾶλλον δὲ τὸ πᾶν.

ἐπεὶ οὖν ἡ παροῦσα πραγματεία οὐ θεωρίασ ἕνεκά ἐστιν ὥσπερ αἱ ἄλλαι οὐ γὰρ ἵνα εἰδῶμεν τί ἐστιν ἡ ἀρετὴ σκεπτόμεθα, ἀλλ’ ἵν’ ἀγαθοὶ γενώμεθα, ἐπεὶ οὐδὲν ἂν ἦν ὄφελοσ αὐτῆσ, ἀναγκαῖον ἐπισκέψασθαι τὰ περὶ τὰσ πράξεισ, πῶσ πρακτέον αὐτάσ· αὗται γάρ εἰσι κύριαι καὶ τοῦ ποιὰσ γενέσθαι τὰσ ἕξεισ, καθάπερ εἰρήκαμεν.

τὸ μὲν οὖν κατὰ τὸν ὀρθὸν λόγον πράττειν κοινὸν καὶ ὑποκείσθω ‐ ῥηθήσεται δ’ ὕστερον περὶ αὐτοῦ, καὶ τί ἐστιν ὁ ὀρθὸσ λόγοσ, καὶ πῶσ ἔχει πρὸσ τὰσ ἄλλασ ἀρετάσ. ἐκεῖνο δὲ προδιομολογείσθω, ὅτι πᾶσ ὁ περὶ τῶν πρακτῶν λόγοσ τύπῳ καὶ οὐκ ἀκριβῶσ ὀφείλει λέγεσθαι, ὥσπερ καὶ κατ’ ἀρχὰσ εἴπομεν ὅτι κατὰ τὴν ὕλην οἱ λόγοι ἀπαιτητέοι·

τὰ δ’ ἐν ταῖσ πράξεσι καὶ τὰ συμφέροντα οὐδὲν ἑστηκὸσ ἔχει, ὥσπερ οὐδὲ τὰ ὑγιεινά. τοιούτου δ’ ὄντοσ τοῦ καθόλου λόγου, ἔτι μᾶλλον ὁ περὶ τῶν καθ’ ἕκαστα λόγοσ οὐκ ἔχει τἀκριβέσ· κυβερνητικῆσ.

ἀλλὰ καίπερ ὄντοσ τοιούτου τοῦ παρόντοσ λόγου πειρατέον βοηθεῖν. πρῶτον οὖν τοῦτο θεωρητέον, ὅτι τὰ τοιαῦτα πέφυκεν ὑπ’ ἐνδείασ καὶ ὑπερβολῆσ φθείρεσθαι, δεῖ γὰρ ὑπὲρ τῶν ἀφανῶν τοῖσ φανεροῖσ μαρτυρίοισ χρῆσθαι ὥσπερ ἐπὶ τῆσ ἰσχύοσ καὶ τῆσ ὑγιείασ ὁρῶμεν· τά τε γὰρ ὑπερβάλλοντα γυμνάσια καὶ τὰ ἐλλείποντα φθείρει τὴν ἰσχύν, ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰ ποτὰ καὶ τὰ σιτία πλείω καὶ ἐλάττω γινόμενα φθείρει τὴν ὑγίειαν, τὰ δὲ σύμμετρα καὶ ποιεῖ καὶ αὔξει καὶ σῴζει.

οὕτωσ οὖν καὶ ἐπὶ σωφροσύνησ καὶ ἀνδρείασ ἔχει καὶ τῶν ἄλλων ἀρετῶν. ὅ τε γὰρ πάντα φεύγων καὶ φοβούμενοσ καὶ μηδὲν ὑπομένων δειλὸσ γίνεται, ὅ τε μηδὲν ὅλωσ φοβούμενοσ ἀλλὰ πρὸσ πάντα βαδίζων θρασύσ·

ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ μὲν πάσησ ἡδονῆσ ἀπολαύων καὶ μηδεμιᾶσ ἀπεχόμενοσ ἀκόλαστοσ, ὁ δὲ πᾶσαν φεύγων, ὥσπερ οἱ ἄγροικοι, ἀναίσθητόσ τισ· φθείρεται δὴ σωφροσύνη καὶ ἡ ἀνδρεία ὑπὸ τῆσ ὑπερβολῆσ καὶ τῆσ ἐλλείψεωσ, ὑπὸ δὲ τῆσ μεσότητοσ σῴζεται.

ἀλλ’ οὐ μόνον αἱ γενέσεισ καὶ αὐξήσεισ καὶ αἱ φθοραὶ ἐκ τῶν αὐτῶν καὶ ὑπὸ τῶν αὐτῶν γίνονται, ἀλλὰ καὶ αἱ ἐνέργειαι ἐν τοῖσ αὐτοῖσ ἔσονται· καὶ γὰρ ἐπὶ τῶν ἄλλων τῶν φανερωτέρων οὕτωσ ἔχει, οἱο͂ν ἐπὶ τῆσ ἰσχύοσ· γίνεται γὰρ ἐκ τοῦ πολλὴν τροφὴν λαμβάνειν καὶ πολλοὺσ πόνουσ ὑπομένειν, καὶ μάλιστα ἂν δύναιτ’ αὐτὰ ποιεῖν ὁ ἰσχυρόσ.

οὕτω δ’ ἔχει καὶ ἐπὶ τῶν ἀρετῶν· μάλιστα δυνάμεθα ἀπέχεσθαι αὐτῶν·

ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῆσ ἀνδρείασ·

ἐθιζόμενοι γὰρ καταφρονεῖν τῶν φοβερῶν καὶ ὑπομένειν αὐτὰ γινόμεθα ἀνδρεῖοι, καὶ γενόμενοι μάλιστα δυνησόμεθα ὑπομένειν τὰ φοβερά. σημεῖον δὲ δεῖ ποιεῖσθαι τῶν ἕξεων τὴν ἐπιγινομένην ἡδονὴν ἢ λύπην τοῖσ ἔργοισ· ὁ μὲν γὰρ ἀπεχόμενοσ τῶν σωματικῶν ἡδονῶν καὶ αὐτῷ τούτῳ χαίρων σώφρων, ὁ δ’ ἀχθόμενοσ ἀκόλαστοσ, καὶ ὁ μὲν ὑπομένων τὰ δεινὰ καὶ χαίρων ἢ μὴ λυπούμενόσ γε ἀνδρεῖοσ, ὁ δὲ λυπούμενοσ δειλόσ.

