Aristotle, Nicomachean Ethics, Book 1

(아리스토텔레스, 니코마코스 윤리학, Book 1)

πᾶσα τέχνη καὶ πᾶσα μέθοδοσ, ὁμοίωσ δὲ πρᾶξίσ τε καὶ προαίρεσισ, ἀγαθοῦ τινὸσ ἐφίεσθαι δοκεῖ· διὸ καλῶσ ἀπεφήναντο τἀγαθόν, οὗ πάντ’ ἐφίεται. διαφορὰ δέ τισ φαίνεται τῶν τελῶν· τὰ μὲν γάρ εἰσιν ἐνέργειαι, τὰ δὲ παρ’ αὐτὰσ ἔργα τινά. ὧν δ’ εἰσὶ τέλη τινὰ παρὰ τὰσ πράξεισ, ἐν τούτοισ βελτίω πέφυκε τῶν ἐνεργειῶν τὰ ἔργα. πολλῶν δὲ πράξεων οὐσῶν καὶ τεχνῶν καὶ ἐπιστημῶν πολλὰ γίνεται καὶ τὰ τέλη·

ἰατρικῆσ μὲν γὰρ ὑγίεια, ναυπηγικῆσ δὲ πλοῖον, στρατηγικῆσ δὲ νίκη, οἰκονομικῆσ δὲ πλοῦτοσ. ὅσαι δ’ εἰσὶ τῶν τοιούτων ὑπὸ μίαν τινὰ δύναμιν, καθάπερ ὑπὸ τὴν ἱππικὴν χαλινοποιικὴ καὶ ὅσαι ἄλλαι τῶν ἱππικῶν ὀργάνων εἰσίν, αὕτη δὲ καὶ πᾶσα πολεμικὴ πρᾶξισ ὑπὸ τὴν στρατηγικήν, κατὰ τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον ἄλλαι ὑφ’ ἑτέρασ· ἐν ἁπάσαισ δὲ τὰ τῶν ἀρχιτεκτονικῶν τέλη πάντων ἐστὶν αἱρετώτερα τῶν ὑπ’ αὐτά·

τούτων γὰρ χάριν κἀκεῖνα διώκεται.

διαφέρει δ’ οὐδὲν τὰσ ἐνεργείασ αὐτὰσ εἶναι τὰ τέλη τῶν πράξεων ἢ παρὰ ταύτασ ἄλλο τι, καθάπερ ἐπὶ τῶν λεχθεισῶν ἐπιστημῶν. εἰ δή τι τέλοσ ἐστὶ τῶν πρακτῶν ὃ δι’ αὑτὸ βουλόμεθα, τἆλλα δὲ διὰ τοῦτο, καὶ μὴ πάντα δι’ ἕτερον αἱρούμεθα πρόεισι γὰρ οὕτω γ’ εἰσ ἄπειρον, ὥστ’ εἶναι κενὴν καὶ ματαίαν τὴν ὄρεξιν, δῆλον ὡσ τοῦτ’ ἂν εἰή τἀγαθὸν καὶ τὸ ἄριστον. ἆρ’ οὖν καὶ πρὸσ τὸν βίον ἡ γνῶσισ αὐτοῦ μεγάλην ἔχει ῥοπήν, καὶ καθάπερ τοξόται σκοπὸν ἔχοντεσ μᾶλλον ἂν τυγχάνοιμεν τοῦ δέοντοσ;

εἰ δ’ οὕτω, πειρατέον τύπῳ γε περιλαβεῖν αὐτὸ τί ποτ’ ἐστὶ καὶ τίνοσ τῶν ἐπιστημῶν ἢ δυνάμεων. δόξειε δ’ ἂν τῆσ κυριωτάτησ καὶ μάλιστα ἀρχιτεκτονικῆσ.

τοιαύτη δ’ ἡ πολιτικὴ φαίνεται· τίνασ γὰρ εἶναι χρεὼν τῶν ἐπιστημῶν ἐν ταῖσ πόλεσι, καὶ ποίασ ἑκάστουσ μανθάνειν καὶ μέχρι τίνοσ, αὕτη διατάσσει· ὁρῶμεν δὲ καὶ τὰσ ἐντιμοτάτασ τῶν δυνάμεων ὑπὸ ταύτην οὔσασ, οἱο͂ν στρατηγικὴν οἰκονομικὴν ῥητορικήν·

χρωμένησ δὲ ταύτησ ταῖσ λοιπαῖσ πρακτικαῖσ τῶν ἐπιστημῶν, ἔτι δὲ νομοθετούσησ τί δεῖ πράττειν καὶ τίνων ἀπέχεσθαι, τὸ ταύτησ τέλοσ περιέχοι ἂν τὰ τῶν ἄλλων, ὥστε τοῦτ’ ἂν εἰή τἀνθρώπινον ἀγαθόν. εἰ γὰρ καὶ ταὐτόν ἐστιν ἑνὶ καὶ πόλει, μεῖζόν γε καὶ τελειότερον τὸ τῆσ πόλεωσ φαίνεται καὶ λαβεῖν καὶ σῴζειν· ἀγαπητὸν μὲν γὰρ καὶ ἑνὶ μόνῳ, κάλλιον δὲ καὶ θειότερον ἔθνει καὶ πόλεσιν.

ἡ μὲν οὖν μέθοδοσ τούτων ἐφίεται, πολιτική τισ οὖσα.

λέγοιτο δ’ ἂν ἱκανῶσ, εἰ κατὰ τὴν ὑποκειμένην ὕλην διασαφηθείη· τὸ γὰρ ἀκριβὲσ οὐχ ὁμοίωσ ἐν ἅπασι τοῖσ λόγοισ ἐπιζητητέον, ὥσπερ οὐδ’ ἐν τοῖσ δημιουργουμένοισ. τὰ δὲ καλὰ καὶ τὰ δίκαια, περὶ ὧν ἡ πολιτικὴ σκοπεῖται, πολλὴν ἔχει διαφορὰν καὶ πλάνην, ὥστε δοκεῖν νόμῳ μόνον εἶναι, φύσει δὲ μή. τοιαύτην δέ τινα πλάνην ἔχει καὶ τἀγαθὰ διὰ τὸ πολλοῖσ συμβαίνειν βλάβασ ἀπ’ αὐτῶν· ἤδη γάρ τινεσ ἀπώλοντο διὰ πλοῦτον, ἕτεροι δὲ δι’ ἀνδρείαν.

ἀγαπητὸν οὖν περὶ τοιούτων καὶ ἐκ τοιούτων λέγοντασ παχυλῶσ καὶ τύπῳ τἀληθὲσ ἐνδείκνυσθαι, καὶ περὶ τῶν ὡσ ἐπὶ τὸ πολὺ καὶ ἐκ τοιούτων λέγοντασ τοιαῦτα καὶ συμπεραίνεσθαι. τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ ἀποδέχεσθαι χρεὼν ἕκαστα τῶν λεγομένων·

πεπαιδευμένου γάρ ἐστιν ἐπὶ τοσοῦτον τἀκριβὲσ ἐπιζητεῖν καθ’ ἕκαστον γένοσ, ἐφ’ ὅσον ἡ τοῦ πράγματοσ φύσισ ἐπιδέχεται· παραπλήσιον γὰρ φαίνεται μαθηματικοῦ τε πιθανολογοῦντοσ ἀποδέχεσθαι καὶ ῥητορικὸν ἀποδείξεισ ἀπαιτεῖν.

ἕκαστοσ δὲ κρίνει καλῶσ ἃ γινώσκει, καὶ τούτων ἐστὶν ἀγαθὸσ κριτήσ. καθ’ ἕκαστον μὲν ἄρα ὁ πεπαιδευμένοσ, ἁπλῶσ δ’ ὁ περὶ πᾶν πεπαιδευμένοσ.

διὸ τῆσ πολιτικῆσ οὐκ ἔστιν οἰκεῖοσ ἀκροατὴσ ὁ νέοσ· ἄπειροσ γὰρ τῶν κατὰ τὸν βίον πράξεων, οἱ λόγοι δ’ ἐκ τούτων καὶ περὶ τούτων· ἔτι δὲ τοῖσ πάθεσιν ἀκολουθητικὸσ ὢν ματαίωσ ἀκούσεται καὶ ἀνωφελῶσ, ἐπειδὴ τὸ τέλοσ ἐστὶν οὐ γνῶσισ ἀλλὰ πρᾶξισ. διαφέρει δ’ οὐδὲν νέοσ τὴν ἡλικίαν ἢ τὸ ἦθοσ νεαρόσ·

οὐ γὰρ παρὰ τὸν χρόνον ἡ ἔλλειψισ, ἀλλὰ διὰ τὸ κατὰ πάθοσ ζῆν καὶ διώκειν ἕκαστα. τοῖσ γὰρ τοιούτοισ ἀνόνητοσ ἡ γνῶσισ γίνεται, καθάπερ τοῖσ ἀκρατέσιν· τοῖσ δὲ κατὰ λόγον τὰσ ὀρέξεισ ποιουμένοισ καὶ πράττουσι πολυωφελὲσ ἂν εἰή τὸ περὶ τούτων εἰδέναι.

καὶ περὶ μὲν ἀκροατοῦ, καὶ πῶσ ἀποδεκτέον, καὶ τί προτιθέμεθα, πεφροιμιάσθω ταῦτα. λέγωμεν δ’ ἀναλαβόντεσ, ἐπειδὴ πᾶσα γνῶσισ καὶ προαίρεσισ ἀγαθοῦ τινὸσ ὀρέγεται, τί ἐστὶν οὗ λέγομεν τὴν πολιτικὴν ἐφίεσθαι καὶ τί τὸ πάντων ἀκρότατον τῶν πρακτῶν ἀγαθῶν. ὀνόματι μὲν οὖν σχεδὸν ὑπὸ τῶν πλείστων ὁμολογεῖται· τὴν γὰρ εὐδαιμονίαν καὶ οἱ πολλοὶ καὶ οἱ χαρίεντεσ λέγουσιν, τὸ δ’ εὖ ζῆν καὶ τὸ εὖ πράττειν ταὐτὸν ὑπολαμβάνουσι τῷ εὐδαιμονεῖν·

περὶ δὲ τῆσ εὐδαιμονίασ, τί ἐστιν, ἀμφισβητοῦσι καὶ οὐχ ὁμοίωσ οἱ πολλοὶ τοῖσ σοφοῖσ ἀποδιδόασιν.

