헬라어 문장 검색 - ΑριστίΟρατιον́54́

(아리스티데스, 아일리오스, 연설, Πρὸσ Λεπτίνην ὑπὲρ ἀτελείας)

εἴπερ τι τῶν πάντων, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πρὸσ τὸ κοινῇ λυσιτελοῦν ἔχον τῇ πόλει καὶ φέρον ἐπὶ πλεῖστον εἰσ δόξαν· καὶ τὸν τοῦ Λεπτίνου νόμον, ὡσ οὐ καλῶσ ἔχονθ’ ἡμῖν, ἐκποδὼν πεποιῆσθαι.

εἰ γὰρ ὁ μὲν δι’ ὧν γράφει καὶ νομοθετεῖ οὕτω παντάπασιν ἀτέλειαν ἀναιρεῖ, ὡσ μὴ ὅτι τοὺσ ἔχοντασ αὐτὴν ἀφελέσθαι, ἀλλὰ καὶ ἡμᾶσ αὐτοὺσ τὸ μηκέθ’ οἱούσ τ’ εἶναι ταύτησ ὁντινοῦν ἀξιῶσαι· ἡμῖν δὲ δι’ αὐτῆσ ταύτησ τὰ κράτιστα παρὰ πάντων μετὰ τοὺσ θεοὺσ ἀπαντᾷ, οὐ μόνον ἃ καθ’ ἡμῶν ἐστιν ἀτεχνῶσ, τούτοισ μηδ’ ὁπωστιοῦν ἡμᾶσ χρῆσθαι προσῆκεν, ἀλλὰ καὶ τὸν ταῦτ’ εἰργασμένον κολάζειν τε καὶ μισεῖν καὶ τῆσ πόλεωσ ὥσπερ τινὰ κῆρα παντάπασιν ἐξελαύνειν.

δεῖ γάρ που δυοῖν θάτερον, μᾶλλον δὲ πᾶσα ἀνάγκη· εἰ μὲν ἡμῶν αὐτῶν ὡσ ἀληθῶσ ποιούμεθα λόγον, μηδένα τούτου τὸ παράπαν λόγον ποιεῖσθαι, μᾶλλον δ’ ὅπωσ αὐτίκα πεπαύσεται πάντα ποιεῖσθαι λόγον· εἰ δ’ ὅπωσ κύριοσ ἔσται· τοῦτο δ’ ἀπείη. ποιησόμεθα λόγον, δόξομεν εὖ οἶδα πᾶσιν, ἡμῶν μὲν αὐτῶν οὐδ’ ὁντινοῦν λόγον ποιεῖσθαι, τοῦ δ’ ὅπωσ τὰ ἡμέτερα αὐτῶν ἕξει κακῶσ πολύν τινα λόγον ποιεῖσθαι. καὶ τίσ ἂν ταῦτα φήσειε;

καίτοι εἰ τὸ πρὸσ τὴν πόλιν ἐρραστωνεῦσθαι καὶ μὴ τὴν γιγνομένην ταυτησὶ πρόνοιαν ἴσχειν οὐκ ἀγαθοῦ τινοσ καὶ δημοτικοῦ φάσκομεν εἶναι πολίτου· ὅταν τισ πρὸσ αὐτῷ τούτῳ καὶ ἃ ταύτῃ καθάπαξ λυμαίνεται, ταῦτα γράφειν καὶ νομοθετεῖν ἐκ περιουσίασ αἱρεῖται, ποῦ τουτονὶ θήσομεν; ὡσ μὲν οὖν πανοῦργοσ ἡμῖν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ δύσνουσ καὶ τὰ τοιαῦτα Λεπτίνησ, καὶ ὡσ τῆσ ἀγαθῆσ καὶ τὴν πόλιν ἐξ ἀρχῆσ λαχούσησ ἀντίπαλοσ τύχησ, ἐν ὑστέρῳ καὶ δὴ σαφῶσ ἐπιδείξω· ὅτι δ’ οὐδὲν τῶν δεόντων καὶ ὧν τοῖσ πράγμασι μάλιστα δεῖ, ἀλλ’ ἃ μὴ χρὴ, συμβουλεύει, καὶ παρὰ τοὺσ κειμένουσ τῇ πόλει νόμουσ καινοτομεῖ, καινούσ τινασ αὐτὸσ εἰσ τὴν πολιτείαν εἰσάγων, νῦν ἐμοῦ λέγοντοσ εἴσεσθε. πρῶτον μὲν οὖν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ἐκεῖνο μαθεῖν ἡμᾶσ δεῖ, ὅτι τοσούτων καὶ τηλικούτων ἄνωθεν, οὐκ Ἀθήνησι μόνον, ἀλλὰ καὶ πᾶσι τοῖσ Ἕλλησι συμβούλων καὶ νομοθετῶν γεγονότων, τούτων μὲν οὐδεὶσ οὐδέν τι τοιοῦτον πώποτ’ οὔτ’ ἔγραψεν οὔτ’ εἰσηγήσατο·

μάλιστα ἂν εἴ γε συμφέρειν ᾔδεσαν καὶ τοῦτ’ εἰρηκότεσ, ὥσπερ καὶ τἄλλα, δι’ ὧν ἡμῖν ἡ πόλισ, σὺν θεοῖσ εἰπεῖν, ἄριστα ἔχει μόνοσ δὲ οὗτοσ, ὥσπερ ἐκ θεῶν ἥκων καὶ τὸ συμφέρον ἐκεῖθεν ὑπὲρ τοὺσ ἄλλουσ πάντασ εἰδὼσ, ἐπὶ ταῦτα προῆλθε, καὶ νομοθετεῖν οἰέται δεῖν ἃ μηδὲ τὴν ἀρχὴν ἐντεθυμῆσθαι προσῆκεν. ἔπειθ’ ὅτι πάντων ὡσ εἰπεῖν τῶν νόμουσ τιθέντων οὐ τὸ συμφέρον μόνον σκοπούντων, ἀλλὰ καὶ ὅπωσ μετὰ δόξησ τοῦτ’ ἔσται μάλιστα παρασκευαζόντων, ὡσ τὸ μὲν μετὰ δόξησ εὖ πράττειν εὖ πράττειν ὡσ ἀληθῶσ ὂν, ἄνευ δὲ ταύτησ ἐξ ἡμισείασ οὖσαν τὴν τύχην· οὕτω πολλοῦ τινοσ ἐδέησε Λεπτίνησ ἀμφοτέρων τουτωνὶ ποιήσασθαι λόγον, ὡσ καὶ ἀμφοτέρων τούτων δι’ οὗ γράφει νόμου τὴν πόλιν ἀποστερεῖν, ἀτέλειαν ἐκ μέσου τιθείσ. ἀλλὰ μή πω τοῦτο, ἀλλ’ ὅτι δι’ ὧν μόνοσ τῶν πάντων ἀναιρεῖν ταύτην πειρᾶται καὶ ὅπωσ μηκέτ’ ἔσται τοῦ λοιποῦ πᾶσαν εἰσφέρει σπουδὴν, διὰ τούτων οὐχ ἥκιστα πάντων συνίστησι ταύτην, καὶ ὅπωσ εἰσ ἅπαν ἔσται κατασκευάζει σαφῶσ. ὅταν γὰρ ταύτῃ μὲν οὐδ’ ἡντινοῦν μέμψιν ἐπάγῃ, οὐδ’ ἀγορεύειν κακῶσ ἀξιοῖ, ἀναξίουσ δέ τινασ φάσκῃ ταυτησὶ μετασχόντασ τῶν λειτουργιῶν ἀποσχέσθαι, ἄμφω ταυτὶ μαρτυρεῖ, καὶ τὴν ἀτέλειαν ὡσ κάλλιστα ἔχειν καὶ χρῆναι ταύτην εἰσ ἀεὶ παραμένειν τῇ πόλει, καὶ πρόσ γε ἔτι τὸ μηδ’ ἂν αὐτὸσ ἐπὶ τὸ νομοθετεῖν κεκινῆσθαι, εἰ τοὺσ μετέχοντασ ἀξίουσ ἑώρα. ὅτε τοίνυν οὐκ ἂν τοῦτ’ ἔδρα, εἰ μηδεὶσ ἀνάξιοσ ἦν, οὐκ εἰκότωσ οὐδ’ ἐξ ἀνάγκησ κατὰ τῆσ ἀτελείασ χωρεῖ, δέον κατὰ τῶν ἀναξίων μόνον, ὡσ οὐ προσηκόντων τῷ πράγματι.

καὶ μηδεὶσ εἴπῃ ὡσ ἐπειδή τινεσ φαῦλοι ταύτησ μετέσχον, διὰ τοῦτο καὶ ταύτην ἐν τοῖσ φαύλοισ θετέον.

ἀλλ’ ἐπειδὴ πᾶσιν ὡσ εἰπεῖν τοῖσ βελτίστοισ τῆσ ὑπὲρ ἡμῶν προθυμίασ δίδοται γέρασ, διὰ τοῦτο καὶ ταύτην ἀνάγκη μετὰ τῶν σφόδρα συνεχόντων τὴν πόλιν σπουδῆσ ἀξιοῦσθαι. ἄλλωσ δὲ οὐδ’ ἀνάξιοσ πώποτ’ οὐδεὶσ, ὡσ ἐγᾦμαι, ταύτησ μετέσχεν, οὐδ’ ἐγγὺσ, ἀλλ’ ὅστισ τὰ πρὸσ ἡμᾶσ ἄριστοσ ὦπται καὶ γεγονὼσ ἐν καιρῷ. τοὺσ γὰρ τοιούτουσ μάλισθ’ ἡ πόλισ πᾶσιν οἷσ ἔχει δωρεῖται καὶ τιμᾷ τὰ εἰκότα καλλίστουσ ἐξ ὧν ἔδρασαν σφᾶσ ἡγουμένη· κἂν ἄλλωσ φαῦλοί τινεσ τύχωσιν ὄντεσ καὶ μὴ διὰ σφᾶσ αὐτοὺσ ἀξιόχρεῳ δόξησ. ὥστ’ ἀνάξιόσ ἐστ’ οὐδεὶσ, ὦ Λεπτίνη, τοῦτο τὸ μέροσ. οὐ μὴν ἀλλ’ εἰ καὶ τὰ μάλιστα τοῦθ’ οὕτωσ ἔχει, ὅτι μὲν πολλῷ κάλλιον καὶ φιλανθρωπότερον διὰ τοὺσ ἀξίουσ δή που καὶ τοὺσ ἀναξίουσ τιμᾶσθαι ἢ διὰ τοὺσ ἀναξίουσ ἀποστερεῖσθαι ταύτησ καὶ τοὺσ ἀξίουσ, ἐῶ. ἀλλὰ καὶ οὕτω σαυτῷ περιπίπτεισ. τί γὰρ οὐ τοὺσ ἀναξίουσ μόνουσ, ἀλλὰ καὶ τοὺσ ἀξίουσ ἁπλῶσ ἀτελείασ ἀποστερεῖσ;

εἰ γὰρ τῷ ὄντι μόνοισ τουτοισὶ δυσχεραίνεισ, ἔδει δή που τούτων μεμνῆσθαι μόνων, τῶν δ’ ἄλλων ἀπέχεσθαι. νῦν δὲ οἷσ πάντασ ἁπλῶσ ὑπάγεισ τῷ νόμῳ ἐοίκασ οὐχ οὓσ λέγεισ μόνουσ κακίζων, ἀλλὰ κοινῇ πᾶσι βασκαίνων πάντασ ἀφαιρεῖσθαι πειρᾶσθαι τὰσ δωρεάσ. μᾶλλον δὲ οὐκ εἰκάζειν, ἀλλ’ εἰδέναι δίδωσ σαφῶσ μηδ’ ὁπωστιοῦν ἔχων πρὸσ ταῦτ’ ἀντειπεῖν. σκόπει δὲ καὶ οὕτωσ. εἰ ὅστισ ἀνάξιοσ, ὡσ αὐτὸσ λέγεισ, οὗτοσ καὶ ἀτελείασ ἀνάξιοσ, ἀνάγκη πᾶσα τοὺσ ἀξίουσ ταύτησ τυγχάνειν, ἵνα καὶ τὸ διάφορον ἑκατέρων σώζηται· ἂν δὲ καὶ οὗτοι μετὰ τῶν ἀναξίων ἐκπέσωσι ταύτησ, πρῶτον μὲν οὐκ οἶδ’ ὅτῳ τῶν ἀναξίων διοίσουσιν·

ἔπειτ’ ἀνάξιοι δόξουσιν εἶναι, τῶν γε ἀξίων ὄντεσ. μᾶλλον δὲ ταῦτ’ ἄμφω συμβήσεται, τοὺσ μὲν ἀξίουσ ἀναξίουσ δοκεῖν τοῦτ’ εἶναι τὸ μέροσ, τοὺσ δὲ ἀναξίουσ ἀξίουσ, ἐπειδήπερ ἄμφω ταύτησ ἐξ ἴσησ στερήσονται. καὶ μὴν τοὺσ μὲν ἀναξίουσ ὄντασ ἀξίουσ ἡ πόλισ οἷσ μετέδωκεν ἔδειξε, σὺ δὲ καὶ τοὺσ ἀξίουσ παρ’ ἑαυτῶν δι’ ὧν ἀποστερεῖσ οὕτωσ ἀναξίουσ ἐργάζει καὶ πολλῷ χείρουσ ἐκείνων, ὡσ τοῖσ μὲν οὐδὲν ἂν γενέσθαι καινὸν ἐκπεσοῦσι τῆσ δωρεᾶσ· ἀνάξιοι γὰρ κατὰ τὸν σὸν τυγχάνοντεσ λόγον, ἀνάξιοι πάλιν ἔσονται· οἱ δ’ ἄξιοι καὶ πρὸ ταύτησ ὄντεσ καὶ ταύτησ ἀξίωσ τυχόντεσ εἰσ ἀναξίουσ τελέσουσι ταυτησὶ στερηθέντεσ· καὶ ταῦτ’ οὐδὲν ἐγκαλούμενοι τὸ παράπαν, καθάπερ ἐκεῖνοι. οὐκοῦν καὶ κατὰ τοὺσ ἀξίουσ καὶ κατ’ αὐτοὺσ δή που τοὺσ ἀναξίουσ εἰσ τοὐναντίον τὸ πρᾶγμά σοι περιίσταται καὶ σαυτὸν αὐτὸσ ἐξελέγχεισ, διὰ μὲν τοῦ τοὺσ ἀναξίουσ μόνουσ καὶ μὴ τοὺσ ἀξίουσ προί̈σχεσθαι μάτην τοὺσ ἀξίουσ τῶν πρὸσ ἀξίαν ἀποστερῶν, διὰ δ’ αὖ τοῦ καὶ τοῖσ ἀξίοισ καὶ μὴ μόνοισ τοῖσ ἀναξίοισ ἐπηρεάζειν βούλεσθαι, οὐδὲ τοὺσ ἀναξίουσ προϊσχόμενοσ ἐν καιρῷ, οὕτωσ ἡμᾶσ οἷσ λέγεισ παράγων, οἷσ πράττεισ ἃ λέγεισ ἐλέγχεισ. καὶ τοὺσ ἀναξίουσ προτείνων, σὺ δ’ οὐδὲ τῶν ἀξίων ἀπέχει, μᾶλλον δὲ καὶ πάντων ἡμῶν.

καὶ τοσούτῳ μᾶλλον ἡμῶν, ὅσῳ τοὺσ μὲν αὐτὸ τοῦτο μόνον ἀτελείασ ἀποστερεῖσ, ἡμᾶσ δὲ ἀδικεῖσ μὲν οὐχ ἧττον καὶ τοῦτο τὸ μέροσ, εἴπερ τἀκείνων ἡμέτερα χρὴ λέγειν. ἀδικεῖσ δὲ καὶ οἷσ περὶ τοὺσ εὐεργέτασ ἀγνωμονοῦντασ ἡμᾶσ φιλονεικεῖσ ἀποφαίνειν, καὶ οἷσ ἀτέλειαν οὔθ’ ἡμεῖσ ἡμῖν αὐτοῖσ, εἴ τῳ ταύτησ ἐν τῷ τοῦ καιροῦ καλοῦντι δεήσει, οἱοῖ́ τε πορίζειν ἐσόμεθα, οὔθ’ ἑτέρουσ οὑστινασοῦν οὔτε νῦν οὔτε εἰσαῦθισ τουτοισὶ δεδωρῆσθαι. καὶ τὸ πάντων δεινότατον, τῆσ εἰσ ἡμᾶσ φιλοτιμίασ ἀπείρξομεν πάντασ, ἐὰν ἃ τοῖσ εὖ πεποιηκόσι καλῶσ καὶ δικαίωσ ἀποδεδώκαμεν πάλαι, ταῦτ’ αὐτοὺσ ἤδη παρὰ πάντασ ἀφελώμεθα νόμουσ, διὰ τοὺσ νόμουσ τοὺσ σούσ. ὅπερ οὐκ ἄτοπον μόνον, ἀλλὰ καὶ παντάπασιν ἀσεβέσ· ἐπειδήπερ εὐνοίᾳ θεῶν εὖ πράττουσιν ἄνθρωποι, καὶ μάλισθ’ ἡμεῖσ, τὰ μὲν οἴκοθεν εἰσφέροντεσ καὶ αὐτοὶ, τὰ δὲ καὶ τοὺσ ἄλλουσ ξυναγωνιστὰσ τῆσ ἀγαθῆσ ἔχοντεσ τύχησ·

ὥσπερ αὖ μὴ βουλομένων ἐκείνων τά τ’ ἔνδον τά τε θύραζε δυστυχεῖ. εἰ τοίνυν τὸ μὲν οὐκ οὔσαισ σκήψεσι χρῆσθαι καὶ ἃ μὴ προσῆκε συμπλάττειν, ἐφ’ ᾧ κοινὴν βλάβην εἰργάσθαι, ἀνδρόσ ἐστι φθόρου καὶ μηδὲν ὑγιοῦσ, τὸ δὲ τοὺσ εὖ ποιεῖν αἱρουμένουσ καθάπαξ ἐπέχειν τοῖσ θεοῖσ πολεμοῦντοσ, σὺ δὲ περιφανῶσ πᾶσι τούτοισ ἐνέχει, οὐχ ὅσον νόμουσ εἰσφέρειν, ἀλλ’ οὐδὲ νόμων ὅλωσ ἀκροᾶσθαι δίκαιοσ εἶ, τῷ τοὺσ μὲν κωλυτὰσ κακουργημάτων τυγχάνειν ὄντασ, σὺ δ’ εἴπερ τισ τὰ τοιαῦτα τεχνίτησ. ἅμα δὲ οὐδὲ νόμον τὸν σὸν δὴ τοῦτον ἔγωγ’ ἂν φαίην, ἀλλ’ ἀνομίαν αὐτὸ καὶ τῆσ πολιτείασ ἀνατραπὴν καὶ οὐδὲν ὑγιὲσ, οὐ μόνον τῷ μηδὲν αὐτὸν ἔχειν ὧν τοὺσ ἀγαθοὺσ νόμουσ ἴσχειν εἰκὸσ, οὓσ καὶ κοινοὺσ τῶν πραγμάτων σωτῆρασ μετὰ τοὺσ θεοὺσ ἅπαντεσ ἴσμεν, ἀλλὰ καὶ τῷ τοσούτων καὶ τηλικούτων, ὡσ ἔφην, τῇ πόλει δεινῶν, ἐὰν ὑμεῖσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, πρόησθ’, αὐτὸν αἴτιον ἂν γεγενῆσθαι.

ὅτι δὲ καὶ Λεπτίνησ αὐτὸσ οὐχ οἷσ λέγει τοσοῦτον θαρρεῖ δείκνυσι δή πωσ δι’ ὧν τοῦ τ’ εἰσέπειτα πρόνοιαν ἴσχει καὶ τοῖσ ὑπὲρ ἀτελείασ αὖθισ θήσουσι νόμον θανάτου τιμᾶται, οὐδενὸσ τῶν νομοθετῶν, ὡσ ἅπαντεσ ἴσασιν, οὐδέν τι τοιοῦτον προσθέντοσ τοῖσ νόμοισ. ναὶ, φησί· διὰ γὰρ τὸ ῥᾳδίωσ ἐξαπατᾶσθαι τὸν δῆμον ταῦτ’ εἰκότωσ προσγράψαι.