περὶ ἡδονὰσ γὰρ καὶ λύπασ ἐστὶν ἡ ἠθικὴ ἀρετή· διὰ μὲν γὰρ τὴν ἡδονὴν τὰ φαῦλα πράττομεν, διὰ δὲ τὴν λύπην τῶν καλῶν ἀπεχόμεθα. διὸ δεῖ ἦχθαί πωσ εὐθὺσ ἐκ νέων, ὡσ ὁ Πλάτων φησίν, ὥστε χαίρειν τε καὶ λυπεῖσθαι οἷσ δεῖ·

ἡ γὰρ ὀρθὴ παιδεία αὕτη ἐστίν. ἔτι δ’ εἰ αἱ ἀρεταί εἰσι περὶ πράξεισ καὶ πάθη, παντὶ δὲ πάθει καὶ πάσῃ πράξει ἕπεται ἡδονὴ καὶ λύπη, καὶ διὰ τοῦτ’ ἂν εἰή ἡ ἀρετὴ περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ. μηνύουσι δὲ καὶ αἱ κολάσεισ γινόμεναι διὰ τούτων·

ἰατρεῖαι γάρ τινέσ εἰσιν, αἱ δὲ ἰατρεῖαι διὰ τῶν ἐναντίων πεφύκασι γίνεσθαι. ἔτι, ὡσ καὶ πρῴην εἴπομεν, πᾶσα ψυχῆσ ἕξισ, ὑφ’ οἱών πέφυκε γίνεσθαι χείρων καὶ βελτίων, πρὸσ ταῦτα καὶ περὶ ταῦτα τὴν φύσιν ἔχει· δι’ ἡδονὰσ δὲ καὶ λύπασ φαῦλοι γίνονται, τῷ διώκειν ταύτασ καὶ φεύγειν, ἢ ἃσ μὴ δεῖ ἢ ὅτε οὐ δεῖ ἢ ὡσ οὐ δεῖ ἢ ὁσαχῶσ ἄλλωσ ὑπὸ τοῦ λόγου διορίζεται τὰ τοιαῦτα.

διὸ καὶ ὁρίζονται τὰσ ἀρετὰσ ἀπαθείασ τινὰσ καὶ ἠρεμίασ· οὐκ εὖ δέ, ὅτι ἁπλῶσ λέγουσιν, ἀλλ’ οὐχ ὡσ δεῖ καὶ ὡσ οὐ δεῖ καὶ ὅτε, καὶ ὅσα ἄλλα προστίθεται.

ὑπόκειται ἄρα ἡ ἀρετὴ εἶναι ἡ τοιαύτη περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ τῶν βελτίστων πρακτική, ἡ δὲ κακία τοὐναντίον. γένοιτο δ’ ἂν ἡμῖν καὶ ἐκ τούτων φανερὸν ὅτι περὶ τῶν αὐτῶν. τριῶν γὰρ ὄντων τῶν εἰσ τὰσ αἱρέσεισ καὶ τριῶν τῶν εἰσ τὰσ φυγάσ, καλοῦ συμφέροντοσ ἡδέοσ, καὶ τριῶν τῶν ἐναντίων, αἰσχροῦ βλαβεροῦ λυπηροῦ, περὶ ταῦτα μὲν πάντα ὁ ἀγαθὸσ κατορθωτικόσ ἐστιν ὁ δὲ κακὸσ ἁμαρτητικόσ, μάλιστα δὲ περὶ τὴν ἡδονήν· τοῖσ ζῴοισ, καὶ πᾶσι τοῖσ ὑπὸ τὴν αἱρ́εσιν παρακολουθεῖ·

καὶ γὰρ τὸ καλὸν καὶ τὸ συμφέρον ἡδὺ φαίνεται.

ἔτι δ’ ἐκ νηπίου πᾶσιν ἡμῖν συντέθραπται· διὸ χαλεπὸν ἀποτρίψασθαι τοῦτο τὸ πάθοσ ἐγκεχρωσμένον τῷ βίῳ. κανονίζομεν δὲ καὶ τὰσ πράξεισ, οἳ μὲν μᾶλλον οἳ δ’ ἧττον, ἡδονῇ καὶ λύπῃ. διὰ τοῦτ’ οὖν ἀναγκαῖον εἶναι περὶ ταῦτα τὴν πᾶσαν πραγματείαν· οὐ γὰρ μικρὸν εἰσ τὰσ πράξεισ εὖ ἢ κακῶσ χαίρειν καὶ λυπεῖσθαι.

ἔτι δὲ χαλεπώτερον ἡδονῇ μάχεσθαι ἢ θυμῷ, καθάπερ φησὶν Ἡράκλειτοσ, περὶ δὲ τὸ χαλεπώτερον ἀεὶ καὶ τέχνη γίνεται καὶ ἀρετή· καὶ γὰρ τὸ εὖ βέλτιον ἐν τούτῳ.

ὥστε καὶ διὰ τοῦτο περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ πᾶσα ἡ πραγματεία καὶ τῇ ἀρετῇ καὶ τῇ πολιτικῇ· ὁ μὲν γὰρ εὖ τούτοισ χρώμενοσ ἀγαθὸσ ἔσται, ὁ δὲ κακῶσ κακόσ. ὅτι μὲν οὖν ἐστὶν ἡ ἀρετὴ περὶ ἡδονὰσ καὶ λύπασ, καὶ ὅτι ἐξ ὧν γίνεται, ὑπὸ τούτων καὶ αὔξεται καὶ φθείρεται μὴ ὡσαύτωσ γινομένων, καὶ ὅτι ἐξ ὧν ἐγένετο, περὶ ταῦτα καὶ ἐνεργεῖ, εἰρήσθω. ἀπορήσειε δ’ ἄν τισ πῶσ λέγομεν ὅτι δεῖ τὰ μὲν δίκαια πράττοντασ δικαίουσ γίνεσθαι, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονασ·

εἰ γὰρ πράττουσι τὰ δίκαια καὶ σώφρονα, ἤδη εἰσὶ δίκαιοι καὶ σώφρονεσ, ὥσπερ εἰ τὰ γραμματικὰ καὶ τὰ μουσικά, γραμματικοὶ καὶ μουσικοί. ἢ οὐδ’ ἐπὶ τῶν τεχνῶν οὕτωσ ἔχει; ἐνδέχεται γὰρ γραμματικόν τι ποιῆσαι καὶ ἀπὸ τύχησ καὶ ἄλλου ὑποθεμένου.