οἳ μὲν γὰρ τῶν ἐναργῶν τι καὶ φανερῶν, οἱο͂ν ἡδονὴν ἢ πλοῦτον ἢ τιμήν, ἄλλοι δ’ ἄλλο ‐ πολλάκισ δὲ καὶ ὁ αὐτὸσ ἕτερον· νοσήσασ μὲν γὰρ ὑγίειαν, πενόμενοσ δὲ πλοῦτον· συνειδότεσ δ’ ἑαυτοῖσ ἄγνοιαν τοὺσ μέγα τι καὶ ὑπὲρ αὐτοὺσ λέγοντασ θαυμάζουσιν.

ἔνιοι δ’ ᾤοντο παρὰ τὰ πολλὰ ταῦτα ἀγαθὰ ἄλλο τι καθ’ αὑτὸ εἶναι, ὃ καὶ τούτοισ πᾶσιν αἴτιόν ἐστι τοῦ εἶναι ἀγαθά. ἁπάσασ μὲν οὖν ἐξετάζειν τὰσ δόξασ ματαιότερον ἴσωσ ἐστίν, ἱκανὸν δὲ τὰσ μάλιστα ἐπιπολαζούσασ ἢ δοκούσασ ἔχειν τινὰ λόγον. μὴ λανθανέτω δ’ ἡμᾶσ ὅτι διαφέρουσιν οἱ ἀπὸ τῶν ἀρχῶν λόγοι καὶ οἱ ἐπὶ τὰσ ἀρχάσ.

εὖ γὰρ καὶ ὁ Πλάτων ἠπόρει τοῦτο καὶ ἐζήτει, πότερον ἀπὸ τῶν ἀρχῶν ἢ ἐπὶ τὰσ ἀρχάσ ἐστιν ἡ ὁδόσ, ὥσπερ ἐν τῷ σταδίῳ ἀπὸ τῶν ἀθλοθετῶν ἐπὶ τὸ πέρασ ἢ ἀνάπαλιν. ἀρκτέον μὲν γὰρ ἀπὸ τῶν γνωρίμων, ταῦτα δὲ διττῶσ·

τὰ μὲν γὰρ ἡμῖν τὰ δ’ ἁπλῶσ. ἴσωσ οὖν ἡμῖν γε ἀρκτέον ἀπὸ τῶν ἡμῖν γνωρίμων. διὸ δεῖ τοῖσ ἔθεσιν ἦχθαι καλῶσ τὸν περὶ καλῶν καὶ δικαίων καὶ ὅλωσ τῶν πολιτικῶν ἀκουσόμενον ἱκανῶσ. ἀρχὴ γὰρ τὸ ὅτι, καὶ εἰ τοῦτο φαίνοιτο ἀρκούντωσ, οὐδὲν προσδεήσει τοῦ διότι· ὁ δὲ τοιοῦτοσ ἔχει ἢ λάβοι ἂν ἀρχὰσ ῥᾳδίωσ.

ᾧ δὲ μηδέτερον ὑπάρχει τούτων, ἀκουσάτω τῶν Ἡσιόδου· οὗτοσ μὲν πανάριστοσ ὃσ αὐτὸσ πάντα νοήσῃ,ἐσθλὸσ δ’ αὖ κἀκεῖνοσ ὃσ εὖ εἰπόντι πίθηται.

ὃσ δέ κε μήτ’ αὐτὸσ νοέῃ μήτ’ ἄλλου ἀκούωνἐν θυμῷ βάλληται, ὃ δ’ αὖτ’ ἀχρήιοσ ἀνήρ. ἡμεῖσ δὲ λέγωμεν ὅθεν παρεξέβημεν. τὸ γὰρ ἀγαθὸν καὶ τὴν εὐδαιμονίαν οὐκ ἀλόγωσ ἐοίκασιν ἐκ τῶν βίων ὑπολαμβάνειν οἱ μὲν πολλοὶ καὶ φορτικώτατοι τὴν ἡδονήν· διὸ καὶ τὸν βίον ἀγαπῶσι τὸν ἀπολαυστικόν.

τρεῖσ γάρ εἰσι μάλιστα οἱ προύχοντεσ, ὅ τε νῦν εἰρημένοσ καὶ ὁ πολιτικὸσ καὶ τρίτοσ ὁ θεωρητικόσ. οἱ μὲν οὖν πολλοὶ παντελῶσ ἀνδραποδώδεισ φαίνονται βοσκημάτων βίον προαιρούμενοι, τυγχάνουσι δὲ λόγου διὰ τὸ πολλοὺσ τῶν ἐν ταῖσ ἐξουσίαισ ὁμοιοπαθεῖν Σαρδαναπάλλῳ. οἱ δὲ χαρίεντεσ καὶ πρακτικοὶ τιμήν· τοῦ γὰρ πολιτικοῦ βίου σχεδὸν τοῦτο τέλοσ.

φαίνεται δ’ ἐπιπολαιότερον εἶναι τοῦ ζητουμένου· δοκεῖ γὰρ ἐν τοῖσ τιμῶσι μᾶλλον εἶναι ἢ ἐν τῷ τιμωμένῳ, τἀγαθὸν δὲ οἰκεῖόν τι καὶ δυσαφαίρετον εἶναι μαντευόμεθα. ἔτι δ’ ἐοίκασι τὴν τιμὴν διώκειν ἵνα πιστεύσωσιν ἑαυτοὺσ ἀγαθοὺσ εἶναι·

ζητοῦσι γοῦν ὑπὸ τῶν φρονίμων τιμᾶσθαι, καὶ παρ’ οἷσ γινώσκονται, καὶ ἐπ’ ἀρετῇ· δῆλον οὖν ὅτι κατά γε τούτουσ ἡ ἀρετὴ κρείττων. τάχα δὲ καὶ μᾶλλον ἄν τισ τέλοσ τοῦ πολιτικοῦ βίου ταύτην ὑπολάβοι.

φαίνεται δὲ ἀτελεστέρα καὶ αὕτη· δοκεῖ γὰρ ἐνδέχεσθαι καὶ καθεύδειν ἔχοντα τὴν ἀρετὴν ἢ ἀπρακτεῖν διὰ βίου, καὶ πρὸσ τούτοισ κακοπαθεῖν καὶ ἀτυχεῖν τὰ μέγιστα· τὸν δ’ οὕτω ζῶντα οὐδεὶσ ἂν εὐδαιμονίσειεν, εἰ μὴ θέσιν διαφυλάττων.

καὶ περὶ μὲν τούτων ἅλισ· ἱκανῶσ γὰρ καὶ ἐν τοῖσ ἐγκυκλίοισ εἴρηται περὶ αὐτῶν. τρίτοσ δ’ ἐστὶν ὁ θεωρητικόσ, ὑπὲρ οὗ τὴν ἐπίσκεψιν ἐν τοῖσ ἑπομένοισ ποιησόμεθα. ὁ δὲ χρηματιστὴσ βίαιόσ τισ ἐστίν, καὶ ὁ πλοῦτοσ δῆλον ὅτι οὐ τὸ ζητούμενον ἀγαθόν·

χρήσιμον γὰρ καὶ ἄλλου χάριν. διὸ μᾶλλον τὰ πρότερον λεχθέντα τέλη τισ ἂν ὑπολάβοι· δι’ αὑτὰ γὰρ ἀγαπᾶται. φαίνεται δ’ οὐδ’ ἐκεῖνα· καίτοι πολλοὶ λόγοι πρὸσ αὐτὰ καταβέβληνται. ταῦτα μὲν οὖν ἀφείσθω.

τὸ δὲ καθόλου βέλτιον ἴσωσ ἐπισκέψασθαι καὶ διαπορῆσαι πῶσ λέγεται, καίπερ προσάντουσ τῆσ τοιαύτησ ζητήσεωσ γινομένησ διὰ τὸ φίλουσ ἄνδρασ εἰσαγαγεῖν τὰ εἴδη. δόξειε δ’ ἂν ἴσωσ βέλτιον εἶναι καὶ δεῖν ἐπὶ σωτηρίᾳ γε τῆσ ἀληθείασ καὶ τὰ οἰκεῖα ἀναιρεῖν, ἄλλωσ τε καὶ φιλοσόφουσ ὄντασ· ἀμφοῖν γὰρ ὄντοιν φίλοιν ὅσιον προτιμᾶν τὴν ἀλήθειαν.

οἱ δὴ κομίσαντεσ τὴν δόξαν ταύτην οὐκ ἐποίουν ἰδέασ ἐν οἷσ τὸ πρότερον καὶ ὕστερον ἔλεγον, διόπερ οὐδὲ τῶν ἀριθμῶν ἰδέαν κατεσκεύαζον· τὸ δ’ ἀγαθὸν λέγεται καὶ ἐν τῷ τί ἐστι καὶ ἐν τῷ ποιῷ καὶ ἐν τῷ πρόσ τι, τὸ δὲ καθ’ αὑτὸ καὶ ἡ οὐσία πρότερον τῇ φύσει τοῦ πρόσ τι παραφυάδι γὰρ τοῦτ’ ἐοίκε καὶ συμβεβηκότι τοῦ ὄντοσ· ὥστ’ οὐκ ἂν εἰή κοινή τισ ἐπὶ τούτοισ ἰδέα.

ἔτι δ’ ἐπεὶ τἀγαθὸν ἰσαχῶσ λέγεται τῷ ὄντι καὶ γὰρ ἐν τῷ τί λέγεται, οἱο͂ν ὁ θεὸσ καὶ ὁ νοῦσ, καὶ ἐν τῷ ποιῷ αἱ ἀρεταί, καὶ ἐν τῷ ποσῷ τὸ μέτριον, καὶ ἐν τῷ πρόσ τι τὸ χρήσιμον, καὶ ἐν χρόνῳ καιρόσ, καὶ ἐν τόπῳ δίαιτα καὶ ἕτερα τοιαῦτα, δῆλον ὡσ οὐκ ἂν εἰή κοινόν τι καθόλου καὶ ἕν· οὐ γὰρ ἂν ἐλέγετ’ ἐν πάσαισ ταῖσ κατηγορίαισ, ἀλλ’ ἐν μιᾷ μόνῃ.