τί οὖν ἐκώλυεν, εἴπερ ταῦθ’ οὕτωσ εἶχε, Λεπτίνη, μὴ καὶ ξύμπαντασ τοὺσ ἐξ ἀρχῆσ νομοθετικοὺσ ταῦτα τοῖσ σφῶν νόμοισ προσγράψαι, ἀλλ’ ἁπλῶσ οὕτωσ ὑποθέσθαι τὸ δέον; ἢ τότε μὲν τῆσ πολιτείασ οἱ κρείττουσ παθῶν ἐπεστάτουν θεοὶ, νῦν δ’ ἐπεὶ δημαγωγεῖν ἔχουσιν ἄνθρωποι καὶ ταύτῃ τὰ κοινὰ διοικεῖται, χώραν ἴσχει τοῦ φενακισμοῦ; ἀλλ’ οὐκ ἂν εἰπεῖν ἔχοισ· ἀλλ’ οἶμαι τῷ μηδ’ ὁτιοῦν φλαῦρον, ἀλλὰ πάντα τὰ βέλτιστα ξυνειδέναι τοῖσ αὐτῶν νόμοισ, τοῖσ μὲν οὐδεμιᾶσ τινοσ τοιαύτησ ἐμέλησε τῆσ προσθήκησ, σοὶ δὲ οἷσ ταύτησ ἐμέλησεν ἔδειξασ οὐ σφόδρα τοῖσ νόμοισ οἷσ λέγεισ θαρρεῖν. χωρὶσ δὲ τούτων εἰ μὲν οὐδέσιν ἄλλοισ, μόνῳ δ’ ἐνῆν τῷ δήμῳ περὶ πάντων ἔχειν ψηφίζεσθαι, οὐδ’ οὕτωσ ἂν ἦν παράκρουσιν ἡντινοῦν ὑφορᾶσθαι, διὰ τὸ τὸν δῆμον τῶν Ἀθηναίων τῶν παρ’ ἄλλοισ δικαστῶν εἶναι βελτίω καὶ οἱο͂ν εἰκὸσ τὸν τῆσ Ἀθηνᾶσ τρόφιμον. ἴσωσ δ’ οὖν καί τι τοιοῦτον ἂν ξυνηνέχθη.

ὅτε δὲ καὶ βουλή τισ ἡμῖν θαυμαστὴ καὶ πάνθ’ ἃ προσῆκεν αἱρούμενοσ δῆμοσ καὶ δικαστῶν πλῆθοσ καλόν τε κἀγαθὸν καὶ τῇ περὶ τοὺσ νόμουσ ἀκριβείᾳ καὶ τὸν Ῥαδάμανθυν ἂν παριόντων· πῶσ οἱο͂́ν τ’ ἀπάτην διὰ τοσούτων καὶ τηλικούτων χωρῆσαι; ἢ πῶσ ἂν ὁμοῦ πάντασ ἔλαθε γεγονυῖα; καὶ μὴν εἰ μὲν ἡμῶν ἀπάτη κρατεῖ καὶ πρὸσ τὸ πάθοσ ἑτοίμωσ ἔχομεν, ἔδει δή που κἀν τῷ παρόντι τοῦθ’ ὑπὸ σοῦ πεπονθέναι. νῦν δὲ περὶ ὧν ἤδη νόμον εἰσάγεισ ἀπατᾶν ἡμᾶσ ἐπιχειρῶν, ὡσ ἄρα τῶν βελτίστων ταῦτ’ ἐστὶ τῇ πόλει, τοσοῦτον ἀπέχεισ ὃ βούλει ῥᾳδίωσ εἰργάσθαι, ὡσ καὶ ᾧ μὴ βούλει ῥᾳδίωσ περιπεσεῖν, κακουργίασ καὶ συκοφαντίασ ἀτεχνῶσ ἁλισκόμενοσ. ἔτι τοίνυν εἰ διαρρήδην μὲν παρὰ πάντων ὁμολογεῖται δεινούσ τινασ Ἀθηναίουσ μάλιστα πάντων τὰ δέοντα ξυνορᾶν καὶ ὃ τούτου κάλλιον, τῶν εὑρόντων ἄμεινον χρῆσθαι, σὺ δ’ οἷσ αὐτοὺσ φάσκεισ πρὸσ ἐξαπάτην ἔχειν ἑτοίμωσ, εἰσ Μελητίδασ ἐντάττεισ, ἡδέωσ ἄν σε ἐροίμην ποτέροισ δή τισιν ἡμᾶσ προσεκτέον τὸν νοῦν, πότερον πᾶσι τοῖσ ἄλλοισ ἢ σοί γε;

οὐ γὰρ ἀμφοῖν, οἶμαι, φήσεισ, οὐδ’ οἱο͂́ν τε, ἀλλ’ ἀνάγκη δυοῖν θάτερον, ἢ πάντασ ἀνθρώπουσ οὐκ ἀληθῆ περὶ ἡμῶν φάσκειν νομίζειν, εἰ τῶν ἐξαπατωμένων ῥαδίωσ κατὰ τὸν σὸν λόγον ἡμεῖσ, ἢ μηδενὸσ λόγου τοὺσ σοὺσ ποιεῖσθαι φληνάφουσ, εἴ γε τὴν ἁπάντων μαρτυρίαν καὶ ψῆφον τοσοῦτον ἔχουσαν ἴσμεν τὸ συγκεχωρηκὸσ ὡσ μὴ μόνον ἑκασταχοῦ τῶν πραγμάτων ταύτην χρῆναι διώκειν καὶ προτιμοτέραν τῆσ ἐν μέρει πολλῷ τῷ ὄντι νομίζειν, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐντεῦθεν φήμην θεὸν προσειρῆσθαι. καὶ τούτου μάρτυσ αὐτὸσ, οὐχ ἕνα καὶ δύο, ἀλλ’ Ἀθηναίουσ πάντασ καὶ δι’ αὐτῶν πάντασ ἀνθρώπουσ συμψήφουσ καὶ συναγωνιστὰσ λαβεῖν ἐθέλων τοῦ νόμου, ὡσ τὴν ἐν μέρει μαρτυρίαν οὐδὲν οὖσαν μὴ παρούσησ ἐκείνησ.

εἰε͂ν. εἰ δ’ ἡμετέραν ἀπάτην νομίζεισ ἅ γ’ ἐπὶ τῶν ψηφισμάτων τε καὶ ξυμμάχων καὶ ὅλωσ ὑπὲρ ὧν πρόκειται σκέψισ, ἔστιν ὅτε παρὰ τὸ εἰκὸσ ἡμῖν ἀπαντᾷ, ὡσ τοὺσ μὲν ἀντ’ ἀγαθῶν φαύλουσ ποιεῖσθαι, τοῖσ δ’ ἑτέρωσ ἢ προὐθέμεθα χρῆσθαι, τὰ οὐκ ὄντα δοξάζεισ. διὰ τί;

ὅτι οὐ παρὰ τὴν ἡμετέραν διαγνώμην καὶ ψῆφον, οὐδ’ ὅτι περ ἃ προσῆκε, περὶ τούτων εἰδότεσ, εἶθ’ ἑκόντεσ ταῦτ’ ἀφέντεσ ἃ μὴ προσῆκεν εἱλόμεθα, ἀλλὰ παρὰ τὴν τῶν πραγμάτων ἀνωμαλίαν καὶ τοὺσ καιροὺσ καὶ ὅ τι τοιοῦτον εἴποι τισ ἂν, ταῦθ’ οὕτω ξυνέβη. ὡσ ἡμεῖσ μὲν ὅπωσ βέλτιστα ταῦτ’ ἔσται πάντα καὶ ποιεῖν καὶ λέγειν ᾠήθημεν δεῖν· εἰ δὲ μηδὲν ὧν βουλόμεθα γέγονε, τὴν τῶν ξυμπεσόντων ἀνάγκην, μὴ ἡμᾶσ αἰτιῶ. ὥσπερ γὰρ ὁ τοῖσ πράγμασι κεχρημένοσ ἀβούλωσ τὴν μὲν ἐντεῦθεν ἀηδίαν μόνοσ εἰκότωσ φέρεται, ἂν δέ τι χρηστὸν ἀποβῇ, ἑτέρωθεν δεῖ τὴν αἰτίαν ζητεῖν, οὕτωσ ὁ μετὰ βουλῆσ ὅτι πλείστησ ἐπὶ τὰ ἔργα χωρῶν κατορθοῖ μὲν, ὡσ τὸ εἰκὸσ, ἀεὶ δήποτε καὶ ὧν ἐθέλει τυγχάνει, ἂν δέ τί που καὶ σφαλῇ τύχῃ τινὶ, καὶ οὕτωσ ἐπαίνων ἄξιοσ ἂν εἰή, τοῦ δικαίου νικῶντοσ· τὸ γοῦν εἰσ αὐτὸν ἧκον ἅπαντ’ ἔχει καλῶσ, καὶ προνοίασ ἕνεκα καὶ σπουδῆσ καὶ τοῦ μηδὲν τῶν γιγνομένων ἐλλείπειν.

ὥστε ἑώσ ἂν ᾖ τὸ τὰ βέλτισθ’ αἱρεῖσθαι, οὐδ’ ἂν εἷσ ἑκὼν ἀπατώμενοσ εἰή, ὥσ γε ἐγὼ νομίζω, κἂν μυριάκισ ἀποτύχῃ τοῦ τέλουσ. καὶ σὺ τοίνυν σκοπῶν ἂν μὲν ἡμᾶσ εὑρ́ῃσ σκέψεωσ ἀκριβοῦσ καὶ βουλῆσ ἐν οἷσ ἔξεστιν ἀμελοῦντασ καὶ μὴ λογισμῷ καὶ κρίσει τὸ πᾶν ἐνδιδόντασ, ἀλλ’ ἁπλῶσ οὕτω χρωμένουσ τοῖσ πράγμασι, τότ’ ἤδη καὶ ῥᾳδίουσ ἡμᾶσ εἶναι φάθι καὶ ἥττουσ ἀπάτησ. εἰ δὲ πρὸσ πᾶσι τοῖσ ἄλλοισ καὶ τοῦτ’ Ἀθηναίων ἐπίσημον, βουλαὶ καὶ δίκαι καὶ τὸ μετὰ πλείστων τε καὶ καλλίστων τῶν ψηφισμάτων ἑκασταχόσε χωρεῖν· οἵ γε καὶ τοὺσ στρατηγοὺσ αὐτοὺσ οὐ μόνον ἐντεῦθεν αἱροῦνται, ἀλλὰ καὶ πεπαυμένουσ εἰσ εὐθύνασ ἄγουσι· πῶσ οὐ παραπλήσιον ποιεῖσ εἰσ εὐκολίαν τουτουσὶ διαβάλλων, ὥσπερ ἂν εἰ καὶ τὸν Πύθιον κακίζειν ἠξίουσ, ὡσ οὐδὲν τῶν δεόντων ἐπίσταται, ὃσ καὶ τοῦ τί δεῖ ποιεῖν ἡγεμὼν τοῖσ ἄλλοισ καὶ σύμβουλόσ ἐστιν ἀσφαλὴσ, καὶ ξυμπάσησ ὡσ εἰπεῖν τῆσ οἰκουμένησ τὰ τοιαῦτα δημαγωγὸσ καὶ προφήτησ;

οὐκοῦν δι’ ὧν νῦν ἡμῖν εὖ μάλα σαφῶσ ἀποδέδεικται, δέδεικται ὡσ ἡμεῖσ μὲν οὐχ ὅσον ἀπατᾶσθαι ῥᾴδιοι, ἀλλὰ καὶ τοὺσ ἀπατῶντασ παντὸσ μᾶλλον ἐξελέγχειν δεινοί· σὺ δὲ οἷσ λέγεισ οὐ μόνον ἀξιόχρεωσ εἶ τὰ τοιαῦτα πιστεύεσθαι, ἀλλὰ καὶ ὡσ εἰσ ἀπατωμένουσ τελεῖσ δίδωσ εἰκάζειν οἷσ περὶ ἡμῶν τοιαύτην ἔσχηκασ δόξαν. καὶ τοῦτο μὲν δὴ τοιοῦτον καὶ οὕτωσ ἀποφανθέν. σὺ δὲ καὶ ὅταν ἀτέλειαν ἐξελαύνῃσ τῆσ πόλεωσ, διὰ τὸ τὰσ μὲν λειτουργίασ ἐντεῦθεν φάσκειν ἐλαττοῦσθαι τῇ πόλει, δεῖν δὲ λειτουργιῶν, εἴπερ του, μᾶλλον δὲ ὡσ οὐδενὸσ τούτων πάντων λειτουργιῶν πόλεσι δεῖν· πρῶτον μὲν σαυτὸν, εὖ ἴσθι, λανθάνεισ αὐτὰσ δή που τὰσ λειτουργίασ περικόπτων τῇ πόλει καὶ ταύτῃ διαφανῶσ πολεμῶν.

εἰ γὰρ ἀτέλεια μὲν τοῖσ ὑπὲρ ἡμῶν ἐσπουδακόσι δίδοται γέρασ, οὗτοι δὲ μετὰ τοὺσ θεοὺσ δι’ ὧν δρῶσι συνιστᾶσι τὴν πόλιν, ταύτησ δὲ συνισταμένησ καὶ λειτουργεῖν καὶ πάντ’ ἔξεστι πράττειν, ὁ τὴν ἀτέλειαν ἀναιρῶν συναναιρεῖ δή που καὶ ἅπαντα ταῦτα, εἴπερ λειτουργεῖν μὲν οὐκ ἔνι μὴ τῶν πραγμάτων εὖ καθεστώτων τῇ πόλει. ἀμήχανον δὲ τοῦτο μὴ πάντων πᾶσαν ὑπὲρ αὐτῆσ σπουδὴν εἰσφερόντων· εἰσφέρουσι μέντοι προθύμωσ, ὡσ καὶ ἀντ’ εὖ πείσεσθαι παρ’ αὐτῆσ αὐτοὶ προσδοκῶντεσ. ἔπειτ’ εἰ καὶ λειτουργιῶν ἡμῖν δεῖ· δεῖ γὰρ, καὶ οὐδεὶσ ἀντερεῖ· ἀλλ’ ἄρα πολλῷ μᾶλλον τῶν ὑπὲρ ἡμῶν ἑκάστοτε φιλοτιμουμένων καὶ ὅπωσ τὰ καθ’ ἡμᾶσ ἄριστα ἔχειν σπουδὴν ποιουμένων.

καὶ ὡσ ἀληθῆ λέγω δῆλον ἐξ ὧν τοὺσ μὲν τιμῶν ἀξιοῦμεν καὶ εὐεργέτασ ἡμετέρουσ καὶ σωτῆρασ καὶ πάντα τὰ τοιαῦτα καλοῦμεν, τοῖσ δὲ ὡσ ὀφειλέταισ οὐχ ὅπωσ ὧν πράττουσιν ἴσχομεν χάριν, ἀλλὰ καὶ ἤν ποτ’ ἐλλίπωσι τοῦ δέοντοσ, νεμεσῶντεσ ὑπάγομεν δίκην· καὶ ὅτι παρὰ μὲν τῶν αὐτὸ τοῦτο μόνον ὄνησίσ ἐστι τῇ πόλει, οἱ δὲ μετὰ τούτου καὶ δόξησ οὐ μικρᾶσ αἴτιοι γίγνονται. εἶθ’ οἳ τοῖσ ἅπασι προὔχουσι καὶ τῆσ βελτίονόσ εἰσι μοίρασ, τούτουσ ἡμεῖσ ἐλάττουσ διὰ σὲ νομιοῦμεν; καὶ πῶσ οὐκ ἄτοπον εὐεργέτασ μὲν ὅπωσ κτησόμεθα πάντα ποιεῖν, ἡμεῖσ δὲ καὶ οὓσ μὲν ἔχομεν νῦν θεῶν διδόντων, τούτοισ φανέντεσ ἀγνώμονεσ ἀποστερήσομεν τῶν τιμῶν, οὓσ δὲ μέλλομεν ἕξειν, τούτουσ, ἢν μὴ νῦν ἀγνωμονοῦντεσ φανῶμεν, τῆσ ὑπὲρ ἡμῶν ἀπείρξομεν προθυμίασ; καὶ οὐ τοῦτο μόνον, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ἀλλὰ καὶ τῶν ἡμετέρων προγόνων ταύτῃ δόξομεν χείρουσ, μᾶλλον δ’ ἐκείνουσ θαυμαστούσ τινασ ἄγαν καὶ μεγαλοψυχίᾳ χρωμένουσ ἀποφανοῦμεν, ἡμᾶσ δ’ αὐτοὺσ τὰ μέγιστα αἰσχυνοῦμεν, εἴπερ οἱ μὲν καὶ τοὺσ δυσμενεστάτουσ εὖ ποιοῦντεσ τὸν ἀεὶ διαγεγόνασι χρόνον, ἡμεῖσ δὲ παρ’ ὧν εὖ πεπόνθαμεν, τούτουσ καὶ ὧν ἠξιώκαμεν χαρίτων ἀποστερήσομεν·

ἃσ τῷ μὲν δοκεῖν παρ’ ἡμῶν, τῇ δ’ ἀληθείᾳ παρὰ σφῶν αὐτῶν ἐκομίσαντο δή που, τῷ τούτων αἴτιοι γεγενῆσθαι δι’ ὧν εἰσ ἡμᾶσ ἔδρασαν· ὥστε τὰ μὲν παρ’ αὐτῶν πρὸσ ἡμᾶσ χάριν ἄν τισ δικαίωσ προσείποι, τὰ δὲ παρ’ ἡμῶν πρὸσ αὐτοὺσ ἀντίδοσιν καὶ πρέπουσαν ἀμοιβήν. καὶ τοίνυν τῆσ δεδομένησ ἀτελείασ ἐκπεπτωκότεσ ἂν ἤδη, αὐτοὶ μὲν καὶ οὕτωσ οὐδὲν ἧττον ἔθ’ ἕξουσι ταύτην, ὡσ ἀξιόχρεῳ, ἡμεῖσ δὲ οὐκ ἀγνώμονεσ μόνον ἐντεῦθεν, ἀλλὰ καὶ ἄπιστοί τινεσ καὶ ἀβέβαιοι τοῦ λοιποῦ δόξομεν ἅπασιν εἶναι· τὸ μὲν ἐὰν ἃ δεδώκαμεν ἀφελώμεθα δή που, τὸ δ’ ἐὰν πρὸσ τοὺσ εὐεργέτασ οὑτωσὶ μάλιστα σχῶμεν. καὶ σιωπῶ τὴν εἰσ ἀεὶ παραμενοῦσαν αἰσχύνην τῇ πόλει καὶ τὸ κοινὸν ὄνειδοσ·

ὡσ οἱ μὲν πρεσβύτατοι τῶν Ἀθηναίων εὖ ποιοῦντεσ, οὐκ εὖ πάσχοντεσ, τοὺσ φίλουσ ἐκτῶντο, ἡμεῖσ δὲ πᾶν τοὐναντίον καὶ οὓσ ἔσχομεν φίλουσ ἐχθροὺσ καθίσταμεν, τῷ τὰσ μὲν παρ’ αὐτῶν εἰσ ἡμᾶσ ὠφελείασ ἀκινήτουσ εἶναι καθάπαξ βούλεσθαι, οἷσ δὲ ἡμεῖσ αὐτοὺσ ἀμειβόμεθα, ταῦτ’ εὐθὺσ ἀνατρέπειν· ἀμφοτέρουσ καὶ ἡμᾶσ αὐτοὺσ ὧν εὖ πεπόνθαμεν ἀναξίουσ ἐντεῦθεν δεικνύντεσ, κἀκείνουσ ἀσφαλεστέρουσ ποιοῦντεσ πρὸσ τὸ μηκέτι τηλικούτοισ ἐθέλειν χαρίζεσθαι. καὶ πόσων κρημνῶν καὶ βαράθρων ταῦτ’ ἄξια; ὅταν οἱ τοῦ καλοῦ καὶ δικαίου παράδειγμα τοῖσ ἄλλοισ ἅπασιν ὄντεσ, ἔπειτ’ ἀγνωμοσύνησ καὶ ἀπιστίασ καὶ τοῦ μεταβάλλειν εἰκῆ καὶ ῥᾳδίωσ σχῶμεν αἰτίαν, καὶ δόξωμεν μετ’ Εὐρίπου χωρεῖν, καὶ τὴν ἐξ ἀρχῆσ ὑπόθεσιν διαφθείρειν καὶ ὅλωσ τῶν ἐπὶ σκηνῆσ ἢ ψάμμου παιζόντων οὐδὲν ἄμεινον ἴσχειν. μᾶλλον δὲ καὶ πολλῷ χεῖρον·

εἴπερ οἱ μὲν ὃ προὔθεντο δρῶσι· προὔθεντο δὲ μήποτ’ ἐν ταὐτῷ μένειν, ἀλλὰ μεταβάλλειν ἑκάστοτε πρὸσ τὴν χρείαν ἡμεῖσ δ’ ἴσοι καὶ παραπλήσιοι διὰ πάντων ὀφείλοντεσ εἶναι καὶ ταὐτὰ διὰ τέλουσ φρονεῖν, ἔπειτ’ ἀμέλει κατὰ τὸν Φάριον ἐθελήσομεν ἐξαλλάττειν Πρωτέα, καὶ τῇ πρὸσ τοὺσ ἄλλουσ χρῆσθαι ταῖσ γνώμαισ. μήποτε τοσοῦτον ἰσχύσειε Λεπτίνησ ὡσ τὰ τοιαῦθ’ ἡμᾶσ ὑπειλῆφθαι παρασκευάσαι.