τότε οὖν ἔσται γραμματικόσ, ἐὰν καὶ γραμματικόν τι ποιήσῃ καὶ γραμματικῶσ· τοῦτο δ’ ἐστὶ τὸ κατὰ τὴν ἐν αὑτῷ γραμματικήν.

ἔτι οὐδ’ ὅμοιόν ἐστιν ἐπί τε τῶν τεχνῶν καὶ τῶν ἀρετῶν· τὰ μὲν γὰρ ὑπὸ τῶν τεχνῶν γινόμενα τὸ εὖ ἔχει ἐν αὑτοῖσ· ἀρκεῖ οὖν ταῦτά πωσ ἔχοντα γενέσθαι· ἢ σωφρόνωσ πράττεται, ἀλλὰ καὶ ἐὰν ὁ πράττων πῶσ ἔχων πράττῃ, πρῶτον μὲν ἐὰν εἰδώσ, ἔπειτ’ ἐὰν προαιρούμενοσ, καὶ προαιρούμενοσ δι’ αὐτά, τὸ δὲ τρίτον ἐὰν καὶ βεβαίωσ καὶ ἀμετακινήτωσ ἔχων πράττῃ.

ταῦτα δὲ πρὸσ μὲν τὸ τὰσ ἄλλασ τέχνασ ἔχειν οὐ συναριθμεῖται, πλὴν αὐτὸ τὸ εἰδέναι·

πρὸσ δὲ τὸ τὰσ ἀρετὰσ τὸ μὲν εἰδέναι οὐδὲν ἢ μικρὸν ἰσχύει, τὰ δ’ ἄλλα οὐ μικρὸν ἀλλὰ τὸ πᾶν δύναται, ἅπερ ἐκ τοῦ πολλάκισ πράττειν τὰ δίκαια καὶ σώφρονα περιγίνεται. τὰ μὲν οὖν πράγματα δίκαια καὶ σώφρονα λέγεται, ὅταν ᾖ τοιαῦτα οἱᾶ ἂν ὁ δίκαιοσ ἢ ὁ σώφρων πράξειεν·

δίκαιοσ δὲ καὶ σώφρων ἐστὶν οὐχ ὁ ταῦτα πράττων, ἀλλὰ καὶ ὁ οὕτω πράττων ὡσ οἱ δίκαιοι καὶ σώφρονεσ πράττουσιν. εὖ οὖν λέγεται ὅτι ἐκ τοῦ τὰ δίκαια πράττειν ὁ δίκαιοσ γίνεται καὶ ἐκ τοῦ τὰ σώφρονα ὁ σώφρων· ἐκ δὲ τοῦ μὴ πράττειν ταῦτα οὐδεὶσ ἂν οὐδὲ μελλήσειε γίνεσθαι ἀγαθόσ.

ἀλλ’ οἱ πολλοὶ ταῦτα μὲν οὐ πράττουσιν, ἐπὶ δὲ τὸν λόγον καταφεύγοντεσ οἰόνται φιλοσοφεῖν καὶ οὕτωσ ἔσεσθαι σπουδαῖοι, ὅμοιόν τι ποιοῦντεσ τοῖσ κάμνουσιν, οἳ τῶν ἰατρῶν ἀκούουσι μὲν ἐπιμελῶσ, ποιοῦσι δ’ οὐδὲν τῶν προσταττομένων. ὥσπερ οὖν οὐδ’ ἐκεῖνοι εὖ ἕξουσι τὸ σῶμα οὕτω θεραπευόμενοι, οὐδ’ οὗτοι τὴν ψυχὴν οὕτω φιλοσοφοῦντεσ.

μετὰ δὲ ταῦτα τί ἐστιν ἡ ἀρετὴ σκεπτέον. ἐπεὶ οὖν τὰ ἐν τῇ ψυχῇ γινόμενα τρία ἐστί, πάθη δυνάμεισ ἕξεισ, τούτων ἄν τι εἰή ἡ ἀρετή. λέγω δὲ πάθη μὲν ἐπιθυμίαν ὀργὴν φόβον θάρσοσ φθόνον χαρὰν φιλίαν μῖσοσ πόθον ζῆλον ἔλεον, ὅλωσ οἷσ ἕπεται ἡδονὴ ἢ λύπη· δυνάμεισ δὲ καθ’ ἃσ παθητικοὶ τούτων λεγόμεθα, οἱο͂ν καθ’ ἃσ δυνατοὶ ὀργισθῆναι ἢ λυπηθῆναι ἢ ἐλεῆσαι·

ἕξεισ δὲ καθ’ ἃσ πρὸσ τὰ πάθη ἔχομεν εὖ ἢ κακῶσ, οἱο͂ν πρὸσ τὸ ὀργισθῆναι, εἰ μὲν σφοδρῶσ ἢ ἀνειμένωσ, κακῶσ ἔχομεν, εἰ δὲ μέσωσ, εὖ·

ὁμοίωσ δὲ καὶ πρὸσ τἆλλα. κατὰ τὰ πάθη σπουδαῖοι ἢ φαῦλοι, κατὰ δὲ τὰσ ἀρετὰσ καὶ τὰσ κακίασ λεγόμεθα, καὶ ὅτι κατὰ μὲν τὰ πάθη οὔτ’ ἐπαινούμεθα οὔτε ψεγόμεθα οὐ γὰρ ἐπαινεῖται ὁ φοβούμενοσ οὐδὲ ὁ ὀργιζόμενοσ, οὐδὲ ψέγεται ὁ ἁπλῶσ ὀργιζόμενοσ ἀλλ’ ὁ πῶσ, κατὰ δὲ τὰσ ἀρετὰσ καὶ τὰσ κακίασ ἐπαινούμεθα ἢ ψεγόμεθα.

ἔτι ὀργιζόμεθα μὲν καὶ φοβούμεθα ἀπροαιρέτωσ, αἱ δ’ ἀρεταὶ προαιρέσεισ τινὲσ ἢ οὐκ ἄνευ προαιρέσεωσ.