ἔτι δ’ ἐπεὶ τῶν κατὰ μίαν ἰδέαν μία καὶ ἐπιστήμη, καὶ τῶν ἀγαθῶν ἁπάντων ἦν ἂν μία τισ ἐπιστήμη· νῦν δ’ εἰσὶ πολλαὶ καὶ τῶν ὑπὸ μίαν κατηγορίαν, οἱο͂ν καιροῦ, ἐν πολέμῳ μὲν γὰρ στρατηγικὴ ἐν νόσῳ δ’ ἰατρική, καὶ τοῦ μετρίου ἐν τροφῇ μὲν ἰατρικὴ ἐν πόνοισ δὲ γυμναστική.

ποτε καὶ βούλονται λέγειν αὐτοέκαστον, εἴπερ ἔν τε αὐτοανθρώπῳ καὶ ἐν ἀνθρώπῳ εἷσ καὶ ὁ αὐτὸσ λόγοσ ἐστὶν ὁ τοῦ ἀνθρώπου.

ᾗ γὰρ ἄνθρωποσ, οὐδὲν διοίσουσιν·

εἰ δ’ οὕτωσ, οὐδ’ ᾗ ἀγαθόν. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ τῷ ἀίδιον εἶναι μᾶλλον ἀγαθὸν ἔσται, εἴπερ μηδὲ λευκότερον τὸ πολυχρόνιον τοῦ ἐφημέρου. πιθανώτερον δ’ ἐοίκασιν οἱ Πυθαγόρειοι λέγειν περὶ αὐτοῦ, τιθέντεσ ἐν τῇ τῶν ἀγαθῶν συστοιχίᾳ τὸ ἕν·

οἷσ δὴ καὶ Σπεύσιπποσ ἐπακολουθῆσαι δοκεῖ. ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων ἄλλοσ ἔστω λόγοσ· τοῖσ δὲ λεχθεῖσιν ἀμφισβήτησίσ τισ ὑποφαίνεται διὰ τὸ μὴ περὶ παντὸσ ἀγαθοῦ τοὺσ λόγουσ εἰρῆσθαι, λέγεσθαι δὲ καθ’ ἓν εἶδοσ τὰ καθ’ αὑτὰ διωκόμενα καὶ ἀγαπώμενα, τὰ δὲ ποιητικὰ τούτων ἢ φυλακτικά πωσ ἢ τῶν ἐναντίων κωλυτικὰ διὰ ταῦτα λέγεσθαι καὶ τρόπον ἄλλον. δῆλον οὖν ὅτι διττῶσ λέγοιτ’ ἂν τἀγαθά, καὶ τὰ μὲν καθ’ αὑτά, θάτερα δὲ διὰ ταῦτα.

χωρίσαντεσ οὖν ἀπὸ τῶν ὠφελίμων τὰ καθ’ αὑτὰ σκεψώμεθα εἰ λέγεται κατὰ μίαν ἰδέαν. καθ’ αὑτὰ δὲ ποῖα θείη τισ ἄν;

ἢ ὅσα καὶ μονούμενα διώκεται, οἱο͂ν τὸ φρονεῖν καὶ ὁρᾶν καὶ ἡδοναί τινεσ καὶ τιμαί; ταῦτα γὰρ εἰ καὶ δι’ ἄλλο τι διώκομεν, ὅμωσ τῶν καθ’ αὑτὰ ἀγαθῶν θείη τισ ἄν. ἢ οὐδ’ ἄλλο οὐδὲν πλὴν τῆσ ἰδέασ; ὥστε μάταιον ἔσται τὸ εἶδοσ.

εἰ δὲ καὶ ταῦτ’ ἐστὶ τῶν καθ’ αὑτά, τὸν τἀγαθοῦ λόγον ἐν ἅπασιν αὐτοῖσ τὸν αὐτὸν ἐμφαίνεσθαι δεήσει, καθάπερ ἐν χιόνι καὶ ψιμυθίῳ τὸν τῆσ λευκότητοσ. τιμῆσ δὲ καὶ φρονήσεωσ καὶ ἡδονῆσ ἕτεροι καὶ διαφέροντεσ οἱ λόγοι ταύτῃ ᾗ ἀγαθά. οὐκ ἔστιν ἄρα τὸ ἀγαθὸν κοινόν τι κατὰ μίαν ἰδέαν. ἀλλὰ πῶσ δὴ λέγεται;

οὐ γὰρ ἐοίκε τοῖσ γε ἀπὸ τύχησ ὁμωνύμοισ. ἀλλ’ ἆρά γε τῷ ἀφ’ ἑνὸσ εἶναι ἢ πρὸσ ἓν ἅπαντα συντελεῖν, ἢ μᾶλλον κατ’ ἀναλογίαν; ὡσ γὰρ ἐν σώματι ὄψισ, ἐν ψυχῇ νοῦσ, καὶ ἄλλο δὴ ἐν ἄλλῳ. ἀλλ’ ἴσωσ ταῦτα μὲν ἀφετέον τὸ νῦν·

ἐξακριβοῦν γὰρ ὑπὲρ αὐτῶν ἄλλησ ἂν εἰή φιλοσοφίασ οἰκειότερον. ὁμοίωσ δὲ καὶ περὶ τῆσ ἰδέασ· εἰ γὰρ καὶ ἔστιν ἕν τι τὸ κοινῇ κατηγορούμενον ἀγαθὸν ἢ χωριστὸν αὐτό τι καθ’ αὑτό, δῆλον ὡσ οὐκ ἂν εἰή πρακτὸν οὐδὲ κτητὸν ἀνθρώπῳ· νῦν δὲ τοιοῦτόν τι ζητεῖται. τάχα δέ τῳ δόξειεν ἂν βέλτιον εἶναι γνωρίζειν αὐτὸ πρὸσ τὰ κτητὰ καὶ πρακτὰ τῶν ἀγαθῶν·

οἱο͂ν γὰρ παράδειγμα τοῦτ’ ἔχοντεσ μᾶλλον εἰσόμεθα καὶ τὰ ἡμῖν ἀγαθά, κἂν εἰδῶμεν, ἐπιτευξόμεθα αὐτῶν.

πιθανότητα μὲν οὖν τινα ἔχει ὁ λόγοσ, ἐοίκε δὲ ταῖσ ἐπιστήμαισ διαφωνεῖν· πᾶσαι γὰρ ἀγαθοῦ τινὸσ ἐφιέμεναι καὶ τὸ ἐνδεὲσ ἐπιζητοῦσαι παραλείπουσι τὴν γνῶσιν αὐτοῦ.

καίτοι βοήθημα τηλικοῦτον τοὺσ τεχνίτασ ἅπαντασ ἀγνοεῖν καὶ μηδ’ ἐπιζητεῖν οὐκ εὔλογον. ἄπορον δὲ καὶ τί ὠφεληθήσεται ὑφάντησ ἢ τέκτων πρὸσ τὴν αὑτοῦ τέχνην εἰδὼσ τὸ αὐτὸ τοῦτο ἀγαθόν, ἢ πῶσ ἰατρικώτεροσ ἢ στρατηγικώτεροσ ἔσται ὁ τὴν ἰδέαν αὐτὴν τεθεαμένοσ. φαίνεται μὲν γὰρ οὐδὲ τὴν ὑγίειαν οὕτωσ ἐπισκοπεῖν ὁ ἰατρόσ, ἀλλὰ τὴν ἀνθρώπου, μᾶλλον δ’ ἴσωσ τὴν τοῦδε·

καθ’ ἕκαστον γὰρ ἰατρεύει. καὶ περὶ μὲν τούτων ἐπὶ τοσοῦτον εἰρήσθω. πάλιν δ’ ἐπανέλθωμεν ἐπὶ τὸ ζητούμενον ἀγαθόν, τί ποτ’ ἂν εἰή.

φαίνεται μὲν γὰρ ἄλλο ἐν ἄλλῃ πράξει καὶ τέχνῃ· ἄλλο γὰρ ἐν ἰατρικῇ καὶ στρατηγικῇ καὶ ταῖσ λοιπαῖσ ὁμοίωσ. τί οὖν ἑκάστησ τἀγαθόν; ἢ οὗ χάριν τὰ λοιπὰ πράττεται; τοῦτο δ’ ἐν ἰατρικῇ μὲν ὑγίεια, ἐν στρατηγικῇ δὲ νίκη, ἐν οἰκοδομικῇ δ’ οἰκία, ἐν ἄλλῳ δ’ ἄλλο, ἐν ἁπάσῃ δὲ πράξει καὶ προαιρέσει τὸ τέλοσ· τούτου γὰρ ἕνεκα τὰ λοιπὰ πράττουσι πάντεσ.

ὥστ’ εἴ τι τῶν πρακτῶν ἁπάντων ἐστὶ τέλοσ, τοῦτ’ ἂν εἰή τὸ πρακτὸν ἀγαθόν, εἰ δὲ πλείω, ταῦτα. μεταβαίνων δὴ ὁ λόγοσ εἰσ ταὐτὸν ἀφῖκται· τοῦτο δ’ ἔτι μᾶλλον διασαφῆσαι πειρατέον. ἐπεὶ δὲ πλείω φαίνεται τὰ τέλη, τούτων δ’ αἱρούμεθά τινα δι’ ἕτερον, οἱο͂ν πλοῦτον αὐλοὺσ καὶ ὅλωσ τὰ ὄργανα, δῆλον ὡσ οὐκ ἔστι πάντα τέλεια·

τὸ δ’ ἄριστον τέλειόν τι φαίνεται. ὥστ’ εἰ μέν ἐστιν ἕν τι μόνον τέλειον, τοῦτ’ ἂν εἰή τὸ ζητούμενον, εἰ δὲ πλείω, τὸ τελειότατον τούτων. τελειότερον δὲ λέγομεν τὸ καθ’ αὑτὸ διωκτὸν τοῦ δι’ ἕτερον καὶ τὸ μηδέποτε δι’ ἄλλο αἱρετὸν τῶν <καὶ> καθ’ αὑτὰ καὶ δι’ αὐτὸ αἱρετῶν, καὶ ἁπλῶσ δὴ τέλειον τὸ καθ’ αὑτὸ αἱρετὸν ἀεὶ καὶ μηδέποτε δι’ ἄλλο.