καὶ μὴν εἰ ὥσπερ μισθὸσ ἀρετῆσ εὐφημίαι, οὕτω καὶ κατωρθωμένων ἐστὶν ἀντίδοσισ, ἀνάγκη θαυμάζεσθαι μὲν ἀρετὴν, τοὺσ δ’ ὁτιοῦν ἀγαθὸν εἰργασμένουσ τιμᾶσθαι, ἐάν τε ἀτέλειαν ταύτην φῇσ ἐάν θ’ ὁτιοῦν. εἰ μὲν οὖν τήν γ’ ἀρετὴν ὅλωσ ἐπαίνων ἔχεισ ἀποστερεῖν, καὶ τοὺσ ὑπὲρ ἡμῶν ἀποφανθέντασ σπουδαίουσ ἀποστέρει τῶν ἄθλων, καὶ μηδ’ ἡτισοῦν ἔστω φειδώ. εἰ δὲ τῶν ἀτόπων ἐκεῖνο, πῶσ λόγον τοῦτό γε σῶζον συνιδεῖν οὐκ ἔχω. οὐδὲ γὰρ οὔτ’ ἀρετὴ τοῦθ’ ὅπερ ἐστὶ, δόξει μὴ τῶν γιγνομένων ἀπολαύουσα κρότων οὔτε τὰ βέλτιστ’ εἴσεταί τισ τῶν ἔργων ἀμοιβῶν ἀποροῦντα. εἰ τοίνυν τὸ τὰ προσήκοντ’ ἀμφοτέροισ ἀποδιδόναι πρὸσ ἀγαθοῦ, τό γ’ αὐτὰ τούτων ἀποστερεῖν πρὸσ βασκάνων. σὺ δ’ ἐκπεσεῖν μὲν τῶν ὄντων καὶ ὧν σοι πρόσεστιν ἐστερῆσθαι οὐκ ἂν ἀνάσχοιο, ἀλλά μοι δοκεῖσ κἂν ὄναρ τοῦτ’ ἰδὼν τεταράχθαι·

ἧσ δὲ τοὺσ εὐεργέτασ ἡ πόλισ ἠξίωσεν ἀτελείασ, ταύτησ τούτουσ ἀπάγων, φορητόν τι νομίζεισ, δέον ἀπὸ σαυτοῦ καὶ τὰ τούτων εἰκάζειν, καὶ μὴ σφᾶσ ἀξιοῦν ὧν αὐτὸσ γενομένων οὐκ ἂν ἠγαπήκεισ; μᾶλλον δ’ ἀνάγκη δυοῖν θάτερον, ἢ καὶ τὴν πόλιν ἐστερῆσθαι τῆσ παρ’ αὐτῶν ὠφελείασ, ἐπειδὴ τούτουσ τῶν παρ’ αὐτῆσ γερῶν οἰεί δεῖν, ἢ μηδὲ τούτοισ ὁπωστιοῦν ἐνοχλεῖν, ἐπεὶ μηδὲ ταύτῃ. εἰ δὲ ταύτην μὲν ἀξιοῖσ ὧν παρ’ αὐτῶν εἴληφεν ἀπολαύειν εἰσ ἅπαν, τούτουσ δὲ μὴ, ἐοίκασ οὐκ ὀρθῶσ οὐδὲ δικαίωσ τοῖσ πράγμασι διαντᾶν καὶ προσέτι τὴν πόλιν οὐχ ὅπωσ ὧν ἐχρῆν, ἀλλὰ καὶ ὧν ἀπεύξαιτ’ ἄν τισ ἀτεχνῶσ ἀξιοῦν. θαυμάζεσθαι μὲν γὰρ αὐτὴν ὁσημέραι καὶ καλῶσ ἀκούειν καὶ συναγωνιστὰσ πάντασ ἴσχειν τῆσ δόξησ ἐν εὐχαῖσ οἶδ’ ὅτι ποιεῖ, εἴπερ μὴ κοινὸσ εἶ τῆσ πολιτείασ ἐχθρόσ· πράττεισ δ’ ἐξ ὧν ἂν εἰκότωσ μισοῖθ’ ὑφ’ ἁπάντων.

οὐ γὰρ δή που τοὺσ εὐεργέτασ οὐδ’ ὧν τὰ μέγιστα ἀπωνάμεθα, οὐ τούτουσ μόνον ἐκπολεμώσομεν ἡμῖν αὐτοῖσ, ἐάν σοι τὰ τοιαῦτα πεισθῶμεν, ἀλλὰ καὶ πάντασ τοὺσ ἄλλουσ ἁπλῶσ, οὐ διὰ τὴν πρὸσ ἐκείνουσ τοσοῦτον ἀγνωμοσύνην, ὅσον τὸ πρὸσ ἀπάτην ἡμᾶσ τοῖσ πράγμασι χρῆσθαι καὶ κατ’ Εὐρύβατον ζῆν. καίτοι ὅταν ταῦτ’ ᾖ, καὶ πονηροτάτην ἡμῖν αὐτοῖσ ἐπεισαγάγωμεν δόξαν, τί πλέον ἀπὸ τῶν λειτουργιῶν ἡμῖν ἔσται, ἐὰν, οὐκ Ἀθηναίουσ λέγω μόνον, ἀλλὰ καὶ πάντασ ἀνθρώπουσ κτησώμεθα λειτουργούσ; χωρὶσ δὲ τούτων εἰ μὲν τοὺσ αὐτοὺσ οἱο͂́ν τ’ ἦν καὶ ἀτελείασ ἀποστερῆσαι καὶ φίλουσ παραπλησίωσ κεκτῆσθαι, καὶ οὕτωσ ἡμεῖσ μὲν ἀγνωμονοῦντεσ ἂν εἰήμεν οὐδὲν ἧττον τῷ τὰ μὴ προσήκοντα σφίσι διὰ τέλουσ τηρῆσαι, αὐτοὶ δὲ πρὸσ τῷ καλοὶ κἀγαθοί τινεσ εἶναι δι’ ὧν εἰσ ἡμᾶσ ἔδρασαν, καὶ μεγαλοψυχίασ φέροιντ’ ἂν δόξαν, ὡσ οὐκ ἐν οἷσ ἠτιμάσθησαν ταραχθέντεσ, ἀλλ’ ἐφ’ οἷσ εἶχον μεμενηκότεσ. εἰ δ’ ἅμα ταύτησ στερήσονται καὶ ἡμῖν ἔσονται δύσνοι, ὡσ ὑφ’ ἡμῶν ἀτεχνῶσ ὑβρισμένοι, μανία δή που σαφὴσ ἀντὶ μικρῶν καὶ φαύλων λειτουργιῶν τοσούτοισ ἡμᾶσ διαβεβλῆσθαι καὶ κακῶσ ἀκούειν καὶ μῖσοσ ἐν Ἕλλησι καὶ βαρβάροισ ἔχειν, ἐξὸν πᾶν τοὐναντίον θαυμάζεσθαι καὶ φιλεῖσθαι καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν πρὸσ τούτουσ αἰδὼ πάντασ ἐπὶ τὰ ἴσα προτρέπειν.

ἀλλὰ μὴν καὶ περί γ’ αὐτῶν τῶν λειτουργιῶν, ἃσ ἀναιρεῖσθαί φησι διὰ τὰσ ἀτελείασ Λεπτίνησ, ἐκεῖνο λέγω, ὡσ εἴ τισ τὴν ἐσομένην ἐντεῦθεν ὄνησιν ἀκριβῶσ ἐξετάσει, καὶ ἣν οἱ τὰσ ἀτελείασ λαμβάνοντεσ τῇ πόλει παρέχουσιν, εὑρήσει τὴν μὲν μείζω τοῖσ ὅλοισ καὶ περιφανεστέραν καὶ ὥστε ταύτησ τυγχάνειν ἀξίαν εὐχῆσ, τὴν δ’ οὐχ ὅσον ἐλάττω καὶ φαύλην παντάπασι καὶ οὐδ’ αὐτὸ τοῦτο διὰ σμικρότητα δοκοῦσαν δήπουθεν ὄνησιν, ἀλλὰ καὶ οἱάν παροραθεῖσαν μηδ’ ὁπωστιοῦν ἂν τῷ κοινῷ λελυμάνθαι. διὰ τί;

ὅτι οὐ πᾶσι μέτεστιν ἀτελείασ οὐδὲ διὰ πάντων ἁπλῶσ τοῦθ’ ἥκει, ἀλλ’ οἷσ ἄξιον τὰ τοιαῦθ’ ὡσ εὐεργέταισ διδόναι. τοσοῦτοι δὲ οὗτοι ὥσθ’ ἕνεκα πλήθουσ οὐχ ὅσον τοῖσ λειτουργοῦσιν ἐγγὺσ ἰέναι, ἀλλὰ μηδ’ ἂν ἐν προσθήκῃ τουτοισὶ γεγονότεσ μηδ’ ἡντινοῦν εἰργάσθαι διαφορὰν, μήτ’ εἰσ ἀριθμοῦ μήτ’ εἰσ πραγμάτων ἐπίδοσιν· μᾶλλον δ’ ἐπείπερ οὐκ εἰσ ἀριθμοῦ, οὐδὲ πολλῷ μᾶλλον εἰσ πραγμάτων ἐπίδοσιν. ὥστ’ εἴ τισ νῦν ἔροιθ’ ὑμᾶσ πότερα τὴν τῶν μηδὲν εἰσ ἐπίδοσιν τῆσ κοινῆσ ὠφελείασ ξυμβαλλομένων ἐν ταῖσ λειτουργίαισ συντέλειαν ἢ τὴν αὐτῶν τούτων εἰσ ἡμᾶσ μεγαλοψυχίαν αἱρεῖσθαι δεῖ, τοῦτ’ ἂν εὖ οἶδ’ ὅτι φήσαιτε πάντεσ, εἴπερ ὑμᾶσ αὐτοὺσ προὔργου ποιεῖσθε. οὐκοῦν ἄτοπον καὶ τῷ λυσιτελεῖ πολεμοῦν παρ’ οὗ μὲν δόξα καὶ κέρδοσ ὑμῖν, τοῦτ’ εἰσφέροντασ τουτουσὶ μὴ θαυμάζειν μηδὲ τοῖσ ἴσοισ τιμᾶν, παρ’ οὗ δὲ μηδ’ ἡτισοῦν ὄνησίσ ἐστι, μὴ τοῦτο ποιοῦντασ κακίζειν, καὶ τὴν οὐδὲν ἔχουσαν κέρδοσ λειτουργίαν περὶ πλείονοσ ἄγειν τῆσ θαυμαστῆσ αὐτῶν ὑπὲρ ὑμῶν προαιρέσεωσ·

ἣν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, μὴ σφῶν αὐτῶν καταψεύδεσθαι δόξωσιν, ἀκίνητα βούλονται σφίσιν αὐτοῖσ παντάπασι καθεστάναι τὰ ἆθλα, οὐ τούτων, ὡσ ἐγᾦμαι, τοσοῦτον δεόμενοι, ὅσον τοῦ καλοὶ κἀγαθοὶ δοκεῖν ἅπασιν εἶναι; μᾶλλον δὲ διὰ τὸ βούλεσθαι καλοὶ κἀγαθοὶ δοκεῖν ἅπασιν εἶναι τουτωνὶ δέονται δή που, εὖ εἰδότεσ ὡσ εἰ καὶ τὸ καλοὺσ κἀγαθοὺσ αὐτοὺσ γεγενῆσθαι αἰτιώτατον σφίσι τοῦ γερῶν ἠξιῶσθαι, ὡσ ἐὰν μὴ τοῦτο παρῇ, οὐδ’ ἂν τουτὶ γεγονόσ. ἀλλ’ ἐπεὶ τὸ γερῶν ἠξιῶσθαι καλοὺσ κἀγαθοὺσ δείκνυσι μᾶλλον, καὶ γνωριμωτέρουσ καθίστησι πᾶσι, καθάπερ τοὺσ Ὀλυμπιονίκασ οἱ πομπικοὶ στέφανοι, διὰ τοῦτο δεῖ δή που, μᾶλλον δὲ πᾶσα ἀνάγκη καὶ γερῶν αὐτοὺσ ἠξιῶσθαι, ὡσ ἂν μᾶλλον καλοὶ κἀγαθοὶ καὶ νῦν καὶ εἰσαῦθισ πᾶσι καὶ δοκῶσι καὶ ὦσιν· ὡσ ἤδη τινὲσ ἠριστευκότεσ ἐν μάχαισ, ἢ καὶ ὁτιοῦν ἄλλο χρηστὸν εἰργασμένοι, ἐπειδήπερ οὐχ ὧν ἔδει μετέσχον, οὐδὲ τῆσ εἰσέπειτ’ ἀπέλαυσαν προθυμίασ, οὐδ’ ὅτι τοιοῦτοί τινεσ ἦσαν γεγόνασι δῆλοι, ἀλλ’ ἠπιστήθησαν τοῖσ πολλοῖσ, κατ’ αὐτὸν τὸν τῆσ ἐπιδείξεωσ χρόνον μόνοισ τοῖσ θεαταῖσ βοηθέντεσ.

καὶ τοίνυν εἰ μὲν τοῦ παρὰ τῆσ πόλεωσ τετιμῆσθαι λόγοσ οὐδ’ εἱστισοῦν αὐτοῖσ ἦν, οὐδ’ ἂν ὅλωσ ἠξίωσαν περὶ αὐτὴν χρηστοὶ γεγονέναι, οὐδὲ τῆσ πρὸσ ἡμᾶσ φιλοτιμίασ ἀπῆρχθαι· εἰ δ’ ὅπωσ αὐτοῦ τύχοιεν πάντ’ ἐποίουν ἐκεῖνα, καὶ τῆσ χρηστότητοσ τὰσ ἀφορμὰσ ἡ παρ’ ἡμῶν ἐλπὶσ ἐχορήγει, ποῦ δίκαιον τὸ μάλιστ’ αὐτοῖσ σπουδασθὲν περικόψαι, καὶ περὶ τὰ καίρια διορύξαι τὸ πρᾶγμα; καίτοι μετριώτερον ἂν αὐτοῖσ ἐδόκει μηδ’ ὁτιοῦν τὴν ἀρχὴν εἰληφέναι ἢ οὕτω λαμπρῶσ εἰληφόσιν ἔπειθ’ ὑπ’ οὐδεμιᾶσ ἀξιολόγου προφάσεωσ τοῦτ’ ἀφῃρῆσθαι.

ἐκεῖνο μὲν γὰρ ἀγνωμοσύνη τισ ἂν ἦν μόνον περὶ τοὺσ εὐεργέτασ τῆσ πόλεωσ, τὸ δ’ ἀμφοτέρων μὲν ὕβρισ καὶ ἀδοξία· ἰδίᾳ δὲ παρὰ πάντων ὄνειδοσ καὶ μῖσοσ τῇ πόλει καὶ τὸ μὴ παρ’ ὡντινωνοῦν ἀξίαν δοκεῖν εἶναι τὸ παράπαν ἐπὶ μηδενὶ πεπιστεῦσθαι. ᾗ τοσοῦτον δόξησ καὶ τοῦ θαυμάζεσθαι μέτεστι, καὶ οὕτωσ ἐστὶ διὰ πάντων κρατίστη καὶ τοῖσ ὅλοισ νικῶσα, ὡσ μόνην ταύτην τῶν ὑφ’ ἡλίῳ πόλεων, εἰ δεῖ συντόμωσ εἰπεῖν, κοινὴν ἐρωμένην ἀνθρώπων τε καὶ θεῶν καταστῆναι. οἱ μὲν γὰρ οὐ μόνον ἀντὶ πατρίδοσ, ἀλλὰ καὶ πρὸ τῆσ πατρίδοσ ἄγουσι ταύτην, καὶ ὅλῳ καὶ παντὶ πρεσβεύουσι τῷ θυμῷ, ὡσ εἰκὸσ τὴν κοινὴν ἁπάντων αἰτίαν τε καὶ τροφόν.

πρώτη γὰρ ἄνθρωπον ἤνεγκε καὶ πρώτη βίου χρῆσιν ἐξεῦρε, καὶ διὰ τοῦτο μόνη πᾶσιν ἀνθρώποισ ἐστὶ καταφυγὴ καὶ προστάτισ· καὶ πάντεσ κατὰ τὸ τῆσ χρείασ ἑστὸσ ὥσπερ ἐκ δυοῖν ποδοῖν ὡσ ἀληθῶσ, τὸ τοῦ λόγου, πρὸσ ταύτην ὡσ πρὸσ μητέρα χωροῦσι, καὶ τυγχάνουσιν ὧν βούλονται κάλλιον ἢ προσεδόκησαν.

οὕτω δ’ ἀνθρώποισ περισπούδαστοσ οὖσα, οὕτω καὶ θεοφιλήσ ἐστι καὶ μέλημα τοῖσ κρείττοσιν ἐναργῶσ ὡσ τοὺσ μὲν αὐτῶν πάλαι πρὸσ ἀλλήλουσ περὶ ταύτησ ἐρίσαι, τοὺσ δ’ ὧν πρὸσ ἀλλήλουσ εἶχον διαφορῶν ἐνταῦθα πεποιῆσθαι τὰσ κρίσεισ, πάντασ δ’ ἁπλῶσ κατὰ πάντα δή που τὸν χρόνον πᾶσαν εἰσφέρειν σπουδὴν μὴ μόνον τὰ λυσιτελῆ καὶ συναύξοντ’ αὐτὴν ἐκ παντὸσ τρόπου περαίνειν, ἀλλὰ καὶ ὅ τι ἂν ἔσθ’ ὅτε σφαλῶμεν, ταῦτ’ αὐτοὺσ ἐπὶ τὸ βέλτιον μεθιστάναι.

οὐκοῦν καὶ περὶ ἀτελείασ ταῦτ’ εἰκότωσ ἔχομεν λέγειν καὶ τῆσ τῶν θεῶν προνοίασ ἀξίωσ. λυμαινομένων κατὰ τὸν σόν ἐστι λόγον αὕτη, Λεπτίνη, οὐκ ἂν ἐπὶ τοσοῦτον εἰσκωμάσαι τῇ πόλει ταύτην εἰάσαν οἱ θεοὶ, ἀλλ’ ὥσπερ διὰ τοῦ κοινοῦ μάντεωσ καὶ ἐξηγητοῦ τοῦ πατρῴου τῇ πόλει θεοῦ ἔπαυσαν μὲν τὴν πρὸσ Εὔμολπον μάχην, ἔπαυσαν δὲ τὸν λοιμὸν, ἐνταῦθα μὲν τοῦ Λεῶ τῶν θυγατέρων ἐκστάντοσ, τοῦ δ’ Ἐρεχθέωσ ἐκεῖ τῆσ παιδὸσ, καὶ πάλιν αὖ ἐν τῷ πρὸσ Δωριέασ καὶ Πελοποννησίουσ πολέμῳ περιγενέσθαι τῇ πόλει παρέσχον οἷσ ἐθελοντὴν τὸν Κόδρον ἀποθανεῖν παρεσκεύασαν·

οὕτω καὶ τὴν ἀτέλειαν, εἴπερ ἐπιβλαβῆ τῇ πόλει συνῄδεσαν, εὐθὺσ ἂν τὸν αὐτὸν τρόπον ἦραν ἐκ μέσου.