πρὸσ δὲ τούτοισ κατὰ μὲν τὰ πάθη κινεῖσθαι λεγόμεθα, κατὰ δὲ τὰσ ἀρετὰσ καὶ τὰσ κακίασ οὐ κινεῖσθαι ἀλλὰ διακεῖσθαί πωσ. διὰ ταῦτα δὲ οὐδὲ δυνάμεισ εἰσίν·

οὔτε γὰρ ἀγαθοὶ λεγόμεθα τῷ δύνασθαι πάσχειν ἁπλῶσ οὔτε κακοί, οὔτ’ ἐπαινούμεθα οὔτε ψεγόμεθα· ἔτι δυνατοὶ μέν ἐσμεν φύσει, ἀγαθοὶ δὲ ἢ κακοὶ οὐ γινόμεθα φύσει· εἴπομεν δὲ περὶ τούτου πρότερον.

εἰ οὖν μήτε πάθη εἰσὶν αἱ ἀρεταὶ μήτε δυνάμεισ, λείπεται ἕξεισ αὐτὰσ εἶναι. ὅ τι μὲν οὖν ἐστὶ τῷ γένει ἡ ἀρετή, εἴρηται. δεῖ δὲ μὴ μόνον οὕτωσ εἰπεῖν, ὅτι ἕξισ, ἀλλὰ καὶ ποία τισ. ῥητέον οὖν ὅτι πᾶσα ἀρετή, οὗ ἂν ᾖ ἀρετή, αὐτό τε εὖ ἔχον ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ εὖ ἀποδίδωσιν, οἱο͂ν ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ τόν τε ὀφθαλμὸν σπουδαῖον ποιεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ·

τῇ γὰρ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετῇ εὖ ὁρῶμεν. ὁμοίωσ ἡ τοῦ ἵππου ἀρετὴ ἵππον τε σπουδαῖον ποιεῖ καὶ ἀγαθὸν δραμεῖν καὶ ἐνεγκεῖν τὸν ἐπιβάτην καὶ μεῖναι τοὺσ πολεμίουσ. εἰ δὴ τοῦτ’ ἐπὶ πάντων οὕτωσ ἔχει, καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἀρετὴ εἰή ἂν ἡ ἕξισ ἀφ’ ἧσ ἀγαθὸσ ἄνθρωποσ γίνεται καὶ ἀφ’ ἧσ εὖ τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει.

πῶσ δὲ τοῦτ’ ἔσται, ἤδη μὲν εἰρήκαμεν, ἔτι δὲ καὶ ὧδ’ ἔσται φανερόν, ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίσ ἐστιν ἡ φύσισ αὐτῆσ. ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ’ ἔλαττον τὸ δ’ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸσ ἡμᾶσ· τὸ δ’ ἴσον μέσον τι ὑπερβολῆσ καὶ ἐλλείψεωσ.

λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματοσ μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸσ ἡμᾶσ δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν.

οἱο͂ν εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γὰρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν.

τὸ δὲ πρὸσ ἡμᾶσ οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτησ ἓξ μνᾶσ προστάξει·

ἔστι γὰρ ἴσωσ καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. ὁμοίωσ ἐπὶ δρόμου καὶ πάλησ. οὕτω δὴ πᾶσ ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγματοσ ἀλλὰ τὸ πρὸσ ἡμᾶσ.

εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸσ τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰσ τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖσ εὖ ἔχουσιν ἔργοισ ὅτι οὔτ’ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡσ τῆσ μὲν ὑπερβολῆσ καὶ τῆσ ἐλλείψεωσ φθειρούσησ τὸ εὖ, τῆσ δὲ μεσότητοσ σῳζούσησ, οἱ δ’ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡσ λέγομεν, πρὸσ τοῦτο βλέποντεσ ἐργάζονται· ἡ δ’ ἀρετὴ πάσησ τέχνησ ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσισ, τοῦ μέσου ἂν εἰή στοχαστική.

λέγω δὲ τὴν ἠθικήν· αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεισ, ἐν δὲ τούτοισ ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ καὶ τὸ μέσον.

οἱο͂ν καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ἐπιθυμῆσαι καὶ ὀργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ ὅλωσ ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι ἔστι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ· τὸ δ’ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ’ οἷσ καὶ πρὸσ οὓσ καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡσ δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆσ ἀρετῆσ.

ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τὰσ πράξεισ ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ καὶ τὸ μέσον. ἡ δ’ ἀρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεισ ἐστίν, ἐν οἷσ ἡ μὲν ὑπερβολὴ ἁμαρτάνεται καὶ ἡ ἔλλειψισ ψέγεται, τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται· ταῦτα δ’ ἄμφω τῆσ ἀρετῆσ.

μεσότησ τισ ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου. ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν πολλαχῶσ ἔστιν τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπείρου, ὡσ οἱ Πυθαγόρειοι εἴκαζον, τὸ δ’ ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμένου, τὸ δὲ κατορθοῦν μοναχῶσ διὸ καὶ τὸ μὲν ῥᾴδιον τὸ δὲ χαλεπόν, ῥᾴδιον μὲν τὸ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ, χαλεπὸν δὲ τὸ ἐπιτυχεῖν· καὶ διὰ ταῦτ’ οὖν τῆσ μὲν κακίασ ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψισ, τῆσ δ’ ἀρετῆσ ἡ μεσότησ·

ἐσθλοὶ μὲν γὰρ ἁπλῶσ, παντοδαπῶσ δὲ κακοί.

ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξισ προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸσ ἡμᾶσ, ὡρισμένῃ λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμοσ ὁρίσειεν. μεσότησ δὲ δύο κακιῶν, τῆσ μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆσ δὲ κατ’ ἔλλειψιν·

καὶ ἔτι τῷ τὰσ μὲν ἐλλείπειν τὰσ δ’ ὑπερβάλλειν τοῦ δέοντοσ ἔν τε τοῖσ πάθεσι καὶ ἐν ταῖσ πράξεσι, τὴν δ’ ἀρετὴν τὸ μέσον καὶ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι. διὸ κατὰ μὲν τὴν οὐσίαν καὶ τὸν λόγον τὸν τὸ τί ἦν εἶναι λέγοντα μεσότησ ἐστὶν ἡ ἀρετή, κατὰ δὲ τὸ ἄριστον καὶ τὸ εὖ ἀκρότησ.