τοιοῦτον δ’ ἡ εὐδαιμονία μάλιστ’ εἶναι δοκεῖ· ταύτην γὰρ αἱρούμεθα ἀεὶ δι’ αὐτὴν καὶ οὐδέποτε δι’ ἄλλο, τιμὴν δὲ καὶ ἡδονὴν καὶ νοῦν καὶ πᾶσαν ἀρετὴν αἱρούμεθα μὲν καὶ δι’ αὐτά μηθενὸσ γὰρ ἀποβαίνοντοσ ἑλοίμεθ’ ἂν ἕκαστον αὐτῶν, αἱρούμεθα δὲ καὶ τῆσ εὐδαιμονίασ χάριν, διὰ τούτων ὑπολαμβάνοντεσ εὐδαιμονήσειν.

τὴν δ’ εὐδαιμονίαν οὐδεὶσ αἱρεῖται τούτων χάριν, οὐδ’ ὅλωσ δι’ ἄλλο.

φαίνεται δὲ καὶ ἐκ τῆσ αὐταρκείασ τὸ αὐτὸ συμβαίνειν· τὸ γὰρ τέλειον ἀγαθὸν αὔταρκεσ εἶναι δοκεῖ. τὸ δ’ αὔταρκεσ λέγομεν οὐκ αὐτῷ μόνῳ, τῷ ζῶντι βίον μονώτην, ἀλλὰ καὶ γονεῦσι καὶ τέκνοισ καὶ γυναικὶ καὶ ὅλωσ τοῖσ φίλοισ καὶ πολίταισ, ἐπειδὴ φύσει πολιτικὸν ὁ ἄνθρωποσ. τούτων δὲ ληπτέοσ ὁρ́οσ τισ·

ἐπεκτείνοντι γὰρ ἐπὶ τοὺσ γονεῖσ καὶ τοὺσ ἀπογόνουσ καὶ τῶν φίλων τοὺσ φίλουσ εἰσ ἄπειρον πρόεισιν. ἀλλὰ τοῦτο μὲν εἰσαῦθισ ἐπισκεπτέον· τὸ δ’ αὔταρκεσ τίθεμεν ὃ μονούμενον αἱρετὸν ποιεῖ τὸν βίον καὶ μηδενὸσ ἐνδεᾶ· τοιοῦτον δὲ τὴν εὐδαιμονίαν οἰόμεθα εἶναι·

ἔτι δὲ πάντων αἱρετωτάτην μὴ συναριθμουμένην ‐ συναριθμουμένην δὲ δῆλον ὡσ αἱρετωτέραν μετὰ τοῦ ἐλαχίστου τῶν ἀγαθῶν· ὑπεροχὴ γὰρ ἀγαθῶν γίνεται τὸ προστιθέμενον, ἀγαθῶν δὲ τὸ μεῖζον αἱρετώτερον ἀεί. τέλειον δή τι φαίνεται καὶ αὔταρκεσ ἡ εὐδαιμονία, τῶν πρακτῶν οὖσα τέλοσ.

ἀλλ’ ἴσωσ τὴν μὲν εὐδαιμονίαν τὸ ἄριστον λέγειν ὁμολογούμενόν τι φαίνεται, ποθεῖται δ’ ἐναργέστερον τί ἐστιν ἔτι λεχθῆναι. τάχα δὴ γένοιτ’ ἂν τοῦτ’, εἰ ληφθείη τὸ ἔργον τοῦ ἀνθρώπου. ὥσπερ γὰρ αὐλητῇ καὶ ἀγαλματοποιῷ καὶ παντὶ τεχνίτῃ, καὶ ὅλωσ ὧν ἔστιν ἔργον τι καὶ πρᾶξισ, ἐν τῷ ἔργῳ δοκεῖ τἀγαθὸν εἶναι καὶ τὸ εὖ, οὕτω δόξειεν ἂν καὶ ἀνθρώπῳ, εἴπερ ἔστι τι ἔργον αὐτοῦ.

πότερον οὖν τέκτονοσ μὲν καὶ σκυτέωσ ἔστιν ἔργα τινὰ καὶ πράξεισ, ἀνθρώπου δ’ οὐδέν ἐστιν, ἀλλ’ ἀργὸν πέφυκεν; ἢ καθάπερ ὀφθαλμοῦ καὶ χειρὸσ καὶ ποδὸσ καὶ ὅλωσ ἑκάστου τῶν μορίων φαίνεταί τι ἔργον, οὕτω καὶ ἀνθρώπου παρὰ πάντα ταῦτα θείη τισ ἂν ἔργον τι;

τί οὖν δὴ τοῦτ’ ἂν εἰή ποτέ; τὸ μὲν γὰρ ζῆν κοινὸν εἶναι φαίνεται καὶ τοῖσ φυτοῖσ, ζητεῖται δὲ τὸ ἴδιον. ἀφοριστέον ἄρα τήν τε θρεπτικὴν καὶ τὴν αὐξητικὴν ζωήν.

ἑπομένη δὲ αἰσθητική τισ ἂν εἰή, φαίνεται δὲ καὶ αὐτὴ κοινὴ καὶ ἵππῳ καὶ βοὶ̈ καὶ παντὶ ζῴῳ. λείπεται δὴ πρακτική τισ τοῦ λόγον ἔχοντοσ· τούτου δὲ τὸ μὲν ὡσ ἐπιπειθὲσ λόγῳ, τὸ δ’ ὡσ ἔχον καὶ διανοούμενον. διττῶσ δὲ καὶ ταύτησ λεγομένησ τὴν κατ’ ἐνέργειαν θετέον·

κυριώτερον γὰρ αὕτη δοκεῖ λέγεσθαι. εἰ δ’ ἐστὶν ἔργον ἀνθρώπου ψυχῆσ ἐνέργεια κατὰ λόγον ἢ μὴ ἄνευ λόγου, τὸ δ’ αὐτό φαμεν ἔργον εἶναι τῷ γένει τοῦδε καὶ τοῦδε σπουδαίου, ὥσπερ κιθαριστοῦ καὶ σπουδαίου κιθαριστοῦ, καὶ ἁπλῶσ δὴ τοῦτ’ ἐπὶ πάντων, προστιθεμένησ τῆσ κατὰ τὴν ἀρετὴν ὑπεροχῆσ πρὸσ τὸ ἔργον· κιθαριστοῦ μὲν γὰρ κιθαρίζειν, σπουδαίου δὲ τὸ εὖ·

εἰ δ’ οὕτωσ, ἀνθρώπου δὲ τίθεμεν ἔργον ζωήν τινα, ταύτην δὲ ψυχῆσ ἐνέργειαν καὶ πράξεισ μετὰ λόγου, σπουδαίου δ’ ἀνδρὸσ εὖ ταῦτα καὶ καλῶσ, ἕκαστον δ’ εὖ κατὰ τὴν οἰκείαν ἀρετὴν ἀποτελεῖται· εἰ δ’ οὕτω, τὸ ἀνθρώπινον ἀγαθὸν ψυχῆσ ἐνέργεια γίνεται κατ’ ἀρετήν, εἰ δὲ πλείουσ αἱ ἀρεταί, κατὰ τὴν ἀρίστην καὶ τελειοτάτην.

ἔτι δ’ ἐν βίῳ τελείῳ. μία γὰρ χελιδὼν ἐάρ οὐ ποιεῖ, οὐδὲ μία ἡμέρα· οὕτω δὲ οὐδὲ μακάριον καὶ εὐδαίμονα μία ἡμέρα οὐδ’ ὀλίγοσ χρόνοσ. περιγεγράφθω μὲν οὖν τἀγαθὸν ταύτῃ·

δεῖ γὰρ ἴσωσ ὑποτυπῶσαι πρῶτον, εἶθ’ ὕστερον ἀναγράψαι. δόξειε δ’ ἂν παντὸσ εἶναι προαγαγεῖν καὶ διαρθρῶσαι τὰ καλῶσ ἔχοντα τῇ περιγραφῇ, καὶ ὁ χρόνοσ τῶν τοιούτων εὑρετὴσ ἢ συνεργὸσ ἀγαθὸσ εἶναι· ὅθεν καὶ τῶν τεχνῶν γεγόνασιν αἱ ἐπιδόσεισ· παντὸσ γὰρ προσθεῖναι τὸ ἐλλεῖπον.

μεμνῆσθαι δὲ καὶ τῶν προειρημένων χρή, καὶ τὴν ἀκρίβειαν μὴ ὁμοίωσ ἐν ἅπασιν ἐπιζητεῖν, ἀλλ’ ἐν ἑκάστοισ κατὰ τὴν ὑποκειμένην ὕλην καὶ ἐπὶ τοσοῦτον ἐφ’ ὅσον οἰκεῖον τῇ μεθόδῳ. καὶ γὰρ τέκτων καὶ γεωμέτρησ διαφερόντωσ ἐπιζητοῦσι τὴν ὀρθήν· ὃ μὲν γὰρ ἐφ’ ὅσον χρησίμη πρὸσ τὸ ἔργον, ὃ δὲ τί ἐστιν ἢ ποῖόν τι·

θεατὴσ γὰρ τἀληθοῦσ. τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ποιητέον, ὅπωσ μὴ τὰ πάρεργα τῶν ἔργων πλείω γίνηται. οὐκ ἀπαιτητέον δ’ οὐδὲ τὴν αἰτίαν ἐν ἅπασιν ὁμοίωσ, ἀλλ’ ἱκανὸν ἔν τισι τὸ ὅτι δειχθῆναι καλῶσ, οἱο͂ν καὶ περὶ τὰσ ἀρχάσ·

τὸ δ’ ὅτι πρῶτον καὶ ἀρχή. τῶν ἀρχῶν δ’ αἳ μὲν ἐπαγωγῇ θεωροῦνται, αἳ δ’ αἰσθήσει, αἳ δ’ ἐθισμῷ τινί, καὶ ἄλλαι δ’ ἄλλωσ. μετιέναι δὲ πειρατέον ἑκάστασ ᾗ πεφύκασιν, καὶ σπουδαστέον ὅπωσ διορισθῶσι καλῶσ· μεγάλην γὰρ ἔχουσι ῥοπὴν πρὸσ τὰ ἑπόμενα.