καὶ πάντεσ μὲν ὡσ εἰπεῖν οἱ θεοὶ, ἐπεὶ πᾶσιν ἡμῶν μέλει καὶ πάντων ἡμῖν, πολλῷ δὲ πλέον ἡ τὴν πόλιν ἐξ ἀρχῆσ λαχοῦσα Παλλὰσ καὶ ὁ προσοικῶν Ιἄκχοσ, ὃσ τῆσ εἰσ ἡμᾶσ εὐνοίασ καὶ φιλανθρωπίασ πλεῖστα μὲν καὶ κάλλιστα δείγματα ἐξήνεγκεν ἐν παντὶ τῷ παρασχόντι, μέγιστον δὲ καὶ ὃ πάντεσ ᾄδουσιν οἷσ ἐν τῷ Μηδικῷ πολέμῳ τὰ κράτιστα συνήραθ’ ἡμῖν, καὶ αὐτὸσ δι’ ἑαυτοῦ καὶ νέφοσ ταῖσ τῶν βαρβάρων ναυσὶν ἐγκατασκῆψαι παρασκευάσασ ἅμα τῷ μέλει τῷ μυστικῷ. ἀλλ’, ὅπερ ἔφην, εἰ μὲν τὰ τῆσ ἀτελείασ ἡμῖν εἰσ βλάβοσ ἀπήντα, λόγον ἂν εἶχεν ὑπὸ τῶν τὰ ἡμέτερα πάντα τρόπον εὖ ποιεῖν βουλομένων θεῶν καὶ ταύτην αὐτίκα πεπαῦσθαι· οἷσ δ’ οὐ χθὲσ καὶ πρώην, ἀλλ’ ἄνωθεν καὶ ἐξ ἀρχῆσ οὖσαν τῇ πόλει οὐδενὸσ ἠξίωσαν λόγου πρὸσ τὸ ταύτην ἐκτρῖψαι, πᾶσαν δὲ μᾶλλον ποιοῦνται σπουδὴν, ταύτην ὅσαι ὡρ͂αι συνιστάναι τε καὶ συναύξειν, δι’ ὧν ἑκάστοτε πλείστουσ ἐπὶ τῷ ταύτησ τυχεῖν εὖ ποιεῖν τὴν πόλιν προτρέπονται, ἄτοπον ἂν εἰή καὶ τοῖσ θεοῖσ ἀτεχνῶσ πολεμοῦν ἁκεῖνοι καλῶσ ἔχειν ἔγνωσαν, ταῦθ’ ἡμᾶσ διαβάλλειν, ὥσπερ ἢ τῶν θεῶν ἀμείνουσ ἀξιοῦντασ εἶναι πρὸσ τὸ τὰ δέοντα ξυνορᾶν, ἢ ὡσ τὰ χείρω τιμῶσιν ἐκεῖνοι δεικνύντασ.

τοσαύτησ οὖν καὶ τηλικαύτησ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, δόξησ ἡμῖν ὑπαρχούσησ, καὶ ταύτησ οὐ μόνον, θεῶν βουλομένων, παραπλησίασ εἰσ ἅπαν, ἀλλὰ καὶ περιφανεστέρασ πολλῷ καὶ μείζονοσ ἔθ’ ἡμῖν ἐσομένησ, τοῦ εἰκότοσ ἀεὶ νικῶντοσ, ἔπειθ’ ἡμεῖσ οὐ προτιμήσομεν ταύτησ, ἀλλὰ τὰσ Λεπτίνου λειτουργίασ ἀσφαλεστέρασ νομιοῦμεν καὶ καλλίουσ κεχρῆσθαι, ἃσ διὰ τὸ μηδὲν εἶναι πρὸσ λόγον λυσιτελοῦντοσ τῇ πόλει οὐδ’ εἱστισοῦν τὸ παράπαν ἄχρι τοῦ νῦν ἠξίωκε λόγου. καὶ πῶσ οὐ τοὺσ ἄνωθεν ἡμῖν συναγωνιστὰσ τῶν τοιούτων παροξυνοῦμεν θεοὺσ, εἴπερ οἱ μὲν ὅπωσ ἑκάστοθ’ ἡμῖν ἐπὶ μεῖζον τὰ τῆσ δόξησ χωροίη πάντα ποιοῦσιν, ἡμεῖσ δὲ οὐ μόνον ὅπωσ τὴν ἐξ ἀρχῆσ προσοῦσαν ἡμῖν αὐξήσαιμεν, ἀλλὰ καὶ ὅπωσ ἐξαλείψαιμεν ταύτην ἀξιώσομεν, καὶ μῖσοσ ἡμῖν αὐτοῖσ ὅτι μάλιστα προστριψαίμεθα, τῆσ πρόσθεν εὐνοίασ ἀντίπαλον;

πρὸσ γὰρ τὰ τελευταῖα ταυτὶ τὰσ ψήφουσ οἴσουσιν ἅπαντεσ, καὶ δόξομεν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ἐπὶ κενοῖσ τισιν ἡμεῖσ φιλοτιμεῖσθαι τοῖσ πρόσθεν καὶ μύθοισ μᾶλλον ἢ πράγμασιν, οἱ καινότητι καὶ τῷ μεγέθει τῶν ἔργων, οὐ μόνοισ παρεικότεσ ἀπιστεῖσθαι τοῖσ μύθοισ. πάντων δὲ ἀτοπώτατον, εἰ πάλαι μὲν τοῦ Μήδου τοῖσ ἡμετέροισ προγόνοισ πλεῖστα καὶ μέγιστα δῶρα τὰ μὲν αὐτίκα διδόντοσ, τὰ δ’ ἐπαγγελλομένου, ἐὰν μετ’ αὐτοῦ κατὰ τῆσ Ἑλλάδοσ συστῶσιν, ἐὰν δὲ μὴ, πάντα τὰ πάντων αἴσχιστ’ αὐτοῖσ ἀπειλοῦντοσ, τούτων οὐδὲν τὸ παράπαν εἷλεν αὐτοὺσ οὐδ’ ἔπεισε γενέσθαι κακοὺσ, ἀλλὰ τοσοῦτον ἀπέσχον τοῦ σφῶν αὐτῶν καὶ τοῦ μεγάλου τῶν Ἀθηναίων ὀνόματοσ ἀνάξια καὶ βεβουλεῦσθαι καὶ δρᾶσαι, ὡσ μᾶλλον ἂν ἑλέσθαι καθάπαξ ἀπολωλέναι καὶ αὐτοὺσ καὶ τὰ αὐτῶν ἢ τῶν ὑπὲρ τῆσ Ἑλλάδοσ ἐξ ἀρχῆσ αὐτοῖσ ἐγνωσμένων καὶ ὁπηοῦν καθυφέσθαι·

καὶ ταῦτ’ οὔσησ ἀνάγκησ, ἐν ᾗ καὶ τὸ παρὰ τοὺσ νόμουσ εἰργάσθαι φέρει ξυγγνώμην. ἡμεῖσ δὲ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καθ’ ἡμῶν αὐτῶν εἴξομεν ὁτῳοῦν, καὶ πλέον ἕξει Λεπτίνησ ἃ μὴ δεῖ συμβουλεύων, ἢ Ξέρξησ μετὰ πάσησ ὡσ εἰπεῖν τῆσ οἰκουμένησ ἡμῖν ἐπιών; καὶ μὴν οἷσ μὲν τούτου γῆν καὶ ὕδωρ διὰ τῶν πρέσβεων αἰτοῦντοσ οὐκ ἐπεστράφημεν οὐδ’ ὁπωστιοῦν, ἀλλ’ οὕτωσ ἔσχομεν ἐν τῷ παραυτίκα τῆσ ἀκοῆσ ὥστ’ ἐπειδή τισ ἐτόλμησεν εἰπεῖν ὡσ χρὴ ξυγχωρεῖν, οὐ μόνον αὐτὸν λίθοισ εὐθὺσ ἀνελεῖν, ἀλλὰ καὶ τοὺσ πρέσβεισ εἰσ φρέαρ ἐμβεβληκότεσ, ἔπειτ’ αὐτοῖσ γῆν ἐπιχῶσαι, ὡσ μόνην ταύτην οὖσαν πρὸσ εὐψυχίαν παράκλησιν, θαυμαστὴν δόξαν ὑπερφυοῦσ μεγαλοφροσύνησ καὶ Ἕλλησι καὶ βαρβάροισ ἐν τῷ τηνικαῦτα παρέσχομεν· ἀφορήτῳ δ’ ὀνείδει καὶ διηνεκεῖ περιβαλεῖν ἐπιχειροῦντα νῦν τὴν πόλιν Λεπτίνην εἰ μὴ καθέξομεν, ἡμῶν αὐτῶν παντάπασι δόξομεν ἐκπεσεῖν.

καὶ τότε μὲν Ἄρθμιον τὸν Ζελείτην καὶ προσέτι τὸν ἑρμηνεύσαντα τὰ γράμματα τὸν μὲν ἔξω πάσησ ᾠήθημεν ἀποκτεῖναι συγγνώμησ, Ἄρθμιον δ’ ἐψηφισάμεθα πολέμιον τοῦ δήμου τῶν Ἀθηναίων, αὐτόν τε καὶ τὸ γένοσ ἀτίμουσ, ὅτι ὁ μὲν τῷ βασιλεῖ διακονῶν χρυσίον εἰσ Πελοπόννησον ἤγαγεν, ὁ δ’ ἔχρησε τὴν γλῶτταν κατὰ τῶν Ἑλλήνων τῷ βασιλεῖ· τὸν δὲ μὴ μόνον ἡμᾶσ, ἀλλὰ καὶ τοὺσ ἡμετέρουσ προγόνουσ εἰσ αἰσχύνην δι’ ὧν νομοθετεῖ καθιστάντα Λεπτίνην τοῦτον δέον ὑπὲρ ἐκείνουσ κολάζειν, ἅθ’ ὑπὲρ ἐκείνουσ ζημιοῦντα τὴν πόλιν, ἡμεῖσ δ’ αὐτοῦ παρρησιαζομένου καὶ λέγοντοσ ταῦτ’ ἀνεχόμεθα, καὶ ψήφου καὶ βουλῆσ ἀξιοῦμεν, εἴτε τοῖσ τούτου πείθεσθαι χρῆν εἴτε μή.

χωρὶσ δὲ τούτων τὰ μὲν ἄλλα τῶν ἀδικημάτων οὐκ ἐν ἅπαντι δή που τῷ χρόνῳ, ἀλλ’ ἐπὶ μέρουσ ἐπάγει τὴν βλάβην· ὃ δὲ νῦν οὗτοσ ἐπιχειρεῖ ποιεῖν, νομοθετῶν ἃ δεδώκαμεν ἀφαιρεῖσθαι, τούσ τε νῦν ὄντασ Ἀθηναίουσ τούσ τε ἐσομένουσ πρό τε ὄντασ, κατὰ τὸ ἔποσ, μάλιστα διαβάλλει.

οὔτε γὰρ ἡμεῖσ ἑστῶσιν ὡσ εἰπεῖν ἔθ’ ἕξομεν ὀφθαλμοῖσ καθορᾶν, οὓσ διὰ τῆσ ὧν δεδώκαμεν ἀφαιρέσεωσ ἀτιμάσομεν, ἀλλὰ τῆσ Αἵδου κυνῆσ ἡμῖν δεήσει, φανέντων· τούσ τ’ ἐπιγιγνομένουσ ἡμῶν καταλελήψεται τοὔνειδοσ, καὶ ὡσ ἀγνωμονούντων παῖδασ ἐκτρέψονται καὶ μισήσουσι πάντεσ.

οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ ἡ τῶν προγόνων οὐ μόνον ὑπὲρ τῶν ἀδικούντων θαυμαστὴ καὶ ἄτοποσ προθυμία τε καὶ σπουδὴ, ἀλλὰ καὶ ἡ πρὸσ τοὺσ ἠτυχηκότασ καὶ καταπεφευγότασ εἰσ τὴν πόλιν φιλανθρωπία καὶ τὸ σώζεσθαι λόγοσ ἄλλωσ ἅπαντα ταῦτ’ οἶμαι δόξει, ὑπὸ τῆσ ἡμετέρασ ἀπιστηθέντα κακίασ. τὸ γὰρ τοὺσ εὖ πεποιηκότασ ὧν ἀντευπεποιήκαμεν ἀποστερεῖν αὖθισ ἐθέλειν ὥσπερ ἐκ μεταμελείασ ἡμᾶσ, ἄνευ τοῦ τῶν ἀδικωτάτων εἶναι, τεκμήριον ποιήσονται δή που πάντεσ ἢ τοῦ μηδὲν ὧν ἔφην τοὺσ προγόνουσ εἰργάσθαι, ἢ τοῦ μηδὲν ἡμᾶσ ἐκείνοισ κατὰ γένοσ προσήκειν, διὰ τὸ τοὺσ μὲν καὶ τῶν αὐτοὺσ ἀδικησάντων ὥσπερ εὖ πεποιηκότων ὑπὸ μεγαλοψυχίασ πολλάκισ προστῆναι καὶ πᾶσαν ὑπὲρ τούτων εἰσενηνοχέναι σπουδὴν, ἡμᾶσ δὲ καὶ ἃ τοῖσ εὐεργέταισ δικαίωσ ἀποδεδώκαμεν, ταῦτ’ αὐτοὺσ ὡσ δυσμενεστάτουσ ἀναφανέντασ ὑπ’ ἀγνωμοσύνησ ἀφῃρηκέναι. ὃ καὶ θαυμάζω εἰ μηδὲν μὲν αὐτοῖσ ἐγκαλεῖν ἔχοντεσ οὕτωσ ἀτιμάζομεν, ὡσ ἀφαιρεῖσθαι σφίσι τὰσ δωρεὰσ, κακοὺσ δὲ εἰσ ἡμᾶσ ἀναφανέντασ ἔπειθ’ ἕξομεν ὁτιοῦν πλέον εἰργάσθαι.

ἄνευ δὲ τούτων εἰ, ὅταν τισ δι’ ὧν ἑτέρῳ λυμαίνεται ἑαυτῷ παρασκευάζῃ τὰ βέλτιστα, αἰτίασ οὐκ ἀπήλλακται δή που διὰ τὸ πεπονηρεῦσθαι, οὐδὲ ταύτῃ μᾶλλον ἐπαινετέοσ ἢ κατ’ ἐκεῖνο μεμπτέοσ· ἦ πού γε ὅταν τισ καὶ ἑαυτὸν καὶ ἕτερον καταβλάπτῃ, μᾶλλον δ’ ἐν τῷ δοκεῖν βλάπτειν κἀκεῖνον, τοῖσ ἑαυτῷ λυσιτελοῦσιν ἐπιεικῶσ πολεμῇ, τίσ οὐκ ἂν τῷ τοιούτῳ δι’ ἄμφω ταυτὶ νεμεσῴη δικαίωσ; ἡμεῖσ τοίνυν εἰ μὲν τῆσ πρὸσ ἄλλουσ βλάβησ χωρὶσ ἡμῖν αὐτοῖσ τὰ λυσιτελῆ κατὰ τὸν σὸν ἐπορισάμεθα λόγον, Λεπτίνη, ζηλωτοί τινεσ ἂν εἰήμεν·

νῦν δὲ εἰ ἃσ δεδώκαμεν δωρεὰσ τοὺσ ἔχοντασ τούτων ἀποστερήσομεν, ἀποστερήσομεν καὶ ἡμᾶσ αὐτοὺσ τοῦ τε πιστεύεσθαι τὸ λοιπὸν τοῦ τε προσδοκᾶν ἔτι παρ’ ὡντινωνοῦν τὰ βελτίω. καὶ γὰρ οὕτωσ ἔχει· ἐὰν μὲν ἃ τοῖσ εὐεργέταισ ἀπέδομεν, ταῦτ’ αὐτοῖσ ἐάσωμεν ἔχειν, οὐ μόνον τὰ δίκαια ποιοῦντεσ ἐσόμεθ’ αὐτοῖσ, ἀλλὰ καὶ τοὺσ ἄλλουσ πρὸσ τούτοισ ἐπὶ τὰ ἴσα προτρέψομεν. ἐὰν δὲ, ὃ μὴ γένοιτο, ταῦτ’ ἀφελώμεθα, οὐ μᾶλλον σφᾶσ ἀδικήσομεν ἢ ἡμᾶσ αὐτοὺσ, τῶν συμφερόντων ἀποστεροῦντεσ καὶ ὧν ἥκιστ’ ἐχρῆν· καὶ προσέτι δόξομεν ἢ τηνικαῦτα μὴ καλῶσ βεβουλεῦσθαι ἃ μετ’ ὀλίγον ἐμέλλομεν ἀφαιρεῖσθαι, ταῦτ’ αὐτοῖσ παρασχόντεσ, ἢ εἰ καλῶσ βεβουλεύμεθα τότε, νῦν οὐ καλῶσ ἀφαιρεῖσθαι. ἔτι τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, εἰ μὲν ὅλωσ ἀστάτῳ δή τινι γνώμη πρὸσ πάντ’ ἐγνώκειτε χρῆσθαι καὶ κατὰ τὰσ Εὐρίπου στροφὰσ ἑκασταχόσε τῶν πραγμάτων χωρεῖν, οὐδὲν ἀπεικὸσ οὐ μόνον τὴν ὑπὲρ ἀτελείασ χειροτονίαν ἀνελεῖν ἐθελῆσαι, ἀλλὰ καὶ πάντων ὡσ εἰπεῖν τῶν καὶ ἡμῖν καὶ τοῖσ ἡμετέροισ προγόνοισ καλῶσ ἐγνωσμένων ἐπίπροσθεν θέσθαι τοὺσ τοῦ δεῖνοσ ἢ τοῦ δεῖνοσ φληνάφουσ. εἰ δὲ τὰ τοιαῦτα νοσεῖν καὶ πρὸσ ὑμᾶσ αὐτοὺσ στασιάζειν ταῖσ γνώμαισ οὐδ’ ἂν ὄναρ ἐνέγκοιτε, οὐκοῦν ἑώσ γ’ ἂν εἰσ Ἀθηναίουσ τελῆτε καὶ τὸ μέγα καὶ θαυμαστὸν τουτὶ φρόνημα σώζητε, οὐδ’ ἀτελείασ πέρι οὐδὲν καινὸν οὐδ’ ὁπωστιοῦν ποτε ψηφιεῖσθε, κἂν μυριάκισ διαρραγῶσί τινεσ, ἄνω καὶ κάτω λειτουργιῶν μεμνημένοι, ἀλλὰ τοῖσ ὡσ ἄριστα καὶ λυσιτελῶσ δεδογμένοισ ἐμμενεῖτε καθάπαξ.

σκοπεῖτε δὲ κἀκείνωσ. τῶν πραγμάτων, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὰ μὲν οἷσ οἴκοθεν παρεσκεύασται τὴν σύστασιν ἴσχει καὶ οὐ τοσοῦτον δεῖται πρὸσ συμμαχίαν τοῦ χρόνου, τὰ δ’ εἰ καὶ ἄλλωσ ἐνδεῖ, ἀλλὰ τὸ πόρρωθεν ἦρχθαι μέγιστον σφίσι πρὸσ τὸ τιμᾶσθαι ξυναίρεται· ἔστι δ’ ἃ τούτων μὲν ἀμφοτέρων μετέχει, τοῦ δὲ καὶ τιμᾶσθαι παρὰ πάντων οὐκ ἐξ ἴσησ μετέχει, ἀλλ’ οἱ μὲν μᾶλλον, οἱ δ’ ἔλαττον χρῶνται, καὶ οἱ μὲν, οἱ δ’ οὔ.

τὸ δὲ πᾶσιν οἷσ ἔξεστι τοὺσ εὐεργέτασ κοσμεῖν καὶ μηδὲν τῶν εἰκότων ἐλλείπειν οὕτωσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, δι’ ἄμφω ταῦτα τοῦ παντὸσ ἄξιον χρῆσθαι ὥστε καὶ ἄνθρωποι πάντεσ καὶ οἱ τὸν Ὄλυμπον οἰκοῦντεσ θεοὶ καὶ δαίμονεσ τὴν αὐτὴν περὶ τούτου φέρουσι ψῆφον καὶ ξυγχωροῦσι κατὰ ταῦτα, οἱ μὲν τοῦ μηδένα μὴ δεῖν τὸ παράπαν ἔτ’ ἔχειν ἀγνωμονεῖν παράδειγμα τὸν Ἰξίονα καὶ τὴν Ἰξίονοσ τύχην προθέντεσ τῷ βίῳ, τοὺσ δὲ οὐδὲ λέγειν ἔξεστιν ὁπόσου δή τινοσ τοὺσ σφῶν ἀξιοῦσι γονέασ καὶ παιδευτὰσ, καὶ ὅπωσ τούτοισ καὶ ζῶσι καὶ τελευτήσασι τὸν ἅπαντα τοῦ βίου κέχρηνται χρόνον, οὐ μόνον πλείστασ καὶ μεγίστασ καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ χάριτασ αὐτοῖσ ἐκτιννύντεσ καὶ σχεδὸν ὑπὲρ κεφαλῆσ αἴροντεσ, ἀλλὰ καὶ μετ’ αὐτοὺσ, ὡσ εἰπεῖν, τοὺσ θεοὺσ ἄγοντεσ σφᾶσ. ὥσπερ οὖν τοὺσ μὲν οὕτω διακειμένουσ οὐκ ἂν ἀγάσαιτό τισ τῆσ γνώμησ, διὰ τὸ μηδέν τι καινὸν, ἀλλ’ ἃ τὸ εἰκὸσ ἀπαιτεῖ πράττειν αἱρεῖσθαι, ἐὰν δὲ τὴν ἀναγκαίαν ἐλλίπωσι ταύτην φορὰν, τότ’ ἀδικίασ ἐσχάτησ ἁλώσονται, ὣσ δέ μοι δοκεῖ καὶ περὶ τῶν ἄλλωσ εὖ πεπονθότων ψηφίζεσθαι χρῆναι. καὶ ὅπωσ ἐκεῖ μὴ τὴν φύσιν προί̈σχῃ.