οὐ πᾶσα δ’ ἐπιδέχεται πρᾶξισ οὐδὲ πᾶν πάθοσ τὴν μεσότητα· ἔνια γὰρ εὐθὺσ ὠνόμασται συνειλημμένα μετὰ τῆσ φαυλότητοσ, οἱο͂ν ἐπιχαιρεκακία ἀναισχυντία φθόνοσ, καὶ ἐπὶ τῶν πράξεων μοιχεία κλοπὴ ἀνδροφονία· πάντα γὰρ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα λέγεται τῷ αὐτὰ φαῦλα εἶναι, ἀλλ’ οὐχ αἱ ὑπερβολαὶ αὐτῶν οὐδ’ αἱ ἐλλείψεισ.

οὐκ ἔστιν οὖν οὐδέποτε περὶ αὐτὰ κατορθοῦν, ἀλλ’ ἀεὶ ἁμαρτάνειν· οὐδ’ ἔστι τὸ εὖ ἢ μὴ εὖ περὶ τὰ τοιαῦτα ἐν τῷ ἣν δεῖ καὶ ὅτε καὶ ὡσ μοιχεύειν, ἀλλ’ ἁπλῶσ τὸ ποιεῖν ὁτιοῦν τούτων ἁμαρτάνειν ἐστίν.

ὅμοιον οὖν τὸ ἀξιοῦν καὶ περὶ τὸ ἀδικεῖν καὶ δειλαίνειν καὶ ἀκολασταίνειν εἶναι μεσότητα καὶ ὑπερβολὴν καὶ ἔλλειψιν· ἔσται γὰρ οὕτω γε ὑπερβολῆσ καὶ ἐλλείψεωσ μεσότησ καὶ ὑπερβολῆσ ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ ἐλλείψεωσ.

ὥσπερ δὲ σωφροσύνησ καὶ ἀνδρείασ οὐκ ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ διὰ τὸ τὸ μέσον εἶναί πωσ ἄκρον, οὕτωσ οὐδ’ ἐκείνων μεσότησ οὐδ’ ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ, ἀλλ’ ὡσ ἂν πράττηται ἁμαρτάνεται· ὅλωσ γὰρ οὔθ’ ὑπερβολῆσ καὶ ἐλλείψεωσ μεσότησ ἔστιν, οὔτε μεσότητοσ ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ.

δεῖ δὲ τοῦτο μὴ μόνον καθόλου λέγεσθαι, ἀλλὰ καὶ τοῖσ καθ’ ἕκαστα ἐφαρμόττειν. ἐν γὰρ τοῖσ περὶ τὰσ πράξεισ λόγοισ οἱ μὲν καθόλου κοινότεροί εἰσιν, οἱ δ’ ἐπὶ μέρουσ ἀληθινώτεροι· περὶ γὰρ τὰ καθ’ ἕκαστα αἱ πράξεισ, δέον δ’ ἐπὶ τούτων συμφωνεῖν.

ληπτέον οὖν ταῦτα ἐκ τῆσ διαγραφῆσ. περὶ μὲν οὖν φόβουσ καὶ θάρρη ἀνδρεία μεσότησ· τῶν δ’ ὑπερβαλλόντων ὁ μὲν τῇ ἀφοβίᾳ ἀνώνυμοσ πολλὰ δ’ ἐστὶν ἀνώνυμα, ὁ δ’ ἐν τῷ θαρρεῖν ὑπερβάλλων θρασύσ, ὁ δ’ ἐν τῷ μὲν φοβεῖσθαι ὑπερβάλλων τῷ δὲ θαρρεῖν ἐλλείπων δειλόσ.

περὶ ἡδονὰσ δὲ καὶ λύπασ ‐ οὐ πάσασ, ἧττον δὲ καὶ περὶ τὰσ λύπασ ‐ μεσότησ μὲν σωφροσύνη, ὑπερβολὴ δὲ ἀκολασία. ἐλλείποντεσ δὲ περὶ τὰσ ἡδονὰσ οὐ πάνυ γίνονται· διόπερ οὐδ’ ὀνόματοσ τετυχήκασιν οὐδ’ οἱ τοιοῦτοι, ἔστωσαν δὲ ἀναίσθητοι.

περὶ δὲ δόσιν χρημάτων καὶ λῆψιν μεσότησ μὲν ἐλευθεριότησ, ὑπερβολὴ δὲ καὶ ἔλλειψισ ἀσωτία καὶ ἀνελευθερία. ἐναντίωσ δ’ ἐν αὐταῖσ ὑπερβάλλουσι καὶ ἐλλείπουσιν· ὁ μὲν γὰρ ἄσωτοσ ἐν μὲν προέσει ὑπερβάλλει ἐν δὲ λήψει ἐλλείπει, ὁ δ’ ἀνελεύθεροσ ἐν μὲν λήψει ὑπερβάλλει ἐν δὲ προέσει ἐλλείπει.

νῦν μὲν οὖν τύπῳ καὶ ἐπὶ κεφαλαίου λέγομεν, ἀρκούμενοι αὐτῷ τούτῳ· ὕστερον δὲ ἀκριβέστερον περὶ αὐτῶν διορισθήσεται.

περὶ δὲ χρήματα καὶ ἄλλαι διαθέσεισ εἰσί, μεσότησ μὲν μεγαλοπρέπεια ὁ γὰρ μεγαλοπρεπὴσ διαφέρει ἐλευθερίου· ὃ μὲν γὰρ περὶ μεγάλα, ὃ δὲ περὶ μικρά, ὑπερβολὴ δὲ ἀπειροκαλία καὶ βαναυσία, ἔλλειψισ δὲ μικροπρέπεια· διαφέρουσι δ’ αὗται τῶν περὶ τὴν ἐλευθεριότητα, πῇ δὲ διαφέρουσιν, ὕστερον ῥηθήσεται.