δοκεῖ γὰρ πλεῖον ἢ ἥμισυ τοῦ παντὸσ εἶναι ἡ ἀρχή, καὶ πολλὰ συμφανῆ γίνεσθαι δι’ αὐτῆσ τῶν ζητουμένων. σκεπτέον δὲ περὶ αὐτῆσ οὐ μόνον ἐκ τοῦ συμπεράσματοσ καὶ ἐξ ὧν ὁ λόγοσ, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν λεγομένων περὶ αὐτῆσ· τῷ μὲν γὰρ ἀληθεῖ πάντα συνᾴδει τὰ ὑπάρχοντα, τῷ δὲ ψευδεῖ ταχὺ διαφωνεῖ τἀληθέσ.

νενεμημένων δὴ τῶν ἀγαθῶν τριχῇ, καὶ τῶν μὲν ἐκτὸσ λεγομένων τῶν δὲ περὶ ψυχὴν καὶ σῶμα, τὰ περὶ ψυχὴν κυριώτατα λέγομεν καὶ μάλιστα ἀγαθά, τὰσ δὲ πράξεισ καὶ τὰσ ἐνεργείασ τὰσ ψυχικὰσ περὶ ψυχὴν τίθεμεν. ὥστε καλῶσ ἂν λέγοιτο κατά γε ταύτην τὴν δόξαν παλαιὰν οὖσαν καὶ ὁμολογουμένην ὑπὸ τῶν φιλοσοφούντων.

ὀρθῶσ δὲ καὶ ὅτι πράξεισ τινὲσ λέγονται καὶ ἐνέργειαι τὸ τέλοσ· οὕτω γὰρ τῶν περὶ ψυχὴν ἀγαθῶν γίνεται καὶ οὐ τῶν ἐκτόσ. συνᾴδει δὲ τῷ λόγῳ καὶ τὸ εὖ ζῆν καὶ τὸ εὖ πράττειν τὸν εὐδαίμονα· σχεδὸν γὰρ εὐζωία τισ εἴρηται καὶ εὐπραξία.

φαίνεται δὲ καὶ τὰ ἐπιζητούμενα τὰ περὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἅπανθ’ ὑπάρχειν τῷ λεχθέντι. τοῖσ μὲν γὰρ ἀρετὴ τοῖσ δὲ φρόνησισ ἄλλοισ δὲ σοφία τισ εἶναι δοκεῖ, τοῖσ δὲ ταῦτα ἢ τούτων τι μεθ’ ἡδονῆσ ἢ οὐκ ἄνευ ἡδονῆσ· ἕτεροι δὲ καὶ τὴν ἐκτὸσ εὐετηρίαν συμπαραλαμβάνουσιν.

τούτων δὲ τὰ μὲν πολλοὶ καὶ παλαιοὶ λέγουσιν, τὰ δὲ ὀλίγοι καὶ ἔνδοξοι ἄνδρεσ· οὐδετέρουσ δὲ τούτων εὔλογον διαμαρτάνειν τοῖσ ὅλοισ, ἀλλ’ ἕν γέ τι ἢ καὶ τὰ πλεῖστα κατορθοῦν. τοῖσ μὲν οὖν λέγουσι τὴν ἀρετὴν ἢ ἀρετήν τινα συνῳδόσ ἐστιν ὁ λόγοσ·

ταύτησ γάρ ἐστιν ἡ κατ’ αὐτὴν ἐνέργεια. διαφέρει δὲ ἴσωσ οὐ μικρὸν ἐν κτήσει ἢ χρήσει τὸ ἄριστον ὑπολαμβάνειν, καὶ ἐν ἕξει ἢ ἐνεργείᾳ. τὴν μὲν γὰρ ἕξιν ἐνδέχεται μηδὲν ἀγαθὸν ἀποτελεῖν ὑπάρχουσαν, οἱο͂ν τῷ καθεύδοντι ἢ καὶ ἄλλωσ πωσ ἐξηργηκότι, τὴν δ’ ἐνέργειαν οὐχ οἱο͂́ν τε· πράξει γὰρ ἐξ ἀνάγκησ, καὶ εὖ πράξει.

ὥσπερ δ’ Ὀλυμπίασιν οὐχ οἱ κάλλιστοι καὶ ἰσχυρότατοι στεφανοῦνται ἀλλ’ οἱ ἀγωνιζόμενοι τούτων γάρ τινεσ νικῶσιν, οὕτω καὶ τῶν ἐν τῷ βίῳ καλῶν κἀγαθῶν οἱ πράττοντεσ ὀρθῶσ ἐπήβολοι γίνονται. ἔστι δὲ καὶ ὁ βίοσ αὐτῶν καθ’ αὑτὸν ἡδύσ.

τὸ μὲν γὰρ ἥδεσθαι τῶν ψυχικῶν, ἑκάστῳ δ’ ἐστὶν ἡδὺ πρὸσ ὃ λέγεται φιλοτοιοῦτοσ, οἱο͂ν ἵπποσ μὲν τῷ φιλίππῳ, θέαμα δὲ τῷ φιλοθεώρῳ· τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ τὰ δίκαια τῷ φιλοδικαίῳ καὶ ὅλωσ τὰ κατ’ ἀρετὴν τῷ φιλαρέτῳ.

τοῖσ μὲν οὖν πολλοῖσ τὰ ἡδέα μάχεται διὰ τὸ μὴ φύσει τοιαῦτ’ εἶναι, τοῖσ δὲ φιλοκάλοισ ἐστὶν ἡδέα τὰ φύσει ἡδέα· τοιαῦται δ’ αἱ κατ’ ἀρετὴν πράξεισ, ὥστε καὶ τούτοισ εἰσὶν ἡδεῖαι καὶ καθ’ αὑτάσ. οὐδὲν δὴ προσδεῖται τῆσ ἡδονῆσ ὁ βίοσ αὐτῶν ὥσπερ περιάπτου τινόσ, ἀλλ’ ἔχει τὴν ἡδονὴν ἐν ἑαυτῷ. πρὸσ τοῖσ εἰρημένοισ γὰρ οὐδ’ ἐστὶν ἀγαθὸσ ὁ μὴ χαίρων ταῖσ καλαῖσ πράξεσιν· οὔτε γὰρ δίκαιον οὐθεὶσ ἂν εἴποι τὸν μὴ χαίροντα τῷ δικαιοπραγεῖν, οὔτ’ ἐλευθέριον τὸν μὴ χαίροντα ταῖσ ἐλευθερίοισ πράξεσιν·

ὁμοίωσ δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων.

εἰ δ’ οὕτω, καθ’ αὑτὰσ ἂν εἰε͂ν αἱ κατ’ ἀρετὴν πράξεισ ἡδεῖαι. ἀλλὰ μὴν καὶ ἀγαθαί γε καὶ καλαί, καὶ μάλιστα τούτων ἕκαστον, εἴπερ καλῶσ κρίνει περὶ αὐτῶν ὁ σπουδαῖοσ· κρίνει δ’ ὡσ εἴπομεν. ἄριστον ἄρα καὶ κάλλιστον καὶ ἥδιστον ἡ εὐδαιμονία, καὶ οὐ διώρισται ταῦτα κατὰ τὸ Δηλιακὸν ἐπίγραμμα· κάλλιστον τὸ δικαιότατον, λῷστον δ’ ὑγιαίνειν·

ἥδιστον δὲ πέφυχ’ οὗ τισ ἐρᾷ τὸ τυχεῖν. ἅπαντα γὰρ ὑπάρχει ταῦτα ταῖσ ἀρίσταισ ἐνεργείαισ· ταύτασ δέ, ἢ μίαν τούτων τὴν ἀρίστην, φαμὲν εἶναι τὴν εὐδαιμονίαν. φαίνεται δ’ ὅμωσ καὶ τῶν ἐκτὸσ ἀγαθῶν προσδεομένη, καθάπερ εἴπομεν·

ἀδύνατον γὰρ ἢ οὐ ῥᾴδιον τὰ καλὰ πράττειν ἀχορήγητον ὄντα. πολλὰ μὲν γὰρ πράττεται, καθάπερ δι’ ὀργάνων, διὰ φίλων καὶ πλούτου καὶ πολιτικῆσ δυνάμεωσ· ἐνίων δὲ τητώμενοι ῥυπαίνουσι τὸ μακάριον, οἱο͂ν εὐγενείασ εὐτεκνίασ κάλλουσ·

οὐ πάνυ γὰρ εὐδαιμονικὸσ ὁ τὴν ἰδέαν παναίσχησ ἢ δυσγενὴσ ἢ μονώτησ καὶ ἄτεκνοσ, ἔτι δ’ ἴσωσ ἧττον, εἴ τῳ πάγκακοι παῖδεσ εἰε͂ν ἢ φίλοι, ἢ ἀγαθοὶ ὄντεσ τεθνᾶσιν. καθάπερ οὖν εἴπομεν, ἐοίκε προσδεῖσθαι καὶ τῆσ τοιαύτησ εὐημερίασ·

ὅθεν εἰσ ταὐτὸ τάττουσιν ἔνιοι τὴν εὐτυχίαν τῇ εὐδαιμονίᾳ, ἕτεροι δὲ τὴν ἀρετήν. ὅθεν καὶ ἀπορεῖται πότερόν ἐστι μαθητὸν ἢ ἐθιστὸν ἢ καὶ ἄλλωσ πωσ ἀσκητόν, ἢ κατά τινα θείαν μοῖραν ἢ καὶ διὰ τύχην παραγίνεται. εἰ μὲν οὖν καὶ ἄλλο τί ἐστι θεῶν δώρημα ἀνθρώποισ, εὔλογον καὶ τὴν εὐδαιμονίαν θεόσδοτον εἶναι, καὶ μάλιστα τῶν ἀνθρωπίνων ὅσῳ βέλτιστον.