εἰ γὰρ καὶ μείζων ἐπ’ ἐκείνοισ ἡ δίκη, ἀλλὰ τὸ τῆσ ἀγνωμοσύνησ δή που ταυτὸν, ἐάν τε περὶ φύσιν ἐάν τε ἄλλωσ ξυμβαίνῃ. οὐ γὰρ τοῦ στρατηγὸν ἀνελόντοσ ἥττων ἂν δόξειε φονικὸσ ὁ τοῦτ’ αὐτὸ στρατιώτην ὁντινοῦν εἰργασμένοσ, οὐδ’ αὖ τοῦ τὰ ἱερὰ σεσυληκότοσ ὁ δημόσια κεκλοφώσ· ἐπεὶ μηδὲ νόμον μᾶλλον ἐροῦμεν τὸν τοῖσ προδόταισ ἐπεξιόντα ἢ τὸν παρὰ τῶν τοιχωρυχούντων λαμβάνοντα δίκην.

καὶ νῦν ἡμεῖσ οἷσ τοὺσ εὐεργέτασ δωρούμεθα καινὸν οὐδὲν δρῶντεσ, ἀλλὰ τὰ γιγνόμεν’ ἀποδιδόντεσ, οἷσ ὧν παρέσχομεν ἀποστερήσομεν σφᾶσ, μειζόνωσ ἀδικήσομεν, εὖ οἶδα, ἢ εἰ μηδὲ τὴν ἀρχὴν αὐτοῖσ εἰσηνέγκαμεν. ἐκεῖνο μὲν γὰρ ἀγνωμοσύνησ ἂν ἦν, τὸ δ’ ἀδικίασ, εἴπερ ἃ παρ’ ἡμῶν δικαίωσ εἰλήφασι, τούτων ἀδίκωσ ἀποστερήσονται. τοσοῦτον δ’ ἀδικία μείζων ἀγνωμοσύνησ, ὡσ μόριον ἀδικίασ τοῦτ’ εἶναι· οὐ γὰρ πᾶσ ἀδικῶν ἤδη καὶ πρὸσ τοὺσ εὐεργέτασ ἐστὶν ἀγνώμων, ἀλλ’ ὁ πρὸσ τούτουσ ἀγνωμονῶν αὐτὸ τοῦτ’ ἀδικεῖ μόνον, τὸ μὴ τὰ προσήκοντ’ αὐτοῖσ πράττειν αἱρεῖσθαι· οὐκοῦν τὸ μὲν μισεῖται, ἀδικίασ δὲ κολαστὰσ ἴσμεν τοὺσ νόμουσ.

εἶτ’, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ἃ μὴ παρασχόντεσ ἠγνωμονοῦμεν ἂν, ταῦτα μετὰ τὸ παρασχεῖν ἀφελόμενοι τοιοῦτον καθ’ ἡμῶν βουλησόμεθα λόγον πᾶσι γενέσθαι, ὡσ Ἀθηναῖοι τοὔλαττον ὡσ κακὸν φυλαξάμενοι ἑκόντεσ ὄντεσ τῷ μείζονι περιέπεσον; μηδαμῶσ. ἔτι τοίνυν ὁ μὲν παρ’ ὧν εὖ ἐπεπόνθει, τούτουσ οὐκ ἐθέλων τοῖσ ἴσοισ ἀμείψασθαι ἀγνωμοσύνησ ἅμα καὶ ἀδικίασ ἔγκλημα φέρεται, ὁ δ’ ἃ δέδωκεν ἀφαιρούμενοσ πρὸσ τῷ τούτοισ ἐνέχεσθαι καὶ τὴν τοῦ μὴ τὰ δέοντα πράττειν εἰδέναι δόξαν ἑαυτῷ δή που προσάπτει, καὶ προσέτι σκαιότητοσ καὶ περιεργίασ. δι’ ὧν γὰρ ἃ δέδωκεν ἀφαιρεῖν αὖθισ οἰέται δεῖν, λογίζεσθαι πᾶσιν ἐξ ἀνάγκησ ξυμβαίνει ὡσ ἢ μὴ γνώμησ εὐθύτητι παρέσχεν ἐκεῖνα, ἀλλ’ ὅπωσ μειζόνωσ τούτουσ οἷσ ἀποστερήσει λυπήσῃ ἢ εἰ μὴ, τοῦτο λειπόμενόν ἐστιν ἐξ ἀνάγκησ, ὡσ οὐ μετὰ λογισμοῦ τότε παρέσχεν, ἐπεὶ πάλιν ἐκτὸσ αἰτίασ ἀφείλετο. τὸ γὰρ μηδ’ ἡστινοσοῦν ἐπειγούσησ ἀνάγκησ·

ἀνάγκᾳ δὲ οὐδὲ θεοὶ, φασὶ, μάχονται· ἑτοίμωσ ἐφ’ ἕτερ’ ἄττα μεταχωρεῖν τεκμήριόν ἐστι θαυμαστὸν τοῦ τε καθάπαξ ἀβεβαίου τῆσ γνώμησ τοῦ τε μηδὲν ἐξ ἀρχῆσ βεβουλεῦσθαι, ὥσπερ αὖ κραταιᾶσ εὖ μάλα καὶ μετὰ λογισμοῦ καὶ ψήφου τοῖσ πράγμασιν ἐγχειρούσησ τὸ μηδὲν εἰκῆ μεταβάλλειν, ἀλλὰ τοῖσ ἐξ ἀρχῆσ ἐγνωσμένοισ ἐμμένειν. εἰε͂ν. Λεπτίνη, σὲ δ’ ἄν τισ ἔρηται τοῦ χάριν θυσίαισ καὶ τελεταῖσ τοὺσ θεοὺσ καὶ προσόδοισ τιμῶμεν, εἰ μὲν ὧν παρ’ αὐτῶν εὖ πεπόνθαμεν μόνων ἐρεῖσ, οὐκ ὀρθῶσ ἐρεῖσ, εἰ δὲ τοῦθ’ ἅπασι δῆλον ὡσ ἐφ’ ἑκάτερον ταῦτα βλέπει καὶ οὐ μόνον τῶν παρελθόντων, ἀλλὰ καὶ τῶν μελλόντων δι’ αὐτῶν ποιούμεθα πρόνοιαν· τὰ μὲν ὅπωσ εὖ μάλα παρέσται δεόμενοι καὶ μετὰ παντὸσ ἀεὶ τοῦ βελτίονοσ, τῶν δὲ χάριν εἰδότεσ, καὶ πρὸσ τὰ ἴσα καὶ μείζω παρακαλοῦντεσ·

τί καινὸν, εἰ καὶ πρὸσ τοὺσ εὐεργέτασ ταυτὸν τοῦτο ποιεῖν οἰόμεθα δεῖν, ἐπεὶ καὶ πρώτουσ εὐεργέτασ ἅπαντεσ ἴσμεν θεοὺσ, καὶ ὡσ ἐξ ἀρχῆσ συστησαμένουσ τόδε τὸ πᾶν, καὶ ὡσ τῇ διηνεκεῖ διὰ πάντων προνοίᾳ συνέχοντασ τοῦτ’ ἀεὶ καὶ κοσμοῦντασ καὶ χαίροντασ τῷ προσρήματι τούτῳ μᾶλλον ἢ πολυτελείαισ ἐναγισμάτων; ὥστε τοῦτον τὸν τρόπον ταυτόν ἐστιν εἰσ εὐεργέτασ καὶ εἰσ θεοὺσ ἁμαρτεῖν. καὶ μὴν ἄνθρωποι μὲν ἁπάντων εἰσὶν ἐνδεεῖσ, θεοῖσ δὲ μηδενὸσ δεῖ τῶν ἁπάντων, ἅτ’ οὖσι χορηγοῖσ τῶν ἁπάντων· ἀλλ’ ἢν τὰ παρ’ ἡμῶν ποτ’ ἐλλείπῃ καὶ μὴ τὴν νομιζομένην ταύτην εἰσφέρωμεν εἰσφορὰν, ἐναγεῖσ εὐθὺσ ἡμεῖσ καὶ μιαροὶ καὶ προδόται τοῦ θείου καὶ κακῶν κάκιστοι, καὶ δεῖ δοῦναι δίκην, κατὰ τὸν Σωφρονίσκου Σωκράτη.

εἰ τοίνυν τοῖσ μηδενὸσ δεομένοισ θεοῖσ τοσούτων ἐσμὲν ὀφειλέται, καὶ πάντων ἀναγκαιότατοσ οὗτοσ ἔρανοσ, πόσον τι χρὴ τοῦτ’ εἶναι τοῖσ πάντων δεομένοισ ἀνθρώποισ; παρὰ πάντα δὲ ταῦτα ἐκεῖνο λέγω, μάλιστα πάντων ἡμῖν διαφέρον, ὡσ εἰ καὶ τῶν δικαίων ἥκιστ’ ἐτύγχανεν ὂν τὸ τοὺσ εὐεργέτασ δή που τιμᾶν, καὶ ἃ παρεσχόμεθ’ αὐτοῖσ, ταῦτ’ εἰσ ἅπαν ἔχειν ἐᾶν, ἡμεῖσ δὲ καὶ οὕτωσ οὐκ ἂν τῆσ συνήθουσ ἐξέστημεν μεγαλοψυχίασ καὶ τοῦ παντὶ τρόπῳ κοινῇ πάντασ ἐκ τῶν δυνατῶν εὖ ποιεῖν προθυμεῖσθαι· εἰκότωσ. οὐ γάρ ἐστιν, οὐκ ἔστιν ἡμῖν λόγοσ χρημάτων οὐδ’ εἱστισοῦν, καθάπερ πᾶσι τοῖσ ἄλλοισ, ἀλλὰ θαυμαστῆσ τινοσ δόξησ καὶ τοῦ φιλανθρώπουσ ἐκ περιουσίασ διὰ πάντων ἅπασιν εἶναι. τεκμήριον δ’ ἐναργὲσ τὸ πάλαι μὲν ἡμᾶσ πάνυ τοι πλείστων εὐπορηκέναι χρημάτων, πάντα δὲ ταῦθ’ ὑπὸ φιλοτιμίασ προέσθαι καὶ τοῦ θαυμάζεσθαι βούλεσθαι, μίαν ὡσ ἀληθῶσ ἡγουμένουσ περιουσίαν τὴν ἐν τοῖσ τοιούτοισ δαπάνην, τά τε ἄλλα καὶ ὅτι χρήματα μὲν ὑπόκειται τύχῃ, φιλοτιμίασ δὲ ἀθάνατόσ ἐστιν ἡ κτῆσισ καὶ τὸ κλέοσ αὐτῆσ οὔποτ’ ὀλεῖται· ἧσ οὔτ’ οὖν τινέσ πω τῶν πάντων οὐδ’ ἐπὶ σμικρὸν ἀμφισβητεῖν ἔσχον ἡμῖν οὔθ’ ἡμεῖσ κίνδυνον πώποθ’ ὁντινοῦν ἐξέστημεν ὑπὲρ ταύτησ, ἀλλὰ καὶ σωμάτων καὶ χρημάτων κοινῶν τε καὶ ἰδίων καὶ πάσησ ἡστινοσοῦν ἄλλησ παρασκευῆσ δι’ αὐτὴν ταύτην ἠφειδοῦμεν ἡδέωσ.

ὅθεν σεσώκαμεν μὲν Ἡρακλείδασ κινδυνεύοντασ ὑπ’ Εὐρυσθέωσ παντάπασιν ἐκτετρῖφθαι, καὶ δι’ ἡμῶν εὑρομένουσ αὐτόν τε ἀμύνασθαι καὶ τῆσ Λακεδαίμονοσ αὖθισ μετὰ πολλοῦ τοῦ κρείττονοσ ἐπιβῆναι· σεσώκαμεν δὲ οὐ μόνον τὸν περὶ Θήβασ ἠτυχηκότα καὶ τῆσ Σφιγγὸσ καθαιρέτην Οἰδίποδα τὸν Λαί̈ου, ἐξεληλαμένον μὲν Θηβῶν τε καὶ πάσησ τῆσ Βοιωτίασ ὑπὸ τοῦ συγγενοῦσ Κρέοντοσ, καταφυγόντα δὲ ὡσ ἡμᾶσ, καὶ μεγίστησ ἀξιωθέντα προνοίασ· ἀλλὰ καὶ Θηβαίουσ αὐτοὺσ, ὕστερον κακῶσ ὑπὸ τῆσ φρουρᾶσ τῆσ Λακωνικῆσ διακειμένουσ.

καὶ μὴν καὶ Ταναγραίοισ καὶ Θετταλοῖσ τοῖσ μὲν στάσει χρησαμένοισ καὶ πρὸσ τὸ μηδὲν ἤδη χωροῦσι, Ταναγραίοισ δὲ ὑπὸ Θηβαίων ἐξῳκισμένοισ γεγόναμεν ἐν καιρῷ, τοῦ μὴ διεφθάρθαι καθάπαξ αἴτιοι μετὰ τοὺσ θεοὺσ αὐτοῖσ καταστάντεσ. ταυτὸ δὲ τοῦτο Μεσσήνιοι καὶ Πλαταιεῖσ ἔχουσι λέγειν, οἱ μὲν ὑπὸ Λακεδαιμονίων καὶ Θηβαίων κατασκαφέντεσ, ὑφ’ ἡμῶν δὲ σωθέντεσ, οἱ Πλαταιεῖσ, τοῖσ δ’ ὑπὸ Λακεδαιμονίων κατασκαφεῖσι τὰ μέγιστα ξυνηράμεθ’ ἡμεῖσ, καὶ νῦν εἰσι Μεσσήνιοι διὰ τὴν πόλιν. καὶ σιωπῶ Δρύοπασ καὶ Πελασγοὺσ καὶ πάντασ τοὺσ ἄλλουσ, οὓσ ἐδέξατο μὲν κινδυνεύοντασ, οὕτω δ’ ἀντ’ ἀγαθοῦ του δαίμονοσ σφίσι κατέστη ὡσ ἐπιλελῆσθαι δι’ ὧν εὖ πεπόνθασι καὶ τῶν συμφορῶν. καὶ οὐχὶ πάλαι μὲν οὕτω πρὸσ πάντασ θαυμαστῶσ καὶ μεγαλοψύχωσ ἔσχεν ἡ πόλισ, νῦν δὲ ὡσ ἑτέρωσ καὶ παρὰ πολὺ τῶν προγόνων καὶ τῆσ ὑποθέσεωσ ἀναξίωσ, ἀλλὰ χθὲσ καὶ πρώην ἐπὶ τῶν Μηδικῶν, τοῦ μὲν βαρβάρου μεγάλων καὶ ὧν οὐκ ἄν τισ ἤλπισεν ἡμᾶσ ἀξιοῦντοσ, ἐφ’ ᾧ συμμάχουσ αὐτῷ προσλαβεῖν δεδυνῆσθαι, τῶν δ’ αὖ Λακεδαιμονίων ἑτέρωθεν ἐν τούτῳ δέουσ διὰ ταῦτα μάλιστα καταστάντων, ὡσ καὶ παῖδασ ἡμῖν καὶ γυναῖκασ καὶ πρεσβύτασ, ἑώσ ἂν ὁ πόλεμοσ ᾖ, διὰ πάντων εὖ ποιεῖν ὑπεσχῆσθαι, ποίουσ τινὰσ παρέσχομεν ἡμᾶσ αὐτοὺσ καὶ πῶσ τουτοισὶ διετέθημεν δή που; τοῖσ μὲν γὰρ ὡσ ἀνάξια τῆσ ἡμετέρασ προαιρέσεωσ καὶ φιλανθρωπίασ δι’ ὧν ἐπηγγέλλοντο βεβουλευμένοισ μεμψάμενοι, τοῦ δ’ ὡσ ἀδυνάτοισ ἐπιχειροῦντοσ οὐδ’ ἀκοῦσαι ὅλωσ οὐδ’ ὁπωστιοῦν ἀνασχόμενοι, τὸν μὲν αἰσχρῶσ ἀναχωρῆσαι τῆσ Ἑλλάδοσ παρεσκευάκαμεν, τοὺσ δὲ μετὰ τῆσ Ἑλλάδοσ ἐξειλόμεθα τῶν κινδύνων.

πάλιν τοίνυν κοινῇ πάντεσ ξυνεισενεγκεῖν Λακεδαιμονίοισ τὰ χρήματ’ ᾠήθημεν δεῖν, ἅπερ ἐδανείσαντο μὲν παρ’ αὐτῶν οἱ τριάκοντα κατὰ τῶν ἐν Πειραιεῖ· ὡσ δὲ τὰ πράγματα κατέστη καὶ Λακεδαιμόνιοι ταῦτ’ ἀπῄτουν, οἱ μὲν ἄλλοι πάντεσ ἀποδοῦναι τοὺσ δανεισαμένουσ ἠξίουν καὶ διαλύσασθαι κατὰ τὸ εἰκὸσ, αὐτοὶ δ’ οὗτοι τοῦτ’ ἂν πρῶτον γνώρισμα τῆσ ὁμονοίασ ἐβόων γενέσθαι, ἐὰν ὁ δῆμοσ ἅπασ ἐκτίσῃ. ὅτε τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ μηδ’ ἡστινοσοῦν προϋπηργμένησ ἀνάγκησ, ἀλλ’ ὑπὸ τοῦ φιλανθρωποτάτου μόνου τῆσ γνώμησ τὰ τοιαῦτα πράττειν τῶν καλλίστων ἐδόκει, καὶ διαγεγόναμεν τὸν ἅπαντα χρόνον τὴν καλλίστην ταύτην καὶ λυσιτελεστάτην καὶ μόνην προσήκουσαν ἀνθρώποισ φιλοτιμούμενοι, νῦν ἀμφοτέρων ὄντων, τοῦ τε τὰ δίκαια πράττειν ἀνάγκην εἶναι τοῦ τε κεχρῆσθαι τῇ γνώμῃ, καὶ μὴ τὴν ἐξ ἀρχῆσ θαυμαστὴν ταύτην ἔνστασιν ἐγκαταλιπεῖν, ἔπειτ’ οὐκ ἐθελήσομεν; καὶ πῶσ οὐκ ἄτοπον τοῖσ μὲν ἡμετέροισ αὐτῶν κινδύνοισ ἐξαιρεῖσθαι τοὺσ ἄλλουσ ἐθέλειν κινδύνων, ἄμφω δὲ ἐξὸν ἔχειν, καὶ ἡμᾶσ αὐτοὺσ εὖ πάσχειν ὑπ’ ἄλλων, καὶ τοὺσ ἄλλουσ ὑφ’ ἡμῶν ἀξιοῦσθαι τῶν ἴσων, εἶτ’ ἀμφοῖν ἐστερῆσθαι δεδέχθαι, καὶ τοὺσ μὲν τὰ δεινότατα πάντων εἰργασμένουσ τὴν πόλιν καὶ μηδ’ ἡντινοῦν ὑπερβολὴν ἐλλελοιπότασ κακίασ, ὡσ μηδ’ ἀδακρυτὶ μνημονεύειν ἐξεῖναι, τοσαύτησ δή τινοσ διὰ τὴν ὁμόνοιαν σπουδῆσ ἀξιῶσαι, ὡσ καὶ μεγίστην ὑπὲρ αὐτῶν ὑποστῆναι χρημάτων δαπάνην·

τοὺσ δ’ ἡμετέρουσ εὐεργέτασ καὶ φίλουσ, καὶ οἷσ ἀνάγκη δι’ αὐτὸ τοῦτο τὰ πλείστου φασὶν ἄξια χρῆσθαι, τούτουσ, δικαίουσ ὄντασ καὶ μείζονοσ ἧσ νῦν παρ’ ἡμῖν ἀπολαύουσι τυγχάνειν προνοίασ, ἡμᾶσ δὲ καὶ ἃ σφίσι δεδώκαμεν, ὡσ μηδενὸσ ὄντασ ἀξίουσ, ἀφελεῖν ἐθελῆσαι;

καὶ τίσ οὐκ οἶδεν ὡσ οὕτω γ’ ἂν τὸ καθ’ ἡμᾶσ εἰσ αἴνιγμα πέσοι, νῦν μὲν οὕτωσ, νῦν δ’ ἐκείνωσ ἔχοντασ, μᾶλλον δὲ οὐδετέρωσ, ἐπεὶ καὶ οὕτω κἀκείνωσ; καὶ μὴν ἅπασ μὲν νόμοσ, δι’ ὧν τοῦ κοινῇ λυσιτελοῦντοσ διὰ πάντων φροντίζει, εὖ πράττειν τοὺσ χρωμένουσ παρασκευάζει, τά τε ἄλλα καὶ τὸ ταὐτὰ διὰ τέλουσ φρονεῖν· ὅπερ εὐπραγίασ ὡσ ἀληθῶσ ἴδιον.