περὶ δὲ τιμὴν καὶ ἀτιμίαν μεσότησ μὲν μεγαλοψυχία, ὑπερβολὴ δὲ χαυνότησ τισ λεγομένη, ἔλλειψισ δὲ μικροψυχία· ὡσ δ’ ἐλέγομεν ἔχειν πρὸσ τὴν μεγαλοπρέπειαν τὴν ἐλευθεριότητα, <τῷ> περὶ μικρὰ διαφέρουσαν, οὕτωσ ἔχει τισ καὶ πρὸσ τὴν μεγαλοψυχίαν, περὶ τιμὴν οὖσαν μεγάλην, αὐτὴ περὶ μικρὰν οὖσα· ἔστι γὰρ ὡσ δεῖ ὀρέγεσθαι τιμῆσ καὶ μᾶλλον ἢ δεῖ καὶ ἧττον, λέγεται δ’ ὁ μὲν ὑπερβάλλων ταῖσ ὀρέξεσι φιλότιμοσ, ὁ δ’ ἐλλείπων ἀφιλότιμοσ, ὁ δὲ μέσοσ ἀνώνυμοσ.

ἀνώνυμοι δὲ καὶ αἱ διαθέσεισ, πλὴν ἡ τοῦ φιλοτίμου φιλοτιμία.

ὅθεν ἐπιδικάζονται οἱ ἄκροι τῆσ μέσησ χώρασ· καὶ ἡμεῖσ δὲ ἔστι μὲν ὅτε τὸν μέσον φιλότιμον καλοῦμεν ἔστι δ’ ὅτε ἀφιλότιμον, καὶ ἔστι μὲν ὅτε ἐπαινοῦμεν τὸν φιλότιμον ἔστι δ’ ὅτε τὸν ἀφιλότιμον. διὰ τίνα δ’ αἰτίαν τοῦτο ποιοῦμεν, ἐν τοῖσ ἑξῆσ ῥηθήσεται·

νῦν δὲ περὶ τῶν λοιπῶν λέγωμεν κατὰ τὸν ὑφηγημένον τρόπον. ἔστι δὲ καὶ περὶ τὴν ὀργὴν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψισ καὶ μεσότησ, σχεδὸν δὲ ἀνωνύμων ὄντων αὐτῶν τὸν μέσον πρᾶον λέγοντεσ τὴν μεσότητα πραότητα καλέσωμεν· τῶν δ’ ἄκρων ὁ μὲν ὑπερβάλλων ὀργίλοσ ἔστω, ἡ δὲ κακία ὀργιλότησ, ὁ δ’ ἐλλείπων ἀόργητόσ τισ, ἡ δ’ ἔλλειψισ ἀοργησία.

εἰσὶ δὲ καὶ ἄλλαι τρεῖσ μεσότητεσ, ἔχουσαι μέν τινα ὁμοιότητα πρὸσ ἀλλήλασ, διαφέρουσαι δ’ ἀλλήλων· πᾶσαι μὲν γάρ εἰσι περὶ λόγων καὶ πράξεων κοινωνίαν, διαφέρουσι δὲ ὅτι ἣ μέν ἐστι περὶ τἀληθὲσ τὸ ἐν αὐτοῖσ, αἳ δὲ περὶ τὸ ἡδύ·

τούτου δὲ τὸ μὲν ἐν παιδιᾷ τὸ δ’ ἐν πᾶσι τοῖσ κατὰ τὸν βίον. ῥητέον οὖν καὶ περὶ τούτων, ἵνα μᾶλλον κατίδωμεν ὅτι ἐν πᾶσιν ἡ μεσότησ ἐπαινετόν, τὰ δ’ ἄκρα οὔτ’ ἐπαινετὰ οὔτ’ ὀρθὰ ἀλλὰ ψεκτά. εἰσὶ μὲν οὖν καὶ τούτων τὰ πλείω ἀνώνυμα, πειρατέον δ’, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων, αὐτοὺσ ὀνοματοποιεῖν σαφηνείασ ἕνεκα καὶ τοῦ εὐπαρακολουθήτου. ὁ μὲν μέσοσ ἀληθήσ τισ καὶ ἡ μεσότησ ἀλήθεια λεγέσθω, ἡ δὲ προσποίησισ ἡ μὲν ἐπὶ τὸ μεῖζον ἀλαζονεία καὶ ὁ ἔχων αὐτὴν ἀλαζών, ἡ δ’ ἐπὶ τὸ ἔλαττον εἰρωνεία καὶ εἴρων <ὁ ἔχων>.

περὶ δὲ τὸ ἡδὺ τὸ μὲν ἐν παιδιᾷ ὁ μὲν μέσοσ εὐτράπελοσ καὶ ἡ διάθεσισ εὐτραπελία, ἡ δ’ ὑπερβολὴ βωμολοχία καὶ ὁ ἔχων αὐτὴν βωμολόχοσ, ὁ δ’ ἐλλείπων ἄγροικόσ τισ καὶ ἡ ἕξισ ἀγροικία· περὶ δὲ τὸ λοιπὸν ἡδὺ τὸ ἐν τῷ βίῳ ὁ μὲν ὡσ δεῖ ἡδὺσ ὢν φίλοσ καὶ ἡ μεσότησ φιλία, ὁ δ’ ὑπερβάλλων, εἰ μὲν οὐδενὸσ ἕνεκα, ἄρεσκοσ, εἰ δ’ ὠφελείασ τῆσ αὑτοῦ, κόλαξ, ὁ δ’ ἐλλείπων καὶ ἐν πᾶσιν ἀηδὴσ δύσερίσ τισ καὶ δύσκολοσ.

εἰσὶ δὲ καὶ ἐν τοῖσ παθήμασι καὶ περὶ τὰ πάθη μεσότητεσ·

ἡ γὰρ αἰδὼσ ἀρετὴ μὲν οὐκ ἔστιν, ἐπαινεῖται δὲ καὶ ὁ αἰδήμων. καὶ γὰρ ἐν τούτοισ ὃ μὲν λέγεται μέσοσ, ὃ δ’ ὑπερβάλλων, ὡσ ὁ καταπλὴξ ὁ πάντα αἰδούμενοσ· ἢ μηδὲν ὅλωσ ἀναίσχυντοσ, ὁ δὲ μέσοσ αἰδήμων.