ἀλλὰ τοῦτο μὲν ἴσωσ ἄλλησ ἂν εἰή σκέψεωσ οἰκειότερον, φαίνεται δὲ κἂν εἰ μὴ θεόπεμπτόσ ἐστιν ἀλλὰ δι’ ἀρετὴν καί τινα μάθησιν ἢ ἄσκησιν παραγίνεται, τῶν θειοτάτων εἶναι· τὸ γὰρ τῆσ ἀρετῆσ ἆθλον καὶ τέλοσ ἄριστον εἶναι φαίνεται καὶ θεῖόν τι καὶ μακάριον.

εἰή δ’ ἂν καὶ πολύκοινον· δυνατὸν γὰρ ὑπάρξαι πᾶσι τοῖσ μὴ πεπηρωμένοισ πρὸσ ἀρετὴν διά τινοσ μαθήσεωσ καὶ ἐπιμελείασ. εἰ δ’ ἐστὶν οὕτω βέλτιον ἢ τὸ διὰ τύχην εὐδαιμονεῖν, εὔλογον ἔχειν οὕτωσ, εἴπερ τὰ κατὰ φύσιν, ὡσ οἱο͂́ν τε κάλλιστα ἔχειν, οὕτω πέφυκεν, ὁμοίωσ δὲ καὶ τὰ κατὰ τέχνην καὶ πᾶσαν αἰτίαν, καὶ μάλιστα <τὰ> κατὰ τὴν ἀρίστην.

τὸ δὲ μέγιστον καὶ κάλλιστον ἐπιτρέψαι τύχῃ λίαν πλημμελὲσ ἂν εἰή. συμφανὲσ δ’ ἐστὶ καὶ ἐκ τοῦ λόγου τὸ ζητούμενον· εἴρηται γὰρ ψυχῆσ ἐνέργεια κατ’ ἀρετὴν ποιά τισ.

τῶν δὲ λοιπῶν ἀγαθῶν τὰ μὲν ὑπάρχειν ἀναγκαῖον, τὰ δὲ συνεργὰ καὶ χρήσιμα πέφυκεν ὀργανικῶσ. ὁμολογούμενα δὲ ταῦτ’ ἂν εἰή καὶ τοῖσ ἐν ἀρχῇ· τέλοσ ἄριστον ἐτίθεμεν, αὕτη δὲ πλείστην ἐπιμέλειαν ποιεῖται τοῦ ποιούσ τινασ καὶ ἀγαθοὺσ τοὺσ πολίτασ ποιῆσαι καὶ πρακτικοὺσ τῶν καλῶν.

εἰκότωσ οὖν οὔτε βοῦν οὔτε ἵππον οὔτε ἄλλο τῶν ζῴων οὐδὲν εὔδαιμον λέγομεν· οὐδὲν γὰρ αὐτῶν οἱο͂́ν τε κοινωνῆσαι τοιαύτησ ἐνεργείασ.

διὰ ταύτην δὲ τὴν αἰτίαν οὐδὲ παῖσ εὐδαίμων ἐστίν· οὔπω γὰρ πρακτικὸσ τῶν τοιούτων διὰ τὴν ἡλικίαν· οἱ δὲ λεγόμενοι διὰ τὴν ἐλπίδα μακαρίζονται. δεῖ γάρ, ὥσπερ εἴπομεν, καὶ ἀρετῆσ τελείασ καὶ βίου τελείου. πολλαὶ γὰρ μεταβολαὶ γίνονται καὶ παντοῖαι τύχαι κατὰ τὸν βίον, καὶ ἐνδέχεται τὸν μάλιστ’ εὐθηνοῦντα μεγάλαισ συμφοραῖσ περιπεσεῖν ἐπὶ γήρωσ, καθάπερ ἐν τοῖσ Τρωικοῖσ περὶ Πριάμου μυθεύεται·

τὸν δὲ τοιαύταισ χρησάμενον τύχαισ καὶ τελευτήσαντα ἀθλίωσ οὐδεὶσ εὐδαιμονίζει. πότερον οὖν οὐδ’ ἄλλον οὐδένα ἀνθρώπων εὐδαιμονιστέον ἑώσ ἂν ζῇ, κατὰ Σόλωνα δὲ χρεὼν τέλοσ ὁρᾶν;

εἰ δὲ δὴ καὶ θετέον οὕτωσ, ἆρά γε καὶ ἔστιν εὐδαίμων τότε ἐπειδὰν ἀποθάνῃ; ἢ τοῦτό γε παντελῶσ ἄτοπον, ἄλλωσ τε καὶ τοῖσ λέγουσιν ἡμῖν ἐνέργειάν τινα τὴν εὐδαιμονίαν; εἰ δὲ μὴ λέγομεν τὸν τεθνεῶτα εὐδαίμονα, μηδὲ Σόλων τοῦτο βούλεται, ἀλλ’ ὅτι τηνικαῦτα ἄν τισ ἀσφαλῶσ μακαρίσειεν ἄνθρωπον ὡσ ἐκτὸσ ἤδη τῶν κακῶν ὄντα καὶ τῶν δυστυχημάτων, ἔχει μὲν καὶ τοῦτ’ ἀμφισβήτησίν τινα· δοκεῖ γὰρ εἶναί τι τῷ τεθνεῶτι καὶ κακὸν καὶ ἀγαθόν, εἴπερ καὶ τῷ ζῶντι μὴ αἰσθανομένῳ δέ, οἱο͂ν τιμαὶ καὶ ἀτιμίαι καὶ τέκνων καὶ ὅλωσ ἀπογόνων εὐπραξίαι τε καὶ δυστυχίαι.

ἀπορίαν δὲ καὶ ταῦτα παρέχει·

τῷ γὰρ μακαρίωσ βεβιωκότι μέχρι γήρωσ καὶ τελευτήσαντι κατὰ λόγον ἐνδέχεται πολλὰσ μεταβολὰσ συμβαίνειν περὶ τοὺσ ἐκγόνουσ, καὶ τοὺσ μὲν αὐτῶν ἀγαθοὺσ εἶναι καὶ τυχεῖν βίου τοῦ κατ’ ἀξίαν, τοὺσ δ’ ἐξ ἐναντίασ· δῆλον δ’ ὅτι καὶ τοῖσ ἀποστήμασι πρὸσ τοὺσ γονεῖσ παντοδαπῶσ ἔχειν αὐτοὺσ ἐνδέχεται.

ἄτοπον δὴ γίνοιτ’ ἄν, εἰ συμμεταβάλλοι καὶ ὁ τεθνεὼσ καὶ γίνοιτο ὁτὲ μὲν εὐδαίμων πάλιν δ’ ἄθλιοσ· ἄτοπον δὲ καὶ τὸ μηδὲν μηδ’ ἐπί τινα χρόνον συνικνεῖσθαι τὰ τῶν ἐκγόνων τοῖσ γονεῦσιν. ἀλλ’ ἐπανιτέον ἐπὶ τὸ πρότερον ἀπορηθέν·

τάχα γὰρ ἂν θεωρηθείη καὶ τὸ νῦν ἐπιζητούμενον ἐξ ἐκείνου. μὴ ἀληθεύσεται κατ’ αὐτοῦ τὸ ὑπάρχον διὰ τὸ μὴ βούλεσθαι τοὺσ ζῶντασ εὐδαιμονίζειν διὰ τὰσ μεταβολάσ, καὶ διὰ τὸ μόνιμόν τι τὴν εὐδαιμονίαν ὑπειληφέναι καὶ μηδαμῶσ εὐμετάβολον, τὰσ δὲ τύχασ πολλάκισ ἀνακυκλεῖσθαι περὶ τοὺσ αὐτούσ;

δῆλον γὰρ ὡσ εἰ συνακολουθοίημεν ταῖσ τύχαισ, τὸν αὐτὸν εὐδαίμονα καὶ πάλιν ἄθλιον ἐροῦμεν πολλάκισ, χαμαιλέοντά τινα τὸν εὐδαίμονα ἀποφαίνοντεσ καὶ σαθρῶσ ἱδρυμένον.

ἢ τὸ μὲν ταῖσ τύχαισ ἐπακολουθεῖν οὐδαμῶσ ὀρθόν;

οὐ γὰρ ἐν ταύταισ τὸ εὖ ἢ κακῶσ, ἀλλὰ προσδεῖται τούτων ὁ ἀνθρώπινοσ βίοσ, καθάπερ εἴπομεν, κύριαι δ’ εἰσὶν αἱ κατ’ ἀρετὴν ἐνέργειαι τῆσ εὐδαιμονίασ, αἱ δ’ ἐναντίαι τοῦ ἐναντίου. μαρτυρεῖ δὲ τῷ λόγῳ καὶ τὸ νῦν διαπορηθέν.

περὶ οὐδὲν γὰρ οὕτωσ ὑπάρχει τῶν ἀνθρωπίνων ἔργων βεβαιότησ ὡσ περὶ τὰσ ἐνεργείασ τὰσ κατ’ ἀρετήν· μονιμώτεραι γὰρ καὶ τῶν ἐπιστημῶν αὗται δοκοῦσιν εἶναι· τούτων δ’ αὐτῶν αἱ τιμιώταται μονιμώτεραι διὰ τὸ μάλιστα καὶ συνεχέστατα καταζῆν ἐν αὐταῖσ τοὺσ μακαρίουσ·

τοῦτο γὰρ ἐοίκεν αἰτίῳ τοῦ μὴ γίνεσθαι περὶ αὐτὰσ λήθην. ὑπάρξει δὴ τὸ ζητούμενον τῷ εὐδαίμονι, καὶ ἔσται διὰ βίου τοιοῦτοσ· ἀεὶ γὰρ ἢ μάλιστα πάντων πράξει καὶ θεωρήσει τὰ κατ’ ἀρετήν, καὶ τὰσ τύχασ οἴσει κάλλιστα καὶ πάντῃ πάντωσ ἐμμελῶσ ὅ γ’ ὡσ ἀληθῶσ ἀγαθὸσ καὶ τετράγωνοσ ἄνευ ψόγου. πολλῶν δὲ γινομένων κατὰ τύχην καὶ διαφερόντων μεγέθει καὶ μικρότητι, τὰ μὲν μικρὰ τῶν εὐτυχημάτων, ὁμοίωσ δὲ καὶ τῶν ἀντικειμένων, δῆλον ὡσ οὐ ποιεῖ ῥοπὴν τῆσ ζωῆσ, τὰ δὲ μεγάλα καὶ πολλὰ γινόμενα μὲν εὖ μακαριώτερον τὸν βίον ποιήσει καὶ γὰρ αὐτὰ συνεπικοσμεῖν πέφυκεν, καὶ ἡ χρῆσισ αὐτῶν καλὴ καὶ σπουδαία γίνεται, ἀνάπαλιν δὲ συμβαίνοντα θλίβει καὶ λυμαίνεται τὸ μακάριον·

λύπασ τε γὰρ ἐπιφέρει καὶ ἐμποδίζει πολλαῖσ ἐνεργείαισ.