οὗτοσ δὲ μηδένα τούτου ποιούμενοσ λόγον, ἀλλὰ καὶ παρὰ τὸ κοινῇ συμφέρον καινοτομῶν ἃ μὴ δεῖ, ἐν τοῖσ μεγίστοισ καταβλάπτει τὴν πόλιν, οὐ μόνον ἀσύμφωνον αὐτὴν πρὸσ ἑαυτὴν καθιστὰσ, ἀλλὰ καὶ τῶν πάνυ τοι προσηκόντων ἀποστερῶν καὶ ὧν πᾶσ τισ ἂν αὐτῇ τυγχάνειν εἰσ ἅπαν συνεύξαιτο. τί δ’ ἂν εἰή κατ’ εὐχὴν πόλεσι μᾶλλον ἢ τὸ φίλουσ καὶ εὐεργέτασ ὁσημέραι κεκτῆσθαι; ὧν οὗτοσ, εἰ κύριοσ ἔσται, ταύτην καθάπαξ ἀπάγων, εἰ μὴ τοῦτ’ ἔσται, τούτων αὐτὴν καθάπαξ ἐμπλήσει. εἰ τοίνυν τὸ μὲν τουτονὶ λελυκέναι συνίστησιν ἡμῖν τοὺσ γνωρίμουσ εἰσ ἅπαν καὶ προσέτι πλείουσ ποιεῖ, τὸ δ’ αὖ σώζειν ἐθέλειν ἡμῶν τούτουσ ἀφίστησι, τοσούτῳ κάλλιον καὶ λυσιτελέστερον καὶ πρὸσ αὐτῆσ ὡσ ἀληθῶσ τῆσ πόλεωσ μᾶλλον λύειν τοῦτον ἢ σώζειν, ὅσῳ τὸ τυγχάνειν εὐεργετῶν τε καὶ φίλων ἢ τούτων παντάπασι στέρεσθαι. οὕτωσ ὁ σὸσ νόμοσ, Λεπτίνη, καθάπαξ ἀσύμφοροσ ὢν καὶ τὸ ξύμπαν εἰπεῖν οὐδὲν ὑγιὲσ, ἐν τούτῳ μόνῳ πρὸσ ὄνησιν ἔσται τῇ πόλει, ἐὰν μηκέτ’ ᾖ τοῦ λοιποῦ·

αὐτόσ τε γὰρ ταυτηνὶ δώσει τὴν δίκην, μηδὲν χρηστὸν ἔχων ὅλωσ, καὶ παρασκευάσει τοὺσ ἄλλουσ ἐντεῦθεν μή ποτ’ ἂν ἐθελῆσαι τηλικαῦτα ληρεῖν. χωρὶσ δὲ τούτων σκέψασθε, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, αὐτοῦ τε τούτου καὶ τῶν ἐξ ἀρχῆσ ὑπαρχόντων νόμων τὸ διάφορον, ἵν’ εἰδῆτε σαφῶσ ὅτι τοσοῦτον οὗτοσ δεῖ τουτοισὶ παραβάλλεσθαι καὶ φέρειν εἰσ ἴσα, ὡσ μηδὲ δίκαιοσ ὢν ὅλωσ νόμοσ κεκλῆσθαι. εἰ γὰρ οἱ μὲν τοσοῦτον τῶν εὐεργετῶν λόγον ποιοῦνται ὡσ μὴ μόνον τῶν ἴσων αὐτοὺσ ἀξιοῦν, ἀλλ’ ὡσ ὑπάρξαντασ ἀγαθοῦ καὶ πλέον ἢ προσῆκε τιμᾶν, ὁ δὲ πᾶν τοὐναντίον καὶ ὧν εἰλήφεσαν ἐκπεσεῖν συμβουλεύει, ἀνάγκη πᾶσα τῷ μὲν ὡσ δυσχερῆ καὶ ἀσύμφορα καὶ πρὸσ τοσοῦτον ἀτοπίασ ἰόντα ὡσ μηδ’ εἰσ ἀκοὴν πώποτ’ ἀφῖχθαι νομοθετοῦντι μηδὲ προσέχειν ὅλωσ τὸν νοῦν, ἀλλ’ αὐτοῖσ οἷσ φάσκει χαίρειν τοῦτον ἐᾶν· τοὺσ δ’ οἷσ πάντασ τοὺσ ἐκ τοῦ παντὸσ αἰῶνοσ ἀνθρώπουσ καὶ προσέτι τὴν φύσιν αὐτὴν συμψήφουσ ὧν λέγουσιν ἴσχουσι, μὴ μόνον στέργειν τε καὶ θαυμάζειν, ἀλλὰ καὶ συνήδεσθαι σφίσιν, οὕτωσ ἄριστα πάντων ἔχουσι.

πρὸσ δὲ κἀκείνωσ νόμον ἐξούλησ λάχοι τισ ἂν εἰκότοσ αὐτῷ. οἱ μὲν γὰρ εἰ καὶ διάφορα καὶ περὶ ὧν ἂν εἴποι τισ φθέγγονται, ἀλλ’ ἐπεὶ πρὸσ ἓν μόνον πάντεσ ὁρῶσι τὸ τῶν πόλεων κέρδοσ, διὰ τοῦτο καὶ τῆσ αὐτῆσ προσηγορίασ μέτεστι πᾶσι, καὶ τοῦτο κοινὸν κατὰ πάντων κεκράτηκεν ὄνομα νόμοι. ὁ δὲ μηδενὶ τούτων τὰ τοιαῦτα ξυμβαίνων πῶσ ἂν ἔχοι λόγον κἀν τῷ καταλόγῳ τούτων τετάχθαι; μᾶλλον δὲ τοῦτ’ ἂν εἰή γε σῶζον λόγον, εἰ ὃν τρόπον τοὺσ μὲν ὡσ ὑπὲρ ἡμῶν ὄντασ τιμῶμεν καὶ σωτῆρασ καὶ καθηγεμόνασ τοῦ βίου μετὰ τοὺσ θεοὺσ ἄγομεν, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ τοῦτον ὡσ καθ’ ἡμῶν ὄντα παντάπασι παύσομεν.

εἰ γὰρ ἐπανόρθωμα κακῶν ἅπαντεσ εὖ ἔχοντεσ νόμοι, ὁ μηδέν τι τοιοῦτον ἰώμενοσ τὸ παράπαν, ἀλλὰ καὶ στασιάζειν πρὸσ τοὺσ εὐεργέτασ παρασκευάζων τὴν πόλιν, ταυτὸν δὲ εἰπεῖν καὶ αὐτὴν πρὸσ αὑτὴν, πῶσ οὐκ ἐν Ἐρινύοσ ἡμῖν ἔσται μοίρᾳ, παραμένων τῷ βίῳ; ἔπειτα καὶ πάνδεινόν ἐστιν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, εἰ τυράννου καὶ νόμων παντάπασιν ἐναντίων ὄντων, καὶ τῶν μὲν τὰ δίκαια πρὸσ τοὺσ εὐεργέτασ ἐκ παντὸσ τρόπου ποιεῖν προτρεπόντων, τοῦ δὲ καὶ ἃσ εἰλήφεσαν δωρεὰσ μετὰ καὶ τῶν ὄντων αὐτῶν προσαποστεροῦντοσ· ὃ νῦν Λεπτίνησ μηδὲν αἰσχυνόμενοσ γράφει·

ἔπειθ’ ἡμεῖσ νομοθέτην τουτονὶ προσεροῦμεν, ἐφ’ ὃν τύμπανα καὶ κύφωνασ, τὸ τῆσ κωμῳδίασ, διὰ ταῦτ’ ἔδει καλεῖν, ὡσ τοῦ τῆσ πόλεωσ καταψευδόμενον ἤθουσ, καὶ ταύτην ἐκπολεμοῦντα πρὸσ οὓσ ἥκιστ’ ἐχρῆν; ἡδέωσ δ’ ἄν σου, Λεπτίνη, πυθοίμην, ἐὰν ἣν παρά του χάριν εἰλήφεισ, ταύτην ἔπειτ’ ἀφαιρεθῇσ, πότερον δυσχερανεῖσ ἢ μή; μᾶλλον δὲ εἰ μὲν, ὅτε ταύτην εἰλήφεισ, οὐ προσεῖχεσ ὅλωσ τὸν νοῦν, πρῶτον μὲν οὐκ οἶδ’ ὅτου χάριν εἰλήφεισ· οὐ γὰρ οἱο͂́ν τε ταύτην λαβεῖν μὴ περὶ πλείστου ποιούμενον. πλὴν, εἰ βούλει, δεδόσθω μήτε τότε μηδένα ταυτησὶ πεποιῆσθαι λόγον μήτε νῦν ἀφαιρεθέντα δυσχερανεῖν. εἰ δ’ ἐπὶ τὸ λαβεῖν εἶχεσ ἀσμένωσ, ὥσπερ οὖν εἶχεσ καὶ οὐδεὶσ ἀντερεῖ, καὶ πρὸσ τὴν ἀφαίρεσιν, εὖ οἶδα, δυσχερανεῖσ, καὶ μάλιστ’ εἰ καὶ πρότεροσ αὐτὸσ εὖ ποιήσασ τοῦτον ἐτύγχανεσ. εἶθ’ ὧν οὐκ ἄν ποτ’ αὐτὸσ ἕλοιο πεπειρᾶσθαι, ταῦθ’ ὑφ’ ἡμῶν ἑτέρουσ παθεῖν ἀξιοῖσ, καὶ μόνοσ τῶν πάντων νομοθετεῖν οἰεί δεῖν ἃ καὶ εἰ πόρρωθεν ἐτύγχανε νομισθέντα, ὡσ μηδὲν ὅλωσ πρὸσ ἡμᾶσ ὄντα διαγράφειν ἔδει καθάπαξ, καὶ μᾶλλον νόμον τιθέναι τῷ καὶ εἰσαῦθισ ἐπιχειρήσοντι τούτοισ θανάτου τιμᾶν;

καὶ εἰ μὲν ὑφ’ ὁτουοῦν αὐτὸσ ὑβρισμένοσ ἐτύγχανεσ, οὐκ ἄν ποτ’ ἴσωσ ἠνέσχου, ἀλλ’ ἤμυνασ ἂν ἐκ τῶν ἐνόντων σαυτῷ· σὺ δὲ τούσ τε νῦν ὄντασ ἡμῶν τούσ τε ἐσομένουσ εἰσ ὄνειδοσ δι’ ὧν νομοθετεῖσ καθιστὰσ, ἔπειτ’ οὐκ ἄγεισ ἐν ψήφοισ; ἐὰν γὰρ ἅ τισ ἐπαγγειλάμενοσ τύχοι, ταῦτα μὴ δοὺσ ὡσ εἰσ ἀπατεῶνασ τελῶν πολλοὺσ ἴσχει τοὺσ κατηγόρουσ, ὁ καὶ ἃ δέδωκεν ἀφελόμενοσ τίν’ οὐκ ἂν παρὰ πάντων δέξαιτο μέμψιν; ἐχρῆν τοίνυν ἡμᾶσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ἐχρῆν, ἐπεὶ καὶ φύσει καὶ χρόνῳ συγκεκληρωμένον ὥσπερ ἄνωθεν ἔχομεν πάντεσ εὖ ποιεῖν μᾶλλον ἢ εὖ πάσχειν αἱρεῖσθαι, καὶ πρὸσ τοὺσ νῦν ἀτελείᾳ χρωμένουσ κατὰ ταὐτὰ διακεῖσθαι καὶ πρὶν ὑπ’ αὐτῶν ἡμᾶσ εὖ πεπονθέναι, ταύτησ αὐτοὺσ ἀξιῶσαι. ὅτε δ’ ὑπ’ αὐτῶν πρόσθεν ἡμεῖσ εὖ πεπονθότεσ ἔπειτα ταύτησ αὐτοὺσ ἠξιώκαμεν, ἐθελήσομεν πάλιν αὖ ταύτην αὐτοὺσ ἀφελέσθαι, ὥσπερ ἐπὶ ῥητοῖσ δεδωκότεσ, ἢ ἡμῶν αὐτῶν ὅτι παρέσχομεν καταγνόντεσ;

καὶ τίνα περὶ ἡμῶν αὐτῶν τοῖσ Ἕλλησι δώσομεν δόξαν, οἱ μεγαλοψυχίασ ἑκασταχοῦ γῆσ ἴσχοντεσ ὄνομα, καὶ οὕτω φανερώτατα πάντων ἀνθρώπων δι’ ἀρετὴν ὑπὸ θεῶν σπουδασθέντεσ ὡσ καὶ λιμοῦ ποτε κατειληφότοσ τὴν οἰκουμένην πᾶσαν σχεδὸν καὶ Ἕλλησι καὶ βαρβάροισ τὸν Πύθιον ἀνελεῖν οὐκ ἂν τὸν λιμὸν ἄλλωσ πεπαῦσθαι εἰ μὴ Ἀθηναίων ὑπὲρ πάντων εἰσ οὐρανὸν χεῖρασ ᾐρκότων; πρὸσ γὰρ τῷ τῆσ ἐσχάτησ ἀγνωμοσύνησ εἶναι τὴν τῶν διδομένων ἀφαίρεσιν, καὶ ἣν ἀτέλειαν νῦν ἴσχουσιν οὗτοι, οἴκοθεν καὶ παρ’ ἑαυτῶν ἴσχουσι ταύτην, οὐ χάριν ἡμετέραν λαβόντεσ, ἀλλ’ ὧν εἰσ ἡμᾶσ ἔδρασαν ἀγαθῶν ὥσπερ τινὰ ταύτην ἀντειληφότεσ μισθόν.

οὐκοῦν ἐὰν ἀφέλωμεν ταύτην αὐτοὺσ, πρῶτον μὲν οὐχ ἃ χαριζόμενοι σφίσι παρέσχομεν, ταῦτα τούτουσ ἀφαιρησόμεθα δή που, ἀλλ’ ὧν κατὰ τὸν τοῦ δικαίου λόγον εἰσὶ κύριοι, τούτων στερήσονται· ἔπειτα καὶ οἷσ ἡμᾶσ εὖ πεποιήκασιν οὗτοι, ταῦτ’ εἰκότωσ ἀνταπαιτήσουσι, καὶ πολλῷ δικαιότερον ἢ ἡμεῖσ, εἴπερ ἡμεῖσ μὲν μηδὲν ἐγκαλεῖν ἔχοντεσ τούτοισ μηδὲ μεμφόμενοι, ἀλλ’ ἑκόντεσ ὄντεσ ἐνταῦθ’ ἥξομεν, οἱ δὲ καὶ ἄκοντεσ καὶ τὸ παράλογον τοῦτο ἐπικαλοῦντεσ ἡμῖν. ὥστε λάθοιμεν ἂν δι’ ἡμῶν αὐτῶν ἐπὶ τουτουσὶ τὸ ξίφοσ ὠθοῦντεσ, μᾶλλον δ’ αὐτοῖσ ἐπηρεάζειν ἐθέλοντεσ τοσοῦτον ἡμᾶσ καταβλάψομεν, ὅσον οἱ μὲν ἅ γ’ ἔσχον ἐν δίκῃ, τούτων οὐκ ἐν δίκῃ στερήσονται, ἡμεῖσ δὲ οὐχ ὅσον ἀπατεῶνεσ δόξομεν εἶναι, ἀλλὰ καὶ ὧν πρόσθεν παρ’ αὐτῶν ἀπελαύσαμεν, τούτων διὰ τὴν εἰσ αὐτοὺσ ἀγνωμοσύνην ὑφέξομεν δίκην δικαίωσ, τὴν εἴσπραξιν. ὅσῳ τοίνυν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τὸ τοῖσ καλλίστοισ ἐπιχειρεῖν ἐν τῷ βελτίονι κεῖται ἢ τὸ μηδὲν χρηστὸν πράττειν αἱρεῖσθαι, τοσούτῳ δεῖ μᾶλλον ἡμᾶσ τὴν πρὸσ αὐτοὺσ πίστιν διὰ τέλουσ φυλάττειν ἢ κεκινηκέναι ταύτην βεβουλῆσθαι, ἀλλὰ μὴν εἴ γε οὕτω προεισενεγκόντεσ ἡμῖν οὕτωσ ἀτιμασθήσονται, καὶ οὐδὲν αὐτοῖσ τὸ παράπαν ἀρκέσει τὸ γοῦν χαρίτων ὑπῆρχθαι, τί ποτ’ ἂν ἔμελλον πείσεσθαι μηδὲν ὅλωσ προεισενεγκόντεσ;

οὓσ ἐχρῆν, εἰ μὴ διὰ τοῦτο, ἀλλὰ διὰ τὴν ἡμετέραν πρὸσ ἅπαντασ μεγαλοψυχίαν καὶ τὸ πεφυκὸσ χαρίζεσθαι, μὴ ταῦτα μόνον εἰσ τέλοσ, ἀλλὰ καὶ πλείω πρὸσ τούτοισ ἔχειν;

τούτων δ’ ὁμοῦ συνιόντων, Ἡράκλεισ, εἰσ μηδὲν ἐξ αὐτῶν τούτοισ ὄνησισ ἔσται, ὧν θάτερον ἤρκεσεν ἄν; ἄνευ δὲ τούτων εἰ, ὅτε παρ’ ὑμῶν ἠξιοῦντο τῆσ ἀτελείασ, ἔφασαν δεδιέναι μὴ μετ’ ὀλίγον αὐτοὺσ ταύτην ἀφέλησθε, οὐ μόνον μανίασ ἂν εἵλετ’ αὐτοὺσ, οὕτωσ ἔχοντασ γνώμησ, ἀλλὰ καὶ ὡσ τῆσ προαιρέσεωσ ὑμῶν καταψευδομένοισ ἐπετιμᾶτε. εἶθ’ ἃ τουτοισὶ δεδιόσιν ἐνεκαλεῖτ’ ἂν, ταῦθ’ ὑμεῖσ ἑκόντεσ ἕλοισθ’ ἂν πεπονθέναι; καίτοι οἱ μὲν τοιαυτὶ προϊσχόμενοι τότε οὐ παντελῶσ ἀσύγγνωστ’ ἂν λέγειν ἐδόκουν, ἡμῖν δ’ οὕτω διατεθεῖσιν οὐδ’ ἡτισοῦν παρ’ οὐδενὸσ παραίτησισ ἔσται, ἀλλὰ καὶ ἀπιστήσουσιν ἅπαντεσ, εὖ οἶδα, ὁμοῦ μὲν τὴν ἡμετέραν μεγαλοψυχίαν, καὶ πρὸσ τοὺσ πονηροτάτουσ εἰδότεσ, ὁμοῦ δὲ καὶ τῶν ἀμηχάνων νομίζοντεσ εἶναι τοὺσ τῶν δεόντων πᾶσιν ἁπλῶσ καθεστηκότασ συμβούλουσ ἡμᾶσ ἔπειτα καθ’ ἡμῶν αὐτῶν συμβούλῳ τῷ Λεπτίνῃ κεχρῆσθαι, ὡσ ταῦτ’ ἔχειν ψηφίζεσθαι. ἀλλ’ ἐκεῖσε πάλιν ἐπάνειμι.