νέμεσισ δὲ μεσότησ φθόνου καὶ ἐπιχαιρεκακίασ, εἰσὶ δὲ περὶ λύπην καὶ ἡδονὴν τὰσ ἐπὶ τοῖσ συμβαίνουσι τοῖσ πέλασ γινομένασ·

ὁ μὲν γὰρ νεμεσητικὸσ λυπεῖται ἐπὶ τοῖσ ἀναξίωσ εὖ πράττουσιν, ὁ δὲ φθονερὸσ ὑπερβάλλων τοῦτον ἐπὶ πᾶσι λυπεῖται, ὁ δ’ ἐπιχαιρέκακοσ τοσοῦτον ἐλλείπει τοῦ λυπεῖσθαι ὥστε καὶ χαίρειν. ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων καὶ ἄλλοθι καιρὸσ ἔσται·

περὶ δὲ δικαιοσύνησ, ἐπεὶ οὐχ ἁπλῶσ λέγεται, μετὰ ταῦτα διελόμενοι περὶ ἑκατέρασ ἐροῦμεν πῶσ μεσότητέσ εἰσιν· ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τῶν λογικῶν ἀρετῶν. τριῶν δὴ διαθέσεων οὐσῶν, δύο μὲν κακιῶν, τῆσ μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆσ δὲ κατ’ ἔλλειψιν, μιᾶσ δ’ ἀρετῆσ τῆσ μεσότητοσ, πᾶσαι πάσαισ ἀντίκεινταί πωσ· αἱ μὲν γὰρ ἄκραι καὶ τῇ μέσῃ καὶ ἀλλήλαισ ἐναντίαι εἰσίν, ἡ δὲ μέση ταῖσ ἄκραισ·

ὥσπερ γὰρ τὸ ἴσον πρὸσ μὲν τὸ ἔλαττον μεῖζον πρὸσ δὲ τὸ μεῖζον ἔλαττον, οὕτωσ αἱ μέσαι ἕξεισ πρὸσ μὲν τὰσ ἐλλείψεισ ὑπερβάλλουσι πρὸσ δὲ τὰσ ὑπερβολὰσ ἐλλείπουσιν ἔν τε τοῖσ πάθεσι καὶ ταῖσ πράξεσιν.

ὁ γὰρ ἀνδρεῖοσ πρὸσ μὲν τὸν δειλὸν θρασὺσ φαίνεται, πρὸσ δὲ τὸν θρασὺν δειλόσ· ὁμοίωσ δὲ καὶ ὁ σώφρων πρὸσ μὲν τὸν ἀναίσθητον ἀκόλαστοσ, πρὸσ δὲ τὸν ἀκόλαστον ἀναίσθητοσ, ὁ δ’ ἐλευθέριοσ πρὸσ μὲν τὸν ἀνελεύθερον ἄσωτοσ, πρὸσ δὲ τὸν ἄσωτον ἀνελεύθεροσ.

διὸ καὶ ἀπωθοῦνται τὸν μέσον οἱ ἄκροι ἑκάτεροσ πρὸσ ἑκάτερον, καὶ καλοῦσι τὸν ἀνδρεῖον ὁ μὲν δειλὸσ θρασὺν ὁ δὲ θρασὺσ δειλόν, καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀνάλογον. οὕτω δ’ ἀντικειμένων ἀλλήλοισ τούτων, πλείστη ἐναντιότησ ἐστὶ τοῖσ ἄκροισ πρὸσ ἄλληλα ἢ πρὸσ τὸ μέσον·

πορρωτέρω γὰρ ταῦτα ἀφέστηκεν ἀλλήλων ἢ τοῦ μέσου, ὥσπερ τὸ μέγα τοῦ μικροῦ καὶ τὸ μικρὸν τοῦ μεγάλου ἢ ἄμφω τοῦ ἴσου. ἔτι πρὸσ μὲν τὸ μέσον ἐνίοισ ἄκροισ ὁμοιότησ τισ φαίνεται, ὡσ τῇ θρασύτητι πρὸσ τὴν ἀνδρείαν καὶ τῇ ἀσωτίᾳ πρὸσ τὴν ἐλευθεριότητα·

τοῖσ δὲ ἄκροισ πρὸσ ἄλληλα πλείστη ἀνομοιότησ· τὰ δὲ πλεῖστον ἀπέχοντα ἀπ’ ἀλλήλων ἐναντία ὁρίζονται, ὥστε καὶ μᾶλλον ἐναντία τὰ πλεῖον ἀπέχοντα. ἀντίκειται μᾶλλον ἐφ’ ὧν μὲν ἡ ἔλλειψισ ἐφ’ ὧν δὲ ἡ ὑπερβολή, οἱο͂ν ἀνδρείᾳ μὲν οὐχ ἡ θρασύτησ ὑπερβολὴ οὖσα, ἀλλ’ ἡ δειλία ἔλλειψισ οὖσα, τῇ δὲ σωφροσύνῃ οὐχ ἡ ἀναισθησία ἔνδεια οὖσα, ἀλλ’ ἡ ἀκολασία ὑπερβολὴ οὖσα.

διὰ δύο δ’ αἰτίασ τοῦτο συμβαίνει, μίαν μὲν τὴν ἐξ αὐτοῦ τοῦ πράγματοσ·

τῷ γὰρ ἐγγύτερον εἶναι καὶ ὁμοιότερον τὸ ἕτερον ἄκρον τῷ μέσῳ, οὐ τοῦτο ἀλλὰ τοὐναντίον ἀντιτίθεμεν μᾶλλον· οἱο͂ν ἐπεὶ ὁμοιότερον εἶναι δοκεῖ τῇ ἀνδρείᾳ ἡ θρασύτησ καὶ ἐγγύτερον, ἀνομοιότερον δ’ ἡ δειλία, ταύτην μᾶλλον ἀντιτίθεμεν· τὰ γὰρ ἀπέχοντα πλεῖον τοῦ μέσου ἐναντιώτερα δοκεῖ εἶναι.