ὅμωσ δὲ καὶ ἐν τούτοισ διαλάμπει τὸ καλόν, ἐπειδὰν φέρῃ τισ εὐκόλωσ πολλὰσ καὶ μεγάλασ ἀτυχίασ, μὴ δι’ ἀναλγησίαν, ἀλλὰ γεννάδασ ὢν καὶ μεγαλόψυχοσ.

εἰ δ’ εἰσὶν αἱ ἐνέργειαι κύριαι τῆσ ζωῆσ, καθάπερ εἴπομεν, οὐδεὶσ ἂν γένοιτο τῶν μακαρίων ἄθλιοσ· γὰρ πράξει τὰ μισητὰ καὶ τὰ φαῦλα.

τὸν γὰρ ὡσ ἀληθῶσ ἀγαθὸν καὶ ἔμφρονα πάσασ οἰόμεθα τὰσ τύχασ εὐσχημόνωσ φέρειν καὶ ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ἀεὶ τὰ κάλλιστα πράττειν, καθάπερ καὶ στρατηγὸν ἀγαθὸν τῷ παρόντι στρατοπέδῳ χρῆσθαι πολεμικώτατα καὶ σκυτοτόμον ἐκ τῶν δοθέντων σκυτῶν κάλλιστον ὑπόδημα ποιεῖν·

τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον καὶ τοὺσ ἄλλουσ τεχνίτασ ἅπαντασ.

εἰ δ’ οὕτωσ, ἄθλιοσ μὲν οὐδέποτε γένοιτ’ ἂν ὁ εὐδαίμων, οὐ μὴν μακάριόσ γε, ἂν Πριαμικαῖσ τύχαισ περιπέσῃ. οὐδὲ δὴ ποικίλοσ γε καὶ εὐμετάβολοσ· οὔτε γὰρ ἐκ τῆσ εὐδαιμονίασ κινηθήσεται ῥᾳδίωσ, οὐδ’ ὑπὸ τῶν τυχόντων ἀτυχημάτων ἀλλ’ ὑπὸ μεγάλων καὶ πολλῶν, ἔκ τε τῶν τοιούτων οὐκ ἂν γένοιτο πάλιν εὐδαίμων ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ, ἀλλ’ εἴπερ, ἐν πολλῷ τινὶ καὶ τελείῳ, μεγάλων καὶ καλῶν ἐν αὐτῷ γενόμενοσ ἐπήβολοσ. τί οὖν κωλύει λέγειν εὐδαίμονα τὸν κατ’ ἀρετὴν τελείαν ἐνεργοῦντα καὶ τοῖσ ἐκτὸσ ἀγαθοῖσ ἱκανῶσ κεχορηγημένον μὴ τὸν τυχόντα χρόνον ἀλλὰ τέλειον βίον;

ἢ προσθετέον καὶ βιωσόμενον οὕτω καὶ τελευτήσοντα κατὰ λόγον;

ἐπειδὴ τὸ μέλλον ἀφανὲσ ἡμῖν ἐστίν, τὴν εὐδαιμονίαν δὲ τέλοσ καὶ τέλειον τίθεμεν πάντῃ πάντωσ. εἰ δ’ οὕτω, μακαρίουσ ἐροῦμεν τῶν ζώντων οἷσ ὑπάρχει καὶ ὑπάρξει τὰ λεχθέντα, μακαρίουσ δ’ ἀνθρώπουσ. καὶ περὶ μὲν τούτων ἐπὶ τοσοῦτον διωρίσθω.

τὰσ δὲ τῶν ἀπογόνων τύχασ καὶ τῶν φίλων ἁπάντων τὸ μὲν μηδοτιοῦν συμβάλλεσθαι λίαν ἄφιλον φαίνεται καὶ ταῖσ δόξαισ ἐναντίον· πολλῶν δὲ καὶ παντοίασ ἐχόντων διαφορὰσ τῶν συμβαινόντων, καὶ τῶν μὲν μᾶλλον συνικνουμένων τῶν δ’ ἧττον, καθ’ ἕκαστον μὲν διαιρεῖν μακρὸν καὶ ἀπέραντον φαίνεται, καθόλου δὲ λεχθὲν καὶ τύπῳ τάχ’ ἂν ἱκανῶσ ἔχοι. τὸ διαπορεῖσθαι περὶ τοὺσ κεκμηκότασ εἴ τινοσ ἀγαθοῦ κοινωνοῦσιν ἢ τῶν ἀντικειμένων.

ἐοίκε γὰρ ἐκ τούτων εἰ καὶ διικνεῖται πρὸσ αὐτοὺσ ὁτιοῦν, εἴτ’ ἀγαθὸν εἴτε τοὐναντίον, ἀφαυρόν τι καὶ μικρὸν ἢ ἁπλῶσ ἢ ἐκείνοισ εἶναι, εἰ δὲ μή, τοσοῦτόν γε καὶ τοιοῦτον ὥστε μὴ ποιεῖν εὐδαίμονασ τοὺσ μὴ ὄντασ μηδὲ τοὺσ ὄντασ ἀφαιρεῖσθαι τὸ μακάριον.

συμβάλλεσθαι μὲν οὖν τι φαίνονται τοῖσ κεκμηκόσιν αἱ εὐπραξίαι τῶν φίλων, ὁμοίωσ δὲ καὶ αἱ δυσπραξίαι, τοιαῦτα δὲ καὶ τηλικαῦτα ὥστε μήτε τοὺσ εὐδαίμονασ μὴ εὐδαίμονασ ποιεῖν μήτ’ ἄλλο τῶν τοιούτων μηδέν.

διωρισμένων δὲ τούτων ἐπισκεψώμεθα περὶ τῆσ εὐδαιμονίασ πότερα τῶν ἐπαινετῶν ἐστὶν ἢ μᾶλλον τῶν τιμίων·

δῆλον γὰρ ὅτι τῶν γε δυνάμεων οὐκ ἔστιν. φαίνεται δὴ πᾶν τὸ ἐπαινετὸν τῷ ποιόν τι εἶναι καὶ πρόσ τι πῶσ ἔχειν ἐπαινεῖσθαι· τὸν γὰρ δίκαιον καὶ τὸν ἀνδρεῖον καὶ ὅλωσ τὸν ἀγαθόν τε καὶ τὴν ἀρετὴν ἐπαινοῦμεν διὰ τὰσ πράξεισ καὶ τὰ ἔργα, καὶ τὸν ἰσχυρὸν δὲ καὶ τὸν δρομικὸν καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον τῷ ποιόν τινα πεφυκέναι καὶ ἔχειν πωσ πρὸσ ἀγαθόν τι καὶ σπουδαῖον. δῆλον δὲ τοῦτο καὶ ἐκ τῶν περὶ τοὺσ θεοὺσ ἐπαίνων·

γελοῖοι γὰρ φαίνονται πρὸσ ἡμᾶσ ἀναφερόμενοι, τοῦτο δὲ συμβαίνει διὰ τὸ γίνεσθαι τοὺσ ἐπαίνουσ δι’ ἀναφορᾶσ, ὥσπερ εἴπομεν. εἰ δ’ ἐστὶν ὁ ἔπαινοσ τῶν τοιούτων, δῆλον ὅτι τῶν ἀρίστων οὐκ ἔστιν ἔπαινοσ, ἀλλὰ μεῖζόν τι καὶ βέλτιον, καθάπερ καὶ φαίνεται·

τούσ τε γὰρ θεοὺσ μακαρίζομεν καὶ εὐδαιμονίζομεν καὶ τῶν ἀνδρῶν τοὺσ θειοτάτουσ μακαρίζομεν. ὁμοίωσ δὲ καὶ τῶν ἀγαθῶν·

οὐδεὶσ γὰρ τὴν εὐδαιμονίαν ἐπαινεῖ καθάπερ τὸ δίκαιον, ἀλλ’ ὡσ θειότερόν τι καὶ βέλτιον μακαρίζει. δοκεῖ δὲ καὶ Εὔδοξοσ καλῶσ συνηγορῆσαι περὶ τῶν ἀριστείων τῇ ἡδονῇ· τὸ γὰρ μὴ ἐπαινεῖσθαι τῶν ἀγαθῶν οὖσαν μηνύειν ᾤετο ὅτι κρεῖττόν ἐστι τῶν ἐπαινετῶν, τοιοῦτον δ’ εἶναι τὸν θεὸν καὶ τἀγαθόν· πρὸσ ταῦτα γὰρ καὶ τἆλλα ἀναφέρεσθαι.

ὁ μὲν γὰρ ἔπαινοσ τῆσ ἀρετῆσ· πρακτικοὶ γὰρ τῶν καλῶν ἀπὸ ταύτησ· τὰ δ’ ἐγκώμια τῶν ἔργων ὁμοίωσ καὶ τῶν σωματικῶν καὶ τῶν ψυχικῶν. ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἴσωσ οἰκειότερον ἐξακριβοῦν τοῖσ περὶ τὰ ἐγκώμια πεπονημένοισ· ἡμῖν δὲ δῆλον ἐκ τῶν εἰρημένων ὅτι ἐστὶν ἡ εὐδαιμονία τῶν τιμίων καὶ τελείων.

ἐοίκε δ’ οὕτωσ ἔχειν καὶ διὰ τὸ εἶναι ἀρχή·

ταύτησ γὰρ χάριν τὰ λοιπὰ πάντα πάντεσ πράττομεν, τὴν ἀρχὴν δὲ καὶ τὸ αἴτιον τῶν ἀγαθῶν τίμιόν τι καὶ θεῖον τίθεμεν. ἐπεὶ δ’ ἐστὶν ἡ εὐδαιμονία ψυχῆσ ἐνέργειά τισ κατ’ ἀρετὴν τελείαν, περὶ ἀρετῆσ ἐπισκεπτέον ἂν εἰή·

τάχα γὰρ οὕτωσ ἂν βέλτιον καὶ περὶ τῆσ εὐδαιμονίασ θεωρήσαιμεν. δοκεῖ δὲ καὶ ὁ κατ’ ἀλήθειαν πολιτικὸσ περὶ ταύτην μάλιστα πεπονῆσθαι· βούλεται γὰρ τοὺσ πολίτασ ἀγαθοὺσ ποιεῖν καὶ τῶν νόμων ὑπηκόουσ. παράδειγμα δὲ τούτων ἔχομεν τοὺσ Κρητῶν καὶ Λακεδαιμονίων νομοθέτασ, καὶ εἴ τινεσ ἕτεροι τοιοῦτοι γεγένηνται.

εἰ δὲ τῆσ πολιτικῆσ ἐστὶν ἡ σκέψισ αὕτη, δῆλον ὅτι γίνοιτ’ ἂν ἡ ζήτησισ κατὰ τὴν ἐξ ἀρχῆσ προαίρεσιν. περὶ ἀρετῆσ δὲ ἐπισκεπτέον ἀνθρωπίνησ δῆλον ὅτι· καὶ γὰρ τἀγαθὸν ἀνθρώπινον ἐζητοῦμεν καὶ τὴν εὐδαιμονίαν ἀνθρωπίνην. ἀρετὴν δὲ λέγομεν ἀνθρωπίνην οὐ τὴν τοῦ σώματοσ ἀλλὰ τὴν τῆσ ψυχῆσ·

καὶ τὴν εὐδαιμονίαν δὲ ψυχῆσ ἐνέργειαν λέγομεν. εἰ δὲ ταῦθ’ οὕτωσ ἔχει, δῆλον ὅτι δεῖ τὸν πολιτικὸν εἰδέναι πωσ τὰ περὶ ψυχῆσ, ὥσπερ καὶ τὸν ὀφθαλμοὺσ θεραπεύσοντα καὶ πᾶν <τὸ> σῶμα, καὶ μᾶλλον ὅσῳ τιμιωτέρα καὶ βελτίων ἡ πολιτικὴ τῆσ ἰατρικῆσ· τῶν δ’ ἰατρῶν οἱ χαρίεντεσ πολλὰ πραγματεύονται περὶ τὴν τοῦ σώματοσ γνῶσιν.

θεωρητέον δὴ καὶ τῷ πολιτικῷ περὶ ψυχῆσ, θεωρητέον δὲ τούτων χάριν, καὶ ἐφ’ ὅσον ἱκανῶσ ἔχει πρὸσ τὰ ζητούμενα· τὸ γὰρ ἐπὶ πλεῖον ἐξακριβοῦν ἐργωδέστερον ἴσωσ ἐστὶ τῶν προκειμένων.

λέγεται δὲ περὶ αὐτῆσ καὶ ἐν τοῖσ ἐξωτερικοῖσ λόγοισ ἀρκούντωσ ἔνια, καὶ χρηστέον αὐτοῖσ· οἱο͂ν τὸ μὲν ἄλογον αὐτῆσ εἶναι, τὸ δὲ λόγον ἔχον. ταῦτα δὲ πότερον διώρισται καθάπερ τὰ τοῦ σώματοσ μόρια καὶ πᾶν τὸ μεριστόν, ἢ τῷ λόγῳ δύο ἐστὶν ἀχώριστα πεφυκότα καθάπερ ἐν τῇ περιφερείᾳ τὸ κυρτὸν καὶ τὸ κοῖλον, οὐθὲν διαφέρει πρὸσ τὸ παρόν. τοῦ ἀλόγου δὲ τὸ μὲν ἐοίκε κοινῷ καὶ φυτικῷ, λέγω δὲ τὸ αἴτιον τοῦ τρέφεσθαι καὶ αὔξεσθαι· τὴν τοιαύτην γὰρ δύναμιν τῆσ ψυχῆσ ἐν ἅπασι τοῖσ τρεφομένοισ θείη τισ ἂν καὶ ἐν τοῖσ ἐμβρύοισ, τὴν αὐτὴν δὲ ταύτην καὶ ἐν τοῖσ τελείοισ·

εὐλογώτερον γὰρ ἢ ἄλλην τινά.

ταύτησ μὲν οὖν κοινή τισ ἀρετὴ καὶ οὐκ ἀνθρωπίνη φαίνεται· δοκεῖ γὰρ ἐν τοῖσ ὕπνοισ ἐνεργεῖν μάλιστα τὸ μόριον τοῦτο καὶ ἡ δύναμισ αὕτη, ὁ δ’ ἀγαθὸσ καὶ κακὸσ ἥκιστα διάδηλοι καθ’ ὕπνον ὅθεν φασὶν οὐδὲν διαφέρειν τὸ ἥμισυ τοῦ βίου τοὺσ εὐδαίμονασ τῶν ἀθλίων· συμβαίνει δὲ τοῦτο εἰκότωσ·

ἀργία γάρ ἐστιν ὁ ὕπνοσ τῆσ ψυχῆσ ᾗ λέγεται σπουδαία καὶ φαύλη, πλὴν εἰ μὴ κατὰ μικρὸν καὶ διικνοῦνταί τινεσ τῶν κινήσεων, καὶ ταύτῃ βελτίω γίνεται τὰ φαντάσματα τῶν ἐπιεικῶν ἢ τῶν τυχόντων. ἀλλὰ περὶ μὲν τούτων ἅλισ, καὶ τὸ θρεπτικὸν ἐατέον, ἐπειδὴ τῆσ ἀνθρωπικῆσ ἀρετῆσ ἄμοιρον πέφυκεν.

ἐοίκε δὲ καὶ ἄλλη τισ φύσισ τῆσ ψυχῆσ ἄλογοσ εἶναι, μετέχουσα μέντοι πῃ λόγου. τοῦ γὰρ ἐγκρατοῦσ καὶ ἀκρατοῦσ τὸν λόγον καὶ τῆσ ψυχῆσ τὸ λόγον ἔχον ἐπαινοῦμεν· ὀρθῶσ γὰρ καὶ ἐπὶ τὰ βέλτιστα παρακαλεῖ·

φαίνεται δ’ ἐν αὐτοῖσ καὶ ἄλλο τι παρὰ τὸν λόγον πεφυκόσ, ὃ μάχεται καὶ ἀντιτείνει τῷ λόγῳ. ἀτεχνῶσ γὰρ καθάπερ τὰ παραλελυμένα τοῦ σώματοσ μόρια εἰσ τὰ δεξιὰ προαιρουμένων κινῆσαι τοὐναντίον εἰσ τὰ ἀριστερὰ παραφέρεται, καὶ ἐπὶ τῆσ ψυχῆσ οὕτωσ· ἐπὶ τἀναντία γὰρ αἱ ὁρμαὶ τῶν ἀκρατῶν.

ἀλλ’ ἐν τοῖσ σώμασι μὲν ὁρῶμεν τὸ παραφερόμενον, ἐπὶ δὲ τῆσ ψυχῆσ οὐχ ὁρῶμεν. ἴσωσ δ’ οὐδὲν ἧττον καὶ ἐν τῇ ψυχῇ νομιστέον εἶναί τι παρὰ τὸν λόγον, ἐναντιούμενον τούτῳ καὶ ἀντιβαῖνον. πῶσ δ’ ἕτερον, οὐδὲν διαφέρει.

λόγου δὲ καὶ τοῦτο φαίνεται μετέχειν, ὥσπερ εἴπομεν· πειθαρχεῖ γοῦν τῷ λόγῳ τὸ τοῦ ἐγκρατοῦσ ‐ ἔτι δ’ ἴσωσ εὐηκοώτερόν ἐστι τὸ τοῦ σώφρονοσ καὶ ἀνδρείου· πάντα γὰρ ὁμοφωνεῖ τῷ λόγῳ. φαίνεται δὴ καὶ τὸ ἄλογον διττόν. τὸ μὲν γὰρ φυτικὸν οὐδαμῶσ κοινωνεῖ λόγου, τὸ δ’ ἐπιθυμητικὸν καὶ ὅλωσ ὀρεκτικὸν μετέχει πωσ, ᾗ κατήκοόν ἐστιν αὐτοῦ καὶ πειθαρχικόν· οὕτω δὴ καὶ τοῦ πατρὸσ καὶ τῶν φίλων φαμὲν ἔχειν λόγον, καὶ οὐχὥσπερ τῶν μαθηματικῶν.

ὅτι δὲ πείθεταί πωσ ὑπὸ λόγου τὸ ἄλογον, μηνύει καὶ ἡ νουθέτησισ καὶ πᾶσα ἐπιτίμησίσ τε καὶ παράκλησισ. εἰ δὲ χρὴ καὶ τοῦτο φάναι λόγον ἔχειν, διττὸν ἔσται καὶ τὸ λόγον ἔχον, τὸ μὲν κυρίωσ καὶ ἐν αὑτῷ, τὸ δ’ ὥσπερ τοῦ πατρὸσ ἀκουστικόν τι.

διορίζεται δὲ καὶ ἡ ἀρετὴ κατὰ τὴν διαφορὰν ταύτην· λέγομεν γὰρ αὐτῶν τὰσ μὲν διανοητικὰσ τὰσ δὲ ἠθικάσ, σοφίαν μὲν καὶ σύνεσιν καὶ φρόνησιν διανοητικάσ, ἐλευθεριότητα δὲ καὶ σωφροσύνην ἠθικάσ. λέγοντεσ γὰρ περὶ τοῦ ἤθουσ οὐ λέγομεν ὅτι σοφὸσ ἢ συνετὸσ ἀλλ’ ὅτι πρᾶοσ ἢ σώφρων· ἐπαινοῦμεν δὲ καὶ τὸν σοφὸν κατὰ τὴν ἕξιν·

λέγομεν.

상위

Aristotle (아리스토텔레스)

목록

일치하는 문장이 없습니다.

SEARCH

MENU NAVIGATION