εἰ, ὅτ’ αὐτοὺσ ἀντευποιεῖν ᾤεσθε δεῖν, οὗτοι τοῦ μὴ μεταβαλεῖν ὁρ́κουσ ἀπῄτουν, πάντωσ ἂν εἴξατε τῇ προκλήσει· ἀχθόμενοι μὲν σφίσι τοῦ μὴ πιστεύεσθαι, ἀπειπεῖν δὲ οὐκ ἔχοντεσ ὅλωσ τοῦ μὴ τὸ δέοσ βεβαιῶσαι καθάπαξ. οὐκοῦν ἄτοπον ἃ τότε τοῖσ ὁρ́κοισ ἐπιστώσασθε ἂν, ταῦτα νῦν ἄνευ ὁρ́κων μὴ ἐθελῆσαι φυλάξαι, καὶ ταῦτα τοῦθ’ ὡσ ἀληθῶσ κάλλιον ὂν καὶ πρὸσ δόξαν μᾶλλον ὑμῖν, εἴπερ τότε μὲν ὑπὸ τῆσ τῶν ὁρ́κων ἀνάγκησ ἐδοκεῖτε φυλάττειν, νῦν δὲ καὶ χωρὶσ τῆσ ἐκεῖθεν ἀνάγκησ τοῦτο ποιοῦντεσ γνώμησ ἀρίστησ καὶ μάλισθ’ ὑμῖν προσηκούσησ φέροισθ’ ἂν δόξαν. ἐμοὶ δὲ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ θαυμάζειν ἔπεισιν, εἰ διαβαλλόντων μέν τινων ἡμᾶσ οὐκ ἂν ἠνεσχόμεθα δή που, ἀλλὰ καὶ προσελάχομεν ἂν τούτοισ ὕβρεωσ δίκην, αὐτοὶ δὲ ἡμᾶσ αὐτοὺσ τὰ πάντων αἴσχιστα διαβαλεῖν ἐθελήσομεν. ὅταν γὰρ τοῖσ μὲν ἐν οἷσ ἐπηγγείλαντο τὸν δῆμον ἠπατηκόσιν, ἐὰν, ὡσ ὁ νόμοσ κελεύει, κριθέντεσ ἁλῶσι, θανάτου τιμῶμεν, ἡμεῖσ δὲ καὶ ἃ δεδώκαμεν ἀφελώμεθα, πῶσ οὐχ ἡμῖν αὐτοῖσ ἐπιβουλεύειν δόξομεν, ἐφ’ ἃ τοὺσ ἄλλουσ ἀξιοῦμεν θανάτου, ταῦθ’ ἑκόντεσ ἡμᾶσ εἰργασμένοι;

ὃ μάλιστα πάντων ἡμᾶσ φυλάξασθαι δεῖ, οὐ μόνον ὅτι τοῦ πράττειν ἃ δεῖ μάλιστα πάντων ἡμῖν δεῖ, ὅσῳ καὶ θεοφιλεῖσ μάλιστα πάντων ἡμεῖσ, ἀλλ’ ὅτι καὶ τοῦτο, μάλιστα πάντων δεῖν, συγγνώμησ ἀπήλλακται. καὶ δικαίωσ. ὁ μὲν γὰρ ὁτιοῦν ἀδικῶν κατ’ αὐτὸ τοῦτο μόνον ἴσχει τὴν μέμψιν, ὁ δ’ ἃ παρ’ ἄλλοισ ὡσ κάλλιστα τιμωρεῖται, τούτοισ ἑκὼν ἐνεχόμενοσ κατ’ αὐτὸσ αὑτοῦ φέρει τὴν ψῆφον τοῦ παρὰ πάντων ἂν εἰκότωσ μισεῖσθαι, καὶ οἷσ τοιαῦτα πράττειν αἱρεῖται καὶ οἷσ ταῦτ’ ἐν ἄλλοισ κακίζει, ἅπερ αὐτὸσ πράττειν αἱρεῖται. πρὸσ ὃν ἔγωγ’ ἂν φαίην ὅτι εἰ μὲν τῶν ἐπαινουμένων, ὦ τᾶν, ταῦτ’ ὄντα τυγχάνει, πῶσ ἐν τοῖσ ἄλλοισ ἀξιοῖσ τιμωρίασ;

εἰ δὲ τῆσ φαυλοτάτησ πέφυκε μοίρασ, πῶσ ἃ παρ’ ἄλλοισ ὄντα κολάζεισ, τούτοισ αὐτὸσ ὡσ βελτίστοισ δεῖν οἰεί κεχρῆσθαι; καὶ μὴν εἰ τὸ πρὸσ οὑστινασοῦν ἰδίᾳ γιγνόμενον βλάβοσ μέμψεωσ ἄξιον, ἦ που τὸ δημοσίᾳ καὶ κοινῇ τὴν βλάβην ἐπάγον οὐδὲ παραίτησιν ἴσχει. ὑμεῖσ τοίνυν φαῦλον μὲν ὁντινοῦν τῶν πολιτῶν καὶ δόξαν οὐκ ἀγαθὴν κεκτημένον οὕτω μισεῖτε ὡσ καὶ τῆσ πόλεωσ τάχιστ’ αὐτὸν ἐξελαύνειν, ἐφ’ ᾧ μὴ καὶ τοὺσ ἄλλουσ ὑπὸ τούτου βεβλάφθαι καὶ πρὸσ πολλοὺσ ἥκειν τὸ νόσημα. ἐὰν δὲ τὸν Λεπτίνου βεβαιώσωμεν νόμον, οὐ μόνον δόξομεν ἐναγεῖσ τὰ τοιαῦτα, ἀλλὰ καὶ κοινὸν ἡμῖν αὐτοῖσ ἐπεγεροῦμεν τὸ μῖσοσ, καὶ τοὺσ εὐεργέτασ οὐ μᾶλλον ἀφαιρησόμεθα τὰ δοθέντα ἢ ἡμᾶσ αὐτοὺσ τὸ πιστεύεσθαι. εἰ δὲ τὸ τῆσ ἁπάντων εὐνοίασ ἐκπεσεῖν καὶ πονηρὰν ἀντὶ χρηστῆσ δόξαν λαβεῖν πολλῷ χαλεπώτερον τοῦ δωρεῶν ὡντινωνοῦν ἐστερῆσθαι, πρῶτον μὲν οὐκ ἂν φθάνοιμεν ἡμᾶσ αὐτοὺσ μᾶλλον ἢ τοὺσ εὐεργέτασ δι’ ὧν ἀφαιρούμεθα ζημιοῦντεσ·

ἔπειτα καὶ δεινῶσ ἄτοπον καὶ καινὸν οἴκοθεν ἡμῖν αὐτοῖσ τὸν πόλεμον ἐπεισάγειν καὶ τοὺσ αὐτοὺσ οὐκ ἐκ μέρουσ, ἀλλ’ ὁμοῦ καὶ ἀδικοῦντασ δή που καὶ ἀδικουμένουσ ὑπάρχειν, καὶ δημίουσ καὶ πάσχοντασ. ὃ παρ’ ἄλλου μὲν ἂν γεγονὸσ εἶχεν ἄν τινα παραμυθίαν ἡμῖν καὶ προσέτι τοῖσ παραδείγμασι φέρειν ἐδόκει, τὸ δ’ ἡμῖν αὐτοῖσ ἐπηρεάζοντασ ἡμᾶσ εἶναι καὶ κακῶσ ποιεῖν καὶ ὃ τούτου δεινότερον, ἐξὸν μὴ πάσχειν, εἶτα πάσχειν αἱρεῖσθαι, πᾶσαν κακοδαιμονίαν ἐκβαίνει. ὅπου γὰρ καὶ πρὸσ τοὺσ ὑβριστάσ τε καὶ συκοφάντασ μεγαλοψυχίᾳ κεχρῆσθαι καὶ ὅπωσ ἡμῖν ἔπειτ’ αὐτοὺσ παρασκευάσομεν εὔνουσ πάντα ποιεῖν οἰόμεθα χρῆναι, ἦ που μανία περιφανὴσ, ὅταν τοὺσ εὐεργέτασ καὶ τὰ ἡμέτερ’ αὐτῶν περὶ πάνυ τοι πολλοῦ ποιουμένουσ καὶ οὐδὲ παυσομένουσ ταυτησὶ τῆσ μανίασ, ἐὰν βουλώμεθ’ ἡμεῖσ, ἀντὶ τοῦ πάντων ὧν σφίσι προσῆκεν ἐπιεικῶσ ἀξιοῦν καὶ πάνυ τοι προσφιλοτιμεῖσθαι, ἡμεῖσ δὲ καὶ πολεμίουσ αὐτοὺσ ἐν οἷσ ἂν ἀφελώμεθα δείξομεν; εἰ τοίνυν ἡμῖν μὲν χρηστῆσ οὕτω μέτεστι γνώμησ καὶ πρὸσ τοσοῦτον ἥκομεν τοῦ πρὸσ πάντασ ἁπλῶσ εὖ διακεῖσθαι, ὡσ καὶ τοὺσ ἐχθροὺσ εὔνουσ ἐθέλειν ποιεῖν καὶ μεταβάλλειν ἐφ’ ἃ δεῖ, ὁ δ’ ἡμᾶσ δι’ ὧν συμβουλεύει πᾶσι καθάπαξ συγκρούει, καὶ πρὸσ ἃ μὴ πεφύκαμεν ἐκβιάζεται, οὐ μόνον ἐστὶ τῆσ πολιτείασ ἐχθρὸσ, ὡσ μηδ’ ὁπωστιοῦν αὐτῷ χρῆναι προσέχειν, ἀλλὰ καὶ ἧσ ἴσχομεν φύσεωσ πάντ’ ἄνω καὶ κάτω στροβίλου δίκην ποιῶν, καὶ τοὺσ ἐπιεικεστάτουσ τὰσ φύσεισ καὶ νόμοισ καὶ ἔθεσιν ἐντραφέντασ χρηστοῖσ τῶν ἀνομωτάτων καὶ ὠμοτάτων ἔλαττον ἔχειν, ὦ θεοὶ, παρασκευάζων βαρβάρων, εἴπερ ἐκεῖνοι μὲν εὐεργέτασ τιμῶσιν, ἡμεῖσ δ’ αὐτοὺσ ἀτιμάζομεν.

καὶ οἱ μὲν ὠμότητι γνώμησ παρὰ τὴν κοινὴν ἀνθρώπων φύσιν καὶ κατ’ αὐτῶν τῶν οἰκειοτάτων ὁσημέραι χωροῦντεσ ἐνταῦθα μόνον ταυτηνὶ δή που τηροῦσιν, οὗ φύσει πᾶσιν ἀνθρώποισ μέτεστι, λέγω δὴ τοῦ πρὸσ τοὺσ εὐεργέτασ δικαίου·

Ἀθηναῖοι δὲ, οἱ μὴ μόνον χρηστότητι φύσεωσ πάντων ὡσ εἰπεῖν ἀνθρώπων διενεγκόντεσ, ἀλλὰ καὶ πέρα τῆσ ἀνθρωπείασ φύσεωσ οὐκ ὀλιγάκισ ἀναφανέντεσ ταῖσ ἀρεταῖσ, κινδυνεύουσι νῦν ὑπὸ Λεπτίνου καὶ τοῦ κατὰ φύσιν ἐκστῆναι. πάλιν τοίνυν οἱ μὲν τριάκοντα τὰ τείχη τῆσ πόλεωσ καθελόντεσ οὐ συγκαθεῖλον τὸ φρόνημ’ αὐτῆσ, ἀλλ’, ἑστηκότοσ πάνυ τοι τούτου, ἀνέστη πάλιν τὰ τείχη πολλῷ περιφανέστερα καὶ καλλίω. Λεπτίνησ δὲ νῦν οὐ καθαιρεῖν τείχη πειρᾶται, ἀλλ’ ὃ μεῖζον καθάπαξ ἐστὶ, τὴν τῆσ πόλεωσ μεγαλοψυχίαν καὶ τὸ πιστεύεσθαι. καὶ τότε μὲν Θρασύβουλοσ ὀλίγουσ δή τινασ παραλαβὼν τὴν τυραννίδα καθεῖλεν, ἡμῶν δὲ πάντων εἷσ ὁστισοῦν ἀνὴρ περιέσται;

μηδαμῶσ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι. σκοπεῖτε δὲ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ τοῦτο, ἵν’ εἰδῆτε σαφῶσ, ὡσ τἀναντία Λεπτίνησ ὧν προὔθετο λέγει, καὶ τοῖσ αὐτὸσ αὑτοῦ πολεμῶν οὐκ αἰσχύνεται· ὅταν γὰρ πάντασ μὲν τοὺσ ἄλλουσ τὰσ δωρεὰσ ἀφαιρῆται, μόνουσ δὲ τοὺσ ἀφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ ταύτασ ἔχειν ἐᾷ, μάλιστα μὲν δῆλόσ ἐστι μήτε χρηστὸν τοῦτο καθάπαξ μήτε φαῦλον νομίζων, ἀλλ’ ἐφ’ ἑνὸσ τούτου τἀναντία φρονῶν. ἀμήχανον δὲ κατὰ ταυτὸν ἄμφω συμβῆναι, ἀλλὰ δυοῖν θάτερον. πλὴν τοῦ γε τὸν ἔλεγχον ἐμφανῆ γεγενῆσθαι δεδόσθω. οὐ μὴν ἀλλ’ εἰ μὲν καλόν τι καὶ δίκαιον, ὦ οὗτοσ, τὸ τῶν δωρεῶν οἰεί καὶ τῇ πόλει συμφέρον, τί μὴ πᾶσιν ἁπλῶσ μεταδίδωσ, ἀλλὰ τοῖσ μὲν, τοῖσ δ’ οὔ; εἰ δ’ ἀλυσιτελεῖσ εἶναί σοι δοκοῦσι, καὶ κατέγνωσ αὐτῶν, καὶ οὐδὲν ὑγιὲσ εἶναι νομίζεισ, τί μὴ καὶ πάντασ τούτων ἀποστερεῖσ;

νῦν δ’ ἐοίκασ οἷσ τοὺσ μὲν ἄλλουσ πάντασ τῶν δοθέντων ἀποστερεῖσ, τοὺσ δ’ ἀφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ ταύτασ ἔχειν ἐᾷσ, τοὺσ μὲν τιμῆσ ἀξιοῦν, πάντασ δ’ ἀτιμάζειν τοὺσ ἄλλουσ, οὐδέτερον τούτων εἰκότωσ ποιῶν. ἀλλὰ λανθάνεισ τοὺσ μὲν οὐκ ἀξίωσ τιμῶν, ἐπειδὴ μὴ καὶ πάντασ, πάντασ δὲ ἀτιμάζων ἀδίκωσ, ἐπειδὴ μόνουσ ἐκείνουσ τιμᾶν ἀξιοῖσ. δεῖ γὰρ ἀμφοτέροισ μεταδιδόναι τῶν ἴσων. οἷσ δὲ διαιρεῖσ, καὶ ἄκων τούτουσ συνάπτεισ, ὡσ δέον εἶναι πάντασ ἐξ ἴσησ τῶν δωρεῶν ἀπολαύειν. ὅτι δὲ καὶ αὗται πολλοῦ τινοσ ἄξιαι δῆλον ἐκεῖθεν. δι’ ὧν γὰρ μόνοισ τοῖσ ἀφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ ταύτασ παρέχεισ ἄμφω ταῦτα ψηφίζεσθαι μάλιστα δίδωσ, τοὺσ μὲν δικαίουσ τούτων ἀπολαύειν ἡγεῖσθαι διὰ τὸ γένοσ, τὰσ δ’ οὕτω πολλοῦ τινοσ ἀξίασ νομίζειν ὡσ μόνοισ τουτοισὶ ἐξ ἁπάντων ὥσπερ τι γέρασ ταύτασ διδόναι. οὐκοῦν ὑπερφυὲσ καὶ παντάπασιν ἐναντίον ἐνταῦθα μὲν ὡσ βελτίστασ χώραν αὐτὰσ φάσκειν κεκτῆσθαι, ἐπὶ δὲ τῶν ἄλλων γε πάντων ὡσ οὐδενὸσ ἀποδοκιμάζειν ἀξίασ.

χωρὶσ δὲ τούτων οὐδὲ καθ’ ἕνα δή που τῶν τρόπων τοὺσ ἀφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ μνημονεύειν προσῆκεν. ἐάν τε γὰρ ὡσ φαύλων τῶν δωρεῶν ἀπέχεσθαι φάσκῃσ, ἐναντίον οὑτοιί σοι καθιστᾶσι τὸν λόγον, ἐάν τε πλείστου ἀξίασ, πάντεσ αὐτῶν ἐπ’ ἴσησ μεθέξουσι, καὶ οὐχ οἱ τῶν ἀφ’ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονοσ μόνοι. ἔτι τοίνυν Ἁρμόδιον μὲν καὶ Ἀριστογείτονα οὕτω θαυμαστούσ τινασ νομίζομεν ἡμῖν γεγενῆσθαι. καὶ τῶν ἄλλων ἀμείνουσ ὡσ καὶ τιμᾶσ ἐθελῆσαι τούτουσ εἰκόσι κατὰ ταὐτὰ τοῖσ θεοῖσ, καὶ πλὴν θυσιῶν μηδενὸσ εἰσ φιλοτιμίαν ἐλλείπειν. οὐ μὴν καὶ τοῖσ ἐξ αὐτῶν τῶν ἴσων ἀξιοῦσθαι δώσομεν, οὐδ’ ἐγγύσ. οὔτε γὰρ ὀλυμπιονίκασ μεταδεδωκότασ ποτ’ ἴσμεν τοῖσ παισὶ τοῦ κοτίνου, οὐ μᾶλλόν γε ἢ τοῦ προσρήματοσ σφῶν, οὔθ’ οἱο͂́ν τ’ αὐτοῖσ μετὰ τοῦ γένουσ καὶ τὴν ἀρετὴν ἐκδέχεσθαι, ἀλλὰ καὶ πολλάκισ ἐκ διαμέτρου ταῦτα ξυμβαίνει. πῶσ οὖν ὡσ ὁμολογουμένων ἀγαθῶν τούτων ἐμνήσθησ, εἰ καὶ ὅλωσ ἔδει μεμνῆσθαι;

εἰ γὰρ τῶν ὡσ ἀληθῶσ ἀγαθῶν οὐκ ἐχρῆν δι’ ἅπερ ἔφην μεμνῆσθαι, ἦ πού γε τὸ τῶν οὐκ ὄντων μνημονεύειν ὡσ ὄντων εἰσ γέλωτα φέρει. καὶ οὐ λέγω ὅτι περ ἐν αὐτοῖσ τούτοισ καὶ Ἁρμόδιον καὶ Ἀριστογείτονα, οὓσ τοσούτου δή τινοσ ἄγεισ, ὡσ δι’ αὐτοὺσ τούτουσ καὶ τοῖσ ἐξ ἐκείνων τὰσ δωρεὰσ ξυγχωρεῖν, λανθάνεισ τῶν εἰκόνων ἀποστερῶν, ἃσ ὡσ τυραννοκτόνοι γέρασ ἴσχουσι, καὶ τῆσ θαυμαστῆσ ταύτησ τόλμησ ἀξιόχρεων δῶρον καὶ μάλα σφίσι προσῆκον. ποτέρωσ δ’ ἂν ἦσθα καλλίων καὶ πιστεύεσθαι ἀξιώτεροσ, πότερον καθάπαξ τὰσ δωρεὰσ συνιστὰσ καὶ πᾶσιν ἀνθρώποισ κατὰ τοῦτο ξυμβαίνων, ἢ ταύτασ ἐκ μέρουσ μὲν συνιστὰσ, ἐκ μέρουσ δὲ διαβάλλων, καὶ τοῖσ μὲν εἰσ ἅπαν ἀπαγορεύων, τοῖσ δὲ συγχωρῶν, καὶ οὐ μόνον οὐδέτερον τούτων διὰ θάτερον βεβαιῶν, ἀλλὰ καὶ τῇ κοινῇ περὶ τούτων ἐναντιούμενοσ ψήφῳ; ἐγὼ μὲν ἐκείνωσ ἂν οἶμαι, καὶ πάντεσ ξυμφαῖεν ἄν.

σὺ δ’ οἷσ περὶ τὰσ ξυμβουλὰσ οὕτω χωλεύεισ ἀνδρὸσ ἔργον ἐργάζει οὐχ οἷσ λέγει θαρροῦντοσ, ἀλλ’ ἀπιστοῦντοσ ὡσ εἰπεῖν ἑαυτῷ. δεῖ δὲ καὶ νομοθέτην καὶ ξύμβουλον καὶ πάντα τοιοῦτον καθαρῶσ ἀποφαίνεσθαι, καὶ μὴ διπλᾶ κρούειν, ὡσ λόγοσ. καίτοι ὅταν ὁ τοῖσ ἄλλοισ πιστεύεσθαι ἀξιῶν μὴ τὴν αὐτὴν αὐτὸσ οὗτοσ περὶ ὧν λέγει δόξαν ᾖ κεκτημένοσ, σχολῇ γ’ ἂν ὁτῳοῦν τῶν ἁπάντων ἀξιόπιστοσ δόξαι. ἐμοὶ δὲ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, καὶ Λεπτίνου θαυμάζειν ἔπεισιν, ὅπωσ πανοῦργοσ ὢν καὶ δεινὸσ πράγμασι χρῆσθαι τοῦτ’ ἠγνόηκεν ὅτι περ οἷσ τοὺσ ἄλλουσ ἀφαιρεῖται τὰσ δωρεὰσ, κατ’ αὐτὸσ αὑτοῦ κινεῖ τὸν ἀνάγυρον, ἑαυτὸν ἀποστερῶν τῶν μεγίστων, παρρησίασ καὶ δόξησ καὶ λόγων καὶ τοῦ περὶ ὧν ἂν ἑκάστοθ’ αἱρῆται παρελθεῖν εἰσ μέσουσ ἐξεῖναι.

οὐ γὰρ ὁ τὴν ἐν πρυτανείῳ σίτησιν ἢ ἀτέλειαν ἢ πλέθρα γῆσ ἤ τι τοιοῦτον λαμβάνων, μόνοσ οὗτοσ δῶρα λαμβάνει, ἀλλὰ καὶ ὃν ἂν ὁ δῆμοσ ἀξιώσῃ ταυτησὶ τῆσ παρόδου, καὶ οὗτοσ αὐτὸ τοῦτο δῶρα λαμβάνει· καὶ τοσοῦτον μᾶλλον ταῦτα δεῖ δῶρα καλεῖν ἢ ’κεῖνα, ὅσον ἐκεῖνα μὲν ἀπόδοσισ ἂν μᾶλλον δικαίωσ καλοῖτο ἢ δῶρα, ταῦτα δὲ καθαρῶσ ἐστι δῶρα μηδὲν προεισενεγκοῦσι δοθέντα. ὥστε τοῦτον τὸν τρόπον ἀδικήσομεν μὲν τοὺσ ἄλλουσ, ἀφῃρηκότεσ τὰσ δωρεὰσ, οὗτοσ δ’ οὐδέν τι τοιοῦτον ἕξει προί̈στασθαι·

ἀλλὰ χάριν μὲν ἂν εἰδείη μὴ τοῦτο παθὼν, παθὼν δὲ οὐ δυσχερανεῖ δή που δικαίωσ, οὐδ’ ὡσ ἠδικημένοσ βοήσεται. μᾶλλον δὲ εἰ μὲν οὐδεὶσ τῶν δωρεῶν ἐκπεσεῖται, οὐδὲ σὺ τῶν εἰσ τὰσ ἐκκλησίασ προόδων, εἰ δ’ ἀφαιρεθήσονται ταύτασ, καὶ αὐτὸσ, εὖ ἴσθι, παραπολαύσεισ τοῦ νόμου. ἀπολωλεκὼσ δὲ τὸ παρρησίᾳ κεχρῆσθαι καὶ ὃν ἐντεῦθεν τέθεικασ νόμον συναπολλύμενον ἕξεισ. ταύτῃ δὲ τούτων κεχωρηκότων, σὺ μὲν τὸ λοιπὸν ἄτιμοσ ἔσει, πάντεσ δ’ ὡσ πρόσθεν τὰσ δωρεὰσ ἕξουσι πεπαυμένου τοῦ νόμου, καὶ μηδενὸσ ἔτ’ εἰσαῦθισ ἐμποδὼν ἐσομένου. ἑλοῦ τοίνυν δυοῖν θάτερον, ἢ τὸν νόμον χαίρειν ἐάσασ τῆσ προσούσησ ἔχεσθαι δόξησ, ἢ τοῦτον στῆσαι ζητῶν πρὸσ τῷ μηδὲν πλέον εἰργάσθαι καὶ ταύτην ἀπολέσαι καθάπαξ. καὶ μὴν οὐδ’ ἐκεῖνό γ’ ἂν ἔχοισ εἰπεῖν, ὡσ ἄρα τῶν εὑρομένων τὰσ δωρεὰσ οἱ μὲν φαῦλοί τινεσ ὄντεσ, οἱ δὲ μικρὰ ἄττα εὖ πεποιηκότεσ τὴν πόλιν, μειζόνων ἢ προσῆκεν ἠξίωνται.

μάλιστα μὲν γὰρ εἰ καὶ διὰ πάντων τοῦτ’ ἦν, πρὸσ ἡμῶν μᾶλλον ἂν ἦν. διὰ τί; ὅτι πεφύκαμεν ἐξ ἀρχῆσ ὥσπερ τοῖσ ἄλλοισ πᾶσιν, οὕτω κἀν ταῖσ εὐεργεσίαισ πάντασ ἀνθρώπουσ νικᾶν. κοινοὺσ γοῦν εὐεργέτασ πάντεσ ἡμᾶσ ᾄδουσι. νῦν δὲ τοσαῦτα μέν ἐστι τούτων τὰ πλεῖστα καὶ οὕτω πολλοῦ τινοσ ἄξια ὡσ εἰ καὶ μηδαμόθεν ἦσαν περιφανεῖσ οἱ ταῦτ’ εἰργασμένοι, ἐξαρκεῖν ἂν αὐτοῖσ ἐντεῦθεν διαφερόντωσ τιμᾶσθαι. τοιοῦτοι δέ τινεσ οὗτοι καὶ πρὸσ τοσοῦτον ἥκοντεσ τοῦ θαυμάζεσθαι, ὡσ μὴ μόνον τὰσ δωρεὰσ, ἃσ παρ’ ἡμῶν ἔσχον, μᾶλλον σεμνύνειν ἢ ὑπ’ ἐκείνων οὗτοι σεμνύνεσθαι, ἀλλὰ καὶ εἰ μή πω κατ’ ἀνθρώπουσ νενόμισται τὸ τῶν δωρεῶν, δι’ αὐτοὺσ ἂν νενομίσθαι· οὓσ καθ’ ἕκαστον μὲν διιέναι, οὐ τοὺσ ἐπὶ τῶν ἄνω χρόνων λέγω, ἀλλὰ καὶ πάντασ τοὺσ ἐφ’ ἡμῶν τουτουσὶ, μακρὸν ἂν εἰή καὶ πόρρω τοῦ καθ’ ἡμᾶσ δυναμένου. ἑνὸσ δὲ μόνου τοῦ χθὲσ καὶ πρώην πολλῶν καὶ μεγάλων ἀγαθῶν αἰτίου καταστάντοσ τῇ πόλει μνησθεὶσ, ὑμῖν αὐτοῖσ καταλείπω τὴν ψῆφον, εἰ ἄρ’ ἄξιόσ ἐστιν ἁνὴρ οὐκ ἀτελείασ μόνον, ἣν ἔδοτ’ αὐτῷ καὶ παισὶν, οὐδὲ πλείστων ὅσων ἄλλων δωρεῶν καὶ στεφάνων, ἀλλὰ καὶ τοῦ πολλοὺσ ἂν ἑτέρουσ δι’ αὐτὸν εὖ πεπονθέναι.

ἄξιοσ δὲ καὶ τούτου Χαβρίασ, καθάπερ πρόσθεν Τιμόθεοσ Κέρκυραν ᾑρηκὼσ καὶ τὴν μόραν κεκοφὼσ Ἰφικράτησ. μόνοσ γὰρ οὗτοσ τῶν εἰσ κοινὸν πολιτευσαμένων πλείστασ τε καὶ καλλίστασ ὑπὲρ ἡμῶν ἑκάστοτε κτησάμενοσ νίκασ, οὐδαμοῦ δὲ ἡττηθεὶσ, οὐδὲ τῆσ προσούσησ εὐψυχίασ οὐδὲ καθ’ ὁντιναδήποτε τρόπον ἔλαττον σχὼν, οὐ μόνον παρ’ οὐδενὸσ ἐπεσπάσατο φθόνον, ἀλλὰ καὶ ὡσ τὰ μέγιστα τὴν πόλιν εὖ πεποιηκὼσ παρὰ πάντων βοᾶται, τοῦτο μὲν πρὸσ πολλοῖσ ἄλλοισ καὶ Λακεδαιμονίουσ οὕτω καταναυμαχήσασ ἐν Νάξῳ, ὡσ ἑβδομήκοντα δή που τριήρεισ καὶ τρισχιλίουσ αἰχμαλωτοὺσ λαβεῖν, τοῦτο δ’ ἑπτακαίδεκα παραστησάμενοσ πόλεισ, δέκα δὲ καὶ ἑκατὸν ἀπὸ τῶν πολεμίων τάλαντ’ ἀποφήνασ ἡμῖν, καὶ τὸ ξύμπαν εἰπεῖν θαυμαστὸσ διὰ πάντων φανείσ.

εἶτα τὸν βέλτιστον μὲν οὕτω τοῖσ ὅλοισ, ἐπαινούμενον δὲ ὑφ’ ἁπάντων, τοσούτοισ δὲ καὶ τηλικούτοισ κοσμηθέντα τροπαίοισ, ἀήττητον δὲ διαγεγονότα καθάπαξ, μεγίστασ δὲ εἰσ εὐπορίαν ἀφορμὰσ παρασχόντα τῇ πόλει, τοῦτον τοίνυν τῶν μεγίστων ἀξιόχρεων ὄντα καὶ ὑπὲρ πάντασ τοὺσ ἄλλουσ τιμᾶσθαι δίκαιον, ἡμεῖσ δὲ καὶ ἧσ παρὰ πολὺ τῆσ αὐτοῦ δόξησ ἠξιώκαμεν ἀτελείασ ἀποστερήσομεν; καὶ πῶσ οὐ δόξει καὶ νῦν καὶ τόθ’ ὑφ’ ἡμῶν τὰ μέγιστα ἀδικεῖσθαι, τότε μὲν τῶν οὐ προσηκόντων τυχὼν, νῦν δ’, ὦ θεοὶ, καὶ τούτων ἐκπεπτωκώσ;

ὃσ εἰ μὴ τοιοῦτόσ τισ ἐτύγχανεν ὢν μηδ’ ὧν ἔφην αὐτῷ περιῆν, οἷσ οὕτωσ ὑπὲρ ἡμῶν ἐτελεύτησε δίκαιόσ ἐστι καὶ διὰ πάντων ὡσ εἰπεῖν τῶν ἐκγόνων τιμῆσ ἀξιοῦσθαι. καὶ γὰρ ἂν εἰή τῶν ἀτόπων τοὺσ μὲν ἐν τῷ πολέμῳ τετελευτηκότασ αὐτούσ τε καθ’ ἕκαστον ἐνιαυτὸν λόγοισ ἐπιταφίοισ τιμᾶν τούσ τε παῖδασ αὐτῶν δημοσίᾳ μάλιστα τρέφειν, ἑώσ ἂν ηὐξηκότεσ εἰσ ἥβην ἀναχωρήσωσιν οἴκαδε μετὰ τῶν πανοπλιῶν·

τὸν δ’ ὑπὲρ ἡμῶν καὶ ζῶντα καὶ μέχρι θανάτου κεκινδυνευκότα πολλάκισ καὶ τὴν τελευτὴν τῆσ προαιρέσεωσ ἀξίαν ἐπιθέντα τῷ βίῳ, αὐτόν τε δή που καὶ τοὺσ υἱεῖσ οὐχ ὅσον τῶν ἴσων ἀξιοῦν ἐκείνοισ ἐθέλειν, ἀλλὰ καὶ τῶν δοθέντων ἀποστερεῖν, καὶ τοὺσ μὲν οὐκ ὀλιγάκισ ἐν ταῖσ μάχαισ ὑπ’ αὐτοῦ πεπονθότασ κακῶσ οὕτω καὶ πάλαι καὶ νῦν ἄνδρα ἀγαθὸν τοῦτον ἡγεῖσθαι καὶ διαφερόντωσ τιμᾶν, ὡσ καὶ συνήδεσθαι μὲν τούτῳ τῶν ἔργων καὶ τῆσ ὑπερφυοῦσ εὐψυχίασ, σφίσι δ’ αὐτοῖσ τὸ τοιούτου δή τινοσ εὐτυχηκέναι πολίτου συνεύχεσθαι, ἡμᾶσ δ’ ὑπὲρ ὧν οὕτω λαμπρῶσ παρετάξατο, καὶ οὓσ μεγάλοισ καὶ θαυμαστοῖσ ἤγαλε τοῖσ τροπαίοισ, καὶ τὴν ὑπάρχουσαν δόξαν αὐτῷ διαφθείρειν τῷ τοῖσ υἱέσιν ἐπηρεάζειν, ὥσπερ ἤτοι μηδ’ ὁτιοῦν ἐκείνου τὴν πόλιν χρηστὸν ἢ τὰ πάντων αἴσχιστα εἰργασμένου. καὶ μὴν εἰ μὲν, ὅθ’ οὑτοσὶ περιῆν, πᾶσαν ἡντιναοῦν ὑπὸ μεγαλοψυχίασ ἀπηξίωσε χάριν καὶ μηδὲν ὧν εἰσ ἡμᾶσ ἔδρασεν ἐζήτησε πλέον, ἀλλ’ ἀποχρῆν ᾠήθη μόνον τὸ πολλοῦ τινοσ ἄξιοσ γεγονέναι τῇ πόλει, ἔδει δή που τὴν ἀρετὴν ἐκείνου δυσωπηθέντασ ἡμᾶσ καὶ τὰσ ὑπερφυεῖσ αὐτοῦ πράξεισ ὥσπερ ἔμψυχόν τινα νομίσαντασ στήλην φιλοτιμότατα νῦν τῷ ’κείνου χρῆσθαι παιδὶ, καὶ πρὸσ αὐτὸν τοῦτον ἀπομνημονεῦσαι τὴν χάριν, καὶ οὐχ ὅσον ἀτελείασ, ἀλλὰ καὶ πολλῶν ἑτέρων αὐτὸν ἀξιῶσαι.

νῦν δὲ καὶ αὐτῷ καὶ παιδὶ τῷ αὐτοῦ πάλαι ταυτησὶ μεταδόντεσ, νῦν ἕτερόν τι βουλεύσεσθε; καὶ πῶσ οὐκ ἄτοπον τὴν μὲν ὠφέλειαν τὴν παρ’ ἐκείνου βεβαίαν καθάπαξ καθεστάναι τῇ πόλει, ἃ δὲ τούτου χάριν ἐκείνῳ διανενόησθε, ταῦτ’ εἰσ παλινῳδίαν τετράφθαι; Κτησίππῳ μὲν οὖν τῷ Χαβρίου·

ὅταν δὲ τοῦτον λέγω, πάντασ λέγω καθ’ ὧν ὁ νόμοσ ἔσθ’ οὑτοσί· οὐδὲν ἔσται πλέον ἀτελείασ ἐκπεπτωκότι· ὑμεῖσ δὲ, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, ταύτῃ περὶ τοὺσ εὐεργέτασ ὑμῶν διακείμενοι, πλείστων δή τινων ἀνδρῶν καλῶν κἀγαθῶν καὶ δυναμένων εὖ ποιῆσαι τὴν πόλιν ἐν παντὶ τῷ παρασχόντι στερήσεσθε; οὐδεὶσ γὰρ οἶμαι τῶν πάντων ἔθ’ ὑπὲρ ὑμῶν διαγωνιεῖται οὐδὲ παρακινδυνεῦσαι βουλήσεται, ὁρῶν τὴν ἀρετὴν παρ’ ὑμῖν ἄμισθον οὖσαν. ἐν τῷδε γὰρ κάμνουσιν αἱ πολλαὶ πόλεισ, κατὰ τὴν τραγῳδίαν, ὅταν τισ ἐσθλὸσ καὶ πρόθυμοσ ὢν ἀνὴρ μηδὲν φέρηται τῶν κακιόνων πλέον. οὐ μὴν ἀλλ’ εἰ μὲν εὖ πάσχειν μόνον ἐνῆν, εὖ ποιεῖν δὲ οὐ προσῆν, οὐδὲν ἂν ἦν πρᾶγμα. εἰ δ’ οὐκ ἔσθ’ ὅπωσ ἄν τισ εὖ πάθοι παρά του μὴ πρότερον αὐτὸσ ἢ τοῦτον εὖ ποιήσασ ἢ προσδοκώμενόσ γε ποιήσειν· οὐδὲ πόλισ ἂν εὖ πράξαι ποτὲ μὴ τοὺσ εὖ πεποιηκότασ τιμῶσα.

οὐκοῦν καὶ ὑμεῖσ, εἰ μὲν εὖ πάσχειν αἱρεῖσθε, εὖ ποιεῖν καὶ αὐτοὶ τοὺσ ἄλλουσ αἱρεῖσθε, εἰ δὲ δι’ ὧν τὰσ δωρεὰσ ἀφαιρεῖσθε τοῦτ’ ἀνέλοιτε, μηδ’ ὑμεῖσ εὖ πάσχειν αἱρεῖσθε, μηδ’ ὅπερ ἐν τοῖσ πρὸσ τοὺσ ἄλλουσ τοῦ μηδενὸσ ἀξιοῦτε, τοῦτ’ ἐν τοῖσ πρὸσ ὑμᾶσ αὐτοὺσ τοῦ παντὸσ ἀξιοῦτε. εἰ γὰρ καὶ μάλιστα πάντων εὖ πάσχειν ἡμεῖσ δίκαιοι, οὐ μόνον ὅτι μάλιστα πάντων ἐθάδεσ ἐσμὲν τούτου τοῦ μέρουσ τὸν ἅπαντα χρόνον, ἀλλ’ ὅτι καὶ πρῶτοι πάντων φιλανθρωπίασ καὶ μεγαλοψυχίασ τὰ κράτιστα παρὰ τῶν θεῶν ἀπολελαυκότεσ ἡμεῖσ, τῇ τε τῶν καρπῶν δόσει τῷ τ’ ἔρισ καὶ κλῆροσ τοῖσ πρώτοισ τῶν θεῶν γεγενῆσθαι· ἀλλ’ ἐπειδὴ τούτου τυχεῖν οὐχ οἱο͂́ν τε μὴ παρόντοσ ἐκείνου, δεῖ δή που καὶ ἀμφοτέρων ἡμῖν, ἵνα μὴ θάτερον ζητοῦντεσ οὐ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ καὶ τὸ πᾶν ἀπολέσωμεν·

ἐπειδὴ τὸ εὖ ποιεῖν τε καὶ πάσχειν, εἰ καὶ ἀλλήλων καθάπαξ διῄρηται, ἀλλὰ καὶ ἀλλήλων ἐξ ἀνάγκησ ὃν ἔφην τρόπον ἐξῆπται. ἐγὼ δὲ καὶ τοῦτο λέγω· ὡσ εἰ μὲν εὖ ποιοῦντεσ οὐκ εὖ πάσχειν ἐμέλλομεν, οὐδ’ οὕτωσ ἂν τὸ εὖ ποιεῖν ὑπὸ μεγαλοψυχίασ ἔδει παρεῖναι, ἱκανὸν νομίζοντασ κέρδοσ τὴν παρὰ τῶν εὖ πασχόντων αἰδῶ τε καὶ χάριν. ἦ που μανία σαφὴσ ἡμᾶσ αὐτοὺσ τῶν τοιούτων ἀποστερεῖν.

ἐν μὲν γὰρ τῷ τοὺσ ἄλλουσ ὅτ’ ἔξεστιν εὖ ποιεῖν προθυμεῖσθαι καὶ ἡμᾶσ αὐτούσ ἐστιν εὖ ποιεῖν, ἐν δὲ τῷ μηδένα τούτων ποιεῖσθαι λόγον ἐν τοῖσ μεγίστοισ ἡμᾶσ αὐτοὺσ ζημιοῦν. εἰ δὲ τὸ μὴ βούλεσθαι μὲν εὖ ποιεῖν μέμψεωσ οὐκ ἀπήλλακται, οὐδέ γε πολὺ μᾶλλον τὸ μὴ τοὺσ εὖ πεποιηκότασ ἀντευποιεῖν, τῷ καὶ τὰ δεδομένα σφίσιν ἐπιχειρεῖν ἀφελέσθαι, Ἡράκλεισ, πᾶσ τισ ἂν καθ’ ὑπερβολὴν νεμεσήσαι, ὡσ μήτε πώποτε παρ’ οἱστισινοῦν τῶν ἁπάντων γεγενημένῳ νῦν τε οὐκ ἂν παρ’ ἡμῖν ἀρχὴν εἰληφότοσ, νόμων ὄντων καὶ δίκησ, καὶ τοῦ κοινῇ διὰ πάντων λυσιτελοῦντοσ θεῶν βουλομένων ἀεὶ δήποτε νικῶντοσ τῇ πόλει, καὶ προσέθ’ ἡμῶν τοσοῦτον ἀπεχόντων τοῦ ταῦτα ποιεῖν αἱρεῖσθαι ὡσ καὶ τοὺσ παρ’ ἡμῶν δωρεὰσ εἰληφότασ, ἐάν ποθ’ ἡμῖν ἐθελήσωσι ταύτασ πάλιν προέσθαι, ἐχθροὺσ ἂν τῷ ὄντι νομίσαι, ὡσ ἀναξίωσ ἐν τούτοισ καὶ τοῦ τῆσ πόλεωσ ἤθουσ καὶ τῶν προγόνων βεβουλευμένουσ· εἰ δ’ οὐκ ἀνεκτὸν, ὦ ἄνδρεσ Ἀθηναῖοι, τοῦτ’ ἤδη, πόσον τι χρὴ νομίζειν ἐκεῖνο;

MENU NAVIGATION

호흡부호 보기

강세부호 보기

장단부호 보기

작은 Iota 보기

모든 부호 보기

Ancient Greek Text

Aristides, Aelius, Orationes, Πρὸσ Λεπτίνην ὑπὲρ ἀτελείας

(아리스티데스, 아일리오스, 연설, Πρὸσ Λεπτίνην ὑπὲρ ἀτελείας)

상위

목록

SEARCH

MENU NAVIGATION