μία μὲν οὖν αἰτία αὕτη, ἐξ αὐτοῦ τοῦ πράγματοσ· ἑτέρα δὲ ἐξ ἡμῶν αὐτῶν· πρὸσ ἃ γὰρ αὐτοὶ μᾶλλον πεφύκαμέν πωσ, ταῦτα μᾶλλον ἐναντία τῷ μέσῳ φαίνεται. οἱο͂ν αὐτοὶ μᾶλλον πεφύκαμεν πρὸσ τὰσ ἡδονάσ, διὸ εὐκαταφορώτεροί ἐσμεν πρὸσ ἀκολασίαν ἢ πρὸσ κοσμιότητα. ταῦτ’ οὖν μᾶλλον ἐναντία λέγομεν, πρὸσ ἃ ἡ ἐπίδοσισ μᾶλλον γίνεται·

καὶ διὰ τοῦτο ἡ ἀκολασία ὑπερβολὴ οὖσα ἐναντιωτέρα ἐστὶ τῇ σωφροσύνῃ. ὅτι μὲν οὖν ἐστὶν ἡ ἀρετὴ ἡ ἠθικὴ μεσότησ, καὶ πῶσ, καὶ ὅτι μεσότησ δύο κακιῶν, τῆσ μὲν καθ’ ὑπερβολὴν τῆσ δὲ κατ’ ἔλλειψιν, καὶ ὅτι τοιαύτη ἐστὶ διὰ τὸ στοχαστικὴ τοῦ μέσου εἶναι τοῦ ἐν τοῖσ πάθεσι καὶ ἐν ταῖσ πράξεσιν, ἱκανῶσ εἴρηται.

διὸ καὶ ἔργον ἐστὶ σπουδαῖον εἶναι. ἐν ἑκάστῳ γὰρ τὸ μέσον λαβεῖν ἔργον, οἱο͂ν κύκλου τὸ μέσον οὐ παντὸσ ἀλλὰ τοῦ εἰδότοσ· οὕτω δὲ καὶ τὸ μὲν ὀργισθῆναι παντὸσ καὶ ῥᾴδιον, καὶ τὸ δοῦναι ἀργύριον καὶ δαπανῆσαι·

τὸ δ’ ᾧ καὶ ὅσον καὶ ὅτε καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὥσ, οὐκέτι παντὸσ οὐδὲ ῥᾴδιον· διόπερ τὸ εὖ καὶ σπάνιον καὶ ἐπαινετὸν καὶ καλόν. διὸ δεῖ τὸν στοχαζόμενον τοῦ μέσου πρῶτον μὲν ἀποχωρεῖν τοῦ μᾶλλον ἐναντίου, καθάπερ καὶ ἡ Καλυψὼ παραινεῖ τούτου μὲν καπνοῦ καὶ κύματοσ ἐκτὸσ ἐέργενῆα. τῶν γὰρ ἄκρων τὸ μέν ἐστιν ἁμαρτωλότερον τὸ δ’ ἧττον· ἐπεὶ οὖν τοῦ μέσου τυχεῖν ἄκρωσ χαλεπόν, κατὰ τὸν δεύτερον, φασί, πλοῦν τὰ ἐλάχιστα ληπτέον τῶν κακῶν·

τοῦτο δ’ ἔσται μάλιστα τοῦτον τὸν τρόπον ὃν λέγομεν.

σκοπεῖν δὲ δεῖ πρὸσ ἃ καὶ αὐτοὶ εὐκατάφοροί ἐσμεν·

ἄλλοι γὰρ πρὸσ ἄλλα πεφύκαμεν· τοῦτο δ’ ἔσται γνώριμον ἐκ τῆσ ἡδονῆσ καὶ τῆσ λύπησ τῆσ γινομένησ περὶ ἡμᾶσ. εἰσ τοὐναντίον δ’ ἑαυτοὺσ ἀφέλκειν δεῖ· πολὺ γὰρ ἀπάγοντεσ τοῦ ἁμαρτάνειν εἰσ τὸ μέσον ἥξομεν, ὅπερ οἱ τὰ διεστραμμένα τῶν ξύλων ὀρθοῦντεσ ποιοῦσιν.

ἐν παντὶ δὲ μάλιστα φυλακτέον τὸ ἡδὺ καὶ τὴν ἡδονήν· οὐ γὰρ ἀδέκαστοι κρίνομεν αὐτήν. ὅπερ οὖν οἱ δημογέροντεσ ἔπαθον πρὸσ τὴν Ἑλένην, τοῦτο δεῖ παθεῖν καὶ ἡμᾶσ πρὸσ τὴν ἡδονήν, καὶ ἐν πᾶσι τὴν ἐκείνων ἐπιλέγειν φωνήν· οὕτω γὰρ αὐτὴν ἀποπεμπόμενοι ἧττον ἁμαρτησόμεθα.

ταῦτ’ οὖν ποιοῦντεσ, ὡσ ἐν κεφαλαίῳ εἰπεῖν, μάλιστα δυνησόμεθα τοῦ μέσου τυγχάνειν. χαλεπὸν δ’ ἴσωσ τοῦτο, καὶ μάλιστ’ ἐν τοῖσ καθ’ ἕκαστον· οὐ γὰρ ῥᾴδιον διορίσαι καὶ πῶσ καὶ τίσι καὶ ἐπὶ ποίοισ καὶ πόσον χρόνον ὀργιστέον· καὶ γὰρ ἡμεῖσ ὁτὲ μὲν τοὺσ ἐλλείποντασ ἐπαινοῦμεν καὶ πράουσ φαμέν, ὁτὲ δὲ τοὺσ χαλεπαίνοντασ ἀνδρώδεισ ἀποκαλοῦντεσ.

ἀλλ’ ὁ μὲν μικρὸν τοῦ εὖ παρεκβαίνων οὐ ψέγεται, οὔτ’ ἐπὶ τὸ μᾶλλον οὔτ’ ἐπὶ τὸ ἧττον, ὁ δὲ πλέον· οὗτοσ γὰρ οὐ λανθάνει.

ὁ δὲ μέχρι τίνοσ καὶ ἐπὶ πόσον ψεκτὸσ οὐ ῥᾴδιον τῷ λόγῳ ἀφορίσαι· οὐδὲ γὰρ ἄλλο οὐδὲν τῶν αἰσθητῶν· τὰ δὲ τοιαῦτα ἐν τοῖσ καθ’ ἕκαστα, καὶ ἐν τῇ αἰσθήσει ἡ κρίσισ. τὸ μὲν ἄρα τοσοῦτο δηλοῖ ὅτι ἡ μέση ἕξισ ἐν πᾶσιν ἐπαινετή, ἀποκλίνειν δὲ δεῖ ὁτὲ μὲν ἐπὶ τὴν ὑπερβολὴν ὁτὲ δ’ ἐπὶ τὴν ἔλλειψιν· οὕτω γὰρ ῥᾷστα τοῦ μέσου καὶ τοῦ εὖ τευξόμεθα.

상위

Aristotle (아리스토텔레스)

목록

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION